Sprawiedliwość międzypokoleniowa a zrównoważony rozwój
W interesie przyszłych pokoleń – czyli od gospodarki linearnej do gospodarki o obiegu zamkniętym
zasobów nieodnawialnych, a pobrane już zasoby należy utrzymywać permanentnie w obiegu gospodarczym, zmieniając ich wartości i funkcje135. Zasoby nieodnawialne w miarę możliwości powinny być zastępowane zasobami odnawialnymi, jednak w skali niepowodującej istotnych konsekwencji dla środowiska. Natomiast odpady biologiczne odprowadzane powinny być w takiej formie i miejscu, aby mogły być łatwo zaabsorbowane przez środowisko, czyli bez uszczerbku w dostarczaniu usług ekosystemów i róż-
Wdrożenie zasady sprawiedliwości międzypokole-
norodności biologicznej. Tak rozumiana gospodarka
niowej oznacza konieczność odejścia od aktualnie
o obiegu zamkniętym posiada dwa cykle: biolo-
obowiązującego paradygmatu w gospodarce świa-
giczny i techniczny (rys. 9).
towej. Zagrożenie interesów przyszłych pokoleń jest
skutkiem prowadzonej od dziesiątków lat marno-
o czym pisano już wcześniej, można powiązać z sied-
trawnej i niezrównoważonej gospodarki, określanej
mioma kluczowymi zasadami. Przedstawiono je na
mianem linearnej. Podejście „pobierz ze środowiska
poniższym schemacie (rys. 10).
– zużyj – wyrzuć” opierało się na łatwo dostępnych
w dużej ilości zasobach – i nadal jeszcze na tym się
nie z koncepcją przyjętą przez Komisję Europejską,
opiera, choć dostęp do zasobów staje się coraz bar-
polega na utrzymywaniu wartości produktów i zaso-
dziej ograniczony. Jest ono nie do utrzymania na
bów w gospodarce najdłużej, jak to jest możliwe,
dłuższą metę. Synergia procesów demograficznych
i ograniczenia odpadów do minimum (odpady reszt-
(wzrost liczby ludności) z procesami społecznymi
kowe), czyli:
(gwałtowny przyrost klasy średniej we wschodzących
■
Przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym,
Gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), zgod-
Nie marnujemy zasobów – surowców, ale lepiej je wykorzystujemy.
gospodarkach), ekonomicznymi (wyczerpywanie się zasobów nieodnawialnych) czy ekologicznymi (gra-
■
Zapewniamy drugie życie produktów.
nice odnawialności zasobów odnawialnych czy też
■
Nie musimy posiadać wszystkiego, ale możemy
utrata lub ograniczanie usług ekosystemów) stwa-
dzielić się z innymi – potrzebujemy usługi, a nie
rzają bariery rozwoju gospodarczego. Coraz trudniej
produktu.
zapewniać ludziom godziwe warunki do życia oraz utrzymywać środowisko przyrodnicze w równowa-
W 2015 roku Komisja Europejska przygotowała
dze i dobrej kondycji. W produkcji priorytetem stało
dokument Zamknięcie obiegu – plan działań UE
się dążenie do jak najtańszego wytwarzania (niskiej
dotyczących GOZ, w którym wyraźnie pokazano, jaka
ceny), kosztem jakości i trwałości (skrócenie cyklu
jest sekwencja postępowania w zrównoważonej gos
życia produktu). Jednocześnie warto odnotować sto-
podarce, poczynając od projektowania (designing),
sowane w celu napędzania konsumpcji zaprogra-
przez produkcję i konsumpcję, aż po gospodarowa-
mowane postarzanie produktów.
nie odpadami w taki sposób, aby stawały się one
Należy zwrócić uwagę, że takie pozytywne pro-
surowcami. Wybrano obszary priorytetowe, tzn. two-
cesy, jak poprawa produktywności zasobów i efek-
rzywa sztuczne, odpady spożywcze, surowce kry-
tywności energetycznej, nie zmieniają istoty prob-
tyczne, odpady z budowy i rozbiórki oraz biomasa
lemu, lecz opóźniają jedynie nieuniknioną katastrofę.
i bioprodukty. Zaproponowano następujące podsta-
Dlatego fundamentalna zmiana całego systemu
wowe działania:
myślenia o gospodarce jest niezbędna – odrzucenie
■
rozpowszechnianie możliwości naprawy i moder-
jej liniowego (linear) paradygmatu i zastąpienie
nizacji, utrzymania trwałości, możliwości recy-
paradygmatem obiegu zamkniętego (cyrkulacyjnym).
klingu,
Według najnowszych raportów ekspertów, np.
Fundacji Ellen MacArthur, docelowo należy brać pod uwagę prawie całkowitą rezygnację z pozyskiwania
135
Towards the Circular Economy, Ellen MacArthur Foundation, 2012.
51
