Pytania o sprawiedliwe przejście

Sprawiedliwe przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym 31

sów o partycypacji i wprowadzaniu rozwiązań prosumenckich fakty są odmienne – ogranicza się udział społeczeństwa obywatelskiego i brak jest rzeczywistej promocji prosumentów, np. w energetyce odnawialnej. W podsumowaniu oceny projektu Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju z punktu widzenia polityki klimatycznej wykonanej przez Instytut na rzecz Ekorozwoju stwierdza się, co następuje: „Przeprowadzona ocena oraz wyniki spotkania konsultacyjnego wyraźnie wykazały, że mimo wielu interesujących rozwiązań służących ochronie klimatu całość dokumentu wymaga zasadniczej zmiany. Przede wszystkim należy odejść od retoryki, że działania na rzecz ochrony klimatu są szkodliwe dla Polski i jej gospodarki. Wręcz przeciwnie – progresywna polityka klimatyczna może być szansą na modernizację i innowacyjny rozwój kraju, prowadzący do uniknięcia pułapki średniego dochodu. Niezbędne jest dostrzeżenie wewnętrznych sił gospodarczych i społecznych, a także istniejących zasobów do budowania gospodarki o obiegu zamkniętym, zielonej gospodarki czy też biogospodarki. Wyraźnie widać, że po szczycie klimatycznym w Paryżu to jest podstawowy kierunek dzisiaj, jutro i pojutrze. Kto tego nie dostrzeże, będzie skazany na powielanie rozwiązań wypracowanych przez innych. Tacy zwykle płacą wysoką cenę. Dlatego tak ważne jest włączenie się już dzisiaj w proklimatyczną transformację gospodarki”89 .

Na tym tle pojawiają się zagadnienia sprawiedliwości oraz przejścia do nowego modelu gospodarczego. Czy sprawiedliwe przejście jest tożsame z dobrą zmianą? Czy sprawiedliwy ma być wynik, czy też proces przejścia? A może sprawiedliwe mają być zarówno proces, jak i wynik zmian? Jeśli mamy dokonać przejścia, to skąd i dokąd zmierzamy? Takie

89 Na ile projekt „Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju” przyczynia się do realizacji polityki klimatycznej?, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa, wrzesień 2016. pytania rodzą się w związku z tym pojęciem. Jest ich jeszcze więcej. Co jest sprawiedliwe i dla kogo? Jaka może być rola biznesu? A także: Jak zmieniają się wartości? Jakie są koszty i korzyści przejścia? Zanim przejdziemy do odpowiedzi, przybliżmy samo pojęcie sprawiedliwego przejścia i dylematy z nim związane w obecnym świecie.

■ Sprawiedliwość nie oznacza równego podziału dóbr. Nagroda w systemie sprawiedliwym musi być adekwatna do wkładu.

■ Poczucie, że nie ma jednej sprawiedliwości, może wynikać z faktu, iż w globalnej gospodarce dochodzi do zderzenia wielu różnych systemów wartości, w których sprawiedliwość postrzegana jest w różny sposób.

■ W świecie wielu systemów wartości istotny jest szacunek człowieka do człowieka i poglądu wobec poglądu. Ludzie sprawiedliwi darzeni są szacunkiem i stąd nadzieja na poprawę sytuacji dzięki działaniu „rady mędrców”.

■ Czy poczucie powszechnej sprawiedliwości osiągniemy, gdy wszyscy będziemy oceniać sprawiedliwość jedną miarą? Do osiągnięcia tego stanu potrzebne jest budowanie świadomości społecznej dotyczącej środowiska.

■ W kontekście ochrony środowiska, jeśli dominuje tymczasowość, trudno jest o sprawiedliwość, ponieważ powinniśmy myśleć także o przyszłych pokoleniach w długim okresie trwania ludzkości na Ziemi.

■ Rozwiązania dotyczące ochrony środowiska mogą być skuteczne i sprawiedliwe jedynie wtedy, gdy będą wdrażane globalnie, w przeciwnym razie zawsze znajdą się państwa, osoby lub instytucje, które będą korzystały z „jazdy na gapę”.