BOEKBLAD 2-2022

JAARGANG 189 MAART/APRIL 2022

2

Vakblad voor het boekenvak w ww.b oek blad.nl

De uitgever als cursusaanbieder Van Piere vol vertrouwen in groeikern Eindhoven Nelleke Noordervliet over het boekenvak

Jasper Henderson (Thomas Rap):

‘OP MIJN VEERTIGSTE ZOU IK NOG GEEN GOEDE UITGEVER ZIJN GEWEEST’ maart/april 2022 ! jaargang 189

00

catalogi en Dat kunnen we.

Als geen ander.

High-Tech Offset volgens Veldhuis Media We produceren het drukwerk volgens de ISO 12647-2 norm. Het is dé standaardnorm voor offsetdruk. Hierdoor garanderen wij een voorspelbare kwaliteit. Je wensen en ons drukproces naadloos op elkaar aangesloten.

Hierdoor krijg je het kwaliteitsdrukwerk mooi op tijd en toch voordelig.

Snel en voordelig het drukwerk op de plaats van bestemming.

Eekhorstweg 1 7942 JC Meppel 0572 - 34 97 00

info@veldhuis.nl www.veldhuis.nl

IN DIT NUMMER:

INHOUD

18

EN VERDER 06 Vooraf

‘De Twintigers’

Jan Verhagen (Van Piere): ‘Deze winkel is weerbaarder dan ooit’

Lidewijde Paris, Roselinde Bouman, Nicolien Geugies

34 Column FOTO John Geven

10

08 Over het nieuws

Jasper Henderson (Thomas Rap): ‘Op mijn veertigste zou ik nog geen goede uitgever zijn geweest’

Hans de Sain (De Algemene Boekhandel): Hij was anders!

36 Boekverkoper schrijft

Gerben de Bruijn (Post Scriptum, Schiedam): De boekverkoper voelt zich ‘mwah’

37 Boekverkopers lezen Recensies

FOTO Iris Planting

22

Cursussen, workshops en trainingen Een verrijking van het uitgeven

28

Nelleke Noordervliet: ‘Een boekhandel die wil floreren, moet zich profileren’ COLOFON Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Geraldine te Gussinklo (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur).

E redactie@boekblad Persberichten welkom op bovenstaand mailadres.

Uitgeverij Boekblad verschijnt in 2022 zes keer, waarvan één keer in combinatie met Boekenpost.

Uitgave van Stip Media, Alkmaar.

Medewerkers aan dit nummer Janny Beima, Klaas de Boer, Roselinde Bouman, Gerben de Bruijn, Maarten Dessing, Nicolien Geugies, Geraldine te Gussinklo, Walter Jansen, Jesse Keff, Arno Koek, Niels Nijborg, Monique van Oosterhout, Lidewijde Paris, Hans de Sain, Merijn Schipper, Mik Vaes, Marischka Verbeek.

Foto omslag Chris van Houts.

4

www.boekblad.nl

Advertenties Vincent van de Vrede T (072) 531 49 78 E vincent@stipmedia Vormgeving Jan Scholtus.

Druk Veldhuis (Meppel).

© 2022 Stip Media Overname van artikelen is alleen toegestaan met bronvermelding en na overleg met de uitgever. Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd. Meer informatie: www.reprorecht.nl

Abonnementen Boekblad Compleet onbeperkt toegang tot Boekblad.nl + 6 x Boekblad magazine print en digitaal Eerste jaar € 179 Regulier € 262 | ZZP-ers € 142.

Boekblad Online onbeperkt toegang tot Boekblad.nl, inclusief Boekblad magazine digitaal Eerste jaar € 119 Regulier € 202 | ZZP-ers € 80.

Proefabonnement zes maanden toegang tot Boekblad.nl, inclusief magazine digitaal € 29,95 (stopt na zes maanden).

Meer informatie www. boekblad.nl/abonneren.

Opzeggingen Uw opzegging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven bij onze klantenservice.

Klantenservice Stip Media Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T 072 531 49 78 E info@stipmedia.nl www.boekblad.nl

Adreswijzigingen Uw adreswijziging dient minimaal één maand voor het verschijnen van het eerstvolgende nummer te worden doorgegeven bij onze klantenservice.

ISSN 1586-2897

maart/april 2022 ! jaargang 189

5

VOORAF

De Twintigers Tot degenen in de literaire wereld die flink last hebben gehad van het coronamonster behoren de auteurs die in 2020 en 2021 hun eerste boek uitbrachten.

Gelegenheden om hun debuut ‘live’ aan het publiek te presenteren via optredens en lezingen ontbraken grotendeels. Hetzelfde gold voor inspirerende ontmoetingen met andere schrijvers en gesprekken met mededebutanten tijdens festivals en literaire avonden.

Op initiatief van twee van hen, Joost Oomen en Wout Waanders, bundelden twaalf debutanten van de jaren twintig tot nu toe de krachten: Simone Atangana Bekono, Roos Vlogman, Sholeh Rezazadeh, Marjolein Visser, Hans Depelchin, Yentl van Stokkum, Dorien de Wit, Helena Hoogenkamp, Mattijs Deraedt en Loes Wijnhoven trekken, samen met Oomen en Waanders, dit voorjaar in wisselende samenstelling langs theaters in Nederland en Vlaanderen onder de noemer De Twintigers.

De Vijftigers zijn een begrip geworden in de Nederlandstalige literatuur. Spreken we over enkele decennia van De Twintigers en zien we hier de literaire helden van 2050? Dat valt te bezien, maar voor nu is het mooi dat met steun van het Nederlands Letterenfonds en Lira de debutanten uit de coronatijd de gezichten achter de boeken kunnen laten zien. En een debutantentafel in de boekhandel is met de werken van deze auteurs snel ingericht. Meer over auteurs en programma op de website de-twintigers.nl.

Frank Hockx Eindredacteur redactie@boekblad.nl

FOTO’S Gaby Jongenelen

Tot slot de huiskamervraag: tussen beide groepsfoto’s van De Twintigers op deze pagina’s zit een verschil dat te maken heeft met een van de auteurs.

Ziet u het? "

Home

Magazine

Boekblad was erbij

Vacatures

Agenda

Over het nieuws

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

LIDEWIJDE PARIS Won met haar Lees!ambassade de Jan van Luxemburg-prijs 2021 voor leesplezierbevordering Jubelstemming, met enige waakzaamheid: de boekhandels zijn weer open Dat de winkels weer open mochten en dan zonder dat domme en niet werkende systeem van vooraf afspraken maken, was een opluchting die ik bijna lijfelijk ervoer. Instagram liep vol met blije foto’s van boekverkopers met champagne, die als oude jonkers diep bogen over rode lopers om klanten binnen te noden, en vrolijke boekverkoopsters onder ballonnenpoorten. Van al die foto’s werd ik dan toch weer verdrietig: mijn hemel wat moeten die hun best doen te laten zien dat ze er nog zijn. Toen ik op 1 januari bij Nieuwsweekend met wat goed nieuws wilde beginnen – dat de boekenomzet bij de fysieke winkels uiteindelijk niet zo dramatisch was als eerder gevreesd – deed ik voor de zekerheid op 31 december toch nog maar even een app-rondje langs mij bekende boekverkopers verspreid door het land. Sommigen antwoordden met één woord: ‘klote’. Anderen legden uit hoe ze de golven hadden doorstaan, waarbij het hoogste tij de laagste eb-periode enigszins compenseerde. Maar zoals 2019 was het nergens geweest. Hoe goed het ging hing vooral af van waar men zat in het land én binnen de stad of plaats. De lijn: afhanke-

8

lijk van forenzen of toeristen een slechte omzet, vaste klantenkring in betere wijk of stad: redelijk ok. Meer dan ooit probeer ik het belang van de stenen winkel uit te dragen. Daar waar een fysieke winkel verdwijnt, wordt minder gelezen, en gaat de geletterdheid achteruit. Er is onderzoek naar gedaan. Zien brengt je op een idee, een winkel ingaan doet je boeken ontdekken… Ik hoop dat boekwinkels essentieel worden en nooit meer dicht hoeven.

Storytel boekt minder groei in Nederland dan verwacht Na de vlotte start stagneert de groei een beetje van dit luisterboekplatform. Om wat meer context te krijgen las ik het uitgebreide interview met Ruth de Jager uit Boekblad 6 november/december 2021 nog eens. Toen verwachtte men nog 20 tot 30 procent groei en voor 2030 was zelfs de hoop dat het luisterboek een aanzienlijk deel van de boekenmarkt zou gaan uitmaken. Het is frappant, vind ik, hoe podcasts en luisteren het opeens helemaal zijn. Dat alles digitaal is, en dus veel gemakkelijker dan cd’tjes wisselen, helpt natuurlijk enorm. Maar toch…

Ik vind de opmars verontrustend.

Luisteren is voor de hersenen een veel luiere – want passievere – activiteit dan zelf lezen. Zeker bij jongeren is lezen als algemene hersentraining van vitaal belang: lezen traint de synapsen, er moet veel samengebracht en geïnterpreteerd worden. Wat ze lezen maakt niet uit, als het maar langere stuk-

www.boekblad.nl

ken tekst zijn. Dat tegenwoordig kranten digitaal te beluisteren zijn, gesproken met een soort robotstem, is nog tot daar aan toe en ik begrijp dat luisteren voor mensen met een beperking essentieel is, maar gezonde jonge mensen moeten teksten lezen, woorden maken uit letters en hun hoofd actief gebruiken. Nog afgezien van alle andere voordelen van lezen, is dit het aspect dat het vaakst over het hoofd wordt gezien.

Lees de besproken artikelen op boekblad.nl ten, mijn inbox) en soms totaal niet (Instagram, het buurtcentrum, perron 7). Laatst stond ik op de trein te wachten, uiteraard met mijn neus in een boek, toen een man me aansprak: ‘Fijn hè, lezen?

Ik ben ook met een boek bezig.

Tenminste, ik moet nog beginnen, maar heb wel vast mijn baan opgezegd.’ Het minst leuke aan mijn werk? Verwachtingen temperen. Uit cijfers van KVB Boekwerk over 2020 blijkt dat slechts 0,9 procent van de schrijvers dat jaar boven het minimumloon verdiende. Het advies Don’t quit your day job blijft helaas van kracht. Maar bij dezen ook: spreek lezende mensen aan op het station. Ik heb zijn kaartje.

ROSELINDE BOUMAN Adjunct-uitgever digital first bij Meulenhoff Boekerij, lanceerde op 1 januari de nieuwe digitale fondslijn TBR

Column: Het belang van de fysieke boekhandel Hans Bousie slaat de spijker op zijn kop: de fysieke boekhandel zal nooit en te nimmer overbodig worden. Wat is er lekkerder dan rondsnuffelen in een winkel waar het naar inkt en romanpapier ruikt (ik neem dat rondsnuffelen erg letterlijk), waar vakbekwame boekhandelaren voor je klaarstaan met advies, waar je de mooiste pareltjes ontdekt en met een beetje geluk ook nog een kop koffie kunt krijgen? Juist, niets. En is het dan echt, zoals Bousie zo mooi uitdrukt ‘pestpokkeweer’, dan heeft je lokale boekhandel waarschijnlijk een webshop waar je al die fijne titels ook als e-boek en audioboek kunt krijgen. De nieuwe titels van – ik noem maar wat – Meulenhoff Boekerij imprint TBR, bijvoorbeeld. Heerlijk luisteren onderweg naar de boekhandel!

Royalty-inkomsten auteurs grotendeels via fysieke boekhandel Het leukste aan mijn werk is het ontdekken van nieuw schrijftalent.

Dat gebeurt soms waar je het verwacht (boekenbeurzen, evenemen-

CPNB: Zomerlezenverhalenbundel vervangt Spannende Boek-geschenk Het Spannende Boek-geschenk is niet meer. De CPNB vervangt het vanaf zomer 2022 door een verhalenbundel, samengesteld door Mat-

Boekenweek verplaatst naar april De Boekenweek wordt wederom verzet, niet naar de zomer maar naar april. Ik bid dat die kan doorgaan. Maar… vroeg ik mij af toen al mijn lees!workshops voor de Poëzieweek werden afgezegd en verplaatst: hoe maken we die week nog tot een succes als er geen mensen mogen samenkomen in boekwinkels en bibliotheken? Ik ga daar eens goed op broeden.

thijs van Nieuwkerk. Dit zou lezers meer stimuleren om ‘daadwerkelijk een boek ter hand te nemen’.

Ik hoop het. In mijn beleving staan verhalenbundels niet garant voor meer kassa-aanslagen, maar wie weet brengt dit initiatief daar verandering in. Leesbevordering is een nobel doel, dus ik zal hier niet zitten kniesoren, maar gooi wel graag een balletje op. Zullen wij, liefhebbers van het spannende genre, tijdens de Zomerlezencampagne ook onze favoriete spannende verhalen delen? Ik doe vast een voorzetje: Shirley Jackson – De loterij; Thomas Olde Heuvelt – De vis in de fles; Floris Kleijne – Wiegelied; Nathalie Pagie – Gekke tante Julla; Stephen King – Het leven van Chuck. Ik zie jullie aanbevelingen graag tegemoet!

NICOLIEN GEUGIES Eigenaar van Studio Pretletter, de nieuwe kinderboekwinkel in Deventer CPNB start ‘goede voornemens’-campagne Een sympathieke campagne die ons in ieder geval zeker heeft geholpen: sinds de heropening is het drukker dan in het merendeel van de maanden ervoor. De lockdown viel ons behoorlijk zwaar. Niet eens zozeer door de stagnerende verkoop; we hebben via videobellen, boekvlogs en WhatsApp toch aardig wat klanten kunnen helpen. Maar zonder de vrolijke, languit in het kunstgras lezende kinderen, blije gezichten op het krukje bij de kassa (‘mag ik met je pasje, pap?’) en het geratel van onze robothond die met elke peuter een rondje door de winkel maakt, was het maar een treurige bedoening. Des te fijner dat de vaste kleine en grotere klanten op de eerste dag na de opening direct op de stoep stonden. ‘Daar zijn we weer!

Mag ik mijn schoenen uit?’

maart/april 2022 ! jaargang 189

Column: Het belang van de fysieke boekhandel Ook ik ga graag naar de boekhandel. Een boek oppakken. En weer neerleggen. Steeds denken: ja, deze! En die! De spanning van een nieuw verhaal dat ik al wel in mijn handen heb, maar nog niet in mijn hoofd. Meer dan eens kiest een boek mij, in plaats van andersom.

Maar daar moet het dan wel de kans voor krijgen. Misschien is het kopen van een boek als daten. De online zee aan potentiële kanshebbers is vele malen groter dan welke lokale vijver ook. En je hoeft er je huis (en huispak) niet voor uit. Hoewel dit kan leiden tot de grootst denkbare liefdes – begrijp mij goed – gaat er toch niks boven de (papieren) romantiek van een ‘zomaar’ ontmoeting. Een beleving, die je zowaar zomaar een leven lang kan bijblijven.

Bestseller 60 (week 4): Eva Jinek stijgt naar 1 ‘Droom groot […] legde een hobbelig parcours af.’ Mooier kan niet bij een boek als dit, dacht ik toen ik dit las. Ik opende Studio Pretletter midden in de COVID-19-pandemie. Niet om iets groots neer te zetten. Wel om in een tijd van algehele somberte en toenemende lees- en leerachterstanden een vrolijke plek te bieden. Waar kinderen en hun (groot)ouders zich welkom voelen en waar hun lol in lezen op allerlei manieren wordt aangewakkerd. Het was vast niet het beste moment. Mijn plan was niet (door en door) doordacht. Het is keihard werken en er financieel nauwelijks iets aan overhouden. Maar het is bovenal iets waar ik in geloof. Ook mijn parcours is hobbelig, met mooie bergetappes, maar ook genoeg dalmomenten. Voor iedereen die dit herkent: lees dit boek. "

9

DE VISIE

Jasper Henderson (Thomas Rap):

JASPER HENDERSON

1972 1997 1999-2003 2003-2005 2005-2009 2010-2013

2013-2020 2021-

‘OP MIJN VEERTIGSTE ZOU IK NOG GEEN GOEDE UITGEVER ZIJN GEWEEST’

Geboren te Amsterdam Nederlands, Universiteit van Amsterdam Redacteur Thomas Rap/De Bezige Bij Redacteur Nijgh & van Ditmar Redacteur Nieuw Amsterdam Zelfstandig, onder andere als recensent, scout en officemanager van de Amsterdamse stadsdichter F. Starik Hoofdredacteur/ adjunct-uitgever Lebowski Uitgever Thomas Rap

Anderhalf jaar geleden had Thomas Rap in één klap geen uitgever en redacteuren meer. Het was aan Jasper Henderson om in die situatie het fonds voort te zetten. ‘Als wij met z’n allen iets geweldig vinden, is de kans redelijk groot dat meer mensen dat vinden en je dus genoeg exemplaren verkoopt.’

Tekst Maarten Dessing Beeld Chris van Houts

J

asper Henderson (49) weet nog goed wanneer hij – eind september 2020 – hoorde dat het hele team van Thomas Rap opstapte om een eigen uitgeverij, Alfabet, te beginnen. Het was dezelfde dag dat Overamstel, waar hij adjunctuitgever van Lebowski was, het personeel opnieuw sommeerde om vanwege corona thuis te werken. ‘Net als voor iedereen was het nieuws voor mij een volslagen verrassing. Wat was er gebeurd? Ik fietste naar huis, misschien voor het laatst voor een lange tijd, en vroeg me af hoe het verder zou gaan.

Zou ik daar misschien een rol in kunnen spelen?’

Henderson koesterde warme herinneringen aan Thomas Rap. Dáár was hij ooit, als prille twintiger, zijn carrière in de uitgeverij begonnen – na een stage bij Prometheus waar zijn werkzaamheden bestonden

www.boekblad.nl

uit ‘koffiezetten en boekenkasten inruimen’, aldus zijn LinkedIn-profiel. ‘Inmiddels zat ik 22 jaar in het vak. Ik heb bij verschillende uitgeverijen gewerkt, ik ben een tijd freelancer geweest, ik heb overal andere dingen geleerd. Ik dacht: als ik ooit ergens uitgever wil worden, dan moet ik dat nu doen. En dan word ik het liefst uitgever bij Thomas Rap.’ Hij had genoeg tijd om daar goed over na te denken.

De Bezige Bij, waar de uitgeverij onderdeel van is, ging niet overhaast te werk. De uitgever en redacteuren die Alfabet oprichtten – Arend Hosman, Saartje Schwachöfer en Catharina Schilder – werden wel direct vervangen door twee interim-redacteuren: Jacqueline de Jong en Juliët Jonkers. Zij moesten de rust terugbrengen, primair bij de ongeruste auteurs.

Daarna ging in alle zorgvuldigheid een reguliere sollicitatieprocedure van start. Waaraan ook Henderson werd aangemoedigd mee te doen.

Zijn vertrek bij Lebowski liep samen met een leegloop daar. Uitgever Oscar van Gelderen en redacteur Roel van Diepen vertrokken nagenoeg tegelijk – de laatste solliciteerde nota bene bij Thomas Rap om met Henderson te worden herenigd. ‘Zo gaat dat. Uitgevers en redacteuren stappen om wat voor reden ook op.

Auteurs gaan regelmatig mee vanwege de intense persoonlijke band. En eens in de zoveel tijd is er ergens een uittocht. Ik heb het vaker gezien: Meulenhoff, Atlas Contact. Het lijkt wel alsof het een cyclus is die nu eenmaal bij dit vak hoort.’

Ontdekker en redacteur Wat maakte die eerste passage bij Rap zo bijzonder?

‘Thomas Rap zelf, die ik maar een paar jaar heb gekend voordat hij overleed. Hij had een extreme nieuwsgierigheid naar alles – vandaar ook de diversiteit van het fonds: van geschiedenis en muziek tot sport en literatuur. En hij wist inhoud, een zekere gravitas, te combineren met vrolijkheid en toegankelijkheid. Niet als enige in Nederland. Ook Vic van de Reijt (Nijgh & van Ditmar) en Joost Nijsen (Podium) hebben dat en ik voelde me daar meteen heel verwant mee. Ik kwam bij hem terecht omdat hij zomaar het blaadje wilde uitgeven dat ik met enkele vrienden maakte: Bunker Hill.’

maart/april 2022 ! jaargang 189

11

DE VISIE

‘THOMAS RAP WIST INHOUD TE COMBINEREN MET VROLIJKHEID EN TOEGANKELIJKHEID’

was daar heel goed in, ik wil die lijn doortrekken. Al wil ik ook een redigerende uitgever zijn. Dat kan ik niet helemaal loslaten. Daarnaast wil ik talenten blijven ontdekken, boeken verzinnen, editen, omslagen uitzetten. Kortom, dat echte boeken maken. Laatst onderscheidde Joost Nijsen drie typen uitgevers: de koopman, de ontdekker en de redacteur. Volgens mij ben ik een combinatie van die laatste twee.’

Dat was nog voor de uitgeverij verhuisde naar het pand van De Bezige Bij? ‘Nog net. In de Staalstraat was het een soort studentenkamer, met Ajax-shirts aan de muur, overal bureaus en papier en Thomas die de hele tijd ansichtkaarten schreef. Zo hoorde een uitgeverij er volgens mij uit te zien. Maar de Van Miereveldstraat, waar ik dus nu naar ben teruggekeerd, is me net zo vertrouwd en dierbaar geworden. Samen met Adriaan Jaeggi konden wij doen wat we wilden. We hebben fantastische auteurs uitgegeven van wie sommigen hier nog zitten, zoals Peter Winnen en Tom Egbers. En Youp van ’t Hek natuurlijk, de kurk waar Rap toen op dreef.’

Waarom dan weggegaan in 2003?

‘Goede vraag. Ik was inmiddels halftijds redacteur van De Bezige Bij geworden – dankzij Robbert Ammerlaan, die met zijn schwung en durf ook belangrijk voor me is geweest. Ik zat bij een van de belangrijkste uitgeverijen van Nederland. Maar ik was ook superjong en dacht: moet ik hier dan de rest van mijn leven blijven? Kennelijk was de drang om ook andere dingen te doen groot genoeg. Achteraf is dat goed geweest. Alles wat ik bij andere uitgeverijen heb geleerd, mijn smaak die ik overal heb kunnen ontwikkelen, de mensen die ik heb leren kennen: dat kan ik allemaal samenbrengen in deze functie, die precies op het goede moment komt. Op mijn veertigste zou ik waarschijnlijk nog geen goede uitgever zijn geweest.’

Wat heb je overal geleerd?

‘Eerst zat ik bij Nijgh & van Ditmar. Dat heeft een schaal die me heel goed bevalt: een klein team waarin alles kan. En weer die diversiteit. Bij Nieuw Amsterdam vond ik het echte pionieren. Die uitgeverij is vanaf nul opgebouwd, terwijl er – aangespoord door de eigenaren: Derk Sauer, Boudewijn Poelmann – echt gezocht werd naar nieuwe manieren van uitgeven. Er kwam een tv-studio in huis, een aparte uitgever voor non-books: cd’s en dvd’s. Ze wilden toen ook al de catalogi afschaffen. Het was misschien voor een deel hubris, maar het werd wél geprobeerd. En je ziet nu dat alle uitgevers met initiatieven bezig zijn die daar al werden genomen.’

En Lebowski?

‘De manier waarop je als uitgever en redacteur zélf betrokken bent bij de marketing. Oscar van Gelderen

12

www.boekblad.nl

Youp van ’t Hek Hoe ben je begonnen Thomas Rap opnieuw op te bouwen?

‘Het belangrijkste in de eerste fase van wat een hysterisch druk jaar zou worden, was om alle auteurs te spreken. In het echt, omdat een uitgever een klik moet hebben met zijn auteurs. Dat is lastiger via het scherm. Elkaar ontmoeten op kantoor kon niet, dus ik heb maandenlang heel Nederland – en een stukje België – doorgereden. Overal ging ik met ze wandelen, op sommige dagen stond mijn stappenteller zelfs boven de 30.000. Ondertussen spraken we over mijn plannen, hun plannen, de toekomst.’

Om ze te overtuigen te blijven?

‘Zo zou ik het niet zeggen. Auteurs hebben een band met mensen met wie ze jarenlang aan boeken hebben gewerkt. Ik begrijp als geen ander hoe belangrijk en waardevol die relatie is en dat ze daarom twijfelen.

Het enige wat ik wilde, was vertellen dat ik ook een goed team heb – met de twee redacteuren die ik begin vorig jaar zelf heb aangenomen. Dat er goede commerciële mensen achter staan, een fantastische bureauredactie, geweldige productiemedewerkers.

Dat wij aardige mensen zijn met wie je goed boeken kunt maken. Ik heb ook uitgelegd dat wij geen enkel probleem hebben met het vorige team. Voor de presentatie van boeken die zij hebben ingezet, krijgen ze gewoon een uitnodiging. En dan is het aan hen.’

Waarna sommigen zijn vertrokken naar Alfabet: Coen Verbraak, Wim Daniëls, Japke-d. Bouma en anderen.

‘Logisch. Maar het was ook geen leegloop, en bovendien zorgen wij goed voor hun backlist. Met auteurs als Bert Natter en Arthur van den Boogaard hebben we juist nieuwe plannen gemaakt. En ik heb weer bij Lebowski jaren met auteurs gewerkt en zo’n band opgebouwd dat ze hun volgend boek nu graag bij Rap willen uitgeven. Want daar is precies hetzelfde gebeurd: mensen vertrekken, dingen veranderen en auteurs denken na over wat ze willen. Ik kan ze moeilijk verbieden mij nog langer te bellen. Van James Worthy bijvoorbeeld verschijnt zijn volgende boek daarom bij Rap: Liverpool. Een boek dat we al lang wilden maken, over zijn overleden vader, diens geboortestad en de voetbalclub waar ze allebei zo van houden.

Ook bijvoorbeeld Erik-Jan Harmens, Jessica van Geel en Martijn Simons stappen over. En Nico Dijkshoorn

DE VISIE

‘JOOST NIJSEN ONDERSCHEIDDE DRIE TYPEN UITGEVERS: DE KOOPMAN, DE ONTDEKKER EN DE REDACTEUR. VOLGENS MIJ BEN IK EEN COMBINATIE VAN DIE LAATSTE TWEE’ komt naar Rap. Met hem werkte ik samen bij Nieuw Amsterdam, hier worden wij herenigd.’

Was je niet bang dat als succesauteurs van het kaliber Youp van ’t Hek zouden vertrekken, het fonds gedecimeerd was?

‘Nee. En zeker bij Youp niet. Youp is zo nauw verweven met Thomas Rap, hij zou dat nooit doen. En ik heb al een band met hem sinds ik hem 25 jaar geleden leerde kennen. Sterker: hij was de allereerste die me belde toen het nieuws van mijn aanstelling bekend werd. Binnen een paar minuten. Hij zei hoe blij hij was dat ik het was geworden.’

Waarom omschrijf je het eerste jaar als hysterisch?

‘Ik moest op zo veel velden tegelijk opereren. Naast alle auteurs ontmoeten, moest ik de lopende uitgaven begeleiden, nieuwe aanbiedingen maken, nieuwe mensen aannemen, een toekomst en een richting plannen. Ondertussen werd ik vanaf dag 1 bestookt met voorstellen van agenten en auteurs. Zodra iemand ergens nieuw aantreedt, zien die hun kans schoon. En dan heb ik het niet eens over de omstandigheden waaronder ik moest werken door corona.

Gelukkig voelde ik me meteen ontzettend welkom in dit huis. Dat had ook stroever kunnen gaan. En ik ben heel blij met de nieuwe redacteuren. Met Roel van Diepen heb ik jaren samengewerkt en Juliët Jonkers zat hier al ad interim. En sinds kort is er een exclusieve pr-persoon voor Rap: Simon Reinders. Wat een weelde.’

opbouwen. In elke catalogus die we hebben gemaakt stonden minder titels van het oude team en meer van het nieuwe team. Dit jaar begint het dus pas echt. Het grappige is dat 2022 is begonnen met het verschijnen van de allereerste titel die ik heb geacquireerd van achter mijn bureau thuis: Het huis aan het einde van Irwan Droog. Toen hij in de eerste week van januari vorig jaar op Facebook zei te verhuizen naar een eilandje in Noorwegen, vroeg ik hem: zit daar geen leuk boek in? En zie! Het sloeg enorm aan in de pers en belandde in de Bestseller 60.’

Maar hoe was de omzet in 2021?

‘Best goed. Er zitten hier toch enkele auteurs die een uitgeverij kunnen dragen: Youp, maar ook Herman Finkers, Harari, Stephen Fry en anderen. Mede dankzij de geweldige manier waarop dit fonds tien jaar lang is beheerd, heeft de uitgeverij heel stevige botten.’

Hoeveel van jou zat er al in de zomeraanbieding van vorig jaar?

‘Daar zeg je me wat. Eens kijken. De aarde van Andrew Knoll – onze eerste buitenlandse aankoop. Een bundeling van de Volkskrant-stukken van Margriet Oostveen. De spreeuw van Mozart van Elena Passarello.

Dat is een boekje dat ik ooit van Ronnie Terpstra van boekhandel Van der Velde had gekregen, nooit was vertaald, maar goed past bij het Rap dat ik voor ogen heb. Het debuut van Rob van Essen – 25 jaar geleden hier uitgegeven toen ik er werkte en waarvan we nu al twintig jaar tegen elkaar zeggen: wat stom dat het niet leverbaar is. Vier dus.’

En in de voorjaarscatalogus van dit jaar?

‘Alles. Op één titel na: Wij willen hier geen avonturiers van [Hollands Diep-uitgever, red.] Elco Lenstra – nota bene wél de openingstitel. In de zomeraanbieding van dit jaar zit nog een vertaalde titel die al eerder was geacquireerd. Die verschuiving is sneller gegaan dan ik had gedacht.’

Bakermat van talenten Had je ook last van gesloten winkels, papierschaarste, uitgestelde titels en dus van tegenvallende resultaten?

‘Natuurlijk. Je kon niet alles uit een titel halen wat je dacht dat erin zat. Geen enkele uitgeverij kon dat.

Daar staat tegenover dat ik voor 2021 geen begroting had afgegeven. Het eerste jaar stond in het teken van

14

www.boekblad.nl

maart/april 2022 ! jaargang 189

15

DE VISIE

Online aanwezigheid Is zo’n brede diversiteit nog van deze tijd?

‘Waarom niet? Ik denk dat de mix op een of andere manier klopt, versterkt door een frissere vormgeving en gefocuste presentatie van titels. In de tijd dat ik bij Lebowski werkte, ging het ook van Gordon tot Simone Atangana Bekono – nog breder dan ik hier doe – en toch voelde iedereen dat het één geheel was. Het is voor mij, ook na al die jaren, niet uit te leggen waarom dat zo is. Want wat maakt nu precies een fonds? En tóch klopte het.’

Moeten uitgeverijen niet herkenbaarder zijn nu ze steeds meer via sociale media de lezer rechtstreeks benaderen?

‘Dat werkt het beste voor genrefictie als spannende boeken. Of voor kinderboeken. En dan nog maakt het voor de meeste lezers niets uit welk logo op het omslag staat. Maar Thomas Rap is het soort uitgeverij waarbij we proberen steeds hét boek over een onderwerp te brengen. En niet vijf. Want hoe komt dat over bij de pers? Het is lastig een titel bij hen onder de aandacht te brengen als je tegelijk zegt: “en ik heb ook nog deze titels over hetzelfde”. Nee, je moet dat ene boek hebben waar wij als team met zijn drieën zo enthousiast over zijn dat we er het liefst elke dag de hele dag over praten. Dan kan het aanslaan. Een: intern, bij de marketing en verkoop. Twee: bij de boekhandel en pers, aan wie zij het boek aanbieden. En drie: bij de lezer.’

‘MEDE DANKZIJ DE GEWELDIGE MANIER WAAROP DIT FONDS TIEN JAAR LANG IS BEHEERD, HEEFT DE UITGEVERIJ HEEL STEVIGE BOTTEN’

van Essen, Peter Middendorp, Anjet Daanje, Ramsey Nasr en Alfred Schaffer, om er een paar te noemen.

Ik zal niet meer zo snel komen met ietwat voorbarige sportbiografieën van mensen die net komen kijken, maar ook niet met een dikke biografie van Albert Speer. Het moet in alle genres non-fictie zijn dat over veel meer gaat dan het onderwerp zelf, vaak sterk verhalend is en waar de auteur zelf een rol in speelt.

Non-fictie ook die goed naast de literaire fictie kan staan, die we blijven uitgeven.’

Wat voor fonds staat je voor ogen?

‘Voor een groot deel wat het al sinds 1966 is: een fonds met een grote nieuwsgierigheid naar allerlei onderwerpen: geschiedenis, natuur, de “grote ideeën”, sport, wat met een afschuwelijk begrip “mens & maatschappij” heet en natuurlijk literatuur. Vergeet niet dat Rap de bakermat is van talenten als Jaap Scholten, Rob

16

Geef eens een voorbeeld.

‘De laatste man van Pepijn Keppel, dat in april uitkomt.

Dat valt onder sport, maar gaat over homoseksualiteit in de sport: een actueel en belangrijk maatschappelijk onderwerp. Hij heeft daar persoonlijk ervaring mee, maar hij is ook een uitstekend journalist die heel goed kan schrijven, waardoor hij – net als iemand als Harari – complexe zaken zo toegankelijk opschrijft dat een breed publiek het een feest om te lezen zal vinden. En het boek is niet-klassiek, aantrekkelijk vormgegeven door Dog and Pony. Al die elementen samen is Thomas Rap. Duidelijker kan ik het niet uitleggen.’

www.boekblad.nl

De traditionele weg van een boek.

‘Dit is simpelweg wat uitgevers doen. En als wij met z’n allen iets geweldig vinden, is de kans redelijk groot dat meer mensen dat vinden en je dus genoeg exemplaren verkoopt. Maar daarin probeer je wel altijd nieuwe mogelijkheden te zoeken.’

Zoals directe benadering van lezers dus?

‘Voor alle uitgeverijen wordt directe online verkoop belangrijker, dus ook wij spelen daarop in, terwijl een duurzame relatie met de boekhandel van grote waarde blijft. We bedenken specifieke, inhoudelijke online campagnes voor titels. Thomas Rap heeft ook auteurs met een grote online aanwezigheid. We zijn bezig op allerlei manieren het verband tussen die aanwezigheid en lezers te versterken. Concreter kan ik er nu nog niet over praten, dat is iets voor dit tweede jaar. Zo’n strategie heeft alleen geen invloed op de keuze van je titels.’

Wat voor vernieuwingen streef je nog meer na?

‘Vernieuwing klinkt zo generiek. Het gaat denk ik vooral om het zoeken naar het versterken van de band tussen de maker en de lezer. Daar kun je op verschillende manieren naar op zoek. Niet nieuw, maar wel behulpzaam daarbij zijn grote publieksevenementen rondom nieuwe titels. Bijvoorbeeld voor het nieuwe

‘VOOR ALLE UITGEVERIJEN WORDT DIRECTE ONLINE VERKOOP BELANGRIJKER, DUS OOK WIJ SPELEN DAAROP IN, TERWIJL EEN DUURZAME RELATIE MET DE BOEKHANDEL VAN GROTE WAARDE BLIJFT’

boek van Nico Dijkshoorn, dat in de zomeraanbieding staat. Ik wil ook andere opties bieden aan de makers, bijvoorbeeld podcasts. Ook daar zijn we natuurlijk niet de enige in, maar ik ben er zelf al lange tijd mee bezig, en vind het mooi dat ik daar nu structureel op in kan zetten. Audio is echt een wezenlijke toevoeging naast het boek, anders dan bijvoorbeeld de tv-programma’s waar vroeger mee is geëxperimenteerd. Als uitgever moet je daarmee aan de slag.’

Eigen weg Tot slot. Het vorige team zou zijn opgestapt vanwege een gebrek aan autonomie binnen De Bezige Bij. Heb jij genoeg autonomie?

‘Dat verhaal had ik ook gehoord, maar ik weet niets van hun beweegredenen. In ieder geval voel ik me autonoom. Ik ben volstrekt vrij in de keuzes die ik maak: van de keuze van titels tot de manier waarop ik ze in de markt zet. Ik heb daar ook financieel de ruimte voor. Maar ik zie Thomas Rap óók als onderdeel van dit huis – en van WPG, het concern dat daarboven zit –, dus ik vind het niet meer dan normaal dat ik keuzes afstem met collega’s.’

Thomas Rap moet, misschien meer dan voorheen, complementair zijn aan andere fondsen binnen De Bezige Bij? ‘Dat ik geen dikke biografie van Albert Speer meer doe, komt ook omdat zoiets beter past bij De Bezige Bij. Bij literaire fictie vind ik het lastiger uit te leggen waarom de ene auteur bij ons en de andere bij hen zit.

Maar dat geeft niet. Wel denk ik dat er de afgelopen jaren meer overlap was ontstaan. Dat zie je ook terug in de weg die onze voorgangers op zijn gegaan. Ik ben alleen een andere uitgever. De redacteuren hebben ook andere persoonlijkheden. En dus zoeken wij meer onze eigen weg binnen de Van Miereveldstraat en het Nederlandse uitgeverijlandschap.’ "

maart/april 2022 ! jaargang 189

17

Corona was niet alleen maar slecht voor de fysieke boekhandel. De pandemie heeft Van Piere weerbaarder gemaakt. En de boekhandel had in Eindhoven toch al zulke gunstige vooruitzichten dankzij de demografische ontwikkelingen.

Tekst Maarten Dessing

FOTO John Geven

Trots pakt Jan Verhagen een van de laatste exemplaren van een magazine dat boekhandel Van Piere in coronatijd heeft gemaakt: 32 pagina’s, met boekentips natuurlijk, maar vooral met bijdragen van medewerkers.

Daarin een kijkje achter de schermen via de werkdag van uitpakker Joris, een ‘ode aan de aanwezige klant’, een kaart van de beste Eindhovense plekken om te lezen, een boekenleggerwedstrijd, een overzicht van tasjes door de jaren heen.

De directeur van Van Piere staat er zelf ook in. In een interview vertelt hij over zijn eigen boekenkast, waarin hij zijn boeken op kleur heeft gesorteerd. ‘Erg, hè’, laat hij dat enigszins gegeneerd zien – om zich meteen daarna te herpakken. ‘Ik was in een recalcitrante bui toen ik naar mijn huidige woning verhuisde. Ik haalde mijn boeken uit CB-dozen en dacht: weet je wat, ik zet ze op kleur. Zonder

Jan Verhagen.

Jan Verhagen ziet de toekomst vol vertrouwen tegemoet:

FOTO Eindhoveninbeeld.nl

BOEKHANDEL

‘Van Piere heeft wel ergere rampen overleefd’ gedachte aan Instagram of zo. En ik vind het prima zoals het nu is.’

Het magazine werd in 2021 aan het einde van het voorjaar aan klanten cadeau gedaan. ‘Het was een probeersel, ontstaan tijdens de lockdown. Helemaal gemaakt door onszelf, met een paar bijdragen van de Eindhovense schrijvers Wim Daniëls en Suzanne Wouda, zonder advertenties van uitgevers. Omdat de winkel dicht moest blijven, hadden we tijd dit te maken.

Het werd erg gewaardeerd door klanten, dus dat gaan we vaker doen. Niet op vaste momenten, alleen wanneer het goed uitkomt.’

Het Van Piere-gevoel Voor Verhagen staat het magazine symbool voor de veerkracht die de boekhandel heeft getoond in moeilijke tijden. Van Piere was een van de vele winkels die zijn deuren sloot toen in de hectische dagen van de pandemie het land op slot ging. En zoals alle boekhandels in grote stadscentra heeft het bedrijf klappen gehad – zeker in het ‘verloren jaar’ 2020.

Maar de winkel is niet alleen overeind gebleven, er ontstond zelfs ruimte voor nieuwe initiatieven en nieuwe dynamiek.

‘Zie je die foto?’, wijst hij aan. ‘Zo zag de winkel eruit na het bombardement op Eindhoven, de dag nadat de stad in september 1944 was bevrijd. Alleen de gevel stond nog overeind. Het dak was ingestort, de volledige voorraad was in vlammen opgegaan. Maar de

boekhandel heeft het overleefd. Hoe? Dat weet ik niet. Er zullen in die tijd wel geen steunmaatregelen als TVL en NOW zijn geweest. Van Piere heeft dus wel ergere rampen overleefd.’

‘En toch’, vervolgt hij, ‘was ik gewend aan het idee dat één sneeuwdag in december het verschil kon zijn tussen een goed jaar en een slecht jaar. Niemand zou het voor mogelijk houden dat je winkel hele periodes dicht moest zijn en toch gewoon blijft voortbestaan. Dat is wél gebeurd. Dat geeft het gevoel dat deze winkel – het oudste nog bestaande bedrijf van Eindhoven, opgericht in 1848, toen het een dorp van een paar straten was – weerbaarder is dan ooit.’

Het is te danken aan de overheid. ‘De steunmaatregelen hielpen ons het bedrijf draaiend te houden zonder mensen te moeten ontslaan.’ En aan de verhuurder, type groot vastgoedbedrijf. ‘Dat bleek een partij die goed meedacht over de steeds veranderende omstandigheden. Het ging niet vanzelf, het was een lang proces dat nog steeds loopt. Maar omdat zij een deel van de huur uitstelden, konden wij onze andere facturen tijdig betalen.’

En natuurlijk, boven alles, aan de trouw van het publiek. ‘In het eerste weekend na de laatste lockdown – half januari – wisten onze klanten ons meteen weer te vinden. Er golden nog steeds beperkende maatregelen: de winkel moest dicht om 17 uur, het aantal mensen in de winkel was

www.boekblad.nl

De verwoesting van Van Piere na het Bevrijdingsbombardement van 19 september 1944.

Entree van de winkel met klantenteller.

Winkelpui met verwijzing naar de website.

maart/april 2022 ! jaargang 189

19

BOEKHANDEL

De pandemie fungeerde bovendien als een Stunde Null van waaruit de winkel een nieuwe start kon maken – zij het niet zo radicaal als na het bombardement van 75 jaar geleden. ‘Op een gegeven moment zijn we met alle medewerkers bij elkaar gekomen, online, om te praten over vragen als: Wat voor winkel zijn we nu? Wat voor een willen we zijn? Wat gaat goed? Waar kunnen we beter mee stoppen? Daar kwam een hele lijst actiepunten uit voort die we daarna hebben opgepakt.’

Dat loopt van hier en daar een tikje verf – ‘geen luxe nadat Van Piere dertien jaar geleden naar dit pand is verhuisd’ – tot veranderingen in de manier om jongeren te bereiken of het finetunen van het intensieve activiteitenprogramma. Ook het beter overbrengen van ‘het Van Piere-gevoel’ stond daarop. Dat uitte zich dus in het nieuwe magazine. Ook de website, die nu het standaard Libris-format heeft, moet beter aansluiten bij de sfeer en kleurstelling van de winkel. En er is speciale Van Piere-merchandising op de markt gekomen.

‘Als eerste voorbeeld daarvan heeft Rik Stabel voor ons een tekening van het interieur gemaakt’, vertelt Verhagen. ‘Daar hebben we een gelimiteerde oplage van honderd van gemaakt.

In twee weken voordat we dicht moesten in december, hebben we er toch dertig van verkocht – à 39,95 euro per stuk. Daar is dus publiek voor. Er is daarnaast een speciale editie gemaakt, waarin de verkoper op de tekening een keycord draagt. Dat was een Sinterklaasgeschenk voor de medewerkers.’

20

De operatie viel mooi samen met wat je een verdere verzelfstandiging van de winkel kunt noemen. Van Piere heeft dezelfde eigenaar als Paradigit.

Maar nadat de keten computerwinkels failliet ging, deelt de boekhandel geen diensten meer. Het heeft nu een eigen relatie met een IT-beheerder of salarisadministratiekantoor en doet de boekhouding helemaal zelf. ‘Hierdoor zijn we minder afhankelijk van een ander bedrijf.

Regelen we echt alles zelf. Dat voelt goed.’

‘Dat heeft ons enorm geholpen om de processen perfect op orde te krijgen bij de eerste lockdown, waarna bij de tweede en derde winkelsluiting de draaiboeken klaar lagen en we snel konden schakelen. Maar ook in periodes dat de winkel normaal open was, zijn webbestellingen integraal onderdeel van het werk gebleven. De omzet van online is nu 10 procent, het percentage waar we ooit naar streefden.’

In het verlengde daarvan is de online promotie versterkt. ‘Tijdens de lockdown heeft een groepje zich toegelegd op pr via sociale media. De gewone promotie kon immers niet meer. Dat bleek zo goed te werken dat daarna een medewerker, die ook een eigen bedrijf voor audiovisuele media heeft, een dag per week meer is gaan werken om filmpjes voor ons te maken. Mede daarom starten we binnenkort met ons eigen TikTok-account.’

Ook de dynamiek in de binnenstad is veranderd. ‘In de Bedrijfsinvesteringszone Eindhoven – een van de grootste BIZ van Nederland, waar ik tot voor kort in het bestuur van zat – werken retail, horeca, vastgoed en cultuur nauw samen om de binnenstad aantrekkelijk te houden, mensen hiernaar toe te lokken, meer te laten besteden, en terug te laten komen.

Toch zag je dat verschillende groepen regelmatig hun eigen plan trokken.’

Dat is nu verleden tijd. Uit noodzaak om de toestroom goed te managen in tijden dat het niet te druk in de winkelstraat mocht worden, ‘zijn we veel meer tot elkaar gekomen’. En nu er een nieuw normaal dreigt van een grotere groep mensen die online verkiest boven de fysieke ervaring van cultuur snuiven en winkelen, blijkt de hechtere samenwerking te worden bestendigd. ‘We zijn ook veel meer in gesprek met de gemeente geraakt.’

‘Deze winkel is weerbaarder dan ooit’

Groeikern Tegelijk heeft corona allerlei gunstige ontwikkelingen versneld. De online verkoop bijvoorbeeld. ‘Wij doen altijd mee aan pilots van Libris of KBb. Om te testen: hoe werkt zoiets voor ons?

Om ons scherp te houden: doen wij het wel op de beste manier? We zetten dus al relatief sterk in op internet.

Maar online bleef altijd iets voor érbij. “Jan, doen we nou alweer mee aan een pilot”, zuchten medewerkers weleens – al snapt iedereen het belang ervan.’

Toen de boekhandel dicht moest, stond het leveren van bestellingen – die voor een niet gering deel online binnen kwamen – echter centraal.

Van Piere merchandising: de prent die Rik Stabel maakte van het interieur van de winkel.

15

www.boekblad.nl

Zulke ontwikkelingen hebben Verhagens toch al grote vertrouwen in de toekomst van Van Piere verder vergroot. Eindhoven en de omliggende agglomeratie geldt als dé groeikern van de Nederlandse economie in dit decennium. Onder impuls van hightechbedrijven als ASML, Philips,

NXP en DAF Trucks trekt de Brainport onwaarschijnlijk grote aantallen hoogwaardige kennismigranten aan – bij uitstek een interessante doelgroep voor een boekhandel.

‘Alleen al de gemeente Eindhoven groeit van 230.000 à 240.000 inwoners nu naar 300.000 inwoners in 2030, is de verwachting. Dat zijn veelal hoogopgeleide mensen uit het buitenland.

Je ziet de stad al steeds internationaler worden. Voor deze groep, waarvan een relatief groot deel misschien maar een jaar of twee hier blijft, wordt de komende jaren veel hoogbouw in de binnenstad neergezet. Daar wonen straks allemaal mensen op loopafstand van de winkel.’

Want waar kunnen ze anders voor hun leesvoer terecht dan bij Van Piere? Voor een stad van het formaat Eindhoven is er weinig concurrentie.

Naast filialen van AKO (3, exclusief het vliegveld), Bruna (2), Boekenvoordeel (2) en The Read Shop, en de speciaalzaken Motta (kunstboeken), De Fakkel (christelijk) en Boekenberg (kinderboeken) zijn er maar twee andere algemene winkels: literaire eenmanszaak Spijkerman en buiten het centrum Van Grinsven.

‘Er zijn aanwijzingen dat we deze nieuwe groep al binnen krijgen. De omzet Engelstalig bijvoorbeeld ging de afgelopen jaren echt skyhigh – al is dat vooral in Young Adult en fantasy. Maar ook filosofie, waarvoor wij succesvolle studieclubs organiseren, gaat goed: bij uitstek een genre voor hogeropgeleiden. En als techneuten vaker man zijn: waar veel boekhandels vaak 80 procent vrouwen als klant hebben, is dat bij ons maar 51 procent. Voor wat zo’n gegeven waard is.’

wel dáár dat de winkel via een koffertje en een boek klanten de mogelijkheid biedt tips te geven (specifiek gericht op #BookTok): welke boeken horen in het assortiment thuis?

‘Je kunt niet voor iedereen iets neerleggen’, redeneert Verhagen. ‘De ruimte is beperkt, de omloopsnelheid van het assortiment moet groot genoeg zijn. En dan heb je zó veel verschillende doelgroepen binnen de internationals. Zelfs het publiek voor Engelstalig is niet uniform. Je hebt Nederlanders die graag Engels lezen en mensen uit Engelstalige landen.

Hun voorkeuren lopen niet parallel.

In plaats van Pools of meer Spaans te gaan voeren, zit de toekomst daarom eerder in ruimere bestelmogelijkheden bij internationale distributeurs als Gardners en KNV.’ De winkel heeft inmiddels ook ervaringen opgedaan met nietNederlandstalige activiteiten. Op het jaarlijkse Yaltival – het hoogtepunt voor de community van jonge lezers die Van Piere opbouwt – waren Engelstalige auteurs ingevlogen. Begin 2020 werd een Franse auteur in zijn eigen taal geïnterviewd. Via een tolk en headsets voor alle bezoekers was het voor iedereen moeiteloos te volgen. Dankzij samenwerking met de Alliance Française was dat te bekostigen.

‘Het kán dus wel. Maar we zijn er nog niet uit hoe we hier strategisch mee omgaan. Speciaal voor de nieuwe doelgroep eigen activiteiten ontwikkelen? Of ze gericht betrekken bij de bestaande activiteiten? Je hoort immers ook van internationals dat ze deel willen zijn van de gemeenschap en dus niet willen dat er aparte dingen voor hen worden georganiseerd. Maar de taal is natuurlijk een barrière in het geval van activiteiten rond boeken.’

‘Ik zou graag een Engelstalige site hebben. Eigenlijk een must voor deze doelgroep’

Meertalige activiteiten Maar hoe krijgt Van Piere in de nabije toekomst de nieuwe, internationale inwoners over de vloer? Het assortiment niet-Nederlandstalig is al groot.

De gehele entresol in het deel bij de ingang is Engelstalig. Op twee kasten na, waar boeken in andere talen staan – lang niet iedere expat komt immers uit Engelstalige landen. Maar het is

De winkel is enkele jaren geleden ingericht om het kennismigranten gemakkelijk te maken. Alle rubrieken zijn, waar zinvol, tweetalig aangegeven. Maar hen ook naar de winkel lokken, zit nog in de beginfase. ‘We hebben weleens geadverteerd in het blaadje van het Expatcentrum, maar

maart/april 2022 ! jaargang 189

FOTO Maarten Dessing

gemaximeerd en met een gesloten horeca miste je het gezellige rumoer.

Maar we hadden een redelijk normale omzet voor de tijd van het jaar. Daar was ik heel blij mee.’

Dan kun je nog zeggen: dat is het effect van een heropening, als extra hongerige consumenten gretig toestromen. ‘Maar ook als ik de dagomzetten van 2021, van normale dagen waarop we open waren, afzet tegen die van 2019, zijn die vergelijkbaar. Dat toont aan: het publiek is ons echt niet vergeten. Fijn om te merken. Wel zien we net als andere boekhandels een hoger bonbedrag. De omzet wordt dus gemaakt door minder mensen.’

Koffer en boek voor klantentips.

er liggen nog mogelijkheden’, zegt Verhagen. ‘Advertenties in lokale tweetalige magazines bijvoorbeeld. Of een Engelstalige nieuwsbrief, waar we dan gericht mailadressen voor kunnen verzamelen.’

Iets vergelijkbaars geldt voor een website. ‘Ik zou graag een Engelstalige site hebben. Eigenlijk een must voor deze doelgroep. Maar ja, dat is nogal een investering. Het is niet voor niets dat we voor onze “gewone”, Nederlandstalige site samenwerken.

Achter vanpiere.nl zit de white labelwebshop van Libris, waardoor we echt iets sterks kunnen neerzetten. Maar of er genoeg Libris-leden zijn die hun site ook willen vertalen, weet ik niet.’

Verhagen wil wel meer naar buiten treden om internationals op eigen terrein te ontmoeten, zoals al lang gebeurt via standjes in het Parktheater of pop-upvestigingen voor bijvoorbeeld de eindejaarsverkoop. Juist voor deze doelgroep die eigen specifieke ontmoetingsplaatsen heeft, kan dat interessant zijn. Maar dáárover wil hij het achterste van zijn tong niet laten zien. ‘Laat ik het zo zeggen: als de kans zich voordoet, heb ik mijn plannen klaar.’

Hoe het ook zij. De kans is zeker niet denkbeeldig dat Verhagen over een jaar of vijf ook een Engelstalig klantenmagazine kan laten zien. Met foto van zijn boekenkast-op-kleur. "

21

UITGEVERIJ

De uitgever als cursusaanbieder

Een verrijking van het uitgeven Alles uit de titels halen die je in huis hebt, je auteurs een extra verdienmodel bieden, op een nieuwe manier met je publiek in contact komen: uitgeverijen gaan cursussen, workshops en trainingen organiseren om zeer uiteenlopende redenen. Een rondgang langs meerdere uitgeverijen die de mogelijkheden op dat gebied aan het exploreren zijn, leert dat het vaak goed uitpakt.

Uitgeven gaat steeds minder alleen om het produceren van papieren boeken. Een van de manieren waarop uitgeverijen hun activiteiten zijn gaan diversifiëren is het organiseren van cursussen, workshops en masterclasses. De afgelopen jaren zijn er meerdere A-uitgeverijen cursussen gaan aanbieden. Dit pakken ze op uiteenlopende wijze aan: van live tot online, van gratis tot prijzig, structureel of incidenteel. Wat is een uitgeverij gebaat bij het organiseren van cursussen?

Dit artikel richt zich op algemene boekenuitgeverijen, en laat uitgevers van bijvoorbeeld vakliteratuur (waarbij een combinatie met cursussen vanzelfsprekend is) buiten beeld.

Goed voor uitgever en auteur Een vroeg, bekend en succesvol voorbeeld van het fenomeen is de Querido Academie. Al in 2013 werd deze aanbieder van cursussen op het gebied van creatief schrijven opgezet door Querido-uitgever Annette Portegies, na goede ervaringen met het organiseren van incidentele schrijfmasterclasses jaren eerder. Met name door de verzelfstandiging van Singel Uitgeverijen in 2014, waardoor er ruimte ontstond om te investeren, nam de Querido Academie al snel een hoge vlucht. In een interview met Boekblad uit 2015 schaarde Singel-directeur Paulien Loerts de oprichting van Querido Academie onder de noemer ‘onszelf blijven uitvinden’. Ze zei destijds: ‘De markt is de afgelopen jaren met 30 procent gedaald. Dat heeft ons in beweging gezet, het dwingt ons om mee te veranderen. Wij zijn bijvoorbeeld gestart met Querido Academie […].’

Zo klinkt de oprichting wellicht als een noodgreep, maar dan wel één die zeer goed uitpakte. Al in 2014 zei Loerts tegen Boekblad over de Querido Academie: ‘We verdienen er echt geld aan. Substantieel.’

Tekst Geraldine te Gussinklo

22

www.boekblad.nl

De leiding van de Querido Academie is al jaren in handen van Jeroen Kans. ‘In 2015 ben ik gevraagd de Querido Academie verder uit te bouwen’, vertelt hij.

‘Het was begonnen met vooral losse workshops, later kwam er een doorlopend curriculum.’ Kans ontwikkelde de huidige opzet met naast losse masterclasses en workshops schrijfcursussen op drie niveaus, waaronder de Meesterproef, een intensief traject van vier maanden waarin deelnemers aan een eigen boekproject werken.

De pandemie dwong de Academie, die altijd werkte met live bijeenkomsten, naar het internet. In de eerste lockdown in 2020 werden online edities van de cursussen opgezet, getiteld #ikschrijfthuis en #ikschrijfthuisverder, waarbij de cursisten virtueel samenkomen.

‘Ik had het vooraf nooit verwacht, maar zulke online lessen blijken te werken’, zegt Kans. ‘We hebben zelfs besloten om voortaan een hybride model aan te houden, waarbij de cursussen voor een groot deel online zijn. Het inzicht dat dat goed werkt is voor ons de winst van corona.’

Inmiddels is de Querido Academie een professioneel opleidingsinstituut te noemen, en een zelfstandig onderdeel binnen de Singel-groep. Kans noemt geen cijfers waar het de rendabiliteit van de Querido Academie betreft, maar erkent dat er een winstoogmerk is. ‘Het moet natuurlijk omzet genereren voor Singel.

Je moet het vooral zien als een verbreding van de inkomsten. Een cursus zal ook alleen doorgang vinden als hij winstgevend is, bij voldoende inschrijvingen.’

Kans ziet echter naast financieel gewin meer doeleinden voor de Querido Academie. De masterclasses en cursussen worden veelal gegeven door auteurs van Querido of een van de andere Singel Uitgeverijen.

‘Het is destijds al opgezet onder het motto: doe meer

mét je auteur en doe meer vóór je auteur. Door je auteurs in te zetten als schrijfdocenten, haal je meer uit het talent dat je in huis hebt. En voor de auteurs is het docentschap een prettige nevenactiviteit, die een aanvulling op het inkomen kan genereren.’ Kans ziet de Academie als een onderdeel van het brand management van Singel. ‘Het is goed voor het imago van de uitgeverij. Ik denk dat het helpt bij de branding richting auteurs: ‘kijk, dit hebben we jullie ook te bieden.’

Wisselwerking Waar de Querido Academie door de coronacrisis voor een uitdaging werd gesteld om de cursussen online voort te zetten, was corona voor de Vlaamse uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts juist de aanjager voor het leerplatform Leer het van de beste (leerhetvandebeste. be). ‘We kregen de inspiratie voor deze digitale leeromgeving met masterclasses toen we tijdens de coronacrisis merkten: men zoekt z’n heil in alles wat online te vinden is’, vertelde Fauve De Pauw, digitaal redacteur, bij de lancering van het platform afgelopen december. ‘We zochten een nieuwe manier van interactie met de mensen, als dat fysiek niet mogelijk is.’

Op het platform zijn online videomasterclasses van auteurs met een expertise in uiteenlopende activiteiten te koop: van schilderen tot make-up tot meditatie.

De uitgeverij is ‘erg tevreden’ over de eerste maanden van het platform, vertelt De Pauw. ‘De markt reageert er heel goed op. Ik zie elke dag veel inschrijvingen binnenkomen, alle cursussen lopen hard.’ De grotere boekverkopers van België, te weten Standaard Boekhandels, Fnac en Carrefour, hebben de cursussen in de vorm van geschenkdoosjes met een toegangscode voor de website in het fysieke assortiment. ‘Nu worden wij zelf benaderd door kleinere boekhandels om de

Jeroen Kans (Querido Academie): ‘Het is opgezet onder het motto: doe meer mét je auteur en doe meer vóór je auteur’

maart/april 2022 ! jaargang 189

23

UITGEVERIJ

doosjes ook bij hen in de winkel aan te bieden. Dat is volgens mij een teken dat de markt er klaar voor is.’

Een deel van de masterclasses wordt verzorgd door auteurs uit het fonds van Borgerhoff & Lamberigts en sluit goed aan bij hun boeken, maar de boekuitgaven zijn niet leidend. Wel ziet De Pauw al enige wisselwerking ontstaan tussen de masterclasses en de boeken van de docenten. ‘Ik zie wel aan de reacties op sociale media dat mensen die de boeken van een auteur al gekocht hebben ook snel naar de masterclass grijpen.

Dan kennen ze die auteur al en hebben ze vertrouwen in zijn of haar expertise op dat gebied. Maar in andere gevallen zie ik bij afnemers van de masterclasses niet direct een link met een boek. Ze werken ook heel goed als opzichzelfstaand product.’

Borgerhoff & Lamberigts heeft nog grote ambities met Leer het van de beste. ‘We zijn veel aan het brainstormen. We zullen nu eerst de bibliotheek gaan uitbreiden met nieuwe workshops. Onder meer poker, beter slapen en vasten komen binnenkort aan de orde’, aldus Fauve De Pauw.

Experimenteren Een vergelijkbaar online cursusplatform, dat al een aantal jaar bestaat maar nog nooit groots is uitgevent, is MindBites (mindbites.nl) van uitgeverij A.W. Bruna waarop non-fictie-auteurs uit het fonds een training aanbieden die aansluit bij hun boek. De twee trainingen die momenteel worden aangeboden, ‘Selfcare met Mayra Louise’ en ‘De Relatie-apk’, staan beide al zo’n twee jaar op de site. ‘In de tussentijd lag MindBites achter de schermen niet stil, al lijkt dat naar buiten toe wel zo’, zegt Joost van den Ossenblok, uitgever non-fictie bij A.W. Bruna. ‘We zijn nog aan het onderzoeken of het iets is wat we verder willen uitbouwen.’ Feitelijk is MindBites een experiment voor de uitgeverij. ‘We hebben het nooit echt als platform gelanceerd, er nooit campagne op gevoerd. We hebben deze eerste twee trainingen destijds gemaakt omdat de auteurs zich er goed voor leenden, maar bovendien wilden we zien: kunnen we dit? Is dit commercieel aantrekkelijk?’

Zijn voorlopige antwoord op die laatste vraag: ‘Onder de juiste voorwaarden zou het commercieel aantrekkelijk kunnen zijn. Er is zeker interesse bij de consument voor de trainingen. Het is wel heel belangrijk dat je goed nadenkt over de distributie van je trainingen, hoe word je gevonden. We zijn met onze boeken natuurlijk gewend dat die zichtbaar zijn in de boekhandel, al dan niet online, maar dat is hier niet van toepassing.’

Sinds de start van MindBites heeft Van den Ossenblok inzichten opgedaan door de resultaten van de gemaakte trainingen, maar bovendien was hij de markt in de gaten aan het houden. ‘De wereld van online

24

trainingen en cursussen is veel groter dan alleen uitgeverijen die eens een cursus organiseren. Je hebt te maken met andere partijen die zich hier volledig op toeleggen. We willen met een goed plan de markt betreden en het echt professioneel neerzetten, in plaats van zomaar in het wilde weg wat te doen.’

Wat de vervolgstappen met MindBites gaan zijn, weet Van den Ossenblok nog niet. ‘Dat zijn we nu aan het bepalen, maar op dit moment kan ik er nog niet veel over zeggen. Ik verwacht dat we later dit jaar knopen gaan doorhakken.’ Ook de mogelijkheid dat A.W. Bruna stopt met MindBites en geheel van een eigen cursusplatform afziet, sluit hij niet uit.

Logische stap Begin vorig jaar startte ook uitgeverij AnkhHermes met eigen online cursussen, in samenwerking met ‘zustersite’ Inspirerend Leven (inspirerendleven.nl). Die site, onderdeel van VBK en goed voor zo’n 600.000 bezoekers per maand, is een inspiratieplatform op het gebied van spiritualiteit. Auteurs van AnkhHermes schrijven regelmatig artikelen voor Inspirerend Leven, maar nu zijn er ook twee online cursussen van hen te vinden – een derde is aangekondigd.

Maria Rutgers, acquirerend redacteur bij AnkhHermes, vertelt hoe het idee van online cursussen opkwam. ‘Een geliefde en goed verkopende auteur uit ons fonds, Yasmin Boland, had al een aantal online cursussen gemaakt met haar Amerikaanse uitgever.

En dat gold voor meer van onze auteurs. Hoe mooi zou het zijn als we hun cursussen ook konden uitgeven voor de Nederlandse markt? Daar wilden we dus wat mee doen, en we werkten al met het platform Inspirerend Leven. Daar bereiken we veel mensen, onze boeken worden goed ontvangen door de bezoekers.

We hebben een bestaande cursus van Boland, ‘Leven met de sterren’ over astrologie, geacquireerd – net als van boeken kun je van cursussen die bij een buitenlandse uitgever zijn verschenen de vertaalrechten verwerven. Vervolgens hebben we de cursus laten ondertitelen, er een mooie opmaak voor laten maken en de cursusomgeving laten inrichten op Inspirerend Leven. Het was eigenlijk een heel logische stap. We hebben de auteurs, de auteurs hebben de cursussen, we hebben het platform met veel potentiële kopers.

Alles was er al.’

Rutgers noemt het aanbieden van de cursussen ‘een verrijking van het uitgeven’ en vergelijkt het met de verruiming van uitgeven in print met audio- en e-boeken. ‘Dit is ook uitgeven, maar net weer via een ander medium. Het papieren boek is uiteraard fantastisch, maar het is ook leuk om meer terreinen te gaan verkennen. Dan wordt de uitgeefbranche een nog rijker geheel.’

AnkhHermes wil de cursusbibliotheek nu gaan uitbreiden, door in eerste instantie te bekijken welke auteurs uit het fonds al een online cursus aanbieden die geacquireerd kan worden. ‘Wellicht gaan we ook nog eens in eigen beheer een cursus ontwikkelen en produceren. Dat hoeft niet eens in samenwerking met een van onze eigen auteurs te zijn. Maar dat is een idee en wens voor de toekomst. Eerst gaan we ervaring opdoen met de bestaande cursussen.’

Desalniettemin is van een opstartfase waarin de baten nog niet opwegen tegen de kosten absoluut geen sprake. ‘Het is zeker al winstgevend. De kosten zitten aan de kant van de vertalingen, de marketing en natuurlijk onze eigen manuren, maar de afzet weegt daar nu al ruimschoots tegenop. We merken ook dat onze marketing van de cursussen – we brengen het

bijvoorbeeld onder de aandacht in onze nieuwsbrieven en op sociale media, eigenlijk dezelfde aanpak die we bij een boek hanteren – gelukkig meteen loont.’

Marketingtool Uit bovenstaande verhalen valt op te maken dat het opzetten van een cursussenpoot voor uitgeverijen kan lonen. Uiteraard vergt dat in eerste instantie enige investeringen, maar (online) cursussen zijn populair en de afzetmarkt is er. Zowel Singel Uitgeverijen als Borgerhoff & Lamberigts en AnkhHermes maakten er al snel winst mee. Maar sommige uitgeverijen hebben een heel andere insteek: ze bieden hun cursussen gratis aan, en zetten ze in als marketingtool.

Zo kondigde KokBoekencentrum in april vorig jaar een nieuwe cursuspagina op de website aan. Die is ontwikkeld door Marianne Florijn, online marketeer religie & zingeving bij VBK. ‘Ik ben de cursuspagina begonnen en ik maak de cursussen ook zelf’, vertelt ze. ‘Maar eigenlijk zijn het een soort voorpublicaties van titels uit het fonds van KokBoekencentrum. Ik neem een aantal passages uit het boek, en bedenk bij elk een passende challenge of verdiepende vraag.

Zo presenteer ik het dan als een meerdelige cursus.’

Florijn maakt daarnaast voor uitgeverij Ten Have ook gratis mailingcursussen bij de verschijning van nieuwe titels, die op eenzelfde manier in elkaar zitten maar per mail bij geïnteresseerden terechtkomen.

‘In de cursussen laten we zien wat een mooie content we wel niet hebben als uitgeverij. We geven dus een klein beetje content gratis weg, maar uiteraard staan er overal mogelijkheden vermeld om het boek te kopen. Die optie moet je zo vaak mogelijk bieden. Het primaire doel blijft het aanbieden van het boek.’

Maria Rutgers (AnkhHermes): ‘Het was eigenlijk een heel logische stap. We hebben de auteurs, de auteurs hebben de cursussen, we hebben het platform met veel potentiële kopers.

Alles was er al’ De Relatie-apk van MindBites (A.W. Bruna).

www.boekblad.nl

Cursus Astrologie op Inspirerend Leven (AnkhHermes).

maart/april 2022 ! jaargang 189

25

UITGEVERIJ

De interesse in het produceren en organiseren van cursussen lijkt VBK-breed te leven, want ook Kosmos en Luitingh Sijthoff hebben wel in die richting gekeken. Het zijn echter initiatieven die volledig losstaan van elkaar, dus het berust toch op toeval. Uitgeverij Kosmos zet incidenteel cursussen of workshops in als pre-orderactie, zegt directeur-uitgever Hilde Vinken.

‘Om de mogelijkheid van pre-orders aantrekkelijk te maken, bieden wij soms exclusieve content voor de snelle bestellers, en dat is bijvoorbeeld weleens een kookworkshop bij een kookboek geweest.’ Bij Kosmos is de cursus als losstaand product niet verder gekomen dan een overweging. ‘We hébben erover gedacht om cursussen, bijvoorbeeld een leefstijl- of trainingsprogramma, te gaan ontwikkelen en in de markt te zetten, als een soort aanvulling op de titels die we in huis hebben. Maar dat is alleen een heel vaag idee geweest, toen we onszelf de vraag stelden: hoe kunnen we onze content op andere manieren vermarkten? We zijn nu met podcasts bezig, dat had de voorkeur boven cursussen.’

Ook uitgever Tom Harmsen van Luitingh Sijthoff heeft zich in het verleden beziggehouden met cursussen. ‘In 2019 presenteerden we de training ‘Nooit meer te druk’, gebaseerd op de gelijknamige bestseller van auteur Tony Crabbe. Die liep wel goed, maar we moesten stoppen vanwege corona. Feitelijk lag de organisatie van de trainingen overigens bij onze samenwerkingspartner Mind Work Productions.’

Harmsen gaat graag samenwerkingen aan waar het trainingen betreft: ‘Wij zijn zelf primair geen organisatiebureau en dat willen we ook niet worden. Wél willen we onze boeken onder de aandacht brengen en impact geven, doordat ze in elke mogelijke vorm bij het publiek terechtkomen. Daar zijn cursussen en trainingen goed voor, mits het boek zich ervoor leent

Atlas Contact organiseerde schrijfworkshops en schrijfwedstrijd rond de bundel Antonlogie.

26

Het magazine voor échte boekenliefhebbers

Publieksevenement met Tony Crabbe, auteur van Nooit meer te druk (Luitingh Sijthoff).

natuurlijk; dat is wel boekafhankelijk. Dus we zoeken actief samenwerkingen op met partijen die de kar kunnen trekken van bijvoorbeeld zo’n trainingencyclus. Dat hoeft voor ons dan ook geen directe winst op te leveren, als onze kosten maar gedekt zijn. Ik schaar zulke trainingen onder de lezingen en andere auteursoptredens. Ik zie het kortom als onderdeel van de marketing voor een titel.’

Idealisme Bij Atlas Contact vinden we nóg een reden voor een uitgeverij om een cursus op te zetten: uit maatschappelijke betrokkenheid en idealisme. Dat speelde in ieder geval bij de workshopserie die Atlas Contact vorig jaar april samen met The Black Archives bracht rond Wij slaven van Suriname van Anton de Kom. ‘We organiseerden een schrijfwedstrijd, waarvan de twee winnaars zouden worden gepubliceerd in de bundel Antonlogie’, vertelt uitgever Marcella van der Kruk.

‘Het idee kwam op om daar drie online schrijfworkshops aan te koppelen. Op die manier kun je ook de deelnemers die niet winnen toch iets meegeven, en mensen stimuleren en uitnodigen om hun verhaal te vertellen.’ Met de workshops en de wedstrijd wilde Atlas Contact betrokkenheid genereren bij het werk van Anton de Kom. ‘Dat soort dingen ondernemen we wel enigszins uit idealisme ja. Wij vinden het een belangrijk thema. Het ging ons erom om de nalatenschap van Anton de Kom als literair erfgoed voor het voetlicht te brengen. Dat is je verantwoordelijkheid als uitgever.’ " Dit artikel is mede tot stand gekomen met steun van de KVB.

www.boekblad.nl

CADEAUABONNEMENT

€ 29,

95

Stopt automatisch

Verras je buurvrouw, beste vriend of jezelf met een Boekenpost cadeau-abonnement! Voor slechts € 29,95 ontvangt iemand (of jij) een jaar lang Boekenpost magazine (6 nummers). Het cadeau-abonnement stopt automatisch.

Ga naar www.boekenpost.nl/boekblad of bel 072 531 49 78

BOEKHANDEL

‘Een boekhandel die wil floreren, moet zich profileren’ Het gebeurt niet vaak dat een boekhandelaar opduikt in de Nederlandse literatuur. In het nieuwe boek van Nelleke Noordervliet is dat wel het geval.

Een gesprek met de auteur en reacties van drie boekverkopers op de weergave van het boekenvakkersbestaan in de roman.

Tekst Maarten Dessing Beeld Iris Planting

Boekhandel Brand in de Rotterdamse wijk Kralingen heeft zijn deuren gesloten. De reden dat Helen Brand, eigenaresse van de eenvrouwszaak, deze stap heeft gezet, zal veel boekverkopers bekend voorkomen: dalende omzetten als gevolg van de steeds toenemende concurrentie van internet en het veranderend leesgedrag in de maatschappij. Met de coronacrisis als laatste zetje om het bijltje erbij neer te gooien. Brand stopte haar hart en ziel in de winkel, maar met liefde alleen hou je geen boekhan-

28

del overeind.

Hoe het zover heeft kunnen komen, staat te lezen in de nieuwe roman van Nelleke Noordervliet: Wij kunnen dit. Voor alle duidelijkheid: de roman gaat niet over het wel en wee van de boekhandel in het begin van de jaren twintig van deze eeuw. Noordervliet onderzoekt via haar personages Helen Brand en Leo Brangert wat er gebeurt als mensen rond hun veertigste een nieuwe liefde ontmoeten. Is het nog wel mogelijk je leven met iemand te delen als je al een lang www.boekblad.nl

verleden met je meedraagt? Als je opvattingen en gewoontes al bijna zijn vastgeroest?

Maar tegen die achtergrond schetst zij een levendig, gedetailleerd en vooral geloofwaardig beeld van het dagelijks leven van een boekverkoopster. Helen Brand checkt de beschikbaarheid van titels bij CB Online, ze geeft advies aan iemand die een cadeau zoekt voor een tante van tachtig (‘maar geen van de namen die Helen noemde – Palmen, Enquist, Noordervliet – zei haar iets’), ze

maart/april 2022 ! jaargang 189

29

BOEKHANDEL

verstuurt e-mailnieuwsbrieven over nieuwe titels. En zo gaat het maar door. Er slingert zelfs een exemplaar van Boekblad rond.

IJkpunt Waarom heeft u een boekverkoopster opgevoerd in Wij kunnen dit?

‘Helens nieuwe liefde is iets van buiten dat diep ingrijpt in haar leven. Opeens overkomt het haar.

Moet zij daar iets mee. De situatie in de boekhandel reflecteert dat.

Hoe verknocht ze ook is aan haar winkel, door het economisch geweld dreigt hij ten onder te gaan.

Dat is ook een ingreep van buiten die tot een even grote onzekerheid leidt. Want: je kunt wel investeren, maar verdien je dat geld ooit terug? En hoe moet je je zó positioneren in een veranderende wijk dat dat ook lukt? Ik had hiervoor natuurlijk een andere bedrijfstak kunnen kiezen, maar dan had ik me eerst uitgebreid moeten inlezen. De wereld van het boek ken ik al goed.’

U heeft geen research voor deze roman gepleegd?

‘Nee. Ik heb, in de tijd dat mijn eerste boek verscheen [Tine, of de dalen waar het leven woont in 1987, red.] twee jaar bij H. de Vries in Haarlem gewerkt. Ik heb toen een blik gekregen op hoe het er achter de schermen aan toegaat. Daarna heb ik als schrijfster, maar ook vanuit de uitgeverij, de situatie in de boekhandel altijd van dichtbij gevolgd. Ik weet hoe moeilijk de Nederlandse boekhandels het de afgelopen jaren hebben gehad. En hoezeer hun rol in het culturele leven is veranderd. Omdat mensen steeds meer bestellen via andere kanalen, is er noodgedwongen een steeds sterkere gerichtheid op bestsellers.’

Heeft u boekhandel Brand gemodelleerd naar een specifieke winkel?

‘Zoals Amesz die echt in Kralingen zit? Of Maximus, vlakbij in Hillegersberg? Nee hoor. Het is een combinatie van een aantal boekhandels en boekhandelaren

30

die ik ken. Ik vond het wel leuk om Snoek op de Meent bij naam te noemen, die ik heel goed ken.

Of Donner, waar je in Rotterdam natuurlijk niet aan ontkomt.’

Is hét probleem van boekhandel Brand, zoals u het schetst, uiteindelijk het internet?

‘De nieuwe kanalen verkopen ook boeken, dat hou je niet tegen. Voor mij als schrijfster is het ook belangrijk dat ze dat doen. Maar het doet natuurlijk wel af aan het resultaat van de boekhandel. Je hoopt dat er toch voldoende lezers overblijven die in de winkel hun boeken kopen. Het is voor boekenliefhebbers enorm belangrijk dat er een ijkpunt is in de stad of de wijk waar je even kunt snuffelen naar de plat gepresenteerde, nieuwe titels, waar je advies van een deskundige boekverkoper kunt krijgen, waar je je omgeven weet door het vaak aangename gezelschap van gelijkgezinden. Maar de praktijk laat helaas zien dat dat niet het geval is. Er zijn nogal wat boekwinkels verdwenen de laatste tijd.’

Over ‘advies van een deskundige boekverkoper’ gesproken: u schrijft dat boekverkopers door internetboekhandels niet meer zo goed advies kunnen geven.

‘Dat stel ik me zo voor. Dat wil zeggen: ik stel me voor dat Helen zich voorstelt dat als klanten een deel van hun boeken bij Bol.com kopen – sommigen zelfs alles – zij niet meer goed merkt wat zij allemaal lezen en ze hen dus minder goed bij kan staan. Ze krijgt ook niet meer zo veel feedback als: “wat je me laatst gaf, was fantastisch” of “vond ik eigenlijk niet zoveel aan”. De trouwste klanten kan ze nog wel helpen zoals altijd, want die kopen nog steeds alles bij haar, maar de schil eromheen niet meer. En misschien verliest ze hen daardoor juist helemaal als klant.’

Naar buiten gaan Helen Brand strijdt wel tegen het verval. Ze verbouwt, ze wil eve-

www.boekblad.nl

nementen organiseren, de winkel sterker positioneren in de buurt.

Maar: tevergeefs.

‘Dat komt vooral door het moment. Als de verbouwing klaar is, begint de coronaperiode – ook zo’n gebeurtenis van buitenaf waar ze geen enkele invloed op heeft, maar toch mee om moet leren gaan. Ze gaat toch open, maar trekt dan niet genoeg klanten. Ergens in de loop van al die gebeurtenissen houdt ze het voor gezien.

Zo is het denk ik in het echt óók gegaan: dat sommige boekhandels door corona versneld naar beneden zijn gegaan.’

U gelooft wel dat zulke ingrepen in het algemeen een boekhandel kunnen helpen?

‘Ja, natuurlijk. Maar niet voor iedere boekhandel. Arno Koek heeft zijn boekwinkel Blokker ook kort voor corona prachtig verbouwd.

Hij heeft daarmee hetzelfde risico genomen als Helen en dezelfde onzekerheid gevoeld. Maar hij zit in Heemstede en dat is een fantastische stad om een boekhandel te hebben. Ik denk dat het met zijn winkel ondanks corona daarom goed gaat. Voor een boekhandel in Vlaardingen, waar een heel ander leesklimaat heerst, is dat anders.’

In Vlaardingen is vorig jaar de boekhandel gesloten: Pontier.

‘Dat wist ik niet eens! Een spijtig verlies. Want zoals ik net al zei, daarmee is er voor de boekenliefhebbers in Vlaardingen een ijkpunt verloren. Zij gaan niet even naar Donner, omdat dat toch een end weg is. Zij zullen eerder naar Bol.com gaan, waar ze niet dezelfde ervaring kunnen hebben.

Ze kunnen een boek niet vasthouden, ze krijgen niet meer genoeg informatie.’

En toch: omdat u Helens vader – een man die in het verleden leeft – enkele mogelijke oplossingen laat aandragen, krijgen deze iets satirisch. Alsof ze bij voorbaat kansloos zijn.

‘Dat zijn ze ook. Maar je moet de opvattingen van de personages niet verwarren met die van mij.

Helens vader, van wie zij de winkel heeft overgenomen, roept vanwege zijn leeftijd te makkelijk: “laat schrijvers komen signeren”.

Ik denk dat dat tegenwoordig al niet meer genoeg is.

Helen is daarentegen iemand die heel goed weet wat nodig is: naar buiten gaan.

Ze wil dat ook proberen: contact leggen met vmbo-scholen in de buurt, aansluiten bij evenementen in een zorgcentrum, het gesprek aangaan met allerlei groeperingen en wijkraden. Een boekhandel die in deze tijd wil floreren, moet zich profileren. Alleen weet zij óók dat het tijd kost om dat op te bouwen en dat ze daarin moet investeren, bijvoorbeeld door iemand aan te nemen. En dat is een enorme hobbel.’

Daarbij is de vraag of ze wel uit het goede hout is gesneden om een moderne boekhandelaar te zijn? Ze verkoopt liever A.S. Byatt dan A.C. Baantjer.

‘Jawel. Maar ze doet het wél: voetbalboeken neerleggen, Vijftig tinten grijs verkopen. Ze sluit de winkel ook niet omdat ze niet wil aansluiten bij de smaak van het publiek dat het liefst vermaakboeken leest, ze doet dat omdat er ook andere dingen spelen in haar leven. Haar vader kan ze na zijn dood niet meer teleurstellen als ze de winkel sluit die hij heeft opgebouwd. Ze heeft een nieuwe liefde.

Er openen zich opeens allerlei nieuwe perspectieven. De ontwikkeling van de boekhandel zelf kan nooit het enige in haar leven zijn dat daar richting aan geeft. Wat overigens niet wegneemt dat ik het persoonlijk heel jammer vind dat zij besluit om boekhandel Brand te sluiten.’ "

Nelleke Noordervliet, Wij kunnen dit. Atlas Contact, € 22,99. ISBN 9789025472016.

Arno Koek (Boekhandel Blokker):

Op een kruk naast de kassa

Helen Brand is eigenaar van een boekhandel in Rotterdam. Een zeer aardig gegeven, hoewel ik elke keer mijn eigen beeld van de winkel van Helen voor ogen had: boekhandel Veenstra in de Utrechtsestraat.

Maar die is al sinds 2016 gesloten.

Al op de eerste pagina zien we een sterk uitvergrote karakterschets van haar: ‘Ze deed de lichten aan, legde haar spullen achter en ging op haar kruk bij de kassa zitten, vanwaar ze alles kon zien (…).’ Ik heb in mijn 35-jarige loopbaan nog NOOIT de winkel geopend om vervolgens naast de kassa te gaan zitten.

Enkele pagina’s verder: ‘Het bleef een moeilijk punt als winkelier de balans te vinden tussen onverschillige onzichtbaarheid en een te behulpzame houding.’ De vraag lijkt: bespringen we elke klant of laten we die zelf even rondkijken. Of zitten we in het midden en benaderen we de klant met vragende ogen, of spreken we die klant aan die net het boek in handen heeft, waar je zelf zo enthousiast over bent?

Noordervliet schetst een beeld van een boekverkoper die zou kunnen bestaan of die ooit bestaan heeft.

En uitvergroting van een ondernemer die zoekende is naar geluk en liefde en die niet altijd even dynamisch is. Het boekenvak had ooit een stoffig karakter, maar met de intrede van automatisering is er veel veranderd en is er een nieuw elan gekomen. Ondanks de jonge leeftijd van Helen (40+) gedraagt zij zich eerder als iemand die geen zin meer heeft om met de tijd mee te gaan.

De beschrijving van ‘de benauwde maart/april 2022 ! jaargang 189

atmosfeer van een ouderwetse bedrijfstak in neergang en de weinig kosmopolitische omgeving waarin dat economische echec zich afspeelt’, benadrukt deze loodzware last van het ondernemerschap.

Dat doet ook een passage waarin Helen zich er moeizaam toe zet om ‘van die kruk’ af te komen en naar de kast klassieken strompelt om ‘dat verdomde boek voor die vent op te zoeken’.

Toch is er ook wel weer hoop als Boekhandel Brand 2.0 feestelijk heropent met een mooi ingebonden verhaal van een prominente auteur, een cadeautje voor vaste klanten. Of is dit van korte duur, als iedereen bij de aanvang van de pandemie zijn boeken allemaal ‘bij Bol’ haalt?

De boekverkoper in deze roman beleeft een nieuwe liefde en staat voor de keuze om al of niet voor deze relatie te gaan. Dat deze verandering ook zijn weerslag vindt in de ogenschijnlijk passieve houding van Helen als boekverkoper, zal daar mee te maken hebben. En juist dat doet Nelleke Noordervliet in volle overtuiging en dat doe ze heel goed.

En stel je voor: dit boek gaat over een succesvolle boekverkoopster van 28, die alle energie stopt in haar werk, elke dag op social media berichten plaatst en een eigen community creëert, die zojuist verliefd is geworden op een Italiaanse student met zwarte krullen die haar elke dag een Italiaans gedicht voordraagt en die samen elke zomeravond op een strandlaken aan zee genieten van een goed boek, een koele fles wijn en overheerlijke stukjes kaas? Dat zou een totaal andere roman worden. "

31

BOEKHANDEL

Er van dromen tegen klanten ‘fijne dag nog klerelijer’ te durven zeggen? Inwendig vloeken, groots ergeren? Nee, geen herkenning.

Gelukkig! Boekblad vroeg mij te reageren op hoe er over de boekhandel wordt geschreven in Wij kunnen dit. In deze roman is boekhandelaar Helen niet vaak mild gestemd richting haar klanten: veel cynisme en negatieve gedachten. De ‘klerelijer’-wens komt bij haar op als er klanten tijdens hun lunch door de winkel lopen en niks kopen. Nou komen er bij Van Gennep zeker ook klanten in hun lunchpauze, broodje voor de etalage opgegeten, en dan hoort een paar minuten boekhandel bij hun lunchrondje.

Maar ik denk nooit zo negatief over ze als Helen. ‘Tot ziens, laffe bitch’ komt zelfs in haar op. Wat? En klanten die boeken terug komen brengen die overduidelijk gelezen zijn, maar ‘ze konden er geen touw aan vastknopen en er kwam smerige seks in voor’? Nee, alweer geen herkenning. En ik herken ook geen collega’s in ‘een boekhandelaar met adelaarsblik achter de toonbank’.

Klinkt allemaal alsof ik behoorlijk blij word van mijn werk en mijn klanten en dat is ook zo. Uiteraard zit er wel eens een minder moment tussen, en ik snap dat de auteur een scherp beeld neer wilde zetten.

Maar het overgrote deel van onze klanten geeft mij blije energie, en dat gun ik Helen ook echt iets meer!

Verder in de roman ook geen vrolijke woorden over het vak: ‘er is een echec aan komen wandelen via internet, Bol, E-boeken en ontlezing’.

32

En daardoor is de hele industrie in mineur? Volgens mij valt dat reuze mee. Bij schrijvers de rafels aan de broekspijpen op de zolderkamer?

Ook nogal overdreven en ongeloofwaardig. En dat boekhandel Brand het moeilijk heeft omdat de buurt verjongt, daar kan ik mij ook niet helemaal in vinden. Wat heel erg hartverwarmend is gebleken tijdens de lockdowns is dat juist de jongere generatie zich hard maakt voor Support your local en trouw blijft bestellen.

Wat mij wel iets bekender voorkomt is de enorme verwevenheid van Van Gennep met het persoonlijk leven daarnaast. Maar te gebonden en onvrij, nee. Het geeft juist ook een vrij gevoel, een zelfstandige boekhandel! Een aanbiedingsgesprek met een uitgever combineren met een gezamenlijke duik in zee en lunch bij een strandtent / klanten die lieve vrienden zijn geworden / zoenen met een vertaler / in Marseille spontaan een avond eten met de moeder van een auteur. Genietmomenten alom!

Ik gun Helen dan ook een vrij en zorgeloos leven ná de boekhandel, want er waren weinig vrolijke momenten of mooie ontmoetingen te bekennen. En ik snap dat het niet eenvoudig is om dat wat je vader heeft opgebouwd de rug toe te keren. Maar poepoe, op deze manier lijkt het mij geen feestje. Misschien ben ik op dit moment totaal euforisch gestemd omdat we net weer open mogen zijn en de klanten daar zichtbaar van genieten. Daar zat de afgelopen weken werkelijk geen enkele klerelijer tussen! " www.boekblad.nl

kt

TO

Ilv

y

N

ki

n jie

FO

‘Op deze manier lijkt het mij geen feestje’

jio

Monique van Oosterhout (v/h Van Gennep):

Marischka Verbeek (Savannah Bay):

‘De échte pijn verzwijgen we liever’

Wie nu geen huis heeft, bouwt er geen meer.

Wie nu alleen is, zal het lang nog blijven (…)

[Boekverkoper Helen citeert het gedicht ‘Herfstdag’ van Rilke, na het besluit te stoppen met de winkel.

Wij kunnen dit, p. 343] Een boekhandelaar als hoofdpersoon in een roman, dat zien we niet zo vaak in de moderne literatuur.

Als vakgenoot is dat in eerste instantie natuurlijk heerlijk, zoveel herkenning (CB aansluitnummer! Klanten met vage vragen! Onbegrijpelijke stagiairs!). Gaandeweg bekroop me echter ook het wat ik maar noem You’ve Got Mail-gevoel.

Jarenlang werd ik achtervolgd door deze film, dat krijg je als je in de jaren negentig een boekwinkel overneemt. Iedereen riep: ‘Oh, zó leuk, het gaat over een vrouw met een eigen BOEKWINKEL! Net als JIJ!.’ Het allereerste interview met mij als kersverse eigenaar van Savannah Bay omschreef me direct als een soort Meg Ryan (die journalist had een bril nodig). En ja, ik was wel gestreeld door die vergelijking met die grappige charmante boekhandelaar met dito winkel.

Maar zelf had ik tot verbazing van geliefden en vrienden een fikse hekel aan You’ve Got Mail. Want wat gebeurde er met dat leuke boekwinkeltje aan het eind van de film? En waar is de honderdjarige boekhandel Brand aan het eind van Wij kunnen dit? Inderdaad. Ze bestaan niet meer. Opgeofferd ten bate van de ware liefde. Dat maakt alle herkenning behoorlijk zuur.

Waarom, zo zullen vele vakgenoten met mij verzuchten, kan er nooit een boekhandelaar in de literatuur verschijnen die én midden in het volle leven staat met een bloeiende relatie én een succesvol bedrijf heeft? Ze bestaan, we weten het allemaal, maar het is blijkbaar voor de literatuur niet interessant.

Opmerkelijk dat juist schrijvers, le-

veranciers van ons inkomen maar evenzo afhankelijk van ons – hun distributeurs naar de lezer – het boekenvak regelmatig afschilderen als de dood in de pot. Een boekhandel als iets waarvan je je dient te bevrijden in order to live.

Wat ik mis in het beeld dat we als lezer krijgen van Helen als boekhandelaar, is vooral een gevoel van community. We zien Helen steeds vooral alleen opereren. Klanten zijn lastige stoorzenders in privégesprekken of ontpoppen zich tot mogelijke liefdes – beide situaties trouwens erg herkenbaar – maar werkelijk contact heeft ze niet met hen. Als solo-ondernemer heeft ze evenmin steun van een team, op de nukkige stagiair na. Schrijvers lijkt ze niet persoonlijk te kennen, contacten met vakgenoten heeft ze niet.

Maar als boekverkoper werk je nooit in een isolement. Klanten, auteurs en medewerkers zijn onderdeel van je dagelijks leven en vormen vaak de drive voor het ondernemerschap, de basis voor je eigen boekwinkel.

En toch. Hier moet deze boekhandelaar even met de billen bloot en zichzelf tegenspreken. Toch raakte het boek een diepere snaar van herkenning bij mij. Die van de fundamentele eenzaamheid van het ondernemersbestaan. Misschien niet eens zozeer in mijn huidige situatie, het loopt momenteel best lekker met Savannah (hoera!

En eindelijk). Maar in de jaren van de financiële crisis of in de moeilijke begintijd was ik wel een soort Helen. Zeven dagen per week doorwerken met slechts een enkele vrijwilliger en mijn eigen moeder als hulp. Eindeloos wachten achter de toonbank tot er een klant kwam opdagen. ‘Zit toch niet te theemutsen in de Telingstraat’, zei iemand ooit in die tijd tegen mij en die waarschuwing is altijd blijven hangen. Herkenbaar is ook de zwaarte van de last van het verleden voor een ondernemer. De plicht om het erfgoed in stand te houden; voor Helen dat van haar vader, voor mij dat van de vrouwenbeweging. Het

maart/april 2022 ! jaargang 189

gevoel van niet te mogen stoppen, de angst om mensen teleur te stellen. Net als Helen dacht ik de enige te zijn die zo worstelde. Ik durfde er nooit over te beginnen, uit angst niet voor vol te worden aangezien in het soms imponerende boekenvak.

Er was en is zo weinig werkelijk contact tussen boekhandelaren onderling. Op Facebook heb ik het al eerder aangekaart en ook nu kwam het in me op: boekverkopers zijn goed in klagen (zoals Noordervliet ook feilloos weet te benoemen), maar de échte pijn verzwijgen we liever. Dat maakt ons soms eenzame mensen. Je kunt de trouwste klanten en het liefste team hebben, toch zit je soms aan het eind van de dag/avond alleen in je winkel om je heen te kijken met de gedachte: hoe ga ik dit in godsnaam verder doen? Juist in deze moeilijke coronatijden zouden we zo veel steun kunnen hebben aan elkaar, als we het aandurfden om onze sores meer met elkaar te delen.

Ik wil natuurlijk niet beweren dat dit voor iedereen geldt, en laten we ervoor waken in Wij kunnen dit het portret van DE boekenbranche anno 2022 te zien. Wel geeft deze roman een signaal af: dit is wat er met een boekwinkel kán gebeuren.

Als je niet tijdig voor jezelf zorgt, je community opbouwt en support zoekt, dan verdwijnen pareltjes van boekwinkels zomaar uit de stad, het land, ons vak, ons leven.

Hoe is het intussen met deze theemuts en haar parel? De liefde in mijn leven neemt de laatste tijd geen genoegen meer met de kruimels van een volle winkelwerkweek. En mijn eigen 55-jarige zelf na 25 jaar ondernemerschap evenmin. Dus zoek ik momenteel manieren om het anders te gaan doen. Noordervliets wat zoetige epiloog vol kruidengeuren en Mediterraanse olijfgaarden is daarbij stiekem een inspirerende toekomstdroom.

Een huis bouwen in de herfst. Mét behoud van een bloeiende boekwinkel? Wij kunnen dat. "

33

COLUMN

Hans de Sain is eigenaar van De Algemene Boekhandel in Amersfoort.

Hij was anders!

Tekst Hans de Sain

De lockdown van half december tot half januari voelde anders dan die van een klein jaar terug. Waar ’m dat precies in zat weet ik niet maar veel mensen binnen ons vak hebben dat ook zo ervaren. Natuurlijk, we hadden ons afhaalloket en dat scheelde een hoop werk. We hoefden minder pakketjes te maken, minder kilometers te maken op onze stadsfietsen en veel minder beroep te doen op vrijwilligers. Gelukkig bestelden heel veel klanten hun boeken via onze puike Libris-site, via mail, lieve kaartjes of gewoon vanaf de mat als ze hun boeken kwamen halen. Maar het gezamenlijke gevoel van schouders eronder, niet zeuren maar aanpakken was niet zo eenvoudig op het niveau van vorig jaar te krikken. Ook bij mij niet.

Soms was iets ronduit lastig te verdragen. Zo bestelde een klant via onze website 15 boekjes van € 12,50 per stuk. Hij wilde ze per stuk naar verschillende adressen verstuurd hebben, ingepakt en voorzien van een persoonlijke boodschap. Voor ons een tijdrovende klus plus 15 keer porto. Dit riep de vraag op van mijn team hoe we hier nog iets aan konden overhouden. Het wringt, dat zogenaamde gratis versturen.

Deze week hadden we in onze winkel drie min of meer identieke situaties: - Een trouwe klant wilde drie pakketjes naar diverse adressen versturen en vroeg of wij dat wilden verzorgen. Natúúrlijk ging zij de porto betalen!, riep zij direct.

- Geval twee liep als volgt: klant belde of wij een boek wilden opsturen naar zijn adres. ‘Zullen we de porto delen?’, was onze vraag. ‘Ja natuurlijk’, antwoordde hij, blij dat het zo kon.

- Bij klant drie was het weer anders. Zij was in de winkel, kocht een boek en vroeg ons of we het op wilden sturen ‘want dat was toch gratis’. Op onze reactie dat het niet gratis is maar dat wij dat betalen volgde een glazige blik. OK, niet meer over zeuren, gesprek afronden en je verlies sportief nemen.

De laatste jaren krijgen wij verzoeken van bedrijven en instellingen om hun geschenken ingepakt bij veel verschillende adressen te bezorgen. Ze hoeven alleen maar de NAW gegevens aan te leveren en wij ontzorgen. Dat doen we graag en best goed.

Duidelijk geef ik aan dat we de porto doorbelasten en dat we uren rekenen voor het inpakken en verzendklaar maken. Tot op heden betalen ze dat graag. Blij dat we ze veel uit handen nemen. Ik bedoel maar: gratis hoeft niet per se.

Veel klanten willen best verzendkosten betalen, de meesten hebben het goed met ons voor. Ze houden van de boekhandel!

34

"

www.boekblad.nl

maart/april 2022 ! jaargang 189

35

RECENSIES

Fo

to

NV E Fo to g ra f i e

Gerben de Bruijn

De boekverkoper voelt zich ‘mwah’

Gerben de Bruijn, eigenaar van boekhandel Post Scriptum in Schiedam, begon het jaar wat futloos. Het opgewekte gemoed waarmee hij gewoonlijk januari ingaat, vol van nieuwe ideeën voor de winkel, kon hij even niet opbrengen.

Voor een stukje voor boekensite, lezerscommunity en nog heel veel meer Hebban werd mij gevraagd met welk gevoel ik het jaar ingegaan ben en na lang nadenken was het meest aanwezige gevoel in mijn gedachten: mwah.

Gewoon mwah. Een lome deken in je hoofd, met bijbehorend, oncomfortabel kussen, dat eigenlijk aan vervanging toe is, maar waar je alleen aan denkt als je je hoofd erop neerlegt.

Zo’n gevoel. Je kijkt naar buiten en ziet alleen maar mist.

Een nieuw jaar, nieuwe plannen. Zo

36

stelde ik het mij voor, toen we nu net iets meer dan drie jaar geleden de winkel overnamen. In de rustige maand januari heb je gezamenlijk de tijd om nieuwe dingen op te zetten en uit te werken. Daar is, behalve in ons tweede jaar, nog niets van terechtgekomen. Vorig jaar, tijdens de eerste lockdown, gaven we al onze energie aan het opzetten van het logistieke bedrijf met boekwinkelaccenten dat we waren geworden: boeken bezorgen, klanten proberen te bereiken met filmpjes en berichten en denken

www.boekblad.nl

hoe lang we dit kunnen volhouden.

Daarna volgde een fantastisch jaar, met een omzet en resultaat waar we alleen maar van konden dromen toen we begonnen. Alle klanten waren blij dat we er nog waren en beloonden dat met fijne aankopen. Dat gaf veel energie en de startblokken stonden al klaar voor een spetterend vervolg.

De winkel was vol de laatste weken en stiekem keken we al ver vooruit. The sky is the limit!

Vrijdagavond 17 december, een uurtje of tien: ik besluit vroeg te gaan slapen.

Het belooft de volgende dag weer druk te worden, de dag daaropvolgend hebben we onze kerstkoopzondag en dan nog een paar dagen op weg naar de eindstreep.

Aan die race moeten we uitgerust beginnen: niet alleen de Tour win je in bed, om Joop Zoetemelk maar aan te halen. Maar ik kon de verleiding van mijn telefoon niet weerstaan en opende nog een keer Facebook. Daar stond het, het bericht dat onze Stadsdichter gedeeld had van Nu.nl: weer een strenge lockdown. Toch een kort nachtje...

Na de drukste dag ooit schakelden we snel om, weer naar de logistiek.

De afhaalbalie deed wonderen en tot Nieuwjaar liepen we door. Maar daarna: mwah. Gewoon mwah.

Waar was die flexibiliteit? Waar dat opgewekte gemoed? Waarom ergerde ik me aan de berichten op sociale media van al die mensen die het er niet mee eens waren?

Daar had ik mij nog nooit iets van aangetrokken! Hoe hebben we dit vorig jaar wel zo lang volgehouden? Zelfs het nadenken over het onderwerp van deze column leidde tot niets anders dan: mwah.

Op dit moment van schrijven vieren we feest: we zijn weer een paar dagen geopend. Gelukkig volledig en niet alleen met afspraken. Dat werkt bij kappers, maar bij ons niet. Ook zonder goedkeuring van de overheid hadden we onze deuren geopend, samen met de rest van ons winkelcentrum. Gewoon de deur open en we zien wel waar het schip strandt. Eigenlijk ben ik best een volgzaam persoon, maar veel collega’s in het winkelcentrum staat het water aan de lippen en dan moet je actie durven ondernemen. Gelukkig was dat niet nodig.

Zolang het duurt.

Met die ideeën komt het wel goed.

Anderhalf uur in de auto zaterdag op weg naar familiebezoek was een doorlopende brainstormsessie.

De ideeën vlogen door de auto en worden op dit moment al verwerkelijkt. Niet alleen de winkel is open! "

BOEKVERKOPERS LEZEN

BOEKVERKOPER SCHRIJFT

Mik Vaes van boekhandel Savannah Bay (Utrecht): Het kan niemand ontgaan dat begrippen als gender, trans, queer, non-binair en LHBTQ steeds vaker opduiken. Velen hebben er een mening over maar niet iedereen weet wat ze precies betekenen en waarom ze belangrijk zijn. Nieuwe woorden, andere aanspreekvormen en onbekende dingen zijn lastig voor veel mensen. Nog lastiger is het om anders te zijn, om te denken dat je de enige bent die met bepaalde gevoelens worstelt, om gepest en in elkaar geslagen te worden. Nu is er gelukkig FAQGender, een boek voor iedereen die worstelt met gevoelens of die geïnteresseerd is in anderen.

Met uitleg en antwoorden op vragen die Thorn en Mandy krijgen sinds ze een relatie hebben. Waarin zij hun verhaal vertellen, Thorn als non-binair persoon en Mandy als ally (bondgenoot) en partner van.

Het is niet dik of duur dus lees het.

Zodat je weet waar mensen het over hebben en hoe je kunt bijdragen aan een prettigere en inclusievere maatschappij.

FAQGENDER MANDY WOELKENS & THORN DE VRIES (BLOSSOM BOOKS, € 9,99)

maart/april 2022 ! jaargang 189

Walter Jansen van boekhandels Jansen & De Feijter (Velp) en Het Colofon (Arnhem): De boeken van Paolo Cognetti hebben een hausse op gang gebracht van boeken over mensen die zich terugtrekken in de natuur.

Een boek dat deze maand bij Koppernik verscheen, steekt ze allemaal naar de kroon: Sneeuw, hond, voet van de Italiaanse schrijver Claudio Morandini. De latere boeken van Cognetti hebben iets artificieels: de stadse mens die zich terugtrekt maar onvermijdelijk verbonden blijft met de wereld die hij nu juist wil ontvluchten.

Het verhaal van Morandini is puur, rauw en authentiek: hier volgen we iemand die zich werkelijk heeft teruggetrokken uit de wereld en weigert concessies te doen. Als lezer voelen we steeds meer sympathie voor Adelmo Farandola, met al zijn nukken en onhebbelijkheden. Opnieuw een parel van Koppernik, een uitgeverij waarvan je alles wilt lezen.

SNEEUW, HOND, VOET CLAUDIO MORANDINI (KOPPERNIK, € 19,50)

37

BOEKVERKOPERS LEZEN

Uw support is goud waard Retailer, bedankt!

Janny Beima van Broese Boekverkopers (Utrecht): Niet een boek om zomaar iedereen aan te raden, verre van zelfs. Maar wat een boek.

Zo heftig en duister, zo pijnlijk en beklemmend. De gezichten wordt gebracht als roman maar je weet als lezer dat dit boek zo autobiografisch is, dat je het als deel vier van de eerder verschenen Kopenhagen-trilogie kunt lezen. Als geen ander schrijft Tove Ditlevsen in deze roman over Lise, een beroemde schrijfster, echtgenote en moeder van drie kinderen.

Ditlevsen neemt je als lezer mee in het hoofd van Lise die psychisch ernstig in de war is. Ze heeft angsten en waanbeelden, ziet gezichten en hoort stemmen. Je voelt de doodsangst en de beklemming. Kortom, een boek dat je niet in de koude kleren gaat zitten en je ook niet snel los laat. Fijn dat deze auteur is herontdekt en vanuit het Deens wordt vertaald door Lammie PostOostenbrink.

Jesse Keff van Athenaeum Boekhandel (Amsterdam): Hoewel ik erg van korte verhalen hou, wantrouw ik een korte roman. Een tussendoortje. Dat verhaal kan toch nooit goed uitgewerkt zijn, denk ik dan. Hoe kan een mens zich vergissen! Dankbaarheid van Delphine de Vigan bewijst dat een roman geen 400 pagina’s nodig heeft om je van je sokken te blazen. De schrijver voert een oude vrouw op die door afasie langzaam haar spraakvermogen kwijtraakt maar voordat dit definitief is nog een zaak uit haar verleden wil afhandelen. Vanuit het verzorgingshuis probeert ze in contact te komen met het gezin dat haar heeft opgevangen in de oorlog, voor het te laat is. Het verlies van haar vocabulaire is schrijnend mooi opgeschreven en ook fantastisch vertaald naar het Nederlands, waar vertaler Floor Borsboom mooie oplossingen vindt voor het literaire spel dat De Vigan speelt. Het licht sentimentele einde past mooi bij het verhaal en stoort geen moment. Een boek dat je misschien in twee avonden uit hebt maar dat je lang bijblijft.

Niels Nijborg van boekhandel Hoogstins (Amsterdam): Er is een fantastisch boek over de Weimarrepubliek verschenen. Patrick Dassen is een uitzondering op de regel dat universitaire onderzoekers niet lezersvriendelijk schrijven. Al te vaak verzanden dergelijke auteurs in jargon en details. Dassen heeft op basis van uitgebreid onderzoek een verslag afgeleverd over een woelig en interessant tijdperk in Duitsland: de periode tussen het einde van WOI en de machtsovername van Hitler in 1933. Ook met een link naar het heden. In hoeverre is in Nederland het leeglopen van de middenpartijen en de relatieve verrechtsing te vergelijken met het einde van de Weimarrepubliek? En is er een les te leren als het gaat om de greep van Trump op de Republikeinse partij in Amerika?

Heerlijk boek, Van Oorschot begint echt een favoriete uitgeverij te worden.

Voor verdere verdieping en vermaak raad ik van harte de boeken van Philip Kerr over Bernie Gunther en de serie Babylon Berlin aan.

DE GEZICHTEN TOVE DITLEVSEN (DAS MAG, € 19,99)

DANKBAARHEID DELPHINE DE VIGAN (DE GEUS, € 18,99)

DE WEIMARREPUBLIEK PATRICK DASSEN (VAN OORSCHOT, € 39,50)

38

www.boekblad.nl

Merijn Schipper van boekhandel Bijleveld (Utrecht): Thematiseerde Gedichten met een Mazda 626 de verhouding tot een bepaald type neurodiversiteit, in De (t)huiszittergod zitten we middenin de andere, disfunctionele kant van het psychologische spectrum: de waanzin. Met die verschuiving van onderwerp krijgt Griffioens poëzie tegelijk een heel ander uiterlijk – weg is de haast tastbare afstand tussen protagonist en buitenwereld, en weg het geharnaste taalgebruik van de dichter. Deze bundel bevat illustraties (van Argibald) en doet qua typografie aan Van Ostaijens Bezette stad denken. Griffioen wil niet zozeer gebeurtenissen door de lezer laten ervaren, eerder is het alsof de typografie de intensiteit uitdrukt waarmee de onnavolgbare buitenwereld en het innerlijk leven door de waanzinnige ervaren en gestructureerd wordt.

Overigens bewerkstelligt Griffioen dit dan wel weer op een bijzonder vakkundige manier: metrisch en klankrijk, intertekstueel en lekker om te citeren, ernstig en humoristisch, en met waarheden met de hoofdletter-W van wijsheid: ‘Een gek wordt kwijtgemaakt wanneer je hem excentriek noemt’.

DE (T)HUISZITTERGOD JONATHAN GRIFFIOEN (LEBOWSKI, € 19,99)

Wat zijn we trots op onze Olympische helden! Ze hebben een topprestatie geleverd in Beijing.

Nu gaan de Paralympische sporters strijden om de medailles. En ook daar heeft u aan bijgedragen. Want Nederlandse Loterij is – mede dankzij u - de allergrootste supporter van de sport in Nederland en trotste partner van TeamNL. Nederlandse Loterij heeft geen winstoogmerk dus met elk lot wat u verkoopt in de winkel, support u de sport in Nederland. Zo maken we sport toegankelijk voor iedereen: van jong tot oud en van Olympisch tot Paralympisch.

Nederlandseloterij.nl

SPEEL BEWUST 18+

maart/april 2022 ! jaargang 189

39

GROTE PUBLICITEITSCAMPAGNE

PR • Reportage op TV bij EenVandaag • Interviews op diverse radiozenders • Uitgebreide artikelen in landelijke kranten • Artikelen in o.a. Nieuwe Revu, Geschiedenis Magazine en Quest Historie • Met medewerking van De Nederlandsche Bank • Persbericht door ANP

MARKETING IN MEDIA • Radio campagne op STER en regionale zenders • Reportages en advertenties in boekenfolders en -magazines • Paginagrote advertenties op achterzijde weekendbijlages van Volkskrant, AD / DPG kranten en Trouw • Brede social media campagne met boektrailer en korte filmpjes

UNIEK BELEVINGSARRANGEMENT • Slapen in een oude gevangenis Hotel Huis van Bewaring • Dineren in de voormalige Twentsche Bank, met bezichtiging van de kluis in de kelder • Coupe ‘d Overval bij winnende ijssalon • Drie fietsroutes langs markante punten uit het boek, gepromoot bij VVV’s en hotels

GROOTSTE BANKOVERVAL IN DE WINKEL LANCERING 22 MAART 2022 MET STER CAMPAGNE

• POS materiaal beschikbaar: diverse posters, tafeldisplay en boekenleggers • Boeiende presentatie van ± een uur door de auteur (op aanvraag)

Bestellingen en aanvragen van POS materiaal kunt u mailen naar Ef & Ef Media, info@efenefmedia.nl Lezingen door Frank Krake kunt u boeken bij zijn impresario dorine@dorineholman.nl