Tekst: Remus Aussen/Ton Borrenbergs Foto’s: Ton Borrenbergs
Terrassen: niet zo maar aan beginnen…! BOVATIN technisch advseur Ton Borrenbergs krijgt er veel vragen over: terrassen. En vaak te laat – als de schade al ontstaan is. Feit is: Er zit zo’n 50 graden verschil tussen de Belgisch/Nederlandse zomers en de winters… en droog is het hier ook al niet. Dus, van alle vloeroppervlakken heeft een terras nog meer te lijden dan een natte ruimte, en zelfs een fabrieks- of winkelvloer heeft meestal een rustiger leven… Hieronder ‘zo maar’ een paar (geanonimiseerde) schades waar de assistentie van BOVATIN’s technisch adviseur Ton Borrenbergs de laatste tijd bij ingeroepen is.
b. De uitbloei is afkomstig van de toegepaste natuursteen. Als ik de foto zo eens bekijk, dan denk ik dat het hier om een metamorf gesteente gaat. Mogelijk bevat deze steen steenzout en kalk. Tijdens dooi- vries periodes kan er zoutuitbloei plaatsvinden. Dé grondstof van cement is kalk uit groeves, terwijl de natuursteen uit steengroeves komt. Deze groeves zijn tientallen miljoenen jaren geleden ontstaan. Materiaal waar kalk in zit is altijd afkomstig uit oerzeeën. (zee = zout).
Hoe had deze uitbloei voorkomen kunnen worden: door bijvoorbeeld geen kalkhoudende producten toe te passen: bijvoorbeeld een trascement. Dit is een cementsoort van fijngemalen vulkanisch gesteente (Tufsteen). Trascement is soepeler dan gewone cement en heeft als voordelen: • hoog vochtwerend vermogen, • verminderde uitbloei van zouten, • dampdoorlatend. Belangrijk bij het leggen van natuursteen die gevoelig is voor verkleuring en waar veel kalk in zit. Trascement of witte cement is een zeer schone cementsoort die geen uitbloei geeft. • Uitbloei uit de natuursteen voorkomen is een kwestie van een natuursteen kiezen waar geen kalk in zit, bijvoorbeeld een stollingsgesteente (graniet, basalt, ganggesteente). Tip: Een heel gemakkelijk testje om te kijken of de natuursteen geschikt is voor buiten. Pak een paar druppels zoutzuur en drup dit op de steen, als het gaat bruisen, dan zit er kalk in en is de natuursteen dus niet geschikt voor een buitentoepassing.
1. Witte uitslag, losse tegels… en geen garantie. Een aannemingsbedrijf schrijft: (…) “Wij zijn benaderd door een opdrachtgever waar wij circa zeven jaar geleden een onderheid terras hebben laten maken. De tegelzetter had al aangegeven geen garantie te geven op dit buitentegelwerk, wat de opdrachtgever ook heeft ondertekend. Er raken nu een aantal tegels langs de kant los en er komt een soort uitslag uit de voegen.” Er is schriftelijk advies gevraagd. Dus beoordeelt Ton Borrenbergs de foto’s: “De witte uitslag kan aan een aantal oorzaken liggen. a. De toegepaste mortels zijn gevoelig voor ‘Ettringietvorming’. De aanvoer van sulfaatrijk water (regenwater) kan dit eutrofiëring leiden. Hierdoor is de vorming van ettringiet niet uit te sluiten. Door deze vorming kunnen de mortels aangetast worden. Ettringiet is het resultaat van de scheikundige reactie van tricalciumaluminaat of verbindingen daarvan in cement met sulfaten en water. Bij onder andere vries-dooi periodes of bij extra aanvoer van sulfaationen kan ettringiet in de mortels ervoor zorgen dat de mortel vanuit de met ettringietkristallen gevulde poriën verzwakt en “verpulvert”.
2. Ondergrond te zwaar belast! Soms is alles in orde, het juiste materiaal, het juiste lijmsysteem… en toch vallen de scheuren er in. Borrenbergs: “Deze zaak kwam uiteindelijk terecht bij de Stichting Geschillenoplossing Tegelwerken (waar de Leveringsvoorwaarden van de BOVATIN-tegelzetter naar verwijzen, red.). De tegelzetter had er mij in eerste instantie voor benaderd, met de vraag hoe deze schade heeft kunnen
49