Boekblad Magazine #6 2021

JAARGANG 188 NOVEMBER/DECEMBER 2021

6

Vakblad voor het boekenvak w ww.b oek blad.nl

Deventer Boekenstad Praamstra en Broekhuis: goede buren?

TikTok Inspiratiebron voor jonge lezers

Ruth de Jager (Storytel):

‘ ER IS ABSOLUUT POTENTIE VOOR GROEI’ november/december 2021  jaargang 188

00

catalogi en Dat kunnen we.

Als geen ander.

High-Tech Offset volgens Veldhuis Media We produceren het drukwerk volgens de ISO 12647-2 norm. Het is dé standaardnorm voor offsetdruk. Hierdoor garanderen wij een voorspelbare kwaliteit. Je wensen en ons drukproces naadloos op elkaar aangesloten.

Hierdoor krijg je het kwaliteitsdrukwerk mooi op tijd en toch voordelig.

Snel en voordelig het drukwerk op de plaats van bestemming.

Kanaaldijk OZ 3 8102 HL Raalte 0572 - 34 97 00

info@veldhuis.nl www.veldhuis.nl

INHOUD

IN DIT NUMMER:

18

EN VERDER

06 Vooraf

Manda Heddema, Boekverkoper van het Jaar ‘Niet boeken maar mensen zijn de essentie van het vak’

Ruth de Jager (Storytel): ‘Er is absoluut potentie voor groei’

‘Grote verwachtingen’

08 Over het nieuws

Paul Impens, Erna Staal, Karin Hazendonk

30 Vakliteratuur

De geschiedenis van de lectuurvoorziening in Nederland en de rol van Audax daarin Vertalen in de Nederlanden: een cultuurgeschiedenis

34 Column

FOTO Ronald Hissink

10

Nina Nannini (NBD Biblion): Leesplezier

36 Boekverkoper schrijft

Arno Koek (Boekhandel Blokker, Heemstede): Roerige tijden

37 Boekverkopers lezen Recensies

26

22

TikTok Inspiratiebron voor jonge lezers

Deventer Boekenstad Praamstra en Broekhuis: goede buren?

COLOFON Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Geraldine te Gussinklo (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur).

Redactieadres Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T (072) 531 49 78 E redactie@boekblad.nl Persberichten welkom op bovenstaand mailadres.

4

Medewerkers aan dit nummer Klaas de Boer, Maarten Dessing, Geraldine te Gussinklo, Karin Hazendonk, Paul Impens, Walter Jansen, Jesse Keff, Irene Megens, Nina Nannini, Niels Nijborg, Inge Roos, Erna Staal, Enno de Witt, Willy Wouters.

Foto omslag Chris van Houts.

Uitgeverij Boekblad verschijnt in 2021 zes keer, waarvan een keer in combinatie met Boekenpost.

Uitgave van Stip Media.

Adres: Louise de Colignystraat 15, 1814 JA Alkmaar.

Vormgeving colorscan – Den Haag – Alphen aan den Rijn – Doetinchem – Deventer (basisontwerp)

Advertenties Vincent van de Vrede T (072) 531 49 78 E vincent@stipmedia.nl

Druk Veldhuis (Raalte).

www.boekblad.nl

Jan Scholtus.

© 2021 Stip Media Overname van artikelen is alleen toegestaan met bronvermelding en na overleg met de uitgever. Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd.

Zie voor meer informatie www.reprorecht.nl.

Abonnementen BOEKBLAD COMPLEET onbeperkt toegang tot Boekblad.nl + 6 x Boekblad magazine | € 261, eerste jaar € 179.

BOEKBLAD ONLINE onbeperkt toegang tot Boekblad.nl | € 201, eerste jaar € 119.

BOEKBLAD COMPLEET ZZP/ STUDENT onbeperkt toegang tot Boekblad.nl + 6 x Boekblad magazine | € 141, eerste jaar € 108.

BOEKBLAD ONLINE ZZP/ STUDENT onbeperkt toegang tot Boekblad.nl | € 81, eerste jaar € 59,-.

PROEFABONNEMENT 6 maanden onbeperkt toegang tot Boekblad.nl + 3 x Boekblad magazine | loopt automatisch af | € 49,50.

MEER INFORMATIE Boekblad.nl/abonneren.

Opzeggingen Uw opzegging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven bij onze klantenservice.

Klantenservice Stip Media Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T 072 531 49 78 E info@stipmedia.nl www.stipmedia.nl

Adreswijzigingen Uw adreswijziging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven bij onze klantenservice.

ISSN 1586-2897

november/december 2021  jaargang 188

5

VOORAF

FOTO Keke Keukelaar

Grote verwachtingen ‘It was the best of times, it was the worst of times’, luidt de beroemde eerste zin van Charles Dickens’ A Tale of Two Cities. In de vertaling van H. van Haaren zoals die op Wikipedia geciteerd wordt (uit een uitgave van Het Spectrum) luiden deze en de volgende regels: ‘Het was de beste der tijden, het was de slechtste der tijden, het was de eeuw van wijsheid, het was de eeuw van dwaasheid, het was het tijdvak van het geloof, het was het tijdvak van ongeloof, het was het jaargetijde van het licht, het was het jaargetijde van duisternis, het was de lente van de hoop, het was de winter van de wanhoop.’

De woorden van Dickens zijn voor een groot deel van toepassing op de afgelopen twee jaar. Een periode waarin wijsheid en geloof in de wetenschap tegenover dwaasheid en ongeloof stonden en sprankjes hoop (licht) en periodes van wanhoop (duisternis) elkaar afwisselden. En in zekere zin gaat ook die eerste regel op: voor veel sectoren in de maatschappij was het een dramatische tijd, maar andere gedijden goed bij alle beperkingen. Denk in ons eigen vakgebied maar aan de verschillen tussen de fysieke boekwinkel en het online kanaal.

Voor het instituut Boekenweek was het toch vooral een magere tijd, ondanks alle flexibiliteit en creativiteit van CPNB en boekverkopers. En dus is het niet verwonderlijk dat voor de komende editie, met topauteurs Marieke Lucas Rijneveld en Ilja Leonard Pfeijffer als boegbeelden, ‘Grote verwachtingen’ (om Dickens nog maar eens aan te halen) leven. Deze twee auteurs zullen, aldus Eveline Aendekerk, ‘garant staan voor extra lange rijen richting de boekhandel en de bibliotheek’. Zij voorspelt in maart dan ook een ‘groot en inspirerend lezersfeest voor iedereen’. Dat deze grote verwachtingen maar mogen uitkomen (en voorafgegaan worden door een voor de boekhandel zeer geslaagde decembermaand). Wij houden ons aanbevolen voor uw succesverhalen!  Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) vincent@stipmedia.nl

Home Magazine Boekblad was erbij

Vacatures Agenda

Over het nieuws

maat der dingen nemen en hun ‘inclusie-gesneer’ op de sociale media kunnen we het beste structureel negeren. Het leven is te kort voor azijnpisserij.

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

PAUL IMPENS Samen met Ronald Rhebergen eigenaar van handelsonderneming Ef & Ef Media, die dit najaar tien jaar bestaat TiteLive gehackt en Waarschuwing KBb voor phishing-mail Twee berichten tegelijkertijd over cybercrime op de website van Boekblad. Eén over de hack van Titelive en één over phishing-mail. Dat laat weer eens zien hoe kwetsbaar we zijn voor dit soort criminaliteit. En hoe slecht we er ons eigenlijk tegen kunnen wapenen. Maar het is hetzelfde als met ‘gewone’ criminaliteit: we kunnen doen wat we willen tegen boeven, er zullen altijd weer nieuwe boeven opstaan. Het is dan ook utopisch om te denken dat we de boeven buiten kunnen houden. Er zijn boekenkasten vol geschreven over misdaad en straf.

Tegelijkertijd zijn misdaad en straf zo oud als de mensheid. Alleen de vorm verandert. In vroeger jaren werd er iemand gekidnapt voor losgeld, nu worden computersystemen gekidnapt met hetzelfde doel: het lenigen van hebzucht. Met een nadelig bijeffect: hackers zijn veel moeilijker op te sporen dan ontvoerders.

Primera en Bol.com ‘Beste Winkelketen van Nederland’ Een kort bericht over de verkiezing van Bol.com en Primera tot Beste

8

Winkelketen van Nederland door 185.000 consumenten. Hier verlies ik mijn vertrouwen in de consument. Bij Primera kan ik het me voorstellen. Deze winkels zorgen voor een goede en fysieke presentatie en daarmee voor leesbevordering. Maar Bol.com? Het zegt iets over de consument die kiest voor het gemak, maar die zich over twintig jaar afvraagt waarom er geen winkels meer zijn. Omdat diezelfde consument zo graag online wil kopen. En niet een beetje: zelfs zoveel dat er papierschaarste is omdat er zoveel papierpulp gebruikt wordt om karton te produceren om een boek, besteld bij Bol.com, te verpakken. Terwijl dat boek er straks ook niet meer is, omdat alle papier in het karton is komen te zitten. Om nog meer online te kunnen bestellen. Het verhaal van de kip en het ei.

Verhalen in games stimuleren jongeren om te lezen Jongeren worden gestimuleerd om meer te lezen doordat er verborgen verhalen verwerkt zijn in computergames. Dit experiment met readification blijkt geslaagd met 95.000 downloads. Een mooier verhaal vind ik dat van Booktok.

Boekblad schreef er over op 31 augustus. Jongeren gebruiken de hashtag BookTok om hun passie voor boeken te delen. We hoorden het verschillende keren tijdens de inkoopbeurs: jongeren in de boekhandel die boeken kopen en het weer cool vinden om met een

www.boekblad.nl

Lees de besproken artikelen op boekblad.nl

boek gezien te worden. Ze kopen zelfs zoveel boeken dat er leegstand ontstaat in boekenkasten. Een mooie ontwikkeling die tweeledig is: jongeren gaan (weer) aan het lezen in papieren boeken én ze zoeken de boekhandel op. Fijn dat deze generatie in ieder geval niet voor online kopen kiest. Dat is natuurlijk een fantastische ontwikkeling!

ERNA STAAL Directeurbestuurder van de Bibliotheek Gouda en scheidend voorzitter van het bestuur van de CPNB Nobelprijs voor Abdulrazak Gurnah Een nieuwe naam voor mij. Ik heb direct zijn laatste roman gekocht, want ik heb nog nooit iets van Gurnah gelezen. Heel benieuwd waar hij me naartoe zal voeren – dat blijft toch een magisch iets, niet? Lezen. Je zit op de bank in Den Haag en ineens ben je op Zanzibar, of in Chicago, of – ook exotisch – in Oost-Groningen.

Jammer dat bij mensen zonder pik of mét kleur bijzaken vaak prevaleren in de berichtgeving. Ik weet nu bijvoorbeeld ‘hoe snel’ Gurnah Engels leerde spreken en dat hij zich ‘opwerkte’ in de academische wereld. Alsof zijn leven pas begon toen hij in Engeland arriveerde.

Witte senioren die zichzelf als de

Kinderboekenweek / Honderdduizenden boekjes gratis bij McDonald’s Dat het Kinderboekenweek was, kan niemand zijn ontgaan. Heerlijk al die publiciteit rondom jeugdboeken, verhalen, schrijvers, illustratoren en (voor)lezers. In de Bibliotheek Gouda gonsde het van de activiteiten rondom het boekenweekthema en op 17 oktober hadden we een feestelijke afsluiting in de Chocoladefabriek.

Dat de CPNB ook dit jaar samenwerkte met McDonald’s doet me veel plezier. Er was nogal wat commentaar op de actie vorig jaar, maar voor het bevorderen van leesplezier kan mij de aanpak niet onorthodox genoeg zijn. Van Voorleesexpress tot Taalhuis wordt er snoeihard gewerkt aan het bevorderen van taal&verhaal, (voor-) lezen en schrijven. Het bereiken van de doelgroep is vaak lastig, dus als zo’n keten daarbij kan helpen, waarom niet?

Erna Staal en Erno de Groot verlaten CPNB-bestuur Dit was natuurlijk niet nieuwswaardig. Who cares? Een bestuurder siert bescheidenheid en noeste arbeid in de schaduw. Zeker als een organisatie zoals de CPNB geleid wordt door zo’n capabele en inspirerende directeur als Eveline Aendekerk. Zet de schijnwerpers op haar en op de collectiviteit. Die staat onder druk terwijl die meer dan ooit omarmd en gekoesterd moet worden. Het is dramatisch gesteld met de leesvaardigheid in Nederland (en niet alleen onder de jeugd) en alleen gezamenlijk

kunnen we een vuist maken. Wat me brengt bij: waarom bestaat er nog steeds een BOEKblad en een BIBLIOTHEEKblad. Maak daar toch één swingend, collectief ‘leesknokploegplatform’ van voor alle professionals die zich met lezen bezighouden. De tijd is er meer dan rijp voor.

KARIN HAZENDONK Samen met medethrillerauteur Gerard Nanne initiatiefnemer van de Hermes Thriller Award, een nieuwe prijs voor het beste spannende boek Boomker mag zich hofleverancier noemen Boomker in Haren mag het predicaat hofleverancier voeren.

De boekhandel kreeg het bijbehorende schild in september uitgereikt tijdens de viering van het honderdjarig bestaan. Van een bericht als dit word ik ontzettend blij. Een boekhandel die zich op alle fronten staande heeft weten te houden. Een ouderwetse boekhandel die jarenlang in een familie is gebleven. Ook zou ik graag willen concluderen dat er meer wordt gelezen en niet alle boeken online worden gekocht bij de overbekende aanbieder. Want laten we eerlijk zijn, voor de fervente lezer bestaat er niets mooiers dan rond te lopen in een boekhandel, de geur van papier, het gevoel van een boek in handen. Even bladeren en zelfs de eerste pagina lezen, een praatje over het laatste boek dat is gelezen of voor professioneel advies.

Uitgevers worden overspoeld en als gerenommeerd literair agentschap kan het niet uitblijven dat ook Sebes & Bisseling volstroomt met ongevraagde manuscripten.

Het literair agentschap kondigt nu een opnamestop af. Een begrijpelijke beslissing om de kwaliteit te kunnen waarborgen. Anderzijds is het ook jammer. Die ene parel tussen alle modder kan worden gemist. Daarmee doet Sebes & Bisseling niet alleen zichzelf tekort, maar ook de auteur en wellicht de uitgever die perfect bij het gemiste manuscript zou passen.

Nieuwe prijzen voor romantische boek en thriller Volgend jaar zal voor het eerst de Hermes Thriller Award voor het beste spannende boek worden uitgereikt, naast de nieuwe Valentijnprijs voor het beste romantische boek. Het kan niet uitblijven dat ik als een van de initiatiefnemers hierover nog iets wil zeggen. Wij zijn van mening dat het winnen van een prijs voor iedere auteur haalbaar moet zijn, ongeacht of de auteur door een grote, bekende uitgever wordt uitgegeven of juist door een van de kleinere spelers op de markt. Het is een hele uitdaging om tussen de gevestigde (prijzen)orde iets geheel nieuws op te zetten. Naast het uitreiken van de prijzen voor het beste boek, geven we iedere auteur de kans om door middel van een schrijfwedstrijd in beide genres, naast een geldprijs, een uitgeefcontract te winnen en we hopen daarmee de droom van een beginnend auteur waar te maken. 

Sebes & Bisseling kondigt opnamestop manuscripten af Sinds de pandemie wordt er geschreven. Veel meer geschreven.

november/december 2021  jaargang 188

9

DE VISIE

Ruth de Jager (Storytel):

‘ ER IS ABSOLUUT POTENTIE VOOR GROEI’

Storytel is inmiddels winstgevend. Maar het bedrijf is nog lang niet klaar met het benutten en vergroten van de mogelijkheden van het luisterboek. Country Manager Ruth de Jager van Storytel Nederland en België licht de marktkansen toe. ‘Het werkt het beste voor alle partijen om een titel op hetzelfde moment in alle mogelijke edities tegelijk op de markt te brengen.’

Tekst Maarten Dessing Beeld Chris van Houts

H

oeveel abonnees Storytel in Nederland heeft, kan Ruth de Jager (43) niet zeggen. Beursgevoelige informatie. Maar: van de 643.000 abonnees die het Zweedse bedrijf in het eerste halfjaar van 2021 buiten Scandinavië had, heeft Storytel in Nederland van alle landen veruit het grootste aantal. ‘Al zijn we in Duitsland nog maar recent aan de weg aan het timmeren en nog helemaal niet actief in grote markten als Frankrijk, Engeland en Amerika’, nuanceert ze.

Daarmee is het bedrijf, acht jaar na de lancering in ons taalgebied, sinds begin 2020 winstgevend.

Zelf heeft De Jager alleen de laatste helft van de geschiedenis meegemaakt. Ze stapte in februari 2018 over naar de luisterboekendienst. Daarvoor maakte ze carrière in de wereld van video-entertainment. Ze was onder meer marketing manager van Universal Pictures, content manager van VodafoneZiggo en marketing directeur van HBO. Ook was ze adviseur van LuckyTV. ‘Mijn expertise ligt op het gebied van het streaming-abonnementenmodel en daarbinnen contentmarketing. Dat is ook de kern van wat ik bij Storytel doe.’

Het waren wel succesvolle jaren. ‘Toen ik kwam, was de naamsbekendheid van Storytel 15 procent. Inmiddels is die zo’n 75 procent. Zeker bij onze doelgroep is die hoog. We hebben daar veel marketing voor gedaan, dat kan niemand zijn ontgaan. We zijn altijd aanwezig op alle kanalen, tot in de bioscoop, en dat vrijwel altijd in combinatie met boeken. We werken nu

RUTH DE JAGER

1978 Geboren te Almelo 2002 Commerciële economie, Hogeschool Windesheim 2001-2005 Product Manager, Paramount Pictures 2005-2007 Marketing Manager, Universal Pictures 2008-2011 Content Manager, VodafoneZiggo 2012-2017 Marketing Directeur, HBO 2018-heden Country Manager Nederland en België, Storytel

www.boekblad.nl

samen met bijna alle uitgeverijen voor hun grote titels. Zij zien dat onze marketing heel goed aanvullend werkt op hun eigen marketing, omdat wij een ander publiek trekken dan dat fysieke boeken koopt.’

Ook tijdens corona groeide Storytel door. ‘Het familieluisteren nam tijdens de eerste lockdown een grote vlucht. Mensen waren wel een keer klaar met naar een beeldscherm kijken. Daar stond tegenover dat andere momenten om te luisteren wegvielen, zoals tijdens het woon-werkverkeer. Al met al kregen we in die eerste periode 30 procent meer abonnees erbij dan verwacht, waarvan er redelijk veel zijn gebleven. Wel was daardoor de enorme piek in de zomer, tijdens de vakantie, lager dan normaal.’

Tegen die achtergrond probeert Storytel zich, in relatie tot de concurrentie, steeds meer neer te zetten als hét premiummerk voor luisterboeken – en voor e-boeken. ‘De angst bij uitgeverijen was lang dat streaming de prijsperceptie van boeken naar beneden zou brengen. Dat hebben we voorkomen. Samen met de uitgeverijen werken we nu door aan de gewenste positionering. We hebben dit jaar ook de prijs van de abonnementen verhoogd. Unlimited met 1 euro, Family met 2 euro.’

Nieuwe doelgroepen Hoe kwam je bij Storytel terecht?

‘Iemand attendeerde me op de functie. Storytel was net opkomend, het leek me geweldig om het een

november/december 2021  jaargang 188

11

DE VISIE

‘ OMDAT WE INMIDDELS ZO’N WAAIER AAN GENRES EN TITELS HEBBEN, KOMEN ONZE LUISTERAARS VOOR VAN ALLES’

‘ DE ANGST BIJ UITGEVERIJEN WAS LANG DAT STREAMING DE PRIJSPERCEPTIE VAN BOEKEN NAAR BENEDEN ZOU BRENGEN. DAT HEBBEN WE VOORKOMEN’ niveau verder te krijgen. Om het product bekender te maken, de ervaring gebruiksvriendelijker, de content beter naar voren te brengen. En het had veel raakvlakken met wat ik daarvoor had gedaan. Bijvoorbeeld in de doelgroep die je wilt bereiken: jong, vrouw, wat hogeropgeleid, stedelijk.’

Ben je wel een lezer?

‘Van kinds af aan. Toen ik solliciteerde had ik alleen nooit geluisterd naar boeken, dat moest ik me eigen maken. Maar dat gaf me direct een goede consumentenervaring. Ik had zelf ook de twijfel: is een luisterboek wel iets voor mij? En ik heb daarna ontdekt wanneer ik het prettig vind om te gebruiken. Als ik iets anders aan het doen ben, op de fiets naar het werk of in de trein als ik tegelijk naar buiten wil kijken. Als ik voor het slapengaan in bed lees, prefereer ik weer een fysiek boek of e-boek.’

Beviel de kennismaking met het boekenvak?

‘Zeker.’

12

Vaak voegen nieuwkomers van buiten daaraan toe: maar het is wel een conservatieve branche die innovatie schuwt.

‘Ik snap de noodzaak van enig conservatisme wel.

Schrijven, auteurs begeleiden, verhalen vormgeven in een boek dat voor de eeuwigheid is bedoeld – dat is een ambacht dat vakmanschap vereist. En ik snap dat omdat we bij HBO op eenzelfde manier talent koesterden, alleen ging het om series. Als je het vervolgens hebt over het exploiteren van nieuwe digitale markten, was het in de eerste plaats aan ons om te laten zien dat wij de verhalen van uitgevers naar nieuwe doelgroepen konden brengen. Maar toen we daarin slaagden, bleken uitgevers wel degelijk in staat mee te bewegen. De ene uitgeverij snel, de andere afwachtender. Maar ik heb voor beide houdingen respect. En bijna iedereen is inmiddels aan boord.’

Is de luisterboekenmarkt inmiddels volwassen?

‘Het is nu een heel grote niche, maar er is absoluut potentie voor groei. Volgens GfK luisterde in 2020

www.boekblad.nl

nog maar 16 procent van de Nederlanders. Nog maar 7 procent van de smartphonebezitters gebruikt de telefoon om naar boeken te luisteren. De verwachting is daarom dat het luisterboek de komende jaren 20 tot 30 procent groei laat zien en in 2030 een aanzienlijk aandeel van de boekenmarkt uitmaakt. De groeiruimte zit bijvoorbeeld in het verbreden van doelgroepen of de combinatie van luisterboeken en e-boeken op één platform – inclusief onze eigen reader.’

niet meer gaat om de korting, maar om het aanbod.

Dat is het spel dat we hier de hele dag spelen: abonnees binnenhalen en behouden. Een heel leuk spel, waar we trouwens best goed in zijn. Nieuwe abonnees luisteren al dertig uur per maand. Niet zo veel tijd als ze misschien aan Netflix of TikTok besteden, maar genoeg om te concluderen: ze passen Storytel in hun leven in. Van de consumenten die na de proefperiode nog luisteren, is het aantal blijvers fors.’

Laat ik dan beginnen met: wie is de Storytelconsument in vergelijking met de boekenkoper?

‘Hét verschil is de leeftijd. Onze abonnees zijn jonger. De meesten zijn millennial of jonger. Dat komt overeen met andere vormen van entertainment.

Maar verder is er veel overlap: opleidingsniveau, achtergrondkennis, interesses. Ook zijn de abonnees overwegend vrouw: 60 procent. En omdat we inmiddels zo’n waaier aan genres en titels hebben, komen onze luisteraars voor van alles. Van Grand Hotel Europa tot De zeven zussen: alle bestsellers doen het bij ons ook goed, ook al werd gezegd dat de laatste titel voor een ouder en provincialer publiek was. Overigens trekken podcasts, die een vergelijkbaar publiek hebben, in verhouding meer mannen. Daar is de verhouding 5050. Dat komt omdat die eerder informatief zijn, terwijl onze doelgroep vooral komt om zich te ontspannen – daarom doet Suzanne Vermeer het bij ons relatief goed – of aan zelfontwikkeling te doen.’

Stemmencast Wat is het belang van e-boeken voor jullie?

‘We verwachten dat de digitalisering doorzet. Het e-boek is daar onderdeel van, dus willen wij dat ook aanbieden. Bovendien biedt de introductie van onze eigen reader een kans om ook voor het e-boek een nieuwe markt aan te boren. De digitale lezer is over het algemeen ouder, maar uit eigen onderzoek blijkt dat in de leeftijdsgroep 18-35 jaar de belangstelling het grootst is om onze e-reader te proberen. Maar het is afwachten of deze aanslaat. Willen jongeren nog wel een reader of moet alles op de telefoon?’

Kun je iets meer zeggen over de introductie?

‘We kunnen de e-boekmarkt relatief snel openen.

Waar zit dan de verbreding?

‘De jonge doelgroep wordt volwassen en heeft over tien, vijftien jaar kinderen. Dat maakt het interessant voor digitale platformen als Storytel om te kijken naar uitbreiding voor jongere luisteraars. Ook de toevoeging van e-boeken is een verbreding, omdat de gebruikers daarvan over het algemeen ouder zijn. Tegelijk proberen we natuurlijk binnen bestaande doelgroepen meer abonnees te werven. Zo is de naamsbekendheid in de leeftijdscategorie 18 tot 24 jaar hoog genoeg. Maar het kan interessant zijn juist deze groep een goedkoper abonnement te bieden. Daarom geven we sinds september drie euro korting aan studenten.’

Het is zeker te vroeg om te zeggen wat het studentenabonnement doet?

‘We moeten alles nog ontdekken. Hebben we het goede prijspunt te pakken? En blijven ze daarvoor ook? Juist jongeren zeggen ook weer makkelijk op.

Het is dus zaak om als ze eenmaal binnen zijn hen die titels voor te schotelen die ervoor zorgen dat het hen

De eigen e-reader van Storytel.

november/december 2021  jaargang 188

13

DE VISIE

‘ JE KUNT STEEDS OPNIEUW DE KWALITEIT VAN HET VERHAAL BENUTTEN DOOR HET OP EEN ANDERE MANIER NAAR VOREN TE SCHUIVEN’ De consument weet dankzij Netflix, HBO en andere videoplatformen al jaren precies hoe het werkt. Maar inderdaad: resultaten zijn er nog niet. De verkoop van de reader verloopt via een partner: Coolblue. De start was wel veelbelovend, maar ik weet nog niet precies wat bijvoorbeeld de gemiddelde leeftijd van de koper is. De reviews zijn goed, consumenten geven gemiddeld een 7,6 aan de reader. Maar voor zo’n introductie is bij uitstek stamina [uithoudingsvermogen, red.] nodig. Prijs, communicatie – alles moet je in de loop van de tijd op basis van beschikbare data optimaliseren.’

Wat zijn de kansen om lezen en luisteren te combineren?

‘Het aanbod omvat al meer dan 25.000 e-boeken.

Omdat deze titels allang als e-boek bestonden, is het groter dan het aanbod luisterboeken. We zijn nu bezig steeds meer titels te combineren, zodat je afwisselend kunt lezen en luisteren. Inmiddels hebben we 13.000 titels die zowel te lezen als te beluisteren zijn.

Het wordt bemoeilijkt omdat er voor e-boeken, anders dan voor luisterboeken, een downloadmarkt bestaat waardoor ze pas na enige tijd beschikbaar zijn voor streaming. Tegelijk lezen en luisteren is iets voor de toekomst. Maar wanneer? Het is dure en ingewikkelde techniek, dus daar ligt de focus niet op.’

Zit er ook groei van de luisterboekenmarkt in uitbreiding van samenwerking met uitgeverijen? ‘Bijna iedereen is aan boord’, zei je net.

‘Alle grote uitgeverijen zijn partner. Dat “bijna” zit hem in het feit dat er zó veel kleine uitgeverijen zijn, die hebben we niet allemaal binnengehaald. En niet alle uitgeverijen hebben een geschikt fonds. De kookboekenmarkt is groot, maar bestaat niet als luisterboek – ondanks een leuk experiment als de luisterversie van Lekker Fred van Vjeze Fur. Hetzelfde geldt voor prentenboeken. Kinderen worden bij ons pas actief als ze acht, negen jaar zijn en zelf titels kunnen uitzoeken. Dat is een verschil met Netflix, dat kinderen vanaf anderhalf al kan bedienen. Bij Storytel zetten de ouders dan nog een luisterboek aan.’

Kan het aanbod luisterboeken wel groeien?

‘We hebben nu 10.000 Nederlandstalige titels. Dat is een fractie van wat er ooit is uitgegeven, maar natuurlijk géén fractie van wat nu populair is. Toch zit er in de backlist van uitgeverijen nog meer dan genoeg dat de moeite waard is om op te nemen.’

reik en additionele omzet. Nederlandse uitgevers zijn daar inmiddels ook van overtuigd. Maar de discussie daarover op internationaal niveau doet ons global team. Ik weet daar ook te weinig van om er iets zinnigs over te zeggen, behalve dat ik het heel jammer vind dat de Nederlandse consument niet kan luisteren naar, zeg, Een beloofd land van Barack Obama.’

Hoe dichtbij is de toekomst dat titels met spraaktechnologie automatisch worden omgezet naar een luisterboek – in tientallen stemvarianten?

‘Dat je stemmen van beroemdheden kunt kiezen is ook zo’n ontwikkeling. Natuurlijk kijkt ons global team daarnaar. Maar of de doorbraak om de hoek staat?

Technisch is er al van alles mogelijk, maar het is de vraag of dat een prettiger luisterervaring is. Luister je niet eerder naar je routeplanner? En er moet rechtentechnisch veel worden geregeld voor je kunt kiezen voor Brad Pitt, die daar geld voor wil zien én niet aan alles zijn stem wil lenen.’

Uit wat voor soort titels bestaat het aanbod van Storytel?

‘Ten eerste exclusieve licenties. Dan produceren wij het luisterboek en nemen wij het risico. Die licenties zijn voor gemiddeld vijf tot zeven jaar, afhankelijk van de geschatte terugverdientijd. Ten tweede niet-exclusieve licenties. Dan heeft de uitgever het boek geproduceerd en zetten wij het alleen op ons platform, in principe voor zo lang als een uitgeverij dat wil. En ten derde Storytel Originals, die we zelf maken vanaf het eerste idee. Dat is een heel divers aanbod: van een erotische serie met LINDA.meiden tot podcasts in interviewstijl, speciaal geschreven voor audio. Veruit het grootste aanbod komt van de uitgevers, onze exclusieve licenties nemen vervolgens een deel voor hun rekening. Van Storytel Originals is er in vergelijking slechts een bescheiden aantal beschikbaar.‘

Zijn ook steeds meer titels tegelijk met het verschijnen als luisterboek beschikbaar?

‘Ja, alle uitgeverijen zijn hier al langer toe genegen.

Dat werkt ook het beste voor alle partijen: om een titel op hetzelfde moment in alle mogelijke edities tegelijk op de markt te brengen, voor zover rechtentechnisch mogelijk natuurlijk. Alle marketinginspanningen van uitgeverij, boekhandel en ons versterken elkaar dan.

Soms hebben we een titel daarbij een periode exclusief voor Storytel. Soms hebben we een titel zelfs voor verschijnen als luisterboek, maar omdat het versterkende effect dan minder groot is, is dat niet noodzakelijk voor ons.’

Hoeveel titels uit de Bestseller 60 staan gemiddeld op Storytel?

‘Alle geschikte titels. Dus alles behalve kookboeken en prentenboeken. En, helaas, titels waarvoor buitenlandse rechthebbenden geen toestemming geven.

Bepaalde internationale uitgevers zijn bijvoorbeeld huiverig titels voor streaming vrij te geven, laat staan direct bij verschijnen. De buitenlandse uitgeverijwereld heeft met name moeite met het idee van unlimited toegang voor een vaste prijs per maand.’

Wat doen jullie daaraan?

‘Vanuit Amsterdam: niets. Wij kunnen in Nederland alleen laten zien dat een luisterboekenabonnement niet kannibaliseert, maar zorgt voor additioneel be-

Want?

‘Klassiekers doen het bij ons heel goed. Als ze voor het eerst zijn opgenomen. Of als ze opnieuw zijn

14

opgenomen met een andere stem, zoals recent Harry Potter. Naast Jan Meng kun je nu ook kiezen voor Jouman Fattal, wat het totale bereik heeft vergroot.

Zeker de uitbreiding van stemmencast heeft potentie.

Jonge stemmen, diverse stemmen: daar is overal veel vraag naar, dus ook bij ons. Nu Storytel in Vlaanderen actief is, komen er daarnaast Vlaamse stemmen bij.

Zo kun je steeds opnieuw de kwaliteit van het verhaal benutten door het op een andere manier naar voren te schuiven.’

www.boekblad.nl

Storytel Originals

Neemt het aantal exclusieve licenties af nu uitgeverijen steeds meer zelf luisterboeken produceren?

‘We breiden juist het aantal studio’s in huis uit: van twee naar vier. Er is nog steeds veel op te nemen, ook in het Vlaams, waarvoor we nu vaak externe studio’s moeten inhuren. Bovendien hoort het bij ons specialisme om ook studio’s te hebben. En het is commercieel interessant, omdat we expertise opbouwen op de langere termijn.’ tie, zoals we doen met de Storytel Originals.’

Maar wat is het gevolg van het feit dat uitgeverijen de luisterboekproductie steeds meer in eigen hand nemen?

‘De grotere titels doen uitgeverijen steeds meer zelf.

Logisch, omdat ze die tegenwoordig vanaf dag één op meerdere platforms kunnen aanbieden. Maar dat biedt ons de ruimte om titels te doen waarvan uitgeverijen niet precies weten of het potentie heeft.

Een serie als Vampire Diaries, die wij juist goed op het platform naar voren kunnen schuiven. Al hebben we ook nog frontlisttitels, zoals recent het boek van Lale Gül. Het biedt ook ruimte om met nieuwe formats en nieuwe talenten creatief te experimenteren en ons daarmee te blijven onderscheiden van de concurren-

Wat is de strategie achter Storytel Originals?

‘Dat zijn speciaal voor audio en voor onze doelgroep gemaakte projecten. Het begon ooit met series in een vast format. Zeg, tien afleveringen van een uur. Nu is het veel breder. We kunnen echt experimenteren met de Originals. Met jong talent. Met hybride tussenvormen. Met samenwerkingen met merken of uitgevers, zoals deze zomer met Mayday van Suzanne Vermeer.

Een mooi voorbeeld van de werkwijze is het project van Anna Nooshin. We gaven haar de ruimte om te maken wat zíj wilde maken. Daar kwam een serie in interviewvorm uit over mensen die zich bezighouden met het einde der tijden, vervlochten met het vlucht-

november/december 2021  jaargang 188

15

DE VISIE

‘ DE GROOTSTE KRACHT VAN STORYTEL VORMEN DE STEMMEN DIE JE BIJNA VERGEET’ verhaal van haar moeder. Echt iets wat in een standaard fysieke vorm niet mogelijk was.’

Is dat ook bedoeld als eerste stap richting uitbreiding van het assortiment met andere vormen van luisterentertainment: hoorspel, podcast?

‘Niet speciaal. We positioneren ons als luisterboekenen e-boekplatform. Het moet niet diffuus worden wat Storytel is. De Originals zijn bedoeld om te laten zien wat nog meer kan met audio, maar niet om categorieën náást luisterboeken te zetten. Je merkt ook: producties met toegevoegde geluiden zoals hoorspelen zijn niet de best gewaardeerde vorm bij ons. De grootste kracht van Storytel vormen de stemmen die je bijna vergeet. De luisterboeken waarin je helemaal kunt opgaan in het verhaal. Met uitzondering van kinderboeken, waar het gebruik van stemmetjes en soundscapes juist de fantasie prikkelt. We kijken dus eerder naar wat je nog meer met stemmen kunt dan met andere vormen van audio, tenzij het het verhaal uitermate ten goede komt. Zoals bepaalde kindertitels dus.’

Exploiteren jullie zelf geproduceerde titels, inclusief de Originals, op andere platformen?

‘De titels in licentie wel: als pay per download. Wat

dat betreft zijn we uitgever en zoeken we naar winstmaximalisatie, al zetten we er wel een window tussen, bieden we ze niet op alle platforms aan, en is de downloadmarkt in Nederland klein vergeleken bij streaming. Het belang is dus gering. De Originals zijn exclusief voor ons. Wel vertalen we die, als er interesse is, naar andere markten. Dat gebeurt ook op grotere schaal. Zo ontwikkelt een team rond Anthony Horowitz voor Storytel nieuwe verhalen over Sherlock Holmes. Die worden in het Engels geschreven en vertaald in de talen waarin wij actief zijn. Ook verschijnt een Original binnenkort op papier: Onkruid van Mark Haayema, bij Rubinstein.’

zet naast grote Amerikaanse spelers en is daar best succesvol mee. Dus het zou kunnen. Het is een niet te onderschatten uitdaging om een app op te zetten, te onderhouden, te updaten en hem vervolgens te vermarkten. Maar die beslissing is niet aan mij. Ik kan er alleen voor zorgen dat Storytel vasthoudt aan zijn goed doordachte koers en zo onze toegevoegde waarde bewijzen, zodat uitgeverijen met ons willen blijven samenwerken.’

Zou Storytel andersom uitgeverijen kunnen kopen?

Zoals in Zweden en Finland het geval is.

‘Ik kan het niet uitsluiten. Denk ook aan Netflix dat de Roald Dahl Company heeft gekocht. Platformen zoeken op die manier synergievoordelen om hun marktpositie te behouden. Maar er zijn op dit moment zeker geen plannen. Liever werken we met uitgeverijen samen. Als we schrijvers aantrekken voor het maken van audioproducties is dat nadrukkelijk iets náást hun boeken. We hebben geen enkele intentie om die schrijvers van uitgeverijen over te nemen.’ 

Uitgevers Hoe taxeer je op dit moment de concurrentie? Volgens GfK heeft 11 procent van de consumenten bij jullie een abonnement.

‘Wij zijn marktleider in het luisterdomein: 15 procent van de luisteraars zegt ook ons te gebruiken. Maar er is een groeiend aantal partijen. Kobo Plus voorop, dat dominant is in het veel grotere segment van het e-boek maar ook door 13 procent voor luisteren wordt gebruikt. Maar ook Bookchoice (6 procent), Google

Storytel Play Books (4 procent), het Amerikaanse Audible (3 procent) en nieuwe toetreders als Bookbeat en Nextory. En vergeet de bibliotheek niet. Die hebben van nature een jong publiek, dat ze kunnen laten wennen aan luisteren. Die groeiende concurrentie is goed, omdat – zoals ik zei – het platformen dwingt zich creatief te onderscheiden.’

De groeiende concurrentie is dus geen bedreiging?

‘Nee. Belangrijker dan het aantal platformen is de rol van uitgevers. Zij moeten goed nadenken welke titel wanneer ze op welk platform zetten en er daarbij voor waken dat de prijs niet enorm naar beneden gaat.

Heeft het bijvoorbeeld zin om titels snel na verschijnen op een gratis platform van bibliotheken te zetten?

Of om mee te gaan in de strategie van prijsvechters zoals je die vooral in de noordelijke landen, waar het luisterboek veel groter is, steeds meer ziet? Maar ik heb er alle vertrouwen in. Uitgevers zijn slim genoeg.’

En wat als uitgeverijen zélf een platform opzetten zoals ze van plan schijnen te zijn?

‘In video gebeurt dat. RTL heeft Videoland opge-

16

www.boekblad.nl

Aantal betalende abonnees In het tweede kwartaal van 2021: 1.626.900, waarvan 643.000 in de niet-Noordelijke landen.

Eind dit jaar verwacht Storytel richting de twee miljoen te gaan.

Omzet uit streaming In het tweede kwartaal van 2021: 545 miljoen Zweedse kroon (51,5 miljoen euro), waarvan 122 miljoen in de niet-Noordelijke landen. Voor heel 2021 verwacht Storytel een omzet van 2,25 tot 2,3 miljard Zweedse kroon – een groei van 20 tot 22 procent ten opzichte van 2020.

Inkomsten per gebruiker 143 Zweedse kroon (Scandinavië), 63 Zweedse kroon in de niet-Noordelijke landen.

Consumptie en aanbod Wereldwijd: 121 miljoen uur in het eerste kwartaal van 2021 – 22 procent meer dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Het aanbod steeg met 19.300 uur, waarvan 3300 uur in de niet-Noordelijke landen. (bron: Storytel interimreport jan-jun 2021)

november/december 2021  jaargang 188

17

BOEKHANDEL

Manda Heddema, Boekverkoper van het Jaar

Alle winnaars van de Albert Hogeveenbokaal

‘ Niet boeken maar mensen zijn de essentie van het vak’

De jury die de Albert Hogeveenbokaal toekende. Van links naar rechts: Boekverkoper van het Jaar 2019 Annelies Harzing (De Kinderboekentuin), Niels Koemans (Prometheus en Stichting Elspeet) en Jill Luites (Meulenhoff Boekerij en Stichting Elspeet).

Op 9 oktober werd Manda Heddema van boekhandel Jacques Baas (Driebergen) uitgeroepen tot Boekverkoper van het Jaar 2021.

Meer nog dan voor marketing van haar eigen winkel wil ze die titel inzetten voor het verbeteren van de positie van de boekhandel.

Tekst en Beeld Geraldine te Gussinklo

‘Alle boekhandelaren die wij bezochten, zijn bijzonder bevlogen’, oordeelde de jury die de winnaar van de Albert Hogeveenbokaal moest kiezen. ‘Maar wat ons ten slotte overtuigde van het feit dat Heddema de bokaal moet krijgen, is de verantwoordelijkheid die zij aan de titel “Boekverkoper van het Jaar” koppelt.’ Heddema wil als vaandeldrager namelijk het belang van de boekhandel aantonen en pleiten voor een boekhandelarenopleiding.

Gereedschapskist Gefeliciteerd! Wat ging er door je heen?

‘Ik was echt verbaasd, ik had het

18

Manda Heddema ontvangt felicitaties van KBb-directeur Anne Schroën en stelt meteen voor om rond de tafel te gaan zitten.

Juryvoorzitter Dido Michielsen leest voor uit de juryrapporten van alle genomineerden.

Manda Heddema met de Albert Hogeveenbokaal.

echt niet verwacht! Ik heb ooit eerder op de shortlist gestaan maar won de titel niet. Toen was het argument dat de jury graag een jong, hip gezicht wilde om het boekenvak te promoten. En ik ben er met de jaren niet jonger en misschien ook niet hipper op geworden. Ik dacht echt dat ze voor de jongste genomineerde zouden gaan, Tim [van den Hoed, de Utrechtse Boekenbar, red.]. Ik wist het gewoon zeker!’

Je eerste reactie op je winst was dat je tegen je medegenomineerden zei: ‘Ik laat voor jullie vier afgietsels van de bokaal maken!’

‘Ja, ze zijn allemaal goed, en zoals de jury al zei: het is appels met peren vergelijken. Dat vind ik ook het

www.boekblad.nl

mooie van het vak, dat het op heel verschillende manieren beoefend kan worden. Alle goede boekhandelaren zijn werkelijk bevlogen.’

Heb je al een idee hoe je deze titel wilt inzetten, wat je ermee wilt doen?

‘Ik denk dat je in feite een gereedschapskist wint, waarmee je kunt doen wat je wilt. Ik heb twee speerpunten: ik wil het belang van de boekhandel aantonen en ik wil pleiten voor een boekhandelarenopleiding. Hoe ik het ga aanvliegen moet ik nog bedenken – ik ga eerst een afspraak maken met Anne Schroën van de KBb, want ik wil in ieder geval niemand in de wielen fietsen. Maar dan zou ik zo dolgraag een gesprek willen met

de nieuwe minister van Cultuur ­– die toch een kéér moet komen – om vanuit mijn eigen beleving aan te kunnen tonen dat wij als boekhandels in het midden staan van de driehoek van educatie, kunst en geestelijke gezondheidszorg.

En dat we daarin echt een heel belangrijke rol vervullen. En ik wil gaan zoeken naar een manier om een vorm van opleiding terug te krijgen in ons vak. Want er is geen enkele vorm van opleiding meer voor de boekhandel en een vak zonder opleiding is gewoon een hobby. Wij hebben niks.’

Wat voor kennis is dat dan die nu ontbreekt?

‘Ook gewoon heel basaal: wat doet het CB, hoe werkt een Boekenbon.

Ik denk dat het vak waarde verliest op het moment dat je de kennis mist. Ik ben heel bang dat er nu een generatie van boekhandelaren met pensioen gaat die allemaal nog keurig de vakopleiding hebben gedaan, en daarna is het leeg.

En dat is ontzettend zonde want juist met kennis kun je zo veel. Dat begint natuurlijk heel praktisch. Ik wil het overal gaan roepen zodat mensen wakker worden.’

2006 Lia Reedijk (Utrechtse

Kinder boekhandel, (Utrecht) 2007 Ineke Verkaaik (Verkaaik, Gouda) 2008 Wim Krings (Krings, Sittard) 2009 Arno Koek

(Blokker, Heemstede) 2010 Monique Burger Island Bookstore, Amsterdam) 2011 Martha Baalbergen

(Van der Meer, Noordwijk) 2012 Daan van der Valk

(H. de Vries, Haarlem) 2013 Bart van Aken

(Paard van Troje, Gent) 2014 Walter Jansen (Jansen &

De Feijter, Velp) 2015 Lisa Snijders

(Stevens, Hoofddorp) 2016 Remco Houtepen (Venstra, Amstelveen) 2017 Margreet de Haan

('t Spui, Vlissingen) 2018 Nadine Mussert

(Van der Meer, Noordwijk) 2019 Annelies Harzing

(De Kinderboekentuin, Breda) 2020 Alle boekverkopers van Nederland 2021 Manda Heddema

(Jacques Baas, Driebergen)

Vertrouwen De titel zal voor jouw eigen winkel ook waarde hebben op het gebied van marketing.

‘Natuurlijk, voor de winkel is het fantastisch en voor mij persoonlijk

november/december 2021  jaargang 188

19

IN BEELD

een soort halve maatschappelijk werkers, en dat vind ik zo mooi, dat ik in heel korte tijd alweer die functie kan vervullen, dat mensen mij al vertrouwen om hun verhalen te kunnen geven. Dat is het allermooiste: het vertrouwen van je klanten.’

geeft het ook een enorme boost. Ik ben gezien! Dat is heel fijn. Ik heb me een tijd best heel erg alleen gevoeld, ook door corona. Ik kon mijn familie niet zien, ik zat daar in mijn eentje. Nu heb ik erkenning van de jury gekregen voor wat ik allemaal gedaan heb het afgelopen anderhalf jaar.’

Jij was de eerste boekverkoper ooit die overstapte naar een andere winkel: van De Koperen Tuin in Goes naar Jacques Baas in Driebergen, begin vorig jaar.

‘Dat klopt, boekhandelaren gaan soms wel uitbreiden als ze toe zijn aan iets nieuws, nemen nog een winkel erbij. Maar ik heb eigenlijk alle schepen verbrand en ben aan de andere kant van het land opnieuw begonnen, dat komt nooit voor. Maar dat kan ik echt iedereen aanraden! De Koperen Tuin heb ik in vijftien jaar opgebouwd, toen vond ik het echt af, en werd het een beetje saai. Als je een winkel zo lang hebt zie je ook niet meer goed hoe het anders kan.

Naar een nieuwe zaak kun je weer met frisse blik kijken. Dat is heel verrijkend. Ik heb ook echt gezocht naar een winkel waar een uitdaging in zat. Nu kan ik weer vijftien jaar bouwen.’

20

Je hebt wel een valse start gemaakt in Driebergen, door allerlei omstandigheden.

‘Zeker, vooral op persoonlijk vlak.

Mijn man overleed plotseling tijdens de verhuizing, terwijl we deze nieuwe start zo graag samen wilden maken. En vervolgens brak de coronatijd aan, wat betekende dat ik in de winkel ook niet alles kon doen wat ik wilde – al moet ik zeggen dat het me ook wel de in die situatie benodigde rust gaf.

Maar ik heb nu pas net mijn eerste evenementen in de winkel kunnen organiseren. Ik weet al wel dat ik Driebergen een heel fijne plek vind, de mensen zijn zo lief!’

Hoe heb jij de coronaperiode beleefd?

‘Het heeft me geleerd dat het vak van boekhandelaar uiteindelijk draait om mensen. Ik hou heel erg van boeken, maar toen de winkel dicht was heb ik geleerd dat het als het er echt op aankomt niet boeken, maar mensen de essentie van het vak zijn. Het ontmoeten van de klanten, hun verhalen, zorgen dat het matcht, zorgen dat je oor en oog voor ze hebt. Dat was wel een eyeopener. Zeker toen we echt dicht moesten. Dan moet je de mensen en hun verhalen missen. Wij zijn

15

www.boekblad.nl

Overige genomineerden De jury koos Manda Heddema als winnaar, maar had uiteraard ook lovende woorden voor de overige genomineerden.

Anthoni Fierloos ‘Anthoni is inmiddels al veertig jaar werkzaam in het boekenvak, een bijzondere prestatie waarmee de jury hem graag feliciteert. Ze vindt het bewonderswaardig dat hij nog altijd met frisse energie en positiviteit zijn winkels runt.’

Tim van den Hoed ‘De Utrechtse Boekenbar is een winkel die je bezoekt zonder specifieke wens, maar je gaat wel altijd naar huis met iets verrassends, waarschijnlijk iets wat Tim je aangeraden heeft.’

Femke Liemburg ‘Voor Femke moet de winkel spannend blijven (...) geïnspireerd door haar kritische houding, maar tegelijkertijd haar liefde voor het boek: hoe zal het namelijk met het boek gaan over tien jaar? Femke probeert daarop in te spelen.’

Frits Mulder ‘Het is bewonderenswaardig hoe snel Frits [en zoon Stephan] zich konden aanpassen aan de nieuwe maatregelen en het beste van de situatie konden maken.’

www.boekblad.nl Haal nog meer uit je Boekblad abonnement!

Naast het Boekblad magazine, valt er nog veel meer interessants te lezen op www.boekblad.nl. Als Boekblad abonnee heeft u bovendien onbeperkt toegang.

Heeft u nog geen inloggegevens? Neem contact op met onze klantenservice via info@stipmedia.nl of bel 072 531 4978. Wij sturen u kosteloos nieuwe inloggegevens toe.

RECENSIES

BOEKVERKOPER SCHRIJFT

Jessica Leffers

De Belangen des Boekhandels

Jessica Leffers van Boekhandel Oisterwijk verbaast zich over de houding van de brancheverenigingen ten tijde van de lockdown van de boekhandels. Over de minder idyllische kant van het boekenvak.

Twee jaar geleden begon ik als een naïeve, dromerige boekverslinder aan mijn tweede leven. Ik werd verkoopmedewerker bij de gezelligste boekwinkel van Nederland. Tijdens de lockdown kwam de minder idyllische kant van het boekenvak in de schijnwerpers te staan.

Ik leerde dat het Centraal Boekhuis, althans zijn voorloper, sinds 1871 bestaat. Opgezet door de ‘Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels’ (later KVB). Wat is er van dat initiatief overgebleven? Het CB, dat nog net niet voor iedere letter op een pakbon geld vraagt, heeft geen last van de lockdown. Boekhandels bestellen tijdelijk veel minder boeken bij het CB, maar Bol.com des te meer.

Wordt het niet eens tijd dat uitgeverijen en het CB een statement van jewelste maken, dat het CB zich herinnert waaruit het is ontstaan en, ondersteund door uitgevers, tijdelijk even niet aan Bol.com levert? Ter bevordering van de ‘Belangen des Boekhandels’? Die vraag werd weggewuifd in boekenland, want dat was wel heel naïef

36

Bestellingen liggen klaar bij Boekhandel Oisterwijk

gedacht. Ook Bol.com en andere grootmachten zijn immers gewoon aangesloten bij het CB en zouden gezien moeten worden als gezonde concurrentie.

In 1907 kwam er een branchevereniging bij: de Nederlandsche Debitantenbond (debitant = kleinhandelaar). Tegenwoordig bekend als Koninklijke Boekverkopersbond (KBb). Met als belangrijkste speer-

www.boekblad.nl

punt: ‘voorwaarden te scheppen voor profijtelijk ondernemen en een toegevoegde waarde te leveren voor de continuïteit en vitaliteit van de boekenbranche’.

De belangen van het florerende Bol.com (dat toch niet als debitant kan worden gezien) vallen hier ook onder, alhoewel hun belangen toch geen voorwaarde voor continuïteit van de boekenbranche vormen. Zeker niet in een lock-

down van de échte debitanten.

De pleidooien die KBb en CPNB hebben gehouden richting Tweede Kamer om de boekhandels open te houden of in ieder geval een afhaalloket toe te staan tijdens de lockdown, kunnen geen vurige statements met een vuist op tafel genoemd worden. Goed, in de verlenging is er een nationale campagne gekomen om mensen toch vooral bij hun lokale boekhandel te laten kopen. Dat is een mooi initiatief, maar is wel aan de late kant.

Laten we ook sommige uitgeverijen én auteurs niet vergeten, die Bol.com of hun eigen webwinkel promoten, buiten de boekhandels om. En over uitgevers gesproken: waarom wordt ineens de lancering van een aantal nieuwe boeken uitgesteld tot ná de lockdown? Zou het niet een aardige geste zijn om die nieuwe titels exclusief bij de stenen boekhandels aan te bieden?

En dat de auteurs dan meegaan om te bezorgen?

Mijn conclusie is dat dit niet klinkt als iets wat continuïteit en vitaliteit in de boekenbranche kan waarborgen. Althans niet voor de fysieke boekhandels, de échte ‘debitanten’.

Ik weet dat er een taak is weggelegd voor de boekhandels zelf, maar tegen zoveel grootmachten is het voor een zelfstandige boekhandel moeilijk volhouden.

Dat kan alleen door een hechte samenwerking tussen enerzijds de ‘stenen boekhandels’ en anderzijds de uitgeverijen en de brancheverenigingen, waarin ieders belangen evenredig worden behartigd. Op die manier worden in tijden van lockdown de lasten verdeeld en worden ze niet alleen door de boekhandels gedragen. Is het niet hierom dat we maandelijks zoveel geld aan dit soort ‘Vereenigingen’ betalen? Ter bevordering van de Belangen des Boekhandels?

Wat denkt u, had ik beter een naïeve, dromerige boekverslinder kunnen blijven? 

BOEKVERKOPERS LEZEN

De vijf genomineerden op een rij: Frits Mulder (boekhandel Logica), Anthoni Fierloos (Paard van Troje en De Koperen Tuin), winnaar Manda Heddema (Jacques Baas), Tim van den Hoed (De Utrechtse Boekenbar) en Femke Liemburg (Daan Nijman).

Wat is het geheim van jouw succes?

‘Dat is denk ik die persoonlijke aandacht, dat iedereen er mag zijn. We hoeven het niet eens te zijn, we kunnen heel andere dingen vinden, heel andere dingen hebben meegemaakt, en het is allemaal goed. Het is bij mij veilig.

En natuurlijk weet ik ook veel van boeken, maar daar win je op zich niet in eerste instantie mensen mee.’ 

Home

Magazine

Boekblad was erbij

Vacatures

Agenda

Over het nieuws

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

Willy Wouters van boekhandel de Boekenmolen (Meliskerke): 2020 was het Multatuli-jaar. Max Havelaar is een van de belangrijkste Nederlandstalige literaire werken, in veertig talen uitgegeven. Een boek dat iedere Nederlander zou moeten lezen. Eduard Douwes Dekker werkt als assistent-resident in Lebak en ziet hoe de inlandse mensen honger lijden omdat ze verplicht worden producten te verbouwen die veel geld opbrengen, zoals koffie en suiker, in plaats van de broodnodige rijst. Hoe groter de oogst, hoe meer de plaatselijke gezagsdrager verdient en zo wordt een corrupt systeem in stand gehouden. De schrijver wil de vinger bij dit onrecht leggen, maar krijgt geen gehoor. Op een zolderkamer in Brussel schrijft hij Max Havelaar. Deze graphic novel van Eric Heuvel (prachtige tekeningen) en Jos van Waterschoot (goede uitleg en achtergrond) is een heel mooie opstap om het boek opnieuw te ontdekken. Wat is het een mooie uitgave. Het verhaal van Saïdjah en Adinda maakt opnieuw indruk. Cultuurgoed dat doorgegeven moet worden, het is met het oog op slavernij, eerlijke handel, ‘Black Lives Matter’ blijvend actueel.

MULTATULI’S MAX HAVELAAR DE GRAPHIC NOVEL ERIC HEUVEL, JOS VAN WATERSCHOOT (UITGEVERIJ L, € 22,99)

CORNEEL DE WILDE Marketeer bij uitgeverij Christofoor, die alle boeken uit de voorjaarsaanbieding gratis weggeeft aan vijftig boekhandels

Mik Vaes van boekhandel Savannah Bay (Utrecht): Er verschijnen de laatste tijd meer boeken over de aardbodem en de daarin levende organismen. Een goede ontwikkeling want onze kennis op dat gebied is nog maar net een beetje aan het groeien en heeft alles te maken met hoe wij omgaan met de natuur en dus onszelf. De onderwereld van de tuin is een prettig leesbaar boek waarin Van de Kaa een aantal van de ontelbare bodemwezens behandelt en daarbij de nadruk legt op hun onderlinge samenwerking en hun belang voor elkaar en anderen. Hij mengt zijn kennis met ervaringen uit zijn eigen leven als tuinier en met zijn stellige meningen zonder cynisch of vervelend te worden. Bijvoorbeeld dat het beter is niet te spitten en geen bestrijdingsmiddelen en kunstmest te gebruiken. Ik kende Van de Kaa alleen maar van naam en dacht dat het een van de zoveel tuinboekenschrijvers was, maar zijn prettige dwarse houding en zijn humor vond ik verfrissend en maakte me benieuwd naar zijn andere boeken.

Vliegende start campagne CPNB

Ik heb hiervoor in de outdoorretail gewerkt en ben nog relatief nieuw in het boekenvak. Wat mij opvalt is het enorme kapitaal aan goodwill dat er bij het publiek is voor onze sector. De klant vindt ons ongelooflijk sympathiek. Dit is echt uniek binnen de retail en we moeten als boekenvakkers niet onderschatten hoe waardevol dat is. Je ziet dat je die sympathie met een goede campagne zoals deze van de CPNB kan omzetten in resultaten. De saamhorigheid die deze campagne uitstraalt en de manier waarop die door iedereen is opgepakt – van auteurs en boekwinkels tot uitgevers – maken het extra sterk. Tekenend is trouwens hoe in dit artikel ook de inzet van vrijwilligers genoemd wordt. Dat zou in een heleboel andere bedrijven ondenkbaar zijn!

De Grote Vriendelijke Podcast lanceert programma met kinderboekennieuws

DE ONDERWERELD VAN DE TUIN – VAN MICROBE TOT MOL ROMKE VAN DE KAA (ATLAS CONTACT, € 21,99)

maart/april 2021  jaargang 188

WEBSITE Dagelijks artikelen van de redactie van Boekblad. Onbeperkt toegang voor alle abonnees. Ga naar www.boekblad.nl

Geweldig om te zien dat de heren van de Grote Vriendelijke Podcast zoveel succes hebben. Hun podcast is echt een begrip geworden en voorziet in een behoefte. Kinderboeken worden in de media inder-

37

8

daad vaak genegeerd. Je kunt dan bij de pakken neer gaan zitten, of op zoek gaan naar andere manieren om het publiek te bereiken.

We zijn als uitgeverij voor communicatie over onze prentenboeken voor een groot deel afhankelijk van de inzet van eigen middelen: dat betekent continu zoeken naar creatieve manieren om de klant te bereiken. Ik zie andere spelers in het boekenvak dit ook doen. Als ik daar een goed idee zie denk ik vaak eerst ‘hadden wij dat maar bedacht’, maar het motiveert ook om zelf met het volgende goede idee te komen.

Uitgeverij Christofoor schenkt boeken aan boekhandels

Het nieuws dat de boekhandels hun deuren moesten sluiten sloeg ook bij ons in als een bom. We hebben een groot aantal winkels waar we een goede band mee hebben. Als zelfstandige uitgeverij zijn onze middelen beperkt.

We hebben een klein team en we moeten daarom altijd zorgvuldig overwegen wat we wel en niet doen. Maar deze actie (het gratis opsturen van iedere titel uit onze voorjaarsaanbieding naar ‘onze’ vijftig beste boekhandels) was voor ons een no-brainer: we hebben de beslissing op ons gevoel genomen, niet op basis van een kosten-batenanalyse. Het voelt goed om iets te kunnen doen. Hopelijk maakt dit het ondernemen voor hen net wat makkelijker in deze moeilijke tijd.

www.boekblad.nl

AKKE VISSER Oprichter van de Culturele Apotheek en de nieuwe secretaris van Stichting de Gouden Ganzenveer A.W. Bruna experimenteert met een dating-app voor veellezende singles

Dit opvallende bericht riep bij mij meteen allerlei vragen op. Kun je aan de boeken waar je van houdt eigenlijk iets aflezen over de mensen op wie je valt? Moet de inhoud van je boekenkast overeenkomen om gematcht te worden, of juist niet? Is het niet veel spannender als je gekoppeld wordt aan iemand die een totaal andere leessmaak heeft? Heeft de jonge doelgroep waar Bruna zich met deze app op zegt te richten überhaupt wel een boekenkast? En is Bruna nou de beste matchmaker? Is de plaatselijke boekhandelaar – bij wie je al jaren komt – niet veel beter in staat om in te schatten wie er bij je past (waarbij er ook nog eens de kans is dat die persoon bij je in de buurt woont)? Kortom, een heerlijk bericht om over door te denken.

Boekenmarkt groeide in 2020 met 6 procent – maar niet bij fysieke boekhandel

Goed nieuws dat de omzet van de boekverkoop is toegenomen afgelopen jaar. In tijden van crisis grijpen mensen naar boeken,

Lees de besproken artikelen op boekblad.nl blijkt. Jammer natuurlijk dat de boekwinkels daar nog niet van profiteerden. Hopelijk brengt de #steunjeboekhandel-actie waar tal van schrijvers aan meewerkten daar dit jaar verandering in.

Maar mijn hart maakte vooral een sprongetje toen ik las dat de groei van de omzet van fictie ook is gestegen. Soms krijg ik de indruk dat mensen voornamelijk nog non-fictie willen lezen. Alsof een verhaal wel echt gebeurd moet zijn om waarde te hebben. Zelf ben ik altijd blij als ik even de realiteit kan ontvluchten. Maar los daarvan ben ik ervan overtuigd dat juist fictie onze blik op de werkelijkheid kan verruimen. Omdat het ons uitdaagt om het eens vanuit een ander perspectief te bekijken, of prikkelt om verder te denken dan we voor mogelijk houden. Broodnodig.

Coronaproof Nationale Voorleesdagen van start

Heel goed dat de Nationale Voorleesdagen online doorgingen.

Persoonlijk denk ik dat je nooit te oud bent om voorgelezen te worden. De Nationale Voorleesdagen zouden wat mij betreft dan ook niet alleen op kinderen gericht hoeven te zijn, maar op iedereen.

Vanuit de Culturele Apotheek die ik tien jaar geleden oprichtte, organiseren we al jaren zogenaamde samenleesgroepen (shared reading) in de zorg, in buurthuizen en in de psychiatrie. Wekelijks lezen we er samen en hardop romanfragmenten, korte verhalen en gedichten voor en bespreken we wat ze bij ons oproepen. Naast verhalen lezen, worden ook persoonlijke verhalen gedeeld. Juist het hardop voorlezen blijkt een laagdrempelige manier om samen literatuur te verkennen, ook voor mensen die niet gewend zijn literatuur te lezen. Sinds corona doen we dat

ook online. Leuke bijkomstigheid: er doen nu mensen uit heel Nederland en Vlaanderen mee aan onze wekelijkse online samenleesuurtjes.

JONATHAN URSEM Richtte begin dit jaar zijn eigen uitgeverij Vesper Publishing op Oud-hoofdredacteur Nieuwe Revu start eigen uitgeverij met Fortuyn

Het is mooi om te zien hoe enthousiast er vanuit het vak wordt gereageerd op een nieuwkomer zoals ik. Wel veel gehoord van familie en vrienden: wat stoer dat je tijdens de crisis juist in díé sector begint. Mensen hebben toch het idee dat de hele boekenmarkt op z’n gat ligt, terwijl dat (helaas) vooral voor de fysieke boekwinkels geldt. De hele markt groeide in 2020 met 6 procent. Op Twitter werd het al snel ‘onfatsoenlijk’ genoemd dat ik vier klassiekers van Pim Fortuyn opnieuw ga uitgeven, ook worden zijn lezers ‘te dom om een boek te lezen’ genoemd en hoopt een journalist dat Vesper zo snel mogelijk failliet gaat. De vrijheid van meningsuiting is in Nederland niet absoluut, maar voorbehouden aan hen die wel deugen, zo lijkt het.

Boekhandels aarzelen over afhaalloket

De boekwinkel zit, als niet-essentiële winkel, in de hoek waar de klappen vallen. De support your local-initiatieven van de laatste tijd zijn hartverwarmend, maar lossen structureel niets op. Alleen fysieke winkels met een strak ingericht online verkoopkanaal kunnen de klappen die offline vallen misschien nog een beetje opvangen.

maart/april 2021  jaargang 188

Het zou goed zijn als boekwinkels in de winkelstraat een soort buurtfunctie kunnen krijgen.

Zonder te beargumenteren dat het hangplekken voor lezers moeten worden, zou je met productdifferentiatie best een nieuwe rol aan de winkels kunnen toedichten met additionele verkoop. Zeker met het winterse weer is het helemaal niet zo gek om een klant die een besteld boek afhaalt ook een kop koffie of warme chocolademelk te verkopen. Dan maak je er een ‘boek en zopie’ van, en kunnen de winkeliers wat extra omzet maken.

Nieuwe steunmaatregel voor schrijvers én boekhandel stimuleert optredens

Auteurs die een boek op de markt brengen, beleven nu een anticlimax. Jaren naar de stip op de horizon toegewerkt, en als je het boek dan eindelijk in je handen hebt, was dat het dan. Geen feestelijke boekpresentatie, alleen een proostmoment in huiselijke kring.

Gelukkig biedt het Nederlands Letterenfonds, dat een regeling heeft opgezet met De Schrijverscentrale en de Koninklijke Boekverkopersbond, uitkomst. Met een toekenning van maximaal 500 euro aan zowel de auteur als de boekhandel, stimuleer je creatieve oplossingen zoals Uitgeverij Pluim bijvoorbeeld doet in samenwerking met het Amsterdamse restaurant Hemelse Modder. Je bestelt een afhaalmenu, dat je opeet terwijl Jaap Goudsmit tijdens een Teamslezing vertelt over zijn boek Vrij van corona. Wat fijn dat dit soort initiatieven nu een steuntje in de rug krijgt met een subsidie. 

9

NIEUWSBRIEF Ontvang 3 keer per week onze nieuwsbrief. Meld je gratis aan via www.boekblad.nl/nieuwsbrief

november/december 2021  jaargang 188

21

BOEKHANDEL

Praamstra en Broekhuis zijn buren

Deventer wordt weer boekenstad

Met de komst van een filiaal van boekhandel Broekhuis en pal daarnaast het nieuwe pand van boekhandel Praamstra kreeg Deventer het langste boekhandelsfront van het land – als we een horecazaakje en de Sandrasteeg, die naar het oudste stenen huis leidt, even buiten beschouwing laten. Daar is wel het een en ander aan voorafgegaan, maar de seinen staan op groen voor de wederopstanding van boekenstad Deventer.

Gevel en interieur Praamstra.

Gevel en interieur Broekhuis.

Tekst Enno de Witt

W

ant dat etiket boekenstad, daar begon de sleet wat op te zitten. Boekhandel Aalpoel & Schouten sloot, het vanouds ruime antiquarenbestand staat onder druk. De befaamde Boekenmarkt, zeer vaak gekopieerd en nooit overtroffen, ging door corona voor de tweede keer niet door. De binnenstad telt, als het om algemene boekhandels gaat, naast de genoemde winkels nog een goed lopende Bruna, en dat was het dan wel.

De gemeente is actief bezig met het upgraden van de historische binnenstad, onder leiding van voormalig boekenvakker Peter Brouwer. Die is erg blij met de vestiging van juist beide boekhandels op deze plek.

Ze passen perfect bij de plannen om het Grote Kerkhof de nodige

22

allure mee te geven. Enigszins verrast was hij wel, door de komst van twee boekwinkels: ‘Iedereen wist dat eigenaar Chrisjan van Marissing op zoek was naar een overnamekandidaat voor Praamstra. Praamstra is een instituut, een begrip. Noem je boeken en Deventer, dan denkt iedereen aan Praamstra. We hebben met Polare gezien hoe belangrijk een herkenbaar gezicht is voor een boekhandel. Boekhandels zijn pijlers onder een binnenstad, zeker in Deventer. We zijn lang op zoek geweest naar een trekker voor het begin van de Lange Bisschopstraat, de belangrijkste winkelstraat van de stad. Het is mooi dat juist zij daar naartoe zijn gegaan, het past er naadloos. Het is een belangrijk stukje in de puzzel, andere zaken gaan er ook naartoe.’

www.boekblad.nl

Opgetrokken wenkbrauwen Tussen Broekhuis en Praamstra hebben lang innige banden bestaan, de afgelopen jaren deed de Twentse keten de inkoop voor de collega’s in Deventer. Enige tijd was er zelfs sprake van dat Broekhuis Praamstra zou overnemen van Chrisjan van Marissing, die de pensioengerechtigde leeftijd is gepasseerd, maar gesprekken daarover liepen op niets uit.

Voor boekenminnend Deventer kwam het als een flinke verrassing toen eind vorig jaar Broekhuis naar buiten bracht dat een aantal winkelpanden was gehuurd aan het begin van de Lange Bisschopstraat, die door het autovrij maken van het Grote Kerkhof wat in verval was. De straat telde tot in de jaren tachtig twee boekhandels, Praamstra en Aalpoel & Schouten, die een flink

eind uit elkaar lagen. Praamstra aal, met daarboven appartementen. verhuisde daarvandaan naar een Vooral de culturele elite keek met indrukwekkend pand aan de Brink, opgetrokken wenkbrauwen naar de het centrale uitgaansplein van de nieuwe concurrent van het vertrouwstad, en werd bij uitstek de plek de Praamstra. Nog meer verbazing waar de Deventenaar zijn boeken was er toen bleek dat Praamstra en kocht.

Broekhuis praktisch buren Dat aan de achzouden worden.

Kees Schafrat terdeur Broek(Broekhuis): huis daarbij Samenwerken?

‘Ik heb er alle verwas betrokken Het filiaal van Broekhuis trouwen in dat onze opende in maart als eerste maakte voor bedrijfsleiders samen zijn deuren en loopt goed, de klant geen mooie dingen kunnen zegt Schafrat. ‘Dat we daar verschil, de keten was in de Hangaan doen, dat laat ik zitten heeft niets met Praamzestad een grote graag aan hen over’ stra te maken. We hebben onbekende. Dat inderdaad over een overname veranderde toen gesproken, maar kwamen vorig jaar naar buiten kwam dat einiet tot overeenstemming. Dat kan genaar Kees Schafrat twee panden gebeuren. Los daarvan kreeg ik had gehuurd, waaronder dat van deze mogelijkheid aangeboden en Aalpoel & Schouten, die zouden omdat mijn filosofie is dat stilstand worden verbouwd tot een nieuw filiachteruitgang is heb ik die kans met

november/december 2021  jaargang 188

beide handen aangepakt. Het is in het verleden duidelijk geworden dat in Deventer genoeg ruimte is voor twee algemene boekhandels, naast de Bruna. Dat we nu zo dicht naast elkaar zitten was voor mij ook een verrassing, maar ik ben ervan overtuigd dat we elkaar alleen maar gaan versterken, en dat het ook goed is voor de stad. Het langste boekhandelsfront van Nederland, daar komen de mensen echt wel op af. Voor Deventer kan het ook gunstig uitpakken als we bijvoorbeeld activiteiten op elkaar afstemmen en wellicht dingen samen gaan doen.

Dat zou deze situatie echt uniek maken. Ik heb er alle vertrouwen in dat onze bedrijfsleider Eric Bol en zijn collega bij Praamstra Frederike Scholing samen mooie dingen kunnen gaan doen, dat laat ik graag aan hen over.’

23

BOEKHANDEL

FOTO Ronald Hissink

Chrisjan van ‘Op 1 november Binnen zit nog Ander publiek Marissing (Praamstra): een monumenloopt ons huurDie boekenliefhebber heeft op ‘Aan samenwerking tale muur. Boecontract af’, zegt loopafstand in de Korte BisschopVan Marissing, straat, om de hoek bij de oude heb ik geen behoefte, ken komen hier die een deel van vestiging van Praamstra, ook nog ook de cultuurver- maximaal tot hun de aandelen in recht.’ de Bruna van Erwin Rouwendal schillen zijn daarvoor zijn bedrijf heeft Samenwerking om zijn boekenhonger te stillen. te groot’ verkocht en nog met Broekhuis is Rouwendal merkte omzettechnisch drie jaar aanblijft gezien het verleniets van de perikelen, sterker nog: als directeur, over de reden van de den voor Van Marissing geen optie: de boekenomzet ging zelfs licht verhuizing. ‘We betaalden een huur ‘Kees Schafrat weet veel van ons, omhoog. Al kan dat volgens hem flink boven de quote, je zit dan aan ook door de mislukte overnamegeook te maken hebben gehad met de tafel met institutionele beleggers en sprekken. Hij heeft van die kennis hordes toeristen die de afgelopen die hebben weinig speelruimte. We gretig misbruik gemaakt in zijn maanden de binnenstad overspoelzijn daarom op zoek gegaan naar poging om zich een den: ‘Het is maar de Peter Brouwer (Bin- vraag of je het effect alternatieven. Het nieuwe pand is Deventer marktaandeel een van de weinige dat aan al onze toe te eigenen. Dat we van een boekhandel nenstadsmanager wensen voldoet. Het ligt in het hart vlakbij elkaar zitten is erbij objectief kunt Deventer): van het nieuwe cultuurkwartier in geen enkel probleem.

‘Als je aan Deventer meten.’ Met PraamDeventer, met de bibliotheek vlak stra zijn de verhouIntegendeel. Hier kundenkt, denk je aan dingen als vanouds, achter ons, filmtheater Mimik, het nen wij in contrast laten boeken, en er zit nu waar mogelijk wordt nieuwe museum Eicas, de Lebuïzien wie wij zijn. Aan 1200 vierkante meter samengewerkt. Maar: nuskerk en het stadhuis als iconisamenwerking heb ik sche gebouwen. En het pontje over geen behoefte, ook de boekhandel, dat gaan ‘Broekhuis ken ik niet, de IJssel voert steeds meer toeristen cultuurverschillen zijn die zijn zich hier niet we uitnutten’ aan die bij ons langskomen. Hier daarvoor te groot. Laat komen voorstellen.’ op de hoek, waar we uitkijken op de boekenliefhebber de kerk, zat rond 1600 een drukker, zelf maar kiezen waar zijn voorkeur Binnenstadsmanager Brouwer in deze omgeving zaten er meer. naar uitgaat.’ denkt niet dat Praamstra en Broekhuis elkaar in de weg hoeven te zitten, hij denkt dat de nieuwe situatie juist voor iedereen voordelen kan brengen: ‘Ze zijn verschillend en trekken elk een ander publiek.

Ze versterken elkaar en de kracht van de stad. Als je aan Deventer denkt, denk je aan boeken, en er zit nu 1200 vierkante meter boekhandel, dat gaan we uitnutten. Je ziet het ook elders in de retail: je kunt beter naast elkaar zitten dan een eind verderop. Ik hoop en verwacht dat winkelmanagers Eric Bol en Frederike Scholing in staat zijn om over de verschillen heen te stappen, ook al zal dat misschien wat tijd kosten.’ 

Ter afsluiting van de verhuizing brachten op 25 september 150 boekenliefhebbers de laatste boeken over naar het nieuwe pand van Praamstra.

24

www.boekblad.nl

november/december 2021  jaargang 188

25

ACHTERGROND

TikTok drijft jonge lezers massaal naar de boekhandel

‘Jongeren kunnen heel goed zelf beslissen wat ze willen lezen’ De ene na de andere boekhandel werd de afgelopen maanden verrast door jongeren die allemaal hetzelfde, niet zelden lang geleden verschenen, boek wilden hebben. Ze hadden zich laten inspireren op het sociale medium TikTok en dan met name door de bijdragen met de hashtags #Boektok en #Dutchbooktok.

Tekst

Enno de Witt

FOTO Jan Willem Kaldenbach

TikTok werd van meet af aan door met name de oudere generatie nogal neerbuigend bejegend. Het format – gebruikers plaatsen korte, zelfgemaakte filmpjes – zou vooral dansende kinderen aantrekken. ‘Maar

Soraya Riem (Lebowski Publishers): ‘TikTok moet je zien als een pitch. Doe je dat goed, dan slaat hij aan. Beter in ieder geval dan een tekst op een site of een flaptekst.’

26

Boektoks van Lebowski Publishers

www.boekblad.nl

Boektok-pagina van Paagman.

TikTok is veel meer’, zegt Soraya Riem, visual content creator/eventmanager bij Lebowski Publishers.

Als early adopter ontdekte ze TikTok bij toeval, in haar vrije tijd, toen het sociale medium uit de Verenigde Staten kwam overwaaien: ‘Tijdens de lockdown had ik meer tijd om het te verkennen. Ik zette er filmpjes op over koken, mijn andere grote passie, en merkte dat ik daar steeds meer reacties op kreeg. Mensen vroegen me wat voor werk ik deed, en toen ben ik ook daarover gaan vertellen.’ Inmiddels heeft ze op haar TikTok-account ruim 92.000 volgers.

Met Lebowski doet Riem op TikTok een winactie en ze werkt samen met de CPNB, maar verder is de kracht van het medium voor haar het

spontane en ongeorkestreerde. Puur voorlezen en vertellen waarom mensen een boek zouden moeten lezen zijn de factoren die scoren, als het maar enthousiast gebeurt en vanuit het hart komt. ‘Het grote verschil met veel andere sociale media is dat het daar vooral om geschreven tekst draait. TikTok moet je zien als een pitch. Doe je dat goed, dan slaat hij aan. Beter in ieder geval dan een tekst op een site of een flaptekst.’ Dat lijkt een paradox, maar is het niet. Het gaat om twee gescheiden werelden: de digitale, waarin woorden obstakels zijn, en daarbuiten de kalme wereld van het gedrukte boek, met als bijkomend voordeel dat je elkaar weer in het echte leven kunt ontmoeten, in de fysieke boekhandel.

Lisette Lanting (Boekhandel Roodbeen): ‘We hebben een jong team, dat er goed mee overweg kan.’

Boekhandels Na alle in meer of mindere mate geslaagde pogingen om met name jongeren aan het lezen te krijgen is de bloei van #Boektok een mooi voorbeeld van hoe het ook kan. Wie het als boekverkoper of uitgever wil inzetten, zal wel in de gaten moeten houden dat het authentiek moet blijven, wat lastiger is dan het lijkt. Daar zijn ze zich bijvoorbeeld bij Audax zeer van bewust. Digital Marketeer Frederiek Verberg schakelt voor Bookspot, Bruna, AKO en Read Shop Boektokkers van binnen en buiten het bedrijf in, en houdt scherp in de gaten dat de authenticiteit behouden blijft.

november/december 2021  jaargang 188

Veel boekhandels maken al gebruik van het nieuwe medium, met goed resultaat, en zijn alert op de speciale eisen waaraan de filmpjes moeten voldoen. ‘We dachten eerst: we nemen iemand aan van onder de twintig’, zegt Lisette Lanting van boekhandel Roodbeen in Nijkerk lachend. ‘Maar we hebben een jong team, dat er goed mee overweg kan. Die vinden het fijn dat er weer iets nieuws is en zaten al op TikTok voor #Boektok er was. Een student en een scholier verzorgen voor ons TikTok, de scholier is bij het sollicitatieproces bevraagd op social media-vaardigheden. En zij weten ook heel goed dat het niet alleen om sociale media gaat, ook nu weer is de community het belangrijkst. De meeste jongeren lezen niet alleen maar solistisch.’

‘Een aantal collega’s zat al diep in de Young Adult’, zegt Eveline Dowling van boekhandel Paagman in Den Haag. ‘Sinds #Boektok er is, zien we een aantal titels erg hard gaan. De meeste in ons filiaal in de Mall of the Netherlands in Leidschendam. Dat past esthetisch in hun straatje, middelbare scholieren komen graag een dagje naar de Mall. Wij trekken de lezers die elkaar kennen van TikTok, maar ook van Instagram, graag Paagman binnen. We hebben zelf een paar filmpjes gemaakt, die kregen meteen duizenden likes en nog meer views.

We zorgen er uiteraard voor dat de

27

ACHTERGROND

titels die rondzingen ruim op voorraad zijn. Veel Engels, maar toch ook veel Nederlandse vertalingen. Die gaan redelijk goed. Het staat bij ons dus op de radar.’

Met dertig, zegt Dowling, ben je op TikTok stokoud: ‘We proberen dan ook zoveel mogelijk onze jongste collega’s erbij te betrekken. Als boekhandel zorgen we verder vooral voor instant aandacht, mooie tafels, posters, dat soort dingen. En we zijn actief op de andere kanalen, met Instagram voorop. Het gaat erom dat we een grote following krijgen, daar werken we aan door overal op te reageren. We zitten er continu bovenop. De belangrijkste les die we nu leren, is dat we af moeten van het idee dat wij kunnen voorschrijven wat jongeren lezen.’

maar naar de pogingen van volwassezijn is niet waar, dat blijkt ook nu weer. nen om ineens straattaal te praten. Dat #Boektok en TîkTok zullen blijven gelooft niemand meer.’ bestaan, maar ze worden net zoiets als Twitter en Facebook. En dan maar Uitgevers wachten op het volgende.’

Het zijn niet alleen boekhandels die ‘We hadden het eerst niet zo in de #Boektok inzetten. Uitgever Myrte gaten’, zegt Véronique Lam, marketeer Spiteri van Blossom Books heeft het fenomeen al wat langer op het netvlies, bij VBK Uitgevers. ‘Tot we oude titels waar we niets meer mee deden, moeszeker nadat het Amerikaanse vakblad ten herdrukken. We zijn toen op zoek Publishers Weekly er eerder dit jaar een gegaan naar de oorzaak en zagen dat ruime beschouwing aan wijdde. Nu het verder vooral Engelstalige boeken uitgevers en boekhandels zich er nog niet massaal op storten is het nog leuk, waren die ineens populair waren.

We zijn voor onze uitgaven nu bezig zegt ze: ‘Al heeft boekhandel Stevens een #Boektok-kast en kan het wel goed met een aantal vaste TikTokkers, die actief zijn op #Boektok gaan. Je moet niet en #Dutchbooktok. Zij alleen zenden en krijgen net zoals mensen zorgen dat het die voor ons bloggen aanspreekt wat je recensie-exemplaren. doet. Niet alleen Young Adult-specialist Lisa Snijders We verwachten niet dat je eigen bedrijf van boekhandel Stevens in Hoofddorp aanprijzen, aanze die allemaal fantashad TikTok en de relevante hashtags tisch vinden, maar als ze sluiten bij trends naar eigen zeggen te laat in het vizier: op TikTok en zelf kritisch zijn schrijven ze ‘Tot het me opviel dat de ene na de dat het betreffende boek dingen verzinandere jongere om dezelfde tien jaar niets voor hen is, maar nen, waarmee je oude titel van Madeline Miller kwam dat anderen het miscreatief in de flow vragen. Pas toen drong het tot me schien wel goed zullen meegaat. Anders vinden. Bij VBK doen we door. Young Adult is bij ons een tijdje heeft je doelgroep Monique Boltje niet aan censuur, en het erg rustig geweest, we hebben het nu je snel door.’

(Z&K): moet authentiek blijven. weer wat opgefrist. Net als manga, dat Als voorbeeld van ‘We beseffen dat het We gaan meer met beeld is ontzettend hot momenteel, geen idee iets dat op een doen, maken meer boekhoe dat komt. Het is echt niet normaal goede manier om de community trailers. Daar trek je meer en komt niet door #Boektok. Het zal gemaakt wordt, draait.’ lezers mee dan met hele met Netflix te maken hebben. Ik vraag noemt Spiteri het lappen tekst online zetten.’ het ze wel eens, maar krijg dan geen Amerikaanse Epic Uitgever Monique Boltje van Z&K zit al eenduidig antwoord.’

Reads van influencer Margot Wood: langer met de vinger aan de pols van Snijders heeft wel al wat TikTok-film‘Bijna niemand weet dat het van de tijdgeest en weet goed wat er onder pjes gemaakt, maar is daar terughouHarperCollins is. Als je het maar op dend in: ‘Ik vind het een klotemedium. een natuurlijke manier presenteert en jonge lezers speelt. Het viel haar op dat De minimumleeftijd is niet voor niets persoonlijk maakt. Je hoeft er ook niet een titel uit 2016 ineens weer veertig, vijftig exemplaren per week ging verkodertien, en dan nog. Als je ziet wat een productiemaatschappij voor in pen. ‘Afgelopen zomer zeiden we: hier voor bagger erop is te zien, het kind is te huren om het technisch perfect te een product geworden. Ze raken eraan maken. Liever niet eigenlijk. Als het er moeten we iets mee. We kijken ook heel verslaafd, zitten er soms wel zes uur niet perfect en flitsend uitziet heeft dat goed naar onze subgenres, om gericht leestips te kunnen geven. We hopen dat per dag op te scrollen. Ik hoorde al juist zijn charme.’ verhalen van kinderen die hun ouders Volgens Spiteri is het effect van #Boek- de boekhandel ook alert is op Nedervroegen om de app van hun telefoon tok niet uniek: ‘Een tijdje terug renden landse vertalingen, daar is een markt voor.’ Daarbij is ze zich er goed van te verwijderen en hem er ook niet jongeren naar de boekhandel om de meer op te zetten, zelfs niet als ze er boeken van de Hongerspelen te kopen. bewust dat de jonge lezer vaak voor Engels kiest: ‘We zetten regelmatig polls om vroegen. Maar als de CPNB en be- Eens in de zoveel tijd is er een firestaruit op sociale media en organiseren drijven TikTok overnemen is het gauw ter die ervoor zorgt dat jonge mensen bijeenkomsten op scholen. We beseffen gedaan, dan gaat het kapot. Als ieder- zich realiseren dat lezen leuk is. Het dat het om de community draait.’ een het omarmt gaat het stuk. Kijk hele idee dat ze daar volledig vanaf

28

www.boekblad.nl

DaansBooks, Boektok-pagina van de Nederlandse Daniëlla.

CPNB Instagram had al een sectie die aan boeken was gewijd, maar nooit de impact had die TikTok wel heeft. Dat komt, denkt Rozemarijn Visser van de CPNB, doordat je op Instagram op zoek moet naar boeken en de mensen die erover berichten, terwijl je daar op TikTok totaal geen moeite voor hoeft te doen. ‘Je vindt daardoor altijd wel iets wat je aanspreekt en kunt je zo door anderen laten inspireren.’

Visser ontdekte TikTok doordat ze alles wat jongeren op sociale media doen in de gaten houdt. De trend daar is vooral Engelstalig, wat formeel buiten

haar werkgebied valt, maar het is toch belangrijk om de laatste ontwikkelingen bij te houden.

Dat het succes van #Boektok van onderop komt en voor een doorslaggevend deel te danken is aan de jonge lezers zelf, is Visser niet ontgaan. Niet voor niets is de Boekenweek voor Jongeren omgedoopt in een Boekenweek van Jongeren, zegt ze: ‘Zij kunnen heel goed zelf beslissen wat ze willen lezen, dat gaan wij niet voorschrijven.

Ze weten ook heel goed waar ze elkaar kunnen vinden. Dat is de belangrijkste les. We zagen het eerder al met Bookstagram. Dat overigens niet te vergelij-

november/december  jaargang 188

ken is met TikTok, de algoritmes zijn verschillend.’

De CPNB werkt met zes verschillende jongerenfocusgroepen, twee voor VMBO-leerlingen, twee voor leerlingen die HAVO doen en twee voor VWO-scholieren. Zo wordt informatie vergaard over de waardering voor het jongerenboekenweekgeschenk 3Pak, maar ook over het surfgedrag, vertelt Visser: ‘Zodat wij weten waar we moeten zitten. We denken niet dat we dat zelf wel weten.’  Dit artikel is mede tot stand gekomen met steun van de KVB.

29

VAKLITERATUUR

Vertalen in de Nederlanden

Hoe het vertalersvak contouren kreeg Tekst Enno de Witt

Dit kolossale en uitputtende standaardwerk over de geschiedenis van vertalen in Nederland en Vlaanderen – en de overzeese gebiedsdelen – werd net te vroeg afgerond om het gedoe rond Amanda Gorman mee te nemen. Het besluit iets eerder in de tijd, met het morele tandenknarsen in uitgeversland over wat te doen met James Baldwin, een auteur van kleur uit het niet eens zo verre verleden, die zichzelf ook nog eens identificeerde als homoseksueel en bovendien de euvele moed had het woord ‘negro’ te gebruiken, wat vroeger vanuit koloniaal-imperialistische invalshoek achteloos werd vertaald als ‘neger’.

H

et aardige van uitputtende standaardwerken is dat ze een veel ruimer perspectief bieden dan het tijdelijke en zeer nauwe waarin we tegenwoordig verkeren. De auteurs, die ieder voor zich een tijdperk behandelen, beginnen zelfs in een tijd waarin het Nederlands niet of nauwelijks bestond. Vertaald werd van de ene naar de andere taal, Latijn en Frans waren niet zelden de brontalen en zoals de lezers van Frits van Oostrom weten komt pas aan het einde van de middeleeuwen langzaam de volkstaal in beeld.

Denk nu niet meteen aan hoogstaande literatuur. Ook wat later de Nederlanden zouden worden had veel zeer ontwikkeld buitenland met enorme taalgebieden. Daar werden veel handige teksten geschreven, zoals

schoolboeken. Echt aan het vertalen sloegen we in de Republiek, toen na het beslechten van de strijd tussen Rekkelijken en Preciezen in het voordeel van de laatsten de Staten-Generaal opdracht gaven de Bijbel nog eens te vertalen. Loslopende Bijbelvertalingen waren er al, maar je kon natuurlijk niet hebben dat iedereen Gods Woord naar eigen believen ging vertalen.

Naarmate de Republiek bleef bestaan, zelfs nog enige tijd met groot succes, werd het Nederlands langzaam maar zeker een eenheidstaal, waarin buitenlandse teksten konden worden vertaald. Van het Nederlands vertalen naar een andere taal kwam vrijwel niet voor. En ook nu ging het heel veel om nuttige vertalingen, bijvoorbeeld uit de talen die we aantroffen bij volkeren die zich aan ons koloni-

ale bewind moesten onderwerpen.

Die nuttige kant van vertalen komt in dit boek ruimschoots aan bod, tot en met de vertalingen voor industriële doeleinden, denk aan gebruiksaanwijzingen van ingewikkelde machines.

Goed om te weten dat het merendeel van de vertalers zich niet over poëzie buigt, maar in dienst van ondernemingen aan praktische vertalingen werkt. Dat allemaal terwijl het vak van vertaler steeds helderder contouren kreeg, zo helder zelfs, dat deze en gene opriep tot het oprichten van opleidingen en het opwerpen van belemmeringen, want wildgroei was uit den boze en het kon niet zo zijn dat iedereen zich zomaar aan een vertaling zou zetten. Dan liever een register met namen die deugden. Waartoe we uiteraard organisaties oprichtten, die tot op de dag van vandaag de dis-

De geschiedenis van de lectuurvoorziening in Nederland en de rol van Audax daarin

Een boek vol lectuurhistorie Marius van Melle schreef een gedetailleerd en indrukwekkend werk over de geschiedenis van de lectuurvoorziening in Nederland. Waarschijnlijk dingt zijn boek mee naar de prijs voor de langste titel. En anders wel naar die voor de uitgave die het lastigste is om te bestellen, want noch bij Audax, noch bij Van Ditmar was het te vinden.

Maar uiteindelijk lukte het via de auteur zelf.

Tekst Klaas de Boer

30

www.boekblad.nl

I

n 350 rijk geïllustreerde pagina’s schotelt Van Melle ons de historie van de lectuurvoorziening in ons land voor.

Een hoek van het uitgeefwezen waar door sommigen met dedain op werd neergekeken. Het begint allemaal met straatkiosken, prachtige kleine bouwwerken, waar kranten uit binnen- en buitenland worden aangeboden en daarnaast bijvoorbeeld ook – met name Belgische – sensatiebladen. Jarenlang is in de sector het blad De Lach een enorme omzetmaker voor kiosken en later inloopzaken. De Lach maakt ook standaard deel uit van de inhoud van leesmappen.

In de negentiende eeuw ontstaan de eerste kioskondernemingen. Dat zal zeker te maken hebben gehad met een verbetering van de snelheid en intensiteit van vervoer. Maar ook

november/december 2021  jaargang 188

de behoefte aan nieuws neemt toe.

Nederland is meer en meer onderdeel van Europa, economisch en deels ook politiek. De geletterdheid neemt ook toe door verbeteringen in het onderwijs.

In de grote steden ontstaan ketens van kiosken die elkaar soms beconcurreren of juist aandelen in elkaar nemen. Het is een ingewikkeld spel, waarin later AKO, Bruna en enkele andere partijen de hoofdrol gaan spelen. Er is sprake van een gespannen relatie met de ‘echte boekhandel’, die door het Reglement en het erkenningensysteem de toename aan distributiepunten van zich af wil houden. De kiosken gaan daarop eigen uitgaven maken, vaak in serievorm.

In Tilburg begint ene De Leeuw een handeltje in sport- en sensatiebladen, die hij aanvankelijk vooral

31

VAKLITERATUUR

‘ Erkende meesterwerken moesten om onduidelijke redenen vaak lang op een vertaling wachten’ cussie gaande houden, waarbij in onze tijd de schamele bezoldiging een punt van aandacht is.

Dat heeft zijn oorsprong niet geheel toevallig in de negentiende eeuw, toen ons land tegenstribbelend de moderne tijd werd ingetrokken. Het boekenvak volgde op de voet, met in 1815 de oprichting van de Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels. Die bemoeide zich uiteraard ook met vertaald werk, terwijl de vertalingen de andere kant op nog lange tijd op zich lieten wachten.

Liever hielden wij ons onledig met de vraag wie de beste vertaling van Shakespeare afleverde, waarover tot de dag van vandaag wordt gebakkeleid.

De ondertitel van het boek rept van een cultuurgeschiedenis, en dat is het ook. We zien het Nederlands in al zijn facetten uit de moederschoot kruipen en aarzelend zijn eerste stapjes zetten op weg naar volwassenheid en dat ditmaal in een brede, internationale

context, maar ook weer niet zo breed dat de ganse wereld vertaald binnen handbereik kwam. Want ook welk werk wel en welk niet een vertaling verdiende was vaak een heikel punt.

Erkende meesterwerken moesten om onduidelijke redenen vaak lang op een vertaling wachten.

Wat mij als belangstellende lezer bleef verbazen, is het persistente eenrichtingsverkeer. Zelfs pogingen om deze en gene buitenlandse lezer kennis te laten nemen van al het fraais wat te onzent werd bijeengeschreven bleven erg lang uit, en toen eenmaal serieuze pogingen werden ondernomen, ver in de vorige eeuw, trok men daar over de grens zijn neus voor op.

Daar komt inmiddels dankzij de inspanningen van het Letterenfonds, uitgeverijen en agenten verandering in. De Booker-prijs voor Marieke Lucas Rijneveld is een belangrijke mijlpaal, wie verder kijkt ziet dat het Nederlandse boek steeds steviger voet

uit België haalt met een eigen auto.

Midden in de nacht. Zijn zoon Jacques regelt al gauw het vervoer. Met vallen en opstaan – ook een faillissement – groeit het bedrijf, vooral nadat Jacques een eigen firma opricht, Danklof, verwijzend naar de achternaam van zijn verloofde.

Leesportefeuilles vormen een belangrijk onderdeel.

Gedetailleerd beschrijft de auteur de gebeurtenissen rond de gevestigde kioskzaken en de De Leeuwen.

Wisselingen in directies, aandelenverhoudingen, interne strubbelingen, Van Melle heeft het allemaal diepgaand onderzocht.

Uiteindelijk consolideert de branche. En wordt langzaamaan ook – met tegenzin – plaatsgemaakt voor dit soort bedrijven in de afge-

schermde boekenwereld. Inmiddels neemt Audax een centrale plaats in de lectuurvoorziening in met ketens als RDC, het overgenomen ECI/ Bookspot en de voorheen belangrijkste tegenstrever Bruna.

Van Melle heeft een gedetailleerd boek geschreven. Hier en daar miste ik even de grote lijn of een wat uitgebreidere context: hoe groot was de magazinemarkt, wat voor maatschappelijke ontwikkelingen waren er – en wat had dat voor gevolgen voor het soort bladen dat uitkwam (blootbladen, vrouwentijdschriften, sport- en lifestylemagazines). Maar het is een indrukwekkend boek, gemaakt in beperkte oplage. Dus wees er gauw bij als u er nog een wilt bemachtigen. 

32

www.boekblad.nl

aan de grond krijgt in den vreemde, zodat ook een bestseller als Frank Krakes De laatste getuige maar liefst dertien keer werd vertaald.

Vertalen in de Nederlanden is een standaardwerk dat in geen enkele boekenkast mag ontbreken, verplichte kost voor iedere boekenvakker die zichzelf serieus neemt, en dankzij de uitstekende verzorging door Boom uitgevers een waar genoegen om te lezen voor iedereen die zich verbonden weet met onze taal en daar best eens wat meer over te weten zou willen komen. 

J.K.ROWLING

UITGEVERIJ

Het Kerstvarken MAGISCH CADEAU

€24,90

Dirk Schoenaers, Theo Hermans, Inger Leemans, Cees Koster, Ton Naaijkens.

Vertalen in de Nederlanden: een cultuurgeschiedenis.

Boom Uitgevers. € 49,95. 656 pagina’s.

ISBN 9789024443338.

Marius van Melle.

De geschiedenis van de lectuurvoorziening in Nederland en de rol van Audax daarin.

Uitgave in eigen beheer. € 30,00.

356 pagina’s.

ISBN 9789090338491.

Te bestellen via mariusvanmelle@upcmail.nl.

Een jongen en zijn knuffel op hun spannende zoektocht

Met illustraties van Jim Field

Nieuw kinderboek van

de schrijfster van Harry Potter Ve r t a l i n g Wi e b e B u d d i n g h’ W W W. D E H A R M O N I E . N L

november/december 2021  jaargang 188

33

COLUMN

Nina Nannini is directeur van NBD Biblion.

Leesplezier Tekst Nina Nannini

Toen het leven door de coronacrisis plotseling stil kwam te staan, werden talloze mensen extra hard geraakt. Kinderen met een taalachterstand bijvoorbeeld. Die taalachterstand werd nu nog groter, omdat het onderwijs thuis moest plaatsvinden.

Thuis, waar de ouders de Nederlandse taal vaak ook nog niet machtig waren en de aandacht bovendien verdeeld moest worden over meerdere kinderen en andere zaken.

Zelf ben ik tweetalig opgegroeid, maar met een voorliefde voor taal en dus vloeiend in zowel Nederlands als Italiaans. Ik weet als geen ander hoe belangrijk de beheersing van taal is voor je eigen vrijheid en onafhankelijkheid. En dus besloot ik me juist toen aan te melden als vrijwilliger bij de VoorleesExpress. Niet online, want dat online vergaderen deed ik al genoeg. De VoorleesExpress zorgt ervoor dat kinderen die moeite hebben met taal extra aandacht krijgen. Je wordt gekoppeld aan een gezin waar je twintig keer gaat voorlezen. Ik mocht naar een gezin met twee leuke energieke kleuters.

De eerste keer dat ik bij mijn gezin kwam, keken zowel de kinderen als de ouders de kat uit de boom. Het meisje van bijna zes had net van de juf te horen gekregen dat ze niet naar groep drie mocht, omdat haar Nederlands nog niet goed genoeg was.

Deze juf had zelf niet de moeite genomen om haar naam goed uit te spreken. Dus mij werd in geuren en kleuren verteld hoe ik dit wel hoorde te doen. Ik bespeurde veel negatieve emotie die belemmerde dat de kinderen het leuk vonden om Nederlands te spreken en te lezen. Het jongetje praatte in het geheel niet en sprong vooral op en neer. De moeder had weinig kunnen betekenen in het thuisonderwijs, maar wilde dit wel graag en voelde zich verantwoordelijk voor de taalachterstand van haar kinderen.

Het feit dat ik ook in een ander land geboren ben en ook nog eens dezelfde krullen heb als het kleine meisje sprak de kleuter gelukkig wel aan. Het klikte. We leerden elkaar beter kennen en beetje bij beetje groeide het enthousiasme. De boeken werden dikker en moeilijker, we deden taalspelletjes en hadden elke week plezier. Ik ontdekte dat de jongen naast Arabisch vloeiend Engels sprak door naar tekenfilms te kijken. En toen de bibliotheek eindelijk weer open mocht, gingen we daar gauw naartoe. In de bibliotheek meldde de moeder zich aan voor een Taalmaatje, en de kinderen vonden het heerlijk om zelf hun boeken uit te kiezen. Het meisje liet me aan het einde van de zomer vol trots haar kleuterrapport zien waarop ze op taal veel beter was gaan scoren.

Terwijl wij in het boekenvak bezig zijn met het binnenhalen van de omzet en de doorontwikkeling van ons vakgebied zou ik vooral ook willen vragen om aandacht te hebben voor de liefde voor lezen, het plezier van een goed boek en de impact daarvan op taalvaardigheid. Want als dat opdroogt, dan droogt ook ons businessmodel op. De crisis heeft de werkzaamheden van bibliotheken bemoeilijkt, maar tegelijkertijd heeft dezelfde crisis de maatschappelijke waarde van taalvaardigheid en het nut van diezelfde bibliotheken eens te meer aan het licht gebracht. 

34

www.boekblad.nl

november/december 2021  jaargang 188

35

RECENSIES

FOTO Arno Koek

Arno Koek

Roerige tijden

Toef Jaeger in gesprek met K. Schippers in Boekhandel Blokker.

‘Al ruim anderhalf jaar is het “anders” in ons boekenlandschap’, schrijft Arno Koek van Boekhandel Blokker in Heemstede. ‘Een plotselinge pandemie waardoor de Boekenweek 2020 werd verstoord, voor sommige boekhandels een matige of een heel goede zomer, een spannende Kinderboekenweek en toen uiteindelijk de grote klap met allereerst de mondkapjesplicht en een maand later sluiting van de boekhandel voor vier maanden.’

Anderhalf jaar sturen en bijsturen, meebewegen met de mogelijkheden die er zijn en je ook af en toe afvragen of het boekenvak nog wel zo leuk is op deze manier. Gelukkig ontdekten we dat het voeren van gesprekken met klanten het grootste gemis was geweest en dat daar de energie vandaan kwam. Zelf ging ik voor de zomer wat kleine activiteiten in de winkel organiseren. Alles op anderhalve meter en zo veilig mogelijk. Sommige collega’s waren op Facebook nog zeer terughoudend en wilden er nog niet aan.

Zo doet iedereen uiteindelijk waarvan hij zelf denkt dat het mogelijk is. Een hoogtepunt in deze bijeenkomsten was de boekpresentatie van Toef

36

Jaegers De jongens van Barbarber. Een mooie geschiedenis over Bernlef, G. Brands en K. Schippers. Toef zou in gesprek gaan met K. Schippers, de enige van deze drie die nog in leven was. Bekend was dat K. Schippers ook niet lang meer te leven had. Het werd een mooi gesprek. Ik kende het werk wel een beetje en ik vond het altijd complex. Maar door in dit gesprek te horen hoe Schippers naar de wereld kijkt, zijn observatievermogen en zijn taalkunst, ging ik zijn boek ineens anders lezen: vooral met plezier voor de vorm en inhoud. Er waren twintig aanmeldingen voor die middag, en plots waren er veertig bezoekers!

Met enig improvisatievermogen en

www.boekblad.nl

wat schuiven kon het gesprek op een goede en veilige manier plaatsvinden. Een mooi moment was toen de partner van K. Schippers berichtte: ‘Hij heeft zo uitgekeken naar deze middag. Het is een mooi geschenk, dit doet hem veel goed.’ Vijf weken later overleed K. Schippers; de mooie herinnering blijft achter.

Na de zomer kwamen er meer vrijheden, weg met de mondkapjes en de anderhalve meter. Gaan we dan toch een goed najaar in? Daar leek het wel op… maar er lag wel iets op de loer.

Er waren al wat lichte geruchten over een tekort aan papier! In de eerste instantie werd er met een schuin oog gekeken naar de pizzabakkers, maar

al snel werd duidelijk dat door internetbestellingen en het versturen van talloze pakjes veel karton is verbruikt en daardoor een schaarste ging ontstaan. Dat was bij sommige herdrukken al te merken. Waar normaliter een herdruk binnen een week volgde, duurde het nu soms drie tot vier weken.

Hoe zal dit verder in het najaar gaan verlopen? Moeten we nu al gaan bepalen hoeveel boeken we van die ene titel gaan verkopen en alvast bestellen? Als je je dat financieel kunt veroorloven is dat een optie, maar ook een risico. En als je het niet kunt financieren, heb je wellicht een probleem. We moeten verder vooruitkijken en zeer scherp blijven. Een spannende tijd, waarvan je kunt concluderen dat het nog steeds “anders” is in de boekhandel.

Tot slot een toetje: eind september was er een hackaanval op Titelive in België. Plotsklaps was het voor een deel van de boekhandel (125 winkels) niet mogelijk om met dit bestelsysteem te werken. Gelukkig werkten de kassa’s gewoon door, maar we moesten weer schakelen: klantbestellingen via CB online invoeren, factureren was niet mogelijk, oude nota’s waren onzichtbaar, en zouden we straks alles wel op orde hebben met de voorraad en de inkoop? Voor mij persoonlijk waren het vier spannende dagen, mede door de Kinderboekenweek in het vooruitzicht en de scholen die en masse met bestellijsten kwamen. Hoe gingen we dat nu doen? Gelukkig kwam aan het eind van de vierde dag ’s avonds om 23.00 uur groen licht van Titelive en konden we op vrijdagmorgen weer alles in Medialog verwerken. Chapeau voor het team van Titelive, we hebben het weer overleefd!

Dit alles overwegend: we kunnen niet anders dan met volle kracht en met veel energie het najaar ingaan. Het wordt weer spannend en hopelijk wordt 2022 een jaar met iets meer rust, iets meer resultaat, iets meer vakantie en iets meer plezier. Ik wens het hele boekenvak een mooi najaar toe! 

BOEKVERKOPERS LEZEN

BOEKVERKOPER SCHRIJFT

Inge Roos van kinderboekhandel In de Wolken (Voorburg): Annet Schaap kende met Lampje een enorm succes. Naar mijn mening één van de mooiste boeken ooit geschreven. Met dit nieuwe boek bewijst ze wederom haar ongelooflijke talent. Ze schreef een bundel verhalen waarin bekende sprookjes doorklinken. Verhalen waarin zeven stoere, innemende, eigenzinnige meisjes de hoofdrol spelen. Over actuele onderwerpen met een nostalgische, weemoedige, herkenbare of hoopvolle insteek.

Geweldig originele vondsten, prachtige zinnen, een magistrale stijl. Kate (10) en ik wonen op dit moment elke avond even in deze cocon van mooie verhalen. Dochterlief kijkt me bij het voorlezen de woorden uit de mond. We kunnen de verhalen niet snel genoeg verorberen en tegelijkertijd proberen we er zo zuinig mogelijk mee te doen. We krijgen tranen in onze ogen door de wolf, we griezelen van de Lieverkoekmoeders en we applaudisseren voor de dappere spinster die haar eigen weg kiest. Lees dit boek (voor). Wat. Een. Parel.

Jesse Keff van Athenaeum Boekhandels (Amsterdam): Lezen is reizen vanuit je luie stoel.

In geen boek komt die uitspraak beter tot zijn recht dan in Het lied van de Mistral. Je waant je in de Provence en wordt meegenomen door de streek en zijn rijke geschiedenis terwijl je leest over een leraar die samen met zijn buurman stuit op een oude bron met een kalkstenen reliëf met een afbeelding van een godin. Deze ontdekking is het begin van een zoektocht naar de oorsprong van deze vrouw en eindigt in een zinderende apotheose. Het verhaal wordt afgewisseld met mythische vertellingen over het gebergte Luberon en de Mistral: de wind die het landschap heeft gevormd en zo gekmakend lang en hard tekeer kan gaan dat het als een verzachtende omstandigheid in de rechtbank kan worden aangevoerd.

Het is natuurlijk altijd extra leuk als je de streek kent waar een roman zich afspeelt maar zelfs voor mensen die niet thuis zijn in Frankrijk is dit een absolute aanrader.

DE MEISJES. ZEVEN SPROOKJES ANNET SCHAAP (QUERIDO, € 14,99)

HET LIED VAN DE MISTRAL OLIVIER MAK-BOUCHARD (MEULENHOFF, € 22,99)

november/december 2021  jaargang 188

37

BOEKVERKOPERS LEZEN

Niels Nijborg van boekhandel Hoogstins (Amsterdam): Dankzij het vorige boek van Michael Pye, Aan de rand van de wereld (2014), weten we dat de donkere Middeleeuwen helemaal niet zo donker waren als tot dan toe gedacht. Tegenwoordig een algemeen geaccepteerde gedachte. In zijn nieuwe boek – Antwerpen. De gloriejaren – krijgen we een zeer gedetailleerd beeld van het dagelijks leven van de Antwerpenaar in de zestiende eeuw. Beide boeken zijn buitengewoon goed geresearcht. Pye’s nieuwe boek is nog rijker aan bronnen dan zijn voorganger: van droedels van rechtsschrijvers tot eigendomsarchieven. De rijkdom aan historische figuren en gebeurtenissen was zelfs zo uitgebreid dat ik wel eens het overzicht verloor, zeker waar het de chronologie betrof.

Op zich geen probleem. De veelheid en de originaliteit van de verhalen die Pye opdist maken alles goed.

Een ware traktatie, een rijk gevulde tafel, waar het niet uitmaakt of je met het toetje begint of eindigt.

ANTWERPEN. DE GLORIEJAREN MICHAEL PYE (DE BEZIGE BIJ, € 29,99)

38

Irene Megens van boekhandel Adr. Heinen (Den Bosch): Over enkele weken wordt Lexi negen jaar. Toen ze elf maanden was, overleed haar tweelingbroertje Amos en haar moeder kan het verdriet nog steeds niet aan. Ze gaat naar een psychiatrisch tehuis en omdat vader werkt, moet Lexi bij haar tante Arizona gaan logeren die ze nauwelijks kent. Ze ontdekt dat die al jaren geen contact meer heeft met haar volwassen zoon en Lexi brengt hen weer bij elkaar. Ze heeft haar tante het mooiste cadeau gegeven dat bestaat: ze heeft haar zoon terug. Maar hoe kan Lexi dat voor haar moeder regelen? Griet Op de Beeck laat je meekijken in het hoofd van een negenjarige en doet dat heel treffend: Lexi voelt het verdriet van anderen, voelt zich vaak schuldig, denkt dat ze alles fout doet en wil iedereen om haar heen gelukkig maken. Daarbij weet ze niet dat een kind gewoon zichzelf moet kunnen zijn.

Een mooi, ontroerend portret voor kinderen vanaf negen jaar dat volwassenen ook zeker zal aanspreken.

Walter Jansen van boekhandels Jansen & de Feijter (Arnhem) en Het Colofon (Velp): Een boek over een excentrieke villa in Velp waar vanaf 1962 uitgetreden priesters werden opgevangen. Wat maakt dit boek relevant voor iedere Nederlandse lezer? ‘De Wartburg was een asielzoekerscentrum avant la lettre’ schrijft dochter Loes Hegger over de opvang van dominee Hegger (zelf afvallig priester) en zijn vrouw en dat is niet overdreven. Herman Hegger werd verstoten door zijn Limburgse familie en dat lot trof bijna iedere uitgetreden priester.

De villa is een curieus gebouw, een kopie van het zeventiende-eeuwse raadhuis uit het Brabantse Klundert. De naam kreeg het pas toen het echtpaar Hegger er introk met hun zeven kinderen en er de stichting In de Rechte Staat in onderbracht. Het gezin deelde de villa met mannen vanuit de hele wereld. Deze wonderlijke geschiedenis is met veel liefde maar gelukkig ook met distantie opgetekend. In meer algemene zin een uiterst actueel boek over een zoektocht naar liefde en geborgenheid.

JIJ MAG ALLES ZIJN GRIET OP DE BEECK (PROMETHEUS, € 16,99)

VILLA DE WARTBURG LOES HEGGER (AMBO ANTHOS, € 22,99)

www.boekblad.nl

Willy Wouters van boekhandel De Boekenmolen (Meliskerke): Tara June Winch, van Aboriginalafkomst, heeft een veelbekroond boek over de geschiedenis van haar volk geschreven. De Britten koloniseerden Australië en hielden er barbaarse methoden op na om zich het land eigen te maken.

Als de dagen van Albert Gondiwindi, geteld zijn, zet hij alles op alles om de taal en daarmee de identiteit van de Aboriginals vast te leggen in een woordenboek. August, zijn kleindochter, komt pas terug als hij begraven moet worden. Door te vluchten naar Europa meende ze trauma’s uit het verleden te ontwijken. Eenmaal terug blijkt het tegendeel en ziet ze haar taak: ze zet het werk van haar grootvader voort.

Ze gaat op zoek naar de eigen cultuur en taal van haar volk om de plaats voor haar familie te behouden. Het spiegelwoordenboek neemt de lezer niet alleen mee naar het koloniale verleden, maar is ook spannend door de geheimen die August met zich meedraagt.

HET SPIEGELWOORDENBOEK TARA JUNE WINCH (MOZAÏEK, € 25,99)

Het magazine voor échte boekenliefhebbers

CADEAUABONNEMENT

€ 29,

95

Stopt automatisch

Verras je buurvrouw, beste vriend of jezelf met een Boekenpost cadeau-abonnement! Voor slechts € 29,95 ontvangt iemand (of jij) een jaar lang Boekenpost magazine (6 nummers). Het cadeau-abonnement stopt automatisch.

Ga naar www.boekenpost.nl/boekblad of bel 072 531 49 78

INCLUSIEF HET VERHAAL VAN SUCCESMUSICAL ‘COME FROM AWAY’

LANC ERING BOEK EN STAR T C AMPAGNE 3 NOVEMBE R A.S.

Bestellingen kunt u mailen naar Ronald Rhebergen en Paul Impens van Ef en Ef Media info@efenefmedia.nl