กำรใช้นกเป็นตัวชี้วัดทำงนิเวศวิทยำ(ต่อจำกหน้ำที่ 3) กำรจ ำแนกกลุ่ ม นกกั บ สภำพแวดล้ อ มและภู มิ นิ เ วศใน มีการปรากฏตัวพบเห็นได้ชุกชุมมีถิ่นอาศัยกระจายพันธุ์กว้าง ประเทศไทย และประสบความส าเร็ จ ในการแข่ ง ขั น เพื่ อ การด ารงชี วิ ต ร่วมกับนกต่างชนิดพันธุ์ในสภาพแวดล้ อมถิ่นอาศัยเดียวกัน 1.กลุ่มนกนา ประกอบด้วย นกบึงนาจืด และ นกทะเล จั ด เป็ น พวกนกเด่ น (common birds) โดยเฉพาะนกเด่ น 2.กลุ่มนกชายเลน-นกชายนา ประกอบด้วย นกชายเลนนาจืด ร ะ ดั บ ชุ ก ชุ ม ม า ก ( Common dominant birds) ซึ่ ง มี และ นกชายเลนทะเล สถานภาพจากการศึกษาใกล้เคียงกับ 3 สถานภาพที่เป็นจริง 3. กลุ่มนกป่า ประกอบด้วย นกถิ่นป่าดิบเขา นกถิ่นป่าดิบชืน ในท้ อ งถิ่ น นั นมากที่ สุ ด จึ ง น ามาใช้ เ ป็ น ชนิ ด พั น ธุ์ ชี วั ด สมบูรณ์ และ นกถิ่นป่าผลัดใบ สภาพแวดล้อมและระบบนิเวศสัตว์ป่าของท้องถิ่นนัน ๆ ได้ 4. กลุ่มนกเมือง ประกอบด้วย นกเมืองแท้ และ นกถิ่นป่าทุ่ง เหมาะสมที่สุดส่วนชนิดพันธุ์นกที่มีค่า IVI ต่ากว่าค่าเฉลี่ยของ กลุ่ ม ประชากรนกทั งหมด แสดงว่ า เป็ น พวกนกที่ มี ข นาด ในเมือง ประชากรน้อย มีการปรากฏตัวพบเห็นได้น้อย มีถิ่นกระจาย หลักกำรแนวทำงกำรใช้นกเป็นตัวชี้วัดทำงนิเวศวิทยำ พันธุ์ แคบจากัด และการปรับตัวแข่งขันกับนกต่างชนิดพันธุ์ไม่ 1.ความหลากหลายชนิดพันธุ์นก เป็นผลของวิวัฒนาการและ ดี ห รื อ ไ ม่ ป ร ะ ส บ ค ว า ม ส า เ ร็ จ ใ น ก า ร ด า ร ง ชี วิ ต ใ น การปรับตัวตาม สภาพแวดล้อมท้องถิ่นนัน เมื่อเปรียบเทียบกับพวกนกเด่นใน 2.สภาพแวดล้อมถิ่นอาศัย เป็นตัวกาหนดสถานภาพของชนิด ท้องถิ่นเดียวกันจัดเป็นพวกนกรอง (uncommon birds)ทังนี พันธุ์นกในท้องถิ่นอาศัย จานวนชนิดพันธุ์ ขนาดประชากร และการปรากฏตัวของพวก 3.ชนิดพันธุ์นกเด่นในท้องถิ่นเป็นดัชนีบ่งชีสภาพแวดล้อมของ นกรอง มั ก มี ค วามคลาดเคลื่ อ นไปจากความเป็ น จริ ง อั น ถิ่นอาศัย เนื่ อ งมาจากระยะเวลาการส ารวจเก็ บ ข้ อ มู ล และความ การใช้ น กเป็ น ตั ว ชี วั ด สภาพแวดล้ อ มและระบบนิ เ วศ ต่อเนื่องการศึกษาไม่เพียงพอครอบคลุมจานวนชนิดพันธุ์และ พิจ ารณาจากบทบาททางนิ เ วศของชนิ ดพั น ธุ์ น กในท้ องถิ่ น จ านวนตั ว นกที่ น่ า จะมี อ ยู่ ใ นท้ อ งถิ่ น นั น ๆรวมถึ ง ความ ตามความสามารถในการแข่งขัน และความเด่นของชนิดพันธุ์ ผิดพลาดจากการไม่สามารถจาแนกชนิดพันธุ์ หรือจาแนกชนิด นกในสังคมถิ่นอาศัยร่วมกัน วิเคราะห์ได้จากดัชนีความสาคัญ พันธุ์นกที่พบไม่ถูกต้อง จึงไม่สมควรนาเอาชนิดพันธุ์นกรอง ทางนิเวศของชนิดพันธุ์นก (Importance Value Index - IVI) มาใช้ เป็ นตั ว ชี วัด สภาพแวดล้ อ มและระบบนิ เวศสั ตว์ ป่า ใน ซึ่งเป็นค่าเฉลี่ยของปัจจัยร่วมทางนิเวศ ได้แก่ ความชุกชุมตาม ท้องถิ่นโดยตรง สถานภาพการปรากฏตัว (relative abundance - RA) และ ความเด่ น ของชนิ ด พั น ธุ์ ตามดั ช นี ส ถานภาพความเด่ น (relative dominant - RD)เปรียบเทียบกับค่า IVI ของสังคม นกในถิ่ น อาศั ย ซึ่ ง เป็ น ค่ า เฉลี่ ย IVI ของกลุ่ ม ประชากรนก ทั งหมดชนิ ด พั น ธุ์ น ก ที่ มี ค่ า IVI สู ง กว่ า ค่ า เฉลี่ ย ของกลุ่ ม ประชากรนกทังหมดแสดงว่า เป็นนกที่มีขนาดประชากรมาก 4 |BLPD NEWSLETTER
ปี ที่ 9 ฉ บั บ ที่
บทสรุป นก เป็นสัตว์ที่ให้คุณค่าต่อมนุษยชาติ รวมถึงการดารงชีพของ นกช่ ว ยเกื อกู ล แก่ ส ายพั น ธุ์ สิ่ ง มี ชี วิ ต อื่ น เช่ น กั น ในลั ก ษณะ win : win ด้วยกันทังสองฝ่าย อ่ำนต่อหน้ำ 5
97
เ ดื อ น ก ร ก ฏ ำ ค ม 2 5 6 0