Vakblad voor het boekenvak
Boekenbeurs Taiwan
Wereldpolitiek nadrukkelijk aan tafel
Wisseling van de wacht bij Marmer
Baarnse uitgeverij koestert de kleinschaligheid
Vé Bobelyn:
High-Tech Offset volgens
Veldhuis Media
We produceren het drukwerk volgens de ISO 12647-2 norm. Het is dé standaardnorm voor offsetdruk. Hierdoor garanderen wij een voorspelbare kwaliteit. Je wensen en ons drukproces naadloos op elkaar aangesloten. Hierdoor krijg je het kwaliteitsdrukwerk mooi op tijd en toch voordelig.
Snel en voordelig het drukwerk op de plaats van bestemming.
Vé Bobelyn (VBK België):
‘Er is een branchebreed besef dat het 5 voor 12 is’
Colofon Boekblad is hét vakblad voor de boekenbranche. Het tijdschrift verschijnt zes keer per jaar, waarvan één keer in combinatie met Boekenpost Het laatste nieuws is te volgen via Boekblad.nl en de digitale nieuwsbrief. Boekblad is een uitgave van Stip Media, Alkmaar.
Uitgever Vincent van de Vrede.
Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Bart Janssen (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur).
E redactie@boekblad.nl Persberichten welkom op bovenstaand mailadres.
Medewerkers aan dit nummer Anne ter Beek, Klaas de Boer, Maarten Bohlken, Roselinde Bouman, Gerben de Bruijn, Maarten Dessing, Monique Eskens, Mariëlle van der Goen, Durk Haarsma, Bart Janssen, Sandra de Jong, Niels Nijborg, Inge Roos, Simone Trum, Mik Vaes, Hilde Vinken, Marjoleine Wolf.
Foto omslag Wim Kempenaers.
Advertenties
Vincent van de Vrede T 072-5314978 E Vincent@stipmedia.nl
Vormgeving Jan Scholtus.
Druk Veldhuis Media, Meppel.
Copyright 2024 Overname van artikelen is alleen toegestaan na overleg met de uitgever en met bronvermelding. Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd. Meer informatie: Reprorecht.nl.
Fellowshipprogramma
boekenbeurs Taiwan
Wereldpolitiek zit nadrukkelijk aan tafel tijdens TiBE
Een mooi beroep sterft uit
Eric Koreman, de laatste juridisch boekverkoper
06 Vooraf
Wie schrijft het Oeroeg van 2025?
08 Over het nieuws
Simone Trum, Gerben de Bruijn, Mariëlle van der Goen
34 Column
Hilde Vinken (Kosmos Uitgevers): De Bestseller 60 is niet zaligmakend
36 Boekverkoper schrijft
Marjoleine Wolf (De Amsterdamse
Boekhandel): Droombaan
37 Boekverkopers lezen Recensies
Wisseling van de wacht bij jubilerend Marmer
Baarnse uitgeverij koestert de kleinschaligheid
Abonnementen
Boekblad Compleet
Online + magazine (print)
€ 179 (eerste jaar), daarna
€ 269. ZZP-ers € 108 (eerste jaar), daarna € 148.
Boekblad Online
Online + magazine (digitaal)
€ 119 (eerste jaar), daarna
€ 209. ZZP-ers € 86.
Proefabonnement Online + magazine (digitaal) € 29,95 (Stopt na zes maanden). Alle prijzen zijn exclusief btw. Meer informatie: www. boekblad.nl/abonneren
Opzeggingen Uw opzegging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven aan onze klantenservice.
Adreswijzigingen Uw adreswijziging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven aan onze klantenservice.
Klantenservice Stip Media Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T 072-5314978 (ma t/m do 13-16 uur) E administratie@stipmedia.nl www.boekblad.nl
ISSN 1586-2897
De keuze van de auteur van het Boekenweekgeschenk is voor ons vak zoiets als de keuze van de beste bondscoach voor de rest van het land: iedereen vindt er wat van. Dit jaar week de CPNB af van de in 1984 ingezette koers om één literair auteur van aanzien de opdracht te geven. De kritiek vanuit de wereld van schrijvers en recensenten was niet mals, boekverkopers waren vooraf al minder negatief. En na afloop van de Boekenweek was deze laatste groep behoorlijk tevreden over de resultaten. De CPNB kon bovendien cijfers melden waaruit bleek dat de verkoop van Nederlandstalige fictie en literaire non-fictie ‘een stevige boost ’ had gekregen in deze periode.
Hella S. Haasse signeert Oeroeg in 1948, nadat bekend was dat zij het Boekenweekgeschenk schreef.
Foto: ANP.
Voor het Boekenweekgeschenk 2025 grijpt de CPNB terug op het verleden: de auteur van het geschenk wordt gekozen uit de anonieme inzendingen voor een schrijfwedstrijd. In de jaren 1947-1952, 1957-1958 en 1960-1961 werd het Boekenweekgeschenk eveneens op deze manier geselecteerd, met Oeroeg van de toen nog onbekende Hella S. Haasse in 1948 en De nacht der Girondijnen van Jacques Presser in 1957 als nu nog steeds bekende winnaars.
De jury die het Boekenweekgeschenk van 2025 moet kiezen.
Foto: Bas van Hattum.
Deze verandering kan vooralsnog op waardering rekenen. Literaire auteurs hielden zich gedeisd, uitgevers en boekverkopers vinden het vooral een spannend idee, ondanks de nodige onzekerheden en extra werk voor uitgevers van deelnemende auteurs.
In vroeger jaren was er naast de schrijfwedstrijd ook een wedstrijd voor lezers: het Boekenweekgeschenk verscheen zonder auteursnaam op het omslag. Lezers mochten raden wie de schrijver was, de auteurs die werk inzonden stonden achterin het boekje opgesomd. In 1948 leverde dat ruim 24.000 reacties op, waarvan er 672 Hella S. Haasse noemden, lees ik in Ik besta in wat ik schrijf : Hella S. Haasse in beeld (Querido, 2008). Dit onderdeel van de traditie volgt de CPNB niet: in februari 2025 wordt de winnende auteur bekendgemaakt en uiteraard moet deze dan in de (verlengde) Boekenweek (12-23 maart) zo zichtbaar mogelijk zijn in de media. Het belooft een spannende Boekenweek te worden, met hopelijk als mooiste resultaat: een geschenk dat, net als Oeroeg , na ruim 75 jaar nog steeds gelezen wordt!
Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Vincent@stipmedia.nl
Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.
SIMONE TRUM
Mede-eigenaar van ontwerpstudio Team Thursday. Startte met andere grafisch ontwerpers een actie om het lokaal drukken te promoten en te waarschuwen voor verschraling van het ‘grafische druklandschap’ in Nederland.
10.000 kinderen in azc’s krijgen bloemlezing als welkomstgeschenk
Een blijmakend bericht: een kinderboek als manier om bruggen te bouwen tussen culturen en mensen. De namen van bijdragende schrijvers en tekenaars hebben bij mij als jong meisje een blauwdruk achtergelaten. Bij het voorlezen aan mijn dochter komen vaak herinneringen aan de verhalen en vooral tekeningen naar boven. Mooi als kinderen die naar Nederland zijn uitgeweken hier kennis mee kunnen maken. En nog mooier zou het zijn als de verhalen uit hun culturen ook getoond en gelezen zouden kunnen worden in Nederland. Ik zou deze graag weer aan mijn dochter voorlezen.
Grafisch ontwerpers voeren actie voor drukken in Nederland Een bericht uit eigen zak, over de ‘Fund Books, Make Books, Print Local!’-poster. Onlangs hebben ontwerper Jeremy Jansen en ik deze ontworpen en verspreid. De aanleiding hiervoor was het recente faillissement van drukkerij ZwaanLenoir. Er is veel kennis en kwaliteit op het gebied van drukken en binden in
Nederland, maar de Nederlandse drukkerijwereld wordt kaal. Hiermee willen we boekmakers oproepen zich bewust te zijn van de kwaliteit die er in Nederland is en deze te steunen door boeken te laten drukken in Nederland. Alle posters zijn kosteloos gedrukt door NPN en verspreid over kunstboekenwinkels, academies en kunstinstellingen –we hopen dat dit een mini-steen mag bijdragen aan aandacht voor dit onderwerp.
Letterenfonds zet in op meer toegankelijkheid
Na de vele berichten over de afnemende taalvaardigheid van Nederlandse kinderen is het fijn om dit positieve bericht te lezen over de plannen van het Letterenfonds om dit te verbeteren. Het versterken van de positie van de vertaler, een landelijke spreiding van subsidies en extra aandacht voor leesbevordering zijn de focuspunten. De aandacht hierbij voor innovatie en digitale middelen klinkt veelbelovend (en tegelijkertijd ook heel open). Ik ben gefascineerd door wat dit kan zijn en wat ontwerpers in het algemeen (en onze studio in het bijzonder) hier aan bij zouden kunnen dragen.
GERBEN DE BRUIJN
Sinds vijf jaar eigenaar van Post Scriptum in Schiedam, gaf zijn klanten Alleen met de goden van Alex Boogers cadeau omdat hij twintig jaar voor de winkel werkzaam is.
‘Hoe boekhandel Stevens bijna werd verkocht’
Wat ben ik geschrokken, boos en verdrietig om dit bericht. Ook al denken we soms dat ons mooie vak een onbedorven eilandje in de boze buitenwereld is, dat is natuurlijk niet zo. Ook hier zijn er genoeg rotte appels. Daarom ben ik enorm onder de indruk van de moed en durf die Lisa getoond heeft door dit bericht op Facebook te plaatsen. Ook hierin is zij een voorbeeld, zoals ze dat al was door haar tomeloze enthousiasme en inzet voor haar winkel. En die winkel zou ze door deze gebeurtenissen bijna verlaten… Laten we hopen dat dit bericht een aanzet is tot verandering binnen het vak, waarbij we nog meer nadenken hoe we plekken kunnen creëren waar mensen met hun verhaal terechtkunnen.
Nieuw platform moet online-omzet Libris impuls geven Regelmatig passen we de winkel aan. Vorig jaar groots, met onze uitbreiding, maar ook regelmatig kleiner. Je richt een tafel anders in, of je gooit twee kasten om. Ook online moet je de winkel aanpassen aan veranderende marktomstandigheden en daarom zijn we heel gelukkig met het nieuwe platform voor de website. In de afgelopen vijf jaar is onze webshopomzet vervijftigvoudigd en die omzet willen we graag vasthouden. Want als je stil blijft staan gaat het alleen maar minder. Mooi dat dit net voor de Boekenweek helemaal klaar was en we nu ook online klaar voor de toekomst zijn. De uitdaging voor ons is vooral
om alle nieuwe functies ook goed te gebruiken!
Gerben de Bruijn (Post Scriptum) geeft klanten verjaardagscadeau Grappig genoeg was ik eigenlijk van plan om mijn twintigjarig jubileum als boekverkoper redelijk geruisloos voorbij te laten gaan. Maar toen ik een week van tevoren bedacht dat het toch wel heel leuk was om mijn klanten een cadeau te geven, moesten er natuurlijk persberichten verzonden worden en melding gemaakt worden op sociale media. En dan loopt het altijd uit de hand… Bloemen, flessen wijn en heel veel klanten die hun waardering uitspraken voor die twintig jaar vulden mijn dag. Met natuurlijk de verzekering dat ik nog heel lang moest blijven! En hopelijk leidt het cadeau, Alleen met de goden van Alex Boogers uit buurgemeente Vlaardingen, ook nog tot extra vraag voor zijn andere boeken. Dat zou het feest nog groter maken.
MARIËLLE VAN
DER GOEN
Boekverkoper bij Libris Voorhoeve in Hilversum. Werd op 28 februari verkozen tot Stoerste Thrillerverkoper van 2024.
Libris Voorhoeve krijgt EK
Passion Star
In de week dat ik zelf werd vereerd met de titel Stoerste Thrillerverkoper van 2024, uitgereikt door uitgeverij De Fontein, kreeg onze
boekhandel Libris Voorhoeve de EK Passion Star, een van de meest gerenommeerde retailprijzen van Europa. Als team zijn we natuurlijk supertrots op deze prijs, maar vooral zijn we ook heel trots op onze winkel waar we allemaal met veel plezier en passie werken. Elke dag weer streeft ons team ernaar om een plek te creëren waar de consument vriendelijk en deskundig wordt geholpen, waar ruimte is voor een praatje en waar klanten worden gezien in een tijd met veel eenzaamheid en individualiteit. Boekwinkels kunnen misschien juist daarin wel een prachtige rol gaan vervullen, en voor klanten een rustpunt zijn in deze hectische maatschappij.
Boek Maxime Meiland hoeft niet uit de handel
Als boekverkoper ben ik natuurlijk een groot voorstander van de uitingsvrijheid die voortkomt uit de ‘drukpersvrijheid’. Soms kunnen partijen die daarbij belang denken te hebben de rechter verzoeken dit grondrecht in te perken door een publicatieverbod uit te spreken. Recentelijk zijn twee van dit soort gevallen door de rechter behandeld. In Maxime wordt een man anoniem opgevoerd die de gebiografeerde verkracht zou hebben. Mede doordat hij zelf ook de media had opgezocht met zijn kant van het verhaal, werd zijn vordering om het boek uit de handel te halen, afgewezen. In de andere zaak werd dezelfde vordering van de Surinaamse president (!) afgewezen, omdat deze in het betreffende boek over corruptie zelf niet direct werd beschuldigd, ondanks dat zijn foto
wel op het omslag prijkt. Gelukkig waakt de rechter streng over de drukpersvrijheid.
Vijf verschillende uitgeverijen hebben titel op Libris-shortlist Het is altijd weer een spannend moment als de shortlist voor de Libris Literatuur Prijs bekend wordt gemaakt. En tot vreugde van velen staan er voor het eerst in 31 edities meer vrouwen dan mannen op de lijst. Het Centraal Planbureau kwam onlangs met het nieuws dat het zogeheten vrouwenquotum blijkt te werken en er meer vrouwen in topfuncties in het bedrijfsleven zijn. Nu ben ik persoonlijk om allerlei redenen geen groot voorstander van het vrouwenquotum. Maar toch is het goed om te lezen dat in de maatschappij gaandeweg een steeds betere man-vrouwverhouding te zien is. En dan blijf ik graag hopen (ook al is het misschien nog een utopie) dat deze twee nieuwsberichten ooit op een dag geen nieuws meer zullen zijn en het niet meer dan normaal is dat vrouwen meedingen naar een literatuurprijs en banen hebben in topfuncties.
VÉ BOBELYN
1969 Geboren te Assenede
-2002 Werkzaam in de sociale sector
2002-2006 Sales Director, Roularta Media Group
2006-2007 Senior Key Accountmanager, De Post
2007-2009 Directeur marketing E5 mode
2009-2011 Directeur marketing modeketen ZEB
2011-2013 Directeur marketing Standaard Boekhandel
2013-heden Directeur VBK België
Vé Bobelyn (VBK België):
‘ER
Importeur, uitgever, voorzitter van de Vlaamse GAU – Vé
Bobelyn is het allemaal. De directeur van VBK België zou het ook niet anders willen. ‘VBK toont zich meer open te stellen voor alle auteurs als ze niet alleen naar Nederland moeten om uitgegeven te worden, maar ook in Antwerpen terechtkunnen. Je voelt dat auteurs dat ook zo begrijpen.’
Meer dan tien jaar is Vé Bobelyn inmiddels directeur van VBK België. Het is de baan die ze het langst heeft gehad, na een carrière bij onder meer Roularta en verschillende modebedrijven – en ruim tweeëneenhalf jaar als directeur marketing van Standaard Boekhandel. Maar aan weggaan denkt ze zeker niet. ‘Er hangt zo’n toffe schwung hier’, zegt ze in haar kantoor met uitzicht op de Schelde. ‘Er is een dynamisch team, waarmee ik enthousiast samenwerk. En we hebben een goede liaison met onze Nederlandse collega’s.’ Alle veranderingen in het vak houden het werk ook uitdagend. ‘Toen ik begon, werd er amper een e-boek gemaakt en was Bol nog klein in Vlaanderen. Het marktaandeel van online, dat toen 3 procent was, is nu 39 procent. Voor sommige genres zelfs nog meer. Over audio had helemaal niemand het. Storytel, Podimo – niemand kende die namen. Nu maken we voor Houtekiet, ons eigen Vlaamse fonds, zelf een tiental luisterboeken per jaar. En vergeet ook niet: we hebben hier alle genres. Zo ben je iedere dag met andere deelmarkten bezig.’
Wel heeft het Vlaamse importbedrijf van het grootste uitgeverijconcern van algemene boeken in het taalgebied, een ‘moeilijk’ jaar gehad. Zeker, de omzet groeide met ongeveer 1,5 procent. Maar dat is niet zoveel in verhouding tot de totale markt. Volgens de jaarcijfers van de Groep Algemene Uitgevers (GAU), waar Bobelyn voorzitter van is, pluste die namelijk met 10 procent. Met andere woorden: het gecombineerde marktaandeel van uitgeverijen zoals Kosmos, Luitingh-Sijthoff, Van Dale en Houtekiet, die tot VBK behoren, daalde: van circa 8,5 procent naar iets minder dan 8 procent.
De reden is het wegvallen van een aantal fysieke verkooppunten, legt Bobeley uit. ‘Nadat Makro verdween uit België volgde vorig jaar Bookspot. In verhouding met Nederland deed de Belgische webshop het goed. Audax heeft het klantendatabestand helaas niet verkocht, veel partijen zouden dat gewild hebben.
Ook stopte Colruyt met boekverkoop. Carrefour, een andere supermarkt, verkleinde het schap. Dreamland stopte ook. En nu zijn de FUN-winkels, ook een speelgoedketen met veel kinderboeken, failliet, al hebben anderen die deels overgenomen. Alles bij elkaar is dat veel.’
Dat dwingt VBK België in actie te komen. ‘Gelukkig krijg ik alle ruimte vanuit Nederland om onze eigen koers te bepalen. Ze weten dat de markten verschillend zijn en aanvaarden dat wij het best geplaatst zijn om de onze te kennen. Zo is dat vanaf het moment dat ik begon in 2013. Sommige vrienden zeiden toen verbaasd: “Ga je echt voor die Nederlanders werken?”. En ja, ik ben de enige Belg in het MT. Ik héb me ook moeten aanpassen aan de Nederlandse no nonsensvergaderstijl. Maar ik kan, net als alle uitgeefdirecteuren, zelf ondernemen.’
Dus wat ga je doen om de omzet stabiel te houden? ‘Een digitale hub creëren. Vorig jaar hebben we twee nieuwe mensen aangenomen: een junior content marketeer en een online marketeer, die zich deels ook met e-commerce bezighoudt. Met hen gaan we inzetten op datacaptatie : via sociale media, onze site en andere manieren willen we zoveel mogelijk data van onze lezers, om onze auteurs en titels rechtstreeks bij hen onder de aandacht te krijgen. Dat vereist veel experimenteren. TikTok, Pinterest, verschillende soorten posts op Instagram, enzovoorts. Net zo lang tot we weten wat werkt.’
Hadden jullie zoiets niet al veel eerder moeten doen?
‘We zijn altijd al pro-actief met sociale media bezig geweest. Maar zoals gezegd: de afgelopen tijd heeft de veranderingen versneld. Door corona, het wegvallen van verkoopkanalen, de opkomst van Engelstalig, de terugkeer van de doelgroep jongeren als lezer. Onder die omstandigheden is opeens een volwaardige digitale strategie nodig. In combinatie trouwens met een aangepast evenementenbeleid.’
‘IK HÉB ME MOETEN AANPASSEN AAN DE NEDERLANDSE NO NONSENS-VERGADERSTIJL. MAAR IK KAN, NET
ALS ALLE UITGEEFDIRECTEUREN, ZELF ONDERNEMEN’
Want?
‘Natuurlijk waren wij altijd al een evenementenbureau. Maar dat doen we nu doelgerichter. Destijds organiseerden we voor bijna iedere auteur een boekpresentatie, terwijl dat soms niet werkte ondanks alle tijd en energie die je erin moet steken. Nu kijken we gerichter welke auteurs al een fanbase hebben en gaan we actief in gesprek met alle mogelijke partners om te kijken welke auteurs goed aansluiten bij bijvoorbeeld een festival. Op basis daarvan maken we een jaarplanning die voor maximale zichtbaarheid kan zorgen. Zo hebben onze inspanningen veel meer effect.’
Is het een optie om Boekenwereld, de eigen webshop van VBK, in Vlaanderen te lanceren?
‘Dat onderzoeken we. Maar wat de uitkomst ook is, het primaire doel is om data van klanten binnen te halen en hen zo met nieuwsbrieven onze boeken onder de aandacht brengen. We gaan, net zomin als andere uitgeverijen in Vlaanderen, niet zwaar inzetten op een eigen webshop. Die markt is voor Bol. Amazon ook, dat steeds groter wordt. En natuurlijk voor partijen zoals Standaard Boekhandel en Fnac die meer en meer op omnichannel inzetten. Boekenwereld wordt hooguit een service voor lezers die misschien op onze site informatie over een titel zoeken en dan meteen willen bestellen.’
Geeft het jullie eigenlijk voordeel dat jullie, als enige importeur in Vlaanderen, onderdeel zijn van het concern waarvan jullie de uitgaven verdelen? ‘Natuurlijk. We zijn echt collega’s. We zien elkaar sowieso live bij iedere aanbieding en hebben ook daarbuiten veel contact. De marketeers bij VBK België spreken hun Nederlandse collega’s elke veertien dagen. Al voor verschijnen vragen die ons: is dit iets voor Vlaanderen? Is dit de goede titel? Dit de goede cover? Feelgood bijvoorbeeld, met al te heftige kleuren en tekeningen op het omslag, werkt hier minder goed, waar de lezer liever een klassiek beeld heeft. Soms beslissen we zelfs mee over de aankoop, omdat een boek te duur kan zijn als er geen afzet bij ons is. En als een boek er eenmaal aankomt, werken we zo nauw samen dat auteurs ons vertrouwen zoals ze hun eigen uitgever vertrouwen. Dan zijn wij echt de Belgische afdeling van, zeg, Ambo|Anthos of Atlas Contact. Vooral auteurs die al lang met ons een band hebben opgebouwd, zoals Herman Koch en Jan Brokken.’
Kun je een voorbeeld van een nauwe samenwerking geven?
‘Toen ik de drukproef van De avond is ongemak las, dacht ik meteen: met die stijl à la Jeroen Brouwers heeft Lucas Rijneveld een goede kans bij ons. Vervolgens hebben we samen met Atlas Contact een plan opgesteld zodat hij vanaf het begin regelmatig een paar dagen voor Vlaanderen beschikbaar was: eerst via een leesclub in Leuven, daarna een evenement op de Boekenbeurs, uiteindelijk ook interviews. Zo bouwde hij bij ons net zo snel een succesvolle naam op.’
‘ VAN
Maar is dat wezenlijk anders dan wanneer er een puur zakelijke relatie is?
‘Wij hebben enige tijd de vertegenwoordiging gedaan voor externe partijen: Meridiaan en Sterck & De Vreese. Een heel toffe samenwerking was dat, waarbij wij uiteraard hebben geprobeerd de marketing en sales zo goed mogelijk te doen. Echter, als er dan een auteur komt, is er toch – hoe zeg ik dat? – een bepaalde afstand. Het is niet jouw auteur, in je speech op de presentatie ben je iets voorzichtiger. Nu Meridiaan is overgestapt naar De Wolken en Sterck & De Vreese naar Mythras, ga ik niet meer actief op zoek naar nieuwe uitgeverijen. Als uitgeverijen bij ons aankloppen, prima, maar dan moeten we wel goede afspraken maken, zodat ze het niet ervaren als mogelijke kannibalisatie – alsof wij hun auteurs zouden inpalmen.’
Moet VBK België een omzetdoel per uitgeverij realiseren?
‘Nee. We hebben een globaal budget voor de hele Vlaamse markt. We kijken eerst naar de titels. Van de circa 1800 Nederlandse titels per jaar heeft ongeveer een derde kans in Vlaanderen. Ook kijken we naar onze klanten en klantgroepen: wat verwachten zij? En als derde parameter: de Gfk-cijfers. Op basis daarvan maken we een voorspelling per uitgeverij met daaraan gekoppeld een budget. Dat bespreken we met de uitgeefdirecteuren, waarna we het globale budget soms aanpassen – zoals we het natuurlijk ook in de loop van het jaar voortdurend bijsturen. Er zijn altijd tegenvallers en onverwachte successen, die je dwingen elke dag je begroting bij te stellen.’
Onverwachte successen zoals?
‘De Zoete Zusjes. Je zou zeggen: dat is hartstikke Nederlands, geen Belg interesseert zich voor hen. Toch blijkt het enorm succesvol, zoals alle Youtubers. Ook Rik & Jespers en Rutger & Thomassen verkopen hier goed.’
Heeft het anno 2024 zin om een importeur te combineren met een eigen uitgeverij: Houtekiet?
‘Heel erg. Toen ik hier begon, had VBK net de volledige overname gedaan van Linkeroever, vroeger deels onderdeel van Concentra – dat nu Mediahuis heet – in de gecombineerde uitgeverij Houtekiet/ Linkeroever. Deze combinatie was niet rendabel, er moest iets gebeuren. Toen uit analyse bleek hoe sterk het merk Houtekiet was, heb ik ervoor geijverd deze uitgeverij te behouden en Linkeroever wel stop te zetten. Waarom wilde ik dat? Enerzijds om als uitgever te kunnen meespelen in het Vlaamse boekenlandschap, anderzijds om aan auteurs te laten zien: wij geven ook om Vlaams talent. VBK toont zich zo meer open te stellen voor alle auteurs als ze niet alleen naar Nederland moeten om uitgegeven te worden, maar ook in Antwerpen terechtkunnen. Je voelt dat auteurs dat ook zo begrijpen.’
Wat is het voordeel om ‘als uitgeverij mee te spelen’?
‘Je leert het hele boekenlandschap veel beter kennen. Je bent niet alleen het bedrijf dat boeken van anderen hier vertegenwoordigt, als een buitenstaander. Nee, je praat met bedrijven als Pelckmans, Lannoo en SU als een collega over de ontwikkelingen hier. En zo ben je veel beter op de hoogte van alle finesses in het vak – bijvoorbeeld van ontwikkelingen rond de auteursrechtwetgeving en btw die trouwens in België helemaal anders is dan in Nederland.’
Is Houtekiet nu wel rendabel?
‘Ja – dankzij de keuzes die we hebben gemaakt. Het gaat niet om grote winsten, maar het bedrijf is gezond. Houtekiet moet ook een kleine uitgeverij blijven. Er zijn al zoveel grote uitgeverijen hier, de concurrentie is groot. En het sluit beter aan bij de
Nederlandse uitgeverijen met wie we in nauwe wisselwerking goed samenwerken. Zoals wij hen advies geven over de Vlaamse markt, zo geeft Ambo|Anthos – dat onze uitgaven in Nederland verdeelt – ons tips voor hun markt. Sommige VBK-auteurs zitten ook met een deel van hun uitgaven in Nederland en met een deel bij ons: Margot Vanderstraeten, Geert Van Istendael, Jo Claes.’
Wat is klein?
‘Houtekiet bestaat uit twee redacteuren en een productiecoördinator. Meer is niet nodig. Veel werk wordt gedaan door freelancers, bijvoorbeeld vormgevers en correctoren. De marketing en sales wordt gedaan door VBK België, de rechtenverkoop door Shared Stories. Dat kleine, enthousiaste team realiseert ongeveer dertig titels per jaar. Vroeger was dat gemiddeld vijftig, nu een stuk minder. Liefst doe ik nog minder dan dertig, maar het hangt af van wat op ons afkomt. We proberen zo streng mogelijk te zijn. We pitchen steeds vaker titels met sales en marketing én met bepaalde boekhandelaren, voor we de uitgeefbeslissing nemen.’
De najaarsaanbieding van 2023 wekte de indruk dat Houtekiet een nieuwe start maakte.
‘Het dna van Houtekiet is altijd hetzelfde gebleven. Toegankelijke non-fictie over mens en maatschappij: van Johan Braeckman en Dirk Verhofstadt tot een jong talent als Hanna Vandebussche. Literaire misdaad van Christian De Coninck en de superpopulaire Jo Claes. En sinds een jaar of twee: een jeugdfonds, dat we langzaam uitbouwen. Komend najaar brengen we de eerste Young Adult-titels. Al geven we sinds 1994 De wereld van Sofie uit. Dat blíjft doorlopen.’
Is er op de kinder- en jeugdboekenmarkt niet bij uitstek veel concurrentie in Vlaanderen?
‘Alle uitgeverijen zijn aan het uitbouwen op nieuwe domeinen, daarom kregen wij ook de vraag: waarom hebben jullie dat niet? Ik denk dat er ruimte voor is. Houtekiet staat bekend als eigenzinnig. Julien Weverbergh, de oprichter in 1986, was een heel eigengereid man. Leo De Haes, zijn opvolger, was ook zo iemand. Die spirit blijft tot op de dag van vandaag hangen. Dat zie je aan de boeken van Twiggy Bossuyt, die voor haar debuut Dag een bronzen griffel won: zij geeft aan een serieus onderwerp als rouw zo’n eigen draai dat het voor kinderen behapbaar wordt. Of Marc De Bel. Al lang een heel populaire auteur, maar wij brengen nu een Young Adult-titel van hem die we tegelijkertijd in het Engels publiceren: The Kriegels are Back! Al die
‘VLAMINGEN
nieuwe elementen die we testen, zijn de zuurstof die iedere uitgeverij nodig heeft.’
Zo stond er ook literatuur in de najaarscatalogus.
‘We hebben het geprobeerd: Ann Graus en een klassieker van Maurice D’Haese. Maar literaire fictie is zó moeilijk. De verkoop was heel laag. We hebben daarom besloten om in 2024 terug te gaan naar de roots Niet te veel risico’s meer. In een moeilijke markt moet je je concentreren op je sterktes. Die fondsonderdelen bieden genoeg kansen om uit te bouwen.’
Houtekiet geeft zelfs in het Frans uit – net als Engels, zoals inmiddels veel uitgeverijen.
‘Die Franse titel, literaire misdaad van Christian De Coninck, was een test. De Engelse uitgaven ook trouwens. Van een boek als Giraffes don’t sink van Kim Verhaeghe dachten we eerst: oei, hoe gaat de verkoop?
Stilaan loopt dat iedere week beter. We bekijken dit voorjaar of The Kriegels are back! en de Engelse editie van Elise Cordaro’s boek over autisme en ADHD dat hier goed doorloopt, ook in Engelstalige landen potentie hebben.’
Hoe belangrijk zijn e- en vooral audioboeken aan het worden?
‘E-boeken zijn inmiddels standaard beschikbaar en de verkoop ervan blijft zachtjes stijgen. E-boeken zijn in Vlaanderen goed voor zo’n 3 procent van de omzet. Het audioboek begint stilaan te groeien, maar is nog erg klein. Vlaamse uitgevers aarzelden lang met de productie omdat ze niet goed wisten of ze een Nederlandse of Vlaamse stem moesten gebruiken. Storytel ook, dat als eerste titels van Vlaamse uitgeverijen produceerde. Omdat de markt klein is, audioboeken maken duur is en het nog de vraag was of Vlamingen die platformen zouden gebruiken, werd alles met Nederlandse stemmen opgenomen. Tot het bedrijf zich realiseerde dat voor sommige titels een Vlaamse stem noodzakelijk was. Met die eerste ervaringen zijn steeds meer Vlaamse uitgeverijen op de trein gesprongen. Wij ook: klassiekers, populaire titels, reeksen. Ik heb net een contract getekend voor zeven luisterboeken in het najaar.’
Hoe kan het eigenlijk dat de Vlaamse markt is gestegen terwijl zoveel verkooppunten zijn weggevallen?
‘Het is uitzonderlijk in Europa: 3 procent meer afzet. Een belangrijk element vormen de vier generieke campagnes die Boekhandels Vlaanderen – in samenwerking met en ondersteuning van de GAU – heeft gedaan rond onder meer de jeugdboekenmaand en de eindejaarsperiode. Consumenten konden een bon van tien euro krijgen die ze in de boekhandel mochten besteden. Ten tweede was Boektopia een enorm succes. Omdat alle stakeholders goed samenwerkten en de media zich er volop achter schaarden, konden we het boek heel goed promoten bij de consument. Ook de inspanningen van de overheid om lezen te promoten bij jongeren en enkele sterke titels van grote auteurs als Jeroen Olyslaegers, Koen Peeters en Peter Terrin hielpen mee. Je moet weten: Vlamingen zijn, meer dan in de Nederlandse cultuur, heel trouw aan auteurs als ze die eenmaal hebben omarmd – reden waarom een boek soms ook iets duurder kan zijn.’
Boektopia is weliswaar flink gegroeid, maar de bezoekcijfers zijn toch nog steeds niet de helft van de Antwerpse Boekenbeurs ooit?
‘Maar het is pas de tweede editie! En nu reeds stijgt het bezoekcijfer spectaculair. Het concept is ook anders, dat we na de evaluatie alleen maar kunnen verbeteren. En het vindt dit jaar opnieuw plaats in Kortrijk. De bevolkingsdichtheid in die regio is een stuk lager dan in Antwerpen. Belangrijker zijn dan de vaststellingen dat er een nieuw publiek is aangeboord in West-Vlaanderen dat vroeger minder in contact kwam met boeken en het concept “beurs” – gezien de afstand – én dat het bestedingspatroon zéér hoog was: meer dan 40 euro per ticket. Overigens zijn de 105.000 verkochte boeken op Boektopia niet eens meegeteld in de Gfk-cijfers.’
Is de hernieuwde samenwerking in de branche, na de ruzie tussen boekhandelaren en uitgeverijen, het geheim van dit succes?
‘Absoluut. Boektopia was het eerste dat we weer met z’n allen hebben gerealiseerd – een fijn gevoel. Kijk alleen naar de grootste boekhandel die ene week in Kortrijk. Op de oude beurs zag je bij alle stands kleine winkeltjes, nu was er één grote boekhandel Boektopia, die samen met Boekhandels Vlaanderen en de andere stakeholders werd geëxploiteerd. Dat is collectiviteit. Als voorzitter van de GAU blijf ik daarom hameren –tegen andere stakeholders en tegenover onze leden – op het belang en de noodzaak hiervan. Alleen als we met z’n allen de schouders eronder blijven zetten, zullen we succesvol zijn. Vlaanderen is al zo klein, de markt al zo moeilijk.’
Want ik kan me voorstellen dat de Vlaamse regering niet ieder jaar opnieuw geld beschikbaar stelt voor een generieke boekencampagne.
‘We zullen zien wat de verkiezingen later dit jaar bren -
gen. Gelukkig is er bij alle politieke partijen het besef dat taal, lezen, educatie enorm belangrijk zijn voor de ontwikkeling van een land. Steun zal er dus zijn. De vraag is alleen: voor welk bedrag? De Boon, de literaire prijs, is voor meerdere jaren gegarandeerd. Maar verder? In ieder geval is er een branchebreed besef dat het 5 voor 12 is, zodat we voor alle dossiers echt gezamenlijk kunnen optrekken. Het nieuwe memorandum van het BoekenOverleg is daar het bewijs van.’
Standaard Boekhandel
Ondanks het succesvolle 2023 spreek je nu al herhaaldelijk van een moeilijke markt. Waarom?
‘Als je naar de afgelopen tien jaar kijkt, is de verkoop in stuks gedaald. Er heerst nu een positieve vibe rond lezen. Er wordt misschien ook meer gelezen, dat weet ik niet. Maar dát is de belangrijkste parameter die telt: afzet. Een deel van de stijging vorig jaar is ook Engelstalig. Daar hebben Vlaamse uitgevers en distributeurs niets aan. Tel daar het wegvallen van een aantal verkoopkanalen bij op, waardoor het speelveld voor uitgeverijen almaar kleiner wordt en je snapt de uitdaging. Gelukkig is VBK België relatief stabiel dankzij het zeer brede aanbod. Een stijging in een segment compenseert een daling elders.’
Wordt de uitgeverij in Vlaanderen door de ontwikkelingen afhankelijker van één dominante partij: Standaard Boekhandel?
‘ Men zegt soms: het is een monopolist – omdat er verder weinig meer is dan Fnac, een veertigtal onafhankelijke boekhandels, Bol en bepaalde supermarkten. Maar ik denk dan: we mogen blij zijn dat deze keten bestaat. Standaard Boekhandel besteedt zóveel aandacht aan het boek. De keerzijde is dat als er een keer iets met hen zou gebeuren, het een zwaar effect zal hebben op álle Vlaamse uitgeverijen. Maar op dit moment ben ik daar niet bang voor. De keten is heel goed bezig.’
Waarom?
‘In de tijd dat ik er nog werkte begon Standaard Boekhandel reeds met omnichannel. Vooral de laatste periode zijn ze opnieuw stappen aan het zetten, onder meer door het omnichannelbeleid te versterken door bijvoorbeeld weldra ook audioboeken aan te bieden. De keten gaat ook in de winkels meer aandacht besteden aan beleving en een gezellige winkelsfeer, waar je rustig kunt snuisteren . Ze komen met meer creatieve en exclusieve acties die ze in nauwe samenwerking met uitgevers opzetten. En er komt een nieuw logo. Alles bij elkaar geeft me dat veel vertrouwen.’
Gastvrijheid en openheid in Taiwan maar:
Maart was een goede maand voor het Nederlandse boek. Niet alleen blikken veel boekverkopers positief terug op de Boekenweek – in het eerste weekend werd er 13 procent meer Nederlandstalige fictie en nonfictie verkocht, aldus de CPNB – ook was Nederland op maar liefst twee buitenlandse boekenbeurzen gastland: eind maart op de Leipziger Buchmesse en enkele weken eerder op de Taipei International Book Exhibition (TiBE). Roselinde Bouman (Meulenhoff Boekerij) was in Taiwan als deelnemer aan het fellowshipprogramma en blikt voor Boekblad terug op een veelbewogen week.
Ruim vijfhonderd, zoveel aanmeldingen ontving de Taiwan Creative Content Agency (TAICCA) naar verluidt voor haar fellowshipprogramma in Taipei dit jaar, dat als doel heeft ‘bruggen te bouwen tussen verschillende culturen en geloofssystemen en de universaliteit van literatuur en het boekenvak te benadrukken’. TAICCA, naast fellowshiporganisator ook actief als verstrekker van subsidies en uitvoerder van internationale marketingcampagnes voor allerhande culturele projecten, wordt op haar beurt weer gefinancierd door – hoe kan het ook anders – een computerchipfabrikant. Niet voor niets is Taiwan een van de grootse klanten van het Nederlandse ASML. Maar terug naar de boeken: de afgelopen jaren richtte de organisatie zich met name op internationale gasten uit Taiwans voornaamste boekexportlanden: Zuid-Korea, Thailand, Vietnam, Japan, Indonesië en China. Dat laatstgenoemde land schitterde dit jaar, niet verrassend, door afwezigheid.
De beursvloer van TiBE, met rechts de drie cirkels van het Nederlandse Paviljoen.
Wel werpt men het net opvallend breder uit: maar liefst dertig fellows uit achttien landen zijn geselecteerd om deel te nemen. Namens Nederland zijn Jolijn Swager (Volt Uitgevers) en ikzelf de gelukkigen, vergezeld door afgevaardigden uit Japan, Zuid-Korea, Vietnam, Thailand, Indonesië, Finland, Italië, Frankrijk, Duitsland, Hongarije, Mexico, Australië, Brazilië, Griekenland, Oekraïne, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.
Beginnersles Mandarijn
Na maanden reikhalzend uitkijken is het op 17 februari eindelijk zover: ik vlieg naar Taipei. De eerste dagen ga ik op ontdekkingstocht in deze wereldstad: zo groot en druk, en toch voel ik me er direct op mijn gemak. Taiwan geldt als een van de veiligste reisbestemmingen en de sfeer op straat is gemoedelijk: men groet elkaar, houdt deuren open en werkelijk iedereen is vriendelijk.
De fellows die dit weekend binnendruppelen, spreken in verschillende formaties plannen af. Jolijn en ik bezoeken samen een aantal tempels en het oudste volledig in tact gebleven woonhuis van Taiwan: Lin An Tai. ’s Middags bezoek ik het Nationaal Paleismuseum en ’s avonds vergapen we ons aan een van de vele night markets . Het programma begint pas maandagmiddag en dus besluiten we ’s ochtends de jetlag te bestrijden met een klim naar de top van Elephant Mountain. Verkwikt beginnen we ’s middags aan het officiële programma.
De shuttlebus brengt ons naar de culturele hub ‘Not Just Library’: een gebouw dat tijdens de Japanse overheersing dienstdeed als het badhuis van de medewerkers van de Songshan Tabakfabriek. Het gebouw, dat onderdeel uitmaakt van het Songshan Cultural & Creative Park, is in ere hersteld met behoud van de originele structuur en authentieke elementen en doet nu dienst als bibliotheek en culturele expositie- en ontmoetingsruimte. Wij nemen plaats in een van de oude baden (inmiddels watervrij) voor een beginnersles Mandarijn. Zeer nuttig blijkt het al snel om de tekens voor rund, kip, vis en groente te kunnen herkennen, want menukaarten in Taipei zijn zelden in het Engels verkrijgbaar. Aansluitend bezoeken we de Eslite Bookstore, die 24 uur per dag geopend is, en daarmee een
ideale hotspot voor een groep publishing fellows met jetlag.
Die avond zit ik tijdens het diner naast de Oekraïense fellow, een vrouw van mijn leeftijd. Om hier te komen moest ze eerst de grens met Polen oversteken, want boven Oekraïne is uiteraard geen commercieel luchtverkeer mogelijk. Ze heeft geluk dat ze een vrouw is, legt ze uit, want mannen tussen de achttien en zestig mogen het land niet verlaten. Ook haar eigen man vecht momenteel aan het front. Toch vond ze het belangrijk om te komen: het boekendepot van Oekrai ne (net als in Nederland hebben ze er maar één) viel al eerder in Russische handen, waardoor uitgevers maandenlang geen boeken konden leveren. In die tijd leefden zij, haar familie en personeel compleet van vertaalsubsidies, die veel landen vervroegd uitkeerden om Oekraïense uitgevers uit de brand te helpen. Dit soort netwerkbijeenkomsten bijwonen is voor haar dus letterlijk van levensbelang. Maakt ze zich veel zorgen om haar man en zoon, terwijl ze hier is? Ze haalt haar schouders op. ‘Mijn man zie ik eens in de vier maanden als hij op verlof is, de rest van de tijd heeft het weinig zin om je zorgen te maken, iets veranderen kun je toch niet.’ Haar zoon logeert deze week bij haar schoonouders. ‘Ik heb ze uitgelegd hoe de app
van het luchtalarm werkt en gelukkig is er een schuilkelder vlakbij. Maar hoe gaat het in Nederland, met jullie bevolking en boekenmarkt?’ Ik overweeg even iets te zeggen over hoge energieprijzen, rechtse partijen, verengelsing en verdringing van de literatuur, maar besluit toch maar dat ik bar weinig te klagen heb.
Prijsoorlogen
Op dinsdag krijgen we een introductie over de Taiwanese markt. In vogelvlucht: het Taiwanese boekenvak heeft een marktwaarde van omgerekend € 630 miljoen per jaar. Er zijn 4700 uitgevers actief, maar slechts 10 procent van hen geeft meer dan tien titels per jaar uit. Er verschijnen zo’n 35.000 nieuwe titels per jaar (in 2012 was dat nog 42.000), waarvan 30 procent vertalingen zijn (meer dan de helft uit het Japans, 30 procent uit het Engels, 6 procent uit het Koreaans en 9 procent uit andere talen). De eerste uitgavevorm is altijd een trade paperback met een standaardkorting van 21 procent, die fungeert als introductieprijs. Dat is waarom op alle boeken een sticker met het getal 79 zit: je betaalt als consument slechts 79 procent van de verkoopprijs. Van verengelsing hebben ze in Taiwan weinig last, maar des te meer van prijsoorlogen tussen retailers , die elkaar uit de markt proberen te prijzen met een race to the bottom . De twee grootste spelers zijn Books.com.tw (in handen van de van oorsprong Amerikaanse en in Taiwan alomtegenwoordige supermarktketen 7/11) en Momo (in handen van de Taipei Fubon Bank). Beide geven standaard nog extra 30 procent korting op alle nieuwe boeken, bovenop de introductiekorting van 21 procent die uitgevers zelf al meegeven. Dit heeft tot gevolg dat het voor onafhankelijke boekhandels vaak voordeliger is om hun voorraad bij de prijsvechtende concurrent in te slaan dan direct bij de uitgever. Drie weesgegroetjes voor de vaste boekenprijs!
De Taiwanese uitgave van Een hart onder de riem van Toon Tellegen met de 79 sticker die aangeeft welk percentage van de verkoopprijs de klant betaalt.
langzaam groeiende. De grootste bestsellerauteur op de Taiwanese audiomarkt is opvallend genoeg de literaire, Amerikaanse auteur Amor Towles. W ie benieuwd is naar zijn werk hoeft zich overigens niet aan een Taiwanees audioboek te wagen, maar kan het prachtige Lincoln Highway lezen: virtuoos vertaald door Theo Schoemaker en uitgeven door uitgeverij WCeend – eh, Meulenhoff. Vraag je wat het goed doet in Taiwan, dan kunnen we daar kort over zijn: het is manga wat de klok slaat. Ook zien we hier de sluimerende angst voor een mogelijke inval door China terug: non-fictie titels als If China Attacks en The Civilian Survival Handbook prijken hoog op de bestsellerlijst.
‘De eerste uitgavevorm is altijd een trade paperback met een standaardkorting van 21 procent, die fungeert als introductieprijs’
Het belangrijkste e-bookflatform is Readmoo, maar ook dat heeft te lijden onder prijsoorlogen. Kobo (onderdeel van het Japanse Rakuten) heeft in februari bekendgemaakt hun leesplatform Kobo Plus in Taiwan te gaan uitrollen. Michael Tamblyn, CEO van Rakuten Kobo, zei in een interview inspiratie te halen uit het succes van Kobo Plus in Nederland: ‘Waar e-book verkopen enorm zijn aangetrokken en Kobo Plus een aantrekkelijk alternatief is gebleken voor het illegaal downloaden van e-books.’ Hear hear.
De audiomarkt is klein in Taiwan, wellicht omdat de reistijden kort zijn en omdat er nog geen grote partij actief is in deze markt. Abonnementsmodellen zijn überhaupt nog niet actief, de à la carte markt is wel
Die middag is de feestelijke opening van het Nederlandse Paviljoen, want zoals gezegd is Nederland dit jaar gastland op de TiBE. Het paviljoen en programma staan in het teken van vierhonderd jaar ‘historische betrekkingen’ tussen Taiwan en Nederland. Lees: de verjaardag van de bezetting van ‘NederlandsFormosa’ door de VOC, die zo’n veertig jaar standhield. Daarna was het eiland nog een kolonie van Portugal en Japan voor het in 1945 aan China werd overgedragen. Het is een klein wonder dat men hier nog altijd zo ontzettend gastvrij is. Ter ere van het gastlandschap is er een mooi programma opgetuigd rondom negen genodigde auteurs (Ilja Leonard Pfeijffer, Maxim Februari, Radna Fabias, Thomas Olde Heuvelt, Joyce Bergvelt, Carolijn Visser, Bibi Dumon Tak, Charlotte Dematons, Thomas van Gulik), met illustrator Thé Tjong-Khing als digitale eregast. Veel krijg je daar als fellow helaas niet van mee, want dan zit je elk halfuur volgepland met back-to-back meetings met Taiwanese redacteuren, uitgevers, rechtenmanagers en subagenten. Het lijkt wel een boekenbeurs!
Olifant in de kamer Op woensdagochtend staat er een trip naar de Taiwan Literature Base op het programma. Het is een prachtig terrein: een slaapzalencomplex uit de Japanse koloniale periode en een van de weinige locaties in Taiwan waar de historische gebouwen zo goed bewaard zijn gebleven. Niet voor niets is het complex beschermd
cultureel erfgoed. Bij binnenkomst doet iedereen zijn schoenen uit om de oorspronkelijke vloeren niet te beschadigen. Hier organiseert men lezingen, tentoonstellingen en artist in residence- verblijven om de wereldwijde literatuur te promoten en banden met andere landen te cultiveren. We krijgen een goed verzorgd overzicht van de literaire highlights van Taiwan in de afgelopen jaren en gaan dan terug naar de beurs voor een middag vol meetings.
Op donderdagochtend staat er een bezoek aan de Comic Base op het programma.
Het verschil met de Literature Base had niet groter kunnen zijn. Hier geen zen tuin of oorspronkelijk Japans theehuis, maar een hypermodern gebouw van beton en glas midden in een bruisende, hippe wijk. Naast lezingen en tentoonstellingen geeft men hier workshops aan beginnende makers en uitgevers en spelen ze ‘koppelaar’ tussen verschillende partijen, zoals auteurs, illustratoren en redacteuren. Op de begane grond is een stripwinkel gevestigd waarvan de voorraad voor 80 procent uit Taiwanese strips bestaat. Dat lijkt misschien normaal voor een stripwinkel in hartje Taipei, maar wie weet dat 98 procent van de stripmarkt in dit land Japans is, begrijpt dat hier het nationale aanbod in het zonnetje wordt gezet.
‘Ik vraag me af of er veel fellowships zijn waarbij de geopolitiek zo nadrukkelijk aan tafel zit’
Een van de negen gebouwen van de Literature Base, inmiddels een matcha huis.
Uitzicht op het theater en muziekgebouw vanaf het Chiang Kai-shek monument.
Op vrijdag is er tijd voor de laatste afspraken in het rechtencentrum en voor mij om nog wat bezienswaardigheden te bezoeken, zoals de indrukwekkende gedenkmonumenten voor Chiang Kai-shek en Sun Yat-sen. Hoe modern en hightech deze stad ook is: je vindt het verleden hier op elke straathoek.
Mijn deelname aan dit fellowship is een ervaring om nooit te vergeten: ik ben enorm dankbaar voor de geweldige mensen die ik heb mogen ontmoeten en
dingen die ik heb mogen meemaken. Zoals bij alle fellowships was dit een prachtige kans om een internationaal netwerk op te bouwen en kennis te maken met een andere markt: haar voornaamste spelers, recente highlights en belangrijkste ontwikkelingen. Maar ik vraag me af of er veel fellowships zijn waarbij de geopolitiek zo nadrukkelijk aan tafel zit als deze week. Of we het nu over Poetin, Trump, Wilders, Orbán, Bardella, Krah, Meloni of Xi hebben, eigenlijk heeft iedereen dezelfde zorgen. Hoeveel ruimte blijft er voor vrije, onafhankelijke literatuur, bestaan er volgend jaar überhaupt nog cultuursubsidies, wat betekent dit politieke klimaat voor de vertegenwoordiging en veiligheid van minderheden? Het zijn grote thema’s die bij elk gesprek onder de oppervlakte borrelen.
En dan is er natuurlijk nog de olifant in de kamer: de vage, maar immer groeiende dreiging van een invasie van China in Taiwan. Want juist hier kwam afgelopen januari de presidentskandidaat van de Chinakritische Democratische Progressieve Partij (DPP) als winnaar uit de stembus. Gedurende de week betrapte ik mezelf er toch zo nu en dan op: de gedachte of dit alles er over een paar jaar nog zal zijn? De stad, de mensen, de gemoedelijkheid en openheid. Het grote aanbod LGBTQ+ literatuur, de twee vrouwen die ik zag kussen op straat in dit enige Aziatische land waar het homohuwelijk is gelegaliseerd. Op 28 maart jl. sprak Xiaoxue Martin, China-expert bij onderzoeksinstituut Clingendael, de Tweede Kamercommissie Buitenlandse Zaken toe over de kwestie Taiwan. ‘Taiwan lijkt misschien wel ver weg’, schrijft ze in haar position paper, ‘maar de oplopende spanningen rondom het eiland gaan ook Nederland aan’. Laten we hopen dat de liefdevolle herinnering aan 400 jaar historische betrekkingen ook de komende jaren standhoudt.
Op 21 maart nam Eric Koreman afscheid als medewerker van Boekhandel Douwes in Den Haag. Tijdens zijn afscheidsreceptie sprak Maarten Bohlken, directeur van de Praktizijns Sociëteit en oud-collega van Koreman bij Boekhandel Jongbloed, onderstaande redevoering uit.
Tekst Maarten Bohiken
u Eric Koreman met pensioen gaat, is helaas het moment aangebroken om met hem afscheid te nemen van de laatste juridisch boekverkoper van Nederland. Ik wil dit graag in een historische context plaatsen.
Paul van Vliet had in 1973 een conference over het Reservaat. Hierin leidde hij het publiek rond langs zeldzaam geworden Nederlanders om hen voor het nageslacht en de vergetelheid te bewaren. Hij benoemde achtereenvolgens de laatste kleine kruidenier, de hofdame, het lid van de katholieke volkspartij, de ongehuwde priester, de moeder met tien kinderen, de verstelnaaister en de Nederlandse maagd. We zijn 50 jaar verder en nu voeg ik er eentje aan toe, namelijk de juridisch boekverkoper.
Iconische boekverkopers
Wat is eigenlijk een juridisch boekverkoper? Je bent geneigd om heel flauw te zeggen: iemand die juridische boeken verkoopt in een juridische boekhandel. Dus is de logische vervolgvraag wat dan een juridische boekhandel is. Vroeger waren er meerdere, met name Nijhoff, Belinfante, Scheltema Holkema Vermeulen, Jongbloed en buitenbeentje Wilbro. Soms voerde de boekhandel voor 100 procent een juridisch assortiment, soms ging het om een grote, gezichtsbepalende afdeling of studieboekenafdeling binnen een boekenwarenhuis. Hier werkten iconische boekverkopers als Paul van Appeven, Hans Bousie, Jaap Steketee, Theo Walter en dus ook Eric Koreman. Het kon gaan om alleen nieuwe
boeken maar ook om boekhandels met prominente antiquariaten. Tot ongeveer het jaar 2000 ging het uitsluitend om papieren producten zoals boeken, boekseries, losbladige werken, tijdschriften en studieboeken. De winkels met hun grote voorraden gaven de boekhandels hun uitstraling. Bij Jongbloed stond bijvoorbeeld de Schuurman & Jordens-kast zodanig in het zicht dat het een voorbijganger direct duidelijk was dat dit een juridische boekhandel was. Toch werd het geld niet verdiend met die mooie collecties en de (contante) verkoop ervan. Juridische boekhandels verdienden, net als ongetwijfeld de uitgeverijen, vooral aan de abonnementen en de studieboeken. Dat blijkt wel uit de kenmerken van ieder van de productgroepen.
Boeken
Een goede collectie voeren betekent dat de voorraad breed en diep moet zijn en voorts dat de boekhandel een goed geëquipeerde bestelafdeling moet aanhouden. De dure voorraad in combinatie met hoog opgeleide en kundige boekverkopers kosten per definitie meer dan de omzet op zich rechtvaardigt. De bestelservice gaat niet alleen om eenvoudig via het CB te bestellen boeken maar vooral ook om het speuren naar ‘exoten’ uit het grijze circuit.
Boekseries
De mooie mengvorm tussen boeken en abonnementen met voorbeelden als Schuurman & Jordens (later Lexplicatie), Tekst & Commentaar, Asser en Monografieën BW maar ook abonnementen op series die niet
als zodanig door de uitgever als serie in abonnement worden gegeven. Met een goede administratie is dit een lucratieve productgroep.
Supplementen
De abonnementen op losbladige uitgaven waren de meest winstgevende groep. Ooit hielden boekhandels zelf alle hoofdwerken aan in de winkel, later leverden ze alleen nog de supplementen die rechtstreeks door de uitgeverij aan de klant werden gestuurd, weliswaar tegen een veel lagere marge maar nog steeds profijtelijk. Vooral klanten die een broertje dood hadden aan invoegen werden gekoesterd: als er ergens weer eens stapels supplementen in de vensterbank lagen, was het zeker dat er een bestelling voor een nieuw hoofdwerk zou komen.
Tijdschriften
Zowel de bibliotheken als individuele juristen hadden abonnementen waarbij het cruciaal was dat de boekhandel ieder abonnement op de juiste kostenplaats kon factureren. Ongeveer iedere jurist had ooit een abonnement op de NJ (Nederlandse Jurisprudentie) en een tijdschrift binnen het eigen rechtsgebied dus dat waren heel veel abonnementen.
Studieboeken
Levering van studieboeken vond in eerste instantie plaats aan individuele studenten en later ook aan studieverenigingen. Verkoop van studieboeken leverde een mooie omzet op maar ook naamsbekendheid bij de toekomstige juristen.
Laatste der Mohikanen
Uiteindelijk ging het niet goed met de juridische boekhandels. Er kwamen (landelijke) aanbestedingen van de overheid en rechtbanken en marktverkenningen van grote advocatenkantoren die leidden tot een vergaande concentratie bij met name Jongbloed. Informatie werd in toenemende mate digitaal afgenomen, te beginnen met CD-ROM’s en later online databanken waardoor de losbladige uitgaven geheel uit de markt verdwenen. Via de contentintegrators Legal Intelligence en Rechtsorde werden niet alleen de databanken ontsloten, ook het lezen van tijdschriften ging uiteindelijk via deze kanalen en papieren abonnementen werden en masse gestaakt. Alleen de bibliotheken van de kantoren en rechtbanken hielden nog een papieren ‘back up-collectie’ aan en soms werden er ‘pleintjes’ bij de afzonderlijke secties onderhouden. Tenslotte werden door LI Library en Xposi boeken gedigitaliseerd en verdwenen langzaamaan ook de papieren boeken uit de bibliotheken. Jongbloed kon in deze teruglopende markt juist groeien door zich te onderscheiden met het ontwikkelen en aanbieden van ‘Jongbloed Juridica’. In deze dienst onderhield Jongbloed de boekencatalogus van aangesloten kantoren, adviseerde over de aanschaf van nieuwe boeken, factureerde op maat, maakte bibliotheekapplicaties als Adlib en Bibis overbodig en ondersteunde het beheer van persoonlijke budgetten voor boeken en tijdschriften van advocaten. Advocaat en Boekbladcolumnist Hans Bousie noemde dit indertijd een geniale aanbieding omdat advocaten doodsbenauwd zijn om iets te missen.
Toch kon ook Jongbloed als Laatste der Mohikanen de strijd niet volhouden. Uitgevers zagen de mogelijkheid om contentdeals met hun klanten te sluiten buiten de boekhandel en waren niet van plan om samen te werken in een Jongbloed-platform. In 2013 werd Jongbloed verkocht aan Swets en bleek er alsnog belangstelling te zijn bij de uitgevers om samen te werken in SwetsWise, schaalgrootte werd dus gehonoreerd. Het faillissement van Swets een jaar later sleurde ook Jongbloed mee en zo kwam er een einde aan de laatste juridische boekwinkel in Nederland. Twee partijen hebben moedig het stokje overgenomen. Managementboek kocht uit het faillissement de merknaam en het klantenbestand en nam een aantal medewerkers over. Vervolgens werd in de beste Jongbloedtraditie een verzendboekhandel opgetuigd met volledige abonnementenservice en werden (landelijke) aanbestedingen gewonnen waardoor Managementboek nu een van de toonaangevende intermediairs is in de zakelijke markt.
Douwes zag zijn kans schoon om in Den Haag alsnog een juridische boekwinkel te beginnen onder de naam De Nieuwe Juridische Boekhandel en nam Eric Koreman in dienst. En hiermee is het bruggetje er naar de vraag wat een juridisch boekverkoper is.
Zaterdagclub van fijnproevers
Ooit was de reguliere juridisch boekverkoper iemand die alle belangrijke auteurs en alle uitgevers persoonlijk kende en bekend was met alle publicaties. Hij/zij adviseerde klanten in de winkel, aan de telefoon, per mail en tijdens klantbezoek. Een klant ging altijd met meer boeken de winkel uit dan deze van tevoren had bedacht. De juridisch boekverkoper saneerde en actualiseerde bibliotheken bij kantoren. En tenslotte stelde hij/zij de herdrukservice en basisbibliotheken samen. Was die functie altijd profijtelijk voor de boekhandel? Ja en nee. Ja, want dit leidde tot klantenbinding, de kennis was een marketinginstrument en gaf een zekere gunfactor bij uitgeverijen. Maar nee, want, zoals hierboven gesteld, een boekhandel verdiende uiteindelijk het geld met abonnementen. Maar goed, per saldo was
de juridisch boekverkoper van onschatbare waarde voor de boekhandel.
Veel boekverkopers waren ook antiquaar, dat waren gewetenloze schurken, ze zetten hun expertise en creativiteit in om zoveel mogelijk omzet uit een klant te halen en deden dat zonder scrupules. Een antiquaar bood bijvoorbeeld een klein bedragje voor een complete NJ vanaf 1913 en verkocht deze dan voor veel geld door aan een startende advocaat. Hetzelfde gold voor de Schuurman & Jordens-molens. Tegelijkertijd kende een antiquariaat een uitgebreide collectie proefschriften, bundels en redes die prettig geprijsd werden aangeboden, dus zo erg was het nu ook weer niet. In de papieren tijd was een juridisch antiquariaat van onschatbare waarde voor startende kantoren. Uiteindelijk heeft de digitalisering ook het antiquariaat de das omgedaan.
En dan Eric Koreman. Hij was alles wat hierboven is geschetst als boekverkoper en als antiquaar. Hij was afkomstig uit de wijnhandel en heeft zich meteen bij zijn indiensttreding bij Jongbloed ingelezen, is op bezoek gegaan en heeft stage gelopen bij bibliotheken van advocatenkantoren en werd een waardig opvolger van de roemruchte Theo Walter. Jongbloed en later Douwes kenden onder leiding van Eric een zaterdagclub met echte fijnproevers die bijna wekelijks langskwamen voor recent verschenen boeken maar inmiddels is zelfs deze categorie kopers bijna uitgestorven. Eric heeft zijn uitzonderlijke kennis van juridische literatuur meegenomen, fungeerde nog steeds als vraagbaak voor bibliotheken, had een fantastische servicebereidheid en was bovenal een prettig mens. Daarmee sterft met de pensionering van Eric een mooi beroep uit. Dat ligt niet aan Eric maar aan de gewijzigde marktomstandigheden waarin er geen ruimte meer is voor een puur juridische boekwinkel Managementboek gaat gelukkig door met de verzendactiviteiten en Douwes houdt moedig stand na het vertrek van Eric als laatste aanbieder met een winkelfunctie.
Maar er is nu wel een tijdperk afgesloten.
Een drukbezochte afscheidsreceptie van Eric Koreman bij Boekhandel Douwes in Den Haag.
Marmer bestaat vijftien jaar. De in 2009 door Marc van Gisbergen gestarte uitgeverij in Baarn met het fraaie motto ‘De mooiste boeken zijn van Marmer’ staat sinds kort onder leiding van dochter Sara van Gisbergen. De onderneming blijft een familiezaak: vader Marc is als publisher-at-large nog een paar dagen per week aanwezig en moeder Karin Dienaar is ook nog volop actief. In een gesprek over de wisseling van de wacht, idealisme en kleinschaligheid vult, zoals dat gaat in families, de een de ander aan.
Tekst Durk HaarsmaO‘peens was daar een moment dat ik me realiseerde: dit is wat ik wil doen. De sfeer, de aardige mensen en de liefde voor het vak die ik bij hen ontmoette in combinatie met mijn eigen marketing- en economieachtergrond, het paste gewoon’, zegt Sara van Gisbergen in het prachtige pand van Marmer, uitkijkend over het Stationsplein van Baarn. Ze studeerde economie, deed een master in strategy en haalde een bachelor geschiedenis. Sinds 2020 werkt ze al mee in de uitgeverij. Het plan was om na
haar studie een baan te zoeken: ‘Ik zocht naar een mooie functie als consultant.’ Corona maakte solliciteren lastig en vader Marc bood haar aan om een paar dagen in de week op de uitgeverij te komen helpen. ‘Dat leek mij een ideale combinatie’, lacht Sara: ‘Solliciteren en ondertussen bij Marmer werken.’
Familiebedrijf
Het was niet zo dat het uitgeverijwerk Sara helemaal vreemd was: toen ze haar studie startte, boekte ze al facturen in bij de uitgeverij, ze kende alle auteurs bij naam en was bekend met het businessmo -
Onbedoeld een echt familiebedrijf. Van achter naar voor: Marc van Gisbergen, Karin Dienaar en Sara van Gisbergen.
del. Maar nu werd het een echte baan als medewerker publiciteit en marketing en verkoop binnendienst. En al snel, na een paar maanden, kwam dat gevoel: hier wil ik blijven. ‘Ik ben opgegroeid met de uitgeverij. Voordat Marmer bestond, werkte mijn vader ook in het uitgeversvak bij De Geus. Maar het was nooit mijn plan om zelf de uitgeverij in te gaan.’ En toch voelde ze dus al snel dat ze op haar plek zat: ‘Dat had ook te maken met het feit dat ik opeens de raakvlakken zag tussen het creatieve proces en het in de markt zetten, verkopen en positioneren
van het product – het boek – dat daaruit voortvloeit. Dat vond ik superinteressant en is natuurlijk precies waar wij hier de hele dag aan werken.’
Marc van Gisbergen startte de uitgeverij in 2009 in zijn eentje. Toen hij acht jaar geleden door gezondheidsproblemen niet meer voor honderd procent kon werken, sprong Karin bij, sindsdien leidden ze samen de uitgeverij en nam Sara een deel van het werk van haar vader over als junioruitgever. In het vijftiende jaar van het bestaan van de uitgeverij vonden Marc, Karin en Sara het tijd voor een heuse directiewisseling: junior-uitgever deed niet meer recht aan de positie van Sara. Het werd uitgever. Dat betekent ook een generatiewisseling en dat voelt best een beetje vreemd. Karin: ‘Omdat het allemaal zo vloeiend is verlopen, voelt het niet als een strategie– het is geen proces geweest waar we lang over na hebben gedacht omdat we bijvoorbeeld bewust werken aan de uitbouw van een familiebedrijf. Integendeel.’ Marc beaamt dat buitenstaanders wel vaker de opmerking gemaakt hebben dat Marmer zo een familiebedrijf wordt, maar daar is ook niks mis mee: ‘Het is natuurlijk objectief bekeken ook gewoon zo.’ Een officiële overdracht van aandelen en zeggenschap is nog niet geregeld. ‘Het is zeker de bedoeling dat Sara Marmer op den duur gaat overnemen. Maar we hebben nog twee kinderen’, zegt Karin. ‘Dus moeten we dat heel netjes uitwerken. Nu officieel de tweede generatie aantreedt, moeten we
ons echt gaan verdiepen in wat daarbij komt kijken.’
De wisseling van de wacht betekent allerminst dat Marc en Karin zich niet meer met Marmer bemoeien, integendeel, het is en blijft een gezamenlijke onderneming. Karin: ‘We werken ontzettend goed samen. Dat was natuurlijk best spannend in het begin, maar het heeft heel goed uitgepakt.’
Nieuwe accenten
De directiewisseling heeft niet tot gevolg dat de strategie van Marmer wordt aangepast. Maar onvermijdelijk zullen er andere accenten komen in het fonds. Zo verschijnen dit voorjaar twee titels die Sara heeft aangekocht. Het eerste is De brul van de jaguar van Micheliny Verunschk, over twee inheemse kinderen uit Brazilië die in de negentiende eeuw door wetenschappers meegenomen werden naar Duitsland voor onderzoek. Het boek won de grootste literaire prijs van Brazilië, de
Marc van Gisbergen: ‘Het feit dat Sara Italiaans en Portugees spreekt, heeft al geholpen bij het binnenbrengen van titels uit Brazilië en Italië.’
Jabuti-prijs. De tweede aankoop is het eerste deel van een Siciliaanse detectiveserie van Cristina Cassar Scalia. Sara: ‘Ik was op vakantie op Sicilië en echt iedereen las dat boek. Ik heb wat onderzoek gedaan en het bleek een grote hit te zijn in Italië. Niemand had de rechten voor Nederland nog gekocht, dus we zijn daar op ingesprongen. Het is echt goed.’
Eerder bracht ze al de biografie van Nora Barnacle, vrouw en muze van James Joyce, door Nuala O’Connor, naar Nederland. Of er een lijn te vinden is in haar aankopen? Hooguit dat de genoemde boeken alle drie door vrouwen geschreven zijn, maar dat kan net zo goed toeval zijn, denkt ze. Vader Marc herkent in de boeken waarvoor Sara de rechten aankocht wel een verschuiving die al langer aan de gang is: van Nederlands literair werk naar vertaalde literatuur. Marc: ‘Ik zette tien jaar geleden wel in op Nederlandse literaire schrijvers, ook van poëzie, maar dat is best heel lastig.’ Ook de kookboeken, die eerder wat prominenter aanwezig waren in het fonds, zijn op de achtergrond geraakt.
Een andere accentverschuiving betreft de marketing van nieuwe boeken. Marc geeft toe: ‘Ik was toch wel een beetje van de leesexemplaren, brochures en een poster hier en daar.’ ‘Ik zoek het meer in social media’, vervolgt Sara: ‘Instagram of Facebook zijn daarbij voor mij bijvoorbeeld belangrijk. Op Instagram zijn hele communities die boeken neerleggen op een tafeltje naast een vaas met bloemen en andere accessoires, dat instagrammable schikken, fotograferen en posten. Dat gaat niet alleen over lezen, het boek is onderdeel van een stilleven, maar dat maakt niet uit, het helpt wel om titels onder de aandacht te brengen. Ook probeer ik voor verschillende boeken verschillende kanalen te gebruiken. De nieuwe thriller van Linda van Rijn, Terschelling , komt nu in 100% NL Magazine . Dat past goed en is hartstikke leuk.’ Met een kleiner fonds is een gerichte aanpak
gemakkelijker te realiseren, maar de liefde, tijd en moeite die de uitgeverij steekt in elk nieuw product, verdient ook die aandacht in de marketing, beamen alle drie.
Gezonde mix
Sara’s achtergrond geeft haar wellicht een voorsprong binnen het boekenvak waar de marges flinterdun zijn en de concurrentie groot is. Maar ze geeft direct toe dat harde economische afwegingen in het boekenvak lastig te maken zijn, omdat dan de stekker uit zoveel projecten getrokken zou worden, simpelweg omdat ze niet uit kunnen. Vanzelfsprekend moeten tegenover alle projecten met een lage marge ook projecten staan die wel bijdragen aan een positief eindresultaat. Marc valt haar bij:
‘Ik heb vanaf dag één bij Marmer het idee aangehangen om 25 boeken per jaar uit te geven. Die 25 titels moeten een gezonde mix zijn van Nederlandse literatuur, commerciële fictie, kinderboeken – en eerder dus ook kookboeken. Ik heb daar het verdienmodel op gebouwd. Dat evenwicht bewaren we nu al jaren en de vereiste omzet halen we ook al sinds een jaar of acht. Ik vind het nog steeds verschrikkelijk dat een uitgeverij 120 boeken afscheidt per jaar waarvan er misschien 20 succesvol zijn, dat komt de markt niet ten goede.’ In de omzet van Marmer is nog steeds een belangrijk deel afkomstig van het langdurige succes van de vakantiethrillers van Linda van Rijn (pseudoniem van Mariëtte Middelbeek). Een ander deel komt van overige commerciële fictie, zoals de serie over de Noorse detective Varg Veum van Gunnar Staalesen en de boeken over de gezusters Kauffmann van Hetty Kleinloog. De vorig jaar gestarte Jakob Weber-serie van thrillerschrijver Ørjan Karlsson moet hier ook aan bijdragen. Het laatste, kleinere, deel van de omzet komt uit Nederlandse en vertaalde literatuur en poëzie. Marc van Gisbergen: ‘Zoals ik al zei wordt Nederlandse literatuur uitgeven steeds moeilijker, er komt zoveel op de markt, waarvan er maar
weinig uitschieters zijn qua verkoop. Het accent bij ons verschuift richting vertaalde literatuur. Het feit dat Sara Italiaans en Portugees spreekt, heeft al geholpen bij het binnenbrengen van de eerder genoemde titels uit Brazilië en Italië.’
Alle producten dienen een bijdrage te leveren aan het succes van Marmer, maar dat hoeft niet altijd financieel te zijn. Het kan ook gaan om goede publiciteit die afstraalt op de andere uitgaven of het imago van de uitgeverij versterkt. ‘Marmer komt van marketing en mer -ken’, verklaart Marc. De uitgeverij is financieel gezond, een kleine organisatie draagt daar aan bij. Er is een team van freelancers die al jaren verbonden zijn aan Marmer, zoals vaste vertalers en correctoren. Studio Riesenkind maakt al heel lang de covers van de meeste nieuwe boeken en Johan Vermulst, net met pensioen, deed heel lang het zetwerk. Ten slotte is, naast Sara, Karin en Marc, Hans van den Pol al jaren het vaste gezicht voor de boekhandels.
Idealisme
Het feit dat er zoveel boeken uitgegeven worden, dat er bij het CB stapels boeken liggen die nooit meer verkocht worden, dat daar zoveel bomen voor omgezaagd zijn, het stoort de Marmer-familie. Marc van Gisbergen: ‘Ik zou graag meer ruimte zien voor POD, wij proberen voorzichtig te zijn met drukken en onze omloopsnelheid is goed. Eerlijk gezegd drukken we ook vaak laat, pas als de beurs is geweest of wanneer we een beetje inzicht hebben in wat een boek qua inkoop gaat doen. Dat kan ook omdat we klein zijn.’ Sara vult haar vader aan: ‘Retouren vind ik vreselijk. De helft van die boeken kun je weggooien omdat ze beschadigd of vies zijn. We proberen die stroom zo klein mogelijk te houden, in samenwerking met de boekhandel. Vergeet ook niet al die vrachtwagens die ervoor moeten rijden. Ik durf zelfs wel te stellen dat Hans, onze accountmanager, in sommige gevallen het optimisme bij een boekverkoper
Sara van Gisbergen: ‘Ik ben niet van plan om de uitgeverij veel groter te maken dan die nu is.’
Foto: Sara van Gisbergen.
tempert omdat een titel minder geschikt is voor die betreffende winkel. En nabestellen kan altijd.’ Op tafel liggen twee voorbeelden waarin wat idealisme is gestoken: de bundel Wonen op de rand van het wonder van Saskia Stehouwer, die waterloos gedrukt is met composteerbare bio-inkt en op papier van landbouwafval en de novelle Schermtijd van Linda van Rijn, die weggegeven werd in het kader van een campagne die lezen moest stimuleren en ‘schermtijd’ verminderen. Het bewijst dat bij Marmer ook idealisme en een betrokkenheid bij de samenleving met betrekking tot duurzaamheid een rol spelen. De nieuwe generatie uitgevers – en ook boekverkopers – zal, volgens Sara, hier ook meer rekening mee houden: ‘We zijn er allemaal toch mee bezig.’
Toekomst
Waar Marmer over 15 jaar staat? De drie gezinsleden aan tafel zijn eensgezind: er zal niet veel veranderd zijn. De liefde voor boeken blijft bestaan en zo lang dat het geval is, moeten er mooie verhalen bezorgd worden bij de lezers. ‘Maar ik ben niet van plan om de uitgeverij veel groter te maken dan die nu is’, zegt Sara. ‘Dit is fijn werken. Er is een zekere mix in het fonds die heel prettig is. Het is heel mooi om bijzondere literaire werken uit te geven, of poëzie. Maar ik geniet van de leuke reacties op de thrillers. Wij allemaal trouwens. Dat wil ik niet veranderen. Dat is mede waarom ik verliefd op het vak geworden ben en hier nu op deze plek zit.’ Karin zwaait naar buiten: ‘Ook letterlijk deze plek! Kijk eens waar we zitten, in dit mooie pand op deze mooie plek in Baarn.’ Marmer is in balans, daar zijn ze het over eens.
Door Sara van Gisbergen aangekochte titels.
Laten we eerlijk zijn: het bereiken van een plek in de Bestseller 60 is voor veel auteurs en uitgevers het ultieme doel. Het is de bekroning van het vele harde werken dat eraan vooraf is gegaan. Deze lijst is bovendien een wekelijks baken in het schier onmetelijke boekenlandschap. Het is een afspiegeling van de smaak van het lezerspubliek.
Wat opvalt is de grote diversiteit aan genres en titels die wekelijks deze lijst siert. Van spannende thrillers, literaire romans en praktische zelfhulpboeken tot prachtig geïllustreerde kinderboeken.
Wat maakt juist deze boeken tot bestsellers? Dat is een vraag die ons allemaal bezighoudt. Is het de kracht van een verhaal, de bekendheid van de auteur, de timing, een geweldige marketingcampagne of misschien gewoon geluk? Het antwoord ligt waarschijnlijk in een combinatie van deze factoren.
Vanuit een meer filosofisch standpunt legt de Bestseller 60 het spanningsveld bloot tussen commercieel succes en literaire verdienste, tussen wat populair is en wat als ‘hoogwaardig’ wordt beschouwd. Het is immers onze taak om het verhaal van de auteur bij de lezers onder de aandacht te krijgen. Omdat lezen onze wereld vergroot, onze levens verrijkt en ons misschien wel betere mensen maakt. Een plek in deze lijst laat dus zeker zien of we daar als uitgevers in zijn geslaagd.
Veel titels die Kosmos het afgelopen jaar heeft uitgebracht hebben hun weg naar deze lijst gevonden, met als onbetwiste aanvoerder de boeken van de Zoete Zusjes. En dat doet deugd, want alle zorgelijke berichten in de media over ontlezing ten spijt, zijn we erin geslaagd om iets te vinden wat kinderen aanspreekt en hopelijk een mooie basis legt voor een leven lang leesplezier.
Universele thema’s zoals vriendschap, familie, samenwerking en het overwinnen van uitdagingen vormen de kern van deze succesvolle serie. Thema’s die te vinden zijn in veel boeken die een plaats hebben veroverd in de Bestseller 60. Ze geven ons leven kleur en vergroten ons begrip van de wereld. En ze bieden auteurs de kans om hun stem te laten horen in een wereld die vaak te druk is om te luisteren.
De Bestseller 60 is slechts één indicator van succes; laten we niet vergeten om ook de verborgen juweeltjes te blijven koesteren. Zo houden we oog voor de diversiteit aan verhalen die verrijken en inspireren. Het is onze verantwoordelijkheid om een podium te bieden aan alle stemmen en zo als uitgever en boekhandelaar bij te dragen aan een meer inclusieve en begripvolle wereld.
Marjoleine Wolf van De Amsterdamse Boekhandel overziet haar carrière en concludeert dat ze de baan van haar leven veel eerder had dan ze zelf besefte.
Toen ik – op de kop af – 25 jaar geleden onverwacht boekverkoper werd, ging ik ervan uit dat dit een tijdelijk baantje zou zijn. Ik werkte destijds in de televisiejournalistiek en was het zat. De deadlines , de waan(zin) van de dag en het kijkcijfers scoren. Ik had het gevoel mensen te gebruiken als voorwerpen, als middelen om een verhaal te vertellen en ik werd daar ongelukkig van. Een vriendin had een kinderbioscoop op de Nieuwmarkt en wist dat ze in de Kinderboekwinkel daarboven iemand zochten. Of dat niets voor mij was?
Ik las als kind veel en deed dat nog steeds. Als ik langs een boekwinkel
kwam, moest ik naar binnen. Ik las boekrecensies in kranten, keek altijd naar boekenprogramma’s als Hier is Adriaan van Dis en kocht me suf bij onder andere antiquariaat van Gennep en boekhandel Scheltema. Gek genoeg kwam de gedachte boekverkoper te worden nooit bij me op – zelfs niet toen ik in die Kinderboekwinkel begon.
Niet dat ik het niet leuk vond. Ik vond het geweldig. Ik was als een vis in het water. Ik vond het heerlijk te adviseren, boeken in te pakken, uit te pakken, in te kopen en te etaleren. Ook het organiseren van evenementen deed ik graag en ik kon er al mijn
creativiteit in kwijt. Zo signeerde hond ‘Rintje’ zelf het over hem geschreven boek door een pootafdruk in vingerverf en vanwege de aparte brilmonturen van Carry Slee organiseerden we ‘Knutsel mee aan de bril van Carry Slee’. En zelfs mijn journalistieke ‘aspiraties’ kon ik kwijt als maker van De Ochtendprofeet : het krantje dat ik schreef bij de lancering van de Harry Potter-boeken. En van het een kwam het ander. Na boekverkoper werd ik bedrijfsleider en daarna zelfs mede-eigenaar. Maar nog steeds had ik niet het gevoel dat ik boekverkoper was, al was dat wel wat ik met veel plezier deed. Het
onrustige gevoel dat ik eigenlijk nog een flitsende carrière moest maken (met bijbehorend salaris), bekroop me steeds vaker en toen de kinderboekwinkel uiteindelijk haar deuren moest sluiten, maakte ik de overstap naar een ‘echte’ (kantoor)baan. Dat was, kort gezegd, geen doorslaand succes. De stap was te groot en ook miste ik het contact met de boeken en de mensen en de dynamiek van het runnen van een boekhandel. Een illusie armer en een ervaring rijker kon ik gelukkig snel aan de slag bij een net opgerichte boekhandel in Buitenveldert. Heerlijk was het om ‘terug’ te zijn en al snel was ik ook daar weer druk met klanten, scholen, boekpresentaties en lezingen. Tot corona kwam en de boekhandel in onzekere tijden belandde. En in die tijd kwam een baan voorbij die op mijn lijf geschreven was. Een baan waar ik mijn creativiteit in kwijt zou kunnen en in het groot zou gaan doen, wat ik tot nu toe in het klein deed: bezig zijn met leesbevordering, leesplezier en boekpromotie. Maar ook deze overstap was geen succes. Ingewerkt worden via Zoom vanwege de coronamaatregelen hielp niet mee en de hele dag alleen op mijn werkkamer zitten ook niet. Ik miste de boekhandel zo erg, dat het pijn deed. En langzaam drong het besef door: ik ben boekverkoper! Dat is wat ik ben, wat ik goed kan en wat mij gelukkig maakt. Dit is de leukste baan die er is. Een baan waar je bijzondere ontmoetingen en gesprekken hebt. Over boeken en het leven. Met klanten, auteurs, illustratoren, vertegenwoordigers en uitgevers. Waar je ’s ochtends een schoolbibliotheek inricht en in de middag in de boekhandel een pallet vol dozen met mooie boeken uitpakt. Waar je etalages inricht met werk van illustratoren alsof je een galerie runt. Waar je lezingen en feestelijke boekpresentaties organiseert en altijd zelf de slingers mag ophangen. Waar geen dag ooit hetzelfde is.
De allerleukste baan heb ik dit jaar al 25 jaar. Zonder dat ik het zelf doorhad...
Mik Vaes van boekhandel Savannah Bay (Utrecht): Een filosofisch, behoorlijk abstract boek dat vragen opwerpt, problemen signaleert maar geen oplossingen geeft. En dat is de kern. Het in stand (proberen te) houden van de wereld zoals die is, is het probleem. De zogenaamde oplossingen energietransitie, groene groei, circulaire economie, zijn het probleem. Ze leiden tot meer afval en meer vernietiging. Het zijn pogingen de crisis te negeren, om door te kunnen gaan met wat we doen zonder ons schuldig te voelen. Juist het ongebreidelde consumeren heeft geleid tot de huidige problemen. Hiermee verder gaan leidt tot meer problemen. Ook voor zonnepanelen, accu’s en windmolens zijn grondstoffen nodig en energie om alles te delven, vervoeren, produceren. Wat heeft het voor zin om natuur op te offeren onder het mom van dat het beter is voor de wereld? Welke wereld blijft er dan over? We offeren op wat we zeggen te willen behouden. Hoe kan dat een oplossing zijn?
Anne ter Beek van boekhandel INDEX Poetry Books (Leiden): In 2022 verscheen Sasja Janssens indrukwekkende en veelgeprezen bundel Virgula (‘komma’ in het Latijn) en sindsdien staat zij hoog in mijn favorietenlijstje. Die positie is weer eens bevestigd met haar bundel Mijn vader zegt entropie mijn moeder logica die in januari verscheen. Wat een feest! Wat een poëzie! Wie zich niet door de lange titel laat afschrikken komt terecht in een intense wereld waar het leven, tijd, dood en verlangen over de randen klotsen: ‘het heden blikkert in al zijn details’. Janssens gebruikt sterke en contrastrijke beelden, letterlijk, want er komt veel kleur, licht en donker terug in haar gedichten. Waar in de vorige bundel de komma een centrale figuur was, zijn dat nu bloemen. In de titels van elk van de vijf afdelingen komt een bloem of iets bloeiends terug, zoals narcissen en geraniums. Deze bundel zet al je zintuigen op scherp: je kunt deze gedichten voelen, ruiken, zien, bijna proeven. Smakelijk!
APOCALYPSOFIE
LISA DOELAND (TEN HAVE, € 22,00)
MIJN VADER ZEGT ENTROPIE
MIJN MOEDER LOGICA
SASJA JANSSEN (QUERIDO, € 18,99)
Monique Eskens van De Drvkkery (Middelburg):
Wie wel eens in Amerika is geweest, kent de troosteloze trailerparks en vaak desolate strip malls.
En die zijn de setting voor deze rauwe, onthutsende, aangrijpende, prachtige, meeslepende roman. Demon groeit in de jaren negentig op in troosteloze omstandigheden in Virgina; armoede, geweld en drugs vormen de achtergrond van zijn jeugd. Na het overlijden van zijn moeder komt hij terecht in pleeggezinnen waar uitbuiting aan de orde van de dag is. Als het beter lijkt te gaan raakt hij tijdens American Football geblesseerd en ontstaat een verslaving aan sterke pijnstillers. Door de fijne vertelstem van Demon, zijn humor, intelligentie en overlevingsdrang is het geen deprimerend boek, wel een dat je nog lang bijblijft. Aan de ene kant vind ik het jammer dat er niet gekozen is voor het omslag van de Engelse editie, maar aan de andere kant dringt zich nu de associatie met Shuggie Bain op en dat is prima.
Inge Roos van kinderboekhandel In de wolken (Voorburg):
En opnieuw maakte Yorick Goldwijk iets bijzonders. In en rond deze boom wonen allemaal dieren, elk een verhaal waard. Lees over de ogenschijnlijk relaxte luiaard, de recalcitrante bui van de beer en de knorrige snoek uit de vijver. Bladluis Betsie is gevaarlijk onverzadigbaar, de boerenzwaluw lijkt op een oneindige zoektocht te zijn die wel heel menselijk aandoet en Betsie de moddervette bladluis is absoluut hilarisch. De auteur breit van dit alles een prachtig geheel vol compassie, mooie zinnen en droge humor. Ik heb echt een aantal keer hardop gelachen, zijn vondsten zijn briljant. Fijne verhalen om (voor) te lezen, met een diepere, filosofische laag. De illustraties passen prachtig bij de woorden. Het is duidelijk dat illustrator Jeska Verstegen er veel plezier in heeft gehad. De eendagsvlieg krijgt (ondanks dat ze maar een dag leeft) een prachtig eerbetoon en ook haar maanvlinderrups komt voor je ogen tot leven. Ben ik lyrisch? Ja! Ik vind dit ZO ontzettend goed gedaan.
DE BOOM DIE EEN WERELD WAS YORICK GOLDWIJK (PLOEGSMA, € 18,99)
Niels Nijborg van boekhandel Hoogstins (Amsterdam): Een boek met een samenvatting! Het is kenmerkend voor de academische stijl die Hoppenbrouwers bezigt in Stormruiters. Een systematische geschiedenis van de steppevolken met behoorlijk wat jargon, maar toch ook, af en toe, een mooie vergelijking of grappige opmerking. En laten we wel zijn, het onderwerp is uitermate interessant. Al was het maar omdat in dit boek Europa niet centraal staat. Europa ondergaat een aantal keren de gesel van het Oosten, iedereen kent Attila (die een rol speelt in het Nibelungenlied) en Dzjenghis khan. Meer dan 2000 jaar bestrijkt het boek, over volken die grotendeel onbekend zijn, maar wel eeuwenlang van belang zijn geweest voor de wereldgeschiedenis. Op het hoogtepunt van haar macht heerste het Mongoolse Khanaat van de Himalaya tot de Noordpool en van de Oost-Chinese Zee tot Constantinopel (en eventjes tot Wenen). Een machtig interessante, grotendeels onbekende geschiedenis, beschreven in een ietwat stramme stijl. Maar wat een boek!
STORMRUITERS
PETER HOPPENBROUWERS (PROMETHEUS, € 39,99)
Sandra de Jong van boekhandel Novita (Bennekom): Weer een nieuw bergboek van Cognetti. Deze keer blijven we, zoals de titel al aangeeft, voornamelijk in het dal. De hoofdpersonen zijn Luigi, zijn zwangere vrouw Elisabetta en zijn broer Alfredo die zeven jaar eerder als houthakker vertrok naar Canada om daar zijn geluk te beproeven. Hij komt terug om zich te laten uitkopen uit het huis dat hij en Luigi hebben geërfd. Alfredo twijfelt aan de goede intenties van zijn broer. Cognetti belicht de situatie vanuit verschillende perspectieven en laat goed zien dat vanuit een ander oogpunt dingen anders kunnen zijn. In tegenstelling tot Cognetti’s eerdere werk is dit geen boek over de zonnige en positieve kanten van de bergen. Het gaat over dood en geweld, over ontbossing en verontreiniging. Maar ook over broederliefde, loslaten van je jeugd en van verwachtingen die soms zijn ingegeven door ouders, soms ontstaan in de loop der jaren.
BENEDEN IN HET DAL
PAOLO COGNETTI (DE BEZIGE BIJ, € 22,99)
Veilingagenda.nl biedt een overzicht van waar en wanneer er in Nederland en België veilingen worden gehouden. Naast de veilingagenda, waar voornamelijk fysieke veilingen in staan, vind je hier ook altijd een actueel overzicht van wat er op dit moment wordt aangeboden in online veilingen. Het gaat om veilingen in verschillende en uiteenlopende categorieën zoals: antiek, kunst, design, speelgoed, modeltreinen, boeken, stripboeken, munten, postzegels, sieraden, horloges, oldtimers en meer.
Op Veilingagenda.nl vind je ook informatie over de veilinghuizen.
Boekblad is de bron van nieuws, trends en ontwikkelingen voor iedereen die werkzaam is in de boekenen uitgeefwereld. De redactie staat bekend om haar betrouwbare vakinformatie voor alle bedrijfsniveaus: van directie tot werkvloer. Op Boekblad.nl staat elke dag spraakmakend
nieuws, plus verdiepende artikelen, blogs, een agenda en vacaturebank. Daarnaast is er het Boekblad magazine en een digitale nieuwsbrief. Wees altijd op de hoogte van het laatste boekenvaknieuws. Probeer Boekblad nu zes maanden voor slechts € 29,95 . Stopt automatisch.
