Natuur.studie: Vleermuizen

Foto: Vilda - Yves Adams

Fort van Ertbrand nieuwe kansen voor vleermuizen

Tekst: Willy Ibens

Foto’s: Vilda (Yves Adams), Dirk Swaenen, Wout Willems

We keken er allemaal naar uit, niet in het minst de leden van onze vleermuizenwerkgroep, om eindelijk opnieuw de overwinterende vleermuizen te kunnen tellen in het Fort van Ertbrand. De laatste - en enige - telling dateerde van de winter van 1998-1999. Na de nodige afspraken met de jachtrechthouders kon de grote metalen poort worden geopend voor een select groepje van ervaren vleermuizenspotters. Zaklampen, ladders, laarzen, plannetjes. Voor de meeste tellers onbekend terrein. Al behoort Ertbrand tot een typefort dat identiek is met Haasdonk, Broechem, Liezele en Bornem, en dus vertrouwd is qua opbouw, verrassingen zijn nooit uitgesloten. Zowel tijdens WO I als na WO II werd er immers heel wat gedynamiteerd. De voorbije jaren werden de fortgebouwen nauwelijks betreden. Er zijn geen deuren en ramen meer. De watergangen zijn ofwel afgesloten of niet toegankelijk. We telden niet enkel welke soorten er voorkwamen en in welke aantallen. Op basis van een gedetailleerd grondplan tekenden we voor elke ruimte in welke dieren we aantroffen. De volgende stap is onderzoek naar temperatuur, vochtigheid en tochtstromen. Ook het zwermgedrag op het einde van de zomer en begin van de herfst zal in kaart worden gebracht.

Op basis van al deze info kunnen we een inrichtingsplan uitwerken, specifiek gericht op vleermuizen. Uiteraard met alle aandacht voor de veiligheid van de tellers en de bezoekers.

Want het is evident dat wij dit historisch militair erfgoed ook aan het publiek moeten kunnen tonen in de periode dat er geen vleermuizen huizen.

In totaal werden er 196 vleermuizen geteld. Dat zijn er 24 minder dan op 14 februari 1998 en 60 minder dan 30 december 1998. Vooral de soortensamenstelling was gewijzigd met minder watervleermuis en baardvleermuis, maar wel aanzienlijk meer franjestaarten (van 4 in 1999 tot 42 nu). Bijzonder was de aanwezigheid van 2 exemplaren meervleermuis.

Franjestaarten komen vermoedelijk in Vlaanderen enkel lokaal voor. In het Fort van Schoten telden wij in februari 2017 ook een opmerkelijk hoog aantal (66 exemplaren). Het Fort van Ertbrand herbergt nu al één van de grotere winterpopulaties franjestaarten van alle gekende en getelde winterverblijven in Vlaanderen. Dit significante aantal kan er op wijzen dat er zich in de omgeving van het Fort van Ertbrand een zomerkolonie bevindt.

Deze soort jaagt boven grote plassen, rivieren en kanalen. Hierbij legt ze op één nacht vaak grote afstanden af, tot wel enkele tientallen kilometers. Het centrum van zijn verspreiding ligt in het noordoostelijk deel van Europa. België ligt aan de zuidgrens van dit verspreidingsgebied. Het is tevens een soort die op de Bijlage II van de Europese Habitatrichtlijngebieden vermeld staat.

Foto: Dirk Swaenen - meervleermuis

Na een dagje kruipen, gluren en tellen was iedereen het eens. Dit fort heeft heel wat potenties. Met een aangepast beheer zullen aantallen en soorten zeker toenemen en kan het Fort van Ertbrand mee een belangrijke rol spelen in het behoud en de bescherming van vleermuizen in Vlaanderen.

Met dank aan Wout Willems voor de coördinatie van deze wintertelling en voor de verwerking van de telgegevens.