Boekblad #3 mei-juni 2021

JAARGANG 188 MEI/JUNI 2021

3

Vakblad voor het boekenvak w ww.b oek blad.nl

VERTALERSDISCUSSIE: Leidt ‘de kwestie Gorman’ tot verandering?

BOOKSTORE CAFÉS: Ontmoeting als concept

De drie V’s van Gert van Doorn (Primera):

‘VERBETEREN, VERTELLEN EN VERRASSEN’ mei/juni 2021  jaargang 188

00

Mogen wij uw boeken maken?

Kanaaldijk OZ 3 8102 HL Raalte 0572 - 34 97 00

info@veldhuis.nl www.veldhuis.nl

INHOUD

IN DIT NUMMER:

18

EN VERDER

Vertalersdiscussie Leidt ‘de kwestie Gorman’ tot verandering?

10

06 Vooraf

Vincent van de Vrede: ‘Huwelijk’

08 Over het nieuws

Aart de Bonte, Saartje Kuijs, Michelle da Rocha

31 Column

Caroline Reeders: Dagdynamiek

32 In beeld

De drie V’s van Gert van Doorn (Primera):

150 jaar CB

36 Boekverkoper schrijft

22

FOTO William Rutten

‘Verbeteren, Vertellen en Verrassen’

Arno Koek (Boekhandel Blokker, Heemstede): Hoop

37 Boekverkopers lezen Recensies

Michael Pilarczyk en Elise de Bres (Invictus Publishing): ‘Onze boeken zijn eversellers’

26

Bookstore cafés ‘Het concept is de ontmoeting’ COLOFON Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Geraldine te Gussinklo (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur).

Redactieadres Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T (072) 531 49 78 E redactie@boekblad.nl Persberichten welkom op bovenstaand mailadres.

4

Medewerkers aan dit nummer Sjoerd Agterhof, Klaas de Boer, Aart de Bonte, Maarten Dessing, Monique Eskens, Anthoni Fierloos, Jesse Keff, Arno Koek, Saartje Kuijs, Niels Nijborg, Caroline Reeders, Michelle da Rocha, Enno de Witt, Willy Wouters.

Foto omslag Stijn Rademaker.

Uitgeverij Boekblad verschijnt in 2021 zes keer, waarvan een keer in combinatie met Boekenpost.

Uitgave van Stip Media.

Adres: Louise de Colignystraat 15, 1814 JA Alkmaar.

Vormgeving colorscan – Den Haag – Alphen aan den Rijn – Doetinchem – Deventer (basisontwerp)

Advertenties Vincent van de Vrede T (072) 531 49 78 E vincent@stipmedia.nl

Druk Veldhuis (Raalte).

www.boekblad.nl

Jan Scholtus.

© 2021 Stip Media Overname van artikelen is alleen toegestaan met bronvermelding en na overleg met de uitgever. Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd.

Zie voor meer informatie www.reprorecht.nl.

Abonnementen BOEKBLAD COMPLEET onbeperkt toegang tot Boekblad.nl + 6 x Boekblad magazine | € 261, eerste jaar € 179.

BOEKBLAD ONLINE onbeperkt toegang tot Boekblad.nl | € 201, eerste jaar € 119.

BOEKBLAD COMPLEET ZZP/ STUDENT onbeperkt toegang tot Boekblad.nl + 6 x Boekblad magazine | € 141, eerste jaar € 108.

BOEKBLAD ONLINE ZZP/ STUDENT onbeperkt toegang tot Boekblad.nl | € 81, eerste jaar € 59,-.

PROEFABONNEMENT 6 maanden onbeperkt toegang tot Boekblad.nl + 3 x Boekblad magazine | loopt automatisch af | € 49,50.

MEER INFORMATIE Boekblad.nl/abonneren.

Opzeggingen Uw opzegging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven bij onze klantenservice.

Adreswijzigingen Uw adreswijziging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven bij onze klantenservice.

ISSN 1586-2897

Klantenservice Stip Media Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T 072 531 49 78 E info@stipmedia.nl www.stipmedia.nl

mei/juni 2021  jaargang 188

5

VOORAF dags op het programma stond, kwam daar nog een koninklijk tintje bij: het CB mag vanaf heden het predikaat Koninklijk voeren.

medewerkers, van wie, zo werd tijdens het webinar duidelijk, er velen zeer lang en met grote betrokkenheid bij CB werken.

Bij dit jubileum en de koninklijke erkenning past natuurlijk een hartelijke felicitatie van dit inmiddels 188 jaar oude vakblad aan het bedrijf en de

Eigenlijk is zo’n felicitatie ook een felicitatie aan het vak als geheel. CB is immers ‘een collectieve onderneming van en voor het Nederlandse boeken-

vak’, zo besluit Marijke Huisman haar inleiding in de ook op 6 april verschenen jubileumuitgave Collectief in boeken.

‘Die collectiviteit’, zegt Huisman in dit nummer, ‘is als een huwelijk. In de hele historie waren er voortdurend spanningen en werd ook soms gedacht aan scheiding. Maar het huwelijk is in stand gebleven. Dat is best verbazing-

wekkend maar kan ook bewondering opwekken.’ Waarvan akte.  Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) vincent@stipmedia.nl

FOTO Joosje ter Velde

Het kan u onmogelijk ontgaan zijn: het CB bestaat 150 jaar. Op 6 april werd dit feestje coronaproof gevierd. Op het programma stond onder andere de officiële

opening van het nieuwe bakkenmagazijn in Culemborg, een ruimte van 100.000 kubieke meter waarmee CB nieuwe uitdagingen op het gebied van distributie wil aangaan. Het was voor bedrijf en medewerkers uiteraard mooi dat koning Willem-Alexander de officiële opening verrichtte. Tijdens het webinar voor het vak dat ’s mid-

FOTO CB

Huwelijk

Home Magazine Boekblad was erbij

Vacatures Agenda

Over het nieuws

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

AART DE BONTE Acquirerend redacteur Jeugd en Non-Fictie bij KokBoekencentrum, medeverantwoordelijk voor het aanhoudend succes van Charlie Mackesy’s De jongen, de mol, de vos en het paard ‘Het is tijd om de bakens te verzetten’ Ik was blij verrast door deze open brief van Jean Christophe Boele van Hensbroek en onderschrijf zijn oproep van harte. Ook in het boekenvak moeten we stilstaan bij onze verantwoordelijkheid als het gaat om klimaat en milieu. Ik vind het klimaatnieuws vaak overweldigend, maar als elke bedrijfstak daar over nadenkt en stappen in maakt houden we onze planeet leefbaar. In ons uitgeefconcern VBK Media zijn we hier ook mee bezig, en maak ik deel uit van de werkgroep Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. In deze groep denken we na over thema’s als inclusiviteit en diversiteit, en over duurzaam ondernemen.

Daarbij kijken we naar alle bedrijfsaspecten, van ecologische schoonmaakmiddelen en duurzame koffie tot een Boekenbos samen met Trees for All en het verkleinen van onze ecologische footprint qua productie.

Het succes van De jongen, de mol, de vos en het paard verklaard Dit prachtige boek maakt zo veel los

8

bij lezers, dat is geweldig om mee te maken. Mensen worden geraakt door de illustraties en de teksten, en iedereen heeft wel een favoriete pagina die je extra raakt. Wat ik ook bijzonder vind is om te zien hoe Charlie Mackesy zelf overweldigd is door het enorme succes van zijn boek. Hij geniet van alle reacties en reageert vaak via Twitter op lezers die hun verhaal delen of leerkrachten die op school met het boek bezig zijn. Mackesy laat ook graag anderen delen in het succes, zo werkt hij samen met Comic Relief in Engeland om geld op te halen voor het goede doel. Ik vind het mooi dat hij de levenslessen uit zijn boek zo tot leven brengt.

Anne Schroën: ‘Zonder boekhandels vergaan winkelstraat én cultureel aanbod’ Wat mis ik het om even de boekhandel in te lopen en rond te neuzen bij de kinderboeken en de nieuwe titels. Ik kan gerust een uur of langer doorbrengen tussen alle boeken en ga dan ook het liefst alleen of met iemand die veel geduld heeft. Dat de boekhandels nu weer en ook al zo’n lange tijd dicht zijn is ontzettend jammer.

Bezoek op afspraak blijkt voor veel klanten een drempel te zijn. En dat er boekhandels definitief moeten sluiten is inderdaad een stille ramp, zoals Anne Schroën schrijft.

Als uitgeverij hebben we enthousiaste boekhandelaren zo hard

www.boekblad.nl

nodig om ook nieuwe auteurs een kans te geven. Ik kijk ernaar uit om weer een boekwinkel binnen te lopen en met veel te veel boeken naar huis te gaan.

SAARTJE KUIJS Marketingmedewerker en specialist jeugdliteratuur bij boekhandel De Vries Van Stockum Haarlem, bedacht voor Het Voorwoord van de Boekenweek de succesvolle Reading Challenge van vijf boeken lezen in één week Weer ophef over vertaling, ditmaal Dante Vertalingen stonden deze maand in een spotlicht. Of eigenlijk een zoeklicht, zoals ze dat in oude gevangenisfilms gebruiken. In dit geval ging het om een hertaling van De Hel van Dante Alighieri. Een werk dat geschreven is in de middeleeuwen en waarin dus logischerwijs sprake is van ouderwetse opvattingen. De vraag in hoeverre je de oude ideeën behoudt om trouw te blijven aan het werk (of traditie), of moderniseert omwille van nieuwe inzichten is er één waar de hele samenleving mee worstelt.

Een, bij nader inzien, verkeerde keuze wat betreft een vertaling is geen halsmisdaad. Het is echter wel de verantwoordelijkheid van de uitgeverij om het contact te houden

Lees de besproken artikelen op boekblad.nl met de wereld om haar heen. De komst van sensitivity readers naar Nederland is wat mij betreft dus ook een goede ontwikkeling!

Blog ‘Een regenboog aan onontdekte kinderboeken’ Er was geen blog waar ik deze maand blijer van werd dan deze van Roos Vroonhof (Marianne Schönbach Literary Agency). Als specialist kinderboeken kan ik niet genoeg benadrukken hoe belangrijk diversiteit in boeken is voor de ontwikkeling van kinderen en jongeren.

Naast boeken over de problemen waar mensen tegenaan lopen bij het ontdekken van hun seksualiteit (heel realistisch en belangrijk) wil ik ook boeken waarin LHBTQIAP+ personages vanzelfsprekend zijn.

Boeken die laten zien dat je mag zijn wie je bent en dat geluk niet altijd samen hoeft te gaan met constante strijd. Verhalen over avonturen waarin de dappere heldin nu eenmaal op meisjes valt. Waarin de prins graag jurken draagt en niemand dat vreemd vindt. Boeken waarin de seksualiteit of genderidentiteit van het hoofdpersonage niet het grootste probleem is. Er zijn draken of boze stiefmoeders te verslaan en die regenboog is de kers op de taart.

Anne Schroën: ‘Zonder boekhandels vergaan winkelstraat én cultureel aanbod’ Niemand kan ontkennen dat boekhandels het zwaar hebben en de steun van uitgevers, klanten en anderen is hartverwarmend én hard nodig. Elke boekhandelaar smacht ernaar om weer open te mogen, maar de coronacrisis maakt de komende maanden onvoorspelbaar.

Wij willen onze klanten graag weer verwelkomen, maar we willen hen ook veilig en gezond houden.

Daarom kunnen we de verantwoordelijkheid voor het voortbestaan van de boekhandel niet alleen bij het kabinet leggen. De boekhandel zelf speelt een belangrijke rol in het levend houden van de branche. Het woord ‘crisis’ komt uit het Oudgrieks en betekent ‘onderscheiden’ of ‘beslissen’. Juist in deze tijd is het essentieel dat boekhandels op zoek gaan naar nieuwe manieren om de klant te betrekken bij de boekhandel. Deze crisis daagt ons uit om creatief te denken en ons te onderscheiden. Stil zitten en wachten tot het voorbij gaat, is geen optie.

MICHELLE DA ROCHA Sinds 1 april freelance redacteur, daarvoor in dienst bij uitgeverij Podium Anne Schroën: ‘Zonder boekhandels vergaan winkelstraat én cultureel aanbod’ Als kind was ik regelmatig in boekhandel Donner te vinden, waar ik nieuwe werelden ontdekte. Ik wist de weg naar de kinderafdeling met mijn ogen dicht te vinden. Al snel leerde ik ook de volwassenenliteratuur kennen en de afdelingen Geschiedenis en Filosofie waren ook geen onbekend terrein meer. Ik koos mijn boeken zorgvuldig; ik keek wat me aansprak (omslag, titel) en las de achterkant. Ik leerde steeds meer schrijvers kennen en mijn smaak ontwikkelen. Dat gebeurde niet op school, maar in de boekhandel. Juist als kind (en ook als volwassene) is het belangrijk om die sfeer te proeven en andere boeken te ontdekken dan waar je in eerste instantie voor kwam. Het wordt tijd dat iedereen weer zonder restricties de boekhandel kan betre-

mei/juni 2021  jaargang 188

den. Zonder gaat de mensheid het niet redden.

Weer ophef over vertaling, ditmaal Dante Dat klassiekers een nieuw jasje krijgen zodat ook jongeren grootmeesters als Dante Alighieri leren kennen, kan ik – met enige moeite – nog wel begrijpen. Al zou ik liever hebben dat jongeren massaal enthousiast gaan lezen en ze, wanneer ze daar klaar voor zijn, zelf het werk van Dante oppakken. Maar dat een vertaler – of eigenlijk hertaler – de vrijheid neemt om het verhaal zodanig te veranderen dat er elementen verdwijnen, omdat mensen zich gekwetst zouden kunnen voelen…

Nee, dat kan echt niet. Zo heeft Dante het niet bedoeld. En waar ligt de grens? Wat is er nog meer aangepast? Geef liever uitleg bij de originele tekst, maar ga niet in een meesterwerk censuur toepassen. Inferno komt uit de veertiende eeuw, maar wij gaan op deze manier ook terug in de tijd.

Gerda Blees wint Nederlandse Boekhandelsprijs 2021 Met haar ingenieuze roman Wij zijn licht haalde Gerda Blees niet alleen de shortlist van de Libris Literatuur Prijs, maar won ze ook de Boekhandelsprijs. Het boek gaat over een woongroep die stopt met eten en alleen nog van licht en liefde wil leven. Dit levert al aan het begin van de roman een dode op. Vanuit 25 perspectieven, onder andere dementie, geitenwollen sokken en een sinaasappelgeur, wordt het verhaal verteld en het mysterie ontrafeld.

Het is heel literair en tegelijkertijd heel spannend. Ik denk dat we nog heel veel van dit jonge talent zullen horen. 

9

DE VISIE

De drie V’s van Gert van Doorn (Primera):

‘ VERBETEREN, VERTELLEN EN VERRASSEN’ Voor Primera zijn boeken niet langer een product dat de formule óók verkoopt, op meer dan 500 plekken in Nederland. Primera heeft boeken dit jaar bestempeld tot ‘speerassortiment’.

‘We moeten met boeken een marktaandeel van 10 procent kunnen halen in de fysieke markt’, zegt algemeen directeur Gert van Doorn. ‘Dat is ambitieus maar wel realistisch.’

Tekst Maarten Dessing Beeld Stijn Rademaker

GERT VAN DOORN

1979 Geboren te Tiel 1996-2000 Commerciële economie, Avans Hogeschool Den Bosch 2000-2004 Marketingmanager Primera 2005-2007 Formulemanager commercie Primera 2008-2011 Formulemanager Primera 2011-2016 Commercieel directeur Primera 2016-heden Algemeen directeur Primera

www.boekblad.nl

P

rimera vierde half maart het dertigjarig bestaan. Gert van Doorn heeft ten tijde van het interview op zijn kantoor de felicitatiekaartjes nog liggen die hij kreeg van aangesloten ondernemers. Hoewel de algemeen directeur pas 41 jaar is, heeft hij het grootste deel van die periode meegemaakt. Al in 1998 kwam hij voor het eerst bij Primera binnen. Hij studeerde commerciële economie in Den Bosch toen een docent zei dat hij nog een leuk bedrijf voor een stage wist. Direct na zijn afstuderen bij jeansketen Score kreeg Van Doorn een baan aangeboden bij het bedrijf dat door de aanhoudende groei regelmatig nieuwe mensen nodig had.

‘Van de zestig mensen die hier rondlopen – bij elkaar goed voor 54 fte – zijn er acht als stagiair begonnen’, vertelt Van Doorn. ‘Ik ben zeker niet de enige dertiger of veertiger die al meer dan tien jaar in dienst is. Die loyaliteit is een van de kenmerken van Primera. Net als de familiecultuur. Vraag het intern aan mijn collega’s: het is hier net een familiebedrijf. Vraag het ook aan de ondernemers. Die zullen hetzelfde zeggen. Hun kaartjes voor het jubileum bewijzen het. En de kaartjes die we kregen om ons te steunen tijdens corona of om ons te bedanken. Een hele stapel. De interne betrokkenheid is zó hoog.’

De belangrijkste reden om zo lang te blijven is het feit dat zich voortdurend nieuwe kansen aandienen. Dat houdt het werk uitdagend. De aanleiding voor dit gesprek is ook zo’n nieuwe kans. Primera heeft ‘boeken’ onderkend als productcategorie waar nog veel potentie in zit voor de tabaks- en gemaksketen en heeft daar in 2021 een ‘speerassortiment’ van gemaakt. De ambitie wordt onderstreept door het toetreden van alle 529 winkels tot de Koninklijke Boekverkopersbond per 1 januari van dit jaar. Primera is daarmee niet langer een retailer die ook boeken verkoopt, maar een partij die volwaardig wil meedraaien in de boekenbranche.

‘De dynamiek hier is groot. Kijk naar de ontwikkeling van de formule. Primera is in 1991 begonnen als samenwerkingsverband van tabaksverkopers. In die markt, die

mei/juni 2021  jaargang 188

11

DE VISIE

Maar wat als een ondernemer gehecht is aan een bepaalde productcategorie?

‘We kiezen daarom voor de weg van de overtuiging. We zeggen nooit: en nu gaan we je winkel omgooien. We onderbouwen altijd waarom. Het helpt daarbij dat we een coöperatie zijn. Een franchisegever zou óók als doelstelling kunnen hebben: maximalisatie van de winst om zelf een boot te kunnen kopen. Wij niet. De winst die we realiseren, herinvesteren we om de formule krachtiger te maken. Dus staan continuïteit en langetermijnvisie bij ons automatisch op één. Wij kunnen alleen beslissingen nemen omdat we oprecht denken dat die in het belang van de ondernemer zijn. Dat maakt onze boodschap heel transparant.’

Is geen enkele productcategorie heilig?

‘Het beste is: meebewegen. Dat is deels cultureel bepaald: vanaf het begin is Primera bedoeld om toekomstige generaties tabakverkopers een boterham te laten verdienen mét andere producten. En deels is het een strategische keuze. Neem de opkomst van e-commerce. Je kunt dan wel vasthouden aan een product als tickets, maar je kunt nooit opboksen tegen het gemak van online. Dan kun je beter een samenwerking aangaan met een pakketservice, in ons geval PostNL, zodat je de ecommerceklant in ieder geval in de winkel krijgt en de ondernemers zo de kans biedt om van die eenmalige klant voor een pakketje een vaste klant te maken.’

toen bestond uit drie- tot vierduizend verkooppunten, was nog geen formulevorming. Dat bood een kans om te profiteren van kennisdeling, schaalgrootte, gezamenlijke marketing. Maar de gedachte was toen ook al: je redt het op de lange termijn niet met alleen tabak. Daarom moest er een formule komen voor, zoals letterlijk in de oprichtingsakte staat, rokers en niet-rokers. Dat leidde tot nieuwe productcategorieën. Maar die wisselden wel steeds.’

Van Doorn herinnert zich nog dat Primera ooit hét verkooppunt voor tickets was. Miljoenen klanten kwamen over de vloer om kaartjes te kopen voor voetbalwedstrijden en dance-events. Primera had ook een fotoservice.

‘Allemaal ingehaald door de tijd. En dan komen er weer nieuwe producten. Het beste voorbeeld zijn cadeaukaarten. Nadat we dat tijdens een studiereis tegenkwamen in Amerika, hebben we dat als eerste geïmplementeerd in Nederland. Een molentje, dat nu is uitgegroeid tot drie meter schapruimte. We zijn nog steeds marktleider in Nederland in cadeaukaarten.’

‘Handig in de buurt’ Primera past zich altijd aan de veranderende omstandigheden aan?

‘Op de eerste sheet van onze strategie zie je Darwin. Dat is niet voor niets. Niemand, wij ook niet, weet hoe de wereld er over tien jaar uitziet. Maar we moeten als bedrijf

12

‘CONTINUÏTEIT EN LANGETERMIJNVISIE STAAN BIJ ONS AUTOMATISCH OP ÉÉN’

wél snel kunnen schakelen in veranderende omstandigheden. Hoe doe je dat? Ten eerste door mensen aan te trekken met een ondernemend karakter. Dan komt dat in de genen van het bedrijf terecht. Ten tweede door je IT op orde te hebben. Wij hebben bijvoorbeeld alle kassa’s al jaren in de cloud draaien. We weten daarom heel snel wat er gebeurt op de vloer, maar hebben ook ruim 700.000 spaarpashouders die we één op één kunnen benaderen. Ook hebben we de afgelopen drie tot vijf jaar veel data verzameld, die we de komende jaren gaan verzilveren. Per 1 april hebben we een business data-analist aangesteld die heel specifieke setjes van winkels gaat maken om per winkel het assortiment en de marketing beter aan te laten sluiten op het lokale publiek.’

www.boekblad.nl

Zelfs met tabak, het kernproduct van de formule, kan worden gestopt?

‘Dat is niet aan de orde. Er ligt nu een wetsvoorstel om supermarkten per 2024 te verbieden tabak te verkopen.

Daarmee komt er op de middellange termijn een enorme markt vrij. Tabak is sinds 1 januari ook volledig afgeschermd achter luiken, zodat niet-rokers er geen last van hebben. Daarmee blijft tabak een uitstekende combinatie vormen met de gemaksartikelen die je ook graag snel in huis wilt halen: wenskaarten, kantoorartikelen, cartridges, tijdschriften, boeken. In de coronaperiode hebben we opnieuw gezien hoe groot het voordeel is dat je “handig in de buurt” bent. In al deze categorieën hadden we, tot de winkels dicht moesten op 15 december, een mega-omzetgroei.’

Boodschappenpubliek Hoe zijn boeken bij Primera in beeld gekomen?

‘We verkochten vanaf het begin al boeken in een pocketmolen, die werd gevuld door Veldboeket. Het was toen nog optioneel assortiment, maar 80 procent van de winkels had zo’n molen staan. Vervolgens merkten we dat er meer vraag naar was vanuit de winkels. Toen hebben we samen met Van Ditmar – het zusterbedrijf van Betapress, dat ons tijdschriften leverde – een display met een Impuls top 10 voor de toonbank gezet en adverteerden we voor het eerst met boeken in de folder. Dat was in de tijd van De Da Vinci Code van Dan Brown, waar we er veel van hebben verkocht.’

‘WE WORDEN VAAK GEVRAAGD VOOR NIEUW ONTWIKKELDE WINKELCENTRA WAAR WE DAN DE ENIGE AANBIEDER VAN BOEKEN ZIJN’

Boeken pasten toen al goed bij het assortiment?

‘Absoluut. Iedere winkel had al tijdschriften en wenskaarten. Best veel ook. Kantoorartikelen en boeken pasten daar perfect bij, maar hadden in de beginjaren minder aandacht gekregen. Vanaf die top 10-display zijn we beide categorieën tegelijk gaan ontwikkelen. De display werd een grotere molen. Waarom een molen? Die kost weinig ruimte, terwijl je er goed signing en rubricering op aan kunt brengen. Daarna werd het een tafel met daarop de top 50. Tot uiteindelijke meerdere tafels met verschillende modules, afhankelijk van de potentie in het marktgebied. Modules als kookboeken, cadeauboeken en (educatieve) kinderboeken. Dat werd mede gestimuleerd omdat steeds meer ondernemers zich bij ons aansloten die van nature al meer met boeken deden.’

De groei werd voortgedreven door goede verkoopcijfers, neem ik aan.

‘In de afgelopen negen jaar is de omzet van de assortimentsgroep met meer dan 50 procent gegroeid. In 2020 hebben we al een miljoen boeken verkocht. Dat is goed voor een marktaandeel, in omzet, van circa 5 procent.’

Hielp de daling van het aantal boekhandels daarbij?

‘Beperkt. De traditionele boekhandel zit op andere plaatsen dan wij: A1-locaties in steden en dorpen, terwijl wij dichter bij de supermarkt zitten. De klant van de boekhandel is ook meer in niches geïnteresseerd die je bij ons alleen kunt bestellen. Wij mikken op het boodschappenpubliek dat een boek koopt omdat ze het bij ons aantreffen. Dus als een boekhandel in een plaats verdwijnt, zullen wij daar wel iets van merken, maar het internetkanaal meer.’

En de Bruna’s en Read Shops?

‘Bij dat type winkel speelt de concurrentie meer. Bruna kondigde in 2007 nog aan te groeien van 375 naar 500 winkels, vond ik laatst in een oud krantenbericht. Bruna heeft er nu 275. In dezelfde periode is Primera gegroeid van 366 naar 529. Toch moet je deze concurrentie ook niet overdrijven. Ik schat dat 40 tot 60 procent van die groei het gevolg is van openingen op nieuwe locaties.

mei/juni 2021  jaargang 188

13

DE VISIE

‘WE ZIJN NOG NIET ZO VER DAT MENSEN GERICHT VOOR EEN BOEK NAAR ONS KOMEN’

We worden vaak gevraagd voor nieuw ontwikkelde winkelcentra waar we dan de enige aanbieder van boeken zijn. Uit de lokale concurrentieanalyse die we vorig jaar hebben gedaan voor het boekenassortiment, blijkt dat van al onze winkels er 168 op minder dan vijf minuten reisafstand van een Bruna of Read Shop zit. Dat is maar een derde. De rest ondervindt eerder concurrentie van een supermarkt, een traditionele boekhandel of iets anders.’

om daarvan te profiteren. Dan moet je ze wel in huis hebben. Wij hadden ze vaak te laat. Maar nu we twee jaar geleden zijn geswitcht van Veldboeket naar Book & Service lukt het – in samenwerking met Audax Logistiek – wél om ze in de winkel te hebben op het moment dat de vraag maximaal is.’

Combinatieproduct Waarom ziet Primera groeipotentie in boeken?

‘In vergelijkbare producten hebben we een veel groter marktaandeel. Tijdschriften: 15 procent. Wenskaarten: 10 tot 15 procent – die productcategorie is moeilijker te meten. Dan moeten we met boeken ook zo’n aandeel kunnen halen. Dat is een ambitieus maar realistisch doel, dat wordt gevoed door, ten eerste, het besef dat een aantal dingen rond het assortiment en de presentatie van boeken beter kan. En ten tweede door het feit dat we in de loop der jaren een wat ander publiek zijn gaan trekken, dat in het verleden eerder naar de boeken kantoorvakhandel ging maar nu naar ons komt vanwege de post, de cadeaukaarten, de wenskaarten – en dan tegen papierwaren en een boek aanloopt. Kantoorartikelen, cartridges, agenda’s, kalenders zijn de afgelopen tien jaar al dé stijgers binnen Primera. Boeken blijven daarbij nog wat achter, omdat we vooral afhankelijk zijn van impulsaankopen. We zijn nog niet zo ver dat mensen gericht voor een boek naar ons komen.’

Geswitcht? Veldboeket ging failliet.

‘Dat klopt. Maar wij waren al langere tijd niet happy met de gang van zaken. We hebben jarenlang naar volle tevredenheid samengewerkt, maar Veldboekets strategie strookte steeds minder met onze behoeften. Ons lijstje van gewenste verbeteringen werd steeds langer. Het faillissement heeft daarom een overstap alleen maar versneld. En inmiddels weten we hoe goed dat is uitgepakt.

Van onze wensen is heel veel binnen een jaar in gang gezet. Zoals de versnelling van logistiek, die met Audax is gerealiseerd. Dat zie je terug in de cijfers: in 2019 groeiden we 7 procent in boeken, in 2020 20 procent – al was dat natuurlijk geen representatief jaar.’

Waar blijkt het succes van impulsaankopen uit?

‘Het marktaandeel van sommige titels. Van Zon van Lucinda Riley hebben wij 13,9 procent. Van Een beloofd land van Barack Obama 7,3 procent. Van Sneijder 12 procent.

Dat zijn óf bestsellers óf boeken die door de media-aandacht even een hype zijn. De impulsaankopen bij uitstek.’

Maar ik onderbrak je.

‘Ik wou zeggen: het goede boek op het goede moment brengen kan nog steeds beter. Daarvoor zullen we slim gebruikmaken van al die verzamelde data. Omdat boeken het speerassortiment zijn, gaat de nieuwe data-analist ook als eerste aan de slag met boeken.’

Kun je een voorbeeld geven van de inzet van data?

‘Om het simpel te houden: stel dat in honderd winkels de rubriek koken binnen de tijdschriften bovengemiddeld goed verkoopt. Dat zegt iets over het publiek dat daar rondloopt. Dan kunnen we daar meer met kookboeken, maar ook met bijpassende cadeautjes. Misschien kunnen we daar een mooi combinatieproduct aanbieden: een boek, tijdschrift en cadeau ineen. Dat is de V van verrassen. Al die producten liggen op meerdere plekken, maar je vindt alleen bij ons deze combinatie.

Door de consument creatief op ideeën te brengen, geef je ze een reden om naar ons te komen en niet naar een concurrent – óók voor boeken.’

Hoe gaan jullie het marktaandeel uitbreiden?

‘Verbeteren, vertellen en verrassen – dat zijn de drie V’s uit onze strategie. Het begint dus met verbeteren. We hebben naar aanleiding van de concurrentieanalyse per winkel bepaald wat nodig is. Bij de een schaven we aan het assortiment, bij de ander breiden we het uit, bij de derde passen we de signing aan, bij de vierde zetten we in op lokale marketing omdat het publiek niet weet dat wij daar boeken verkopen. Dat is erg arbeidsintensief, maar omdat boeken speerassortiment zijn, is dat gerechtvaardigd. Dat heeft geleid tot een plan dat klaar ligt voor uitrol. Zodra de winkels open mogen, gaat het van start.’

Boekenbon

Maar het ligt niet alleen aan wat er in de winkel gebeurt.

‘Zeker niet. Het gaat erom het goede boek op het goede moment in de goede aantallen in de goede winkel te krijgen. Daar hebben we al stappen in gezet. Neem de mediagevoelige boeken. Je hebt maar drie tot vijf dagen

Blijft over de V van vertellen.

‘Ook dat gaan we meer doen: boeken prominenter laten opduiken in de folder, op sociale media en andere uitingen. Neem de CPNB-campagnes. De helft van onze winkels deed daar op intekening aan mee. Nu hebben

14

www.boekblad.nl

mei/juni 2021  jaargang 188

15

DE VISIE

we met onze winkelcommissie afgesproken dat we landelijk meedoen, zodat we daar voor het eerst in de marketing iets mee kunnen. En dát we met “vertellen” nog veel te winnen hebben, bewijst de coronaperiode. Sinds het begin krijgen we relatief veel mensen over de vloer die dachten niets bij Primera te zoeken te hebben – want: “ik rook niet” – maar nu dicht bij huis winkelden en ontdekten wat wij allemaal naast tabak aanbieden.’

Waarom is Primera lid geworden van de KBb? ‘Om te laten zien dat wij de brede beschikbaarheid van het boek serieus nemen en dat iedereen in de keten erbij is gebaat als wij een rol als boekverkoper spelen.

Vroeger kwam hier nooit een uitgeverij over de vloer.

Want: boeken verkocht je niet bij Primera. Door lid te worden, onderstrepen we dat dat nu anders is.’

En om de Boekenbon te kunnen innemen?

‘Dat is natuurlijk een belangrijk argument. Het was járenlang de meest gestelde vraag door ondernemers: wanneer kunnen wij de Boekenbon innemen? Wij zijn

de cadeaukaartenspecialist van Nederland, verkopen de Boekenbon al jaren én we verkopen boeken. Toch kon je de Boekenbon niet inleveren bij een Primera. De consument snapte daar niets van – en de ondernemer, die zijn klant ten dienste wil zijn, ook niet. Nu kan dat gelukkig wel. Maar het is vooral belangrijk omdat we daarmee een volwaardige boekverkoper worden.’

Worden jullie door het vak nu ook serieuzer genomen?

‘Het sentiment is aan het veranderen, ja. We nodigen uitgeverijen sinds tien jaar uit voor zogeheten clustergesprekken, waarin we uitleggen wat onze strategie is en hoe ver we daarmee zijn. De animo daarvoor zie je alleen maar toenemen. Gelukkig maar. Wij zijn met alle productcategorieën gewend om intensief samen op te trekken met leveranciers als Hallmark, Paperclip, DPG, de Nederlandse Loterij. Dat doen we ook met uitgeverijen. Rond 4 en 5 mei komen we bijvoorbeeld met een hele oorlogsserie in samenwerking met HarperCollins.

Nu boeken speerassortiment zijn, willen we uitgeverijen nog meer uitdagen om mee te denken. We willen rond grote lanceringen graag iets doen op de winkelvloer.’

Wat betekent de inzet voor boeken voor de vorig jaar gelanceerde Primera Blz.-formule?

‘Voorlopig niets. De combinatie is zinvol. Die Primera’s die, vaak van oudsher, veel met boeken doen – met een omzet boven de € 80.000 per jaar – kunnen via Blz. goede ondersteuning krijgen. De Blz.’s die meer producten willen aanbieden om hun onderneming op een langere termijn een toekomst te geven, krijgen dat van ons. Dat werkt prima. En er is behoefte aan. Bij de start vorig jaar waren het negen winkels, nu zijn het er zeventien en er zitten er nog twee in de pijplijn. Maar stel dat het doorgroeit naar 25 winkels. Dan is het, op 529 winkels, nog steeds zeer de vraag of je op het hoofdkantoor capaciteit vrij moet maken om een boekenassortiment van een dergelijke omvang te managen. Of dat je de Primera Blz.-formule beter kunt voortzetten.’

Thuiswerken Tot slot: hoe heeft Primera de coronacrisis doorstaan?

‘We zagen vorig jaar al snel dat de winkels minder werden bezocht, maar dat de bestedingen per keer enorm stegen. Bepaalde productgroepen ontploften. Ik zei al: 20 procent groei in boeken. Maar ook wenskaarten, kantoorartikelen en tijdschriften profiteerden enorm omdat er meer aandacht was voor een ander en men meer thuis was. Dat heeft tot bovengemiddelde resultaten geleid: +7 procent brutowinst. Tot half december, daarna verdampte het in twee weken. Het was wel uitdagend op de winkelvloer. We hebben ondernemers daarom gefaciliteerd: door veel corona in store-materiaal te leveren.

Veel gecommuniceerd: met wekelijkse updates en vlogs.

En gewaardeerd: onder meer door tweeduizend bossen bloemen naar medewerkers te sturen. Voor al die inzet hebben we als organisatie een 8+ gekregen, een prachtig compliment voor ons team dat keihard heeft gewerkt.’

16

www.boekblad.nl

‘WE WILLEN ROND GROTE LANCERINGEN GRAAG IETS DOEN OP DE WINKELVLOER’

Ook na de winkelsluiting zullen alle Primera’s het overleven?

‘Alle misschien niet. Maar dan ligt het niet aan corona.

Dan is corona hooguit het zetje. De situatie is onder controle. In de eerste weken hebben we voor alle ondernemers voorgerekend op welke subsidie ze konden rekenen en hen daar in twee rondes allemaal over gebeld. Dat heeft voor rust gezorgd. Een enkele ondernemer die in cashflowproblemen komt, hebben we een coronakrediet kunnen geven: een renteloze lening. De afgelopen jaren hebben we een gezonde buffer opgebouwd om dat ook te kunnen doen. Er zit uitsluitend eigen vermogen in het bedrijf. En na die fase hebben we een heel palet aan campagnes ontwikkeld die van start gaan op dag 1 dat wij weer open mogen. Dan gaan we er keihard voor werken om de klant terug in de winkel te krijgen.’

Wat zal de grootste verandering zijn van corona voor Primera?

‘Dat mensen vaker thuiswerken. Hoe vaak moet blijken, maar het gaat zeker gebeuren. Dat biedt kansen voor thuiskantoorartikelen, maar ook voor alles rond verzenden: van de service zelf tot dozen en tape. Per saldo zullen wij ook dichter bij de consument zitten. In werkomgevingen zitten nauwelijks Primera’s. En als je thuiswerkt, is het veel belangrijker om tussendoor even naar buiten te gaan. Je hebt geen vanzelfsprekend uitje meer als je niet naar en van je werk reist. Wij dringen er in ons eigen team ook op aan: ga iedere dag twintig mi-

nuten naar buiten. En dan zou het zo maar kunnen dat die ommetjes eindigen bij een winkelcentrum voor een broodje bij de bakker en een tijdschrift of boek bij de Primera.’

De consument zal niet meer bestellen op internet?

‘Natuurlijk. Online boodschappen doen heeft een enorme vlucht genomen. Hoe blijvend zal het effect daarvan zijn op het bezoek van de supermarkt en daarmee van winkels zoals Primera die zich op hetzelfde publiek richten? Ergens merken we dat. Maar onze productgroepen koop je niet direct online. Dat bleek in de periode tot half december. Online pluste gigantisch, maar ook wij boekten de grootste plus in vijf jaar.’

Zet Primera zelf ook in op internet?

‘Internet is bij ons vooral gericht op het stimuleren van traffic. Wij verkopen cadeaukaarten, digitale codes en gepersonaliseerde cadeaus – geen fysieke producten dus.

Het grootste product online is de eigen Primera cadeaukaart, die vooral wordt gekocht door grootzakelijke bedrijven. Die komen doorgaans niet naar de winkels.

Maar hun klanten of medewerkers vervolgens wél om hun kaart in te wisselen. Velen leren zo Primera ook kennen. In het coronajaar is dat ontploft: de omzet van internet steeg van € 9,7 miljoen naar € 21,2 miljoen in een jaar tijd, omdat bedrijven massaal een cadeaukaart bestelden in plaats van de gebruikelijke personeelsfeesten.

Dus zo levert het niet alleen traffic, maar ook winst op voor de ondernemer.’ 

mei/juni 2021  jaargang 188

17

Leidt ‘de kwestie Gorman’ tot verandering?

Rond de vertaling van het gedicht The Hill We Climb, door Amanda Gorman voorgedragen bij de inauguratie van president Biden, is veel heisa ontstaan. Is dat een storm in een glas water, het einde der tijden of wellicht de opmaat voor een diverser boekenvak?

Tekst Enno de Witt

Cover van de vertaling die er niet kwam.

18

K

orte samenvatting van de aanleiding voor de discussie: met het management van Gorman was kortgesloten dat Marieke Lucas Rijneveld de vertaling zou verzorgen, met als voorwaarde dat tenminste drie zogenaamde sensitivity readers – ‘gevoeligheidslezers’- een bijdrage zouden leveren, om te voorkomen dat er woorden, regels of hele passages in zouden sluipen die niet aansloten bij wat Gorman wilde overbrengen. Over deze definitie kan gediscussieerd worden. Rijneveld leek door haar openlijk beleden fluïde gender de ideale kandidaat. Ze is verder populair, een bestsellerauteur, en won vorig jaar als eerste Nederlander de International Booker Prize.

Tot in een brief in de Volkskrant haar huidskleur als obstakel werd opgevoerd. Gorman is van kleur en Rijneveld zeer wit. Dat wist Gormans management natuurlijk ook wel, maar ineens was het een struikelblok. Terwijl men elkaar in de haren vloog, kwam vanuit het kamp van de bezwaarmakers een nieuw argument: Rijnevelds beheersing van het Engels zou te slecht zijn en er werd getwijfeld aan haar vermogen zich in te leven in een zwarte Amerikaanse auteur. De beoogde vertaler liet snel weten zich terug te trekken.

Verwarring alom, gelukkig bracht Haidee Kotze, professor vertaalwetenschap aan de Universiteit Utrecht, de kwestie op haar website grofweg terug tot de vragen of Rijneveld het gedicht kan vertalen (dat wil zeggen: beheerst zij het vak van vertaler voldoende) en of ze het mag vertalen, of ze voldoende in Gormans huid kan kruipen bij het vertalen. Over het eerste was weinig discussie, Rijneveld had zelf al gemeld dat haar Engels onder de maat is, maar het tweede punt bleef etteren, doordat huidskleur linksom of rechtsom een rol leek te blijven spelen.

Het n-woord Negeren we de gepolariseerde uitwisseling van argumenten en keren we terug naar de dagelijkse praktijk van het boekenvak, dan kan het voor een uitgever van groot belang zijn om de juiste positie in te nemen.

Wanneer je lezers immers groot belang hechten aan een zuivere opstelling in het debat, dan kan het zomaar gebeuren dat ze weglopen als het vermoeden van het tegendeel bestaat. Je bent dan gecancelled. Ook kan het lucratief zijn om producten op de markt te brengen waaraan de tijdgeest behoefte heeft, zoals wijlen Rob van Gennep ooit een hele uitgeverij uit de grond stampte door te voorzien in van het marxisme afgeleide literatuur. Om zoiets te kunnen doen is in ieder geval massa nodig, de doelgroep moet voldoende omvang hebben om de voor een gezonde bedrijfsvoering benodigde hoeveelheid boeken af te nemen.

Een uitgeverij kan ook een morele positie innemen, zoals een aantal dat ook doet, en bewust een rol pak-

www.boekblad.nl

FOTO Carlos M. Vazquez II. Creative Commons 2.0.

Vertalen vereist vakmensen, boekenvak moet diversiteit stimuleren

UITGEVERIJ

Amanda Gorman tijdens haar voordracht bij de inauguratie van president Biden.

ken in de maatschappelijke discussie. Dan rest alleen nog de vraag waar op het spectrum een positie wordt ingenomen, aan de kant van degenen die beweren dat alleen de kwaliteit van de vertaling ertoe doet, aan de tegenovergestelde kant, of ergens ertussenin. Uit de reacties van uitgevers blijkt dat het idee dat alleen de kwaliteit ertoe doet geen optie kan zijn, maar in het algemeen kijkt men vooral angstvallig de kat uit de boom.

Door het gesteggel zouden we bijna de context vergeten en zomaar kunnen denken dat wat we nu meemaken uniek is. Dat is geenszins het geval, behoudens enkele details. In de duistere tijden, nog niet eens zo lang geleden, waarin de kerk van Rome zijn kudde liet weten welke boeken ongeschikt waren, hoedde een uitgeverij of boekhandel die in die kringen zijn artikelen wilde slijten zich voor publicatie van afgekeurde teksten. Pas later, toen het volk zich aan knellende levensbeschouwelijke banden had ontworsteld, mocht echt alles worden gedrukt en verkocht. Hoogstens gooide een bezwaarde feministe een fiets door de

etalageruit van een winkel waar haar onwelgevallige waar werd verkocht.

Huidskleur, etniciteit en afkomst werden enkele jaren geleden een splijtzwam, toen vanuit de Verenigde Staten een wereldbeeld kwam overwaaien dat tegenwoordig onder het paraplubegrip woke wordt geschaard.

Er zijn zoveel definities dat we ons daar niet aan gaan wagen.

Tien jaar geleden kwam de nieuwe manier van denken in het nieuws, toen ene Roy Groenberg een oproep deed om de bij uitgeverij Ailantus verschenen vertaling van The Book of Negroes van de Canadese schrijver Lawrence Hill, Het Negerboek gedoopt, te verbranden. Dat kwam hem toen nog op louter afkeurende reacties te staan. Een vertaling, zo was de consensus toen, moest zoveel mogelijk recht doen aan het origineel, dus vertaalde je ‘negro’ met ‘neger’.

Daarna kantelde langzaam maar zeker de discussie rond het onderwerp. Charlotte Dematons had amper druk van buiten nodig om haar Sinterklaasboek niet

mei/juni 2021  jaargang 188

19

UITGEVERIJ

meer te laten herdrukken. Frank Krake ging voor publicatie van zijn op ware gebeurtenissen gebaseerde boek Menthol, waarin de hoofdpersoon zichzelf ‘volbloedneger’ noemt, voor zekerheid over het woordgebruik te rade bij het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee). Uitgeverij De Geus schrapte het gebruik van het n-woord (‘neger’) als Nederlands voor het door de auteur gebruikte ‘negro’ in de vertaling van James Baldwins The Fire Next Time en verving het door ‘zwarte’. Curieus is dat dat pas heel kort geleden gebeurde, in 2018, en intussen dat alternatief ook niet meer acceptabel is, dat moet ‘van kleur’ zijn. Wat wel bleef is ‘wit’, waar vertaler Harm Damsma ‘blank’ schreef. Terwijl, om het ingewikkelder te maken, uitgeverij Penguin in de oorspronkelijke versie ‘negro’ gewoon liet staan.

Diversiteit Intussen zijn er uitgeverijen die zich niet laten belemmeren, maar juist inspelen op de nieuwe trend, gevoed met boeken van eigen en buitenlandse bodem.

In Nederland zijn het auteurs als Anousha Nzume, die bij uitgeverij Pluim haar laatste boek publiceerde, vanuit het buitenland komt werk van schrijvers als Ta-Nehisi Coates en Layla F. Saad, verschijnend bij Atlas Contact, dat er een hele bewustwordingscampagne tegenaan gooide. Bij Amsterdam University Press verschenen boeken van zowel Coates als Nzume, Lemniscaat wijdt een groot deel van het volwassenen-

FOTO Titia Hahne

Maria Vlaar: ‘We moeten vaststellen dat er bijzonder weinig zwarte boekenvakkers zijn en ons afvragen of we dat willen.’

20

15

fonds aan wat het ‘geëngageerde non-fictie’ noemt.

Los daarvan verschijnt bij een hele reeks uitgeverijen vooral non-fictie die gaat over onderwerpen die vroeger links zouden zijn genoemd, van antikolonialisme tot antiracisme en de vrijheid om zelf te bepalen met welk gender iemand geïdentificeerd wil worden. Wat in combinatie met afkomst en etniciteit tot ingewikkelde debatten kan leiden.

De vraag die nu voorligt is of er bij de uitgeverijen merkbare, zichtbare veranderingen aankomen onder invloed van het nieuwe denken over gender en ras.

Een simpele vraag – het antwoord onttrekt zich vooralsnog aan de waarneming. Een bescheiden poging tot verandering op een ander terrein ondernam Esther Hendriks, redacteur bij De Arbeiderspers, die op Twitter informeerde naar omslagontwerpers met niet-westerse achtergrond, om haar bestand uit te breiden. Behalve negatieve reacties dat dit op zichzelf weer een discriminerende tweet was, leverde het haar ook een aantal tips op.

Uitgeverij Meulenhoff, waar het althans ditmaal mee begon, trok zich aanvankelijk terug achter cryptische mededelingen en wilde zelfs niets kwijt over de planning van aangekondigde Gorman-vertalingen.

Kort voor het ter perse gaan van dit artikel maakte de uitgeverij wel bekend rond Gorman samen te werken met de vorig jaar zomer opgerichte uitgeverij Wilde Haren van Loulou Drinkwaard en D’Avellonne van Dijk, waar ‘inclusiviteit, zichtbaarheid en diversiteit de norm zijn’, aldus de oprichters (zie de website van Boekblad, 30 maart).

Economisch interessant Daarom eerst maar eens bij de vertalers aangeklopt, een diffuus gezelschap van eenlingen, van wie de meesten zich hebben aangesloten bij een eigen sectie binnen de Auteursbond, waarvan Maria Vlaar de voorzitter is. ‘Vertalers zijn altijd dienstbaar’, zegt ze, ‘aan de oorspronkelijke tekst en de auteur. Als je je eigen stempel op een tekst wilt drukken of je eigen stem wilt laten horen zit je niet goed. Tachtig tot negentig procent heeft een taal gestudeerd. Vertalen vereist allereerst vakmensen, op grond daarvan kiezen uitgevers een vertaler.’

In dat laatste zit volgens Vlaar de uitdaging, omdat het simpelweg een groep is waar vrijwel geen kleur is te vinden, zodat uitgevers daar ook niet voor kunnen kiezen. Als ze dat al willen, want in het overwegend witte boekenvak wordt daar volgens haar weinig over nagedacht, een enkele uitzondering als van oudsher Frank Knipscheer en nu Mizzi van der Pluijm daargelaten. ‘Feit is dat je ongelofelijk weinig mensen van kleur in het boekenvak tegenkomt.’

De vraag is dan hoe je dat zou kunnen veranderen, vooropgesteld dat het een probleem is, want lang niet iedereen is daarvan overtuigd. Als het om vertalers gaat vliegt al snel het argument over tafel dat je Dante of Homerus straks nooit meer kunt laten vertalen, simpelweg omdat er geen antieke Grieken of Itali-

www.boekblad.nl

aanse renaissancedichters meer zijn. Vlaar stoort zich daaraan, en aan de reactie van mensen die zeggen nooit te discrimineren: Dat hebben we achter ons gelaten, zeggen ze dan. Maar we laten al tweehonderd, driehonderd jaar zwarte mensen niet toe. Dat is niet ineens opgelost.’

Vertalers met een andere kleur of achtergrond vinden is geen sinecure, zegt Vlaar: ‘Je trekt niet zomaar even een blik vertalers open, die moeten eerst worden opgeleid, dus moeten we naar de opleidingen kijken.

Maar we zullen ook de hand in eigen boezem moeten steken, omdat we in een zo kleine vijver blijven vissen en daar verder niet bij nadenken. Zijn er mensen van kleur die Engels of Frans studeren en vertaler willen worden? Die zouden we moeten aanmoedigen.’

Over Gorman lopen volgens Vlaar twee discussies door elkaar. De eerste draait om iemands geschiktheid als vertaler, waarbij ze stelt dat er voldoende gekleurd talent in de Nederlandse poëzie rondloopt.

Maar onder voorwaarden mag wit ook. Ze noemt als voorbeeld Christine Otten, die zich voor haar boek over The Last Poets helemaal onderdompelde in de cultuur van de Afro-Amerikanen. ‘Het gaat dan ook niet om kleur, maar het is wel logisch om eerst te kijken of er geen geschikte gekleurde kandidaten zijn.

Want die zijn er wel degelijk. Waarom is er voor het vertalen van Gorman geen beroep gedaan op dichters als Radna Fabias of Simone Atangana Bekono? Daar hoef je alleen maar goed voor om je heen te kijken.’

De tweede discussie draait om onszelf, het witte boekenvak. ‘We hoeven geen as op ons hoofd te strooien’, zegt Vlaar, ‘of in het defensief te schieten, maar we moeten vaststellen dat er bijzonder weinig zwarte boekenvakkers zijn en ons afvragen of we dat willen.

Volgens mij niet, want we willen een afspiegeling zijn van de maatschappij.’

Aan het aanbod van auteurs hoeft het volgens haar niet te liggen, onder verwijzing naar de performing poets. Voor uitgevers kan het bovendien economisch interessant zijn, en dus ook voor vertalers. ‘Je zag afgelopen jaar al dat veel boeken met een relatie tot Black Lives Matter werden vertaald. Die zijn voor zwarte vertalers zeer interessant. Alleen is het vak traag en conservatief, en dus ook de vertalerswereld. Dat kun je de vertalers niet verwijten, ze zijn afhankelijk van de opdrachten die ze krijgen.’

Een voordeel is nu wel dat vertalers in de belangstelling staan, iets waar al heel lang voor wordt geknokt, ook door de Auteursbond. Die, moet Vlaar vaststellen, in alle tien secties ook vooral wit is. ‘We willen nieuw beleid ontwikkelen om daar iets aan te veranderen.

Belangrijk is dat we ons zo open en uitnodigend mogelijk opstellen.’

tenvertaling van de Bijbel, waar in 1618 in Dordrecht opdracht toe werd gegeven. Dat was ook een politieke daad. Luther had vele jaren eerder al de knuppel in het roomse hoenderhok gegooid door het Woord van God in het Duits te vertalen. Met een Nederlandse vertaling riep de Republiek op grootse wijze de onafhankelijkheid uit. Voortaan waren wij een volk, met een eigen taal.

Die oorspronkelijke vertaling is een haast onleesbare curiositeit, na publicatie in 1637 kwam er meteen veel kritiek op. De vertaling werd van tijd tot tijd herzien.

In 1951 kwam het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) voor het eerst met een eigen vertaling. Die werd in Nederland de standaardvertaling en is als zodanig opgevolgd in 2004 door de Nieuwe Bijbelvertaling. Die is na vijftien jaar verbeterd, de gereviseerde versie zal in oktober 2021 verschijnen. De vertalingen zijn een zo getrouw mogelijke weergave van de grondtekst, maar sinds jaar en dag lezen ook leken mee, die de tekst toetsen aan wat in de samenleving speelt.

‘Bij Bijbelvertalen gaat het om een adequate weergave in de taal van nu van de Griekse en Hebreeuwse bronteksten, waarvan de jongste zo’n 1900 jaar geleden geschreven werd’, zegt Peter Siebe van het NBG. ‘De beoogde gebruikers van de vertaling lezen altijd mee zodat eventuele misverstanden zoveel mogelijk worden voorkomen. Een Nederlands voorbeeld: in oudere vertalingen werd een bepaald Grieks woord vertaald met “broeders”, maar omdat met dit woord zowel broers als zussen bedoeld zijn, is dit in de Nieuwe Bijbelvertaling van 2004 vertaald met “broeders en zusters”. De specifieke term sensitivity reader wordt zover ik weet in de United Bible Societies (UBS), het overkoepelend orgaan van de 155 Bijbelgenootschappen, niet gebruikt, maar de “functie” bestaat dus al heel lang.’ 

Peter Siebe: ‘De functie sensitivity reader bestaat al heel lang.’

Bijbelvertalingen Trekken we de context nog breder, dan doen we een verrassende ontdekking als het gaat om rekening houden met gevoeligheden bij een vertaling. Onze taal werd lange tijd gezien als gegrondvest op de Sta-

mei/juni 2021  jaargang 188

21

UITGEVERIJ

‘Onze boeken zijn eversellers’

‘I am the master of my fate / I am the captain of my soul.’ Deze regels uit het

FOTO Youri Claessens

Michael Pilarczyk en Elise de Bres (Invictus Publishing):

Michael Pilarczyk: ‘De duizenden reacties die ik persoonlijk krijg raken me echt.’

gedicht ‘Invictus’ van William Ernest Henley vormden in 2014 de inspiratie voor de naam Invictus Publishing van de uitgeverij die Michael Pilarczyk en Elise de Bres in dat jaar oprichtten. Sindsdien publiceerden ze slechts enkele boeken, maar de naam Invictus was de laatste jaren veel in de Bestseller 60 terug te vinden. Het succes begon met Pilarczyks roman Dansen

Tekst Enno de Witt

‘Ik

hou van papieren boeken, ik hou ervan om ze vast te houden, in te bladeren, om er aantekeningen in te maken’, antwoordt Michael Pilarczyk op de vraag waarom hij na een glanzende carrière in de media per se een boek wilde uitbrengen (en dan geen e-boek), ondanks het feit dat hij niets moet hebben van bekende Nederlanders die snel even een boekje in elkaar draaien omdat het zo hoort.

Pilarczyck werd in 1969 geboren in Polen en verhuisde twee jaar later met zijn ouders naar Nederland. Daar verwierf hij naam en faam als DJ op Radio 538, VJ bij TMF en presentator bij RTL. Aanvankelijk had hij nog geen idee dat hij schrijver zou worden. Hij zeilde een aantal jaren de wereld over en schreef iedere dag op wat hem inviel, terwijl hij nadacht over het leven.

Leerproces ‘Het was niet mijn bedoeling een boek te schrijven, ik deed het voor mezelf, maar daarmee legde ik wel de basis voor mijn roman. Op een gegeven moment had ik 55.000 woorden en zei ik tegen een vriendin dat ik een boek had geschreven. Kun jij dat dan, vroeg ze. Moet je

22

niet een of andere opleiding of cursus volgen? Ik heb me toen, in 2010, aangemeld bij de Schrijversvakschool. Het eerste wat ze daar zeiden toen ze het manuscript hadden gelezen was: dat kun je weggooien, begin maar opnieuw.

Voor hen was het heel herkenbaar, maar ik was er niet blij mee.’

‘Ik ben toch helemaal opnieuw begonnen en heb twee jaar cursussen bij ze gevolgd. Ik was in die tijd praktisch fulltime schrijver. Ik vond het leuk om te doen, om met ingrediënten van een verhaal te schuiven tot het past en klopt, tot het goed loopt. Maar het is nog een heel leerproces geweest voor ik dat onder de knie had, want het is niet eenvoudig. Ik leerde ook dat je elementen in een verhaal kunt stoppen die de lezer niet direct herkent, maar die er wel voor zorgen dat het boeit. Mensen zeiden over het boek dat het luchtig is en lekker wegleest, maar ik heb er hard voor moeten werken. Het is zoals ze zeggen: easy reading is damn hard writing, zeker als je het kort en krachtig wilt.’

‘Ik was op een gegeven moment tevreden, maar ik had les van Graa Boomsma en die was heel erg streng. Het leek erop dat het boek nooit af zou komen en ik raakte

www.boekblad.nl

FOTO Dan Taylor

in de hemel, die hij zelf wilde uitbrengen.

gedemotiveerd. Ik besloot een laatste poging te wagen, ben een paar maanden gaan schrijven en stuurde het manuscript toen naar mijn vriendin en naar Graa.

Met het idee dat als het nog steeds niet goed was ik ermee zou ophouden. De reactie van Graa was: niet slecht’. Uit zijn pen klonk dat als een overwinning. Als hij er zo over dacht moest het wel goed zijn.’

‘Ik stuurde het manuscript op naar een hele reeks uitgevers en die hebben het gelukkig allemaal geweigerd, ik hoorde er tenminste nooit meer wat van.

Alleen Luitingh-Sijthoff nodigde me uit. Ik sprak daar met redacteur Hedda Sanders. Ik zei tegen haar dat ik een eerste druk verwachtte van tienduizend exemplaren en vroeg naar het marketingbudget. Het bleek dat ze een iets ander bedrag voor ogen hadden dan ik in mijn hoofd had. Ik zei dat ik zelf wel wilde meebetalen, waarop zij zei dat ik het dan net zo goed helemaal zelf kon gaan doen, als ik het op die manier wilde, met een serieuze investering. Ik vertelde overal dat ik honderdduizend exemplaren wilde verkopen en iedereen lachte me uit. Het gaat me nog niet eens alleen om het geld, ik wil dat mensen mijn verhaal lezen.

Elise de Bres: ‘Amsterdam is voor ons niet zo interessant, maar je moest eens weten hoeveel we bij Bruna’s elders verkopen. Dat wordt systematisch onderschat.’

mei/juni 2021  jaargang 188

23

UITGEVERIJ

En misschien haal je niet zoveel uit de verkoop, maar krijg je het dan op een andere manier terug, doordat je bijvoorbeeld workshops kunt gaan geven.’

Bekende Nederlanders Door stom toeval kwam Pilarczyk in contact met boekcoach en uitgever Elise de Bres, voorheen onder meer beleidsadviseur bij de KBb. Eén van haar wapenfeiten is het boek Masters of the Golden Age van Marcel Wanders. De Bres is tevens mede-eigenaar van Seats2meet.

In Amersfoort had Pilarczyk daar een afspraak met iemand die hem vertelde dat even verderop iemand zat die boeken maakte. ‘Ik ben toen bij Elise naar binnen gelopen. Ik nam Hedda’s advies zeer serieus, maar mijn levensfilosofie is ook dat als je zelf ergens geen verstand van hebt, je mensen zoekt die dat wel hebben. Zoals Elise, met wie er meteen een klik was.

We besloten het te gaan proberen en richtten Invictus Publishing op.’

‘Ik kijk altijd naar nieuwe mogelijkheden’, zegt De Bres. ‘Als iets nog nooit is gedaan wil dat nog niet zeggen dat het niet kan. Ik haal mijn energie uit het creatief in elkaar leggen van de puzzel. Bij de promotie voor Michaels debuutroman Dansen in de hemel hebben we sterk ingezet op radiospotjes. Dat was nog niet vaker gedaan, en zeker niet bij een debuut. We hebben bekende Nederlanders stukken uit het boek laten voorlezen en die via sociale media verspreid.

Dat deden ze graag voor ons, voor niets. Bij NS zat nog een boekpromotiedame, samen met Metro hebben we boeken in de trein verspreid. De lancering was alles, als die niet goed ging zou de boekhandel niet inkopen. We kozen ook een ander uitgeefmoment, in mei, als weinig nieuwe titels verschijnen. Als er maar reuring ontstond. De kritiek heeft het boek volkomen genegeerd, we hebben nergens de boekenkaternen gehaald, alleen de Volkskrant besteedde er acht pagina’s aan.’

‘Dat is niet frustrerend,’ zegt Pilarczyck. ‘Ik schrijf niet voor journalisten. Als die oogkleppen op hebben is dat jammer, meer niet. Geen punt. De duizenden reacties die ik persoonlijk krijg raken me echt.’

De campagne werd met een minimaal budget uitgevoerd. Het maken van de boektrailers, met onder anderen Renate Dorrestein, kostte tussen de vijf- en tienduizend euro. Een investering die zich ruimschoots terugbetaalde, ze werden duizenden keren gedeeld op Facebook. Voor de radiospotjes maakte Pilarczyck gebruik van zijn contacten in die wereld: ‘Als een soort hobby presenteerde ik nog een programma op Classic FM. Ik kreeg daar geen geld voor, maar toen ik met

24

het boek bezig was vroeg ik of ik daar en op Sky Radio wat zendtijd kon krijgen. De boekhandel merkte dat en begon in te kopen. Ze zagen dat we er serieus mee bezig waren, dat we veel dure zendtijd gebruikten.’

Pilarczyks naamsbekendheid speelde daarbij amper een rol, volgens De Bres is de kwaliteit van het boek veel belangrijker: ‘Kijk maar naar Jeroen van Inkel, zijn boek deed erg weinig. Het is dan al gauw: o, weer een dj die zo nodig een boek moest schrijven.’

Kleinere plaatsen Heel ouderwets en degelijk, maar ook zeer effectief, reisde Pilarczyk stad en land af om lezingen te geven, waarbij vooral in het begin niets hem te min was.

Klein beginnen en opbouwen was het motto. ‘Boekhandels waren aangenaam verrast door zijn lezingen’, zegt De Bres, ‘en dat vertelt zich rond. Het is veel meer dan zomaar wat uit een boek voorlezen en vragen beantwoorden.’

‘Zes, zeven maanden was ik overal en nergens’, zegt Pilarczyk. ‘Op een gegeven moment ben ik wel opgehouden met optreden voor twintig man. Ik maakte liever afspraken met iemand als Michel Vroon van de Bruna in Westerbork: als jij zorgt dat je minstens honderd boeken verkoopt kom ik. Er zaten tweehonderd mensen. Ik heb dat doorgezet en ook met andere boekverkopers gedaan, ook als ze me aanvankelijk niet geloofden.’

Het zijn de boekhandels in de kleinere plaatsen die de doorslag gaven, zegt De Bres: ‘Amsterdam is voor ons niet zo interessant, maar je moest eens weten hoeveel we bij Bruna’s elders verkopen. Dat wordt systematisch onderschat.’ Voor de vertegenwoordiging werd Ef & Ef ingeschakeld: ‘Ik heb eerder met ze samengewerkt, toen ik een aantal malen het kookboek van het jaar maakte, dus dat was logisch.’

Ook bij de uitvoering van het boek, een paperback met flappen, werd niets aan het toeval overgelaten.

Het moest op een tafel opvallen: ‘De kleur blauw paste het beste bij het boek, net als het dansende meisje, waarvoor we spotvernis hebben gebruikt. En we zijn met stickers gaan werken, telkens weer andere, met hoeveel exemplaren er waren verkocht en dat er ook een audioboek was. Op de binnenkant van het omslag kwamen bij iedere nieuwe oplage nieuwe lezersreacties. In het algemeen was het allemaal net wat sjieker.’

van andere auteurs uit te gaan geven: ‘De intentie is dat ik de rest van mijn leven ga schrijven, daar heb ik tijd genoeg voor en de samenwerking met Elise is geweldig. Maar als ik manuscripten van anderen moet gaan lezen kan ik die boeken net zo goed zelf gaan schrijven.’

Gekeken wordt naar mogelijkheden om Engelstalige edities uit te brengen, maar daar zijn Pilarczyk en De Bres nog niet uit, zegt de laatste: ‘Er zitten voor- en nadelen aan. Een nadeel is dat wanneer een buitenlandse uitgeverij de rechten koopt, je het contact met het boek kwijtraakt. In Nederland moeten we al compromissen sluiten, dat wordt in het buitenland alleen maar meer. En als je al een goede deal kunt sluiten zijn de verdiensten laag. Als je het zelf doet moet je weer je weg zien te vinden, terwijl je de kanalen niet kent.’

Wat de uitgeverij wel doet en ook zal blijven doen is het uitbrengen van vertalingen van boeken over praktische zingeving en persoonlijke ontwikkeling.

Zo maakte Pilarczyk zelf een nieuwe vertaling van Napoleon Hills klassieker Think and Grow Rich uit 1937.

De boeken verschijnen nog gewoon in print, Wilco is de vaste huisdrukker. Eerder werd wel gebruikgemaakt van buitenlandse drukkers, maar dat beviel

niet altijd even goed en het prijsverschil met buitenlandse drukkers wordt bovendien steeds kleiner. ‘Het is lastig als er bij het drukken iets mis gaat ­– en er gaat altijd wat mis – en je drukker zit in het buitenland’, zegt De Bres. ‘Het kan van alles zijn. Papier is te vochtig en moet langer drogen, bijvoorbeeld. Een dag vertraging wordt dan al gauw een week. Dan is het beter, sneller en efficiënter als de drukker om de hoek zit. We hebben met Wilco goede afspraken kunnen maken, zo houden ze voor herdrukken papier voor ons op voorraad. Voor ons is het niet zo erg als een titel een dag of wat niet leverbaar is omdat we wachten tot een herdruk, je mist de cadeau- en impulskopers, maar onze boeken zijn eversellers. Het zou goed zijn als de boekhandel de mogelijkheden van de backlist wat meer zou zien.’

Het eerste coronajaar kwam de uitgeverij erg goed door, wat volgens de uitgevers ook te maken heeft met omvang en wendbaarheid. ‘Het was belachelijk, bij elkaar verkochten we meer dan 110.000 exemplaren.

Van Master your Mindset verkochten we per maand aanvankelijk 2000 tot 2500 exemplaren, dat liep op tot 7000 in de laatste maanden. We zien op Instagram dat veel jongeren de boeken lezen, die krijgen het door van een vriendje. Er is veel behoefte aan boeken over bewustzijn en zelfinzicht.’ 

Het fonds van Invictus Publishing.

Drukker om de hoek Inmiddels zijn van de roman meer dan 50.000 exemplaren verkocht. Invictus publiceerde daarna, in 2016, het even goed lopende non-fictieboek Master your Mindset van Pilarczyck, die er weinig voor voelt boeken

www.boekblad.nl

mei/juni 2021  jaargang 188

25

BOEKHANDEL

Nieuwe trend: bookstore cafés

‘ Het concept is de ontmoeting’ In het buitenland bestonden ze al. Nu duiken ze ook steeds vaker op in Nederland en Vlaanderen: bookstore cafés. Bij Bookstor in Den Haag en Buchbar in Antwerpen maakt de horecaomzet het mogelijk om een heel eigenzinnig boekenassortiment aan te bieden.

Bookstor en corona

Tekst Maarten Dessing

Ooit zou hij zoiets beginnen. Arthur Wieffering pakt zijn iPad erbij om de foto’s te laten zien van Gertrude & Alice Bookstore & Coffee Shop in Sydney. ‘Ik heb altijd veel gereisd. Ik schreef toen verhalen voor reismagazines, zodat ik zelfs werd betaald om dat te mogen doen. In Sydney ging ik altijd hierheen. Eerst surfen bij Bondi Beach, dan hier – een paar honderd meter van het strand – koffiedrinken. Zo’n fijne plek. Dat wilde ik ook.’

Een paar jaar geleden realiseerde hij deze droom in zijn woonplaats Den Haag. In het oude pand van boekhandel Boucher en daarna juridische boekhandel Jongbloed op het Noordeinde heeft hij Bookstor geopend. En inderdaad: net als op de foto’s van Gertrude & Alice roept het interieur een warm vintage-gevoel op. Een pand vol doorkijkjes en onverwachte aparte ruimtes.

Tegen alle wanden kasten vol boeken – in Sydney meer dan in Den Haag.

En overal zithoekjes met ongelijksoortige, hergebruikte stoelen, krukken en tafeltjes.

26

Bookstor: een pand vol doorkijkjes en overal zithoekjes.

‘Oké, het werd eerst een fiets- en koffiewinkel: Lola Bikes & Coffee – hier verderop in de straat’, zegt Wieffering.

‘Maar ik werd er na een tijd helemaal gek van dat het voor de klanten nooit goed was. Had ik een paar schitterende fietsen staan, vroegen ze om een ander wiel, of een andere kleur, een extra mandje. Ze waren nooit tevreden. Dus toen dit pand vrijkwam, heb ik Lola verkocht en ben ik hier opnieuw begonnen. Met boeken: een product waar iedereen altijd blij van wordt. Niemand vraagt ooit of je een titel ook met blauw omslag hebt.’

Vijfeneenhalf jaar geleden is dat inmiddels. Het duurde daarna tot 2018 voor Wieffering Bookstor opende. Eerst begon hij – met succes – vanuit het naastgelegen pand Totzo Fietstours & Excursies, dat inmiddels 140 fietsen bezit om de doelgroep van expats en toeristen te bedienen. In de tussentijd ging hij nadenken: hoe wilde hij boeken en koffie precies combineren? En rekenen: Wat kost een boek eigenlijk? Hoe koop je het in? Wat zijn de marges?

www.boekblad.nl

Community Bookstor past in een trend. Begin deze eeuw introduceerden boekhandels de een na de ander een koffiehoek. Dat varieerde van een koffieautomaat bij een leestafel waar drie mensen tegelijk konden zitten tot volwaardige caférestaurants. Maar het bleven boekhandels. Nu verschijnen ook steeds vaker bedrijven in de winkelstraat die horeca en boeken zo met elkaar mengen dat je niet meer kunt zeggen of het nu primair een café of primair een boekhandel is. Het is allebei.

Ook Buchbar is zo’n bookstore café.

Het is gevestigd in een bescheiden pand in de Scheldestraat aan de rand van Antwerpen-Zuid, een wijk vol galeries, cafés en modewinkels, waar het met zijn hip en lief interieur naadloos in past. Voorin is een horecagedeelte, dat in de zomer dankzij een open raam moeiteloos uitwaaiert naar de straat buiten, daarachter staan de boeken.

Alle titels krijgen dankzij het bescheiden assortiment (maximaal 750 titels) alle ruimte om aandacht voor zichzelf

op te eisen – ook al staan ze lang niet allemaal frontaal gepresenteerd.

Sinds de oprichting kende het bedrijf al drie eigenaars. Buchbar is begonnen door de actrice en theatermaakster Kim Hertogs, die in 2014 het pand van een voormalige salon de thé overnam.

Zij verkocht het na vier jaar aan radiomaakster Annelies Moons en muzikant Niels Boutsen, die het bedrijf begin dit jaar op hun beurt overdroegen aan de mensen achter het literaire platform Karakters: Jochen de Vos en Robin Hagemans (zie kader op pagina 28).

‘De boeken hebben al die tijd een steeds groter aandeel gekregen’, vertelt oud-eigenaar Moons. ‘Dat moet ook: vanwege corona konden we sinds maart vorig jaar alleen koffie to go verkopen.

Daarom waren de boeken in 2020 goed voor 65 tot 70 procent van de omzet.

Maar ook zonder corona hebben steeds meer mensen ons leren kennen – gewoon omdat ze een keer koffie komen drinken en zien wat er staat. Met sommigen, zeker als ze in de buurt wonen,

Dankzij het bijzondere businessmodel is Bookstor misschien wel de enige boekhandel in Nederland die na half december open mocht blijven. Een winkel valt in de categorie ‘essentieel’ als ten minste 70 procent van de omzet wordt gemaakt met essentiële producten en diensten. Dat geldt voor Bookstor dankzij de horeca en de fietsverhuur. In de praktijk nemen de klanten, die binnenkomen voor een coffee to go, echter weinig de gelegenheid te baat een boek uit te zoeken.

‘Het eerste coronajaar zit er op en wat top is’, vertelt Wieffering, ‘is dat we gewoon door konden gaan op onze eigen weg.

We hebben niets omgegooid, we waren niet gedwongen nieuwe markten aan te boren. In de eerste jaren van ons bestaan hadden we jaarlijks een omzetstijging van 20 procent – tot € 500.000 in 2019. En in de maanden dat we maar voor 75 procent open waren, zette die stijging gewoon door. Ik ben ook heel blij dat we niet afhankelijk zijn van een webshop. Die hebben we dus ook gewoon nog niet.’

bouw je echt een band op.’

Zo ontstond als het ware een community rond het assortiment van Buchbar, waarbij de klanten de keuzes van de eigenaren volgden. ‘Als we nieuwe titels op Instagram zetten, zag je dat terug in de verkoop.’ En de klanten gunden de eigenaren ook de verkoop.

‘De Engelse editie van de memoires van Barack Obama kost € 25 bij Bol. com, toch kocht men die voor € 40 bij ons. Ook tijdens de eerste lockdown, toen we gingen bezorgen, kregen we veel bestellingen.’

mei/juni 2021  jaargang 188

Ander type klant Uiteraard vinden de uitbaters van Bookstor en Buchbar dat horeca en boeken goed samen gaan. ‘Het concept van Bookstor is eigenlijk de ontmoeting’, zegt Wieffering. ‘Je kunt hier iemand anders ontmoeten met een kopje echt goede koffie. Maar een boek is ook een ontmoeting: met een schrijver, die je meeneemt in zijn wereld of je op nieuwe ideeën brengt. Je kunt dus ook een boek uit de kast halen en hier anderhalf uur met die schrijver gaan zitten.’

Het is wel zaak om beide activiteiten op

27

BOEKHANDEL

Buchbar: voorin een horecagedeelte, dat in de zomer dankzij een open raam uitwaaiert naar de straat.

Buchbar: rustig koffiedrinken met een boek.

De nieuwe eigenaren van Buchbar

Hoe graag Annelies Moons en Niels Boutsen Buchbar ook uitbaatten, het was – in combinatie met andere banen – óók erg hard werken. Sinds de overname kenden ze drie ‘heel zware jaren’. Met het oog op de komst van hun eerste kind besloten ze hun levens anders in te richten en andere dromen na te jagen. Met de nieuwe eigenaren sinds 1 februari kreeg Buchbar dan ook nieuwe accenten.

Jochen De Vos en Robin Hagemans brachten hun literair platform Karakters mee naar Buchbar, dat daarmee ook uitvalsbasis is geworden van de gelijknamige uitgeverij en het podium voor literaire evenementen. Het boekenaanbod is lichtelijk vergroot, in eerste instantie naar circa duizend titels, en reflecteert meer de doelstellingen van Karakters, dat de focus legt op klassiekers en vertaalde literatuur. Ook komt er binnenkort een webshop en een samenwerking met illustratoren die hun werk aan de muren van Buchbar kunnen exposeren en verkopen.

elkaar te laten aansluiten. Neem de inrichting. In de horeca is die gericht op een maximaal aantal tafels en stoelen.

Want: beter voor de omzet. Bookstor doet dat juist niet. Omdat klanten elkaar anders te makkelijk kunnen horen. Dat verstoort de ontmoeting.

Sterker: alle zitplekken zijn zó neergezet dat je over de schouder van je gesprekspartner tegenover je nooit in het gezicht van een ander kijkt.

Wieffering besteedt veel aandacht aan het perfectioneren van zulke details om de ervaring van zijn klanten perfect te krijgen. ‘Ik wil ook geen elektrische apparaten die je in de horeca hoort – helaas heb ik er nog twee. Zo’n melkopschuimer maakt een enorm geluid dat niet hoort in een boekhandel. Dan klopt het gewoon niet meer. Dan heb

28

ik liever dat mensen wat langer op hun cappuccino wachten. Tijd, rust, geduld – dat past juist heel goed.’

Ook de kaart moet matchen. ‘Wij hebben vooralsnog alleen koek bij de koffie. Met eten beginnen we wel – via een restaurant van een nabijgelegen hotel waaraan ik de bovenste verdieping verhuur voor kamers en die dan in ruil voor ons broodjes gaan maken.

Ik heb alleen nog niets gevonden op het probleem dat klanten op boeken knoeien. Hier: New Horizons van Bruno van den Elshout, kost € 218, ik heb er al een paar moeten wegdoen.’

Eigenlijk maakt alleen de combinatie met horeca het mogelijk om boeken te verkopen, vindt Moons – zonder meteen een gespecialiseerde, grote

www.boekblad.nl

boekhandel te worden à la Standaard Boekhandel of De Groene Waterman.

Ten eerste financieel. ‘Zonder horeca zou het veel moeilijker zijn om de boekhandel levensvatbaar te krijgen. Dat komt vooral door het verschil in marge.

Op koffie is die zo veel hoger. Zeker als kleine speler krijg je van uitgevers maar weinig korting.’

Ook is een sfeervol café een slimme manier om klanten te lokken voor de boeken. En dan juist een type klant dat niet de deur van de traditionele boekhandel platloopt, maar wel degelijk interesse in lezen heeft. ‘Bij ons zag je maar zelden de klassieke oudere, witte man binnenkomen. En als hij toch binnenstapte, merkte je dat hij er weinig van zijn gading vond. “Ah, veel vrouwenboeken hier”, hoorde ik dan wel eens. Zo iemand bleef nooit lang.’

In plaats daarvan trekt de Buchbar veel jonge vrouwen zoals Moons – geboren in 1989 – zelf, die nog geen gezin en (daarom) veel tijd hebben. ‘Maar ook vrouwen rond de vijftig, die mij vroegen wat ze hun puber thuis konden geven zodat die weer ging lezen. Veel mensen die in hun eentje koffie willen drinken en dat hier rustig met een boek kunnen doen. Een bepaald type freelancers ook, dat vaak in koffiebars werkt. En opmerkelijk veel jonge kinderen, tot een jaar of tien.’

Assortiment De uitbaters kunnen het zich veroorloven om een ander assortiment neer te leggen. Ze zijn niet afhankelijk van populaire ‘hardlopers’ om een minimumomzet te behalen. Wieffering wil zelfs expliciet geen actueel aanbod. ‘Voor je het weet, ben je een winkel waar klanten vragen om het nieuwste boek van die of die. Of ze willen iets ruilen wat

ze dubbel hebben gekregen. En dan heb je er veel werk aan en moet je een bepaalde omzet maken om dat terug te verdienen. Als het er alleen staat om ontdekt te worden, hoeft dat niet.’

Bookstor biedt daarom een eclectische mix aan: tweedehandsboeken in een veelheid aan genres, veel Engelstalig (waaronder complete Penguin-series) en uitgebreid aanbod van werk van wat Wieffering ‘vrienden van de boekhandel’ noemt: kunstenaars die in de buurt wonen. Onder hen Marije Tolman, die de ‘Bookstor Olifant’ heeft ontworpen die je overal in de winkel tegenkomt. (Bookstor heeft ook een eigen font, ontworpen door Jacques Le Bailly.)

Het aanbod tweedehands was in het begin handig. De schitterende oude boekenkasten, die er al tientallen jaren staan, waren snel gevuld dankzij grote partijen die mensen na overlijden of verhuizingen aanboden.

‘Het was aanvankelijk op categorie ingedeeld, maar als het door elkaar staat, kun je makkelijker iets ontdekken wat je helemaal niet zocht.

Toch moet het worden gezuiverd.

Ik hoef hier overigens niets op te verdienen. De gehele omzet doneer ik aan een goed doel – de afgelopen twee jaar een schoolproject in Nepal.’

Gaandeweg bood Bookstor steeds meer nieuwe boeken aan. De winkel werkt daarvoor uitsluitend samen met Van Ditmar en Penguin Random House. ‘Ik ben niet zo’n fan van CB. Als je naar hun prijzen kijkt. Waarom zou ik daarin meegaan? Je moet iets neerzetten waar je achter kunt staan. Dan is het aanbod duurzaam voor jou. En het is prettiger als iemand als Rob Oud [van Penguin Random House Benelux] daarbij meedenkt dan wanneer je via CB of andere collectieve afspraken een paar procent meer kunt krijgen. Dan krijg ik maar wat minder marge.’

Bij Buchbar legden Moons en Boutsen simpelweg neer wat ze hadden gelezen en goed vonden. Zo konden ze het hele assortiment met

gemeend enthousiasme aanbevelen.

‘De winkel was een kopie van de boekenkast thuis,’ vertelt Moons.

‘Met z’n tweeën zitten we snel aan honderd boeken per jaar, dus het aanbod ververste genoeg. Er waren maar een paar uitzonderingen. Als we véél vertrouwen hadden dat een boek ons zou bevallen, legden we het eerder neer.’

Wat werd dan te koop aangeboden?

‘Veel Amerikaanse en Britse romans, maar ook Pluk van de Petteflet dat ik als kind las, biografieën – vooral van vrouwen – poëzie, kookboeken en muziekboeken. Grote namen als Mulisch en Claus liggen er juist niet. Daar heb ik nooit veel mee gehad. Onze grootste bestsellers waren Lampje van Annet Schaap en Buzz Aldrin, waar ben je gebleven? van Johan Harstad. Dat laatste is geen actueel boek, al uit 2006, maar vind ik geweldig.’

Het hielp dat ze voor haar baan als presentator van Culture Club op de Vlaamse radio 1 veel recente boeken leest. Populaire titels van 2020 had ze daarom snel na verschijning gelezen: Wildevrouw van Jeroen Olyslaegers of Ik ben er niet van

Lize Spit. ‘Deze twee heb ik graag gelezen, dus die lagen dan bij ons.

Stefan Hertmans is niet zo mijn ding. Dan is het niet erg dat wij De opgang niet hadden, ook al weet je dat die groot wordt. Er komt toch niemand speciaal naar Buchbar om die ene nieuwe titel te kopen.’

Behalve voor haar werk volgde ze de stroom aankondigingen van nieuwe titels niet. ‘Andersom volgden uitgevers ons wel. Ze stuurden steeds vaker leesexemplaren. Maar ik volgde liever mijn eigen weg.

Vaak liet ik me tippen door klanten, die uiteraard mijn smaak kenden.

Zo heb ik bijvoorbeeld Maggie O’Farrell leren kennen. Toen een klant Hamnet bestelde, heb ik gelijk twee exemplaren besteld. De meeste boeken kocht ik ook gewoon. Vaak bij andere boekwinkels.’

Wel werkte Moons Buchbar, net als Wieffering, nauw samen met één importeur. In hun geval Exhibitions International uit Leuven, dat zich specialiseert in kunst en geïllustreerde boeken. ‘Zij raadden ongeveer een derde van al mijn favoriete boeken van de afgelopen jaren aan.’ 

De ‘Bookstor Olifant’ ontworpen door Marije Tolman.

mei/juni 2021  jaargang 188

29

COLUMN

d B oe k b l a e n t on n e m b a f e o r p ,95 N U € 29

ACHTERGROND

18

Corona en het boekenvak

Een bizar jaar in vogelvlucht

Corona en het boekenvak Een bizar jaar in vogelvlucht

10

Jan-Joris Keijzer (HarperCollins Holland):

‘We zitten nog in een fase van zaaien’

Een jaar geleden kwamen er uit Italië toch wel wat verontrustende

BOEKVERKOPER SCHRIJFT

berichten over een virus dat daar huis zou houden. Niet veel later bereikte corona ons land, sindsdien zit het boekenvak in een achtbaan en durft niemand een voorspelling aan over wanneer we weer teruggaan naar normaal – als we dat ooit

Jessica Leffers

Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Geraldine te Gussinklo (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur).

Redactieadres Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T (072) 531 49 78 E redactie@boekblad.nl Persberichten welkom op bovenstaand mailadres.

4

al gaan doen. Een terugblik in

De Belangen des Boekhandels

COLOFON Medewerkers aan dit nummer Klaas de Boer, Wilna Claassen, Maarten Dessing, Walter Jansen, Jesse Keff, Jessica Leffers, Marlèn Nolta, Jonathan Ursem, Mik Vaes, Sander Verheijen, Akke Visser, Corneel de Wilde, Enno de Witt, Willy Wouters.

Foto omslag Chris van Houts.

Uitgeverij Boekblad verschijnt in 2021 zes keer, waarvan een keer in combinatie met Boekenpost.

Uitgave van Stip Media.

Adres: Louise de Colignystraat 15, 1814 JA Alkmaar.

Vormgeving colorscan – Den Haag – Alphen aan den Rijn – Doetinchem – Deventer (basisontwerp)

Advertenties Vincent van de Vrede T (072) 531 49 78 E vincent@stipmedia.nl

Druk Veldhuis (Raalte).

www.boekblad.nl

Jan Scholtus.

© 2021 Stip Media Overname van artikelen is alleen toegestaan met bronvermelding en na overleg met de uitgever. Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd.

Zie voor meer informatie www.reprorecht.nl.

vogelvlucht en twee scenario’s.

Tekst Enno de Witt

Jessica Leffers van Boekhandel Oisterwijk verbaast zich over de houding van de brancheverenigingen ten tijde van de lockdown van de boekhandels. Over de minder idyllische kant van het boekenvak.

Twee jaar geleden begon ik als een naïeve, dromerige boekverslinder aan mijn tweede leven. Ik werd verkoopmedewerker bij de gezelligste boekwinkel van Nederland. Tijdens de lockdown kwam de minder idyllische kant van het boekenvak in de schijnwerpers te staan.

Ik leerde dat het Centraal Boekhuis, althans zijn voorloper, sinds 1871 bestaat. Opgezet door de ‘Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels’ (later KVB). Wat is er van dat initiatief overgebleven? Het CB, dat nog net niet voor iedere letter op een pakbon geld vraagt, heeft geen last van de lockdown. Boekhandels bestellen tijdelijk veel minder boeken bij het CB, maar Bol.com des te meer.

Wordt het niet eens tijd dat uitgeverijen en het CB een statement van jewelste maken, dat het CB zich herinnert waaruit het is ontstaan en, ondersteund door uitgevers, tijdelijk even niet aan Bol.com levert? Ter bevordering van de ‘Belangen des Boekhandels’? Die vraag werd weggewuifd in boekenland, want dat was wel heel naïef

36

Caroline Reeders was tot 1 maart directeur van Athenaeum Boekhandel. Vanaf 1 mei is zij directeur van Atlas Contact. Onlangs verscheen bij Nijgh & Van Ditmar haar boek U mag even plaatsnemen.

FOTO Jelmer de Haas

IN DIT NUMMER:

maart/april 2021  jaargang 188

18

O

p 6 maart vorig jaar leek er nog niets aan de hand en werd in Amsterdam als vanouds het Boekenbal gevierd, de opening van wat later misschien wel de vreemdste Boekenweek ooit zou worden. Niemand wist precies hoe het virus heette en al helemaal niet wat het zou aanrichten, lacherig begroetten mensen elkaar met de elleboog, bij de toiletten hingen oproepen om het toch vooral hygiënisch te houden met elkaar, maar na het hoofdprogramma in de grote zaal stroomden alle boekenvakkers het gebouw in, op weg naar de bar, bovenop elkaar gepakt, en duurde het niet lang meer of de gebruikelijke zoenen en knuffels werden uitgewisseld.

In Nederland was die vrijdag de eerste dode gevallen.

Maar of het bal een epidemie binnen het boekenvak heeft opgeleverd valt niet vast te stellen, simpelweg omdat niemand die een weekje aan het hoesten was zich kon laten testen. Het OMT bestond al, maar zelfs de regering vond het niet nodig om beschermende maatregelen te nemen of tests in te slaan. Het zou dus wel loslopen.

Duikvlucht Dat idee veranderde snel naarmate het aantal besmettingen toenam, met als keerpunt de persconferentie van 12 maart, toen een aantal beperkende maatregelen werd ingevoerd. Dat leidde vooral tot lege schappen in enkele supermarkten en vrolijke filmpjes op YouTube van lange rijen voor de coffeeshops – die tot op heden nog steeds gewoon zaken mogen doen, want essentieel.

In het boekenvak begon het enigszins door te dringen doordat grote beurzen in het geding kwamen. De London Book Fair ging op het laatste moment niet door, Bologna werd uitgesteld en in navolging daar-

www.boekblad.nl

Bestellingen liggen klaar bij Boekhandel Oisterwijk

gedacht. Ook Bol.com en andere grootmachten zijn immers gewoon aangesloten bij het CB en zouden gezien moeten worden als gezonde concurrentie.

In 1907 kwam er een branchevereniging bij: de Nederlandsche Debitantenbond (debitant = kleinhandelaar). Tegenwoordig bekend als Koninklijke Boekverkopersbond (KBb). Met als belangrijkste speer-

punt: ‘voorwaarden te scheppen voor profijtelijk ondernemen en een toegevoegde waarde te leveren voor de continuïteit en vitaliteit van de boekenbranche’.

De belangen van het florerende Bol.com (dat toch niet als debitant kan worden gezien) vallen hier ook onder, alhoewel hun belangen toch geen voorwaarde voor continuïteit van de boekenbranche vormen. Zeker niet in een lock-

www.boekblad.nl

maart/april 2021  jaargang 188

Hét platform voor de boekenbranche en uitgeefwereld Boekblad is de bron van nieuws, trends en ontwikkelingen voor iedereen die werkzaam is in de boekenen uitgeefwereld. De redactie staat bekend om haar betrouwbare vakinformatie voor alle bedrijfsniveaus: van directie tot werkvloer. Op Boekblad.nl staat elke dag spraakmakend

Zes maanden Boekblad Nu € 29,95

nieuws, plus van verdiepende artikelen, blogs, een agenda en vacaturebank. Daarnaast is er het Boekblad magazine en een digitale nieuwsbrief. Wees altijd op de hoogte van het laatste boekenvaknieuws. Probeer Boekblad nu zes maanden voor slechts € 29,95. Stopt automatisch.

 Boekblad.nl  Nieuwsbrief  Magazine (online)

Dagdynamiek Boekenbal 2020: boekenvakkers dicht op elkaar gepakt, gebruikelijke zoenen en knuffels uitwisselend.

van een groeiende reeks. Amerikaanse uitgevers en agenten zagen al weinig heil meer in de Frankfurter Buchmesse van oktober.

Een aantal boekwinkels ging tijdelijk dicht, Scheltema voorop, en toen toch maar weer open. De binnensteden hadden veel last van wegblijvende bezoekers, en daarmee ook de winkeliers, die al snel terecht steen en been klaagden.

Van de winkels van AKO, die zich vanouds op high traffic-locaties als stations en vliegvelden bevinden, sloot een groot deel wegens gebrek aan traffic, nadat de regering reizen ontmoedigde, buitenlandse bestemmingen onheilspellende codes kregen en veel meer mensen thuis gingen werken.

De indruk ontstond zo dat de lezer de fysieke boekhandel links liet liggen. Maar uit de provincie kwamen heel andere geluiden. Boekhandels in winkelcentra en in plaatsen met kleine winkelkernen profiteerden van nieuw gedrag dat consumenten vertoonden. Langdurig shoppen maakte plaats voor efficiënt, gericht inkopen.

Even langs de bank, de super, de bakker, de slijter en de slager, en als daar een boekhandel bij zat kreeg die ook nog even snel bezoek, voor het inslaan van een stapel klassiekers waar je enige tijd zoet mee was, oefenboekjes voor de kinderen, puzzels en spellen. Tussen de dubbelcijferige duikvlucht van gerenommeerde boekhandels op westelijke A-locaties doken ineens plussende boekverkopers op.

Dat veranderende koopgedrag leverde ook een tot op de dag van vandaag doorgaande verschuiving op van de smaak, zoals die zou kunnen worden afgemeten aan wat mensen kopen. Literatuur, en dan vooral boeken waar je moeite voor moet doen, is uit en als debutant kun je het wel schudden. Opmerkelijk is verder dat

Sommige langer lopende projecten konden simpelweg geen uitstel velen, zoals het nieuwe filiaal van Paagman in de Mall of the Netherlands in Leidschendam.

Tekst Caroline Reeders

echte doemtitels over ziektes die de hele wereld met uitroeiing bedreigen grotendeels achterwege bleven, net als de veel gevreesde coronadagboeken.

Zoomen Doordat boekhandels nog maar een beperkt aantal mensen mochten binnenlaten, gerelateerd aan vloeroppervlak, veranderden ze van sfeer en aanzien. Klanten moesten mandjes mee, zodat kon worden bijgehouden hoeveel er binnen waren, personeel werd beschermd door spatschermen – daarvoor totaal onbekend – en flesjes reinigingsmiddel, bovendien werden de vloeren vaak ganzeborden, met een vaste looprichting en de aansporing toch vooral op anderhalve meter afstand van elkaar te blijven. Dat leidde tot de nodige creativiteit, die ook de maanden erna zou blijven, maar nam niet weg dat wat ooit als raison d’être van de fysieke boekhandel werd beschouwd, de gelegenheid om al neuzend in de voorraad onverwachte ontdekkingen te doen, daarbij ondersteund door een ter zake kundige verkoper, uit het zicht verdween.

Dat gold ook voor de talloze evenementen die de zo gewenste beleving naar de winkel moesten brengen.

Jarenlang was daar steeds meer op ingezet, ook tot voordeel van auteurs, in het maartnummer van Boekblad verscheen nog een uitgebreide beschouwing over hoe belangrijk beleving was en hoe je die het beste teweegbracht. Ineens kon vrijwel niets meer. Dat werd improviseren, zeker voor de freelancende organisatoren, die meest uitweken naar digitaal.

Nederland werd een werkwoord rijker: zoomen. Nu krijgt iedereen al hoofdpijn van het idee, toen was het dè oplossing, zoomden we ons drie slagen in de rondte en was een dag niet gezoomd een dag niet geleefd. Dat

maart/april 2021  jaargang 188

19

Het rolluik van het Nieuwscentrum onder mijn kamer ratelt, de zonweringen glijden knarsend uit hun stalen bekisting, we gaan open. Een voelbare start, die me doet denken aan damals, de lichte trilling in het gebouw van Het Parool aan de Wibautstraat rond half 12, wanneer de drukpersen begonnen te draaien. De mannen van café Luxembourg schuiven de glazen deuren van de pui open, het wordt terrasweer. De bankjes op het Spui zijn nog leeg, een matineuze veertiger in een strak gesneden demi-saisonjas steekt het plein over om een krant te halen bij mijn collega Maartje die de Betapresskratten staat uit te pakken. De glazenwasser met zijn lange grijze paardenstaart hangt een emmer onder het watertappunt.

‘Wil je koffie?’ roept Maartje. Ja, dat wil hij wel.

Ik open Medialog en werp een blik op de webwinkelorders. Gele regels zijn afhaalbestellingen, witte gaan via PostNL. Dan de dashboards in Microsoft Power BI voor de dagomzetten van de verschillende vestigingen. De klantenteller om te zien hoeveel mensen er gisteren over de drempel kwamen.

Het CB was vroeg vandaag. De expeditie met de ingang aan de Spuistraat staat vol met dozen. Het Engels van IBS is gisteren al ingekocht en ingeruimd. Straks zal ik het Athenaeumbusje onder mijn raam door zien rijden, op weg naar Haarlem, Van Rossum, het Martyrium en het Rijksmuseum. Om boeken te halen en boeken te brengen. Dark horses, eversellers, ijzeren voorraadtitels, prijswinnaars, winkeldochters, jubileum-, midprice- en filmedities.

Boeken over de Middeleeuwen, angststoornissen, vogels en grammatica, romans, dichtbundels, biografieën, kunstboeken, designmagazines en De Kleine Prins, in het Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans en Italiaans.

Het plein is ontwaakt, er zitten mensen op de bankjes, alleen of samen, met koffie in kartonnen meeneembekers of met een verse joint van coffeeshop De Tweede Kamer in de Heisteeg. Toeristen in een kring rond Het Lieverdje, een gids steekt zijn rode paraplu omhoog, opletten allemaal, ik ga iets vertellen over dit plein. En net als altijd is er ook nu weer één die nieuwsgierig langs de gids naar de winkel kijkt, hoe zou het daar binnen zijn? Biedt het programma ruimte voor een bezoekje aan de boekhandel?

Het terras loopt vol, Hoppe en De Zwart gaan open, een promovendus in rokkostuum verlaat de aula van de Universiteit van Amsterdam, armen vol bloemen, familie en vrienden op hun paasbest om hem heen. Klanten stoppen hun boek in Athenaeumpapier onder de snelbinders, een meisje op laklaarzen met plateauzolen klemt More or Lessmagazine onder haar arm, ze steekt met doodsverachting vlak voor een bellende tram de Nieuwezijds over, nog even bij American Bookcenter kijken.

De zon is al langs de Lutherse Kerk. Ik trek de luxaflex van het derde raam van de zeven op en loop naar beneden, de winkel in. Op de trap zit een jongen met een boek op schoot, twee studenten staan te giechelen bij de filosofieafdeling, rubrieksbeheerder Bob van bellettrie vertelt een klant dat we het dagboek van Anne Frank niet in het Pools hebben. De telefoon gaat, de kassalade springt open, het pinapparaat piept, wilt u het in cadeaupapier?

Dag, dynamiek. 

mei/juni 2021  jaargang 188

31

IN BEELD

150 jaar CB

Op 6 april vierde CB in Culemborg het 150-jarig bestaan. Reden voor feest, terugblikken en vooruitkijken. Op deze pagina’s foto’s uit het rijke verleden, op de volgende pagina komen directeur Hans Willem Cortenraad en Marijke Huisman, auteur van het jubileumboek, aan het woord.

ca. 1900: Het Bestelhuis aan de Raadhuisstraat, Amsterdam.

6 april 2021: Koning Willem-Alexander opent het nieuwe magazijn. ca. 1925: Vervoer vanuit het Boekhuis aan de Herengracht.

1960: Het Boekhuis aan de Jan Tooropstraat, Amsterdam.

2012: Centraal Boekhuis wordt CB.

CB in 2020

1939: Interieur Centraal Boekhuis.

1972: Nieuw pand in Culemborg.

ca. 1952: Vrachtwagen Bestelhuis.

32

www.boekblad.nl

219.893 Beschikbare titels.

Waarvan: 125.314 Nederlandse boeken fysiek; 10.692 Buitenlandse boeken fysiek; 67.650 E-books; 10.000 Audioboeken (maart 2020); 3237 Non-books 62.438.033 Fysieke boeken gedistribueerd mei/juni 2021  jaargang 188

34.937 Titels in Printing on demand 1.126.826 Exemplaren in POD geproduceerd Waarvan: 608.255 single copy; 518.601 short print run 130 Vrachtauto’s 800 Personeelsleden

33

Het magazine voor échte boekenliefhebbers

150 JAAR CB

Hans Willem Cortenraad (directeur CB):

‘Kijken naar het gezamenlijk belang’ Dit jaar bestaat CB 150 jaar. De geschiedenis start in 1871 met de oprichting van het Bestelhuis van den Nederlandschen Boekhandel. Voor die tijd moesten boekverkopers voor hun bestellingen verschillende uitgeverijen aanschrijven en kregen zij hun boeken via allerlei wegen geleverd. Een inefficiënt en kostbaar proces. De Vereeniging ter bevordering van de belangen des Boekhandels nam het initiatief tot de oprichting van het Bestelhuis.

‘Het mooie is dat hoe we gestart zijn, vandaag nog steeds de kern is van onze dienstverlening, al hebben we natuurlijk een enorme ontwikkeling doorgemaakt’, zegt CB-directeur Hans Willem Cortenraad.

‘In al die jaren hebben we samen met onze klanten altijd gekeken naar het gezamenlijke belang; waar is het boekenvak echt mee geholpen. Daarin zijn we niet de koploper maar willen we vooral faciliterend zijn. Een mooi voorbeeld is de ontwikkeling naar on demand distributie: vandaag besteld, morgen geleverd. Dat was in de vorige eeuw wel anders. Het heeft van CB een bijna volcontinu bedrijf gemaakt. Een transitie die een enorme betrokkenheid heeft gevraagd van alle CB’ers.’

‘De rode draad in onze ontwikkeling is en blijft de collectiviteitsgedachte die in de wereld van het boek uniek is: hoe zorgen we er als branche gezamenlijk voor het lezen centraal te stellen, een pluriform aanbod te bieden en de verkrijgbaarheid van het boek voor de lezer zo eenvoudig mogelijk te maken. Ik ben er oprecht trots op daar vanaf 1992 een bijdrage aan te mogen leveren.’

Marijke Huisman, auteur Collectief in boeken:

‘Huwelijk in stand gebleven’ Tekst Klaas de Boer

Marijke Huisman is historica, gespecialiseerd in thema’s als emancipatie, gender en slavernij. Op het eerste gezicht hebben die weinig met de historie van het CB te maken. ‘Echter’, zo legt ze uit, ‘al bij het schrijven van mijn boekhistorische proefschrift over het publiceren van autobiografieën in de negentiende eeuw deed ik onderzoek naar hoe het boekenvak in die tijd in elkaar stak.’ Ook schreef Huisman een historie van het als ‘vrouwenboekhandel’ gestarte Utrechtse Savannah Bay. ‘Het boekenvak heeft terecht een glans. Het bereikbaar maken van waarden en kennis is een mooie opdracht van het vak. Maar je kunt zien dat dat af en toe wel wat zwaar wordt aangezet.’ Huisman constateert een behoorlijke mate van naar binnen gekeerd denken, gericht zijn op de branche en hoe het daar moet. En heel lang werd dat denken beheerst door mannen, die lang bleven zitten. Tradities en oude idealen zijn sterk, evenals oude gremia, die nog steeds naar voren komen. ‘Dat leidde vaak ook tot een zekere sloomheid of een hoge mate van terughoudendheid als het om nieuwe ontwikkelingen ging.’

‘De collectiviteit van het vak, die natuurlijk de basis is voor het CB, is als een huwelijk. In de hele historie waren er voortdurend spanningen en werd ook soms gedacht aan scheiding. Maar het huwelijk is in stand gebleven. Dat is best verbazingwekkend maar kan ook bewondering opwekken.’

Huisman besteedt in het boek veel aandacht aan de gebeurtenissen van de afgelopen decennia. ‘Met name de ondergang van Polare tijdens de vorige economische crisis bracht veel verandering in het werk van uitgevers en boekverkopers. En het versterkte het gevoel van verbondenheid binnen het vak. CB ontwikkelde zich verder als voortrekker van innovatie met Boek op Verzoek en nu met POD, het eBoekhuis en het hanteerbaar ter beschikking stellen van data. Tegelijkertijd houdt CB via het Centraal Depot de voor het vak zo belangrijke brede beschikbaarheid van boeken overeind. CB weet veel voor elkaar te brengen, ondanks of juist dankzij wrijvingen in eigen gelederen.’

Verras je buurvrouw, beste vriend of jezelf met een Boekenpost cadeau-abonnement!

CADEAUVoor slechts € 29,95 ontvangt ABONNEMENT iemand (of jij) een jaar lang Boekenpost magazine (6 nummers).

Het cadeau-abonnement stopt automatisch.

Stopt automatisch

€ 29,

95

Ga naar www.boekenpost.nl/boekblad of bel 072 531 49 78 BP-boekblad-halve-nov2020.indd 1

03-11-20 13:5

MICHELLE DUJARDIN LEERT JE AQUARELLEREN IEDEREEN KAN SCHILDEREN MET WATERVERF EN EEN VLEUGJE ZEN.

IN SAMENWERKING MET ROYAL TALENS

Een toegankelijk en praktisch boek om ontspanning, creativiteit en schoonheid te vinden – zelfs zonder schilderervaring

Het rijkgeïllustreerde jubileumboek Collectief in Boeken verscheen bij Boom Uitgevers.

ISBN 9789024431526.

Prijs € 32,50. 

34

www.boekblad.nl

mei/juni 2021  jaargang 188 NU TE KOOP IN DE (ONLINE) BOEKHANDEL

#KOOPLOKAAL

35

RECENSIES

Arno Koek

Hoop Arno Koek van Boekhandel Blokker in Heemstede vraagt zich af of er nog hoop is voor de boekhandel. Weet de klant nog hoe het moet, winkelen, als het straks weer mag?

Sinds januari plaatst Hebban elke week een column van de boekverkoper in coronatijd. Het zijn pijnlijke en vooral herkenbare verhalen.

Zelf mocht ik er ook een schrijven en het lijkt wel of er een therapeutische werking van uitgaat. Je gaat namelijk even achterover zitten om na te denken wat er de afgelopen tijd allemaal is gebeurd en wat dit heeft betekend. Sinds de lockdown op 15 december was het: blik op oneindig en doorgaan. Zodat ik af en toe als een kip zonder kop door de winkel liep en er geen tijd en ruimte was voor reflectie.

Ik denk dat het schaatsweekend cruciaal was. Even de zinnen verzetten. Met mijn broer René stapten we vanaf zijn huis het ijs op en schaatsten we twee keer over het Braassemermeer naar de Wijde AA tot Hoogmade en weer terug. Met spiegelglad ijs. Geweldig!

Een paar dagen later kwamen de versoepelingen en mochten we per tien minuten of per kwartier wel twee klanten ontvangen en konden we een afhaalloket openen. Natuurlijk ging het door ons hoofd: Help!! Klanten!! Die lopen toch alleen maar in de weg. Uiteindelijk

36

was het natuurlijk weer heel fijn om klanten bij het loket te hebben; leuk om ze te zien en te spreken en ook zij waren belangstellend hoe het ons verging.

Toen kwam de tweede versoepeling, hopelijk gevoed vanuit protestgeluiden van de KbB, Euretco en Inretail, om winkels toch meer vrijheid te geven. En ja hoor: er was verruiming en terecht! Want het was natuurlijk heel frustrerend om te lezen dat bijvoorbeeld Monique Kaufmann van Dekker v.d.

Vegt op 1100 vierkante meter maar twee mensen mocht ontvangen en een andere winkel van zeventig vierkante meter ook!! Daar kun je geen winkel op draaiende houden.

En hoe vergaat het ons nu, na een week weer acht tot tien mensen te mogen ontvangen per twintig minuten?

Er worden afspraken gemaakt via de digitale kalender op de website en er staan mensen voor de deur die naar binnen willen om te shoppen! Een heel klein beetje komt het oude gevoel weer terug: waarom is het toch zo bijzonder in de boekhandel? Vanwege die gesprekken met klanten over mooie boeken, klanten op zoek naar

www.boekblad.nl

Briefje van een klant die voor haar verjaardag 15 minuten winkelen bij boekhandel Blokker cadeau heeft gekregen.

boekentips en bekende gezichten die willen vertellen wat hen bezighoudt. Daarnaast worden er nog boeken afgehaald via het loket en is de website actief, maar wel in iets mindere mate. De klanten die komen, kopen goed, maar het is nou niet dat we meer omzet genereren. Doen we iets niet goed?

Hebben we iets gemist? Dan lees ik een oproep van Ike Bekking op Facebook: Is het bij jullie ook zo dramatisch stil? Vreemd dat het landschap er dan op veel plekken hetzelfde uitziet. Want vele collega’s bevestigen met JA! Nog een paar dagen later dacht ik ineens: misschien is onze klant het wel verleerd om weer te gaan winkelen. Ja, de supermarkt dat lukt nog wel, snel je kar vol laden en naar huis, nog voor de avondklok. Maar funshoppen? Langs een boekhandel lopen en geprikkeld worden door een etalage en naar binnen gaan? Of eens iets anders dan een top-10 boek kiezen? En... überhaupt nog een boek lezen?

Willen ‘ze’ dat nog wel? Er gaan verschillende scenario’s voorbij.

Eerst moet iedereen gevaccineerd zijn. Of is de behoefte ineens volledig weg? Of nee, ik doe nu alles online en heb de fysieke winkel niet nodig.

Maar is er ook hoop?

Van verschillende kanten uit de culturele sector hoor ik dat iedereen staat te springen om weer normaal aan de slag te gaan.

Theaters, bioscopen, zodra ze open mogen stroomt men massaal naar binnen. Ik hoop dat ze gelijk hebben als het weer mag en kan. Met dat in het achterhoofd is er hoop: hoop voor de boekhandel. Hoop dat als alles weer iets meer normaal wordt, men de plek naar de boekhandel weer weet te vinden. Hoop dat als een schrijver in de boekhandel wordt geïnterviewd, de mensen er weer op af komen. Hoop dat het koopgedrag weer terugkomt en vooral de hoop dat wij allen, boekhandelaren in Nederland, overleven en blijven bestaan. 

BOEKVERKOPERS LEZEN

BOEKVERKOPER SCHRIJFT

Sjoerd Agterhof van Boekhandel Jaspers (Badhoevedorp): Het is lastig om iets over Monstrum te zeggen zonder te veel van de inhoud te verklappen. Het is een literaire roman met sterke thrillerelementen. Estyr Bosvelt solliciteert bij de AIVD en wordt uitvoerig ondervraagd over haar verleden en vooral over haar bij een ongeluk omgekomen vriend Jean-Pierre. Een jaar eerder had Estyr sterke twijfels over dat ongeval. Na Jean-Pierres dood kwam ze meer en meer tot de ontdekking dat hij, zowel in zijn werk als paleogeneticus als in zijn privéleven, dingen voor haar had verzwegen. Samen met haar schoonzus ging ze op onderzoek uit. Had Jean-Pierre iets ontdekt dat hem het leven heeft gekost of was het toch een noodlottig ongeval? Naast het verhaal van Estyr wordt het verhaal verteld vanuit nog enkele personages in heden en verleden. Het geheel zit knap in elkaar, maar is nergens moeilijk te volgen.

Ik vermoed dat liefhebbers van Dan Brown-achtige boeken Monstrum met plezier gaan lezen.

Willy Wouters van boekhandel De Boekenmolen (Meliskerke): Vonne van der Meer is een auteur met een eigen stem. Grote thema’s beschrijft ze lichtvoetig en als lezer zie ik me gesteld voor morele keuzes. Cécile zoekt na het einde van haar huwelijk en baan naar een nieuwe levensinvulling en wordt dan plotseling opgezadeld met peuter Faith. Faiths moeder, de Nigeriaanse Gladys, is slachtoffer van vrouwenhandel en zoekt naar vrijheid. Ook de westerse Cécile zoekt naar vrijheid die haar benomen is door haar claimende man. De twee vrouwen ontmoeten elkaar. Er ontstaat een band en beiden zoeken ze naar een uitweg in hun leven. Cécile zoekt vrijheid terwijl Gladys en Faith een groot beroep op haar doen. Gladys is pas vrij na het verbreken van de vloek zodat ze een uitgang kan vinden in deze harde wereld. Vonne van der Meer heeft een bijzonder boek geschreven waarin spanning en psychologie en de strijd tussen goed en kwaad je bezighouden.

MONSTRUM MIQUEL BULNES (PROMETHEUS, € 21,99)

NAAR LILLEHAMMER VONNE VAN DER MEER (ATLAS CONTACT, € 21,99)

mei/juni 2021  jaargang 188

37

BOEKVERKOPERS LEZEN

Wilt u ruime keuze in papiersoort en maatvoering voor uw boek?

Monique Eskens van boekhandel De Drvkkery (Middelburg): De dertienjarige Luca fietst op een mistige winterochtend met een vriendinnetje naar school. Tot hun verbazing zien zij in een bollenveld tussen Katwijk en Noordwijk een achttiende-eeuws schip liggen, de Orakel. Emma kan haar nieuwsgierigheid niet bedwingen en kruipt door een openstaand luik naar binnen. Dit is de laatste keer dat Luca haar ziet en het begin van een fantastisch avontuur waarin hij het moet opnemen tegen krachten die groter zijn dan hijzelf. Een geweldige leeservaring: geschiedenis, mythische elementen, bovennatuurlijke krachten en fake news, allemaal elementen van een zeer spannend, bij tijd en wijlen beklemmend en grimmig verhaal waarin je wilt blijven lezen. Ik las ergens dat Olde Heuvelt de lezer dingen wil laten geloven waarvan je weet dat ze niet kunnen. Daar is hij zeker in geslaagd! Een prachtig vormgegeven aanrader voor liefhebbers van series als Stranger Things of gewoon van spannende boeken.

Jesse Keff van Athenaeum Boekhandel (Amsterdam): Drie vriendinnen staan op de drempel van het volwassen leven en er lijkt geen vuiltje aan de lucht: carrières zijn in de maak en de ware liefde kan niet lang op zich laten wachten. De zoektocht naar een zinvol bestaan brengt echter teleurstellingen met zich mee waar Hannah, Cate en Lissa niet op gerekend hebben. De kinderwens blijkt een lijdensweg, carrières komen niet van de grond en de ideale partner staat ook niet op elke hoek van de straat te wachten. Zo samengevat lijkt Verwachting een aaneenschakeling van clichés over ouder worden en je neerleggen bij wat het leven je aanreikt maar Anna Hope weet deze valkuilen moeiteloos te omzeilen en brengt drie karakters tot leven met wie je met veel plezier meeloopt, op hun weg van zelfverzekerde, ambitieuze studenten tot ervaren veertigers die leren leven met de rauwe werkelijkheid. Een roman als het leven: soms pijnlijk, soms hartverscheurend mooi maar altijd de moeite waard.

ORAKEL THOMAS OLDE HEUVELT (BOEKERIJ, € 20,99)

VERWACHTING ANNA HOPE (AMBO|ANTHOS, € 22,99)

38

Anthoni Fierloos van boekhandels De Koperen Tuin en Het Paard van Troje (Goes): Drie boeken op rij van hoge kwaliteit, wie doet het hem na? Joost van Driel heeft met Het bordeel aan het einde van de straat weer een fraaie roman afgeleverd. Geschreven in zijn unieke stijl met gevoel voor bijzondere situaties van doodgewone mensen. Een verhaal over vaders, moeders, zonen en dochters, in verschillende combinaties.

Vol humor beschreven beginnersliefdes en uitgebluste relaties. De basis van dit boek is best bijzonder te noemen.

Joost schreef voor Het Paard van Troje twee korte verhalen, die beide in het boek zijn verwerkt. Eén ervan ging over de hoedenmerken Stetson en Borsalino, geïnspireerd door een winkel hier in de buurt waar de hoeden worden verkocht. Hoeden nemen in dit boek dan ook een speciale plaats in. Dit is zo’n boek waarmee de auteur het verdient door te dringen tot een groter publiek. Laten we dat met z’n allen proberen te bereiken!

HET BORDEEL AAN HET EINDE VAN DE STRAAT JOOST VAN DRIEL (VRIJDAG, € 20,-)

www.boekblad.nl

Niels Nijborg van boekhandel Hoogstins (Amsterdam): Als veellezer van historische non-fictie ben ik zeer blij met een nieuwe vertaling van Dick Harrison. Eerder las ik zijn boek De Dertigjarige Oorlog waarin hij de geschiedenis van de grote gebeurtenissen beschrijft en ook inzoomt op de belevenissen van individuen. Dit levert een leesbaar en afwisselend boek op. Dezelfde methode past Harrison toe in De volksverhuizingen. Een ouder boek (1999), maar dat mag de pret niet drukken. Harrison benadert de vroege middeleeuwen – tussen 375 en 800 – vanuit een politiek, sociaal-economisch en cultureel perspectief. Hij beredeneert dat de zogenaamde achteruitgang tijdens de vroege middeleeuwen een bedenksel uit de renaissance is. De samenleving werd christelijker en raakte gemilitariseerd, maar boerde niet achteruit. De geschiedenis van West-Europa in die periode is er een van militarisering en kerstening, decentralisering en regionale gemeenschappen. Toen ontstonden culturen die Europa tot op de dag van vandaag bepalen.

DE VOLKSVERHUIZINGEN DICK HARRISON (OMNIBOEK, € 39,99)

Uw boek in goede handen

Print uw boeken bij NBD Biblion U krijgt bij ons persoonlijke begeleiding en een ruime keuze in papiersoorten en afwerking. Wij maken zowel uw hardcover als uw softcover boeken volledig in huis en staan garant voor een ijzersterke kwaliteit.

Benieuwd naar de mogelijkheden?

Of interesse in een sample boekje van onze papiersoorten?

Kijk op onze website www.uwboekingoedehanden.nl Of neem contact op met Caroline van Alphen, Caroline.van.alphen@nbdbiblion.nl

www.uwboekingoedehanden.nl

Printen en binden

www.boekblad.nl Haal nog meer uit je Boekblad abonnement!

Naast het Boekblad magazine, valt er nog veel meer interessants te lezen op www.boekblad.nl. Als Boekblad abonnee heeft u bovendien onbeperkt toegang.

Heeft u nog geen inloggegevens? Neem contact op met onze klantenservice via info@stipmedia.nl of bel 072 531 4978. Wij sturen u kosteloos nieuwe inloggegevens toe.

RECENSIES

Jessica Leffers

De Belangen des Boekhandels

Jessica Leffers van Boekhandel Oisterwijk verbaast zich over de houding van de brancheverenigingen ten tijde van de lockdown van de boekhandels. Over de minder idyllische kant van het boekenvak.

Twee jaar geleden begon ik als een naïeve, dromerige boekverslinder aan mijn tweede leven. Ik werd verkoopmedewerker bij de gezelligste boekwinkel van Nederland. Tijdens de lockdown kwam de minder idyllische kant van het boekenvak in de schijnwerpers te staan.

Ik leerde dat het Centraal Boekhuis, althans zijn voorloper, sinds 1871 bestaat. Opgezet door de ‘Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels’ (later KVB). Wat is er van dat initiatief overgebleven? Het CB, dat nog net niet voor iedere letter op een pakbon geld vraagt, heeft geen last van de lockdown. Boekhandels bestellen tijdelijk veel minder boeken bij het CB, maar Bol.com des te meer.

Wordt het niet eens tijd dat uitgeverijen en het CB een statement van jewelste maken, dat het CB zich herinnert waaruit het is ontstaan en, ondersteund door uitgevers, tijdelijk even niet aan Bol.com levert? Ter bevordering van de ‘Belangen des Boekhandels’? Die vraag werd weggewuifd in boekenland, want dat was wel heel naïef

36

Bestellingen liggen klaar bij Boekhandel Oisterwijk

gedacht. Ook Bol.com en andere grootmachten zijn immers gewoon aangesloten bij het CB en zouden gezien moeten worden als gezonde concurrentie.

In 1907 kwam er een branchevereniging bij: de Nederlandsche Debitantenbond (debitant = kleinhandelaar). Tegenwoordig bekend als Koninklijke Boekverkopersbond (KBb). Met als belangrijkste speer-

www.boekblad.nl

punt: ‘voorwaarden te scheppen voor profijtelijk ondernemen en een toegevoegde waarde te leveren voor de continuïteit en vitaliteit van de boekenbranche’.

De belangen van het florerende Bol.com (dat toch niet als debitant kan worden gezien) vallen hier ook onder, alhoewel hun belangen toch geen voorwaarde voor continuïteit van de boekenbranche vormen. Zeker niet in een lock-

down van de échte debitanten.

De pleidooien die KBb en CPNB hebben gehouden richting Tweede Kamer om de boekhandels open te houden of in ieder geval een afhaalloket toe te staan tijdens de lockdown, kunnen geen vurige statements met een vuist op tafel genoemd worden. Goed, in de verlenging is er een nationale campagne gekomen om mensen toch vooral bij hun lokale boekhandel te laten kopen. Dat is een mooi initiatief, maar is wel aan de late kant.

Laten we ook sommige uitgeverijen én auteurs niet vergeten, die Bol.com of hun eigen webwinkel promoten, buiten de boekhandels om. En over uitgevers gesproken: waarom wordt ineens de lancering van een aantal nieuwe boeken uitgesteld tot ná de lockdown? Zou het niet een aardige geste zijn om die nieuwe titels exclusief bij de stenen boekhandels aan te bieden?

En dat de auteurs dan meegaan om te bezorgen?

Mijn conclusie is dat dit niet klinkt als iets wat continuïteit en vitaliteit in de boekenbranche kan waarborgen. Althans niet voor de fysieke boekhandels, de échte ‘debitanten’.

Ik weet dat er een taak is weggelegd voor de boekhandels zelf, maar tegen zoveel grootmachten is het voor een zelfstandige boekhandel moeilijk volhouden.

Dat kan alleen door een hechte samenwerking tussen enerzijds de ‘stenen boekhandels’ en anderzijds de uitgeverijen en de brancheverenigingen, waarin ieders belangen evenredig worden behartigd. Op die manier worden in tijden van lockdown de lasten verdeeld en worden ze niet alleen door de boekhandels gedragen. Is het niet hierom dat we maandelijks zoveel geld aan dit soort ‘Vereenigingen’ betalen? Ter bevordering van de Belangen des Boekhandels?

Wat denkt u, had ik beter een naïeve, dromerige boekverslinder kunnen blijven? 

BOEKVERKOPERS LEZEN

BOEKVERKOPER SCHRIJFT

Home

Magazine

Boekblad was erbij

Vacatures

Agenda

Over het nieuws

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

Willy Wouters van boekhandel de Boekenmolen (Meliskerke): 2020 was het Multatuli-jaar. Max Havelaar is een van de belangrijkste Nederlandstalige literaire werken, in veertig talen uitgegeven. Een boek dat iedere Nederlander zou moeten lezen. Eduard Douwes Dekker werkt als assistent-resident in Lebak en ziet hoe de inlandse mensen honger lijden omdat ze verplicht worden producten te verbouwen die veel geld opbrengen, zoals koffie en suiker, in plaats van de broodnodige rijst. Hoe groter de oogst, hoe meer de plaatselijke gezagsdrager verdient en zo wordt een corrupt systeem in stand gehouden. De schrijver wil de vinger bij dit onrecht leggen, maar krijgt geen gehoor. Op een zolderkamer in Brussel schrijft hij Max Havelaar. Deze graphic novel van Eric Heuvel (prachtige tekeningen) en Jos van Waterschoot (goede uitleg en achtergrond) is een heel mooie opstap om het boek opnieuw te ontdekken. Wat is het een mooie uitgave. Het verhaal van Saïdjah en Adinda maakt opnieuw indruk. Cultuurgoed dat doorgegeven moet worden, het is met het oog op slavernij, eerlijke handel, ‘Black Lives Matter’ blijvend actueel.

MULTATULI’S MAX HAVELAAR DE GRAPHIC NOVEL ERIC HEUVEL, JOS VAN WATERSCHOOT (UITGEVERIJ L, € 22,99)

CORNEEL DE WILDE Marketeer bij uitgeverij Christofoor, die alle boeken uit de voorjaarsaanbieding gratis weggeeft aan vijftig boekhandels

Mik Vaes van boekhandel Savannah Bay (Utrecht): Er verschijnen de laatste tijd meer boeken over de aardbodem en de daarin levende organismen. Een goede ontwikkeling want onze kennis op dat gebied is nog maar net een beetje aan het groeien en heeft alles te maken met hoe wij omgaan met de natuur en dus onszelf. De onderwereld van de tuin is een prettig leesbaar boek waarin Van de Kaa een aantal van de ontelbare bodemwezens behandelt en daarbij de nadruk legt op hun onderlinge samenwerking en hun belang voor elkaar en anderen. Hij mengt zijn kennis met ervaringen uit zijn eigen leven als tuinier en met zijn stellige meningen zonder cynisch of vervelend te worden. Bijvoorbeeld dat het beter is niet te spitten en geen bestrijdingsmiddelen en kunstmest te gebruiken. Ik kende Van de Kaa alleen maar van naam en dacht dat het een van de zoveel tuinboekenschrijvers was, maar zijn prettige dwarse houding en zijn humor vond ik verfrissend en maakte me benieuwd naar zijn andere boeken.

Vliegende start campagne CPNB

Ik heb hiervoor in de outdoorretail gewerkt en ben nog relatief nieuw in het boekenvak. Wat mij opvalt is het enorme kapitaal aan goodwill dat er bij het publiek is voor onze sector. De klant vindt ons ongelooflijk sympathiek. Dit is echt uniek binnen de retail en we moeten als boekenvakkers niet onderschatten hoe waardevol dat is. Je ziet dat je die sympathie met een goede campagne zoals deze van de CPNB kan omzetten in resultaten. De saamhorigheid die deze campagne uitstraalt en de manier waarop die door iedereen is opgepakt – van auteurs en boekwinkels tot uitgevers – maken het extra sterk. Tekenend is trouwens hoe in dit artikel ook de inzet van vrijwilligers genoemd wordt. Dat zou in een heleboel andere bedrijven ondenkbaar zijn!

De Grote Vriendelijke Podcast lanceert programma met kinderboekennieuws

DE ONDERWERELD VAN DE TUIN – VAN MICROBE TOT MOL ROMKE VAN DE KAA (ATLAS CONTACT, € 21,99)

maart/april 2021  jaargang 188

WEBSITE Dagelijks artikelen van de redactie van Boekblad. Onbeperkt toegang voor alle abonnees. Ga naar www.boekblad.nl

Geweldig om te zien dat de heren van de Grote Vriendelijke Podcast zoveel succes hebben. Hun podcast is echt een begrip geworden en voorziet in een behoefte. Kinderboeken worden in de media inder-

37

8

daad vaak genegeerd. Je kunt dan bij de pakken neer gaan zitten, of op zoek gaan naar andere manieren om het publiek te bereiken.

We zijn als uitgeverij voor communicatie over onze prentenboeken voor een groot deel afhankelijk van de inzet van eigen middelen: dat betekent continu zoeken naar creatieve manieren om de klant te bereiken. Ik zie andere spelers in het boekenvak dit ook doen. Als ik daar een goed idee zie denk ik vaak eerst ‘hadden wij dat maar bedacht’, maar het motiveert ook om zelf met het volgende goede idee te komen.

Uitgeverij Christofoor schenkt boeken aan boekhandels

Het nieuws dat de boekhandels hun deuren moesten sluiten sloeg ook bij ons in als een bom. We hebben een groot aantal winkels waar we een goede band mee hebben. Als zelfstandige uitgeverij zijn onze middelen beperkt.

We hebben een klein team en we moeten daarom altijd zorgvuldig overwegen wat we wel en niet doen. Maar deze actie (het gratis opsturen van iedere titel uit onze voorjaarsaanbieding naar ‘onze’ vijftig beste boekhandels) was voor ons een no-brainer: we hebben de beslissing op ons gevoel genomen, niet op basis van een kosten-batenanalyse. Het voelt goed om iets te kunnen doen. Hopelijk maakt dit het ondernemen voor hen net wat makkelijker in deze moeilijke tijd.

www.boekblad.nl

AKKE VISSER Oprichter van de Culturele Apotheek en de nieuwe secretaris van Stichting de Gouden Ganzenveer A.W. Bruna experimenteert met een dating-app voor veellezende singles

Dit opvallende bericht riep bij mij meteen allerlei vragen op. Kun je aan de boeken waar je van houdt eigenlijk iets aflezen over de mensen op wie je valt? Moet de inhoud van je boekenkast overeenkomen om gematcht te worden, of juist niet? Is het niet veel spannender als je gekoppeld wordt aan iemand die een totaal andere leessmaak heeft? Heeft de jonge doelgroep waar Bruna zich met deze app op zegt te richten überhaupt wel een boekenkast? En is Bruna nou de beste matchmaker? Is de plaatselijke boekhandelaar – bij wie je al jaren komt – niet veel beter in staat om in te schatten wie er bij je past (waarbij er ook nog eens de kans is dat die persoon bij je in de buurt woont)? Kortom, een heerlijk bericht om over door te denken.

Boekenmarkt groeide in 2020 met 6 procent – maar niet bij fysieke boekhandel

Goed nieuws dat de omzet van de boekverkoop is toegenomen afgelopen jaar. In tijden van crisis grijpen mensen naar boeken,

Lees de besproken artikelen op boekblad.nl blijkt. Jammer natuurlijk dat de boekwinkels daar nog niet van profiteerden. Hopelijk brengt de #steunjeboekhandel-actie waar tal van schrijvers aan meewerkten daar dit jaar verandering in.

Maar mijn hart maakte vooral een sprongetje toen ik las dat de groei van de omzet van fictie ook is gestegen. Soms krijg ik de indruk dat mensen voornamelijk nog non-fictie willen lezen. Alsof een verhaal wel echt gebeurd moet zijn om waarde te hebben. Zelf ben ik altijd blij als ik even de realiteit kan ontvluchten. Maar los daarvan ben ik ervan overtuigd dat juist fictie onze blik op de werkelijkheid kan verruimen. Omdat het ons uitdaagt om het eens vanuit een ander perspectief te bekijken, of prikkelt om verder te denken dan we voor mogelijk houden. Broodnodig.

Coronaproof Nationale Voorleesdagen van start

Heel goed dat de Nationale Voorleesdagen online doorgingen.

Persoonlijk denk ik dat je nooit te oud bent om voorgelezen te worden. De Nationale Voorleesdagen zouden wat mij betreft dan ook niet alleen op kinderen gericht hoeven te zijn, maar op iedereen.

Vanuit de Culturele Apotheek die ik tien jaar geleden oprichtte, organiseren we al jaren zogenaamde samenleesgroepen (shared reading) in de zorg, in buurthuizen en in de psychiatrie. Wekelijks lezen we er samen en hardop romanfragmenten, korte verhalen en gedichten voor en bespreken we wat ze bij ons oproepen. Naast verhalen lezen, worden ook persoonlijke verhalen gedeeld. Juist het hardop voorlezen blijkt een laagdrempelige manier om samen literatuur te verkennen, ook voor mensen die niet gewend zijn literatuur te lezen. Sinds corona doen we dat

ook online. Leuke bijkomstigheid: er doen nu mensen uit heel Nederland en Vlaanderen mee aan onze wekelijkse online samenleesuurtjes.

JONATHAN URSEM Richtte begin dit jaar zijn eigen uitgeverij Vesper Publishing op Oud-hoofdredacteur Nieuwe Revu start eigen uitgeverij met Fortuyn

Het is mooi om te zien hoe enthousiast er vanuit het vak wordt gereageerd op een nieuwkomer zoals ik. Wel veel gehoord van familie en vrienden: wat stoer dat je tijdens de crisis juist in díé sector begint. Mensen hebben toch het idee dat de hele boekenmarkt op z’n gat ligt, terwijl dat (helaas) vooral voor de fysieke boekwinkels geldt. De hele markt groeide in 2020 met 6 procent. Op Twitter werd het al snel ‘onfatsoenlijk’ genoemd dat ik vier klassiekers van Pim Fortuyn opnieuw ga uitgeven, ook worden zijn lezers ‘te dom om een boek te lezen’ genoemd en hoopt een journalist dat Vesper zo snel mogelijk failliet gaat. De vrijheid van meningsuiting is in Nederland niet absoluut, maar voorbehouden aan hen die wel deugen, zo lijkt het.

Boekhandels aarzelen over afhaalloket

De boekwinkel zit, als niet-essentiële winkel, in de hoek waar de klappen vallen. De support your local-initiatieven van de laatste tijd zijn hartverwarmend, maar lossen structureel niets op. Alleen fysieke winkels met een strak ingericht online verkoopkanaal kunnen de klappen die offline vallen misschien nog een beetje opvangen.

maart/april 2021  jaargang 188

Het zou goed zijn als boekwinkels in de winkelstraat een soort buurtfunctie kunnen krijgen.

Zonder te beargumenteren dat het hangplekken voor lezers moeten worden, zou je met productdifferentiatie best een nieuwe rol aan de winkels kunnen toedichten met additionele verkoop. Zeker met het winterse weer is het helemaal niet zo gek om een klant die een besteld boek afhaalt ook een kop koffie of warme chocolademelk te verkopen. Dan maak je er een ‘boek en zopie’ van, en kunnen de winkeliers wat extra omzet maken.

Nieuwe steunmaatregel voor schrijvers én boekhandel stimuleert optredens

Auteurs die een boek op de markt brengen, beleven nu een anticlimax. Jaren naar de stip op de horizon toegewerkt, en als je het boek dan eindelijk in je handen hebt, was dat het dan. Geen feestelijke boekpresentatie, alleen een proostmoment in huiselijke kring.

Gelukkig biedt het Nederlands Letterenfonds, dat een regeling heeft opgezet met De Schrijverscentrale en de Koninklijke Boekverkopersbond, uitkomst. Met een toekenning van maximaal 500 euro aan zowel de auteur als de boekhandel, stimuleer je creatieve oplossingen zoals Uitgeverij Pluim bijvoorbeeld doet in samenwerking met het Amsterdamse restaurant Hemelse Modder. Je bestelt een afhaalmenu, dat je opeet terwijl Jaap Goudsmit tijdens een Teamslezing vertelt over zijn boek Vrij van corona. Wat fijn dat dit soort initiatieven nu een steuntje in de rug krijgt met een subsidie. 

9

NIEUWSBRIEF Ontvang 3 keer per week onze nieuwsbrief. Meld je gratis aan via www.boekblad.nl/nieuwsbrief