Boekblad Magazine 6 2024

JAARGANG 191

NOVEMBER/DECEMBER 2024 6

Vakblad voor het boekenvak

www.boekblad.nl

Pegasus bestaat 90 jaar

‘Groot zijn op een klein gebied, dat is onze kracht’

Buitenlandse overnames

Welke uitgeverij is de volgende?

Jurgen

catalogi en Dat kunnen we. Als geen ander.

High-Tech Offset volgens

Veldhuis Media

We produceren het drukwerk volgens de ISO 12647-2 norm. Het is dé standaardnorm voor offsetdruk. Hierdoor garanderen wij een voorspelbare kwaliteit. Je wensen en ons drukproces naadloos op elkaar aangesloten. Hierdoor krijg je het kwaliteitsdrukwerk mooi op tijd en toch voordelig.

Snel en voordelig het drukwerk op de plaats van bestemming.

Uitgever Jurgen Maas: ‘Als uitgever moet ik over de barrière van mijn persoonlijke interesses heen stappen’

Colofon Boekblad is hét vakblad voor de boekenbranche. Het tijdschrift verschijnt zes keer per jaar, waarvan één keer in combinatie met Boekenpost Het laatste nieuws is te volgen via Boekblad.nl en de digitale nieuwsbrief. Boekblad is een uitgave van Stip Media, Alkmaar.

Uitgever Vincent van de Vrede.

Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Bart Janssen (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur). E redactie@boekblad.nl Persberichten welkom op bovenstaand mailadres.

Medewerkers aan dit nummer Roelke Aalderink, Sjoerd Agterhof, Janny Beima, Gerben de Bruijn, Maarten Dessing, Monique Eskens, Anthoni Fierloos, Walter Jansen, Bart Janssen, Angelique Salvaggio, Rosa Schogt, Ted Tettero, Willy Wouters.

Foto omslag Chris van Houts.

Advertenties Vincent van de Vrede T 072-5314978 E Vincent@stipmedia.nl Vormgeving Jan Scholtus.

Druk Veldhuis Media, Meppel.

Pegasus bestaat 90 jaar ‘Groot zijn op een klein gebied, dat is onze kracht’

Het boekenvak na de overname van VBK Welke uitgeverij is de volgende?

EN VERDER

06 Vooraf Wie betaalt de rekening?

08 Over het nieuws

Walter Jansen, Angelique Salvaggio, Ted Tettero

16 Paulien Loerts (Singel Uitgeverijen)

‘Laten we niet zorgelijk, maar ondernemend zijn’

36 Boekverkopers schrijft

Gerben de Bruijn (Post Scriptum, Schiedam): Elke dag jarig

37 Boekverkopers lezen Recensies

Copyright 2024 Overname van artikelen is alleen toegestaan na overleg met de uitgever en met bronvermelding. Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd. Meer informatie: Reprorecht.nl.

Persklaar Rosa Schogt over vakvereniging Redactief.

Abonnementen Boekblad Compleet Online + magazine (print) € 179 (eerste jaar), daarna € 269. ZZP-ers € 108 (eerste jaar), daarna € 148.

Boekblad Online Online + magazine (digitaal)

€ 119 (eerste jaar), daarna € 209. ZZP-ers € 86.

Proefabonnement Online + magazine (digitaal) € 29,95 (Stopt na zes maanden).

Alle prijzen zijn exclusief btw. Meer informatie: www.boekblad. nl/abonneren

Opzeggingen Uw opzegging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven aan onze klantenservice.

Adreswijzigingen Uw adreswijziging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven aan onze klantenservice.

ISSN 1586-2897

Klantenservice

Stip Media Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T 072-5314978 (ma t/m do 13-16 uur) E administratie@stipmedia.nl www.boekblad.nl

COLOFON

Het team van Pegasus.

De kopgroep van Redactief.

Wie betaalt de rekening?

‘Vertel me eens iets over je werk,’ zegt hij. ‘Echt?’ Het is heel saai.’

‘Dat lijkt me niet. Je bent corrector.’ ‘Persklaarmaker. Maar daar hoort ook corrigeren bij.’

‘Wat is het verschil?’

‘De corrector zegt “U hebt ‘onmiddellijk’ verkeerd gespeld” en de persklaarmaker zegt “Waarom maakt u er geen ‘meteen’ van?” Maar ook andere dingen, verkeerde afbrekingen, tabs en alineaindeling en consequent zijn, maar feitelijk draait het erom dat je zorgt dat de auteur zegt wat hij of zij bedoelt te zeggen.’

Aan deze dialoog uit de recente roman Je bent hier van David Nicholls moest ik denken bij het lezen van de column van Rosa Schogt voor dit nummer. Zij beschrijft de totstandkoming van vakvereniging Redactief dit voorjaar, waarbij de initiatiefnemers merkten dat het best lastig was hun vakgebied te definiëren. Want wat is precies persklaar maken? Ernstiger dan deze definitiekwestie is natuurlijk dat de talrijke correctoren/eindredacteuren/persklaarmakers veelal freelancers zijn die niet bepaald riant betaald worden en ieder voor zich moeilijk een vuist kunnen maken tegenover opdrachtgevers.

En het laat zich raden dat deze ‘schil’ van externe medewerkers óók de gevolgen gaat merken van de btw-verhoging die op het moment van schrijven van dit voorwoord de financiële beschouwingen in de Tweede Kamer heeft overleefd. Ook zij maken deel uit van de op Prinsjesdag uitgerolde kassabon die de rekening in beeld brengt van het onzalige voornemen van het kabinet. Alle originele protesten ten spijt blijft dat voornemen overeind, ondanks de hoorzitting bij de Kamercommissie voor OCW, waarin Eveline Aendekerk de spijtbetuiging citeerde van de regering in Letland die na acht maanden al de btwverhoging op boeken terugdraaide vanwege de ingrijpende gevolgen: ‘The decision was hasty and erroneous and caused huge losses in the industry, but it has not brought anything to the state budget.’ Een hoop ellende dus en geen spoor van de gewenste extra overheidsinkomsten. Hopelijk horen we minister-president Schoof heel snel woorden van gelijke strekking uitspreken. Tot die tijd is de vraag: wie betaalt de rekening? 

Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Vincent@stipmedia.nl

Home Magazine Boekblad was erbij Vacatures Agenda Lees de besproken artikelen op boekblad.nl

Over het nieuws

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

WALTER JANSEN

Mede-eigenaar en directeur van boekhandel Het Colofon in Arnhem die het tienjarig bestaan vierde.

AD: ‘btw-verhoging gaat door’

Tot aan Prinsjesdag konden we nog denken dat het misschien zou meevallen, maar nee. Ook boeken zijn vanaf nu ‘luxegoederen’ en vallen straks onder het hoge btw-tarief. Iedere verkoop spekt straks voor een vijfde de staatskas. Een onzalige maatregel waar zelfs onder de stemmers van de vier regeringspartijen weinig draagvlak voor is. Hoe kun je ontlezing willen tegengaan (zoals het regeerakkoord beweert) en boeken tot luxe bestempelen (als nagenoeg het enige land in Europa). Dit gaat niet om de centen: hier wordt een persoonlijke weerzin van één politicus omgezet in afbraakbeleid. NSC gaf nog wat tegengas, maar geeft zich gewonnen. Laten we hopen dat de chambre de reflexion voldoende sterk is om deze verdwazing tegen te houden. Nu nog de vaste boekenprijs… Stil, laten we ze niet op een idee brengen.

Toptitels zijn belangrijker geworden

Een minder fijne ontwikkeling die al tientallen jaren gaande is: werd ons vroeger bij de vakopleiding nog uitgelegd wat de 20/80-regel was (moet ik dit uitleggen?), al vele jaren bepaalt een relatief klein deel van onze voorraad de omzet. Je herkent de ware boekhandel doordat

men zelf leest, buikbandjes om boeken doet met bevlogen recensies, een eigenwijze keuze maakt voor boeken die je elders niet zo snel ziet. De ware boekhandel maakt in het klein haar eigen bestsellers en is daardoor minder kwetsbaar tegenover de waan van de dag (immers: bestsellers koop je net zo gemakkelijk op internet). Veel boeken die het landelijk goed doen beginnen bij de passie van bevlogen boekhandelaren. Daar zou meer waardering voor mogen zijn. Webshops dragen daar nul aan bij. Leve de lokale boekhandel!

Athenaeum/Scheltema stelt creatief directeur aan Grappig dat men in Amsterdam noviteiten claimt die elders al vele jaren bestaan. Weliswaar heeft de gemiddelde middelgrote boekhandel vaak slechts één directeur (c.q. bedrijfsleider), doorgaans zijn dit mensen die negen levens tegelijk leven en tijdens één van die levens zich hebben ontpopt tot creatief directeur. Het organiseren van evenementen, het cultureel ondernemerschap, het vraagt om een professionaliteit die menig eigenaar of bedrijfsleider van een boekhandel niet vreemd is. Dat je dit bij voldoende schaalgrootte kunt uitsplitsen is een voordeel maar nieuw is het niet. Cultureel en maatschappelijk ondernemen liggen voor mijzelf in het verlengde van mijn ondernemerschap. Het hoeft het rendement geenszins in de weg te staan. Eerder zou ik zeggen: integendeel. Wat dat betreft een verstandige zet van Athenaeum/Scheltema.

ANGELIQUE SALVAGGIO

Eigenaar van de Weesper boekhandel PeZZi PaZZi die op 15 juli getroffen werd door een brand waarbij grote schade aan de winkel werd aangericht.

Kabinet trekt btw-verhoging niet in Dit nieuws houdt, verwacht ik, iedereen in het boekenvak bezig. Maar ondanks de ludieke actie tijdens Prinsjesdag is de btw-verhoging geen groot thema tijdens de Algemene Beschouwingen. Er wordt voor scholen wel geld gereserveerd om de extra kosten te dekken maar dat cultuur in de breedste vorm onder druk staat is een gegeven. Zoals Paulien Loerts echter al eerder op de website van Boekblad verwoordde (zie ook pagina 16 in dit nummer, red.): blijf ondernemen, het boekenvak is robuust. Geloof in je eigen kracht en zoek verbinding met andere culturele partijen. Wij werken bijvoorbeeld regelmatig samen met het plaatselijke theater, City of Wesopa.

Nexus verschijnt met exclusief Nederlands AI-boek Blijf nieuwsgierig, kritisch en onderzoek de mogelijkheden van nieuwe ontwikkelingen; zo’n houding is voor mij inherent aan ons vak. AI ontwikkelt zich razendsnel en is voor velen al een vast onderdeel in hun informatievoorziening. Eerlijk gezegd ben ik nog niet goed ingevoerd in deze nieuwe ontwikkelingen, maar ik vind het interes -

sant en inspirerend om te zien hoe bij een uitgave als deze de krachten worden gebundeld, juist om de nieuwe technologie te onderzoeken als meerwaarde voor een publicatie.

PeZZi PaZZi (Weesp) weer open op tijdelijke locatie

Hoe is het nu met PeZZi PaZZi?

Na de brand van half juli zitten we sinds 1 augustus op een tijdelijke locatie, verderop in de straat op nummer 19. We zijn druk bezig om ons assortiment weer op peil te krijgen voor de Kinderboekenweek en gelukkig krijgen we daar veel hulp van uitgevers bij. Een extra uitdaging is dat we nog kleiner behuisd zijn dan voorheen. Ondertussen hebben we een alternatief plan ontwikkeld om terug te keren op onze vaste stek, omdat we helaas nog steeds wachten op de vergunning van monumentenzorg om de daadwerkelijke herstelwerkzaamheden te mogen uitvoeren. We gaan alvast starten met het minder ingrijpende opknapwerk, zodat we toch, weliswaar in aangepaste vorm, 1 november weer de deur op nummer 46 kunnen opendoen en waarschijnlijk na de feestdagen de punten op de i kunnen zetten.

TED TETTERO

Startte op 1 augustus als creatief directeur bij Athenaeum

Boekhandel en Scheltema waar hij plannen en projecten zal uitvoeren waar boekverkopers in de dagelijkse drukte niet aan toe komen.

Bol schrapt verzendkosten voor boeken

Het is prachtig dat Bol een rol wil

spelen in het stimuleren van lezen in Nederland en België, maar het afschaffen van verzendkosten op boeken lijkt mij niet de oplossing. Het zal zonder twijfel tot een toename van kleinere, afzonderlijke bestellingen leiden. Met als gevolg een toename van transport én verspilling van verpakkingsmateriaal.

Juist in deze tijd zou het stimuleren van verantwoorde, bewuste aankopen voorop moeten staan. Ook als het om boeken gaat. Bij Athenaeum en Scheltema onderzoeken we juist of we de daadwerkelijke verzendkosten kunnen doorberekenen, om minder losse aankopen te stimuleren en het ophalen in de winkel te bevorderen.

Aantal bibliotheekleden vorig jaar gestegen Fijn dat het aantal bibliotheekleden is gestegen! Dat het lidmaatschap voor kinderen tegenwoordig gratis is en dat bijna de helft van de bibliotheken nu ook jongvolwassenen een gratis abonnement biedt, maakt natuurlijk een groot verschil. Ik hoop dat meer bibliotheken dit voorbeeld volgen en dan het liefst met kortingen voor mensen van alle leeftijden. De cruciale rol van bibliotheken bij het tegengaan van ontlezing staat buiten kijf, maar de waarde reikt naar mijn idee nog veel verder. Het aantal plekken in de stad waar je drempelloos kunt samenkomen neemt af, terwijl ongelijkheid en eenzaamheid groeien. Dit maakt bibliotheken des te waardevoller. In een tijd waarin er een steeds grotere leegte ontstaat in de publieke ruimte vervullen bibliotheken een onmisbare functie. Bibliotheken zullen zich hier nog meer naar moeten vormen. Een ontwikkeling waar boekhandels naar mijn idee in mee moeten gaan.

82 procent van ouders leest tenminste wekelijks met kind Ik lees dat bij kinderen de interesse in voorgelezen worden vanaf hun derde afneemt. Daarbij staat genoteerd dat ouders voornamelijk aandacht besteden aan leesopvoeding omdat het leerzaam is, goed voor de taalontwikkeling en belangrijk voor de toekomst. Jammer dat lezen op deze manier zo instrumenteel wordt benaderd. Als het over voetbal gaat beginnen ouders doorgaans ook niet over het belang van fysieke en sociaal-emotionele ontwikkeling. Kinderen voetballen omdat ze er plezier in hebben en bij lezen zou dat niet anders moeten zijn. Dat vraagt wel om de juiste kinderboeken, die er gelukkig volop zijn. Maar weten ouders – en docenten –die ook te vinden? Met Athenaeum ondersteunen we steeds meer basisscholen bij het vinden van de juiste kinderboeken. Bij Scheltema zijn we bezig met een enorme uitbreiding van onze kinderboekenafdeling. Onze tweede verdieping wordt één groot kinderparadijs, gevuld met de mooiste en meest aansprekende boeken. 

1968 Geboren te Gaanderen

1991 School voor Journalistiek, Zwolle

1994 Politieke Wetenschappen, Universiteit van Amsterdam

1996-2013 Journalist, IKON Radio

2004-2019 Hoofdredacteur ZemZem

2013-heden Uitgever van Uitgeverij

Jurgen Maas

Jurgen Maas:

‘ALS UITGEVER MOET IK OVER DE BARRIÈRE VAN MIJN PERSOONLIJKE INTERESSES

HEEN STAPPEN’

Jurgen Maas heeft niets te klagen over de omzet van zijn uitgeverij. Toch is er meer uit te halen, denkt hij. Als hijzelf online actiever wordt. Maar ook als boekhandelaren avontuurlijker durven te kiezen. ‘Ik geloof persoonlijk niet in moeilijk te verkopen boeken, het gaat eerder om interesse. Als boekverkopers zo nieuwsgierig naar mijn fonds zouden zijn dat ze allemaal de boeken lázen, verkochten ook Turkse literatuur of Syrische poëzie goed.’

Tien jaar geleden zette Jurgen Maas zijn naar hemzelf genoemde uitgeverij op om boeken uit en over het Midden-Oosten te publiceren. Daar lag zijn kennis als journalist en politicoloog. Wie nu naar de fondslijst kijkt, ziet ook Nederlandse fictie van Robert Schuit, memoires van een soldaat die diende in de koloniale oorlog op Java, Oeigoerse literatuur, non-fictie over Forum voor Democratie, en de Gutmensch scheurkalender die hij enkele jaren achtereen bracht. Maar daaruit kun je niet concluderen dat de belangstelling voor het Midden-Oosten tegenvalt, haast Maas zich te zeggen. ‘Er is in de praktijk een grens aan het aantal titels dat de boekhandel over deze regio wil hebben. Dat wel’, vertelt hij in zijn woonkamer. ‘Maar de verbreding komt vooral omdat ik het leuk vind andere dingen uit te geven. Er was nog nooit een roman van een Oeigoer in het Nederlands verschenen. Toen ik werd gewezen op De achterstraten van Perhat Tursun dacht ik daarom meteen: ga ik doen. Ook ontdekte ik dat het tegen me werkte als ik te gespecialiseerd zou blijven. De erfgenamen van Danilo Kiš weigerden mij onlangs de rechten van een roman te verkopen. Want: “Jij doet vooral boeken over de Arabische wereld”. Zonde.’

Toch is het fonds van Jurgen Maas herkenbaar gebleven. Kernwoorden zijn: migratie, vluchtelingen, onderbelichte regio’s. Veel dichters in zijn fonds hebben bijvoorbeeld een niet-westerse migratieachtergrond. Hoe heet de nooit eerder vertaalde roman van Bertolt Brecht die hij volgend jaar brengt? Vluchtelingengesprek . ‘Al heb ik ook kaaskoppen, zoals Robert Schuit met zijn wat absurde zkv’s. In Het Melkvarken beschrijft hij hoe hij met mijn zoon van drie een boekhandel bezoekt. De verkoopster zegt: “Zo, lekker opa-dagje vandaag?”. En dan staat er droog: “Mensen, bestel in godsnaam je boeken gewoon bij Bol.com.” Erg grappig, zo’n zin.’

De laatste tijd is zijn belangstelling opgeschoven richting literaire vondsten. ‘Ik heb in het verleden heruitgaven gedaan, zoals van de Egyptische schrijver Albert Cossery. Maar het is veel leuker om iets uit te geven dat nog volstrekt uniek is. Boeken uit het voormalig Joegoslavië, om te laten zien hoe dichtbij de oorlog zo recent nog was. Dat blijkt echt niet alleen uit Oekraïne. Of een serie van drie Palestijnse romans uit de tijd dat het gebied een Brits mandaat was – van schrijvers met een Joodse en met een islamitische achtergrond. Allemaal nog nooit in het Nederlands uitgegeven.’

Tekst Maarten Dessing

Beeld Chris van Houts

JURGEN MAAS

‘DE CORONAPERIODE WAS ERG MOEILIJK. OOK OMDAT IK DAAR

NIET ZO SLIM OP INSPEELDE’

Die boeken ontdekt hij – via tips – in de zelden afgestofte hoeken van de literatuurgeschiedenis. ‘Op een gegeven moment stuurde Evi Aarens mij een bespreking van de Engelse vertaling van Memoires van een kip van Ishaq Musa al-Husseini uit de jaren tachtig. Kende ik dat? Nee, natuurlijk. Maar die bespreking bleek van de ex-man van Lieve Joris. Via haar relaties had ik twee dagen later een pdf. En toen bleek het een geweldige dierenfabel te zijn, nog ouder dan Animal Farm . Al begreep ik dat pas nadat mijn vertaler het voor mij had gelezen. Ik spreek zelf geen Arabisch. Het is enorm bevredigend zoiets te ontdekken en uit te geven.’

Bondgenoten

Heeft dit fonds Uitgeverij Jurgen Maas al die jaren mooie resultaten bezorgd?

‘Ik heb het geluk gehad dat ik al na twee jaar een bestseller had: Hoe ik talent voor het leven kreeg van Rodaan al Galidi. Daar zijn er nu 70.000 van verkocht en het loopt nog steeds door. Even kijken... Van de 2000 exemplaren die ik begin 2023 heb bijgedrukt, heb ik er nog 1100 over. Dat succes zorgde voor financiële ruimte, maar ook naamsbekendheid en contacten. Heel prettig toen de zware jaren kwamen. De coronaperiode was erg moeilijk. Ook omdat ik daar niet zo slim op inspeelde, moet ik erbij zeggen.’

Hoezo?

‘In plaats van boeken te maken heb ik bijvoorbeeld thuis een nieuwe keuken geplaatst. Ik dacht: het heeft geen zin nieuwe titels uit te geven. Boekwinkels zijn dicht, terwijl mijn fonds het bij uitstek moet hebben van zichtbaarheid in de winkel. Bol is voor mij ook een kleine afnemer. En als de boekwinkels weer open zouden gaan, redeneerde ik door, komen alle uitgestelde titels tegelijk en raken die van mij misschien ondergesneeuwd. Toen had ik dat jaar maar vier nieuwe boeken in plaats van de tien tot twaalf die ik nodig heb om de kosten te dekken – hoe laag die ook zijn met kantoor aan huis – en er een salaris uit te halen.’

Waarom zou dat niet lukken met vier titels per jaar? ‘Omdat er altijd boeken tussen zitten waarvan je er niet voldoende verkoopt. Als dat er twee op de vier zijn is dat veel bedreigender dan als het er twee op de

twaalf zijn. En ik doe nu eenmaal relatief veel boeken waarvan de boekhandel zegt dat ze moeilijk te verkopen zijn – met alle risico’s voor mij van dien. Ik geloof persoonlijk niet in moeilijk te verkopen boeken, het gaat eerder om interesse. Als boekverkopers zo nieuwsgierig naar mijn fonds zouden zijn dat ze allemaal de boeken lázen, verkochten ook Turkse literatuur of Syrische poëzie goed. Voor die genres dan. Maar feit is dat veel boekverkopers nu eenmaal liever bijvoorbeeld Arthur Japin lezen, afgaande op Facebook, terwijl zijn romans toch wel lopen en je ze dus eigenlijk niet hoeft te lezen om ze te verkopen.’

Niet alle boekverkopers lezen Arthur Japin. ‘Maar dan is er nog het probleem dat er te veel goede boeken uitkomen. Zelfs als ze willen, kunnen boekverkopers die niet allemaal lezen. Hetzelfde geldt voor het publiek. Het aantal kopers van goede of bijzondere of andere boeken is groot, maar wel minder dan vroeger en daarom steeds minder in verhouding tot het aantal titels dat verschijnt. Dit type lezer moet noodgedwongen kiezen. Het gevolg is dat de omloopsnelheid steeds korter wordt. In welke winkel liggen nog boeken van minstens vier maanden oud op de tafel die níét in de publiciteit zijn geweest? Daar is geen ruimte meer voor.’

Heb je de aanwezigheid van jouw fonds in de boekhandel zien verschuiven?

‘Dat is inderdaad minder geworden. Uit onderzoek zou blijken dat het aantal boekhandels toeneemt. Nou, niet het aantal kwalitatief goede assortimentsboekhandels dat mijn uitgaven inkoopt. Steeds verdwijnt er weer eentje. Of wordt er eentje overgenomen door een keten, of door iemand met wie ik geen persoonlijke band heb, waardoor ik de gunfactor kwijt ben. Al komt het tegenovergestelde óók voor: boekhandels die, zoals Tomey in Culemborg, mijn fonds ontdekken en breed beginnen in te kopen.’

Maar bij elkaar opgeteld slinkt het aantal bondgenoten voor een uitgeverij als de jouwe?

‘Helaas wel. Al snap ik goed de economische logica achter de keuzes van boekhandels. Of het nou coöperaties zijn als De Nieuwe Boekhandel, ketens of grote zelfstandige boekhandels: van alle boekhandels hoor ik hoe moeilijk ze het hebben. Zo’n winkel als Scheltema maakt toch al tien jaar geen winst?’

A lle boekhandels?

‘De partijen in het vak van wie ik begrijp dat het goed gaat, zijn uitgevers: Oevers, Koppernik. Dat wil zeg-

‘VAN ALLE BOEKHANDELS HOOR IK HOE MOEILIJK ZE HET HEBBEN’

‘DE OORLOG BETEKENT NOG NIET DAT MENSEN LITERATUUR UIT DAT GEBIED WILLEN LEZEN’

gen: zelfstandige uitgevers met een duidelijk profiel en ongeveer 20 titels per jaar.’

Heb je voordeel van de gestaag groeiende backlist?

‘Ik heb geen backlist. Afgezien van Hoe ik talent voor het leven kreeg lopen titels zelden na een aantal jaren nog goed door. Na een tijdje zijn ze verdrongen door al die andere goede boeken. Daar staat tegenover dat ik pas twee keer heb verramsjt. Ik heb vaak een stand op festivals en andere evenementen. Een groot deel van het publiek ziet daar oude titels voor het eerst. Voor hen blijven het gloednieuwe titels waar ze de gewone verkoopprijs voor willen betalen.’

Politieke ontwikkelingen

Ben je door afnemende inkoop gestopt met bepaalde genres?

‘Als ik al ergens mee stop, is dat omdat de auteur is overgestapt. Die dingen gebeuren nu eenmaal. Een

uitgeverij is niet de Gazastrook. Je zit er niet opgesloten, je kunt erin en ook weer uit. Op het niveau van fondsonderdelen ben ik alles blijven doen. Poëzie bijvoorbeeld. Het gaat dan ook maar om één bundel per jaar. Omdat ik ervoor zorg dat de auteur veel kan optreden draait die meestal break-even . Een groot interview kan ook al het verschil maken. Nadat Ghayath Almadhoun vijf pagina’s in de Volkskrant kreeg, was de eerste druk van 700 exemplaren van Ik heb een afgehakte hand voor je meegenomen vrijwel meteen op. De tweede van 500 exemplaren ging ook hard. Daar heb ik dus al geld aan verdiend. En ja, dan gaat de verkoop wél via Bol, omdat geen winkel daar stapels van op voorraad heeft.’

Hoe belangrijk zijn subsidies daarbij? Bij de inhoudsopgaven van de najaarsaanbieding zijn maar liefst vier boeken voorzien van het Schwob-logo. ‘Ik denk niet dat ik meer subsidie gebruik dan andere uitgevers. Op literatuur uit Oostenrijk of Noorwegen zit vaak subsidie uit het land van herkomst. Het verschil is dat ik boeken uitgeef uit landen die geen Letterenfonds hebben, waardoor ze in aanmerking komen voor de Schwob-regeling. Of uit landen, zoals Turkije, waar ik weiger subsidie aan te vragen omdat die in eigen land censuur toepassen – al raden Turkse uitgevers me aan om dat toch te doen, om zo geld aan het ministerie te onttrekken. En dat Schwob-logo laat

‘IK

BEN EEN DIGIBEET’

ik graag zien, omdat het werkt als aanbeveling. Boekhandels kopen het dan beter in. Ook voor lezers is het een keurmerk, omdat ze het kennen van het activiteitenprogramma dat eraan gekoppeld is.’

Je geeft die boeken dus niet uit omdát je subsidie krijgt?

‘Natuurlijk niet. Ik gebruik subsidie vooral om boeken mooi te kunnen blijven uitgeven. Met flappen, gedrukt op 90 grams houtvrij papier. Ik vind dat uitgevers het niet kunnen maken boeken liefdeloos op de markt te brengen en er toch zoveel geld voor te vragen. Ik had Babi Jar van Anatoli Koeznetsov mee op vakantie. Na afloop kon ik het bijna weggooien, zo stukgelezen zag het eruit. En toch heeft De Bezige Bij het 29,99 euro geprijsd. Kun je dat wel maken?’

Heeft jouw verkoop baat bij de politieke ontwikkelingen? Sinds 7 oktober vorig jaar staat het IsraëlischPalestijns conflict vol in de belangstelling ‘Het rare toeval wil dat ik vorig jaar met Ingrid Rollema – de directeur van de Hope Foundation, die zich inzet voor kinderen in Gaza – had afgesproken om jaarlijks een roman uit dat gebied uit te geven. Een commissie daar selecteert vijf titels, een commissie hier maakt daar een keuze uit. Zo kozen we een paar weken voor de aanval van Hamas Een tuin voor verloren benen van Mahmoud Jouda. Toen hadden we bij ver-

schijning meer media-aandacht, ja. Maar dat voelde óók ongemakkelijk. Zeker omdat die commissie daar tijdens de bombardementen opnieuw vijf titels uitzocht. Kon ik dan gewoon een beetje boeken blijven uitgeven? Maar ja, dit is nu eenmaal wat ik doe.’

Meer media-aandacht – dus ook meer verkoop?

‘De oorlog betekent nog niet dat mensen literatuur uit dat gebied willen lezen. Daarom hoorde ik een half jaar na het begin van de oorlog in Oekraïne, toen ik zelf met Het concentratiekamp in de Paradijsstraat van Stanislav Aseyev kwam, ook geluiden van de boekhandel: hou maar op met boeken over Oekraïne. Ik vind dat schokkend. Maar het is een gevolg van veranderingen in de maatschappij. De buitenwereld is verder van ons weg komen te staan, de interesse in “de ander” is daardoor minder geworden.’

Virtuele wereld

Hoe compenseer je de afnemende zichtbaarheid van je uitgaven in de boekhandel?

‘Dat is de grote uitdaging voor alle uitgevers in deze tijden van cultuurbezuinigingen: hoe de lezers te vinden? Ze zijn er wel, daar ben ik van overtuigd. Er zijn hier in Amsterdam ontzettend veel demonstraties over de oorlog in Gaza, meestal pro-Palestina. Ik zie dat niet terug in de verkoopcijfers van Jouda. Hoe lukt het mij om die groep naar deze roman te leiden waarin de gevolgen van bezetting zo pregnant zijn verwoord? Hoe krijg ik hen zover dat ze weten dat ze dit boek willen lezen?’

Precies: hoe?

‘Dat weet ik niet zo goed. Je kunt niet zeggen dat de boekhandel is verdwenen uit het straatbeeld. Evenmin dat er niet genoeg boekevenementen zijn. Maar hoe kun je de zichtbaarheid dan wel vergroten? Hopelijk zijn er anderen in het vak met het gouden idee. In ieder geval helpt het niet door te doemdenken. Je moet er elke dag weer met goede moed tegenaan gaan. Dat doe ik met ieder boek opnieuw.’

Kun je niet meer doen met e- en audioboeken?

‘Ik breng alles als e-boek, met uitzondering van de poëzie en sommige klassiekers. Wel vaak een maand na verschijning van het papieren boek, maar je komt er niet onderuit: e-boeken worden steeds vaker geleend via abonnementsmodellen als de bibliotheek en Kobo Plus. Ik vind het een ingewikkelde markt. Wat moet je nou voor een los e-boek vragen?

Als er, zeg, een nieuwe Herman Koch komt, worden zijn oude titels aangeboden voor 5 euro. Daar kan ik nooit tegenop concurreren. Deze markt blijft dus marginaal voor een kleine uitgeverij, al groeit die wel en zit ik nu boven de 8 procent. Ik moet het vooral hebben van mensen in het buitenland die per se een van mijn uitgaven willen hebben en daarom het e-boek kiezen. Hetzelfde geldt voor luisterboeken. De

mogelijke opbrengsten staat niet in verhouding tot de grote investering en dus heb ik er nooit een gemaakt.

Alleen van Hoe ik talent voor het leven kreeg zou het kunnen lonen. Maar goed, digitaal krijgt ook niet de aandacht die het nodig heeft.’

Hoeveel aandacht krijgt het dan?

‘Te weinig dus. Dat komt omdat het niet mijn belangstelling heeft. Ik heb nog nooit een e-boek gelezen of luisterboek geluisterd. Ik ben een digibeet. Daarom is mijn site ook zwaar onder de maat sinds ik geen stagiair meer heb om dat bij te houden. De laatste paar jaar heb ik alleen de nieuwe titels erop gezet.’

Terwijl alle uitgeverijen steeds meer inzetten op online marketing en sales.

‘Ik weet het. Ik zit wel veel op Facebook, vaak om rechtstreeks met lezers te communiceren. Verspreid over de hele dag misschien wel twee uur per dag. Ik begin nu ook berichten op LinkedIn te zetten en zou ze net zo goed op mijn site en Instagram kunnen doorplaatsen. Ik denk zeker dat er mogelijkheden zijn om een specifieke doelgroep online bij elkaar te brengen.’

Want?

‘In de echte wereld weet ik wel waar mijn lezers zitten. Daarom heb ik drie keer per jaar een stand op een Berberfestival, sta ik jaarlijks met tien, twaalf titels bij Read My World of ben ik bij een expositie over

Marokkanen in Mokum die wordt georganiseerd ter gelegenheid van 750 jaar Amsterdam. Maar ik moet die fysieke ervaring vertalen naar de virtuele wereld om ook die mensen te bereiken die ik niet ontmoet op evenementen. Toen een van mijn auteurs in een of ander bestuur over boeken kwam te praten, bleken ze allemaal recent een van mijn titels te hebben gelezen. Ik zou zulke mensen online moeten zien te verzamelen. Met de naam van de uitgeverij als het keurmerk. Dit heeft absoluut meer aandacht nodig. Als uitgever moet ik over de barrière van mijn persoonlijke interesses heen stappen. Het is alleen makkelijker gezegd dan gedaan. Acht jaar geleden heb ik eens een dure microfoon gekocht om een podcast te beginnen, maar die is er ook nog niet gekomen.’

Of je gaat groeien tot middelgrote uitgeverij zodat je deze taak kunt uitbesteden.

‘Dat gaat voorlopig niet gebeuren. Dan moet ik ook een kantoor hebben en nemen mijn kosten zo sterk toe dat ik ook veel meer boeken moet verkopen – en dus meer titels moet uitgeven, terwijl zoals ik zei er al te veel goede boeken zijn. Ook zou ik me dan over de kop moeten werken en mijn vriendin en dochter minder vaak zien. Dan ga ik liever op deze voet verder. Een uitgeverij met maximaal 12 titels per jaar die ik alle aandacht kan geven – ik lees elke titel drie keer, in verschillende stadia van het proces – en waar ik met de huidige kostenstructuur genoeg omzet mee haal, is ook kansrijker dan een middelgrote uitgeverij.’ 

Paulien Loerts (Singel Uitgeverijen):

‘Laten

we niet zorgelijk,

maar ondernemend zijn’

Op 30 augustus vierde Singel Uitgeverijen het tienjarig bestaan. Elk jaar ging het een beetje beter, zegt algemeen directeur

Paulien Loerts. ‘Dat lukt alleen als we met z’n allen met plezier aan alle boeken werken.’

‘Ik had geen vastomlijnd idee van wat het moest worden’, antwoordt Paulien Loerts op de vraag of Singel Uitgeverijen na tien jaar is geworden wat ze zich in 2014 erbij voorstelde. ‘Wel hadden we een strategie nadat Nijgh & van Ditmar, Querido, de Arbeiderspers en Athenaeum-Polak & van Gennep door WPG aan ons werden verkocht. Ten eerste: verbreding. We hebben daarna uitgeverijen overgenomen en zijn nieuwe fondsen gestart, zodat we nu ook kinderboeken, kookboeken en meer doen. En ten tweede: meer doen met onze boeken. Dus de e-, audio en andere rechten beter exploiteren.’

Uitdagingen

En dat is allemaal gelukt?

‘Ik ben heel tevreden met de uitgeverij zoals die nu is. De literatuur heeft het momenteel zwaar, maar omdat wij zijn verbreed hebben we dit jaar tot nu toe – ondanks het feit dat we weliswaar enkele uitschieters, maar geen superbestseller hadden – toch een iets hogere omzet dan vorig jaar. De strategie heeft ons minder kwetsbaar gemaakt, we zijn in de breedte een heel stabiele uitgeverij geworden.’

Er stonden dit jaar inderdaad niet veel Singel-uitgaven in de Bestseller 60. Heeft een uitgeverij zo groot als Singel niet jaarlijks meer bestsellers nodig dan nu het geval is?

‘Wij hebben de uitgeverij zo ingericht dat als we gewoon uitgeven we elk jaar een klein plusje hebben. Dat kan omdat we een ongelofelijk sterke backlist hebben dankzij bij elkaar opgeteld 543 jaar uitgeefgeschiedenis. Als er uitschieters zijn, is dat de slagroom op de taart. Dán maken we echt rendement. Natuurlijk heeft niet ieder fonds elk jaar een plus, maar omdat het verlies bij het ene wordt gecompenseerd door een beter jaar bij het andere, heeft de uitgeverij als geheel tien jaar lang altijd een klein, soms heel klein, positief resultaat geboekt.’

Blijft dat in de nabije toekomst ook zo – gezien zorgelijke ontwikkelingen als de aanhoudende kostenstijgingen en de aangekondigde btw-verhoging?

‘Al zolang ik in het vak zit, en dat is inmiddels ruim dertig jaar, hoor ik elk jaar dat de markt zo zorgelijk is. Dat de uitdagingen groot zijn. Maar het vak is robuust. Dat hebben we al die jaren óók laten

zien. Steeds hebben we meebewogen, steeds hebben we met nieuwe ini tiatieven ingespeeld op nieuwe mogelijkheden. Ook toen er ontwikkelingen waren die we totaal niet zagen aankomen, zoals covid, slaagden we erin snel oplossingen te bedenken – mede dankzij de sterke infrastructuur in het vak, met organisaties als CB en CPNB. Laten we daarom niet zorgelijk zijn, ook nu niet, maar ondernemend. Dan komt het goed.’

Ook de btw-verhoging zal geen klap geven op bij voorbeeld het boekhandels netwerk in Nederland?

‘Ik ga me altijd pas zorgen maken als je echt zeker weet dat daar reden toe is. De btw is nog niet verhoogd. Maar áls het doorgaat, ga ik ervanuit dat de overheid een overgangsregeling of iets dergelijks bedenkt. Ik heb er vertrouwen in dat de overheid snapt hoe retail werkt. En zo niet: de btw kan daarna ook weer naar beneden worden bijgesteld, hè?’

– gaat manga momenteel heel hard. Dat geven wij niet uit. Maar eerlijk gezegd denk ik niet dat wij dat gaan doen, omdat dit bij uitstek een Engelstalige markt is. Niet alles past bij ons. Al is het moeilijk te definiëren wat precies bij ons past en wat niet, in dit geval beperken wij ons tot kinderboeken met beeld.’

Wat zou de uitgeverij wél kunnen doen?

‘Ik zou vooral meer willen investeren in literatuur. De categorieën literaire fictie en non-fictie staan onder druk, maar er zijn nog altijd veel mensen die wél graag literatuur lezen. Hoe bereik je die?

Investeren in literatuur

Is de verbreding van Singel Uitgeverijen inmiddels af?

‘Al zolang ik in het vak zit, en dat is inmiddels ruim dertig jaar, hoor ik elk jaar dat de markt zo zorgelijk is’

‘Nee. Dat gaat altijd door, omdat de wereld nu eenmaal blijft veranderen. De afgelopen jaren hebben we geëxperimenteerd met Engelstalige uitgaven. Dat hadden we tien jaar geleden niet kunnen bedenken, maar de ontwikkelingen in de markt maakten het interessant dat te proberen. Los daarvan hebben we in het algemeen een gezonde mix van literatuur, kinderboeken, non-fictie, kookboeken. De genres versterken elkaar ook. We hebben veel kinderboekauteurs die bijvoorbeeld ook voor volwassenen schrijven. Die boeken kunnen we makkelijk bij een ander fonds uitgeven, zodat we hét uitgeefhuis voor hen kunnen zijn.’

Laat ik het anders formuleren: zie je op dit moment lacunes in de fondsen van Singel? ‘Er zijn altijd genres die kansen bieden. Bij de boekhandels van ons zusterbedrijf – vooral bij Scheltema

In Amerika heb je de site LitHub. We hebben het er al jaren over om zoiets in Nederland van de grond te krijgen. Misschien is het een goed idee om, samen met de boekhandel, een plan hiervoor te maken om de basis voor literatuur te verbreden. Zodra ik weer wat tijd heb, wil ik daarmee aan de slag.’

Haalt Singel Uitgeverijen inmiddels optimaal rendement uit alle rechten?

‘We doen in elk geval heel erg ons best. We hebben een subsidiespecialist in huis en een rechtenbureau met vier collega’s. En ook voor e- en audio geldt: dat blijft in ontwikkeling. Na de covidtijd dachten we dat de e-boekmarkt op zijn best stabiel zou blijven, maar waarschijnlijk weer zou inzakken. Toch bleef het e-boek groeien. En dus bewegen we daarin mee. Zo zijn we ontzettend actief met e- en audio, al blijft papier uiteraard het belangrijkste voor ons.’

Maar pakken jullie alle kansen?

‘Je kunt nooit álle kansen pakken. Dat is ook een fijn idee: dat er altijd zoveel ligt waar je beter in kunt worden. Je kunt alleen niet alles tegelijk.’

Ik bedoel: jullie maken anders dan VBK en WPG geen podcasts.

‘Toch wel. Onze visie is: als anderen ergens beter in zijn, werken we met hen samen in plaats van het zelf te doen. We hadden wel een tijdje een eigen studio, om daarmee te experimenteren, maar die opnamen

Tekst Maarten Dessing

konden niet tippen aan de kwaliteit van professionele studio’s. Dus dat besteden we uit. En zo brengen we ook niet zelf podcasts uit, maar werken we intensief samen met de bekendste producenten: van De Stroom tot Dag en Nacht Media.’

Lange termijn

Een onvermijdelijke vraag bij een jubileum is natuurlijk: wat was het hoogtepunt van de afgelopen tien jaar?

‘Dat vind ik heel moeilijk. Ik denk ook niet in hoogtepunten, zo zit ik niet in elkaar. Ik vond het supertof dat Ilja Leonard Pfeijffer de Libris Literatuur Prijs kreeg voor La Superba exact op de dag dat wij de verzelfstandiging bekendmaakten. Uit geven is een beetje een gokmarkt, soms moet je geluk hebben. Dat hebben we ook vaak gehad. Maar juist op die éérste dag dat geluk, dat maakte me superblij. Alleen: om dat het hoogtepunt te noemen?’

Als ik dan wat voorzetten mag geven: de strijd om Querido Kind, dat na veel gedoe van WPG ook naar Singel kwam, en die jullie dus hebben gewonnen?

‘Nee! Daar heb ik zeer gemengde gevoelens over. Het is zonde dat we daar zoveel moeite voor hebben moeten doen. Als iets hiervan me al blij maakt, is het dat we inmiddels met de WPG’ers weer als goede collega’s omgaan.’

selijk aardige receptionist én de allerbeste scherpe redacteur én de supercommerciële salesmedewerker. Die mix maakt de uitgeverij. Met daaromheen de grote schil van auteurs, illustratoren, vertalers, freelancers en bedrijven waarmee we samenwerken. Alleen als die met z’n allen met plezier aan boeken werken, lukt het om ieder jaar met een beetje positief resultaat af te sluiten.’

Duurzaamheid

Singel Uitgeverijen had de afgelopen jaren ook een aantal opmerkelijke primeurs. Een daarvan is, je noemde het al, zelf in het Engels uitgeven. Hoe beviel dat?

Of het in het geheim lanceren van Ik beloof je dat ik honderd word van Peter R. en Royce de Vries vorig jaar in een oplage van meer dan honderdduizend exemplaren?

‘Natuurlijk sta je op zo’n moment met z’n allen te springen van opwinding. Maar dan vind ik het net zo bijzonder dat we – bijvoorbeeld – zoveel cadeauboeken van Toon Tellegen kunnen verkopen. Of dat een essaybundel waarvan we dachten 250 exemplaren te verkopen, na positieve aandacht in de media het twee- of driedubbele haalt. Uitgeven is werken voor de lange termijn, waarvoor je al die grote en kleine dingen bij elkaar optelt. En ook belangrijk: waar je met elkaar aan werkt.’

Met elkaar?

‘Ik vertelde mijn oude, zieke vader in augustus dat Singel tien jaar bestaat. Zijn reactie was: heb je ook de goede mensen om je heen? En terecht. Dat is het belangrijkste. Singel is én de vre -

‘In sommige genres werkt het beter dan andere. Vooral bij genres gericht op jongeren werkt het goed. Young Adult en New Adult, zoals Love Books die uitgeeft. De jongeren die veellezers zijn, zijn vaak ook de Engelslezers. Quentin Tarantino deed het ook goed. Alles zonder dat het ten koste ging van de vertalingen die tegelijk verschenen. Maar bijvoorbeeld een boek over Trump liep weer niet, daar is een ouder publiek in geïnteresseerd. Iedereen boven de 35, 40 jaar leest zulke complexere non-fictie – gelukkig – liever in het Nederlands.’

‘Ik vind het een omissie dat ik me veel te laat heb gerealiseerd wat voor impact het vak, en dus ook wij bij Singel, op het milieu heeft’

Ook stopten jullie als eerste met de papieren catalogus.

‘Ik vind het een omissie dat ik me veel te laat heb gerealiseerd wat voor impact het vak, en dus ook wij bij Singel, op het milieu heeft. Gelukkig zijn we nu heel druk met het verkleinen daarvan. Binnen Singel is een duurzaamheidsclub die daarover nadenkt en advies geeft, inderdaad bijvoorbeeld door te stoppen met de catalogus. Dat scheelt enorm veel papier. Al heeft het produceren van minder boeken, exemplaren die niemand koopt, de meeste impact. Dat doet soms pijn, want sommige boeken zijn daardoor niet langer leverbaar. No pain, no gain – in het Nederlands weet ik even geen goede uitdrukking.’

Welk effect heeft de digitale catalogus gehad op de inkoop?

‘Ons aanbiedingspercentage, het enige waar je echt naar kunt kijken, is gelijk gebleven. Dat komt vooral – neem ik aan – omdat we zulke goede boeken uitgeven. Maar ook omdat duurzaamheid inmiddels voor de hele keten belangrijk is geworden. Iedereen denkt en praat over de kleine stapjes die we kunnen

Singel Uitgeverijen stopte met de papieren aanbiedingsfolders en lanceerde een gezamenlijke website voor uitgeverijen om hun prospectus te publiceren.

zetten en die samen een groot verschil maken. De bereidheid van andere uitgeverijen en boekhandels om bijvoorbeeld mee te gaan met een digitale aanbieding is daarom groot.’

Love Books

Tot slot: hoe zie je de toekomst van Singel Uitgeverijen?

‘Ook onmogelijk te beantwoorden, zo’n vraag. In ieder geval blijven we bouwen zodat de uitgeverij over vijftig jaar nog een stevige zelfstandige uitgeverij is. Als zelfstandige uitgeverij is het makkelijker vaart te maken met wilde plannen. Je hoeft dan niet eerst een businessplan tot in de kleinste details uit te werken. Belangrijk in een markt die zo in beweging is. Je kunt dan ook in alle rust bouwen aan nieuwe uitgeverijen of blijven investeren in genres, ook als ze nog niet genoeg renderen. Een mooi voorbeeld is Love Books. Zouden we dat fonds anders hebben gehad?’

Want?

‘We zijn acht jaar geleden met dit fonds begonnen omdat een collega iemand van Apple sprak die haar vertelde dat New Adult in de VS zo hard groeide. Hij had nog nooit een genre zo hard

De Arbeiderspers lanceerde in november 2023 onverwacht het logboek van Peter R. De Vries. ‘Natuurlijk sta je op zo’n moment met z’n allen te springen van opwinding.’

‘Ik ben hier nog een hele tijd – en zolang zal Singel Uitgeverijen zeker zelfstandig blijven’

zien groeien. Wij hebben toen uitgezocht wat de drie bestlopende titels waren en die blind gekocht. We hadden er toch geen verstand van. Maar we wilden graag het experiment aangaan. De vertalingen waren in papieren versie geen succes, maar begonnen het in e- en audio wel geleidelijk steeds beter te doen. Toen zijn we Love Books als e-only uitgeverij gaan uitbouwen. Inmiddels verschijnen de uitgaven ook weer op papier. Nu is het een volwassen uitgeverij, met een uitgever die er alle verstand van heeft. Alleen door vol te houden, bereikten we dat.’

En: vijftig jaar? Hoe lang blijven jij – en je mede-eigenaren Derk Haank en Martin Mos, die samen 49 procent van de aandelen bezitten – dan aan boord?

‘Ik kan alleen voor mezelf spreken. Ik ben hier nog een hele tijd – en zolang zal Singel Uitgeverijen zeker zelfstandig blijven. Ja, ook nadat ik de pensioengerechtigde leeftijd heb bereikt. Dat vind ik zo’n ouderwets begrip: pensioengerechtigd. Er lopen hier genoeg mensen rond die ook na het bereiken van die grens auteurs blijven begeleiden of ander werk doen. Ik ben dat ook van plan.’ 

Vijf actievoerenmaandentegen btw-verhoging

Tot resultaat heeft het (nog) niet geleid, maar het boekenvak (en de cultuursector als geheel) bleek opnieuw in staat om snel veel krachten te mobiliseren teneinde de bezwaren rond de aangekondigde btwverhoging voor het voetlicht te brengen. Een terugblik in beeld met tijdlijn.

16 mei

Boekblad.nl meldt dat het nieuwe kabinet het btw-tarief voor ‘culturele goederen en diensten’ vanaf 2026 wil verhogen van 9 naar 21 procent. Even is er de hoop dat boeken daar niet onder vallen, maar die hoop wordt dezelfde dag al de bodem ingeslagen.

1

22 mei

De petitie ‘21 procent btw, een waardeloos idee’ wordt gelanceerd, CPNB-directeur Eveline Aendekerk heeft de eerste tvoptredens. Een dag later haalt tijdens het formatiedebat in de Tweede Kamer een motie tegen de verhoging geen meerderheid.

2 27 mei

Boekhandels voeren campagne en attenderen het publiek op de plannen. Boeken van ‘verantwoordelijke politici’ komen al met een verhoogde prijs (want 21 procent btw) in de winkel te liggen.

3 3 juni

De collectieve campagne van de hele cultuursector begint met als slogan: ‘Geen hogere btw, je belast er heel Nederland mee’.

4 4 juni

De brancheorganisaties in het boekenvak flyeren in Den Haag. Diverse politici zijn aanwezig, ook Pieter Omtzigt neemt een flyer aan.

5 11 juni

Tijdens een bijeenkomst met een flink aantal politici wordt de petitie aangeboden, ondertekend door 285.000 personen. Bij Den Haag CS brengen tien grote boekcovers met aangepaste titels de zaak nog eens onder de aandacht.

3-4 juli

Debat in de Tweede Kamer over de regeringsverklaring. Het boekenvak adverteert op 3 juli in alle dagbladen. Drie moties tegen de btw-verhoging halen het niet.

29 augustus

Na enige weken zomerluwte meldt het AD dat de btw-verhoging doorgaat. In het nachtelijke overleg over de Rijksbegroting hebben de coalitiepartijen op dit punt geen wijzigingen aangebracht.

6 17 september

Op Prinsjesdag laat de cultuursector nog een keer van zich

horen met een 20 meter lange kassabon die onder andere neergelaten wordt vanaf museum Escher in het Paleis, dat ligt aan de route van de glazen koets vanaf paleis Noordeinde naar de Koninklijke Schouwburg, waar de koning de troonrede voorleest.

26 september

Tijdens het debat over de Rijksbegroting is er opnieuw geen steun van een meerderheid in de Tweede Kamer om de hogere btw op cultuur te herzien. Tijdens een hoorzitting bij de vaste Kamercommissie OCW presenteert de CPNB een ‘position paper’ dat de gevolgen in kaart brengt.

3 oktober

Ook tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen houdt het kabinet vast aan de btw-verhoging. Aan het verzoek van de oppositie om een impactanalyse te maken specifiek van de gevolgen wordt geen gehoor gegeven, evenmin aan de wens om de ingeboekte inkomsten elders te zoeken.

7 7 oktober

Eveline Aendekerk en Sanne Muijsers bezoeken verantwoordelijk minister Eppo Bruins van OCW om kennis te maken en nogmaals te wijzen op onder andere het voorbeeld van Letland waar een btw-verhoging op boeken snel werd teruggedraaid. 

De drie pijlers onder Pegasus versterken elkaar

‘Groot zijn op een klein gebied, dat is onze kracht’

Het Amsterdamse Pegasus bestaat 90 jaar. Een groot feest zit niet in de planning, maar toch is het best bijzonder dat de uitgeverij annex boekhandel en importeur nog steeds floreert. Directeur Susan van Oostveen legt uit hoe Pegasus erin is geslaagd als onafhankelijke partij te gedijen.

Er zullen maar weinig uitgevers zijn die hun allereerste uitgave na negentig jaar nog steeds in het fonds voeren. Pegasus, ooit voortgekomen uit de Communistische Partij, is daarop de uitzondering, en het hoeft niet te verbazen dat die eerste uitgave Het Communistisch Manifes t is. Maar inmiddels zijn de ideologische veren wel afgeschud, zegt Susan van Oostveen, al is het met een zeker respect dat ze een exemplaar van Het Communistisch Manifest uit de kast met archiefexemplaren trekt en zegt: ‘De eerste druk uit 1934; toen ISBN in 1970 werd ingevoerd is gekozen voor 001 en dat ISBN-nummer heeft onze huidige uitgave nog steeds.’ Het fondsarchief bevindt zich op een tussenverdieping in het kruip-door-sluip-doorpand waar de boekwinkel en

uitgeverij gevestigd zijn, en bevat van bijna alle titels die in het 90-jarige bestaan zijn uitgebracht een exemplaar (elders is nog een ander archief waar de tweede exemplaren worden bewaard). Het archief is zo goed als compleet, al komen er soms uit een boedel nog weleens exemplaren van titels die nog niet aanwezig waren, vertelt Van Oostveen.

Ingegooide winkelruiten

Pegasus werd in 1934 opgericht als het uithangbord van de Communistische Partij Holland (later Nederland), al was de verspreiding van cultuur, ook door de verkoop van uitgaven van anderen, vanaf het begin ook een belangrijke doelstelling. Al vanaf 1935 werden er naast marxistische werken ook vertalingen van Russische romans uitgebracht. In een driedelige reeks

artikelen die in 2014 ter gelegenheid van het 80-jarige bestaan van Pegasus verscheen in De Boekenwereld , beschrijft Henk Slechte uitgebreid hoe de uitgeverij annex boekhandel in ieder geval tot in de jaren zeventig heeft geschipperd tussen de gebondenheid aan de Communistische Partij en een meer onafhankelijke koers waardoor ook lezers werden aangesproken van buiten de eigen parochie. Pegasus ontkwam er vaak niet aan meegesleept te worden in de interne conflicten tussen de verschillende facties binnen de Communistische Partij en de invloed van de partij op het uitgeefbeleid was lang groot. Zo kreeg Pegasus, toen na de Tweede Wereldoorlog onder invloed van de oplaaiende Koude Oorlog de verhoudingen verhardden, de opdracht de verzamelde werken van Lenin en Stalin uit te geven in goedkope massa-edities en een ‘korte geschiedenis der C.P. der S.U.’ samen te stellen, zo beschrijft Slechte. Van de uitgeverij werd in 1953 ook verlangd zich meer in te spannen om ‘de Amerikaanse anti-Sovjet-hetze’ te bestrijden. Pegasus kreeg in die jaren ook te maken met de gevolgen van de oplaaiende polarisatie en spanningen in de vorm van ingegooide winkelruiten. Met de komst van Joop IJisberg als directeur in 1979 brak een nieuw tijdperk aan, waarin uitgeverij en boekhandel zich ontwikkelden tot niet-partijgebonden instellingen. Pegasus bleef verbonden met de CPN, maar het partijbestuur liet de winkel en de uitgeverij verder ongemoeid. Het assortiment werd breder en literatuur kreeg een groter aandeel in het aanbod. IJisberg wilde van Pegasus een gewone boekhandel maken, met behoud van het Oost-Europese specialisme. In 2008 werd hij als directeur opgevolgd door Susan van Oostveen, die zijn koers voortzette. Van Oostveen (1963) had Nederlands gestudeerd en werkte bij het Meertens Instituut tot ze in 1990 in dienst trad bij Pegasus om er de importafdeling te leiden. IJisberg bleef nog wel aan Pegasus verbonden, aanvankelijk in een adviserende rol en later als corrector, zelfs tot op heden, nu hij inmiddels de 81-jarige leeftijd heeft bereikt.

Moeilijke jaren

Na vanaf 1936 enkele jaren gevestigd te zijn geweest in een pand aan de Utrechtsestraat en in de oorlog verboden te zijn geweest, werd de uitgeverij-boekhandel in november 1945 heropgericht als stichting en werd een pand betrokken in de Leidsestraat. In 1991 werd er noodgedwongen gekozen voor een verhuizing naar het huidige, kleinere pand aan het Singel. Tot die tijd was Pegasus een algemene boekhandel met een specialisatie op het gebied van Midden- en Oost-Europa, de verhuizing naar het kleinere pand betekende een sterkere focus op dat specialisme. Volgens Van Oostveen waren die jaren rond 1990 de moeilijkste in de naoorlogse geschiedenis van Pegasus omdat men even op het randje van de financiële afgrond balanceerde. ‘De verhuizing werd wel toegeschreven aan het feit dat in die tijd het IJzeren Gordijn viel, maar dat verband was er niet. De reden was dat

Eerste uitgave van Pegasus: Het Communistisch Manifest.

vlakbij Scheltema geopend werd in een pand met acht etages aan boeken; daar konden wij in ons relatief dure pand aan de Leidsestraat niet mee concurreren.’ In 1991 werd de CPN opgeheven, waarmee de ‘ontideologisering’ van Pegasus definitief werd onderstreept, al zegt Van Oostveen ook begin jaren negentig nog te maken te hebben gehad met collega’s in het boekenvak die hun neus voor haar ophaalden vanwege de associatie met het communistische verleden. Joop IJisberg besloot in 1991 ook tot het ontwikkelen van een educatief fonds. In opdracht van de SLO werd een Nederlandstalige lesmethode Russisch (Pasport v Rossiju) ontwikkeld. Het huidige educatieve fonds bevat behalve twee lesmethodes Russisch ook tweetalige woordenboeken, grammatica’s en handboeken Russische literatuur. De keuze voor het

Tekst Bart Janssen

Susan van Oostveen.

ontwikkelen van een educatief fonds bleek – naast die voor een sterkere focus op de eigen specialisatie – een gelukkige, want het werd een belangrijke financiële kurk waarop Pegasus dreef en drijft.

Spilfunctie

‘De verhuizing werd wel toegeschreven aan het feit dat in die tijd het IJzeren Gordijn viel, maar dat verband was er niet’

Heden ten dage staat Pegasus er volgens Van Oostveen goed voor: er wordt winst gemaakt en het eeuwfeest zal naar ze verwacht zeker gevierd kunnen worden (anders dan het 90-jarig bestaan dat men stilletjes voorbij laat gaan). De kracht van Pegasus, zegt ze, ligt in het feit dat de drie pijlers – boekhandel, uitgeverij en importeur – elkaar versterken. Het is volgens haar de verklaring waarom Pegasus al die jaren als een kleine, zelfstandige partij overeind is gebleven in een omgeving met toenemende schaalvergroting. ‘Groot zijn op een klein gebied, dat is onze kracht. Wij zijn de enige in de Benelux die boeken importeert uit het Midden- en Oost-Europese taalgebied (met name het Russisch), waarvan een groot deel geleverd wordt aan andere kwaliteitsboekhandels. De groep klanten is vrij breed, uiteenlopend van mensen uit de betreffende landen die in Nederland leven, studenten en mensen die zo’n taal willen leren. Wij hebben in de loop van de afgelopen decennia een reputatie opgebouwd als dé plek waar andere boekhandels zich tot wenden als ze vragen krijgen over boeken in de talen uit Oost- en Midden-Europa. Wat daarbij natuurlijk ook helpt is dat we enkele mensen in dienst hebben die óf native speaker zijn óf een Oost-Europese taal gestudeerd hebben. Wij zijn ook de enige in de Benelux die op dit gebied een educatief fonds met leermiddelen en woordenboeken (onder andere Russisch, Roemeens en Kroatisch) heeft ontwikkeld. Dat is voor ons een belangrijke pijler, financieel gezien. Het biedt continuïteit omdat het een vrij zekere afzet is. Educatief uitgeven is voor ons eigenlijk financieel gezien interessanter dan literair, maar ons literaire fonds vind ik dan inhoudelijk weer interessanter.’ Pegasus is in Nederland waarschijnlijk uniek met die combinatie van een uitgeverij, een importafdeling en een boekhandel. ‘Het maakt je zichtbaarder als instituut en versterkt je profiel als dé specialist op dit specifieke gebied. De verschillende onderdelen en de verschillende fondsonderdelen – literair zowel als educatief als non-fictie – dragen ertoe bij dat ons merk, onze brand zogezegd, staat als een huis. Het een versterkt het andere zozeer dat je het naar mijn mening ook niet los moet trekken. De uitgeverij brengt

waarschijnlijk de meeste inkomsten binnen, maar de winkel is belangrijk als ons uithangbord, is ons gezicht naar buiten toe, waardoor we makkelijk aanspreekbaar zijn voor vragen van klanten, van wie we ook weer feedback krijgen. Voor zo’n specialisme is dat extra belangrijk. Ook belangrijk is de samenwerking met de universiteiten in de Benelux waar nog afdelingen Slavistiek of Russisch bestaan: UvA, Leiden, Gent en in mindere mate Groningen. Veel van de auteurs in ons fonds – met name educatief en wetenschappelijk – zijn daaraan verbonden. En de studenten van die opleidingen zijn voor ons natuurlijk belangrijke afnemers van de boeken in de oorspronkelijke talen. Door dergelijke samenwerkingen en contacten hebben we een spilfunctie binnen het netwerk. Ook collega-uitgevers weten ons goed te vinden vanwege onze specifieke expertise en contacten.’

Rendement

Het helpt ook, denkt Van Oostveen, dat Pegasus sinds 1945 een stichting is. ‘Ik vind eigenlijk dat het alleen maar voordelen heeft. Het grootste voordeel is dat je geen aandeelhouders hebt, waardoor dus de winst die je maakt – en wij maken wel winst – teruggaat in de stichting en je bepaalde investeringen kunt doen, bijvoorbeeld om een project aan te pakken waarvoor wat meer financiële armslag nodig is. Zo kunnen we ook dingen uitgeven waarvan ik vooraf weet dat we er geld op moeten toeleggen. Een van de doelstellingen in onze statuten luidt dat we bij willen dragen aan de verspreiding van kennis over Midden- en Oost-Europa

‘Educatief uitgeven is voor ons financieel gezien interessanter dan literair, maar ons literaire fonds vind ik inhoudelijk weer interessanter’

en als ik vind dat een bepaalde verlieslatende publicatie daarvoor belangrijk is, dan kunnen we daar toch voor kiezen. Doordat we een stichting zijn hebben we het denk ik ook al die decennia gered. Als we hadden behoord tot een groot commercieel concern met aandeelhouders, hadden we bepaalde rendementen moeten halen. Ik denk dat niemand daarom echt in ons geïnteresseerd is. Het is geweldig dat we, omdat we daarmee niet bezig hoeven te zijn, boeken uitgeven die we belangrijk vinden, dat we een winkel hebben die binnen deze niche fungeert als een punt van ontmoeting en informatie en dat we zeven mensen in dienst kunnen hebben (weliswaar niet allemaal fulltime) die we fatsoenlijk betalen. Dan hoef ik geen grootaandeelhouder boven me te hebben die zegt wat we moeten doen. Het stichtingsbestuur staat op afstand en bemoeit zich verder niet met het uitgeefbeleid. Een ander voordeel van de stichtingsvorm is dat we in sommige gevallen eerder in aanmerking komen voor een subsidie dan commerciële partijen.’ Doordat Pegasus geen deel uitmaakt van een concern ontbreekt wel een zwaar opgetuigde en gestroomlijnde marketingafdeling. Van Oostveen: ‘De marketing doen we in feite met zijn allen: de een is goed met Instagram, de ander doet de website, weer een ander staat op beurzen, enzovoort. Voor ons werkt dat op deze manier. Het past eigenlijk überhaupt niet bij onze uitstraling om zwaar commercieel bezig te zijn. Wat we bijvoorbeeld wel doen is activiteiten organiseren, zoals de filmclub waarmee we een paar maanden geleden in samenwerking met filmhuis De Uitkijk

Het pand aan de Leidsestraat waar Pegasus vanaf eind 1945 tot 1991 was gevestigd.

Het team van Pegasus: van links naar rechts Joop Ijisberg, Susan van Oostveen, Laetitia van Dijk, Mari Janssen, Lars Meijer en Natalia Iancheeva.

gestart zijn. Onze activiteiten worden over het algemeen goed bezocht door mensen uit het hele land en zelfs uit België, en zijn voor ons een manier om te werken aan onze naamsbekendheid.’

Digitale muur

Pegasus heeft zich de laatste decennia ook goeddeels onttrokken aan andere ontwikkelingen die in de boekenbranche een steeds belangrijkere rol zijn gaan spelen, zoals de digitalisering. Digitale verkoopkanalen zijn volgens Van Oostveen voor het bedrijf niet van heel groot belang. Verreweg het grootste verkoopkanaal is de fysieke boekhandel. ‘Je zult titels van ons nooit bij de Bruna vinden en we verkopen ook relatief weinig via bijvoorbeeld Bol. Maar voor een algemene boekhandel die een wat breder aanbod wil bieden, zijn wij zeker interessant. Ik denk dat zeker 80 procent van de oplages van wat we uitbrengen loopt via de grotere kwaliteitsboekhandels in Nederland en Vlaanderen.’

Aan e-boeken of luisterboeken doet Pegasus niet. Van Oostveen: ‘Om te beginnen heb ik er zelf niets mee en bovendien vind ik de fysieke vorm van onze boeken heel belangrijk, ook om daarmee een zeker kwali -

teitsimago hoog te houden. Verder zijn de oplages van onze titels zo laag dat het weinig zin heeft ook nog e-books uit te brengen, nog afgezien van het aspect van kannibalisering. We hebben weleens digitale versies overwogen, met name voor onze woordenboeken. En op een goed moment zullen die waarschijnlijk ook wel komen, maar ja, dat zal dan weer achter een digitale muur of iets dergelijks moeten en laten wij nou net in een hoek zitten waar je een verdomd goede muur moet hebben, want de Russische hackers behoren tot de wereldtop.’

De ‘verengelsing’ van het boekenvak merkt Van Oostveen vooral in de winkel. ‘Voor de winkel heb ik lang volgehouden dat een assortiment met Engelse vertalingen van Midden- en Oost-Europese fictie niet nodig is, naast uitgaven in de originele taal of een Nederlandse vertaling. Maar de laatste jaren begint de vraag ernaar sterk toe te nemen, wat natuurlijk vooral te maken heeft met de immense groei van het aantal toeristen en expats in Amsterdam. Daardoor begint het aantal planken Engels toch wel gestaag uit te breiden. Op het gebied van non-fictie hadden we natuurlijk altijd al veel Engelstalig. Aan de uitgeverij gaat de trend van “verengelsing” eigenlijk voorbij.

De Nederlandse vertalers voor de Midden- en OostEuropese talen zijn echt heel goed; ik zou eerder een Nederlandse vertaling aanraden dan een Engelse, want die halen dat niveau vaak helemaal niet.’

Rusland en Oekraïne

Een recente ontwikkeling die voor Pegasus waarschijnlijk vergaandere gevolgen heeft gehad dan voor welke andere partij in de boekenbranche ook, is de Russische inval in Oekraïne in 2022. Van Oostveen: ‘Dat is inderdaad ingrijpend geweest, met positieve en negatieve kanten. Zo liep de afname van de leermiddelen, met name onze cursus Russisch, aanvankelijk behoorlijk terug omdat er minder mensen waren die Russisch willen leren. Maar voor dit jaar zien de cijfers er weer wat beter uit: de mensen die een cursus doen

‘De import uit Rusland is sinds het uitbreken van de oorlog bijzonder moeilijk geworden’

omdat ze een aantal weken naar Rusland gaan zijn we kwijt, maar er komt een andere groep voor terug, die zoekt naar het waarom. Een studie Russisch begin je ook omdat je je wilt verdiepen in land en cultuur. En misschien nu dus juist wel meer dan eerder. Daarnaast is de import uit Rusland sinds het uitbreken van de oorlog bijzonder moeilijk geworden. Een praktisch probleem daarbij is bijvoorbeeld dat de meeste Russische banken uit Swift [het internationale betalingssysteem – BJ] zijn gegooid, waardoor de import en de afhandeling van de betalingen bijzonder gecompliceerd zijn geworden. Er is hier een medewerker die daar een dagtaak aan heeft. Terwijl we er nu wel veel meer klanten voor hebben: Russen die vanwege de oorlog zijn gevlucht.

Een ander effect is dat de verkoop van onze cursussen Russisch weliswaar is teruggelopen, maar dat er anderzijds wel meer belangstelling is voor onze cursus “Nederlands voor Russen”. Voor veel gevluchte Russen zijn wij ook een soort ontmoetingsplek geworden. Opvallend genoeg merken we niet een sterk toegenomen belangstelling voor onze Oekraïense boeken en leermiddelen nu er in Nederland ook een grote Oekraïense gemeenschap is ontstaan. De vraag daarnaar is een stuk marginaler. Veel Oekraïners lezen natuurlijk sowieso ook wel Russisch en misschien dat ze ook meer bezig zijn met gewoon overleven, andere dingen aan hun hoofd hebben, hier een nieuw leven proberen op te bouwen. Al met al merken we wel enige teruggang in onze omzet door de oorlog, maar over het algemeen worden de negatieve effecten redelijk gecompenseerd door de positieve.’

Ontmoetingsplek

Voor de toekomst heeft Pegasus geen welomlijnde strategie uitgestippeld. Van Oostveen: ‘We draaien goed en kijken verder gewoon wat er op ons pad komt. We kunnen de dingen uitgeven die we willen, draaien niet in de min, kunnen een winkel aanhouden en genoeg personeel een inkomen verschaffen. Dat sociale aspect vind ik belangrijk, ook als het gaat om een functie als aanspreekpunt en ontmoetingsplek voor bijvoorbeeld de Russische gemeenschap.’

Voor dit artikel is gebruikgemaakt van de artikelenreeks ‘Een gevleugeld paard van tachtig jaar. Uitgeverij en Boekhandel Pegasus’ (3 delen) van Henk Slechte, verschenen in De Boekenwereld, jaargang 30 ( 2014) nrs 1 t/m 3 

Interieur van boekhandel Pegasus aan de Leidsestraat. Foto: Universiteit van Amsterdam/Bijzondere Collecties.

Interieur van de huidige winkel van Pegasus aan het Singel.

Het boekenvak na de Amerikaanse overname van VBK

Welke uitgeverij is de volgende?

De grootste algemene boekenuitgeverij van Nederland is sinds kort eigendom van een Amerikaans concern. De overname past in een internationaliseringstrend die al enkele jaren bezig is.

Het was in mei 2024 ook groot nieuws voor de algemene media. Veen, Bosch & Keuning (VBK) wordt overgenomen door het Amerikaanse Simon & Schuster. De grootste algemene boekenuitgeverij van Nederland had in 2023 nog een boek laten maken over de eigen geschiedenis die, via een ingewikkeld web van uitgeverijen en imprints, teruggaat tot diep in de negentiende eeuw. En nu wordt het zelfbewuste, trotse bedrijf onderdeel van een internationaal agglomeraat.

Ook in het boekenvak keken velen ervan op. De geruchten die rondgingen, schetsten een ander scenario. VBK zou samengaan met een van zijn grootste concurrenten: WPG. Dát zou al enorme impact hebben gehad. Samen hebben ze 48 van de 100 bestverkochte boeken van 2023 in hun fonds. Geen wonder dat de schrijversvereniging van De Bezige Bij direct in de stress schoot toen de bestuursleden – op het Boe -

kenbal – de geruchten ter ore kwamen. En toch is het nieuws minder verrassend dan het lijkt. In de uitgeverij is al enige tijd een internationaliseringsgolf gaande, die óók in het Nederlandse taalgebied zichtbaar is. HarperCollins startte alweer negen jaar geleden in meer dan vijftien landen eigen uitgeverijen, waaronder in Nederland. Dat was een direct gevolg van de overname van Harlequin, het bedrijf achter de Bouquetreeks, dat al in de meeste van die vijftien landen actief was. Het was een kleine stap daar een algemeen fonds naast te zetten. HarperCollins liet zich leiden door het feit dat bestsellerlijsten wereldwijd steeds meer op elkaar gingen lijken. Het idee was om in één keer de wereldrechten aan te kopen van potentiële internationale successen en die in de grootste markten zelf te exploiteren. De Amerikaanse thrillerauteur Karin Slaughter liet zich daardoor verleiden en stapte daarom voor het Neder-

van e- en audioboeken om die gebundeld aan internationaal opererende partijen te verkopen.

landse taalgebied direct over. Zij was ook zeker niet de enige, al zijn de ambities nooit helemaal gerealiseerd. En dan zijn er de e- en audioboekenplatforms, zoals Kobo, Storytel, Bookbeat en Nextory, die vaak in tientallen landen actief zijn. Dat zijn weliswaar retailers, maar deze buitenlandse partijen produceren allemaal eigen content om met een uniek assortiment klanten te kunnen lokken – ook in ons taalgebied. Het Canadese Kobo Plus, de abonnementsdienst van Bol en Kobo, biedt hier bijna tweehonderd Kobo Originals aan. Het Zweedse Storytel nog veel meer Origi -

nals. En die zijn of worden allemaal vertaald voor de andere markten waarin deze bedrijven actief zijn. Juist omdat die partijen zoveel markten tegelijk bedienen, zijn er ook bedrijven die rechten van e- en audioboeken opkopen om licenties gebundeld aan hen te verkopen. Met name Saga, onderdeel van de Deense Egmont Group, doet dat al jaren. Van auteurs als Barbara Cartland, Paul Auster en James Patterson, maar net zo goed van schrijvers als René Appel, Pieter Aspe, Gerda Blees en Kristien Hemmerechts – zelfs van titels die nog niet zijn gedigitaliseerd.

Economische logica

De internationaliseringsgolf wordt gedreven door drie elementen. Ten eerste is er de bedrijfseconomische logica. In een boekenmarkt die al jaren krimpt kunnen uitgeverijen hun omzet en rendement niet op peil houden met autonome groei. Het kan een keer meezitten als een bedrijf hét uitgeefsucces van het moment in huis heeft – type J.K. Rowling, Lucinda Riley of Colleen Hoover. Maar structureel hopen op een dergelijk succes is vanzelfsprekend geen gezonde strategie.

Het traditionele alternatief is: overnames en groeien dankzij de daarmee bereikte schaalvoordelen. Maar in

VBK was voor Simon & Schuster de eerste overname van een niet-Engelstalige uitgeverij.

Tekst Maarten Dessing

Nieuwste catalogus van Saga, dat rechten opkoopt

Toen ging het snel. Een half jaar later kocht het VBK van investeringsmaatschappij Walvis, een groep particuliere investeerders en de medewerkers van de uitgeverij. Een maand later volgde een nauwe samenwerkingsovereenkomst met een nieuwe groep uitgeverijen in Frankrijk: Les Nouveaux Éditeurs. Simon & Schuster krijgt het recht titels als eerste te beoordelen voor een mogelijke Engelse vertaling, ze trekken ook op het gebied van innovatie en rechtenaankoop gezamenlijk op.

Noodzakelijke investeringen

Het tweede element is de technologisering van het boekenvak. De opkomst van internetboekhandels, de introductie van e-boeken en later audioboeken en de komst van nieuwe manieren van consumeren via streamingdiensten: het heeft allemaal grote consequenties voor de manier van werken in een uitgeverij gehad. Die gaan verder dan dat er simpelweg meer verschillende productsoorten zijn die aan meer verschillende soorten retailers worden gesleten. Neem het voorbeeld van marketing en sales, dat directeur Geneviève Waldmann van VBK gaf in interviews rond de overname. Ooit bood de uitgeverij boeken aan de boekhandel aan en ondersteunde het de verkoop met advertenties, auteursinterviews et cetera. Om daarop te sturen was en is het genoeg om een keer per dag naar de status van de voorraden in de magazijnen van CB te kijken. Hoe snel bestelt de boekhandel bij? En hoe spelen we daarop in? Een procent extra korting voor de winkel die nú bijbestelt?

eigen land zijn de grote concerns op de grenzen daarvan gestuit. En met elkaar fuseren kunnen ze niet. Zoals het in Nederland de vraag zou zijn geweest of de mededingingsautoriteit zijn goedkeuring had gegeven aan een samensmelting van VBK en WPG, zo werd de overname van Simon & Schuster door Penguin Random House in Amerika geblokkeerd door de rechter. Dan is internationale expansie de enig overgebleven optie, zoals ook Jonathan Karp, directeur van Simon & Schuster, erkende toen het bedrijf uiteindelijk niet opging in een groter geheel en in het najaar van 2023 werd overgenomen door investeringsmaatschappij KKR. Ook de enige uitgeverij van de Big Five die nog geen niet-Engelstalige uitgeverij bezat, zo liet hij doorschemeren, moest in andere taalgebieden op overnamepad.

Nu iedereen in Nederland en Vlaanderen permanent online is, zoeken uitgeverijen ook via sociale media rechtstreeks contact met de consument. Ze proberen hen, al dan niet via de online community’s die ze hebben opgebouwd (meestal rond genres), 24 uur per dag te prikkelen om boeken aan te schaffen. Daarvoor is het nodig om te beschikken over gedetailleerde data en alles – van views en likes tot daadwerkelijke verkoop – permanent te monitoren.

Dat is vooral interessant omdat online marketing de verkoop kan bevorderen van de oudere titels – de backlist die soms al lang niet meer in de boekhandel ligt, maar dankzij digitale versies wél blijvend leverbaar is. Als bijvoorbeeld Vaderdag nadert, kan een uitgeverij geschikte titels opnieuw onder de aandacht brengen met alle mogelijke acties die, afhankelijk van de respons, voortdurend kunnen worden bijgesteld. Met andere woorden: online marketing leidt rechtstreeks tot extra omzet.

Om optimaal van die nieuwe kansen te profiteren zijn flinke investeringen nodig. Investeringen die een bedrijf met een omzetniveau van VBK (87 miljoen euro) wel kan doen, aldus Waldmann, maar niet in

het tempo dat vereist is om mee te gaan met de technologische ontwikkelingen. En om de concurrentie voor te blijven natuurlijk. Daarvoor zijn de veel diepere zakken nodig van Simon & Schuster, dat alleen al in het derde kwartaal van 2023 285 miljoen euro omzette.

Generatieve AI-modellen zoals ChatGPT zullen de noodzaak van investeringen alleen maar vergroten.

VBK kondigde begin oktober een experiment aan om commerciële fictie met behulp van AI in het Engels te vertalen en als e-boek uit te brengen op de internationale markt.

Het moet nog worden bewezen of het mogelijk is om de computer boeken te laten maken die de moeite van het exploiteren waard zijn – anders dan de bagger waarmee handige jongens op zoek naar een grijpstuiver tegenwoordig de Amazons en Bols van deze wereld vervuilen. En die juist daarom eerder marktbedervend werken, omdat de consument bij deze winkels te vaak dreigt een teleurstellende aankoop te doen.

Geneviève Waldmann (VBK): ‘Voor online marketing en sales heb je technologie nodig, die soms flinke investeringen vereist’.

Wie om de tafel wil met giganten als Amazon en Storytel moet onderdeel zijn van een multinational.

Maar investeren moeten uitgevers evengoed. Daarvoor biedt generatieve AI te veel kansen op forse kostenbesparingen. Denk alleen al aan de mogelijkheid die oprukt om teksten automatisch te laten vertalen. Die teksten in een week laten nalezen door een vertaler is goedkoper dan iemand maanden aan het werk te zetten. Maar ook voor andere processen in de uitgeverij biedt AI perspectief. Van marketingteksten en boekomslagen tot de stemmen van voorlezers – de computer levert het allemaal.

Harde werkelijkheid

Daar komt nog bij – het derde element – dat er meer internationale verkopers zijn. Amazon in de eerste plaats. De Everything Store wachtte relatief lang tot het hier actief werd, maar inmiddels bezit Amazon een aandeel van 10 procent op de Nederlandse boekenmarkt. Ook streamingdiensten worden belangrijker. Zo heeft Spotify, het grootste muziekplatform ter wereld, sinds vorig jaar een luisterboekenaanbod in Engelstalige landen. Nederland en Vlaanderen volgen ongetwijfeld. Een uitgever wil daarvan profiteren. VBK begint daar nu op bescheiden schaal mee, door zelf commerciële fictie in het Engels te vertalen (met behulp van AI, om de kosten beperkt te houden) en op deze platforms aan te bieden. Maar wat als, zeg, Ambo|Anthos de nieuwe Herman Koch in vijf talen tegelijk op de homepage van Amazon kan promoten? En de luisterboekversie, ingesproken door lokaal bekende stemmen, tegelijk op populaire playlists van Spotify staat? Dan zijn de potentiële inkomsten ongekend. Nu is dat moeilijk. VBK kan zelf wel online campagnes opzetten, maar overleggen over gezamenlijke campagnes met bedrijven van een omvang als Amazon en Spotify? Dat is moeilijk, zo niet onmogelijk. Zeker met Amazon, dat zich het liefst laat leiden door algoritmes. Het is letterlijk onbereikbaar voor Nederlandse

leveranciers klaagde Paulien Loerts van Singel ooit. Amazon stelt zelfs niet eens data beschikbaar aan uitgeverijen van wat aan wie wordt verkocht, zodat zij daarop kunnen inspelen. Wie om de tafel wil met deze gigant moet dus onderdeel zijn van een multinational. En om vervolgens daadwerkelijk te kunnen onderhandelen in plaats van domweg bij het kruisje te tekenen voor een contract dat ongetwijfeld het gunstigst is voor Amazon of Spotify zelf. (Het moge ook duidelijk zijn dat hen negeren uiteindelijk evenmin een optie is. Fluister, de streamingdienst van de Nederlandse uitgeverijen, is vooralsnog geen succesvol alternatief.) Al die ontwikkelingen versterken elkaar bovendien. Het is niet moeilijk voor te stellen dat bijvoorbeeld Madrigall, het moederbedrijf van Franse uitgeverijen als Gallimard, Flammarion en Casterman, over een jaar of tien al zijn uitgaven door AI in alle talen laat omzetten en zelf als e-boek aanbiedt op alle internationale platforms – en dankzij AI óók meteen als luisterboek. Dat is veel lucratiever dan moeizaam één voor één de vertaalrechten proberen te slijten. Nog interessanter wordt het als Madrigall mensen ter plaatse zou hebben in de niet-Franstalige landen waar het nu niet actief is – zoals in Nederland en Vlaanderen. Die kunnen met hun kennis van de lokale markt de belangstelling voor deze uitgaven aanwakkeren. Dat kan door in Amsterdam een kantoor te openen. Of een strategische samenwerking aan te gaan met een Nederlandse partij. Of misschien het wenselijkst: die partij over te nemen, zodat het volledige zeggenschap heeft.

Wie volgt?

Tegen deze achtergrond is het de logica zelf dat op korte termijn grote molochs ontstaan waarin Nederlandse partijen worden opgeslokt. Tegen partijen als het Duitse Bertelsmann (waar Penguin Random

House onderdeel van is), het Spaanse Planeta, het Franse Lagardère Publishing (dat al actief is in tien taalgebieden) of de hiervoor al genoemde bedrijven kunnen concerns als VBK, WPG, Singel Uitgeverijen, Standaard Uitgeverij en Lannoo niet op. En dan zijn dit niet eens de concerns met, voor zover bekend, actieve interesse in de Nederlandse en Vlaamse uitgeverijen. Dat zijn eerder de Scandinavische partijen achter e- en audioboekplatforms. Vanwege de content voor hun platforms, maar ook om de basis onder hun bedrijfsvoering te verstevigen, zijn zij gericht op overnamepad. Zo kocht Storytel het Zweedse Norstedts (2016), het Deense People’s Press (2017), het Finse Gommarus (2019) en het IJslandse Forlagið (2020). Wat ligt meer voor de hand dan hierna te kijken bij de qua mentaliteit vergelijkbare Nederlanders?

De vraag is dan ook vooral: welk concern wordt als eerstvolgende overgenomen? Dat lijkt WPG te worden. Al sinds Wiet de Bruijn eind 2022 aantrad als interimdirecteur is hij bezig met ‘het ontwikkelen van een strategie voor de lange termijn’. Alle andere activiteiten naast het uitgeven van algemene boeken zijn afgestoten. Daarbij wordt de eigendomsstructuur veranderd – zonder stichting met idealistisch uitgangspunt (om Vrij Nederland uit te geven) die nu nog formeel de eigenaar is.

En wat te denken van Singel Uitgeverijen – het concern waar onder meer Querido, De Geus en De Arbeiderspers onderdeel van zijn? Dat is bezit van directeur Paulien Loerts (51 procent) en voormalig wetenschappelijk uitgevers Derk Haank en Martin Mos (49 procent). De eerste is 58, de andere twee rond de zeventig. Bij het tienjarig bestaan zei Loerts te streven naar een lang bestaan als zelfstandige uitgeverij (zie p. 16). Maar wat als dat in het licht van de hier geschetste ontwikkelingen niet meer mogelijk is. Wie wordt dan de eigenaar?

In Vlaanderen is Standaard Uitgeverij in handen van een groep particuliere investeerders (onder wie ouddirecteur Jeroen Overstijns) – die minder dan Loerts verknocht lijken te zijn aan het zelfstandig voortbestaan van het bedrijf. Hoelang blijven zij aan boord? Lannoo is daarentegen een familiebedrijf, dat niet zomaar wordt verpatst. Maar als VBK zichzelf niet groot genoeg acht om zelfstandig te blijven, waarom Lannoo dan wel? Met een geconsolideerde omzet van meer dan 100 miljoen euro is het bedrijf maar een fractie groter.

Speculeren

Belangrijker dan de vraag wie wat bezit, is natuurlijk wat de gevolgen zullen zijn voor de Nederlandstalige boekenmarkt. VBK bezwoer bij de overname dat het een zelfstandig beleid kan blijven voeren. Ook al is Simon & Schuster eigendom van investeringsmaat-

schappij KKR, berucht om zijn reputatie overgenomen bedrijven op te zadelen met onoverkomelijke schulden, toch worden volgens directeur Waldmann de rendementseisen níét naar boven bijgesteld. Dus gaan de VBK-uitgeverijen minder of andere boeken uitgeven? Het lijkt er vooralsnog niet op. De medewerkers zullen alleen profiteren van de kennis en kunde van de Amerikanen – bijvoorbeeld, zoals gezegd, op het gebied van online marketing. Ook wordt het makkelijker om in Nederland en Vlaanderen zelf Engelstalige edities van Simon & Schuster-uitgaven te publiceren, een trend die twee jaar geleden is ingezet toen het Engelse boek hier wel erg populair werd.

En dan nog. De omvang en structuur van het Nederlandstalige boekenvak, met logistiek dienstverlener CB als spil, maakt het voor nieuwe toetreders relatief makkelijk om een uitgeverij te beginnen. Als VBK toch gedwongen zou worden om afstand te doen van genres voor een gering publiek, zoals poëzie en essays, zullen de auteurs daarvan bij een kleinere uitgeverij net zo makkelijk in de boekhandel terechtkomen. En net zoveel publiciteit krijgen. Maar dat betekent niet dat buitenlandse eigenaren nóóit invloed op het vak zullen hebben. Wat als de positie van makers verslechtert omdat al die eenmanszaken zonder al te veel kennis van contractrecht straks onderhandelen met grote multinationals? De Auteursbond, die de belangen van schrijvers in Nederland behartigt, maakt zich nu al zorgen over vertalers die voor een habbekrats teksten aan Saga hebben verkocht – dat daar vervolgens buitenproportioneel van kan profiteren.

En dat is maar één voorbeeld. Wat als het gemak waarmee VBK zelf Engelstalige edities op de markt kan brengen tot gevolg heeft dat hun uitgeverijen niet meer hun uiterste best doen om vertalingen te laten renderen? Wat als hoofdkantoren in New York, Kopenhagen en Stockholm een zo grote invloed krijgen op CB – dat eigendom is van boekhandels en uitgeverijen zelf – dat dit bedrijf niet meer primair voor het boekenvak gaat werken? Enzovoorts. Je kunt op dit moment alleen speculeren over de antwoorden op zulke vragen. Maar uitgaande van de gedachte dat iedere ontwikkeling gevolgen heeft, voorziene en onvoorziene, is het zinvol ze de komende jaren wél te blijven stellen. 

Dit artikel stond eerder in licht gewijzigde vorm in De Lage Landen (augustus 2024).

Rosa Schogt is freelance redacteur en persklaarmaker, ze maakt lesbrieven bij jeugdtheater en is dichter. Ze is een van de initiatiefnemers van vakvereniging Redactief.

Persklaar

Tekst Rosa Schogt

Mei 2024. Ik heb net een speech gehouden in een bomvol Utrechts café. Bijna zestig freelance persklaarmakers, correctoren en redacteuren luisterden naar wat onze plannen zijn en staan elkaar nu te leren kennen. Tevreden kijken we elkaar aan. Dit is vakvereniging Redactief! Ik ben een van de initiatiefnemers en zonder mijn groots uitgemeten gedeelde frustratie zou dit volle café er niet zijn. Ik hou van groots delen; ik kom uit het theater. De afgelopen twintig jaar ben ik echter langzaam opgeschoven naar de boekenwereld: ik werkte acht jaar in een boekhandel, een paar jaar bij een uitgeverij en sinds tien jaar ben ik freelance persklaarmaker. Een vak dat zelfs veel boekenvakkers niet echt kennen. Sterker nog: ik weet zelf pas net dat wat ik ‘persklaar maken’ noem, bij anderen heel anders heet!

Als kind wist ik al dat teksten verbeterd moesten worden: mijn ouders waren redacteur en corrector. Er lagen manuscripten op de eettafel, met de Dikke van Dale, het Groene Boekje en een rode pen ernaast. Ik viste de taalfouten uit de opstellen van klasgenoten. ‘Misschien een leuk bijbaantje naast dat acteren?’ opperde mijn vader. Mijn eerste klussen voor uitgeverijen deed ik terwijl hij tevreden naast me zat en me wees op wat ik over het hoofd zag. Ultieme taalliefde – die steeds groter werd dan mijn liefde voor theater. Ik bleek een persklaarmaker in hart en nieren.

Toch is er bij al die taalliefde een nadeel: het is vaak eenzaam werk, heel anders dan de supersociale theaterwereld, de gezelligheid van de boekhandel of de uitgebreide koffie bij de uitgeverij. Ik kon natuurlijk m’n vader bellen als ik ergens niet uitkwam, maar als redacteur in vaste dienst had hij niet op alles antwoord. Ik miste collega’s. En toen was daar de Facebookgroep ‘Correctoren, persklaarmakers en redacteuren’. Andere freelancers deelden er taalvragen, worstelingen met het eigengereide Word of frustraties over opdrachtgevers of schrijvers (ja, altijd netjes anoniem). Taalvragen had ik weinig – ik had m’n vader – maar na een pittige haastklus, waarvoor de minimale prijsverhoging met recht een gotspe kon worden genoemd, ging ik een keer los in een Facebookpost. Theatraal los. Konden we hier niet met z’n allen iets aan doen? Desnoods een vereniging oprichten?! Collega’s reageerden niet alleen meelevend, nee, ze stelden voor om koffie te drinken. En dat levende contact met een klein groepje actievelingen was een genot. Natuurlijk begon onze eerste bijeenkomst met gemopper over betaling, want met name bij de algemene uitgeverijen is die beroerd. Vragen om iets meer dan € 6,50 per 1000 woorden werden geregeld afgestraft met geen opdrachten meer krijgen. Maar toen we eenmaal een gereguleerd mopperkwartiertje hadden, werden we constructief. We wilden zichtbaarder worden. Onze opdrachtgevers meer te bieden hebben. Inhoudelijk en zakelijk van elkaar leren. En we moesten om te beginnen ons vak grondig definiëren. Neem nu persklaar maken. ‘Dat is toch lichte redactie?’ zei de een. De ander vond dit eindredactie, een derde zei: ‘Hè, dat is precies wat ik doe als ik corrigeer’ en ten slotte riep iemand: ‘Die hele term persklaarmaker is onzinnig!’. Tijd om al die andere collega’s aan de tand te voelen. We stelden een enquête op, die massaal werd ingevuld. Onze achterban groeide naar 150 mensen. Als u dit leest, hebben we net onze tweede borrel achter de rug, en zijn we leden aan het werven. We maken een website. We worden zichtbaar. Of zoals ze in het theater zeggen: u hoort nog van ons! 

handen van Frank Nellen.

Gerben de Bruijn

Elke dag jarig

Gerben de Bruijn van boekhandel Post Scriptum in Schiedam werd op 26 augustus tijdens Beste Boeken Live uitgeroepen tot Boekverkoper van het Jaar. Wat bracht dat teweeg?

‘Ik wil graag de winnaar van de Boekverkoper van het jaar-verkiezing 20242025 aankondigen en hem naar voren vragen: Gerben de Bruijn.’ Met die woorden maakte juryvoorzitter Frank Nellen bekend dat ik Boekverkoper van het Jaar geworden ben en sindsdien is het feest!

De terugreis die dag en de avond werden besteed aan het schrijven van berichten op sociale media en het maken van nieuwsbrieven en direct kwamen van alle kanten de felicitaties

binnen. Klanten kwamen mij vervolgens feliciteren in de winkel en brachten soms ook een mooie fles wijn of chocolade mee. En bloemen! Heel veel bloemen! En wat een drukte in de winkel! Blijkbaar zorgde alle aandacht die we geregeld hadden in de kranten en op internet ervoor dat veel mensen toch even de winkel wilden zien waar de Boekverkoper van het Jaar werkt. Nu blijft het hopen dat ze daarna nog eens terugkomen.

Tot vandaag word ik nog gefeliciteerd. In de winkel, op straat, tijdens het

is waardering voor al het werk dat we gedaan hebben in de afgelopen jaren. Voor alles dat we hebben opgebouwd. Maar het is ook een aansporing! Om verder door te gaan op de ingeslagen weg en om mij nog meer in te zetten voor ons mooie boekenvak.

Voor debutanten, toch de voedingsbodem van ons vak. Soms moeilijker om aan de man of vrouw te brengen in de winkel, maar zoveel leuker als dat dan toch lukt. Daarom was ik ook heel blij met de twee debutanten die we als jury op de longlist van de Boekenbon Literatuurprijs hadden gezet. Twee titels die jong en oud kunnen aanspreken, door hun verhaal, stijl en toon. Maar ook vond ik het leuk te zien dat boekhandel Maximus in Rotterdam een avond met drie debutanten had georganiseerd, met een mooie opkomst. Dat zouden meer boekhandels zeker kunnen organiseren (en wij dus ook...).

Een ander punt waar ik mij hard voor wil maken is een betere en meer gestructureerde samenwerking tussen schrijvers, boekhandel en uitgeverij, vooral met betrekking tot de promotie online. Zeker omdat op dit moment zo’n tweederde van alle Nederlandstalige boeken via de stenen boekhandel wordt verkocht, is daar naar mijn idee nog een wereld te winnen. Laat auteurs veel meer verwijzen naar hun eigen boekhandel. De winkel waar ze nu hun boeken kopen of de winkel uit het dorp waar ze vandaan komen. Dat zorgt voor de desbetreffende winkel voor een mooie verkooppiek.

Monique Eskens van De Drvkkery (Middelburg):

boodschappen doen. Zo langzamerhand heb ik wel een standaardantwoord klaar (Dank u, dank u), maar het voelt nog steeds alsof ik elke dag jarig ben. Gelukkig hoef ik niet elke dag te trakteren, anders was ik geleidelijk aan tonnetje rond geworden.

Natuurlijk kreeg ik ook vaak de vraag: ‘En wat heb je nu gewonnen?’ Dat is weer een mooi moment om uit te leggen dat ik natuurlijk heel blij ben met de oorkonde en de bokaal, maar dat de titel voor mij meer betekent. Het

En er is nog zo veel meer... Het protest tegen de aanstaande btwverhoging, de druk op de boekhandel door de stijgende kosten... Maar er komt een drukke tijd aan, op het moment dat ik dit stukje tik. De kinderboekenweek en verderop in oktober een week vol activiteiten in de winkel. En daarna zien we de boot van Sinterklaas al bijna het land in varen. Dus deze Boekverkoper van het Jaar is vol goede wil om een ambassadeur voor het vak te zijn, hij moet alleen eerst even een cursusje time management volgen. Maar dat jullie meer zullen horen, dat staat vast! 

Water, met name een enkele druppel, is de verbindende factor in deze magistrale roman. De druppel die rond 630 v. Chr. op het hoofd van koning Assurbanipal valt en als het ware de voorbode is van de ondergang van zijn rijk, duikt herhaaldelijk op in het leven van de drie hoofdpersonen en verbindt hun levens. Shafak neemt je mee op een boeiende en bij tijden aangrijpende reis naar diverse landen, tijden en culturen. De op het eerste oog zo verschillende levens blijken diverse raakvlakken te hebben, naarmate het verhaal vordert wordt het ingenieuze weefsel van de roman steeds iets duidelijker. Een rijk boek, met soms opvallende linkjes naar de actualiteit (de straathonden van Istanbul, de herdenking van de genocide op de Jezidi’s in 2014).

Een boek ook dat mij van begin tot einde boeide, soms schokte of ontroerde en aanzette tot verdiepen in de geschiedenis. Een aanrader voor een groot publiek!

Sjoerd Agterhof van boekhandel Jaspers (Badhoevedorp): Wie ooit een boek van Anne-Gine Goemans heeft gelezen, herkent haar schrijfstijl direct bij het lezen van Wondermond met als hoofdpersoon de 17-jarige Boye de Koning. Zowel door de heldere stijl van Goemans als door het verhaal, dat verteld wordt door Boye, zal dit boek zeker weer in de smaak vallen bij jongvolwassenen. Maar ook iedereen boven die leeftijd raad ik aan Wondermond te lezen. Op een heel mooie manier worden de verhalen van vijf generaties van de familie van Boye verteld. Verhalen over Noord-Groningse vissers, het dorpsleven, armoede en de nuchtere Groningers van vandaag. Een deel van het verhaal is lichtelijk gebaseerd op een storm in 1883 in het dorp Moddergat, waarbij een groot deel van de mannelijke bevolking op zee om het leven kwam.

ER STROMEN RIVIEREN IN DE LUCHT

ELIF SHAFAK (WERELDBIBLIOTHEEK, € 24,99)

WONDERMOND ANNE-GINE GOEMANS (AMBO|ANTHOS, € 24,99)

Roelke Aalderink van boekhandel Het Colofon (Arnhem):

Wat kan Safae el Khannoussi schrijven! Ongelofelijk dat dit een debuut is. Oroppa is origineel, groots en indrukwekkend. Een boek om in te verdwijnen, door alle verhalen in verhalen, de markante personages en de prachtige stijl. De rode draad is de verdwenen kunstenares Salomé Abergel. Alle personages hebben een connectie met haar, maar hebben vooral een eigen verhaal. Wat zij met elkaar gemeen hebben: het zijn migranten, ze wonen in een grote Europese stad en bevinden zich daar aan de schaduwkant – die je vooral kent en herkent als je er zelf zit. Oroppa laat zich niet samenvatten, de auteur waaiert uit, laat je over de wereld en door de tijd reizen en schrijft geen rechttoe rechtaan verhaal. Ik moest me overgeven aan haar stijl, niet willen dat alles op z’n plek zou vallen. Ik weet vrij zeker dat ik geen vergelijkbaar boek zal lezen dit jaar. Oroppa blijft nog wel even rondzingen in mijn hoofd.

Willy Wouters van boekhandel De Boekenmolen (Meliskerke):

Origineel, een dystopisch kinderboek. Alleen de cover al, wat een geweldige uitstraling heeft dit boek. Het is het jaar 2317. De opwarming, stijgende zeespiegel en stormen hebben ervoor gezorgd dat het westen van Nederland is teruggegeven aan de Noordzee. De inwoners van Walcheren weigeren hun land op te geven, maar fabriek Algas heeft dollartekens in de ogen en doet er alles aan om deze ‘Galliërs’ van Nederland onder water te zetten. Als code zwart wordt aangekondigd, zetten Wikke, Bries, Naomi en Lutijn alles op alles om Algas aan te wijzen als stormveroorzaker. Ze spannen samen met de conciërge van hun school die met prehistorische computers het door AI aangestuurde computersysteem van Algas moet hacken. Daarbij moeten ze het alziend oog van de drones, robotdogs en luchtschepen zien te ontwijken. Een razendspannende strijd volgt. Ik lees het boek in één ruk uit. Wat een gaaf boek van Marco Kunst!

Anthoni Fierloos van boekhandels De Koperen Tuin en Het Paard van Troje (Goes): Anders de la Motte is een Scandinavische auteur wiens naam waarschijnlijk maar bij weinigen een belletje doet rinkelen. Enkele jaren geleden verschenen vier boeken bij De Geus, nu komt er een nieuwe serie, over rechercheur Leonore Asker, bij The House of Books. Die start met De bergkoning, wat een boek! We komen terecht in een wereld van urban exploring. Mensen bezoeken verlaten gebouwen, in dit geval een gebouw verscholen in een berg. IJzingwekkend spannend, beetje creepy in een wel heel originele setting: de wereld van de modelspoorbouw. Figuurtjes die opduiken in het modelbouwlandschap blijken te maken te hebben met diverse verdwijningen. Asker wordt overgeplaatst naar een soort cold case team (de afdeling verloren zielen) waar lieden van diverse pluimage werken met ieder hun eigen (problematische) achtergrond. Na lezing kijk je toch echt anders aan tegen die modelspoorbaanverzamelaars…… Het is beslist iets om uit te kijken naar volgende delen!

Janny Beima van Broese Boekverkopers (Utrecht): Dat enthousiasme, bevlogenheid en betrokkenheid kunnen uitgroeien tot iets groots bewijst Anne Steenhoff met haar geweldige boek. Als beginnend leerkracht schrok ze van het leesniveau van de kinderen, de kwaliteit van de schoolbibliotheek en de tijd en aandacht die voor lezen werd ingeruimd. Het roer ging om: de bezem door de kasten, meer effectieve leestijd en een leerkracht die zelf ook leest om op de hoogte te zijn en de leerlingen goed te kunnen adviseren. Steenhoff schreef er een artikel over, een oplettende uitgever (Das Mag) nodigde haar uit om een boek te schrijven en zie hier, er is inmiddels al een vierde druk. In de Volkskrant Parool en Trouw hebben uitgebreide artikelen over Steenhoff en haar boek gestaan. Ze zat aan tafel bij Jinek en omroep Max. Bij ons was ze samen met Jacques Vriens op de Juffenen Meestersavond. Een oproep aan alle boekverkopers: omarm en adviseer dit boek!

OROPPA

SAFAE EL KHANNOUSSI  (UITGEVERIJ PLUIM, € 27,99)

DE MACHT VAN ALGAS MARCO KUNST

(LEMNISCAAT, € 15,99)

DE BERGKONING ANDERS DE LA MOTTE (THE HOUSE OF BOOKS, € 23,99)

EEN LUI LETTERLAND

ANNE STEENHOFF (DAS MAG, € 22,50)

Boekblad is de bron van nieuws, trends en ontwikkelingen voor iedereen die werkzaam is in de boekenen uitgeefwereld. De redactie staat bekend om haar betrouwbare vakinformatie voor alle bedrijfsniveaus: van directie tot werkvloer. Op Boekblad.nl staat elke dag spraakmakend

nieuws, plus verdiepende artikelen, blogs, een agenda en vacaturebank. Daarnaast is er het Boekblad magazine en een digitale nieuwsbrief. Wees altijd op de hoogte van het laatste boekenvaknieuws. Probeer Boekblad nu zes maanden voor slechts € 29,95 . Stopt automatisch.