Natuur.beweging: 20 jaar Kerkuilen werkgr oep Antwerpen Noord

20 jaar Kerkuilenwerkgroep Antwerpen Noord

Medewerkers over de jaren heen

Het verhaal begon in 1996 nadat via dit tijdschrift een oproep gedaan werd om kerkuilen te melden. Niet alleen kerkuilen maar ook andere uilen en zelfs roofvogels passeerden het secretariaat in de Steenstraat. Ook roofvogelhouders en uilenverzamelaars kregen we aan de telefoon.

De eerste uitstappen maakten we, samen met Tjerk Benoit, in Stabroek waar we kerkuilennestkasten gingen inspecteren die door de gemeente gemaakt en geplaatst werden.

In 1998 en 1999 werd Tjerk, die een droomjob gevonden had bij de natuurploeg van Natuurpunt, opgevolgd door Koen Gintelenberg.

Koen moest studeren en had geen tijd meer om mee op stap te gaan tijdens de drukste inventarisatie periode van de kerkuilen. Tot 2003 ging Fons dan ook meestal alleen op inventarisatie. In 2001 zette Dirk Helsen zijn eerste stappen in de kerkuilenwereld en ging sporadisch mee inventariseren.

Marcel Peeters, die met brugpensioen was en thuis niet wist wat te doen, bood zich aan bij het secretariaat van Natuurpunt Antwerpen Noord om vrijwilligerswerk te doen. Zo kwam hij vanaf 2003 in het kerkuilenverhaal gerold. Vanaf dan kroop hij mee op zolders, kerktorens en andere duistere plaatsen.

Kerkuilen leggen hun eieren meestal met een dag ertussen maar het broeden gebeurt vanaf het eerste ei. Dat wil zeggen dat er bij 5 eieren 10 dagen verschil in leeftijd kan zijn in hetzelfde nest. Bij gebrek aan muizen wordt het jongste uiltje dan soms opgegeten door het oudste. Dit deed pijn aan het gevoelige hart van Marcel. Zo’n inventarisatieronde eindigde dan ook dikwijls in tranen en gejammer.

Tekst: Fons Vervoort

In 2005 besloot Marcel om aan zijn levenswerk te beginnen en opende het Opvangcentrum voor Vogels en Wilde dieren (VOC). Zijn plaats in de werkgroep werd in 2005 en 2006 door Filip Collet overgenomen.

Tijdens de wintercontroles in 2005 werd Walter Van Ginhoven door de kerkuilenmicrobe aangestoken. Hij is nu nog steeds betrokken bij de inventarisaties en het maken, herstellen en inrichten van nestkasten of broedplaatsen.

Vanaf 2006 werden de kerkuilen in de gemeente Schoten opgevolgd door Dirk, Jan en Philippe Helsen.

Toen Walter zonodig op reis moest stond Fons weer alleen. Maar in de diepste duistere kelder van Natuurpunt Antwerpen Noord kwijnde iemand weg die graag nog eens de zon wou zien. Zo werd Frank Goossens in 2007 herboren, en herleefde helemaal toen hij zijn eerste kerkuil vasthield.

In 2012 vervoegde Nico De Bruyne, die samen met Frank actief was in de steenuilenwerking, de kerkuilenwerkploeg.

Zo gaat het nu Meestal worden we vergezeld door één van de volgende erkende vogelringers Arent Raapsaet, Bram Vogels, Francois Boel, Gie Goris, Ludo Roodhaert en Robert Wijnants.

Andere sporadische helpers, maar even belangrijk als de vaste ploeg, waren Albert De Mayer, Andre D’Hoine, Bram Van Loock, Caroline Gentil, Dirk Swaenen, Henri Moeskops, Hubert Michielsen, Hugo Koens, Jef De Ridder, Jorgen Opdebeek, Lucas Bergmans, Vic Smeuninck, Walter Sluis e.a.

Hoe gaat zo’n nestcontrole in zijn werk? Nestcontroles worden pas uitgevoerd nadat toestemming tot controle wordt gegeven van de overkoepelende Kerkuilwerkgroep Vlaanderen vzw.

Pas dan kunnen er afspraken tot toegang gemaakt worden met de gebruikers van het pand waar de nestkast of de broedplaats zich bevindt.

Voor de veiligheid van de controleurs gebeurt dit minimaal met twee personen.

Om de rust en veiligheid van adulte dieren en pulli te garanderen gaan we systematisch te werk.

Eerst wordt de invliegopening van de nestkast dichtgemaakt. Daarna wordt de ladder tegen of naast de nestkast geplaatst. Pas dan kan de controleur de ladder op, met als bagage een diepe emmer vastgemaakt aan een lang touw, een groot doek om de emmer af te sluiten en een raam om tussen de nestbak en het deksel te schuiven. Dit belet de uilen om weg te vliegen.

Eventuele pulli worden in de emmer gezet, met een doek over de emmerrand. Via het touw wordt de emmer neergelaten. De pulli worden geringd en via dezelfde weg opnieuw in de nestkast gezet.

Controles van kerkuilen mogen enkel uitgevoerd worden door vogelringers of door personen met een vergunning “Afwijking van het verbod op het opzettelijk en betekenisvol verstoren van beschermde soorten”, afgeleverd door het Agentschap van Natuur en Bos. Bovendien moeten ze in het bezit zijn van een legitimatiebewijs, afgeleverd door Kerkuilwerkgroep Vlaanderen vzw.

Gemeente Aantal bezoeken Aantal sporen 2030 Antwerpen 48 1

Aantal jongen

2040 Berendrecht

2040 Zandvliet

2170 Merksem

2180 Ekeren 140 31 61

40 8 10

42 1

121 30 52

Resultaten In de loop van 20 jaar onderzoek werden 1212 bezoeken afgelegd om mogelijke broedplaatsen of geschikte habitats te vinden, om nestkasten te plaatsen en om ruimtes in te richten waar de kerkuil in kan rusten. Veel van die bezoeken waren eenmalig, omdat de omgeving of de beschikbare ruimtes in gebouwen ongeschikt waren. Op deze 1212 bezoeken werden tijdens 167 controles sporen van aanwezigheid zoals braakballen, adulte vogels, eieren of pulli waargenomen. In totaal werden binnen ons werkingsgebied 215 pulli geteld in 12 verschillende nestkasten waarin 52 keer gebroed werd. Uit onze gegevens blijkt dat 87,44% van de broedpopulatie kerkuilen in onze regio in nestkasten broedt. De grafiek toont het aantal getelde jongen in onze nestkasten per kalenderjaar. De aangroei van het aantal jonge kerkuilen volgt hier de toename van het aantal beschikbare nestkasten en het beschikbare voedsel. De lange winter met veel sneeuw in 2013 heeft niet alleen in Antwerpen Noord maar in heel Vlaanderen voor een zeer slecht broedseizoen gezorgd. Geheel onverwacht is 2016 het derde beste jaar voor Antwerpen Noord. Dit alles moedigt ons aan om meer kerkuilennestkasten te plaatsen en deze prachtige vogels te blijven monitoren. We kijken al uit naar het volgende broedseizoen. 2180 Mariaburg 25 2900 Schoten 172 13 9 2930 Brasschaat 226 38 28 2930 Maria-ter-heide 1 2940 Hoevenen 73 2940 Stabroek 108 2 2950 Kapellen 140 15 12 2990 Wuustwezel 76 28 43