Boekblad nr 6 2025

JAARGANG 192 NOVEMBER/DECEMBER 2025

Vakblad voor het boekenvak

www.boekblad.nl

3

3

6

Niet bij boeken alleen Vijf winkels met bijzondere extra’s

Start van uitgeverij Weerwoord

‘Wij willen laten zien dat het wél kan’

catalogi en Dat kunnen we. Als geen ander.

High-Tech Offset volgens

Veldhuis Media

We produceren het drukwerk volgens de ISO 12647-2 norm. Het is dé standaardnorm voor offsetdruk. Hierdoor garanderen wij een voorspelbare kwaliteit. Je wensen en ons drukproces naadloos op elkaar aangesloten. Hierdoor krijg je het kwaliteitsdrukwerk mooi op tijd en toch voordelig.

Snel en voordelig het drukwerk op de plaats van bestemming.

Lotte van Es (A Lot of Books)

‘Ik miste het zelfvertrouwen om te denken dat ik zoiets zou kunnen als wat ik nu doe’

Colofon Boekblad is hét vakblad voor de boekenbranche. Het tijdschrift verschijnt zes keer per jaar, waarvan één keer in combinatie met Boekenpost Het laatste nieuws is te volgen via Boekblad.nl en de digitale nieuwsbrief. Boekblad is een uitgave van Stip Media, Alkmaar.

Uitgever Vincent van de Vrede.

Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Bart Janssen (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur).

E redactie@boekblad.nl Persberichten welkom op bovenstaand mailadres.

Medewerkers aan dit nummer Roelke Aalderink, Janny Beima, Maarten Dessing, Monique Eskens, Anthoni Fierloos, Indie Greven, Bart Janssen, Seb van der Kaaden, Arno Koek, Sladjana Labović, Eduard Richter, Inge Roos, Erwin de Vries, Willy Wouters. Foto omslag Stijn Rademaker.

Advertenties Vincent van de Vrede T 072-5314978 E Vincent@stipmedia.nl

Vormgeving Helma Timmermans. Basisontwerp: Jan Scholtus. Druk Veldhuis Media, Meppel.

In Beeld Lezersmars in Utrecht

Copyright 2025 Overname van artikelen is alleen toegestaan na overleg met de uitgever en met bronvermelding. Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd. Meer informatie: Reprorecht.nl.

Vooraf Tegenstellingen

08 Over het nieuws Inge Roos, Indie Greven, Eduard Richter

18 Gezocht: Boekverkoper (advertorial) Nieuw opleidingsaanbod van KBb

32 Boeven in het boekenvak ‘Als je ons conflict op internet gooit, gooi ik jou onder de bus’

34 Column Sladjana Labović (Zwartjes & Labović): Instant herkenning

36 Boekverkoper schrijft

Arno Koek (Boekhandel Blokker, Heemstede): Niets gaat vanzelf

37 Boekverkopers lezen Recensies Van Alpacaknuffels tot Leonidasbonbons Vijf winkels met bijzondere extra’s

Nieuwe Vlaamse uitgeverij Weerwoord ‘Je kunt ook van onderaf iets opbouwen’

Abonnementen

Boekblad Compleet Online + magazine (print) € 179 (eerste jaar), daarna € 269. ZZP-ers € 108 (eerste jaar), daarna € 148.

Boekblad Online Online + magazine (digitaal) € 119 (eerste jaar), daarna € 209. ZZP-ers € 86.

Proefabonnement Online + magazine (digitaal) € 29,95 (Stopt na zes maanden).

Alle prijzen zijn exclusief btw. Meer informatie: www.boekblad. nl/abonneren

Opzeggingen Uw opzegging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven aan onze klantenservice.

Adreswijzigingen Uw adreswijziging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven aan onze klantenservice.

Klantenservice Stip Media Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T 072-5314978 (di/m do 12-16 uur) E administratie@stipmedia.nl www.boekblad.nl

COLOFON

Tegenstellingen

Het NOS achtuurjournaal van zaterdag 20 september begon en eindigde met een item over demonstraties. Het contrast tussen die twee had niet groter kunnen zijn. Terwijl in Den Haag rechts-extremistische hooligans de binnenstad sloopten, trokken in Utrecht uiterst vreedzaam circa duizend lezers door het centrum (zie elders in dit nummer). Het is niet zo moeilijk om te bedenken dat de zaken waar die lezers voor opkwamen, aardig overeenkomen met dingen waar het volk dat in de Hofstad huishield zich tegen keert: tolerantie, inclusiviteit, kennisnemen van andere werelden, kunnen zijn wie je bent. Alle politici spraken schande van het geweld in Den Haag, waarbij sommige het nodige meel in de mond hadden, maar tot een algemene verklaring van afschuw kwam het niet De tegenstellingen in de Nederlandse samenleving nemen toe en

ook de verhoudingen tussen politici, bij wie in het verleden zakelijke meningsverschillen goed persoonlijk contact niet in de weg hoefden te staan, worden er niet beter op.

U ontvangt dit nummer rond de verkiezingsdatum en meer dan ooit lijkt de vraag wat voor gevolgen de uitslag zal hebben. Gaan we naar een samenleving waarin vergelijkbare zaken onder vuur komen te liggen als in het Amerika van Trump? Zo ja, dan zullen Lezersmarsen en Weken van het Verboden Boek hard nodig zijn (maar misschien verboden worden). Laten we vooral kunnen blijven lezen over dystopieën, zonder erin terecht te komen!

Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Vincent@stipmedia.nl

Home Magazine Boekblad was erbij Vacatures Agenda Lees de besproken artikelen op boekblad.nl

Over het nieuws

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten die tot 22 september verschenen op Boekblad.nl.

INGE ROOS

Eigenaar van de Voorburgse kinderboekwinkel In de wolken, was genomineerd voor de titel Boekverkoper van het jaar.

Bibliotheek: meer jeugd dan ooit lid

Als boekverkoper én leesbevorderaar vind ik het onverteerbaar dat Nederland zo slecht scoort op leesvaardigheid. Willen we dat toekomstige generaties kunnen blijven meedoen in onze samenleving, dan is goed kunnen lezen cruciaal. Dat steeds meer kinderen de weg naar de bibliotheek weten te vinden is dus positief nieuws. Als je als kind het plezier in lezen ontdekt, blijf je vaak een lezer. En lezers worden kopers: wie graag leest, wil ook boeken bezitten. De bibliotheek en de boekhandel versterken elkaar, we zijn bondgenoten. Ik zou willen dat nog meer bibliotheken en boekhandels het belang van samenwerking inzien. Niet iedereen kan zomaar boeken kopen, ook daarom is de bibliotheek waardevol. Het is belangrijk dat boeken bereikbaar blijven voor álle kinderen, ook voor huishoudens met een kleinere portemonnee.

Non-fictie levert belangrijke bijdrage aan persoonlijke ontwikkeling

In dit onderzoek zijn helaas kinderen als lezersgroep niet meegenomen. Ik ben eigenlijk wel benieuwd in hoeverre dit voor hen geldt. Er wordt immers ontzettend mooie

non-fictie voor kinderen uitgegeven en die boeken blijven, ondanks internet, behoorlijk populair bij kinderen (en hun ouders!). In de winkel adviseren wij regelmatig non-fictieboeken aan kinderen die(nog) niet zo goed kunnen lezen. Kinderen die opzien tegen een lange lap tekst vinden het vaak prettiger om korte teksten te lezen, zeker als het over een onderwerp gaat dat hen interesseert. De informatie in deze boeken wordt altijd ondersteund door foto’s/illustraties, wat zeker voor beelddenkers erg fijn is. Kinderen leren dus meer over een bepaald onderwerp én werken tegelijkertijd aan hun persoonlijke ontwikkeling door het verbeteren van hun leesen begripsniveau.

Maren Stoffels en Louisa Reid schrijven beste boek voor jongeren Twee mooie prijswinnaars: ontroerende verhalen met moedige hoofdpersonen, die ondervinden hoe hard het leven soms kan zijn. De prijs voor Het Beste Boek voor Jongeren (zowel in de categorie Nederlandstalig als vertaald) is een waardevolle wegwijzer voor jongeren die op zoek zijn naar boeken die écht bij hen passen. Vooral in de eerste drie jaar van de middelbare school zie ik dat veel jongeren zoekende zijn. Als we willen dat deze groep blijft lezen, dan moet die ouderwetse leeslijst echt op de schop. Begrijp me goed: jongeren zouden zeker literaire werken moeten lezen. Maar Harry Mulisch door een 15-jarige strot duwen, vind ik geen leesbevordering. Bied

jongeren naast klassiekers tevens moderne, goed geschreven verhalen aan, waar ze iets aan hebben, ze zichzelf in herkennen, want die werken inspirerend en smaken hopelijk naar meer.

INDY GREVEN

Medewerker van Van der Velde in Zwolle én recensent van games. Voor Boekblad.nl schreef ze een recensie over de cozy game Tiny Bookshop, die begin augustus werd gelanceerd en direct een hit werd.

Zo’n duizend lezers en boekenvakkers liepen mee met Lezermars Ik vind het mooi om te zien hoeveel mensen opkomen voor het recht op het vrije woord. Vooral nu de vrijheid van meningsuiting steeds meer in het geding komt in zo’n westerse grootmacht als Amerika. Ik moet zeggen dat ik het eerst niet kon geloven toen ik hoorde dat bepaalde boeken gewoon verboden zijn in ‘The Land of the Free’. Vooral als je hoort wat voor impactvolle titels het zijn. Bij ons in de boekhandel hebben we heel lang een tafel gehad waar expres veel van de verboden boeken op lagen zoals The Handmaid’s Tale en The Perks of Being a Wallflower. Alleen samen kunnen we ervoor zorgen dat het hier niet op 1984 gaat lijken!

Bibliotheek: meer jeugd dan ooit lid Het is fijn om te zien dat lezen onder jongeren nog geen verloren

kunst is – ook niet onder de allerkleinsten. Ik hoor vaak genoeg geluiden van oudere mensen dat ‘de jeugd van tegenwoordig niet meer leest’, maar dat valt in mijn ervaring best mee. Vooral als je in je hoofd houdt dat lezen ook evolueert. De jongere kinderen zie ik nog vaak door de winkel rennen met stapels boeken in hun handen, maar de oudere jeugd leest voornamelijk e-boeken en YA-Romance/ Fantasy. Nu las ik met 15 jaar ook geen literaire hoogstandjes (eigenlijk te veel Wattpad), maar voor velen is de pen nog altijd machtiger dan het zwaard – of nou ja… de tv.

Met Tiny Bookshop neem je de boekhandel mee naar huis Sinds mijn recensie van Tiny Bookshop ben ik zeker nog even blijven spelen. Het blijft een lekker rustig spel dat je makkelijk even oppakt na het werk. Wel heb ik gemerkt dat het redelijk repetitief kan zijn, want eigenlijk doe je constant hetzelfde. Nu is dat enerzijds ook wel waar een deel van de charmes van cozy games liggen, maar toch ben ik op zoek gegaan naar iets anders. Eigenlijk zijn best veel boeken vertaald naar videogames. Heel bekend in de videogamecommunity zijn de spellen gebaseerd op The Witcher van Andrzej Sapkowski. Maar ook klassiekers zoals Murder on the Orient Express en Death on the Nile van Agatha Christie staan in de spotlight. Als je een interactieve manier zoekt om je favoriete boeken mee te maken, is een videogame-variant zeker een aanrader!

EDUARD RICHTER

Uitgever bij Volt, waar per 1 september Willemijn Visser aantrad als co-uitgever.

Boekenvak voert campagne voor het vrije woord

We maken ons – terecht – druk over btw-verhogingen en het korten van subsidies, maar ik ben blij dat de blik van het boekenvak breder is dan dat. Er is een gevaarlijke tendens zichtbaar in het verbieden van boeken op scholen en in bibliotheken. Het vrije Westen is zo vrij niet meer; in verschillende staten in Amerika verdwijnen belangrijke boeken uit het zicht. Ik schrok van het bericht vorig jaar dat zelfs het dagboek van Anne Frank was verwijderd van een boekenlijst op scholen in Florida. En ook dichter bij huis in Europa staat de verspreiding van boeken onder druk. Vanuit de overheid opgelegd, maar ook doordat extremistische organisaties gevaarlijke campagnes voeren tegen auteurs en uitgeverijen. Hoe bedreigend dat kan zijn hebben we bij Singel Uitgeverijen de afgelopen jaren helaas van heel nabij mee moeten maken.

Uitgeverij Volt breidt uit

Ik ben ontzettend blij dat Willemijn Visser ons team is komen versterken. Volt is een jonge en energieke uitgeverij waar Willemijn zich als een vis in het water beweegt. Ze is ondernemend en – op een gezonde manier – eigenwijs. Wat ook weer uitstekend past bij Singel Uitgeverijen, waar we graag tegen

de stroom ingaan en voortdurend in beweging blijven. De groei zit er niet alleen in bij Volt, maar bij alle uitgeverijen worden mooie successen geboekt en leuke plannen gesmeed. Als literair huis blijft Singel één van de toonaangevende uitgevers, zowel voor volwassenen als voor kinderen, maar ook commercieel timmeren we vrolijk aan de weg. Het door Merel Poldervaart opgezette Lovebooks groeit al jaren explosief en eerder dit jaar lanceerde Jolijn Swager een nieuw kinderboekenfonds, Quokka, waar onder andere de Woezel & Pip-titels zijn ondergebracht.

Spotify investeert in Nederlandse audioboekproductie

Op het oog een nobel doel: Spotify maakte begin deze zomer bekend een miljoen euro te willen investeren in de productie van audioboeken ‘om markten te helpen ontwikkelen’. Inderdaad komt maar een relatief klein deel van de in Nederland uitgegeven boeken ook als audio-editie op de markt. Ook wij kiezen er soms voor om een boek niet in audio uit te brengen vanwege de hoge productiekosten. Maar als je dan even verder leest in het bericht valt op dat Spotify bij de productie met digitale stemmen wil gaan werken, wat ik een gevaarlijke ontwikkeling vind. Je moet je vragen stellen bij de kwaliteit van dergelijke stemmen, het gaat voorbij aan de notie dat het inspreken van een boek ook een ambacht is. Terecht maken ook vertalers zich zorgen over de ontwikkelingen rond AI. 

Lotte van Es (A Lot Of Books)

‘ELKE AVOND MOET IK ENORME HOEVEELHEDEN BIJBESTELLEN’

Als tiener wilde Lotte van Es graag werken in een boekhandel. Door het personeelsbestand en het assortiment dacht ze dat die droom te groot voor haar was. Nu is ze al meer dan twee jaar eigenaar van de Engelstalige boekhandel

A Lot Of Books in Zwolle. ‘Toen ik de kans kreeg een boekencafé over te nemen, dacht ik: nu of nooit.’

Het wordt zo langzamerhand een vertrouwd onderdeel van Nederlandse binnensteden: kleinschalige boekhandels met een overwegend of volledig Engelstalig assortiment aan fantasy, romance, Young Adult en sciencefiction, aangevuld met boekgerelateerde producten en horeca. En bijna altijd gerund door jonge vrouwen. Denk aan Script (Den Bosch), De Kleinere Boekwinkel (Deventer), Emma’s Bookshop (Rotterdam), Lit. English Bookshop (Utrecht) of de dit najaar geopende nieuwkomers One More Chapter (Groningen) en Books & Beans (Tilburg).

Een van de oudste is A Lot of Books in Zwolle, die in 2022 is opgericht – zij het toen als Book Café. Initiatiefnemers Nienke en Justin Gulien, die decennia een Franse bistro in de stad hadden, waren in de coronatijd bij toeval in de online handel van Engelstalige tweedehandsboeken beland. Met hun achtergrond in de horeca was het opzetten van een boekencafé een logische stap. Pas nadat zij het bedrijf weer doorverkochten aan hun vrijwilliger – al in september 2023 – kreeg de winkel van de inmiddels 30-jarige Lotte van Es haar huidige karakter. En nu is A Lot of Books waarschijnlijk ook de grootste

in zijn soort. Eind augustus verhuisde de winkel van de rustige wijk achter het station naar een vier keer zo groot pand op een druk horecaplein midden in het centrum, met twee verdiepingen verkoopruimte (en daarboven een kantoor). Het is in verhouding zo groot dat de 160 vierkante meter grote winkel, ondanks de uitbreiding van assortiment, in de eerste weken na de heropening nog wat leeg oogt. Maar dat duurt niet lang meer. Achter de schermen werkt Van Es hard aan verdere uitbreiding van het aanbod. ‘Ik was al langer op zoek naar een andere locatie’, vertelt ze enthousiast. ‘Steeds was het net niet wat ik zocht. Maar toen ik dit pand op de Nieuwe Markt op Funda zag, met dat mooie grote raam en glas in lood, dacht ik meteen: hier moet een boekhandel in. Ik zag de najaarsetalage al voor me: vol boeken, leuke items, mooie tekeningen. Pas daarna zag ik de ruimte met alle mogelijkheden om enorm te groeien. Hier kan ik véle jaren lekker mijn ding doen. Dezelfde dag nog maakte ik een afspraak voor een bezichtiging en begon het te lopen.’

Sinds de verhuizing is het ‘bizar druk’. ‘Op de oude plek zaten geen andere winkels, geen cafés, niets. De Hogeschool was wel om de hoek, maar studenten liepen daar vanaf het station via een andere route

Tekst Maarten Dessing Beeld Stijn Rademaker

‘IK MISTE HET ZELFVERTROUWEN OM TE DENKEN DAT IK ZOIETS ZOU KUNNEN ALS WAT IK NU DOE’

naartoe. Ik wilde daarom een plek met meer leven: winkels, horeca, gezelligheid. Dat is er hier meer dan genoeg, het lijkt wel compleet het tegenovergestelde. En de boeken, pins, stickers, booksleeves en andere goodies vlíégen de winkel uit. Elke avond moet ik enorme hoeveelheden bijbestellen. Ik ben er gewoon van geschrokken, maar het geeft me ook veel energie.’

Beautybranche

Van jongs af aan is Van Es een lezer geweest. Sinds ze negen, tien jaar was, herinnert ze zich, is ze onafgebroken aan het lezen. Vanaf haar twaalfde, dertiende doet ze dat in het Engels. ‘En dat ben ik blijven doen. Nederlands lees ik zelden, alleen omdat het bijvoorbeeld voor school moest.’ Het begon met de boeken van haar moeder of oudere broer: Harry Potter, Percy Jackson, Eragon. ‘Daarna werd het steeds meer fantasy.’ Nieuw leesvoer kwam overal vandaan: bibliotheken, rommelmarkten, als cadeautje. En ja, ook van de boekhandel.

‘In het begin kwam ik alleen in de Bruna in ons winkelcentrum in Zwolle-Zuid. Later ook in de kerk bij Waanders, zoals het toen nog heette voordat Van der Velde het overnam [in 2018, red.]. Een prachtige winkel, met dat mooie plafond, dat orgel. Het is een van de mooiste boekhandels – sowieso van Nederland, misschien ook van de wereld. Maar er stond toen niet zoveel Engelstalig als tegenwoordig, misschien maar een paar kasten. Ik bestelde daarom veel online, ook bij buitenlandse webwinkels. Niet alleen Amazon, ook bijvoorbeeld bij Waterstone’s.’

Het was een grote droom om later in een boekhandel te werken. Maar: ‘een te grote droom, dacht ik altijd.

Het voelde alsof zoiets voor mij niet mogelijk was. Ik zag nooit een winkel met jonge meiden zoals ik. Het waren eerder tja...’ Grijzende volwassenen? ‘Ja! En de genres die ik las, werden er nooit groot aangeprezen. Ook miste ik het zelfvertrouwen om te denken dat ik zoiets zou kunnen als wat ik nu doe: een eigen boekhandel hebben, ondernemer zijn. Ik heb uiteindelijk weleens gesolliciteerd bij winkels, maar het toch niet gedaan.’

Liever joeg Van Es haar andere droom na: make-upartiest worden. Na de middelbare school volgde ze opleidingen tot schoonheidsspecialist, kapper en visagist en vond ze werk in de beautybranche. ‘Alleen bleek die branche het niet voor mij. Ik heb er nog steeds wel veel liefde voor, maar ik miste daar toch wat diepgang. Het is een wat oppervlakkigere wereld. Ik ben daarom eerst terug naar de horeca gegaan, totdat ik toch iets kon doen met mijn andere passie: boeken.’

De vonk was het Book Café. Zodra ze hoorde dat Zwolle een Engelstalig boekencafé had gekregen, móést ze daarheen. En bepaald niet eenmalig. Ze was er zo vaak dat ze een band opbouwde met de eigenaren en toen ze vroeg of ze er ook kon werken, kon dat: als vrijwilliger, een dag in de week. ‘Ik was niet de enige, nee. Maar door het persoonlijke contact wisten ze hoeveel affiniteit ik had met de plek. Ik had ook horeca-ervaring en ik was toch al wat ouder. Ze wisten daarom dat ze de winkel gerust aan mij konden toevertrouwen.’

Tot haar verrassing kreeg ze snel daarna het aanbod om het Book Café over te nemen. ‘Al wist ik niet goed wat het betekende om een eigen onderneming te hebben, ik heb gelijk ja gezegd. Met knikkende knieën, maar het voelde als: nu of nooit. En ik zag kansen om verder te bouwen op het prachtige fundament dat Nienke en Justin hadden gelegd. Zij waren heel goed in het persoonlijk contact, maar hadden minder met de boeken. Zaten niet zo in de wereld van hun jonge klanten als ik. Zelf zagen zij dat ook. Wij gunnen jou het café en we gunnen het café jou, zeiden ze daarom heel mooi.’

Genrefictie

Sindsdien is er veel veranderd. Ten eerste de naam. ‘Dat heb ik na drie maanden gedaan omdat ik nog steeds niet het gevoel had dat het mijn winkel was, terwijl ik er al mijn bloed, zweet, tranen, geld en energie in stak. Veel mensen noemen mij “Lot”, vandaar: A Lot Of Books.’

Ook de inrichting werd aangepast: nieuwe vloer, een roze muur. Had je daarbij een boekhandel als voorbeeld voor ogen?

‘Niet in Nederland. Ik keek vooral naar het buitenland. Niet één bepaalde winkel, ik zocht vooral op Pinterest naar ideeën. Heel simpel: door te zoeken op termen als bookshop of bookshop ideas. Ook op sociale media doe ik ideeën op, niet alleen voor de inrichting. Daar heb ik bijvoorbeeld de blind dates met een boek vandaan.’

En het aanbod tweedehands ging eruit.

‘Dat werd langzaam steeds minder. Toen ik begon was 60 procent tweedehands. De vorige eigenaren maakten regelmatig tripjes naar Engeland om in te kopen. Daar had ik niet de middelen voor, ik had me financieel niet kunnen voorbereiden op een eigen winkel. Maar ik merkte ook dat er zó veel vraag was naar de nieuwe romance, fantasy en sciencefiction dat ik me daarop focuste. En als het aanbod minder wordt, neemt ook de vraag af. Op het laatst had ik nog maar

twee kasten tweedehands. In de nieuwe winkel heb ik het voorlopig niet neergezet. De bedoeling is wel om dat later alsnog te doen, maar eerst wil ik bestaande genres – en nieuwe, zoals kinderboeken – verder uitbreiden.’

Je eigen belangstelling lag natuurlijk bij die genrefictie.

‘Ja. Ik heb er veel kennis van en kon – en kan – in huis halen wat klanten zoeken. Als ze vroegen of ik een bepaalde editie had, lág die er en zeiden ze blij verrast dat ze die nergens anders konden vinden. Dat heeft me erg geholpen. Steeds meer mensen wisten: als je iets zoekt, kun je het bij Lotte vinden.’

Werd het aandeel tweedehands ook minder omdat het aanbod uit andere genres bestond?

‘Er lag ook wel scifi en fantasy. Maar wat ik kon krijgen, waren vaak heel oude boeken die bij ouders op zolder lagen. Dat verkocht minder goed, omdat het dan delen waren uit een serie die al lang uitverkocht was of een deel 2 van een serie waarvan deel 1 onvindbaar was. En als ik nieuw aanbod kreeg, was het binnen een week weg, zodat het assortiment een oude indruk bleef maken.’

Waar koop je nieuwe titels in?

‘Bij Van Ditmar. Zij hebben me vanaf het begin enorm gesteund. Ze houden me goed op de hoogte, sturen

‘VAN DITMAR HEEFT ME VANAF HET BEGIN ENORM GESTEUND’

me proofs en leuke boekenleggers, maar helpen me ook met logistieke dingen. Die samenwerking is me heel dierbaar. Soms koop ik ook bij auteurs zelf in. Genoeg Nederlanders schrijven in het Engels en zijn indie published. Ik geef hen graag een podium. In november komt Rochela van Buuren met Undone By You Zij gaat signeren bij Emma’s Bookshop in Rotterdam en bij mij. In deze winkels komt háár doelgroep.’

Importeer je zulke titels ook zelf van Britse of Amerikaanse auteurs?

‘Dat hoeft niet. Van Ditmar biedt veel indie published authors aan. Vaak weet ik dat niet eens, ontdek ik dat pas als ik ze in de winkel krijg. Het is extra leuk als een boek daarna zo geliefd in de community is geworden dat een uitgever het alsnog uitbrengt.’

Heb je ooit overwogen Nederlands aan het assortiment toe te voegen?

‘Meerdere keren zelfs. Het succes van BookTok en Bookstagram heeft ervoor gezorgd dat meer mensen zijn gaan lezen – óók in het Nederlands. Er zijn genoeg mensen die daar een voorkeur voor hebben. En uitgevers spelen goed in op wat online populair is. Vaak lijken hun uitgaven precies op het origineel, “Nederlandse editie” is de enige toevoeging op het omslag. En de extra’s natuurlijk als sprayed edges. Maar nu begin ik er nog niet aan. Mijn passie ligt er niet, dus ik vind het lastig het juiste neer te leggen. Ik zou me er eerst goed in moeten verdiepen.’

Benaderen Nederlandse uitgevers je wel?

‘Alleen uitgevers die zelf in het Engels uitgeven, zoals Love Books. Laatst deed ik mee aan een pre-orderactie van deze uitgeverij voor een speciale editie van Holiday Ever After van Hannah Grace. Dat kon maar bij drie winkels.’

Kleinschalig en persoonlijk

In dezelfde tijd dat A Lot of Books in de wijk achter het station haar assortiment en klantenkring opbouwde, zetten ook de algemene boekhandels steeds meer Engelstalige boeken neer, vooral in de genres waarin Van Es zich heeft gespecialiseerd. Ook in Zwolle, bij Van der Velde en Westerhof in het centrum of Goedhart in de wijk Assendorp. Bij Van der Velde gaat het inmiddels om zo’n zestig kasten, waar de winkel –met een jong team – activiteiten omheen organiseert: van de Week van het Engelse boek tot het Young en New Adult-festival Bookhaven. Dat dwingt Van Es zich te blijven onderscheiden –al versterken de winkels elkaar óók. ‘Toen ik naar het centrum verhuisde, werd ik uitgenodigd door Bertrand Maas van Van der Velde Zwolle en Mathijs Suidman van Van der Velde Nederland om kennis te maken. Dat was een leuk gesprek over de mogelijkhe-

den om gezamenlijke events op te zetten en zo Zwolle als boekenstad op de kaart te zetten. Ze hadden me trouwens ook uitgenodigd voor Bookhaven. En ik heb veel contact met Evelyn Evertsen van Westerhof. We komen vaak bij elkaar in de winkel.’

Wat is het geheim van jouw succes?

‘Het Engelstalige aanbod spreekt steeds meer mensen aan. De combinatie van boeken en koffie ook. Veel mensen vinden het fijn om rond te lopen en tussendoor even te zitten of om tussen de boeken te studeren. Op de oude locatie kon je zelfs nergens in de buurt terecht voor koffie. Maar vooral het kleinschalige en het persoonlijke onderscheidde me. Iedereen die daar de afgelopen twee jaar kwam, heeft mij gezien en gesproken, en wist dat ik er bij een volgend bezoek weer zou zijn. Ik heb er zelf ook meerdere vriendinnen aan overgehouden.’

Misschien hielp ook het gevoel: dit is ónze plek? ‘Dat kan goed. Omdat ik wat verstopt zat, kwam iedereen gericht naar mij toe. En het gebeurde vaak dat mensen die elkaar niet kenden, met elkaar in gesprek raakten over een boek. Omdat ik zelf op een gegeven moment iedereen kende, misschien zelfs bij naam, ontstond er vaak een soort gesprek van iedereen met iedereen. En het is een inclusieve winkel. Ik heb niet zomaar romance, maar romance over alle mogelijke relaties. Zoals iedereen al ziet aan de Pride-vlag die hier hangt.’

Hoe hou je dat persoonlijke vast op de grotere locatie?

‘Ik hou in de gaten wat er gebeurt in de community, om te kijken wat er speelt, wat zij leuk vinden, wat zij lezen. Ik reageer ook vaak – op posts van anderen of op berichtjes die ik krijg; de dm’s komen van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat binnen. Ik ben er iedere dag veel uren aan kwijt. Ik denk ook na over de posts die ik zelf wil plaatsen. Het is hartstikke leuk zo een band op te bouwen met mensen voordat ze in mijn winkel komen. Als ze hier komen, ken ik ze al een beetje.’

Wat is je socialemediastrategie?

‘Ik maak drie posts per week voor Instagram en TikTok. Dat is ontzettend veel werk: bedenken, filmen, monteren. Mensen onderschatten dat vaak. Daarom heb ik nu iemand die dat voor mij doet. We sparren samen over ideeën, maar zij filmt en edit het. Vaak neemt ze tegelijk meerdere filmpjes op, die ze thuis – of hier, onder het genot van een kopje koffie – uitwerkt.’

Een webshop hoort vast ook bij die strategie. ‘Ja. Ik zorg ervoor dat het mooi is ingepakt, leuke boekenlegger erbij en zo, en dan posten de ontvangers er vaak een bericht over. Alsof ze een cadeautje kregen, terwijl ze het zelf hadden gekocht. Dat is goede reclame. De eerste weken na de opening was de webshop

– waar ik alleen aanbied wat ik op voorraad heb – een tijdje uit de lucht. Ik heb er een goede webdeveloper op gezet, omdat ik denk dat er nog meer uit te halen is. Het aandeel in de omzet was nog maar zo’n 5 procent. En dan kan ik me zelf focussen op waarom ik dit wil doen: boeken verkopen in de winkel.’

En hoe hou je het persoonlijke in de winkel zelf vast? In het centrum van Zwolle krijg je ongetwijfeld veel meer mensen over de vloer.

‘Zeker: veel dagjesmensen. Mensen uit Zwolle ook die niet wisten dat A Lot Of Books bestond, zelfs na twee jaar niet. Maar als je hier binnenstapt, heb je buiten toch iets gezien wat je aandacht trok. Iedereen is daarom toch op z’n minst een beetje een gelijkgestemde. En ik heb de sfeer niet veranderd, hè. De houten vloer

en roze muren, de inrichting met boeken tegen de wand en in het midden de zitjes – dat is allemaal hetzelfde gebleven. Ik heb nu wel twee meiden voor de zaterdag, onder wie mijn zusje, maar die zijn ook heel sociaal, lief, open. Die houden dezelfde sfeer vast.’

Vriendinnen

Dat er overal in Nederland soortgelijke winkels openen, juicht Van Es toe. ‘Een eigen winkel is niet alleen míjn droom. Vaak genoeg zeggen meiden in mijn winkel dat ze er zelf ook een willen hebben. Maak die droom vooral waar, zeg ik tegen hen. Ik ben ervan overtuigd dat er genoeg ruimte is voor iedereen.’

Voorbeelden zijn Esmée Uiterwaal-Eenkhoorn van One More Chapter, maar ook Femke van Seijen die ervoor heeft gekozen in Franeker een algemene boekhandel te starten. De laatste heeft zich door Van Es ook laten adviseren.

Mannen zijn natuurlijk welkom, maar het zijn toevallig alleen maar meiden.’

Hoe verklaar je de opkomst van dit type boekhandels?

‘De populariteit van het genre. De community die online is opgebouwd. Lezen is daardoor cool geworden. Toen ik zelf als tiener zoveel las, was het dat helemaal niet. Maar nu heb ik hele vriendengroepen die met boeken en boekgerelateerde dingen rondlopen en elkaar aansteken en stimuleren. Ik heb zelf veel van mijn vriendinnen aan het lezen gekregen – zeker sinds ik een boekhandel heb. Zó leuk.’

Maar: als er meer boekhandels zijn, zullen ook minder fanatieke lezers uit de community dan nog de moeite nemen om naar Zwolle te reizen?

‘Dat maakt het ook spannend als er weer een winkel bij komt. En toch ben ik daar niet bang voor. Zeker bij events is het leuk om ergens heen te gaan, omdat je niet vaak de kans krijgt om een Engelstalige auteur in Nederland te ontmoeten. Events zijn ook mooie gelegenheden om mensen uit de community te ontmoeten die je alleen online kent. Ik maak het vaak genoeg mee: meiden die elkaar als vriendinnen begroeten, met een knuffel, terwijl ze elkaar voor het eerst in het echt zien. Vaak gaan ze daarvoor ook lunchen of daarna wat drinken, omdat ze overal vandaan komen – soms zelfs uit Duitsland – en elkaar weinig zien.’

Ga je zelf op de nieuwe locatie meer evenementen organiseren?

‘Ik heb zó veel ideeën! Hier kan ik die eindelijk waarmaken. Toen ik op de oude plek een release party had, kon ik maar dertig mensen uitnodigen vanwege de brandveiligheid. Dertig mensen, dat is niets.’

En hoe kijk je naar de toekomst? Bestaan deze winkels over tien jaar nog?

‘Ik kan niet in de toekomst kijken, dus ik weet het niet. Maar: de lezers van mijn genres doen dat al lang, ikzelf lees ook al twintig jaar. De community eromheen bestond alleen nog niet, mensen deelden hun ervaringen niet met elkaar. De community is dankzij BookTok en Bookstagram nu wél zichtbaar en is daardoor erg gegroeid. Ongetwijfeld zal die stijgende lijn afvlakken en zal de populariteit op een gegeven moment ook minder worden. Maar: de harde kern zal niet ophouden met lezen. Hun liefde blijft. Daarom kan het niet anders of er blijft ruimte voor winkels als deze. Het publiek wordt dan alleen ouder. Veertig, vijftig jaar. Maar dat is ook leuk.’

LOTTE VAN ES

1995 Geboren te Staphorst 2012-2014 Schoonheidsspecialist, Landstede Zwolle

2014-2016 Kapper, Landstede Zwolle 2017-2018 Visagie, Visagieschool Amsterdam 2016-2021 Werkzaam in de beautybranche 2021-2023 Werkzaam in de horeca 2023-heden Eigenaar A Lot of Books

‘HET KAN NIET ANDERS OF ER BLIJFT RUIMTE VOOR WINKELS ALS DEZE’

‘Samen met Milena van Wijk van Milena’s Bookshop – die eind augustus helaas is gestopt met haar online winkel – heb ik een Whatsapp-groep opgezet voor independent bookshop owners, omdat we een collegagevoel misten. En niet alleen voor boekhandelaren, iedereen met een boekachtig bedrijf mag er bij. Er zitten ook meiden bij die leuke boekenleggers en kaarten maken. Hier kunnen we elkaar over alles vragen stellen. Met de verhuizing heb ik dat zelf ook vaak gedaan.

En zij geven de liefde misschien door aan hun kinderen.

‘O, ja! Alle kinderen die nu opgroeien in huizen met volle boekenkasten en die zien dat hun moeder de hele tijd leest, zullen een boek normaal vinden. Het effect van BookTok en Bookstagram, met alles waar dat toe heeft geleid, zal daarom nog héél lang voelbaar zijn. Tot ver in de volgende generatie.’ 

Gezocht: Boekverkoper

(literatuurexpert, verkoper, probleemoplosser, verbinder)

Boeken verkopen is een vak – als je zelf als boekverkoper werkt, weet je dat als geen ander. Er komt veel meer bij kijken dan de klant op het eerste gezicht ziet: je zorgt ervoor dat de winkel er goed uitziet, je kunt de mooiste boeken aanraden, je zorgt dat de juiste titels op voorraad zijn en dat is nog lang niet alles! Geen dag is hetzelfde en juist dat maakt de boekhandel zo’n leuke en leerzame plek om te werken. Grote kans dat je meer wilt leren over het vak, of zelfs wilt doorgroeien. Maar hoe doe je dat eigenlijk? Hoe bereid je je voor op een vak waarin elke dag anders is?

Daar bedacht de Koninklijke Boekverkopersbond (KBb) wat op: de e-learning Vakkennis boekverkoper. Daarin leer je in zeven modules alle vaardigheden die je nodig hebt om uit te blinken in de boekhandel. We weten allemaal dat het werk in de winkel nooit af is, dus is een e-learning ideaal: je leert wanneer jij tijd hebt, in korte, behapbare modules, op je laptop, tablet of telefoon. Wat komt zoal aan bod? Laten we je even meenemen de winkel in.

Komt een klant in de winkel

KLANT

(loopt de winkel in, roept): Verwacht maar niet dat ik iets koop. Ik ben geen lezer!

BOEKVERKOPER: …

(Jen Campell, More weird things customers say in bookshops)

Soms komt er een klant binnen en sta je even met je mond vol tanden. Moet je actief hulp bieden, of moet je juist wachten tot je klant naar je toe komt? Dat hangt natuurlijk deels af van de klant: is ze haastig, of komt ze juist om rustig even te neuzen? Twijfelen over de juiste aanpak doen we allemaal wel eens, maar vaak is het al genoeg om even een stapje terug te nemen, je klant te observeren en dan pas het gesprek te openen. De e-learning Vakkennis boekverkoper staat niet alleen vol met praktische tips, maar gaat ook in op gesprekstechnieken en de verschillende klanttypen. Geen enkele klant is tenslotte hetzelfde!

Presenteren doet begeren Je klant is weer vertrokken en je hebt tijd om je te verdiepen in het

indelen van de stapels nieuw binnengekomen boeken. Maak je een mooie tafelpresentatie rondom één titel, of ga je liever voor een actueel thema? Gebruik je daarvoor promotiemateriaal, of voorzie je de boeken van buikbandjes met tips van jou en je collega’s? Je keuzes zullen afhangen van de uitstraling van de winkel. Die moet herkenbaar zijn en passen bij je klanten. Tijdens het inrichten ben je dus eigenlijk bezig met het creëren van een samenhangende winkelbeleving waarmee je jezelf als winkel onderscheidt. De e-learning gaat daarom niet alleen in op het inrichten van je winkel, maar ook op de marketingtechnieken erachter. Zo leer je niet alleen over de praktijk, maar sta je ook stil bij de redenen achter je werkwijze!

Leer op jouw manier!

• Studeer waar en wanneer je wilt

• Praktisch en inspirerend

• Voor iedereen die carrière wil maken in de boekhandel

Inkopen – hoe doe je dat? Die mooie presentatie die je net gemaakt hebt, heeft ervoor gezorgd dat er veel boeken verkocht zijn. Dat betekent dat je nieuwe titels moet inkopen. Je bestelt niet alleen je verkochte titels bij, maar moet ook nadenken over je voorraadbeheer in het algemeen. Waar staat jouw boekhandel voor? Ben je gespecialiseerd in Nederlandse literatuur, of juist in internationale Young Adult? Door inkoopbeurzen te bezoeken en je in te blijven lezen, blijf je goed op de hoogte van nieuw verschenen boeken. Je inlezen kun je doen via traditionele media, zoals de boekenkaternen in kranten, maar ook via sociale media. Denk maar eens aan de bookfluencers op TikTok en Instagram! Je leert in de e-learning niet alleen van alles over het wel en wee van het inkopen, maar ook hoe je (sociale) media zelf kunt inzetten.

Veelzijdig vak, veelzijdig leertraject

En dat is nog niet alles: Tijdens de e-learning leer je over belangrijke spelers in het boekenveld, hoe je activiteiten organiseert en hoe je je winkel kunt promoten. Kortom, de e-learning Vakkennis boekverkoper biedt alles wat je nodig hebt om je op professioneel vlak te ontwikkelen.

Meer weten? Neem eens een kijkje op boekbond.nl/opleidingen. Geef je carrière een boost en schrijf je nu in!

In een notendop

• Kosten: € 300 voor leden van de KBb, € 375 voor niet-leden (bedragen zijn exclusief btw)

• Voltooi de e-learning in je eigen tempo. Je houdt 12 maanden toegang.

• Iedereen die zich wil voorbereiden op een carrière in de boekenwereld, of je nou al in de boekhandel werkt of erover nadenkt om dat te doen.

Vrijheid is een open boek

Lezers, schrijvers en boekenvakkers op de been voor het vrije woord

Beeld: Maarten Mooijman/ILFU.

Zaterdag 20 september was de Utrechtse binnenstad het decor voor de eerste Lezersmars. Deze vormde het startsein voor zowel het jaarlijkse ILFU Festival als de eerste Week van het Verboden Boek. De mars was bedoeld als symbolisch weerwoord van boekenliefhebbers tegen censuur, autocratie en andere ondemocratische bewegingen die overal ter wereld opduiken, zoals de organisatie het formuleerde.

Rond de duizend deelnemers, allen gewapend met een boek dat voor hen hoop, vrijheid en saamhorigheid symboliseerde, verzamelden zich op het Jaarbeursplein. Als een stroom van boeken trok de mars door de stad om te eindigen op het Domplein, waar de slogan ‘Vrijheid is een open boek’ uit vele kelen klonk. Terwijl het weer inmiddels was omgeslagen, luisterden de deelnemers daar in de regen naar toespraken van Özcan Akyol, Mahat Arab, Jessica van Geel en Eke Krijnen om vervolgens gelijktijdig hardop voor te lezen uit de meegebrachte boeken. Een kakafonie die de krachtige stem van de literatuur moest uitdrukken.

Op deze pagina’s een impressie, een korte videoregistratie van de mars is te vinden op het YouTube-kanaal van ILFU.

De lezersstoet trekt door Utrecht.

Ook schrijvers, boekverkopers en bibliotheekmedewerkers liepen mee.

Voorlezen in de regen

Start van de mars op het Jaarbeursplein.

Vijf winkels met bijzondere extra’s

Van Alpacaknuffels tot Leonidas-bonbons

Het wordt voor veel boekhandels steeds moeilijker uitsluitend te draaien op de verkoop van boeken en kantoorartikelen, reden waarom ze het zoeken in aanvullende producten als spellen, speelgoed, cadeau-artikelen en dergelijke. Er zijn echter ook boekhandels die inzetten op meer bijzondere producten, soms omdat die aansluiten bij een persoonlijke interesse, in andere gevallen omdat ze er min of meer toevallig tegenaan zijn gelopen. Boekblad maakte een rondje langs vijf van deze winkels met bijzondere extra’s. Hoewel de producten die ze in huis hebben genomen zeer uiteenlopend zijn, zijn ze allemaal heel tevreden over de keuze die ze ooit maakten. De aanvullende producten trekken meer en deels ook andere klanten naar de winkel en zijn een welkome extra inkomstenbron.

Boekhandel Venstra Amstelveen

‘Iemand kan hier voor een cadeau altijd wel terecht’

DDe verhuizing in 2013 is voor Librisboekhandel Venstra in Amstelveen een belangrijke mijlpaal geweest, zegt mede-eigenaar Maaike Rienks. Onder andere omdat het grote pand aan het Stadsplein meer mogelijkheden bood voor uitbreiding van het

assortiment met non-books en de toevoeging van een leescafé. Dat begrip ‘non-books’ kan in het geval van Venstra behoorlijk breed worden gezien, want naast de gebruikelijke stationery, spellen en speelgoed biedt de boekhandel bijvoorbeeld in aanvulling op de reisboeken ook reisartikelen en naast de kookboeken ook keukenspullen. Na de verhuizing waren er zelfs serieuze plannen om wijn te

gaan verkopen – de kasten waren er al speciaal voor gekocht – maar dat is toen om vergunningtechnische redenen niet doorgegaan. ‘Eigenlijk kan iemand hier voor een cadeau altijd wel terecht’, aldus Rienks. ‘Uitgangspunt is voor ons dat het kwalitatief hoogwaardige producten betreft en dat er een soort verhaal achter zit, bijvoorbeeld de alpacaknuffels die we nu verkopen en die op fairtrade

basis geproduceerd worden. Het assortiment koffie- en theeproducten sluit aan bij ons café. Zo verkopen we de bonen van de koffie die we serveren en daar horen dan wat ons betreft de kopjes en theepotten en dergelijke ook bij. Verder hebben we nog een mooie collectie kwalitatief Japans servies; dat heeft te maken met de grote Japanse expatgemeenschap die hier in Amstelveen zit, maar er is ook veel belangstelling voor van Nederlanders.’

In zekere zin zou je de winkel kunnen zien als een soort warenhuis, zegt Rienks, al blijven de boeken veruit het belangrijkst. Na de verhuizing kwam er, dankzij het café en ook door de bibliotheek die boven de boekhandel zit, een ander publiek binnen, mensen die niet alleen af en toe met een boek de deur uitgingen, maar bijvoorbeeld rond kerst en Sinterklaas ook met een cadeau. ‘Beide productgroepen (boeken en non-books) versterken elkaar. Mensen die binnen-

lopen voor koffiebonen gaan vaak de deur uit met een boek en vice versa. Het café speelt überhaupt een belangrijke rol, want het maakt het laagdrempeliger om binnen te lopen, waardoor we vervolgens voor de boeken weer bredere klandizie aantrekken. Voor sommige mensen heeft een boekhandel nog best een hoge drempel. Hetzelfde geldt eigenlijk voor de niet-boekproducten, waarvoor mensen komen die anders niet snel een boekwinkel binnen zouden lopen en die dan soms toch met een boek de winkel uitgaan. Voor ons is het aanbieden van de niet-boekproducten commercieel gezien zeker interessant. Een bijkomend aspect daarbij is nog dat je op de non-books zelf je marge kunt bepalen.’

Belangrijk, zegt Rienks, is dat de niet-boekproducten passen bij je winkel. Niet alleen omdat je de ruimte moet hebben om ze goed te kunnen presenteren, maar ook in de zin dat ze een vanzelfsprekende aanvulling op het boekenaanbod zijn en het voor de klant niet

aanvoelt alsof de winkel vol staat met fremdkörper. ‘Als morgen een boekhandel denkt: dat ga ik ook zo doen, dan zou ik adviseren om eerst goed te kijken of de winkel er geschikt voor is. Niet alleen qua ruimte, de producten moeten ook passen bij het karakter van je winkel. Zomaar andere producten tussen je boeken zetten, dat werkt niet, het non-bookassortiment moet er als het ware logisch bij passen. Als je bekendstaat als literaire boekhandel werkt het niet zo om overal tussen je boeken theepotten te zetten.’

Tekst Bart Janssen

Alpacaknuffels en Japans servies bij Venstra. Foto’s: Bart Janssen.

Boekenhuis Rijssen

‘Er zijn klanten die speciaal voor het aardewerk komen’

De christelijke boekhandel Boekenhuis Rijssen verkoopt behalve boeken onder andere kaarsen, spellen, cadeau- en kantoorartikelen. Maar echt uniek is de collectie Boleslawiec-aardewerk (het Poolse Boleslawiec heette voorheen Bunzlau). Eigenaren Wieger en Karen Smeijers zijn er trots op, zeker omdat het Boekenhuis de enige officiële dealer in Nederland is van dit specifieke aardewerk.

Wieger: ‘We werden in 2015 op het product gewezen door een bevriende relatie, die suggereerde dat het een goede extra inkomstenbron zou kunnen zijn. In die tijd zaten we in een wat magere periode, onder andere vanwege moeilijke bereikbaarheid van de winkel als gevolg van wegwerkzaamheden. De boekverkoop liep al een tijdje terug. We stonden er dus wel open voor. We zijn vervolgens vrij blanco naar de Poolse producent afgereisd en daar werd toch onze interesse gewekt.’

Karen: ‘Eigenlijk waren we in het begin helemaal niet zo enthousiast omdat we vonden dat het product niet zo bij ons paste. We dachten het meer te moeten zoeken in het toevoegen van een koffiehoek of iets dergelijks. Maar we wilden het toch een kans geven en hebben in eerste instantie heel klein ingekocht. Toen we het eenmaal in de winkel plaatsten, bleken mensen

heel positief te reageren; ze vonden het helemaal geen vreemde aanvulling op ons assortiment. Het werd goed verkocht en we zagen de belangstelling groeien. Na enkele jaren – in 2019 – konden we de enige officiële dealer in Nederland worden en dat wilden we ook graag omdat de boekenverkoop al een tijdje wat minder was. De verkoop van het aardewerk was een steeds belangrijkere inkomstenbron geworden. Zo kon de boekhandel mede open blijven dankzij het aardewerk. Voor ons belangrijk omdat we het als waardevol zien dat er een boekhandel in de stad blijft bestaan. In de coronatijd begon de boekverkoop weer aardig te stijgen en dat is feitelijk tot op heden doorgegaan. Maar ook het aardewerk is in de loop der jaren steeds beter gaan lopen.’

Aardewerk is natuurlijk een product dat een heel andere expertise vraagt dan het boekenvak en het echtpaar heeft zichzelf duchtig bijgeschoold door vaak op bezoek te gaan bij de fabriek in Polen en veel gesprekken te hebben met de exportmanager. Gaandeweg werden ze er steeds enthousiaster over. Karen: ‘Wat ons erg aanspreekt aan dit product is de filosofie die erachter zit, die zeker in deze tijd –waarin duurzaamheid belangrijker wordt gevonden – meer opgepikt

wordt. Het is een echt ambachtelijk product, handgemaakt op basis van oude originele recepten en gebruikmakend van niettoxische bestanddelen. Het is dus niet alleen een mooi, maar ook een eerlijk en duurzaam product. We vonden het best verrassend te merken dat veel boekenliefhebbers daar ook ontvankelijk voor zijn, dat ze openstaan voor het verhaal achter het product.’

Na de aanvankelijke scepsis zijn ze er inmiddels van overtuigd dat de boeken en het aardewerk elkaar versterken. Er zijn klanten die voor het aardewerk komen en ook met een boek de deur uit gaan en het werkt ook de andere kant op: mensen die voor een boek komen en geïnteresseerd raken in het aardewerk. Karen: ‘Het aardewerk heeft deels ook voor andere klandizie gezorgd, bijvoorbeeld toeristen die hier in de omgeving verblijven. We zijn een christelijke boekhandel, gericht op een bepaalde doelgroep, maar wat wij ontzettend leuk en verrassend vinden is dat het aardewerk dus ook een andere categorie klanten aantrekt, die dan vaak ook wat van de andere artikelen – kaarten of spellen –meenemen of titels uit ons assortiment aan algemene boeken. We merken ook dat we er klanten mee trekken uit een wijdere omgeving, mensen die speciaal voor het aardewerk komen, bijvoorbeeld uit

Lelystad en dergelijke. Binnenkort starten we een website voor het aardewerk en daarmee hopen we de verkoop in Nederland nog breder een stimulans te geven.’

Het echtpaar denkt momenteel na over de toekomst van de boekhandel. Het aardewerk heeft daar in ieder geval een wat steviger fundament onder gelegd. ‘Het is nu nog steeds aanvullend en we blijven de boeken als de hoofdmoot beschouwen, ook omdat we zien dat in de regio boekhandels verdwijnen. We zijn dus heel zuinig op de boekhandel maar het aardewerk willen we daarnaast verder uitbouwen.’

Bruna Baarle-Nassau

‘De brillen zijn een blijvertje geworden’

Zo’n anderhalf jaar geleden nam Edith van Loon een servicepunt van Eyelove in huis in haar Brunawinkel in Baarle-Nassau en ze heeft er geen moment spijt van gehad. ‘Ik kan wel zeggen dat de verkoop van de brillen bij ons een blijvertje gaat worden: we hebben eigenlijk vanaf het begin een vliegende start gehad, want de mensen waren blij dat ze voor hun brillen nog steeds in het dorp terechtkonden en wisten ons direct te vinden.’

Voor Van Loon is de brillenverkoop niet helemaal onbekend, want voordat ze vier jaar geleden eigenaar werd van de Bruna-winkel was ze werkzaam bij de lokale gezondheidswinkel, waar ook een Eyeloveverkooppunt zat. Toen haar ter ore kwam dat de gezondheidswinkel ermee zou stoppen, besloot ze de Eyelove-brillen in huis te halen, een beslissing die mede werd ingegeven door de wetenschap dat het servicepunt van ING in haar winkel zou worden opgeheven – iets waar meer Bruna’s mee te maken hebben. En zo kon de vrijgekomen ruimte gebruikt worden voor een meubel van Eyelove. Binnen Bruna was men er aanvankelijk wat sceptisch over, maar de goede ervaringen in Baarle-Nassau hebben ertoe geleid dat het is opgepakt als een pilotproject in het kader waarvan ook andere Bruna’s – onder andere in Nunspeet, Utrecht, Zwolle, Rhenen en Uden – ermee zijn gestart.

Bij de brillenverkoop hoort in sommige gevallen een oogmeting, maar zo zegt Van Loon: ‘Je krijgt heel goede begeleiding van

Eyelove en eigenlijk volgt de hele procedure bepaalde vaste stappen omdat de apparatuur is voorgeprogrammeerd. Voor de wat meer complexe gevallen of moeilijke vragen is er structureel en op vaste momenten de mogelijkheid tot een afspraak met een opticien vanuit Eyelove. Daarmee is professionele ondersteuning en service altijd verzekerd. Ik had er zelf al ervaring mee vanuit de gezondheidswinkel maar de andere medewerkers hebben bij de start ook uitleg gekregen van Eyelove over het gebruik van de apparatuur en dergelijke. Wij doen wat de computer ons toelaat en wat we binnen de normen mogen doen en als het verder gaat dan dat, wordt iemand van Eyelove ingeschakeld. We maken heel duidelijk dat we geen professionele opticiens zijn en dus geen oogzorg leveren.’

Ook voor andere dingen kan Van Loon terugvallen op Eyelove, dat niet alleen de inrichting van de brillenhoek heeft verzorgd, maar ook regelmatig de voorraad aanvult, nieuwe collecties levert en de marketing en reclame verzorgt. ‘Zo worden veel zaken gedaan door Eyelove, waardoor wij er niet bijzonder veel werk aan hebben, afgezien van het helpen van klanten.’

Voor haar winkel is het een goede keuze geweest, aldus Van Loon. ‘Het is ook financieel gezien een leuke aanvulling op het andere aanbod geworden. Met een relatief kleine investering kun je een mooie extra inkomstenbron creëren. Ons soort winkels kan immers steeds minder makkelijk draaien

op alleen de boekenverkoop en de kantoorartikelen en dergelijke.’ Bovendien heeft ze deels een nieuwe klantengroep aangeboord, mensen die voor een bril komen en soms ook met een boek de deur uitgaan. Anderzijds zien boekenkopers dat ze in de winkel ook voor brillen terechtkunnen. ‘De Eyelove-klanten komen ook uit een wijdere omgeving – tot aan Breda en Tilburg toe –, mede door het verdwijnen van Eyelove-punten in de regio die in huis zaten bij vroegere DA-winkels.’

Boekwinkels die nadenken over een aanvullende inkomstenbron adviseert Van Loon zeker om deze vorm van brillenverkoop te overwegen. ‘Al kan ik me voorstellen dat het in het begin nog onbekend terrein zal zijn en dat je een drempel over moet. Je team moet er natuurlijk ook wel in mee willen gaan, maar gelukkig waren de meiden hier in de winkel er enthousiast over. In het begin moet je er met je personeel tijd in willen steken om kennis van het product op te doen, maar zoals gezegd krijg je daar vanuit Eyelove goede begeleiding bij. En je moet er de ruimte voor hebben in je winkel, want zo’n meubel vraagt wel meer plek dan zomaar een extra rekje dat je ergens plaatst.’

Boekhandels die informatie willen over een Eyelove-servicepunt kunnen contact opnemen met franchise- en acquisitiemanager Mark van der Lienden via markvanderlienden@eyelove.nl 06-21670808.

Pools Boleslawiec-aardewerk in Rijssen.

Brillen in Bruna Baarle-Nassau.

ReadShop Eelde

De ReadShop in het Drentse Eelde (gemeente Tynaarlo) heeft al ruim elf jaar breigaren en fournituren in het assortiment en dat was eigenlijk direct een succes, vertelt eigenaar Bea Buikema. Het is ooit begonnen met een vriendin die uit Engeland duizend bollen wol had geïmporteerd om ze in Nederland te verkopen. Toen ze daarvan een voorraadje overhield, wilde Buikema er in haar winkel wel een plekje voor vrijmaken. Buikema: ‘Nadat we het toen nog relatief kleine aanbod in de winkel hadden geplaatst, liep het direct goed vanaf dag één. Dat was voor ons eigenlijk wel een verrassing.’ Toen Buikema daarna in zee ging met de in Tynaarlo gevestigde leverancier De Bondt begon de wol – liever spreekt ze van breigaren omdat het niet om de duurdere zuivere scheerwol gaat – aan een gestage opmars in haar winkel, waar het nu samen met de later toegevoegde fournituren een complete hoek van zo’n twintig vierkante meter in beslag neemt. ‘We zijn er eigenlijk precies op het goede moment mee begonnen, want juist in die tijd zag je de populariteit van het handwerken en breien weer groeien.

Bovendien hebben we mede geprofiteerd van het feit dat in die tijd in het nabijgelegen Roden een handwerkwinkel sloot. Met mijn

vriendin samen zijn we hier in het dorp toen maandelijks een wolcafé gaan organiseren, daar gaat ook weer een zekere wervende werking vanuit.’

Het is wel een product waar je als winkelier zelf iets mee moet hebben, aldus Buikema. ‘Anders moet je er gewoon niet aan beginnen, want het vraagt wel wat kennis: van de verschillende soorten breigaren, het gebruik van patronen, fournituren en dergelijke. Ik had er zelf al affiniteit mee omdat handwerken een hobby van me is en bovendien heb ik ooit een opleiding Mode en kleding gedaan. De laatste jaren zijn er binnen het assortiment, naast de boeken, tijdschriften en kantoorartikelen, natuurlijk ook speelgoed en spellen toegevoegd, maar dit vind ik wel een van de mooiste en meest bijzondere producten die je erbij kunt hebben. En de verkoop blijft tot op heden heel goed lopen. Ik moet eerlijk bekennen dat dat ons echt verrast heeft. Ik kreeg opeens heel andere klanten in de winkel, die vaak van veel verder weg kwamen. Met die zo onverwacht aangeboorde nieuwe doelgroep heeft de winkel een veel sterkere basis gekregen. Niet alleen omdat het breigaren een extra inkomstenbron vormt, ook heeft de boekenverkoop er een extra stimulans door gekregen. In feite heeft de breigarenverkoop ervoor gezorgd dat de winkel niet failliet is gegaan. Ik zie me er ook niet snel mee stoppen. Het past zo mooi bij de winkel, bij onze klantengroep en bij mijn eigen interesses.’ En het zorgt er dus mede voor dat een boekhandel in een plaats als Eelde overeind kan blijven. Want, zo zegt Buikema enigszins geruststellend, ‘de boeken blijven toch nog altijd de hoofdmoot en we houden ons ook nog steeds gewoon bezig met het organiseren van auteurslezingen en dergelijke’.

ReadShop Hoorn Van oudsher Leonidas-bonbons in de winkel

De ReadShop-vestiging in de Hoornse wijk Huesmolen heeft een verkooppunt van Leonidasbonbons. Voor eigenaar Elmar de Wit is dat bepaald geen nieuw of onbekend product. Integendeel: de geschiedenis van de verkoop van de bonbons gaat voor hem al zo’n veertig jaar terug. De Wit: ‘Mijn ouders hadden van oudsher een speciaalzaak voor gebak en chocolaterie. Toen dat wat minder begon te lopen is de zaak samengevoegd met een winkel voor kantoorartikelen en rookwaren en zo nam het aandeel gebak en chocola steeds verder af. Uiteindelijk zijn we een ReadShop geworden, maar de Leonidas-bonbons zijn al die jaren in de winkel gebleven, tot op heden. Voorheen waren we de enige ReadShop met bonbonverkoop maar op een gegeven moment is het binnen Audax, dat geregeld zoekt naar interessante aanvullende producten, als een soort pilot of test opgepakt en zijn er enkele andere winkels mee aan de slag gegaan, mede in combinatie met een koffielijn. Ook daar beviel de verkoop van bonbons goed, geloof ik. Een van de winkels die nu ook Leonidas-bonbons verkoopt is bijvoorbeeld de ReadShop van mijn broer in Zwaag.’

De bonbons, die worden gepresenteerd in een speciale Leonidasvitrine bij de balie, vormen voor

zijn winkel ook commercieel gezien een interessant aanvullend product, zegt De Wit. ‘De bonbons gaan er bij ons voorlopig zeker niet uit, want het loopt al jaren goed, met verkooppieken in de feestperiodes. Het is een bekend en kwalitatief goed merk, met een schappelijke prijs.’ Het publiek dat voor de bonbons komt is heel breed en neemt ook vaak een ander product mee. ‘En vice versa, mensen die komen voor een boek of tabak doen er geregeld een doosje bonbons bij. Er komen ook klanten voor uit een wijdere omgeving, mede omdat we in een buitenwijk zitten en mensen gratis voor de deur kunnen parkeren. Überhaupt werkt de combinatie van verschillende producten voor ons goed; daarom proberen we ook regelmatig andere productgroepen toe te voegen. Zo hebben we onlangs in aanvulling op de cadeauartikelen wijn toegevoegd.’

‘Ik snap dat het voor andere winkels in eerste instantie wat vreemd kan lijken om naast de boeken en kantoor- en cadeauartikelen ook een chocoladeafdeling toe te voegen, maar ik zou zeggen: kom hier eens langs en kijk hoe het erbij staat en wat het doet. Het wordt voor ons soort winkels steeds lastiger om uitsluitend te bestaan van de verkoop van boeken en kan-

toorartikelen, dus het is zaak om op zoek te gaan naar aanvullende producten, als een extra financiële pijler onder je winkel. In ons geval is de bonbonverkoop zo’n pijler. Misschien denken andere winkeleigenaren dat er veel werk in zit, maar dat valt echt wel mee. In het begin moet je enige expertise opbouwen, maar Leonidas heeft daar (online) cursussen voor, over de samenstelling van het assortiment en het presenteren en dergelijke. Het is ook niet zo dat het heel veel ruimte in beslag neemt in je winkel; ik heb een balie van ongeveer twee meter en een achterwandje van een meter breed.’ 

Breigaren en fournituren in Eelde. Foto: Frank Hockx.

Bonbonvitrine in ReadShop Hoorn.

Altijd op de hoogte van het laatste bibliotheeknieuws?

Neem nu een abonnement op Bibliotheekblad!

- Een abonnement op Bibliotheekblad kost € 239,95 per jaar.

- Elk vervolgabonnement op hetzelfde adres kost € 249,95.

- Een abonnement op Bibliotheekblad in België kost € 268,95 per jaar.

Bibliotheekblad verschijnt hybride: 5x digitaal en 4x print. Abonnees hebben ook toegang tot het archief waarin alle jaargangen vanaf 2020 te raadplegen zijn.

Een abonnement sluit u heel makkelijk af op bibliotheekblad.nl/abonneren

Of bel met Abonnementenland op 0251-257 924. Vanuit België: +32 (0)28 08 55 23

Gert De Bie (Weerwoord)

‘Wij

willen laten zien dat

het wél kan’

Het Nachtlicht van Erik Vlaminck was medio september de eerste uitgave van de Vlaamse coöperatieve uitgeverij Weerwoord. Uitgever Gert De Bie, tevens eigenaar van boekhandel Het Voorwoord (Heist-op-den-Berg), heeft geleerd dat ook de handel in verhalen voor 90 procent uit het vertellen van verhalen bestaat.

Tekst Maarten Dessing

Ben je blij met de ontvangst van de eerste uitgave?

‘De auteur was tevreden, de eerste lezers die ik ontmoette op de boekvoorstellingen waren tevreden, er is direct media-aandacht geweest – dus natuurlijk, ik was zeer blij. Als kersvers uitgever stond ik zelf vooral met verwondering met het eerste fysieke boek in mijn handen.’

Is het goed ingekocht?

daarvoor gebeurt, kende ik niets en hoefde ik ook niets te kennen. Het was boven alles spannend en bijzonder dat hele proces nu te leren kennen. Ik ontdekte dat de handel in literatuur – in verhalen dus – zelf ook voor 90 procent uit verhalen bestaat. Maandenlang heb ik verhalen gemaakt, gepitcht en verkocht zonder dat er een fysiek product was. Pas twee weken voor verschijnen moeten alle fysieke aspecten als puzzelstukjes in elkaar beginnen te vallen. De cover: ziet dat eruit zoals gedacht? De distributie: loopt dat? En dan moet ik toegeven dat ik meteen mijn eerste CB-frustraties heb opgedaan.’

Want?

Gert De Bie: ‘De economie is van onszelf. Je kunt ook van onderaf iets opbouwen.’

Foto: Irene van Impe.

‘Wij konden van start gaan met Het Nachtlicht van Erik Vlaminck en in oktober met De vlucht van Elvis Peeters. Twee auteurs die zich al hebben bewezen. Dat gaf Weerwoord een enorme voorkeurspositie. Moesten we beginnen vanuit het niets, dan hadden we met enorm veel energie met onze schouders moeten duwen en wringen om ertussen te komen. Nu liggen deze boeken op alle plekken in Nederland en Vlaanderen waar ze zouden moeten liggen. Al moet ik daar nog over in gesprek met onze vertegenwoordiger New Book Collective. Zelf kan ik de cijfers nog niet 100 procent correct interpreteren.’

Is bij zo’n eerste uitgave alles meteen goed gegaan?

‘Als boekhandelaar begon het voor mij altijd pas als een boek in de winkel aankomt. Van alles wat

‘De pallet waarop mijn boek stond, was drie dagen kwijt. Zulke dingen gebeuren overal: de keren dat in mijn winkel een boek op voorraad is en ik het toch niet vind, zijn legio. Maar het is wel spannend. En toen keurde CB de streepjescode achterop het boek af. Zelf kon ik hem tachtig keer achter elkaar zonder problemen scannen, maar volgens hun criteria voldeed hij niet, waardoor ze zelf hebben besloten het boek te stickeren, wat voor extra kosten en vooral vertraging zorgde. Het zou toch niet gebeuren, dacht ik vijf dagen voor mijn eerste boekvoorstelling, dat het bóék er niet is? Gelukkig kwam alles in orde.’

Covers van de eerste uitgaven van Weerwoord. De boeken van Mendoza en Gevers zijn aangekondigd voor respectievelijk december en januari.

Coöperatie

Laten we terug naar het begin gaan. Waarom moest er een nieuwe uitgeverij komen – los van het feit dat Erik Vlaminck en Elvis Peeters zich door ontwikkelingen bij hun uitgeefconcerns verweesd voelden?

‘Het begint ermee dat je niet zomaar alleen hun boeken kunt uitgeven. Die horen thuis in een cultureel kader, wat een uitgeverij in se biedt. Vanuit hun wens een nieuw uitgeefhuis te vinden, ben ik het concept voor een onafhankelijke literaire uitgeverij gaan uitwerken. Daar komt bij dat in Vlaanderen al lang naar Nederland wordt gekeken als het land waar alles kan. Dáár steken uitgeverijen als Oevers en Koppernik de kop op. Dáár schiet Das Mag in een keer naar de literaire hemel – met een Vlaamse auteur nog wel [Lize Spit, red.] Er is een gebrek aan vertrouwen dat zulke initiatieven ook bij ons mogelijk zijn. Wij willen laten zien dat het wél kan.’

En waarom stoelt het concept op een coöperatieve gedachte?

‘Dat is de manier waarop wij naar de wereld kijken. Er is vaak het idee dat de economie iets is dat

boven ons hoofd speelt. Dat je dat alleen kunt ondergaan, dat het grootkapitaal alles beslist. Nee, de economie is van onszelf. Je kunt ook van onderaf iets opbouwen. De coöperatie drukt die gedachte uit. Het bijkomende voordeel is dat een coöperatie de uitgeverij versterkt. De groep aandeelhouders is per definitie diverser dan in een normale bedrijfsstructuur, waardoor ik als uitgever en gedelegeerd bestuurder kan terugvallen op een veel diversere blik op wat voor iedereen wél hetzelfde doel is. Daar kun je alleen maar dankbaar voor zijn.’

Hoeveel aandeelhouders heeft

Weerwoord nu?

‘Dat zijn er 92, uit alle hoeken van de literaire wereld: lezers, oud-uitgevers, academici, bibliotheekmedewerkers, zelfs auteurs die met alle plezier hun werk bij andere uitgeverijen onderbrengen. Allemaal hebben ze minimaal één aandeel à 500 euro. Als initiatiefnemers hebben we zelf 35.000 euro bijeengebracht. In theorie, redeneerden wij, is dat genoeg om een literaire uitgeverij te starten. Dankzij de coöperanten konden we dat bedrag snel verdubbelen, wat een start-

kapitaal opleverde van 70.000 euro. En nog komen er coöperanten bij. Dat schept het vertrouwen en de financiële stabiliteit die in de uitgeversbranche broodnodig is.’

Oneindige levensduur

Waarom wilde je als boekverkoper een uitgeverij beginnen?

‘In mijn beleving ligt dat heel dicht bij elkaar. Het Voorwoord verkoopt vanaf de start tweedehands, waardoor ik altijd bezig ben geweest met boeken die niet beschikbaar zijn en dus ook met boeken waarvan ik dacht: die zou ik graag weer beschikbaar zien. Als niemand anders het doet, dan doe ik het zelf. Ik heb ook twee keer aan de uitgeverij kunnen ruiken, onder andere door mijn bemoeienissen met Dit is water van David Foster Wallace, dat bij Koppernik is verschenen. Anderen deden al het harde werk, maar zo werd het tastbaar voor mezelf.’

Maar een boekverkoper bij uitstek weet toch dat er al te veel verschijnt?

‘Ik ben ervan overtuigd dat er veel echt kwalitatieve boeken liggen te wachten op ontdekking of herontdekking. De concerns stemmen hun beleid naarmate ze groter

worden steeds meer af op hun kostenstructuur, waardoor ze boeken uitgeven met een gemiddelde kwaliteit. Boeken die prima zijn. Voor boeken die méér dan prima zijn en daardoor voor een kleiner publiek, is dan steeds minder ruimte. Daarvoor heb je een bedrijf nodig als Weerwoord. De uitgeverij heeft geen eigen kantoor of zo, waardoor de calculatie anders is.’

Toch blijft de vraag: waarom wil een boekverkoper die al zo streng moet kiezen bij de inkoop, meer titels op de markt brengen?

‘Op het niveau van de hele markt is dat natuurlijk waar: er verschijnt te veel. Maar: literatuur is tijdloos en universeel en er is geen einde aan. Er zijn altijd weer nieuwe teksten die je wilt lezen. Altijd weer oude teksten ook die je wilt ontdekken. Die moeten daarom worden uitgegeven. De uitdaging is dan eerder om ertussen te komen. En: de levenscyclus zo lang mogelijk te maken. Vanuit de logica van de marketeers krijgt een boek hooguit twee maanden de kans om zijn publiek te vinden. Lukt dat niet of niet genoeg, dan proberen ze het met het volgende boek. Terwijl goede literatuur

zoals gezegd juist een oneindige levensduur heeft.’

Hoe kan Weerwoord dat doorbreken?

‘Ja, hoe kun je dat counteren? Ik weet dat nog niet, maar ik ga het proberen. Veel uitgeverijen zetten hun backlist wel in iedere aanbieding, maar in de praktijk vormt die vaak slechts pro forma de afsluiting van de folder. Er is geen echte aandacht voor. Ik hoop dat anders te doen. In Het Voorwoord hebben we zes keer per jaar een literaire avond waarop we boeken bespreken die voorbij gaan aan de waan van de dag, maar wel tot het DNA van de winkel behoren. Die boeken kunnen zes maanden, drie jaar of veertig jaar oud zijn, dat maakt niets uit. De enige relevantie is dat het boek verkrijgbaar is. Het kán dus wel.’

Auteurscontracten

De coöperatieve gedachte van Weerwoord gaat gepaard met andere idealen – zoals ‘het meer betrekken van auteurs bij de rechten’. Wat betekent dat?

‘Veel auteurs, vooral nieuwe auteurs, zijn zich niet bewust dat hun contract ook allerlei naburige rechten regelt. Voor theaterbewerkingen, graphic novel-bewerkingen, noem maar op. Daar komen ze pas achter als zoiets aan de orde is. Wij beloven auteurs dat we ook die aspecten van tevoren goed bespreken.’

Hetzelfde geldt voor jullie belofte dat redactionele begeleiding contractueel wordt vastgelegd?

‘Ja. Zonder cynisch te zijn naar collega’s: redactie staat economisch onder druk. Een uitgever denkt sneller dan vroeger: dit is een goed manuscript, dit kan met een paar verbeteringen zo de markt op – en

bespaart de kosten van 500 tot 1500 euro aan goede redactie. Wij willen vastleggen dat er minimaal één fatsoenlijke redactieronde is. Redactie die niet tussen de soep en de patatten wordt gedaan, maar waar echt tijd voor wordt genomen. Door daar open en bloot over te zijn, hopen we te voorkomen dat vooral jonge auteurs een parcours van vallen en opstaan doorlopen voordat ze ontdekken welk belangrijk werk een uitgeverij allemaal voor hen kan doen.’

Uiteindelijk moet het uitmonden in een nieuw standaardcontract?

‘Daar willen we over in gesprek met de Vlaamse Auteursvereniging (VAV). Wel hebben we, in overleg met hen, alvast enkele aanpassingen doorgevoerd. Zo hebben we het punt geschrapt dat in Vlaanderen nog altijd in het standaardcontract staat: dat een uitgeverij automatisch een optie krijgt op een volgend boek. Er is geen enkele reden om een auteur daartoe te dwingen.’

Tot slot streeft Weerwoord naar duurzame productie. Is dat gelukt met Het Nachtlicht?

‘Dat vind ik nog steeds een grote uitdaging. Het boek is geproduceerd door Wilco. Voor zover ik nu kan oordelen is dat binnen de lokale mogelijkheden een van de beste partners. Maar wat zijn precies de beste keuzes? Er is in de hele keten te weinig kennis om eenduidige antwoorden op die vraag te hebben. Ik heb nu gekozen voor vernis in plaats van een gelamineerde kaft, terwijl bijvoorbeeld De Correspondent juist dat laatste kiest omdat het de levensduur van een boek verlengt. Daar is ook iets voor te zeggen. Het is in de praktijk dus een proces van vallen en opstaan, waarbinnen ik steeds bewuste keuzes wil maken.’ 

uitgeverijweerwoord.be

Je concurrent omleggen door negatieve reviews te plaatsen

Boeven in het boekenvak

Na ruim 25 jaar in het boekenvak heeft uitgever Seb van der Kaaden aardig wat boeven in het boekenvak meegemaakt. In totaal heeft hij twee keer voor de rechter mogen verschijnen. Dit had gemakkelijk veel meer kunnen zijn, maar gelukkig was het versturen van een advocatenbrief meestal voldoende om de boef te laten terugkrabbelen. Zijn boekenboeven werkelijk schering en inslag in de boekenwereld?

Tekst Seb van der Kaaden Beeld Pieter Hogenbirk

In de wandelgangen hoor ik vergelijkbare ervaringen, maar dan wel gefluisterd en zonder concrete namen te noemen, want stel je voor dat een conflict in de openbaarheid komt. Dan bestaat de kans dat er ook iets negatiefs over jou wordt gezegd, waar of onwaar, dat doet er dan niet toe. Het publiek vreet je op en spuugt je uit. Weg betrouwbaarheid. Weg reputatie. Weg klanten. Dus conflicten worden bij voorkeur onderling geregeld en stilgehouden met geheimhoudingsverklaringen. En eventuele verliezen worden geslikt, want dat is nog altijd minder erg dan een verlies aan geloofwaardigheid. Zeker met sociale media is het immers bijzonder eenvoudig om gecanceld te worden. Je kunt je concurrent zelfs omleggen door negatieve reviews te plaatsen op het internet, want ook al zijn die uit de duim gezogen, het kwaad is dan al geschied. Nee, je kunt maar beter je verlies nemen en je stilhouden. Of toch niet?

Ik snap dat slachtoffers liever zo snel mogelijk het onrecht dat ze is aangedaan willen vergeten, maar tegelijkertijd word ik er droevig van, want vegen we hiermee behalve de conflicten niet ook de boeven onder het tapijt? Zij kunnen ongestraft doorgaan met oplichten. Een beetje dreigen en een beetje schreeuwen en hun slachtoffers worden monddood gemaakt. En daarna op naar het volgende slachtoffer.

De praktijk

Een voorbeeld uit de praktijk: een van onze freelanceschrijvers werkte voor een andere uitgever ook als

vertaler. Eerder had hij al naar tevredenheid meerdere boeken vertaald. Betalingen kwamen keurig binnen. Tot het moment dat hij een extra dik boek vertaalde en zijn exemplaar ontving op een beurs met daarin notabene de complimenten van de uitgever. De vertaler was blij met de reactie en zei binnenkort dan de factuur te sturen. ‘Prima’, zei de uitgever. Vervolgens hoorde hij helemaal niets, ook niet na het sturen van meerdere herinneringen. De maat was vol en onze freelancer schakelde een no cure no pay -incassobureau in. Ook dat kreeg geen enkele reactie. Vervolgstappen vielen buiten de no cure no pay regeling en zouden dus geld gaan kosten. Hierdoor was onze freelancer, die rond moet zien te komen van een minimumloon, genoodzaakt het incassotraject te stoppen. Dan maar dreigen om deze kwestie online te gooien. En toen, na maanden van ijzige stilte, kreeg de vertaler wél een reactie. ‘Als je ons conflict op internet gooit, dan gooi ik jou onder de bus. Ik zorg dat je bekend komt te staan als een slechte en onbetrouwbare freelancer en dat je nooit meer aan de bak komt.’ Dit was voldoende voor onze freelancer om eieren voor zijn geld te kiezen. ‘Weer een slachtoffer succesvol geïntimideerd’, zal de oplichter hebben gedacht. En op naar het volgende slachtoffer.

De oplichter

Het handelen van een oplichter is in het volgende stappenplan te vangen:

1. Wees amicaal en bouw vertrouwen op. Betaal de kleine facturen snel en strooi met complimentjes.

2. Wees onbereikbaar en negeer de grotere factuur. De meesten klanten herinneren pas na vier weken en kunstenaars zijn liever bezig met hun vak dan met de administratie. Dus hoera, nog even langer wachten en de kunstenaar vergeet de verstuurde factuur.

3. Wees zielig en bedenk excuses, zoals: ik was ziek, ik was op reis, ik wacht nog op een grote betaling van een klant.

4. Wees creatief. Draai de boel 360 procent om. Jij bent het slachtoffer en niet de schuldeiser. Bedenk redenen waarom je de factuur niet of niet geheel zou hoeven te betalen, zoals: product/dienst deugt niet of het product/dienst is te laat geleverd.

5. Wees woest. Hoezo moet jij betalen?! Er is een wanprestatie geleverd en je wilt nooit meer zaken met de klant doen. En als de klant niet stopt met zeuren en dreigen, dan zul je nog wel even een boekje over hem open doen. Je maakt hem/haar dan helemaal kapot!

Bij stap 5 zijn de meeste gedupeerden inmiddels afgehaakt. Procederen kost te veel geld en publiekelijk gebrandmerkt worden als onbetrouwbaar, waar of niet waar, is het de meeste gedupeerden ook niet waard, want ‘waar rook is, is vuur’. Je hebt dan altijd rookschade.

Mocht de klant na stap 5 nog niet zijn bezweken, ga dan weer naar stap 1. Uiteindelijk zal de klant het wel zat worden. De aanhouder wint. En op naar het volgende slachtoffer.

De strijder

In het boekenvak is het hard werken om je zaak draaiende te houden. Dit geldt voor schrijvers, illustratoren, vormgevers, redacteuren, vertalers, boekverkopers en uitgevers. Dus als bovenstaande incidenteel voorkomt, dan snap ik dat je je energie liever in je zaak stopt. Maar hebben we niet ook een morele verplichting deze oplichters een halt toe te roepen? Door deze boevenpraktijken te negeren, wordt het aantal slachtoffers alleen maar groter. Het vraagt lef om deze boevenpraktijken te benoemen. Maar als slachtoffers zich verenigen, dan sta je al een stuk sterker. De freelancer uit het genoemde praktijkvoorbeeld heeft inmiddels negen andere slachtoffers weten te vinden die zijn opgelicht door de betreffende uitgever: twee drukkers, drie stripmakers, drie beursorganisatoren en één uitgever. Het dossier groeit. En voor iedereen die zich aangesproken voelt: ooit is het dossier dik genoeg en zal het recht zegevieren. 

Misschien moeten Jan Willem Winter en ik met onze Gek op Boeken-podcast eens een speciale RAZEND-aflevering maken. Leuk voor de luistercijfers, maar ook goed voor de slachtoffers, want negeren is jezelf chanteren. Dus ben jij ook RAZEND, stuur dan een email naar info@ gekopboeken.nl . Jan Willem en ik gaan dan als razende reporters voor je aan het werk.

RAZEND

Instant herkenning

Tekst Sladjana Labović

De deadlines van het najaar dienen zich aan, Frankfurt is aanstaande. Eigenlijk heb ik geen energie voor een afspraak op een vrijdagmiddag.

Maar vrijdagmiddagen zijn de middagen dat het stil is, stil in de mailbox, stil op de telefoon dus was het het handigst om vandaag een vrijblijvend gesprek met twee ambitieuze ondernemers in te plannen.

Ze stappen de lift uit, een Surinaamse en een Marokkaanse man, en mijn houding ontspant.

Instant herkenning, zoals ik dat ook weleens gezien heb bij Eindhovenaren die elkaar treffen of mensen die in Groningen hebben gestudeerd en mensen uit Noord-Holland.

We nemen plaats in een vergaderkamer. Ze blijken net als ik opgegroeid in achterstandswijken van Utrecht. Alle formaliteit uit het gesprek verdwijnt.

We vertellen elkaar hoe we zijn opgegroeid, hoe we gekomen zijn waar we nu zijn, hoe we tot een wereld zijn gaan behoren die zo ver afstaat van de wereld waaruit we kwamen. We hebben het over buurtgenoten die de kranten halen op een andere manier dan wij, over code-switching, het bewust of onbewust wisselen in taalgebruik, houding of gedrag, afhankelijk van de groep waarin je je bevindt. We juichen elkaar, ter plekke, toe. We zijn trots op elkaars afgelegde weg, op onze koophuizen in goede buurten.

Ik merk dat ik het heb gemist, praten met mensen met mijn achtergrond. Mijn wereld is wit, hoogopgeleid. Zowel privé als in werk – en dat ben ik ook. Ik kom makkelijk langs de douane, ben geen mos-

lima, mijn partner is een Hollandse boerenzoon, we zijn beiden hoogopgeleid. Ik ga volledig op in de Nederlandse samenleving, de boekenwereld.

I blend in. Alleen mijn naam verraadt een andere achtergrond. Ik sta er zelden bij stil dat ik, tja, wat is het woord tegenwoordig, iemand met een migratieachtergrond ben? Het valt alleen op wanneer ik Kerst in januari vier en voor begrafenissen een vliegtuig moet pakken.

De ondernemers zijn vereerd om op gesprek gevraagd te zijn bij een uitgeverij. Hun omgeving is er opgewonden over. Dat ontroert me. De boekenwereld is voor de meeste mensen die ik spreek een vertrouwdere omgeving. Ze kennen het al via hun ouders of hun vrienden. Verwachtten al eens door een uitgever benaderd te worden, spreken er meerdere, hebben er uiteindelijk meerdere. Er zit een verschil in afkomst en de mate waarin je denkt dat kansen je toe horen te komen. Ik leg ze uit hoe deze wereld werkt en nog voordat er een contract is of een concreet idee, zijn we een team.

Ik wil dat het slaagt, dat wij een boek maken dat de jongere generaties uit onze wijken aanspreekt en verder brengt, zoals boeken ook ons verder hielpen in een tijd waarin ontlezing minder zorgwekkend was dan nu.

Het gesprek loopt uit, ik ben te laat voor mijn volgende afspraak. Zonder het te vragen weet ik dat ze met de auto zijn. Ik pak mijn spullen, zij wachten. Zonder het te overleggen, weten we alle drie dat zij mij bij de afspraak zullen afzetten. Zo gaat dat bij ons. 

Sladjana Labović is uitgever bij Zwartjes & Labović

Niets gaat vanzelf

Arno Koek van boekhandel Blokker in Heemstede heeft vertrouwen in het najaar. Er zijn grote titels verschenen en op komst en de mogelijkheid om meer auteursbezoeken te organiseren stimuleert de verkoop.

Ik vind het elk jaar weer opmerkelijk. Tot 31 augustus kabbelt het lekker door in de boekhandel en is het door vakantie nog relaxed en niet zo spannend. Opvallend dit jaar was de maand augustus, die niet zo goed was. Dat vernam ik ook van collega’s. En dan is het plots 1 september en barst het los. Het seizoen begint. De pakketten voor de Kinderboekenweek komen binnen, de scholen gaan weer vragen stellen en bestellen boeken.

Mensen komen weer op gang, de inkoopbeurs is in zicht en de verzoeken voor auteursbezoeken komen binnen. Van het ene op het andere moment ben je weer in de werk-modus en volop bezig met het plannen van zaken. Hoe zal het najaar verlopen? Er zijn inmiddels grote titels verschenen!

De nieuwe Annejet van der Zijl, Dan Brown, Peter Buwalda en het nieuwe boek van Charley Mackesy. De sellers in het najaar van 2024 (september

t/m december) waren Ottolenghi –Comfort, P.F. Thomése – Black Out en Melissa da Costa – Al het blauw van de hemel. Ik heb een sterk gevoel dat bovengenoemde titels uit 2025 de aantallen van 2024 zullen overtreffen. En dat is fijn. Het geeft vertrouwen in het najaar en is een mooi vooruitzicht. Naast deze voorspelbare titels zullen er natuurlijk ook een paar verrassingen zijn. Afhankelijk van de publiciteit voor bepaalde boeken, aandacht op tv

en in de media, ontdekkingen van boekverkopers of lezers, zijn er altijd titels die verrassen. Ik wil er nog geen voorspelling voor doen! Gelukkig kunnen we als boekverkopers ook het verschil maken. Je ziet het bijna bij elke winkel terug: als iemand enthousiast is over een boek, dan kunnen de verkopen ineens naar onverwachte hoogte stijgen.

De ene titel levert 50 exemplaren op, de ander zou zo maar 200 of 300 exemplaren kunnen opleveren. Een mooi voorbeeld van onze winkel is De Schönwalds van Philipp Oehmke. De teller staat nu op 280 exemplaren. Dankzij ons enthousiasme is dat gelukt. Dus op naar de 300, nee misschien wel 400!

Ik hoorde ooit een directeur van Donner zeggen: als je er 200 kunt verkopen, dan kun je er ook 400 verkopen! Is dat zo? Bij bepaalde titels misschien wel, maar bij andere wordt dat toch lastig.

Kansen zijn er als een auteur de boekhandel bezoekt. Na onze verbouwing in 2019 is er meer ruimte ontstaan om overdag ook auteurs uit te nodigen, op vrijdag- of zaterdagmiddag. Soms verkoop je op zo’n dag best veel exemplaren, een andere keer minder. Gelukkig geven de aandacht vooraf in de etalage of de gesigneerde exemplaren na afloop nog verkoopmogelijkheden. Bij het uitdraaien van de maandelijkse bestseller top 100 staan de boeken van auteurs die ons bezochten, hoog op de lijst. En daarmee concludeer ik: we kunnen niet meer zonder. We hebben dit nodig om gezond en dynamisch te blijven. De optelsom is duidelijk. Het vak heeft deze drie elementen echt nodig: grote titels, persoonlijke voorkeur en verkoop uit auteursbezoeken. Dat lijkt me een basis voor vertrouwen in dit najaar en ook voor de toekomst. Wellicht ben ik bevoorrecht in de omgeving van Kennemerland. Door jarenlang te bouwen en investeren is er iets heel moois ontstaan en als ondernemer weet je ook: niets gaat vanzelf. 

Erwin de Vries van boekhandel Godert Walter (Groningen): Een nieuwe ontdekking uit de nalatenschap van Haffner, in november uitkomend in vertaling. Een vroeg werk dat getuigt van de literaire ambities van Raimund Pretzel, zoals Haffners echte naam luidt. Het verhaal speelt in 1932 en hoofdpersoon Raimund is verliefd, ontzettend verliefd. Hij is voor een paar dagen vanuit het sombere Duitsland naar Parijs gereisd. Nu nadert alweer zijn afscheid van de prachtige Teddy, die met al haar esprit daarheen is geëmigreerd. Ze wordt omringd door een aantal in Parijs gestrande heren, tegen wie Raimund zich moet verzetten. Alsof hij alles voor altijd wil vasthouden, probeert hij met Teddy van de Franse vrijheid te genieten. En kon hij de toekomst maar tegenhouden! Maar de tijd is genadeloos en Raimund moet terug naar Berlijn. Tegen de achtergrond van het naderende onheil dat over Duitsland zal komen, biedt deze roman een laatste sprankje van hoop en kostbaar geluk – hoe snel die ook voorbij gaan.

AFSCHEID

SEBASTIAN HAFFNER (DE ARBEIDERSPERS, € 24,99)

Willy Wouters van boekhandel De Boekenmolen (Meliskerke): Eerst denk ik: ‘oud Japan, nee’ maar dan heb ik buiten Annejet van der Zijl gerekend. Begin negentiende eeuw is Nederland de enige Westerse handelspartner van Japan. Aan een van de handelsmissies neemt ook de Duitse arts en natuuronderzoeker Franz von Siebold deel. Hij vat liefde op voor zijn concubine Sonogi en als ze een dochter krijgen, waant hij zich thuis. Dan verliest hij de normen uit het oog, voelt zich heer en meester en eigent zich verboden zaken toe. Verbanning uit Japan is het gevolg. Nietsontziend zoekt hij jaren naar mogelijkheden om zijn droomland weer te bereiken, alhoewel Sonogi vrij direct hertrouwt. Na dertig jaar ziet hij zijn dochter terug die inmiddels zelfstandig is en arts is geworden. Het weerzien wordt heel anders dan verwacht. Van der Zijl brengt deze tijd en alle rolpatronen erin heel boeiend tot leven.

DE ZWEVENDE WERELD

ANNEJET VAN DER ZIJL (HOLLANDS DIEP, € 26,99)

Arno Koek

Monique Eskens van De Drvkkery (Middelburg):

Jaren geleden had ik na het lezen van Het achtste leven (voor Brilka) van Nino Haratischwili een paar weken waarin ik (voor het eerst!) in een soort zwart gat viel; vol van dat boek en geen zin in een ander. Bij dit boek was het niet anders, wat een prachtig en indrukwekkend werk. Karimi voert je door de recente geschiedenis van Afghanistan; de opkomst van de Taliban, de buitenlandse interventies, de burgeroorlog. Wat het meeste indruk maakt zijn de gevolgen voor de mensen en met name de vrouwen. Je begrijpt gaandeweg volkomen dat mensen besluiten zelf weg te gaan of hun kinderen met anderen mee te sturen in de hoop op een betere toekomst. Een aangrijpend en zeer mooi geschreven verhaal waardoor je deze hartverscheurende geschiedenis van dichtbij kunt beleven. Een aanrader voor een groot publiek, het prachtige omslag is een schot in de roos!

IN MIJN OGEN DRAAG IK WOLKEN

FORUGH KARIMI

(MERIDIAAN UITGEVERS, € 26,99)

Roelke Aalderink van boekhandel Het Colofon (Arnhem):

Een prachtig nieuw kinderboek, het tweede over Deef. Het maakt niks uit als je voorganger Toen ik niet kent: ‘Ik ben Deef. Misschien wist je dat al. Of niet. Dan weet je het nu.’ Deef moet naar school, maar er zit een gat in de weg. Nu de gebruikelijke weg weg is, moet hij op zoek naar een omweg. Maar hoe vind je die? Deef verdwaalt, maar kan goed om hulp vragen. Hij ontmoet heel verschillende mensen. Maar of zij hem verder helpen…. Een lief en humoristisch boek waarin tekst en tekeningen samen het verhaal vertellen, met grappige observaties die moeiteloos filosofische vraagstukken worden. Eigenlijk alles wat in een kinderhoofd kan omgaan, warm en vol fantasie. Het allerbeste aan dit boek? ‘Dat je erin moest knippen!’ aldus mijn zoon (7). In het midden knip je vier pagina’s doormidden, waardoor je de verhaaltjes en illustraties daarop steeds een andere kop en staart kunt geven. Poëtische zijpaadjes in een boek over de weg vinden.

DIE DAG

JOKE VAN LEEUWEN (QUERIDO, € 17,99)

Janny Beima van Broese Boekverkopers (Utrecht): Wat heerlijk om te mogen lezen over het leven, dat op zich al een fascinerend proces is, van een schrijver die ik al mijn hele lezende leven volg en bewonder. Haar boeken gelezen en talloze interviews en artikelen, documentaires gezien, lezingen bezocht en meegeleefd met dat wat ze met ons, de lezer, wilde delen. En dan nu nog meer te weten komen over haar leven en werk in deze biografie van Renate Dorrestein, geschreven door Iris Pronk. Thematisch en chronologisch beschrijft ze het leven van deze journalist, schrijver en feminist. Als columnist had ze een scherpe, provocerende en geestige pen. Haar romans werden door literair Nederland soms te licht bevonden maar haar lezers hadden daar geen boodschap aan. Deze biografie nodigt zeker uit om een aantal van haar boeken, met de wetenschap van nu, te herlezen.

ALTIJD TE PAARD IRIS PRONK (QUERIDO, € 34,99)

Anthoni Fierloos van boekhandels De Koperen Tuin en Het Paard van Troje (Goes): Vorig jaar won Vantoortelboom zeer terecht de Boekenbon Literatuurprijs. Hoe meer boeken er verschijnen van zijn hand, hoe compacter de stijl wordt, zoals in het bekroonde Mauk en nu ook in dit nieuwe boek. Tegen de achtergrond van een Zeeuwse boerderij, die duidelijk betere tijden heeft gekend, volgen we een groep vrienden die bij elkaar komt op het erf van boer Adrie Vermeulen. Centraal staat niet Adrie zelf, hoofdpersonen zijn vooral twee van de jongens, tegengestelde types die toch bevriend zijn. Dit is terug te leiden tot een dramatische gebeurtenis in het verleden. Een spannende ontknoping, mooie tegenstellingen tussen milieubescherming en verzet, de teloorgang van een boerderij en een wel heel bijzondere redding. Het geheel speelt zich af op de Hoeve Vermeulen, zo’n vijf kilometer van Goes. De plaats ken ik en als kind hoorde ik wilde verhalen over wat hier allemaal gebeurde ...

DE ZWARTE POEL

JAN VANTOORTELBOOM (COSSEE, € 22,99)