KlokGroep-Jaarverslag-2024

De kracht van samen

Het complete verhaal van KlokGroep. Tevens Jaarverslag 2024.

De kracht van samen

Voorwoord

Anders dan anders

Voor dit jaarverslag werd me gevraagd wat ik nou méér ben: familiemens of de pater familias van het bedrijf? Grappig genoeg was het Harold, mijn opvolger als voorzitter in het bestuur van KlokGroep, die de vraag beantwoordde. Hij zei: voor mij is Ton het allebei. En zo is het.

In 2026 ga ik een stapje opzij zetten. Ik heb tijd nodig om te bedenken hoe de familie zich in de toekomst het beste kan gaan verhouden tot de grote onderneming die er nu staat. De voorzittershamer van het KlokGroep-bestuur geef ik met een gerust hart over aan Harold van Rooijen, die al heel lang mijn rechterhand is. Hij is meer thuis in de rol van bestuursvoorzitter dan ik ben. En inmiddels hebben we de grootste stappen in de gewenste schaalvergroting en transformatie naar netwerkorganisatie wel gezet. KlokGroep stáát.

We hebben hard gewerkt met elkaar. En we hebben ook veel bereikt. Zowel in de organisatie als in de business. We hebben de beoogde 500 miljoen omzet gehaald. We weten waar we naartoe willen en met welke portefeuillestrategie we dat willen bereiken. De organisatie begint een beetje te ontspannen, de werkdruk wordt langzamerhand minder hoog. En in dit grotere netwerk kunnen we meer groeimogelijkheden bieden aan onze medewerkers – zowel horizontaal als verticaal.

Dat ging allemaal echt niet zonder slag of stoot, maar het knappe is: de projecten hebben niet of nauwelijks last gehad van het transformatieproces. Ondanks de groeiende complexiteit van de projecten, de groeistuipen die we hebben doorgemaakt en de organisatieveranderingen: op de projecten zijn we steeds heel erg in control gebleven. Met bijzonder weinig faalkosten. En een uitstekend rendement. Daar ben ik trots op.

We zijn normaal niet van het roeptoeteren, maar met alles wat we hebben bereikt – en mijn eigen stap opzij – vinden we dit het juiste moment om ons hele verhaal eens te vertellen. Even aandacht voor waar we nu precies staan. Hoe we als mensen en als teams in de wedstrijd zitten. Hoe we georganiseerd zijn. We zijn een onderneming van familiebedrijven met een eigen gevoel en sterk lokaal ondernemerschap als basis. Een club met een hele gezonde portefeuille en fraaie projecten, die alles zeggen over ons vermogen om te anticiperen op wat er om ons heen gebeurt en het lef dat we hebben om dingen aan te pakken. Best heel bijzonder, vind ik. Welkom in ons verhaal.

Namens het bestuur van KlokGroep, Ton van de Klok

Inhoudsopgave

Samen één

Met ruim 520 medewerkers verdeeld over vier Nederlandse en twee buitenlandse groepsonderdelen ontwikkelt en bouwt KlokGroep leefomgevingen die ertoe doen. Voor bewoners en ondernemers. Voor hardwerkende zorgverleners en hun patiënten. Voor corporaties, beleggers en particuliere kopers. Maar ook voor de zwaluw, de vleermuis en het lieveheersbeestje. KlokGroep bestaat uit een holding met vier zelfstandig opererende ondernemingen (merken), elk met een eigen regionale markt, DNA en cultuur. Samen vormen ze een slim netwerk.

In de wereld van KlokGroep

zijn de harkjes verdwenen

Bundeling van krachten

Adriaan van Erk Bergambacht

Van de Klok Eindhoven Heilijgers Amersfoort

Van de Klok en KlokGroep Nijmegen

Van de Klok Cuijk Novaform Düsseldorf Novaform Poznan

Bundeling van krachten

Alle ondernemingen van KlokGroep in Nederland zijn van oudsher familiebedrijven met een lange geschiedenis en hele stevige wortels in de eigen regio. Sinds een paar jaar zijn ze verbonden in KlokGroep. Daarmee is het toneel van de Nederlandse ontwikkelen bouwsector in één klap een hoofdrolspeler én een interessante netwerkorganisatie rijker. KlokGroep beschikt over een groot aantal eigen grondposities, is robuust genoeg om te investeren in toekomstgerichte oplossingen, maar blijft – als familiebedrijf met een efficiënte organisatie – wendbaar en scherp. Voor klanten, partners én medewerkers.

Optimale leefomgevingen creëren

De komende jaren zet KlokGroep sterk in op conceptuele woningbouw, als antwoord op de woningnood en de groeiende vraag naar betaalbare woningen. Tegelijkertijd denkt de organisatie verder dan de eigen bouwmogelijkheden, om zo leefomgevingen te ontwikkelen en te realiseren die echt passen bij wat een plek nodig heeft. Vaak ontwikkelt en realiseert KlokGroep op eigen grondposities, maar dat is geen must. Ook in bouwteams werken de ondernemingen graag aan de grote ontwikkel- en bouwopgaven van nu. De gekantelde K uit het beeldmerk is een vertrouwd gezicht in het midden en zuiden van het land. Op ingewikkelde binnenstedelijke locaties. In groene uitleggebieden. Op de bouwborden van grote transformatieprojecten. Maar ook op de brieven aan

‘Onverwachte situaties of ingewikkelde vraagstukken:

daar worden we juist creatief van.’

Jeroen van der Bron

‘De gezamenlijke slimmigheden bedenken we over de grenzen van

de werkmaatschappijen heen.’

bewoners van buurten, die in meerjarige samenwerkingen met corporaties worden verduurzaamd. Bij Novaform Duitsland en Polen werken daarnaast nog eens 21 mensen aan de ontwikkeling en realisatie van mixed-use projecten op eigen grondposities van KlokGroep.

Familiebanden, ondernemersbloed

Familie is een zeer belangrijk begrip, in de cultuur van KlokGroep. Van oudsher zijn eigenlijk alle KlokGroep ondernemingen, behalve Novaform, echte familiebedrijven. Met hele hechte, onderlinge banden. Echte zorg voor elkaar. De pater familias van KlokGroep, Ton van de Klok, is derde generatie en is een echt familiemens. Het ondernemerschap zit diep in het DNA, bij alle KlokGroep bedrijven en op het groepskantoor in Nijmegen. We hebben het dan vooral over het vermogen om tot het gaatje te gaan om oplossingen te vinden. Door dingen anders te zien. Een andere bouwmethode voor te stellen. Of kansen te maken van de grote uitdagingen van nu. Scherp zijn. Je niet zomaar aan de kant laten zetten of de put in laten praten. Dat optimisme, die oplossingsgedrevenheid –die zit bij KlokGroep in alle lagen van de onderneming. Van de duurzaamheidsmannen Thijs en Robin, tot de directiesecretaresse van Novaform in Düsseldorf, en de nieuwe collega’s bij het groeiende Van de Klok Eindhoven, die klaarstaan om de Brabantse regio te veroveren. Met precies dat optimisme.

Ton van de Klok

Het KlokGroep netwerk

KlokGroep is een netwerkorganisatie. Niet de baas, maar de opgave is leidend. De traditionele hiërarchische harkjesstructuur met zijn managementlagen heeft daarmee plaatsgemaakt voor een plat en slim netwerk van samenwerkende teams. Directieleden, bestuurders en collega’s werken met elkaar aan projecten, proces- en kennisopgaven. Ze vinden met elkaar verbinding en richting in de vragen van de klant en de missie, doelstellingen en cultuur van de organisatie. Bij KlokGroep is in de periode van het samengaan van de bedrijven heel bewust ingezet op het bouwen van de ideale netwerkorganisatie. Daar horen ook andere, perspectiefrijke carrièrepaden bij, waarover meer op de pagina’s 43 tot en met 49. Het KlokGroep-organisatiemodel in grote lijnen:

KlokGroep, hart van het netwerk, georganiseerd rond vier pijlers: Financiën & Bedrijfsvoering, Mens & Organisatie, Klant & Markt en Realisatie

Projectteams

Project- en (vaak) onderneming-overstijgende teams die zich bezighouden met interne of gezamelijke thema’s en projecten, zoals de standaardisatie van bedrijfsprocessen, digitalisering, innovatie en duurzaamheid

Van de Klok

Novaform

Adriaan van Erk

Heijlijgers

Het KlokGroep bestuur bestaat uit: Edwin, Ton, Angela, Harold en Jeroen. Ze hebben een kraakheldere koers en een scherpe blik op hoe het anders kan en mag. Samen één en eigenaarschap vormen de kern van de bedrijfscultuur.

Netwerkorganisatie 2.0

Ontwikkelende bouwer of bouwende ontwikkelaar?

“Nee, nee, KlokGroep is echt een bouwende ontwikkelaar”, benadrukt Edwin. Een ontwikkelende bouwer is namelijk iets heel anders. Dat is een bouwer die óók ontwikkelt, maar dat in de eerste plaats doet om de eigen bouwstromen te vullen.

Bij KlokGroep staat de opgave voorop en centraal. Edwin: “Wij gaan dus niet uit van wat we kunnen of wíllen bouwen, maar van wat het beste bij de opgave past. Hoe creëren we optimale leefomgevingen. We kunnen dus ook best met andere bouwers en partners samenwerken. Er is geen gedwongen winkelnering: het gaat om het resultaat.”

Werken in wisselende teams

In de netwerkorganisatie die KlokGroep heet, gaat het dus niet om wat de baas denkt of vraagt, maar om wat de opgave nodig heeft: wie hebben we nodig in het team? Ontwikkel- en bouwopgaven waren eigenlijk al heel lang zo georganiseerd, maar die lijn is nu dus doorgetrokken naar de hele organisatie. Ook interne

‘Het lokale ondernemerschap blijft onze basis.

Wij worden nooit een echte corporate’

‘Ik ken geen ander bedrijf van deze omvang, dat zo

en gezamenlijke opgaven worden dus als projecten gezien en georganiseerd. Denk bijvoorbeeld aan de doorontwikkeling van de eigen woningconcepten BaseHome en Wonivo, of het stroomlijnen van rapportages en datastromen. Rondom elke opgave wordt een team samengesteld met de benodigde vaardigheden, gemotiveerde betrokkenen, inhoudelijke kennis en soms gebruikers. Zij leveren vanuit hun ervaring en ideeën waardevolle input. Degene die daar het meest geschikt voor is, krijgt de leiding over het team. Daarin schuilt hét grote verschil met de traditionele, hiërarchische organisatie, legt Angela uit: “Je hoeft bij KlokGroep niet de baas te zijn om leiding te geven. Als jij de aangewezen persoon bent om een bepaald team te leiden: helemaal goed. In de netwerkorganisatie doet iedereen mee op de manier die het best past bij wie je bent, wat je wilt en hoe je het beste kunt bijdragen aan de doelen van de organisatie.”

Synergie, kennis- en schaalvoordelen

Terwijl de afzonderlijke ondernemingen in hun eigen regio’s hun eigen klanten en markten bedienen, vaak vanuit eigen grondposities, zorgt de samenwerking binnen KlokGroep voor efficiënte processen, gezamenlijke slagkracht, de uitwisseling van mensen, kennis en kansen. Elke werkmaatschappij heeft een tweekoppige directie, die over de grenzen van de eigen werkmaatschappij heen samenwerkt met de andere directieteams. De KlokGroep-portefeuille wordt als één geheel gezien, maar lokaal ondernemerschap blijft de basis. Jeroen: “Die couleur locale vinden we belangrijk. Je eigen DNA, je eigen marktsegmenten. Maar wel samen één.”

Harold van Rooijen

Angela van de Loo

KlokGroep missie Het is onze missie om als familiebedrijf met lef, toekomstbestendige leefomgevingen te creëren.

KlokGroep visie We reageren daadkrachtig op marktveranderingen door onze organisatie, dienstverlening en producten snel en doordacht aan te passen. Dat houdt ons slagvaardig en weerbaar.

KlokGroep kernwaarden

Daadkrachtig We zijn eerlijk en realistisch in wat we wel en niet kunnen. Beloftes maken we waar, vaak zelfs meer dan waar. Met lef, inventiviteit en met beide benen op de grond.

Betrokken We voelen ons verantwoordelijk voor onze collega’s en de wereld om ons heen. Daarom investeren wij in onze mensen en duurzame, gezonde leefomgevingen. De lat ligt hoog.

Samenwerkend We geloven in de meerwaarde van samenwerken, binnen en buiten. Daarom investeren we in winnende teams op alle niveaus. Teamspirit brengt ons verder.

Vernieuwend We willen het steeds beter doen, onszelf ontwikkelen. Met een open mind innoveren en ondernemen. Klaar voor morgen.

KlokGroep bestuur: v.l.n.r. Edwin Kolkhuis Tanke, Ton van de Klok (voorzitter), Angela van de Loo, Harold van Rooijen, Jeroen van der Bron

‘We zien de opgave als één geheel: één team, één proces, één portemonnee.’

Samen de toekomst tegemoet

Met het toevoegen van Adriaan van Erk en Heilijgers aan KlokGroep maakte de organisatie een sprong van 200 naar 500 miljoen euro omzet per jaar, met een mooie verdeling van projecten over met name Midden- en Zuid-Nederland. Die schaalsprong was nodig. Projecten worden complexer en vragen om meer specialistische kennis, die je veel beter sámen kunt ontwikkelen. Wie voorop wil blijven lopen op thema’s als duurzaamheid en conceptmatig bouwen, moet een behoorlijk investeringsprogramma kunnen financieren. Ook daarvoor is een bepaalde schaalgrootte belangrijk. In de vier bedrijven ontstaan bovendien meer groeimogelijkheden en -kansen voor het ontwikkel- en bouwtalent van morgen. Samen is meer dan één. Maar in dit geval ook een hele belangrijke stap op weg naar een wereld, die in razend tempo aan het veranderen is. Moet het anders? Sneller? Slimmer? Prima, KlokGroep is er klaar voor.

Edwin Kolkhuis Tanke

Ton van de Klok en Harold van Rooijen over hun samenwerking

100% kunnen bouwen op de ander

Een bijzonder duo, Ton van de Klok en Harold van Rooijen. Duidelijk verschillend en toch samen één. Met een heel goed beeld van elkaars sterke en minder sterke kanten. En ook geen schroom, om dat naar elkaar uit te spreken. Het 100% kunnen bouwen op de ander: dat is één van de redenen, waarom de wisseling van de wacht in het bestuur van KlokGroep, zo natuurlijk verloopt, zien ze.

Eind 2024 maakte Ton van de Klok bekend dat hij een stapje opzij gaat doen in het bestuur van KlokGroep. Hij geeft het stokje dit jaar geleidelijk aan door aan zijn rechterhand, Harold, totdat de volgende generatie Van de Klokkers zich doorontwikkeld heeft en duidelijk is hoe de familiebanden met het bedrijf het beste kunnen worden vormgegeven. Dit met het oog op de toekomst van de familie en op die van de onderneming zelf. Alle opties staan nog open.

Zoiets kun je maar één keer goed regelen, ziet Ton. Er is tijd nodig om erop te studeren, om alle mogelijkheden te onderzoeken. Met zijn familieleden, met de andere aandeelhouders van KlokGroep, de RvC en met goede adviseurs. Tijd, die hij niet heeft als hij te veel in het dagelijks bestuur en de operatie blijft zitten.

De andere reden om van plaats te wisselen met Harold is ingegeven door zelfreflectie. Ton: “Met de overname van Adriaan van Erk en Heilijgers werd het ingewikkelder om te ondernemen, merkte ik. Je wordt dan automatisch meer bestuurder. Het proces van beeldvormen, oordeel vormen, besluitvormen: het vraagt allemaal veel tijd, overzicht en geduld. Dat laatste, geduld, is niet mijn sterkste eigenschap. Ik ben meer de ondernemer dan de bestuurder. Daar kwam ik achter toen we groter werden. Harold is daar beter in dan ik en wilde die ruimte juist graag hebben. Dan is één en één ineens twee: ik doe een stapje opzij, Harold wordt voorzitter.”

Ton van de Klok vertegenwoordigt de derde generatie Van de Klok. Vanaf zijn twaalfde wist hij dat hij in het bedrijf van zijn vader en ooms wilde gaan werken – en daar heeft nooit meer iemand aan getwijfeld. Een gezellige en oprechte pater familias. Van de familie en van KlokGroep. Intuïtief, open en alert. Een beetje ongeduldig, misschien: wel een beetje tempo maken graag. Anders komen we nergens.

Harold van Rooijen noemt zichzelf in zijn nieuwe rol ‘de rentmeester van KlokGroep’.

Hij kent het bedrijf als rechterhand van Ton van de Klok inmiddels nét zo goed als Ton zelf. Harold is nadenkend, weloverwogen. Een analyticus. Hij had geen last van een duidelijke lotsbestemming, zoals Ton, maar ontwikkelde zich van nieuwsgierige jurist, stagiair en leerling van Ton tot medebestuurder en mede-aandeelhouder van KlokGroep.

Zo’n besluit is, denk ik, wat veel mensen knap zouden noemen.

Ton: “Nou ja, ach, dat weet ik niet. Ik voelde aan mijn water dat het niet goed zou zijn om in de voorzittersrol te blijven zitten. Niet voor mij, niet voor de organisatie en niet voor Harold. Ik blijf natuurlijk wel in het bestuur, maar wat meer op afstand. Ik ga doen wat ik leuk vind, als ondernemer en bestuurder, namelijk: observeren en adviseren, op zoek naar nieuwe ideeën en businessmodellen voor KlokGroep.

Harold: “Ik zie mijzelf vooral als de rentmeester. Een tussenpaus, op weg naar een volgende fase in de geschiedenis van KlokGroep. Je kunt nooit groter zijn dan het bedrijf, je bent altijd onderdeel van het totaal. Dat geldt voor iedereen, in dit bestuur. Daar gedragen we ons ook naar.”

Jullie kennismaking was een samenloop van omstandigheden?

Harold: “Ik ben na mijn studie meteen hier beland. Ik wist niet wat ik moest doen. Mijn vader kwam Ton tegen op een receptie en vroeg of ik eens bij hem langs mocht komen. Toen mocht ik een tijdje komen stagelopen.”

Ton: “Hij kreeg in het begin niet eens salaris. Eerlijk gezegd wist ik ook niet zo goed wat ik met hem aan moest. Dus ik zei: ‘Zou jij deze stapel papier zo kunnen ordenen dat ik altijd snel terug kan vinden wat ik nodig

heb?’ Een week later was het geregeld. Toen wist ik: hij zegt misschien niet veel, maar hij luistert des te beter. En hij weet precies hoe hij iets moet aanpakken. Vanaf dat moment nam ik hem steeds vaker mee –naar gesprekken over deals, naar overleggen met gemeenten. Hij groeide zichtbaar in zijn rol. Nu neemt hij het stokje van me over. Daar ben ik trots op.”

‘Voorzitter

blijven?

ik voelde aan mijn water dat dat niet goed zou zijn.’

Harold: “Het was een hele mooie tijd, die begintijd. De projectontwikkeling kwam met Ton het bedrijf binnen; we maakten de omslag van aannemer naar ontwikkelende bouwer. Daar paste ik goed in. Het was een gelukkig toeval, dat ik hier terecht ben gekomen. En nu zit ik hier alweer 31 jaar. Nooit de behoefte gevoeld om weg te gaan. En nog elke dag blij om hier weer naartoe te gaan. Zolang ik het gevoel heb dat ik kan bijdragen, van betekenis kan zijn. En dat heb ik.”

De één linker-, de ander rechterhersenhelft?

Harold: “Ha, ja, zo kun je dat na 31 jaar wel noemen. We zijn heel complementair. Ton is heel direct op de bal. Ik zie de dingen vanuit mijn rechtenstudie en karakter wat breder, denk ik. Ik ben meer van de timing; ik weet wanneer het wel of niet opportuun is om iets wel of niet

Ton van de Klok

Laten zien dat het wél kan

Wonen en werken zonder druk op het elektriciteitsnet, zie de pilot met eigen energie op pagina 108

in de groep te gooien. Soms denk ik: wacht maar even, laat het eerst maar even sonderen. Ik voel de urgentie wel om meters te maken, maar ik zie soms dat het niet sneller kan, dat de organisatie niet sneller kan. Waar Ton het liefst meteen in actie wil komen, neem ik meer tijd om draagvlak te zoeken, om te verbinden. Na de overnames en de transformatie naar de netwerkorganisatie die we nu zijn, is iets meer rust inbouwen wel goed. Ton heeft dat geduld niet. Hij is meer de ondernemer, meer van de kansen die nu voorbijkomen.”

Wat vinden jullie sterk en minder sterk van elkaar?

Harold: ”Ton is heel vastberaden, maar staat altijd open voor andere inzichten en argumenten, waardoor hij ineens van koers kan veranderen. Dat vind ik heel knap. Hij is niet vooringenomen, maar hij heeft wel een mening. Je moet niet met lulverhalen aankomen. Hij is heel direct en houdt wel van een beetje olie op het vuur en tempo maken. Zijn mindere kant? Zijn ongeduld, haha. Daar zijn we het allemaal wel over eens.”

Ton: “Harold is een stuk geduldiger dan ik. Hij is nadenkend, analytisch sterk. Hij voelt mensen goed aan en weet ze bijna altijd voor zich te winnen, in de goede zin des woords. Hij kan de goede dingen oppakken aan de voorkant, maar hij let ook goed op de euro. Ook als bestuursvoorzitter. Minder goed: Harold kan dingen soms wel eens wat cryptisch zeggen, zodat je niet goed weet waar je aan toe bent. En erg lang broeden op dingen.”

Zijn jullie familiemannen of allebei getrouwd met het bedrijf en met vastgoed?

Harold, quasi-serieus: “Ik krijg thuis meestal te horen dat ik meer van het bedrijf ben.”

Ton: “Ha, ha, ha, goede observatie!”

Harold: “Ik kan er bij Ton geen onderscheid in maken, hij is het allebei. Familieman en Klokman. Tegelijk en evenveel, denk ik.”

Ton: “Ik denk dat Harold dat goed zegt. De familie is voor mij heel belangrijk, maar de familie is ook het bedrijf. Dat zit heel dicht bij elkaar. Het vastgoed zit in mijn DNA. Het bedrijf zit in mijn DNA. Ik was al heel jong besmet met het groene bloed, zoals dat toen heette, omdat

groen toen de kleur was van Van de Klok. Mijn vader was van alle broers in het bedrijf het meest in de lead, het bedrijf werd altijd meegenomen naar de keukentafel en daar uitgebreid besproken. Het ging vanzelf in me zitten.”

Harold: “Ik had die voorbestemming dus niet, maar heb inmiddels wel, net als Ton, mijn hele hart verloren aan de wereld van het vastgoed. Waarom? Tsja… Omdat je iets blijvends tot stand brengt. Omdat je, door allerlei factoren en actoren bij elkaar te brengen, mooie plekken kunt maken waar mensen goed kunnen wonen en werken… Ja, dat.”

Misschien vloeken in de kerk, maar toch maar even de vraag der vragen: wordt KlokGroep langzaam meer corporate…?

Harold: “Nee, echt niet. Wij worden nooit bestuurders in de formele zin van dat woord: bureaucratisch, formalistisch. Wij zijn en blijven wie we al waren: ondernemend, wendbaar. We staan nog vol met onze poten in de klei en kunnen met KlokGroep overnight een andere koers gaan varen, beslissen om iets wel of niet te doen. Adriaan van Erk, Heilijgers, Van de Klok en Novaform: het blijven samenwerkende eilanden met eigen ondernemerschap. Gezamenlijk halen we de onzinnige dubbelingen eruit en omarmen we alles, wat het werk makkelijker maakt voor ons allemaal. Maar we blijven lean in de algemene kostenstructuur van KlokGroep. Ontwikkeling moet in de bedrijven zelf gebeuren.”

Ton: “Nee, wij gaan nooit ver-corporaten. Dat is niet wie wij zijn. Wij blijven de familie van familiebedrijven, de wendbare, lokale ondernemingen. Met een gedeelde KlokGroep-cultuur en lokale subculturen.”

Harold: “We zijn heel flexibel. Het is een feest om te zien hoe creatief we worden naarmate er meer complexiteit op ons bordje komt. We geven niet op. Je kunt nooit consolideren, want dan onderneem je niet meer.”

De beslissing om te groeien naar een schaalgrootte van ongeveer 500 miljoen nam KlokGroep enkele jaren eerder. Wie in deze steeds ingewikkelder wordende maatschappij een goede toekomst wil hebben, moet grote stappen durven zetten. Dat is het niveau waarop we verantwoord kunnen investeren in nieuwe posities, waarop we onze mensen goede doorgroeimogelijkheden kunnen blijven bieden, waarop we kunnen blijven investeren in belangrijke thema’s zoals duurzaamheid, circulariteit en automatisering. Waar staat KlokGroep nu? Ton en Harold van Rooijen blikken vooruit en terug.

KlokGroep staat

en kan vooruit

Met de overname van Adriaan van Erk en Heilijgers heeft KlokGroep zich ontwikkeld van een regionale naar een landelijke speler, stellen Ton en Harold vast. “We merken dat onze naam en bekendheid in de markt begint te groeien, dat partners ons makkelijker opzoeken, dat gemeentes eerder naar ons kijken om de lead te pakken in grote gebiedsontwikkelingen. We worden serieuzer genomen.”

Nu alle belangrijke investeringen in de organisatie zijn gedaan, kan KlokGroep doorgroeien naar ongeveer 700 miljoen euro in 2030, dat is althans het doel.

Ton: “Er zijn grote stappen gezet om de schaalsprong en de transitie naar een netwerkorganisatie vorm te geven. De structuur staat. Het kan natuurlijk altijd beter, maar er ligt een hele goede basis.”

Rustiger vaarwater

Natuurlijk is de schaalsprong van 200 naar 500 miljoen – en de daarmee parallel-lopende transformatie naar een netwerkorganisatie – niet zonder slag of stoot gegaan. Maar de onderneming komt nu in rustiger vaarwater. Harold: “In 2023 en 2024 hebben we ons allemaal een slag in de rondte gewerkt. We hebben enorm gestretcht. Om de druk te verminderen, hebben we al veel mensen aangenomen – er is meer rust gekomen. Dat is ook wel even nodig.”

Ton: “Het is heel mooi om te zien dat de business in die hele transformatieperiode eigenlijk niet geleden heeft onder onze interne veranderingen. Wat er nodig was om te groeien en de organisatie anders vorm te geven, gebeurde vooral hier, achter de schermen. Het opnieuw organiseren van allerlei processen, het op de goede plek krijgen van de goede mensen, mensen meekrijgen en weerstand wegnemen en ook afscheid nemen van mensen die al deze veranderingen niet prettig vinden. Ja, je moet ook mensen verliezen om ruimte te creëren voor nieuwe mensen en ideeën.

Daar zijn we gelukkig goed doorheen gekomen, met elkaar.”

MEDEWERKERS

in kengetallen ultimo 2024

KlokGroep-collega’s! Hiervan heeft 72% een directe functie en 28% een indirecte functie.

16%

Vrouwen. We streven naar minimaal 33% vrouw en minimaal 33% man. Kom maar op, dames!

44,5

Gemiddelde leeftijd. Een goede verdeling over de generaties.

71

Nieuwe Klokkers aan boord in 2024: welkom!

215

collega’s werkzaam op de bouwplaatsen, 305 op de kantoren.

PROJECTEN

in kengetallen over en ultimo 2024

93

afgeronde projecten in nieuwbouw, op eigen locaties en in bouwteam

20 afgeronde projecten in bestaande bouw, verduurzaming, renovatie en/of transformatie

1.808

woningen gerealiseerd waarvan 15,8% betaalbare koopwoningen, 32,7% sociale- en 11,2% middeldure huurwoningen

1.181

woningen verkocht aan particulieren

402 woningen verkocht aan corporaties en beleggers

Stabiele omzet

De mannen constateren tevreden dat de omzet van KlokGroep in 2024 stabiel is gebleven, ondanks tegenvallers, zoals een groot project in Weesp dat door procedures wordt vertraagd. Harold: “Die goede omzet komt vooral door de aanhoudende schaarste in de woningmarkt en de meevallende opbrengsten in de vrije sector.” Maar, ziet Ton: “Ook omdat we op de projecten zo goed in control zijn gebleven. We hebben heel weinig faalkosten. Dat is heel knap. Ook in het betaalbare segment kunnen we een fatsoenlijke marge maken, omdat we de kostprijs zo goed in de greep hebben. Daarin spelen onze conceptwoningen BaseHome en Wonivo een belangrijke rol. Die kunnen we heel snel en efficiënt bouwen, voor een hele goede prijs.”

Duidelijke koers

De samenleving wordt steeds complexer voor de grotere bouwende ontwikkelaars, dus dit geldt ook voor KlokGroep. De schaalvergroting biedt stevigheid en betere investeringsmogelijkheden, maar de risico’s moeten wel goed worden gemanaged. In 2024 gaven de werkmaatschappijen en het bestuur van KlokGroep daarom samen vorm aan de portefeuillestrategie voor de middellange termijn, met daarin voldoende ‘ingebouwde zekerheden’. Er wordt gekoerst op 60% nieuwbouw op eigen locaties, 20% transformatie-renovatie/verduurzaming in bestaande bouw en 20% nieuwbouw voor derden.

Onze portefeuillestrategie

zorgt voor een duidelijke richting.

Harold: “Daar proberen we zo strak mogelijk naartoe te werken. In de acquisitie sturen we nu bijvoorbeeld op een hoger aandeel gestandaardiseerde bouw, en een minder hoog aandeel complexe projecten. Zodat je niet elke keer het wiel helemaal opnieuw hoeft uit te vinden en toch een behoorlijk deel betaalbare woningen kunt blijven maken.”

Ton: “We blijven dus ook fors investeren in het optimaliseren van onze concepten, want dat is de toekomst.”

Langjarige samenwerkingen

Ook de bestaande bouw is een fijne groeimarkt, zien Harold en Ton. Het zorgt voor een stabiele stroom van dankbaar en goed werk. In de kantorensector, bijvoorbeeld: het verbouwen of transformeren van voormalige bankkantoren blijkt interessant en er is nog veel werk te doen, in deze markt. Daarnaast wint KlokGroep meer en meer terrein waar het gaat om het verduurzamen van corporatiebezit. Ton: “We hebben die samenwerkingen organisatorisch heel goed in de vingers. We kunnen zorgen voor veel rust en tevredenheid bij zowel de corporatie als de bewoners en er zelf een goede, eerlijke boterham mee verdienen.”

Harold: “We klikken met corporaties. Dat zit ‘m in de mindset van onze mensen, denk ik. We staan met twee benen op de grond en zijn bereid om voor een klant echt te gaan lopen.”

Vooral in het westen van het land liggen nog kansen voor KlokGroep, zien Ton en Harold.

Uitdagingen

Mogelijke ‘showstoppers’ oftewel uitdagingen zijn, zoals overal in de markt: de netcongestie, de stikstof en de per gemeente wisselende regelgeving. Daar is niet altijd met goed ondernemerschap een ‘snappy’ antwoord op te geven, zien Ton en Harold, ook al doet KlokGroep daar alles aan. In het kader van de netcongestie wordt nu bijvoorbeeld gestart met een pilot in Wijchen. Inzet: kijken of het lukt om een nieuw te bouwen bedrijven-

RESULTATEN VOOR MENS,

AARDE, MAATSCHAPPIJ in kengetallen over en ultimo 2024

22,2%

CO2-reductie t.o.v. 2020 Een daling van ruim 5% per jaar

38%

elektrische auto’s op een totaal van 276 leasewagens

700

Woningen verduurzaamd

117 woningen tuinklaar opgeleverd, van de 140 waar dat mogelijk was

7,3 als waardering van kopers: bovengemiddeld

Anders omgaan met hemelwater

Meer over klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen op pagina 37.

terrein van eigen stroom te voorzien, nu de netwerkbeheerders het laten afweten. Wat er met de laatste stikstofuitspraken gaat gebeuren, is nog onduidelijk. Maar vooral het per gemeente wisselende woud aan eisen en regels – en de trage procedures in het gemeentehuis – baren zorgen. Harold: “Zo is er bijvoorbeeld een landelijke norm voor betaalbaarheid, maar lokaal zijn de regeltjes dan toch weer nét even anders, waardoor je elke keer toch weer opnieuw moet beginnen. Vijfentwintig woningen per hectare was vroeger de norm, nu moeten we vaak heel lang praten om gemeenten ervan te overtuigen dat er méér dichtheid nodig is voor een haalbare businesscase, vooral als je ook een groot deel betaalbaar wil realiseren, op gemiddeld steeds kleinere kavels.”

Ton: “In Den Haag moeten ze nu echt doorpakken op de grote problemen zoals netcongestie en stikstof, maar de meeste tijd verliezen we lokaal, in de gemeentelijke regelgeving.”

Klok-topthema’s voor 2025

Al met al: wat kunnen we van KlokGroep aan nieuwe slimmigheden verwachten? Wat zijn de topthema’s voor 2025? Ton en Harold kiezen er desgevraagd drie: de pilot met eigen stroom in Wijchen, het doorontwikkelen van de woningconcepten BaseHome en Wonivo, en een verrassende derde: lean blijven in eigen gelederen. Harold legt uit: “Door de complexiteit van de opgaves heb je per project steeds meer mensen nodig. Hoe houden we dat tóch lean? Dat is de grote uitdaging voor de komende jaren, zien we.”

Meer over deze topthema’s vanaf pagina 105

FINANCIËN

in kengetallen over en ultimo 2024

€ 505

Omzet in miljoenen

In 2023: € 516 mio

€ 52

Bedrijfsresultaat in miljoenen

In 2023: € 50 mio

2,42

Current ratio

In 2023: 2,45 47%

Solvabiliteit

In 2023: 44%

9,8%

Resultaat voor belasting ten opzichte van de netto-omzet

In 2023: 9,5%

Samen denken

Samen denken | Duurzaamheid

Eén van de belangrijke voordelen van de nieuwe netwerkorganisatie die

KlokGroep heet: het vermogen en de ruimte om samen kennis en beleid te ontwikkelen. Bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid. Waar staat KlokGroep voor en hoe vertaalt zich dat naar de projecten?

Meer doen dan er wordt gevraagd

De lat hoog leggen: dat is typisch KlokGroep. Als je het doet, doe het dan goed. Met de publicatie van de visie ‘Boven het Maaiveld’ liet het bestuur eind 2023 publiekelijk weten, dat de duurzaamheidsambities van de groep daarop geen uitzondering vormen.

Gelukkig hebben we lef

KlokGroep gaat verder dan wat er wettelijk wordt gevraagd. Duurzaamheidsmanager Thijs Pleijhuis en duurzaamheidsrapporteur Robin Kuners of Koenders zijn daar natuurlijk blij mee, maar het mag allemaal nog wel een tandje sneller, vinden ze. Op de roadmap naar de te behalen doelstellingen worden daarom stevige ankerpunten uitgezet. Hoe de politieke wind ook waait, KlokGroep houdt koers.

Het is best snel gegaan, zien Thijs en Robin, de duurzaamheidsexperts van KlokGroep. Tien jaar geleden bestond het overheersende beeld in de bouwwereld immers nog uit de sigarenrokende aannemers, die in ronkende dieselauto’s over de snelweg scheurden, op weg naar de volgende plek waar ze beton konden gaan storten. Wat was bij KlokGroep eigenlijk het omslagpunt? Wanneer viel het kwartje? Thijs: “Het kwartje is nog steeds aan het vallen, eigenlijk. We zijn natuurlijk heel trots op ‘Boven het Maaiveld’ (Zie pagina 36) en de hoge eisen die we daarmee vooral aan onszelf stellen, maar het is nog best lastig om de ambities overal in de organisatie en in elk project te

laten landen. We hebben het ook niet in elk project zelf voor het zeggen. We kunnen dan wel heel veel willen op duurzaamheidsgebied, maar corporaties en beleggers willen of kunnen er niet altijd voor betalen.”

De urgentie is de drive

Is duurzaamheid bij Robin en Thijs wel een driver of aanjager? Nou zeker, vinden de mannen. Maar dan een drive die vooral ook voortkomt uit het zien van de urgentie. Robin: “Een duurzamere economie, waarin maatschappelijke waarde meer en beter wordt gewaardeerd ten opzichte van de harde euro’s, is nodig om de kloof tussen arm en rijk te dichten, om de kinderen van onze kinderen nog een goede en gelijkwaardige start te kunnen geven. Bovendien heeft Europa duurzaamheid nodig als onderscheidend vermogen op het wereldtoneel, om mee te kunnen blijven doen in de voorhoede.”

En welk perspectief je ook kiest, concluderen de mannen, dat van de concurrentiepositie of van de eerlijke, gezonde wereld: er is háást bij.

de duurzaamheidsambities

Robin Kuners of Koenders en Thijs Pleijhuis over

Duurzaamheidsnetwerk

Thijs begon met een dag per week duurzaamheid, naast zijn andere werk. Inmiddels zijn het allang vijf dagen per week en slingert duurzaamheid zich door de hele organisatie. Robin is erbij gekomen om de CSRDopgave te tackelen – de duurzaamheidsrapportageeen hele klus erbij. Elke werkmaatschappij heeft eigen klimaatambassadeurs, die de kennisstokjes vanuit KlokGroep doorgeven in de eigen organisaties en andersom. Zo vindt er gezonde uitwisseling plaats. Thijs: “Maar als ik zou zeggen dat we er al zijn, dan zou ik op zoek moeten naar een andere baan. We zijn onderweg, maar er moet nog heel veel gebeuren. We zijn bovendien in hoge mate afhankelijk van de politiek, de wetgeving. En die werkt op dit moment niet erg mee, als het over duurzaamheid gaat.”

Uitproberen op eigen grond

Wat wel heel erg helpt in het versnellen en veroveren van een koploperspositie in duurzaamheid, zien Robin en Thijs, is het feit dat KlokGroep een familiebedrijf is. Niet alles hoeft in de projecten meteen te worden terugverdiend. Daardoor zijn er meer mogelijkheden om lef te tonen, om te investeren in proefprojecten, experimenten en de duurzame kennis: de kennisvoorsprong voor de business van morgen. En dat gebeurt ook. In Wijchen bijvoorbeeld,

‘Wat nu de standaard is, is over vijf jaar niet meer vooruitstrevend.

Onze duurzaamheidsstandaard moet dus ook steeds duurzamer worden.’

waar een pilot wordt gestart om een nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein volledig onafhankelijk te maken van het publieke elektriciteitsnet – en zo veel mogelijk te laten draaien op eigen, groene stroom. Zo hoopt KlokGroep niet alleen een goede, kansrijke propositie te ontwikkelen voor deze én andere ontwikkellocaties, maar krijgt de energietransitie ook een hele forse, groene impuls. Een vergelijkbare win-win situatie is de beslissing om één van de ontwikkellocaties in te zetten voor het verbouwen van stro, maar liefst vijf hectare. Thijs: “Die grond ligt nu toch niets te doen. We zijn nu aan het uitzoeken welke partners we nodig hebben om stro te gaan verbouwen en in te zetten als isolatiemateriaal, in onze eigen conceptwoningen. Nee, we weten nog niet of dat een goede business case gaat opleveren. Eerst maar eens doen – en leren.”

Zes superduurzame proefwoningen

Ook een mooi staaltje durven en doen: de ontwikkeling van de woning van de toekomst. Thijs: “We zijn nu bezig, met een heel team, met de ontwikkeling van zes conceptwoningen, waarin op duurzaamheidsgebied alles wordt getest en uitgeprobeerd wat we maar kunnen bedenken. Op het gebied van groene energie en nieuwe, biobased materialen, maar ook het terugdringen van materiaalgebruik en installaties door de toepassing van passief-wonen principes en zelfs systemen voor hergebruik van water in woningen, in antwoord op de groeiende drinkwaterproblematiek. De pilot-woningen worden nu ontwikkeld en in 2026 gebouwd, op één van onze eigen plots. We gaan kijken hoe we in 2040 idealiter willen bouwen, hoe we daar het beste kunnen komen en wat we nu al kunnen meenemen in onze conceptwoningen.”

Eigen koers

De wil is er. Het stokt op dit moment vooral in de wetgeving, vinden Thijs en Robin. Er worden warrige, onsamenhangende keuzes gemaakt, bij gebrek aan langetermijnvisie. De certificering van nieuwe materialen duurt eindeloos. Volgens Bouwbesluit bouwen betekent dat verwarmingsinstallaties een enorme capaciteit moeten hebben – veel te hoog voor de meeste dagen

Thijs Pleijhuis

‘Een gelijk speelveld voor materialen in de milieudatabase: dat zou een verademing zijn.

van het jaar. Robin en Thijs zijn blij, dat KlokGroep daar de oren niet naar laat hangen, maar een heldere, eigen koers kiest. De strategische keuze voor de grote aantallen is daarin een belangrijke. Duurzame innovaties moeten het liefst opschaalbaar zijn, want zo zorgen ze voor meer efficiency, betaalbaarheid en meer impact. Een andere strategische keuze is, dat KlokGroep geen eigen fabrieken wil hebben of bouwen – op de kozijnfabriek van Adriaan van Erk na dan. Thijs: “We willen toe naar 70% conceptuele woningbouw, maar willen daarin wel wendbaar blijven. Wij maken onze conceptwoningen dus liever met de ketenpartners, die in hun vakgebied óók vooroplopen, die aantoonbaar hoge duurzaamheidsprestaties leveren.”

Meetbaar beter zijn

Wat een aardig bruggetje is naar de verslaglegging en het beleid dat daarvoor nodig is; het werkveld van Robin. In samenwerking met de hele organisatie en de klanten zijn om te beginnen de definities vastgesteld van de thema’s, waarover moet worden gerapporteerd. Want dat is tot nu toe het grootste euvel, ziet Robin: “Er is heel veel spraakverwarring. De één verstaat onder

Er wordt met allerlei maten gemeten.’

biodiversiteit vooral de veelheid aan soorten, de andere heeft het vooral over natuurgebieden en ecosystemen. Wat meet je nu precies, waar rapporteer je over, waar liggen de grenzen van elk thema en welke data heb je dan vanuit je organisatie nodig? De definities van de thema’s staan inmiddels vast. De volgende stap is: hoe gaan we de resultaten kwantificeren, meetbaar maken – en welke data hebben we daar dan voor nodig?”

Echte keuzes, geen groenwasserij

Het CSRD-vraagstuk zorgt voor een goede focus en heldere strategische keuzes, ziet Thijs: “We zien het als een sturingsmiddel: in welke richting willen we ons ontwikkelen, hoe maken we impact en wat hebben we daar voor nodig? Dat gaat verder dan ‘een beetje duurzaam zijn’. We zijn niet geïnteresseerd in greenwashing, we willen meetbaar het verschil maken.” Dat maakt het ook zo teleurstellend dat de CSRD-richtlijn wordt uitgesteld. Robin: “We doen al heel veel op het gebied van bijvoorbeeld ecologie, klimaatadaptie en houtbouw. Maar we zijn er niet goed in om dat uit te dragen. Dus dat staat ook nog wel op het wensenlijstje, ja.”

Robin Kuners of Koenders

Cultuur en identiteit van plekken en buurten

DUURZAAM WERKEN EN BOUWEN

Betaalbaarheid en bereikbaarheid van passend en goed wonen

MEER DOEN MET BESTAANDE BOUW

Maatschappelijke impact

Toegankelijkheid van voorzieningen

1

CIRCULAIR BOUWEN

Boven het

Maaiveld

2 3 4 5

DUURZAME ENERGIEVOORZIENING

In de duurzaamheidsvisie

‘Boven het maaiveld’ gaat KlokGroep verder dan de wettelijke norm.

Ruimte voor sociale cohesie en interactie

KLIMAATADAPTIEF, NATUURINCLUSIEF

Energieke, gezonde leefomgeving

Doelstellingen

In 2030:

ƒ is onze CO2 -uitstoot met 50% verminderd1

ƒ is 50% van de toegepaste grondstoffen hergebruikt en/of hernieuwbaar

1 t.o.v. op referentiejaar 1990 – omdat er pas sinds dat jaar voldoende data beschikbaar is)

Vijf pijlers, één standaard KlokGroep streeft naar het creëren van maximale waarde in elk van de vijf pijlers in ieder ontwikkel- en bouwproject. Samen vormen de vijf pijlers de duurzaamheidsstandaard van KlokGroep, waarmee de lat in veel gevallen hoger ligt dan wettelijk wordt gevraagd.

Samen denken | Duurzaamheid

1

MEER DOEN MET

BESTAANDE BOUW

ƒ Prioriteit geven aan transformeren, verduurzamen en renoveren

ƒ Alleen slopen als het niet anders kan

ƒ Zoveel mogelijk circulair slopen

“We benaderen sloop nu op een heel andere manier. We kijken eerst naar wat we nog van kunnen hergebruiken en sturen onze slopers daar ook op aan. We hebben al veel geleerd, onder meer over het belang van losmaakbaar bouwen. Dat je niet alles aan elkaar vast moet lijmen, omdat je er dan later niets meer mee kunt.

2

CIRCULAIR BOUWEN

ƒ Elk gebouw heeft een BCI van minimaal 0,4

ƒ Vanaf nu krijgt elk gebouw een gebouwpaspoort

ƒ Minimaal FSC MIX 70% en/of 70% PEFC

ƒ In 2030 is de MPG voor alle gebouwen maximaal 0,4

“Voor al onze ontwerpen maken we nu losmaakbaarheidsberekeningen en zorgen we voor de registratie van de materialen in een materiaalpaspoort, waardoor ze over 100 jaar makkelijk te determineren en te oogsten zijn. De houtbouwlessen die we geleerd hebben – onder andere in Vijverhof, Berg en Dal – zetten we nu ook door naar onze conceptwoningen. We doen een pilot met stro van eigen land, voor isolatie.”

3

KLIMAATADAPTIEF, NATUURINCLUSIEF

ƒ De platte daken van alle grondgebonden woningen krijgen extensieve groendaken.

ƒ We betrekken bij iedere ontwikkeling een ecoloog om de biodiversiteit in kaart te brengen en deze te handhaven of te versterken.

“We zien dat klimaatadaptie en natuurinclusiviteit voor elke regio en elke locatie iets heel anders betekenen. Of je net naast de Veluwe gaat bouwen of in het Groene Hart: dat is echt een wereld van verschil. Daarom vliegen we deze thema’s altijd met experts aan, die de lokale omstandigheden goed kennen. Vooral bij nieuwbouw moet je goed kijken wat je kunt teruggeven aan nest- en foerageerruimte.”

4

DUURZAME

ENERGIEVOORZIENING

ƒ Beperk de energievraag, zet zo veel mogelijk duurzame energie in ƒ Alle nieuwe grondgebonden woningen zijn energieneutraal (BENG 2 = 0)

ƒ Alle nieuwe gestapelde woningbouw gebruikt voor minimaal 60% hernieuwbare energie (BENG 3 ≥ 60%)

“Een energieneutrale woning bespaart niet alleen enorm veel CO2, maar maakt ook een hogere hypotheek mogelijk voor kopers. Hoe lager het energieverbruik, hoe lager ook de energierekening. Zo kunnen we de woningen niet alleen duurzamer maken, maar ook betaalbaarder. Een grote wens is, om iets te doen aan de hoge installatiekosten per woning. Het Bouwbesluit vraagt onnodig veel capaciteit op verwarming, terwijl je een goede nieuwbouwwoning tegenwoordig bijna niet meer hoeft te verwarmen. Hittestress is een groter probleem aan het worden. Vaak zie je bij nieuwbouw al na twee jaar de eerste airco’s tegen de muren geplakt worden.”

5

DUURZAAM WERKEN EN BOUWEN

ƒ We gebruiken alleen nog maar 100% groene stroom uit Nederland

ƒ We werken zo snel mogelijk toe naar een CO2-neutraal leasewagenpark

“In onze kantoorpanden gebruiken we alleen nog 100% groene stroom uit Nederland, scheiden we ons afval steeds meer en werken we bijna papierloos. Op de bouwplaatsen gebruiken we alleen nog maar groene stroom van eigen bodem en hebben we pilots lopen waarin we zelf ter plekke energie opwekken.”

Florant is een goed voorbeeld van wat hergebruik en houtbouw kan opleveren.

Project Florant, Leusden | Start project Q2 2025 | Oplevering Q1 2027 | Werkmaatschappij Heilijgers | Betreft Eigen ontwikkeling | Aantal woningen 39 appartementen | Bouwteam ZEEP architects and urban designers, Van Slooten, Van den Pol, Foppen Installatie Techniek, Megaduct, Constructeur Goudstikker de Vries

Samen denken | Duurzaamheid

Hout heeft de toekomst

Een luxe appartementengebouw in Noordwijkerhout, gebouwd in hout, met de toepasselijke naam Paviljoen in den Houte: een project van Novaform in samenwerking met Trebbe. “Zelfs de liftkern is van hout”, vertelt Niels van Ginkel, Directeur Ontwikkeling. “Een project met lef.”

De weg vrijmaken

Met dit project laat KlokGroep zien dat het technisch gezien in elk geval heel goed kan: hoogbouw in hout. Niels: “Natuurlijk loop je bij zo’n eerste keer tegen eisen en regelgeving aan, maar dat helpt juist om de weg vrij te maken voor toekomstige projecten.” Hout heeft als voordeel dat het licht is, wat bespaart op transport en materieel. Hierdoor kon de bouw sneller verlopen: de twintig appartementen werden in iets meer dan een jaar gerealiseerd. Ook de verkoop verliep voorspoedig. Niels: “Het is een knap staaltje houtbouw, maar bovenal een goed product op een geweldige locatie.”

Project Paviljoen in den Houte, Noordwijkerhout | Status in aanbouw | Oplevering Q2 2025 | Eigen ontwikkeling Novaform, in samenwerking met Trebbe | Aantal woningen 20 appartementen Bouwteam KOW architecten, Giesbers Rotterdam

Hoge ogen op hergebruik

De duurzaamheidsvisie van KlokGroep gaf de doorslag: Heilijgers won daarmee de aanbesteding voor de herontwikkeling van een voormalig politiebureau in Leusden. Bij Heilijgers gingen ze zelfs verder dan de eigen standaard. Zo zijn alle 39 appartementen nul op de meter. “Warmte wordt geleverd vanuit wamtebronnen,” vertelt projectleider Frank Hoegen. “En stroom wordt zoveel mogelijk opgewekt met zonnepanelen op de daken. In de garage onder het gebouw worden parkeerplaatsen met laadpalen gerealiseerd. Dankzij een slim verdeelsysteem wordt de druk op het elektriciteitsnet verminderd.”

Circulair denken en doen

Ook op de pijler circulair ging Heilijgers los. Frank: “Zo hebben we voor Florant gekozen voor HSB-wanden met vlasisolatie en sloopmaterialen zo veel mogelijk hergebruikt, waaronder de stalen balken en kabelgoten. Daarnaast wordt betongranulaat gebruikt als toeslagmateriaal voor het nieuwe beton.” En dat is dubbele winst voor het milieu. De inzet van granulaat vermindert de behoefte aan nieuw beton en zorgt zo voor een forse besparing op CO2. De Twijnderij wordt ook op andere vlakken een bijzonder gebouw. Zo komen er inspringende balkons en krijgt het dak een zaagtandstructuur.

Bij de Twijnderij

Duurzame kwaliteit voorop

Niek Gerritsen - directeur Klant & Markt bij Van de Klok – is trots op de diversiteit van Vijverhof. “Het project bevat sociale huur, middeldure huur en vrijesectorkoopwoningen, naast twee bestaande huurcomplexen en een zorgcomplex. Een mooie, diverse buurt.” In eerste instantie had ZZG andere plannen met het zorgterrein dat zij verlieten. Niek: “We dachten mee en maakten het plan groener, duurzamer en financieel haalbaarder. Dat kán dus hand in hand gaan.”

Gevel van PET-flessen

De nadruk lag bij deze grootschalige herontwikkeling op duurzaamheid en circulair bouwen. Niek: “Eén van de bestaande flats is helemaal gestript tot aan het casco en heeft nu een duurzame en losmaakbare gevel. De kern van het gebouw is bekleed met tegels die onder meer gemaakt zijn

van PET-flessen. Daarmee hebben we een enorme berg PVC van de afvalberg gered; maar liefst 5.856 kg om precies te zijn. Daarnaast hebben we, ook om houtbouw voor onszelf verder te brengen, zeven unieke, houten starterswoningen gebouwd in samenwerking met Treetek.”

Groene vingers

Bij de realisatie van een groot deel van het plan is gebruik gemaakt van stenen maar dan zonder cement: ClickBrick. In plaats van cement worden rvs-clips en spouwankers gebruikt om de gevel op te bouwen. De stenen zijn demontabel en herbruikbaar. Niek is trots op de extra stap die is gezet op duurzaamheid: “In het originele plan werden bomen gekapt. Dat hebben we gelukkig weten te voorkomen. Daardoor loopt de groene bosrand nu met een soort groene vingers door in het hele plan. Prachtig.”

Samen denken | Duurzaamheid

en betaalbaarder.

Project Vijverhof, Berg en Dal | Status opgeleverd Werkmaatschappij Van de Klok | Oplevering April 2025 | Opdrachtgever ZZG Zorggroep en Gemeente Berg en Dal | Aantal woningen 72 huurwoningen en 48 koopwoningen

‘Werk met Karakter’ is het gezamenlijke ontwikkel- en groeiprogramma voor alle Klokkers. De nieuwe netwerkorganisatie biedt mensen ruimte om zowel horizontaal als verticaal te groeien. Meer op inhoud en vakmanschap, meer op management-skills of op allebei – als je wilt. Het één wordt minstens zo gewaardeerd als het ander. Hoe werkt dat?

Leidinggeven aan mensen of aan opgaven

over groeikansen in het netwerk

Samen

Angela van de Loo

Groeien in de richting die bij je past

Onder het motto ‘Werk met Karakter’ geeft KlokGroep vorm en inhoud aan haar visie op goed en vernieuwend werkgeverschap. Het doel is niet alleen om de juiste mensen aan te trekken, maar ook om goede mensen te behouden, te begeleiden, door meer carrièreperspectieven te bieden, en meer mogelijkheden om mee te sturen in de onderneming. Angela van de Loo, bestuurder Mens & Organisatie, legt uit waarom je dus bést wat eigen karakter mag meebrengen, bij KlokGroep.

De verschillen

Met veel aandacht voor het samenstellen en coachen van ‘winnende teams’ heeft KlokGroep sinds de samenvoeging van de werkmaatschappijen de snelle route gevolgd van hiërarchische- naar netwerkorganisatie. De verschillen op een rijtje:

Hiërarchisch

hoe meer, hoe beter zekerheid als uitgangspunt top-down

vaste structuren bezit is belangrijk - hebben sturing en controle iedereen heeft één leidinggevende denken en doen zijn gescheiden produceren

Werken in een netwerkorganisatie zoals KlokGroep is echt een ander ‘ding’ dan werken in een traditionele, hiërarchische onderneming. In een netwerkorganisatie zijn veel minder vaste structuren, ben je veel meer samen aan het creëren en oplossen dan ‘doen wat er wordt gevraagd’.

Het mantra, dat bij KlokGroep voortdurend wordt herhaald: niet de baas, maar de opgave is leidend, en degene die het meest geschikt is, krijgt de leiding. Bij KlokGroep zijn er dus - naast bestuurders, directeuren en managers - heel véél professionals die leidinggeven: aan opgaven, aan specifieke vragen of projecten.

Alles draait om interactie

KlokGroep onderstreept daarmee het idee dat je niet alles van bovenaf moet verordonneren, maar talent echt bewegingsruimte moet geven en veel meer verantwoordelijkheid in de organisatie zelf moet neerleggen. Omdat dát mensen van nu veel meer motiveert en uitdaagt. En omdat heel veel oplossingen en ideeën juist dáár ontstaan: in de interactie en samenwerking tussen mensen die vakinhoudelijk heel goed zijn en mensen die goed kunnen managen. Angela: “De netwerkorganisatie is ontstaan vanuit het besef dat niemand meer iets in zijn eentje kan organiseren; dat alles draait om de interactie.”

Netwerk

hoe zinvoller, hoe beter onzekerheid als uitgangspunt bottom-up flexibele structuren gebruik in plaats van bezit - delen loslaten en vertrouwen multidisciplinaire teams denken en doen verbonden cocreëren

Professionals eerlijk belonen

Maar daar blijft het niet bij. KlokGroep trekt die visie vervolgens ook nog eens door naar een gelijkwaardige beloning voor de twee bloedgroepen die allebei even hard nodig zijn in die interactie: de professionals en de mens-managers. “En dát zie je niet vaak bij bedrijven van deze omvang”, ziet Angela. “Bij KlokGroep hebben we deze waardering voor het vakmanschap en het management doorgetrokken naar een voor iedereen begrijpelijk functiehuis met gelijkwaardige loonschalen voor de professionals en de managers. Daar ben ik trots op.”

Kies je eigen richting

In de nieuwe netwerkorganisatie kunnen Klokkers dus niet alleen rekenen op die gelijke waardering voor professionals en leidinggevenden, voor ‘de inhoudelijke opgave’ of voor ‘de mensmanagement-kant’, maar kunnen ze ook steeds opnieuw kiezen welke kant ze zich op willen ontwikkelen. Angela: “Je kiest bewust voor de rol van leidinggevende, als je graag anderen tot resultaat wilt brengen. Of je ontwikkelt je meer als professional, wordt allround in je vak. Zo ontstaat verbinding tussen de twee stromen en krijg je een betere waardering voor elkaars rol. Je kunt bovendien switchen van richting. In elk ambitiegesprek bepalen we samen opnieuw hoe en waarheen je wilt groeien: nieuwsgierig naar een ander vak, doorgroeien in

VAN

NAAR

Gedragscode

Digitale veiligheid

Divers en inclusief

Afspiegeling

Open werkklimaat

Vertrouwenspersonen

Veilig werken

Talentontwikkeling | Samen denken

Goed geregeld

Onze gedragscode geldt voor iedereen: we houden ons aan de wet, onze interne regels én de ethische normen van KlokGoep. Waar het kan, werken we volgens het vier-ogenprincipe. De selectie van voorkeursleveranciers gebeurt zorgvuldig en transparant. De gedragscode is intern gecommuniceerd en wordt verder ontwikkeld en zal daarna ook extern gecommuniceerd worden.

Medewerkers ontvangen heldere instructies over het gebruik van digitale middelen, zoals documentopslag, e-mailverkeer, internet- en wachtwoordgebruik en digitale handtekeningen. Zo zorgen we samen voor een veilige en professionele digitale werkomgeving.

Bij KlokGroep geloven we dat het juiste karakter – zowel persoonlijk als professioneel – belangrijker is dan geslacht, achtergrond of overtuiging. Wij willen dat iedereen zich bij ons veilig en gehoord voelt, ongeacht gender, religie of seksuele voorkeur.

Bij het werven van nieuwe collega’s hanteren we bewuste uitgangspunten om binnen alle KlokGroep-ondernemingen tot een evenwichtige en inclusieve afspiegeling van de samenleving te komen. Daarbij streven we naar een man/ vrouw-verhouding waarbij beide geslachten minimaal 33% vertegenwoordigd zijn. Deze norm geldt ook voor de Raad van Commissarissen (huidige verhouding: 25% vrouw en 75% man) het bestuur (huidige verhouding: 20% vrouw en 80% man) en de directie (huidige verhouding: 0% vrouw en 100% man). Tegelijkertijd blijven we bij het invullen van functies gericht zoeken naar de juiste persoon voor de rol –met oog voor kwaliteit, ervaring en toegevoegde waarde.

Integriteit heeft bij KlokGroep de hoogste prioriteit. Bestuur en management geven hierin het goede voorbeeld. Integriteitskwesties worden besproken binnen het bestuur, de Centrale Ondernemingsraad (COR) en de Raad van Commissarissen (RvC).

Bij KlokGroep kunnen medewerkers rekenen op interne en externe vertrouwenspersonen wanneer zij te maken krijgen met ongewenst gedrag, zoals discriminatie, seksuele intimidatie, pesten, agressie of geweld. Indien nodig volgt er een onderzoek en worden passende maatregelen genomen.

Veilig werken is voor ons een belangrijk uitgangspunt, wat ook inhoudt dat medewerkers zich vrij moeten voelen om zaken te melden zonder angst voor repercussies. Zij kunnen altijd terecht bij een leidinggevende of vertrouwenspersoon.

je expertise óf de oversteek maken naar mens-management. “Waarbij”, benadrukt Angela, “dan óók nog eens de mogelijkheid bestaat om te switchen van onderneming: een overstap van Van de Klok naar Heilijgers of van Adriaan van Erk naar Van de Klok? Het kan allemaal. We hebben leerlijnen die al deze bewegingen ondersteunen. We blijven natuurlijk wel met elkaar kijken waar je het beste past; een beetje lef, je nek uitsteken en iets nieuws uitproberen, dat past bij ons karakter.”

Goede ideeën zijn welkom!

De netwerkorganisatie is per definitie bottum-up. Er is veel ruimte voor het nemen van eigen verantwoordelijkheid en voor eigen initiatief. “Je hoeft bij ons niet eerst een rapport van twintig pagina’s te schrijven”, aldus Angela. “Je kunt met een goed idee altijd terecht bij je directe manager, of bij één van de directeuren. Vinden zij het ook een goed idee, dan kan er heel snel een klap op worden gegeven: ga maar aan de slag.”

En een goed idee is een goed idee, benadrukt Angela, waar het ook vandaan komt. Mooi voorbeeld vanuit Mens & Organisatie: de harmonisatie van de arbeidsvoorwaarden van de vier samenkomende werkmaatschappijen, in 2024. Angela: “Het was natuurlijk een enorme klus om alle afspraken in alle organisaties gelijk te trekken, op een voor iedereen eerlijke manier. De laatste plooien kregen we maar niet gladgestreken. Totdat één van de COR-leden - toevallig ook onze concept- en innovatiemanager - Léon ten Dam, zei: ‘Ik denk dat ik wel weet hoe ik het moet oplossen’. Dat heeft hij vervolgens zó goed gedaan, dat het bestuur alleen nog maar hoefde te tekenen. Al is het niet zijn vak, hij was er wel heel goed in. We houden bij KlokGroep zeer van mensen zoals Léon, mensen met karakter. Mensen die op zolderkamertjes goede ideeën zitten uit te broeden. Die durven zeggen: dat wil ik wel op me nemen. Mensen met dat karakter, die dragen we op handen.

Van functies naar rollen

KlokGroep legt de verantwoordelijkheid daar, waar mensen die ook daadwerkelijk kunnen dragen. Het organisatiemodel is gebouwd als een flexibele netwerkstructuur: multidisciplinaire teams leveren ieder op hun manier een unieke bijdrage aan de organisatiedoelen. Er is een andere kijk op formele structuren én op persoonlijke ontwikkeling nodig, om gezamenlijke kennis snel en effectief door het netwerk te kunnen laten stromen.

Focus op de bal

Om te zorgen dat het voor iedereen in de organisatie helder is wáár de onderneming naartoe wil bewegen en wat je daaraan zelf kunt bijdragen, zijn er strategische speerpunten geformuleerd, die zijn samengebracht op overzichtelijke, geplooide strategiekaarten op ‘pocketformaat’. De inhoud ervan wordt aan het begin van het jaar in ontbijtsessies uitgebreid besproken met iedereen. Angela: “Vanuit de organisatie is inmiddels het idee gekomen, om die sessies rond de bouwvak, in de zomer, nog een keer te herhalen: liggen we nog op koers? Topidee, vonden we in het bestuur van KlokGroep. Dus die herhaalsessies komen er.”

Mens en Organisatie als team

Ook Mens & Organisatie is bij KlokGroep georganiseerd als een netwerkteam, met Angela parttime in de aanvoerdersrol. De business partners in haar team werken aan verschillende opgaven. Denk aan preen onboarding, preventie, arbeidsmarktcommunicatie, HR in de lijn. Tegelijkertijd staan ze met ‘het andere been’ in de organisaties van Heilijgers, Van de Klok en Adriaan van Erk. Zo zorgen ze ervoor dat de leidinggevenden in de werkmaatschappijen worden voorzien van alles wat ze nodig hebben en nemen de vragen van daaruit mee terug naar het centrale procesteam Mens & Organisatie.

Verticaal of horizontaal groeien

Bij KlokGroep kun je je zowel vakinhoudelijk als op managementkwaliteiten ontwikkelen, dus verticaal groeien. Maar het kan ook allebei, door op een bepaald moment te switchen. Bijvoorbeeld omdat je eerst vakinhoudelijk wilt groeien en later pas je leidinggevende kwaliteiten wilt

ontplooien. Of andersom. Iedereen wordt daarin op maat begeleid, vanuit KlokGroep. Angela: “Je bent hier altijd onderdeel van projecten en processen die ertoe doen en kunt al heel vroeg in je carrière leren om teams en opgaven de goede kant op te sturen. Daarin zijn we echt onderscheidend.”

Talentontwikkeling

Management en Professional Development

DIRECTIELID

Reflectie en analyse zijn werk

Je kunt volgen in plaats van vasthouden aan het eigen gezichtspunt; je bent uitgegroeid tot een multidisciplinaire teamplayer. Plannen worden bekeken vanuit ondernemingsperspectief. Balanceren tussen korte termijnresultaat en langetermijnvisie.

MANAGER

Groeien in indirect leiderschap

Tijd nemen om strategische issues op te pakken. Indirect sturen vraagt een andere stijl van beïnvloeden. Selecteren en ontwikkelen van mensen. Niet functionerende teamleiders en professionals durven terugzetten doet een beroep op nieuwe vaardigheden. En welke rol speel je in een managementteam?

TEAMLEIDER

Je motivatie verleggen

Voor ‘high performers’ niet gemakkelijk, omdat waardering gekoppeld is aan de prestatie die je zelf levert. Nu word je uitgedaagd anderen dezelfde kwaliteit te laten leveren. Je eerste leidinggevende ervaring is een stretch, van zelfsturing naar het sturen van anderen. Vind je dat echt leuk? Zelf ‘de gaatjes dichtfietsen’ ligt op de loer.

BESTUUR

LEIDING

VERBREDING

UITDAGING

DIRECTEUR

Veel autonomie en loon naar werken

Kunnen werken vanuit een grote variëteit aan functies overstijgt ‘begrijpen en samenwerken’. Duidelijk en helder communiceren verbindt toekomst en huidige behoeftes. Wat levert het op versus is het mogelijk.

PARTNER IN BUSINESS

Breder kijken dan je vak Je verantwoordelijkheid overstijgt het eigen expertisegebied. Kun en wil je de consequenties voor andere werkgebieden overzien? Dan ontwikkel je strategisch inzicht in de volle breedte van de organisatie. Nieuwe communicatie-skills (indirecte info), teamplay en competitie over de ‘resources’ doen hun intrede.

EXPERT

Waarde creëren

Geloofwaardig en betrouwbaar was je al.

Nu krijg je er soms coördinerende taken bij. Je contactuele vaardigheden worden aangesproken. De context van je klant leren verstaan en daarnaar handelen. Naast je verstand ook je persoon inzetten; een begin maken met strategy sense making; invloed zonder macht. Blijven hangen in ‘mono skilled’ is gevaarlijk en levert later op je pad problemen op.

PROFESSIONAL

Mensen in hun kracht, talentvol individu Professionals zijn even waardevol als managers. Je kiest bewust voor managen als je graag anderen tot resultaat wilt brengen. Of je blijft professional en wordt allround in je vak. Zo ontstaat verbinding tussen de twee stromen én blijkt waardering voor vakmanschap. Bij elke passage kies je opnieuw: een horizontale oversteek (een nieuw team), doorgroeien in je lijn of een nieuw vak.

Lokale en regionale betrokkenheid

Als familiebedrijf is KlokGroep erg gehecht aan lange relaties met mensen. Met elkaar – collega’s en partners – maar ook met de samenleving om ons heen. We dragen daarom graag ons steentje bij aan lokale en regionale initiatieven.

Dit doet KlokGroep niet alleen financieel, maar vaak ook door kennis, kunde, mensen of materieel in te zetten waar dat nodig is, en kan.

Arjan Schreven, hoofd Marketing & Communicatie: “Om te zorgen dat we weloverwogen keuzes maken, werken we nu aan een nieuw sponsorbeleid, met een focus op één of meerdere maatschappelijke thema’s. Dat doen we op drie niveaus: landelijk, regionaal en lokaal. Dat biedt de mogelijkheid om hechter en meer strategisch samen te werken met de organisaties en activiteiten die we steunen. Hierdoor kunnen we meer impact maken op de thema’s die we belangrijk vinden, met elkaar.”

Een greep uit de maatschappelijke activiteiten van KlokGroep.

Shirtsponsor N.E.C.

KlokGroep is al jaren sponsor van het ‘roodgroen-zwart’ uit Nijmegen: eredivisieclub

N.E.C. Een club met lef en een verbindende missie, net als KlokGroep. Het logo prijkte sinds 2019 op de borst van het shirt, sinds dit seizoen met trots op de achterzijde.

GezondRijk Nijmegen

Het bevorderen van een gezonde en duurzame leefstijl in de regio Nijmegen: dat is de inzet van dit initiatief vanuit N.E.C. Er zijn beweegprogramma’s ontwikkeld voor jong en oud. KlokGroep is aanvoerder van het initiatief.

Bouwdorpen

Het initiatief Bouwdorpen voorziet kinderen in de omgeving van een leuke afsluiting van de zomervakantie. Arjan: “Samen bouwen we dorpen. Onze vakmensen begeleiden en helpen. Zo laten we de jeugd kennismaken met het mooie bouwvak en leren we ze om samen te werken.”

Lokale sportclubs

Minder opvallend dan N.E.C, maar niet minder belangrijk: KlokGroep sponsort veel lokale voetbal-, hockey- en handbalverenigingen. Arjan: “Sport zorgt voor teamspirit, talentontwikkeling, vriendschappen voor het leven en gezonde beweging. Dat steunen we graag!”

Festivals en concerten

Van Anouk tot Kraantje Pappie en van Di-rect tot John Coffey: alle populaire Nederlandse artiesten kom je tegen op het grootste gratis festival van Nederland: Appelpop in Tiel. Mede mogelijk gemaakt door KlokGroep, net als het wat meer ingetogen Jazzy Tiel.

Plaatselijke evenementen

Waar dat past en gewenst is, draagt KlokGroep graag bij aan maatschappelijke initiatieven rond onze projecten en bouwplaatsen.

Van braderie tot Nacht van de Architectuur en van hardloopwedstrijd tot wandelvierdaagse.

Wielerverenigingen

Fietsen is erg populair binnen KlokGroep.

Arjan: “Een flink peloton collega’s rijdt in een KlokGroep-tenue. Ook buiten de organisatie steunen we wieler-, MTB- en BMX-teams, zoals de nieuwe vrouwenploeg WCT Rivierenland.”

Carnavalsverenigingen

Carnaval! Arjan: “Natuurlijk. We hebben heel wat collega’s die actief zijn bij carnavalsverenigingen. We hebben dan ook bijna jaarlijks een heuse Prins binnen onze gelederen.

Ook rond de projecten steunen we vaak de plaatselijke vereniging.”

Hulp waar nodig

We zijn er óók als het gaat om serieuzere zaken of noodsituaties. Soms doneren we eenmalig, maar meestal kiezen we voor steun met een langere looptijd. Enkele voorbeelden: Amalia kinderziekenhuis, Marikenhuis, voedselbanken, zorgvervoer en hulp voor Oekraïne.

Collega’s op de bres

Veel KlokGroep medewerkers zijn betrokken bij activiteiten in hun woonplaats. Als coach van een jeugdteam, als lid van de toneelvereniging of om geld in te zamelen voor goede doelen. KlokGroep zorgt dan graag voor een steuntje in de rug.

Hoe zorg je er voor dat jong en oud voortdurend van elkaar leren en er dus steeds genoeg vakkennis en energie in de onderneming blijft zitten? KlokGroep brengt generaties bewust bij elkaar. Dat levert behalve continuïteit ook iets anders op, namelijk: leuke verhalen, goede contacten en een hoop lol. Klokkers vertellen erover.

Samen lachen, samen leren

Goedemiddag!

Wendy en Cas over de balans werk-privé.

Naam Wendy Volleberg | Functie Manager Onderhoud & Beheer | Organisatie Van de Klok (Bestaande bouw) | Leeftijd 46

In dienst sinds 2023 | Fijnste eigenschap voor collega? Oprechtheid | Ontspannen? Heerlijk om zo nu en dan te dansen op een trancefestival, met liefst een optreden van Armin van Buuren | Kantoorirritatie?

Mijn hele hebben en houden op kantoor Nijmegen naar boven slepen en dan geen werkplek kunnen vinden, ha, ha, ha

Samen denken | Klok-generaties

Naam Cas van der Leij | Functie Projectvoorbereider | Werkmaatschappij Van de Klok (Bestaande bouw) | Leeftijd 23  In dienst sinds 2022, daarvoor tweemaal stagiair | Kantoorirritatie? Geen goedemorgen zeggen | Fijn werkuitje? Liefst sportief en actief. Cas rent dit jaar de Zevenheuvelentrail van 56 km. Thuiswerken of kantoor? 100% kantoor. Ik mis thuis de gezelligheid van collega's.

Wat leren jullie van elkaar?

Wendy: “Het Pippi Langkous-gedrag vind ik zo leuk aan de jongeren! Het enthousiasme in dingen aanpakken. En de flexibiliteit. Veranderingen met open armen aanpakken, in plaats van ‘ja maar’.”

Cas: “Als ik iets bouwtechnisch moet weten, dan vraag ik dat aan mijn oudere collega’s. Aan de andere kant, komen zij soms naar me toe met hun laptop met een vraag over de computer en dan help ik hen daarmee. Zo kun je elkaar versterken.”

Zit er verschil in mentaliteit tussen de verschillende generaties?

Cas: “Zeker. Als je bijvoorbeeld om één minuut over zeven binnenkomt, dan krijg je een ‘goedemiddag’ naar je hoofd geslingerd, ha, ha, ha. Meer discipline en strikter. En als je iets belooft dan moet je het ook echt nakomen. En directer.”

Wendy: “Vind je de ouderen directer? Grappig, dat voel ik juist niet zo. Het ligt waarschijnlijk ook aan karakter. Goed is dat jongeren meer bezig zijn met hun werk-privé balans. Dat zou voor iedereen slim zijn. Alsmaar doorgaan is niet altijd duurzaam.”

Met wie werken jullie het liefste samen?

Wendy: “Zelf ben ik echt een mensen-mens, dus het maakt me niets uit. Leuk is ook dat KlokGroep een netwerkorganisatie is. We kijken ‘wie of welk team kan deze opgave het beste cheffen’.”

Cas: “Ik houd wel echt van de mentaliteit van de oude garde. Niet lullen, maar poetsen. Daar kun je wel veel van leren. Hun passie ligt echt bij bouwen. Een vergadering die nutteloos is, daar kunnen ze echt niet tegen, want ze willen weer aan de slag.”

Dubbel wijs

Roos vindt Bert heel levenswijs. Hij vindt haar heel digi-wijs.

Naam Roos van den Burg | Functie Verkoopmanager, op weg naar de rol van manager Marketing & Verkoop Werkmaatschappij Adriaan van Erk (voorheen Novaform) | Leeftijd 34 | In dienst sinds 2022 Zelf ook handig? Ik ben creatief en gek op klussen. Zo draai ik mijn hand niet om voor een middagje knutselen met een handvol kinderen of een wandje stukadoren | Thuiswerken of op kantoor? Liever op kantoor, het is fijn om je oor te luister te leggen, dan krijg je veel meer mee | Werkmentaliteit jonge generatie? Anders dan toen ik startte met werken. Geen vijf dagen willen werken, meer vrijheid maar wel een hogere beloning

Samen denken | Klok-generaties

Hoe is het om samen te werken met andere generaties?

Bert: “Hartstikke leuk. Ik zie jonge gasten binnenkomen met dezelfde leeftijd als mijn kinderen. Stiekem ben ik hier wel de pater familias. Je hebt toch een stuk levenswijsheid. Mijn ervaringen uit de afgelopen jaren probeer ik te delen met de generaties na mij.”

Roos: “Dat is Bert zeker wel. Je bent ook gewoon heel zorgzaam. De goedheid zelve; je kunt altijd bij hem terecht als er iets is.”

Wat kunnen jullie leren van elkaar?

Roos: “Als ik kijk naar Bert kan ik leren van zijn rust en geduld. Dat helpt relativeren op het moment dat je van alles wil maar het niet voor elkaar krijgt.”

Bert: “Voor mij is Roos de vraagbaak als het om de woningmarkt gaat. De jeugd gaat echt veel beter om met digitalisering; zij haalt gegevens op die ik niet kan ophalen. Zo geeft zij mij het inzicht en vanuit daar kan ik rekenen voor welke bedragen we grond kunnen kopen. Ze is direct en what you see is what you get. Daar houd ik van.”

Hoe kijken jullie naar de jongere generatie?

Bert: “Ik leer veel van die jongere gasten. Hoe zij digitaal bedreven zijn, tja, dat haal ik niet meer in.”

Roos: “Ikzelf ook niet meer hoor. Alle projectwebsites moesten om naar een nieuw systeem en ik zat ermee te ploeteren. Stampt een collega van 24 zo even een website eruit die er prachtig uitziet. Dan denk ik: ‘zo oud ben ik toch niet?’, ha, ha, ha.”

Naam Bert Simpelaar | Functie Commercieel manager (Acquisitie) | Werkmaatschappij KlokGroep | Leeftijd 66 | In dienst sinds 1998 | Goede werkdag? Als ik leuke gesprekken heb gehad met één van mijn relaties, maakt dat mijn dag goed Kantoorirritatie? Als het te koud of te warm is op kantoor | Verslaving? Spelletjes op de iPad en paardrijden. Al heb ik dat laatste alweer te lang niet gedaan

denken | Klok-generaties

Elkaar snappen

Open gesprekken zijn belangrijk, vinden Marco en Gerard.

Naam Marco Leppers | Functie Voorman Werkmaatschappij Heilijgers | Leeftijd 49 In dienst sinds 2021 | Fijne collega? Collega’s met humor en een geintje op z’n tijd maakt het leuk | Hobby? Met mijn gezin kamperen met onze Fendt caravan voor- en najaar vaak op camping Marveld in Groenlo en zomervakantie naar Italië en Zwitserland Generatiekloof? Als we ons allemaal een beetje aanpassen dan hoeft er geen grote generatiekloof te zijn

Samen

Naam Gerard Pellikaan Functie

Hoofduitvoerder | Werkmaatschappij

Heilijgers Bouw | Leeftijd 43 | In dienst sinds 2001 | Goede werkdag? Als er geen onveilige situaties zijn geweest en de productie gedraaid is volgens planning Wat zou een leuk personeelsuitje zijn?

Als echte Brabander ga ik voor een mooie dag varen met barbecue in de Biesbosch

Verzamelaar Amerikaanse militaria uit de Tweede Wereldoorlog

Mengen de verschillende generaties zich een beetje op de bouwplaats?

Gerard: “Ja, jong en oud mengen zich wel. We weten door onze pubers thuis ook wel iets van Snapchat, ha, ha, ha. Een goede sfeer is wat mij betreft het belangrijkst op de bouwplaats. Als je goed met elkaar overweg kunt, zet je een stapje harder voor elkaar. Om dat te bereiken moet je openstaan voor elkaar.”

Marco: “Af en toe een geintje maken onderling, maar ook eens over privézaken kunnen praten.”

Waar is de ander vooral goed in?

Marco: “Gerard is goed in organiseren en plannen. Hij attendeert mij waar ik op moet letten. Bijvoorbeeld waar iemand moet staan op de bouw, maar vooral ook op veiligheid met steigers en leuningen.”

Gerard: “We werken nu zo’n vier, vijf jaar samen en Marco is een echte vakman. We leren van elkaar. Verder ben ik blij dat hij mijn nukken accepteert. Onze karakters liggen dicht bij elkaar. Als ik veel aan mijn hoofd heb, ben ik soms te direct. Maar Marco snapt dat gelukkig.”

Ambities voor de toekomst?

Gerard: “Ik heb altijd de ambitie gehad om grote werken te draaien. Daar zit ik het best op mijn plek. Denk aan torens, binnenstedelijke bouw of een hele grote bouwplaats.

Maar we weten nog niet wat ons volgende project wordt.”

Marco: “We zitten nu in de utiliteitsbouw, een zorggebouw.

Dat vind ik net zo leuk om te doen als woningbouw. De afwisseling is fijn.”

Complementair

Wat de één niet kan, kan de ander wel, zien Femke en Arjan.

Naam Arjan Schreven | Functie Hoofd Marketing & Communicatie | Organisatie KlokGroep | Leeftijd 53 | In dienst sinds 2012 | Allergisch voor? Onwaarheden, dan word ik hels | Generatiekloof? Ik voel me nog steeds 30, dus geen last van Een geslaagde vergadering? Er met meer energie uit komen, dan dat ik erin ging

Samen denken | Klok-generaties

Waar is de ander vooral goed in?

Arjan: “Instagram, reels maken, dat soort content-dingetjes. Ik merk dat ik daar de laatste jaren wat minder mee bezig ben geweest. En Photoshop. Voordat ik bij KlokGroep werkte, wist ik daar alles van, maar nu is mijn kennis achterhaald. Femke geeft me tips.”

Femke: “Arjan geeft duidelijke feedback en let op de details. Als je ergens net komt werken, is dat fijn, want je weet dan precies wat er van je wordt verwacht. De eerste periode heb ik veel zaken voor Arjan afgerond zodat hij zich weer volledig op de communicatiestrategie kan richten.”

Wat leren jullie van elkaar?

Femke: “Arjan is echt een Pietje-precies. Hij zegt er vaak ‘sorry’ voor, maar ik leer er juist veel van. Hij vindt dat het altijd beter kan. Door zijn nuttige feedback kijk ik nog gedetailleerder naar mijn eigen werk.”

Arjan: “Over Artificial Intelligence (AI) leer ik juist weer veel van Femke. Ik pas het nu steeds vaker toe. Soms is het nog even lastig met de prompts, maar iets als het doortrekken van een achtergrond op foto’s is nu gedaan met een druk op de knop. Handig om te weten.”

Beste eigenschap van de ander?

Femke: “Hij is op een goede manier kritisch en echt een goede mentor voor me. Hij stimuleert me om zelfstandig dingen op te pakken, geeft me vrijheid en vertrouwen.”

Arjan: “Haar karakter! Het is prettig om met haar te werken. Ze staat open om alles op te pakken, ook de minder leuke opdrachten. En haar creativiteit; ze komt altijd terug met resultaat.”

Naam Femke Janssen | Functie

Multimediavormgever + content creatie

Organisatie KlokGroep | In dienst sinds 2024 | Leeftijd 27 | Grootste irritatiepunt?

Mensen die zeggen dat ze iets aanleveren, maar niet doen | Fluitend naar huis? Als de to-do lijst afgewerkt is | Aan werken? 5 x zoveel volgers op Instagram voor KlokGroep

Zit-sta generatie

Lisa en Daniëlle zien gelijkenissen én verschillen

Naam Lisa Latooij | Functie

Werkvoorbereider (Timmerfabriek)

Werkmaatschappij Adriaan van Erk Leeftijd 27 | In dienst sinds 2024 | Fijne werkdag? Als mijn doelen zijn bereikt, ik fijne gesprekken met collega’s heb en mezelf heb uitgedaagd | Thuiswerken?

Nee, liever op kantoor. Ik ben graag onder de mensen | Hoe ontspan jij? Doordeweeks ga ik regelmatig wandklimmen of naar de sportschool. In het weekend (bij lekker weer) rijd ik graag motor

Samen denken | Klok-generaties

Samenwerking met een andere generatie, juist leuk?

Lisa: “De mensen bij wie ik in de leer ben, zitten al een tijd in het vak. Dat maakt het ontzettend interessant. Zoveel kennis die overgedragen wordt, daar krijg je veel energie van.”

Daniëlle: “Weet je, we verschillen eigenlijk helemaal niet zo. Er zijn bijvoorbeeld initiatieven zoals ‘Fit het jaar rond’ en bootcamplessen. Bedacht om de behoeften van de jongeren tegemoet te komen, maar eigenlijk zie je dat alle leeftijden daaraan meedoen.”

Mengen de generaties zich goed bij KlokGroep?

Daniëlle: “Heel goed. Je werkt met z’n allen en checkt daarbij niet hoe oud iemand is. Wel is er ‘JongKlok’, dat is speciaal voor mensen onder de 35. Zij organiseren samen borrels en bijeenkomsten. Daar hoor je de oudere generatie weleens over.”

Lisa: “Ja klopt, dat geluid hoor ik ook van meerdere kanten: de vraag waarom het alleen voor de jongeren is. Maar het initiatief is wél heel leuk voor ons.”

Welk verschil zie je tussen generaties?

Daniëlle: “Voor mijn functie is het fijn dat de jongere garde bewust bezig is met arbo en veiligheid. Op school is het een onderwerp nu, vroeger werd er niet eens over gepraat. Je krijgt de oudere garde trouwens nog steeds niet zomaar allemaal achter een zit-sta bureau hoor, haha.”

Lisa: “Doordat wij meer op social media zitten, zie je veel dingen voorbijkomen van wat wel en niet goed voor je is. Daar haal je je voorbeelden vandaan. Die kennis nemen we mee.”

Naam Daniëlle de Jong | Functie KAM-manager | Organisatie Adriaan van Erk Leeftijd 50 | In dienst sinds 2022 | Allergisch voor? Mensen die hun afspraken niet nakomen | Generatiekloof? Als de oude generatie moppert op het gedrag van de jongere moet ik lachen… dat is al eeuwenlang zo | Fanatiek? Ja, vooral met wielrennen. Nu aan het trainen voor de Jean Nelissen Classic in Luxemburg

Samen sturen

Samen sturen | Van de Klok

KlokGroep ziet ontwikkelen en bouwen als één proces, één opgave. De traditionele knip tussen ontwikkelen en daarna bouwen, bestaat hier dus niet. Elke onderneming heeft een directie, waarin Klant & Markt en Realisatie samen één zijn. Dat levert sterke projecten en resultaten op. En desgevraagd: ook hele open, persoonlijke gesprekken over onderlinge banden en verschillen.

Samen bedenken samen waarmaken

Sparren zorgt voor meerwaarde

Samen

vullen elkaar ook inhoudelijk aan

Van de Klok

Rob Jans en Niek Gerritsen

Nadat Harold van Rooijen in 2023 de functie van algemeen directeur Van de Klok had verruild voor de rol van KlokGroep bestuurder voor Van de Klok en Heilijgers, werd in Nijmegen een nieuwe, tweekoppige directie benoemd. Niemand was verbaasd dat Rob Jans en Niek Gerritsen als duo aan de lat kwamen. Rob op Realisatie, Niek op Klant & Markt. Ze deden al een tijdje wat ze deden: het team aanvoeren, samen sturen. Er veranderde dus niet zo veel in de dagelijkse orde der dingen. Niet voor het MT, niet voor de Van de Klokkers, niet voor Niek en Rob zelf. Het voelde allemaal heel natuurlijk aan.

Ze zijn goedlachs en zijn overduidelijk hele goede maten. Een echt setje? Ongewone woordkeuze, lachen Rob en Niek, maar in de innigheid die in dat woord besloten ligt, kunnen ze zich bij nader inzien eigenlijk wel vinden. Inderdaad: een setje. Hele goede kameraden in elk geval. Zozeer zelfs, dat bijna geen formele overlegmomenten meer nodig hebben. Ze hangen elke dag op weg naar huis met elkaar aan de telefoon, tot en met vlak voor het aan tafel gaan. Standaard. Dan nemen ze de dag met elkaar door, hakken samen knopen door, verdelen taken of hebben het over flauwekul.

Maakt niet uit. Dan pas is de dag klaar. Hun gezinsleden horen aan de manier waarop ze met elkaar praten meteen met wie ze aan het bellen zijn. Nee, ze zien elkaar niet privé, laten elkaar in vakanties zelfs grotendeels met rust, maar hebben wel een eigen taal ontwikkeld en gaan elkaar na een paar weken bouwvak serieus missen.

Rob vindt Niek vooral bevlogen en ondernemend. Een optimist. Iemand die in zijn relaties met klanten en partners altijd goed hoort wat er speelt, die daar de kansen in ziet en met zijn enthousiasme het team met zich mee kan krijgen. Ook als het andermans ideeën zijn. Niek vindt Rob vooral zorgvuldig. En een realist. Rob gaat niet over één nacht ijs en heeft hele duidelijke ideeën over de toekomst, vindt Niek. Hij ziet wat er nodig is om kansen te benutten en dan goed kan inschatten, hoe dat georganiseerd moet worden.

Tijdlijn Van de Klok? Langer dan 100 jaar, een echt familiebedrijf.

Motto? Verder denken, meer doen.

Grote uitdaging? Goede resultaten vasthouden in de storm van de actualiteit: netcongestie, duurzaamheid, betaalbaarheid, stikstof, de instabiele geopolitiek…

Andere grote uitdaging? De groei van de organisatie op lange termijn in goede banen leiden.

Graag doen? Ruimte geven aan de goede ideeën en het ondernemerschap van de Van de Klokkers.

Definitie van verantwoordelijk zijn? Niet de baas zijn. We doen het met z’n allen.

Zin in? Kansen benutten, concepten ontwikkelen. Soms vanuit product, zoals BaseHome, soms vanuit markt en maatschappij, zoals onze recente woonzorgprojecten.

Kracht van KlokGroep? Elke werkmaatschappij zelfstandig, samen meer.

Vaker doen? Onze verhalen vertellen. Niet vanuit de vierkante meters en de stenen, maar vanuit de waarde die we hebben gecreëerd. We zijn te bescheiden.

Samen daarover sparren levert altijd meerwaarde op, vinden de mannen. Net als samen filosoferen over de organisatie van de toekomst. Maar ook inhoudelijk vullen ze elkaar aan. Wat de één bedenkt, krijgt vorm en inhoud bij de ander. Waar projecten vast lijken te lopen en ‘productie’ de oplossing even niet heeft, schuift Niek aan tafel om bruggen te bouwen richting klant en bestuur, en het team weer de goede kant op te enthousiasmeren. Zo is één plus één altijd drie. Het houdt de lol erin, de motivatie hoog, het maakt de besluitvorming met het MT en het bestuur van KlokGroep eenvoudiger en sneller.

Beiden werken ze bijna hun gehele werkende leven bij Van de Klok, met een niet aflatend enthousiasme voor de organisatie, de familiecultuur, de grote variatie in de projecten, de ruimte die er is voor initiatief en ondernemerschap. In het vroegere, meer functioneel ‘verkokerde’ Van de Klok waren er wel serieuze meningsverschillen. Klassiekertjes, eigenlijk. Dan vond Niek bijvoorbeeld,

dat de door Rob en zijn team ontwikkelende BaseHome woningen geen vierpans dakraam mochten hebben om de esthetiek. Terwijl Rob dan bleef bij de stelling dat dat praktisch noodzakelijk was. Het botste zoals het zo vaak doet tussen de ontwikkelaar en de bouwer. Nu er meer integraal wordt gewerkt en de oude scheidslijnen tussen disciplines definitief ondergeschikt zijn gemaakt aan wat de klant, de markt en de maatschappij eigenlijk vragen, zijn dat soort discussies er niet meer. Er is maar één gezamenlijk doel, je kunt veel directer overleggen, kunt vanuit alle invalshoeken naar de oplossing zoeken: technisch, in de klantrelatie, in het team. Ook financieel gaat alles vanuit één portemonnee – en werkt het toe naar een gezamenlijk resultaat. Integraal ontwikkelen en bouwen is daarmee dus ook echt integraal ontwikkelen en bouwen. En geen praatje voor de bühne.

De banden zijn vooral gesmeed tijdens intensieve winnende teamsessies op weg naar de nieuwe, grotere KlokGroep. Ze vonden elkaar. Op inhoud en gevoel voor de organisatie, maar ook op persoonlijkheid en karakter. De klik was er. Juist ook in de gesprekken, waarin het écht even ging over zeer persoonlijke, gevoelige snaren. Niek:

“We passen goed bij elkaar. Dat is natuurlijk niet toevallig, daar zijn we ook wel een beetje op gecast en naartoe geleid, ha ha. Hoe dan ook: dat is goed gelukt.”

Leren loslaten: dat staat nog wel op de duo-agenda. Waar Rob en Niek op dit moment allebei nog wel eens in de frontlinie staan op tenders en projecten, kan dat met de groeiambities van KlokGroep en ook Van de Klok natuurlijk niet zo blijven. Maar het is een constatering met een positieve connotatie, geen kritiek. Het is allemaal nog erg vers. Iedereen is aan het leren en herijken. Bovendien: ruimte voor ondernemerschap en goede ideeën is er bij Van de Klok – ook in de ‘oude’ constellatie – altijd geweest. Zozeer zelfs, dat Rob en Niek nog nooit de behoefte hebben gevoeld om ergens anders te gaan werken. Niek: “Ik heb wel eens een nachtmerrie gehad dat ik ergens anders een baan had geaccepteerd, serieus!” Hij moet er zelf ook om lachen: “Maar het was niet grappig.” Nee, er liggen uitdagingen genoeg. Zowel op actuele thema’s, zoals de netcongestie, de betaalbaarheid van wonen en de stikstofperikelen, als op de langetermijnvraagstukken, zoals een goede groeicurve in samenwerking met de andere KlokGroep zusters zónder het eigen DNA te verliezen. Rob: “Het is geen moment saai”.

Verder met Van de Klok

In de steigers: Van de Klok Eindhoven

De Provincie Brabant biedt interessante nieuwe kansen aan KlokGroep. De voormalige basis van ontwikkelaar Novaform in Eindhoven wordt daarom nu uitgebouwd naar een volwaardige evenknie van het Nijmeegse Van de Klok, met naast ontwikkelen ook nieuwbouwen en verduurzamen –het hele ‘assortiment’. Niek: “Juist in het kunnen bedienen van de vastgoedcyclus schuilt de kracht van Van de Klok en de andere werkmaatschappijen. We hebben alles in eigen huis. Van initiatief tot aan onderhoud. De hele vastgoedcyclus. In Nijmegen hebben we al veel langjarige samenwerkingen met corporaties, gemeentes, beleggers. Dankzij Novaform hebben we grondposities die voor die partners interessant kunnen zijn in de Brabantse stedenrij en de dorpen daar omheen. Ik werk nu zelf twee dagen in de week in Eindhoven om de organisatie mede op te bouwen. Leuk! Ik ben geboren en getogen in Eindhoven, dus het is voor mij een thuiswedstrijd, al ben ik een Ajax-supporter, ha, ha, ha.”

Naar voren met BaseHome en Wonivo

Met Van de Klok en vooral Rob voorop willen alle werkmaatschappijen van KlokGroep een spurt maken met BaseHome en Wonivo, de woningbouwconcepten van KlokGroep. Niek: “Wij zien dat we met BaseHome en Wonivo heel snel en slagvaardig kunnen reageren op de vragen uit de markt. We hebben de kostprijs goed onder controle. Elke keer opnieuw het wiel uitvinden is niet nodig.” Rob: “Wij zijn al jaren bezig met BaseHome en Wonivo: daar zit al onze expertise in. We hebben er in 2013 een aparte

entiteit voor opgericht, die heeft gewerkt als hogedrukpan. Het was een kwestie van focus en afspreken: we doen het gewoon. Vanuit de eigen portemonnee, op de eigen locaties. Dat heeft goed gewerkt.” Niek: “Met BaseHome en Wonivo kunnen we alle door Aedes gedefinieerde productmarktcombinaties bedienen. De concepten zijn betaalbaar én flexibel. De indeling staat vast maar de gevel is altijd vrij. We kunnen er inmiddels mee lezen en schrijven, bij Van de Klok. We zijn niet de goedkoopste, maar bieden wel de beste prijs-kwaliteit verhouding. Zonder verrassingen onderweg of achteraf.”

Super circulair

Project The Rebyl, Nijmegen | Status opgeleverd | Oplevering oktober 2024 | Opdrachtgever Lingotto Nijmegen | Bestemming 4-sterren hotel met 97 kamers en suites, een café-restaurant en 2 vergaderruimtes | Bouwteam Ventimon, Van Delft Groep en andere partijen

Oude school wordt nieuw hotel

met respect voor de historie.

‘The Rebyl’ is een splinternieuw hotel, gehuisvest in een voormalige school uit 1922. Van de Klok verzorgde het bouwkundige deel van de transformatie. Wie er nu binnenstapt, maakt een reis door de tijd. De oorspronkelijke hal en het trappenhuis zijn intact gebleven, en waar nodig zijn de authentieke vloeren en wandtegels in ere hersteld. “Maar liefst 95% van de originele tegels was nog in goede staat,” vertelt Bas van Gompel, directeur Van de Klok. “Voor de rest hebben we replica’s laten maken in exact dezelfde kleur en uitstraling. Het bestaande gebouw kreeg nieuwe isolatie en moderne installaties, terwijl aan de achterzijde een uitbreiding kwam met een houten gevel met speciale openingen voor vleermuizen en gierzwaluwen: “Het is dus ook een tophotel voor dieren.”

Van de Klok | Samen sturen

Aandacht voor groen en water

Ook in de woonconcepten van KlokGroep, zie pagina 106

Project Floraplein, Eindhoven | Status Opgeleverd | Betreft groot onderhoud en verduurzaming van 124 woningen | Oplevering Q3 2024 | In opdracht van Woningcorporatie WoonInc | Bouwteam De Witte Oss, Laride

Samen verduurzamen

Een flinke opknap- en verduurzamingsbeurt in bewoonde staat staat of valt bij goede bewonersparticipatie. Bij het Floraplein speelde nog een extra uitdaging: het versnipperde bezit. Tussen de huurwoningen, die rigoureus werden aangepakt, lagen ook ongeveer zestig koopwoningen. Dat betekende intensief samenwerken. Met de corporatie, met huurders en de eigenaren. “Je doet zo’n project met alle betrokkenen samen”, zegt Tom van Suilen, projectmanager bij Van de Klok. “We hebben met elkaar de bewonersreis georganiseerd met een goed sociaal plan, een communicatieplan en informatieavonden. Het was een continu proces van afstemming.”

Dat werkte. Maar liefst 94% van de bewoners stemde in met de plannen, waar 70% eigenlijk al voldoende is. “Particuliere bewoners konden zelf ook met het renovatieplan meedoen, als ze dat wilden”, vertelt Tom. “Dat werd zeer gewaardeerd.” Inmiddels is het Floraplein – ook in uitstraling – weer spic en span. Een verademing!

Van eis naar kans

Soms is een probleem de drijfveer voor creativiteit. Bijvoorbeeld bij Hazenpark, waar de waterbergingseis van de Gemeente Nijmegen in de weg zat. Projectleider Pieter de Kort legt uit. “We hebben er een kans van gemaakt door die eis te verwerken in de aanleg van een compleet park. Een fijne ontmoetingsplek en verbinder in het groene hart van de wijk.” Het goede nieuws gonsde in Nijmegen snel rond. De verkoop van de woningen verliep zeer succesvol. De industriële geschiedenis van het gebied blijft zichtbaar in de architectuur, maar Hazenpark zelf is vooral: een prachtig woonpark. Voor mens, plant én dier.

Project Hazenpark, Nijmegen | Status in uitvoering | Oplevering voorjaar 2026 | Eigen project | Aantal woningen 190 woningen, waaronder 66 sociale (zorg)appartementen voor Talis | Architecten Schippers Architecten BNA en HevoFame (appartementen) Landschapsontwerp Nieuwblauw

Van de Klok | Samen sturen

Het mag ook wel eens schuren

Heilijgers

Herman Broekhuizen en Casper Helms

willen samen ambities waarmaken

Casper Helms en Herman Broekhuizen – boegbeelden van de bekende firma Heilijgers – zitten ontspannen, informeel aan tafel. En inderdaad, beamen ze, ze zijn nógal wars van de branie van de ouderwetse aannemer, maar ook van de ‘pratende pakken’ van de grote gevestigde bedrijven.

Ze zijn juist heel erg van dichtbij jezelf blijven, van doe maar gewoon en van de harmonie. Bij problemen liever samen met het hele team en de klant zoeken naar slimme oplossingen dan juristen optrommelen. Dat gaat bijna altijd goed. De ‘vakidioten’ van Heilijgers, lacht Casper, weten met hun strategische, technische en procesmatige kennis vaak het onmogelijke mogelijk te maken. Er is altijd wel een weg naar Rome. Het houdt de juristen buiten de deur. En de relatie met de klant in topvorm.

Mooi voorbeeld van hoe dat kan werken: het grote compliment dat ze kregen van opdrachtgever Woonzorg Nederland, die na een lange zoektocht aan een ronde tafel vol adviseurs over een groot, startend project zei: “Zonder jullie was dit niet gelukt.” Kijk, daar doen ze het nou voor, bij Heilijgers. Herman, de Klant & Markt helft van het duo is rood-geel in het Insights-spectrum. Losjes vertaald: een gedreven ondernemer met een sterke hang naar harmonie en comfort voor iedereen. Een man van netwerken smeden, relaties onderhouden en verbanden creëren. Op een ondernemersborrel in de regio is hij helemaal in zijn element. Directieteamgenoot Casper: stevig rood en stevig blauw. Dus óók ondernemer, maar dan met een sterke hang naar structuur, een degelijke organisatie en een goede onderbouwing. Tech-man in hart en nieren. Een analyticus. Die netwerkborrel? Niet zijn natuurlijke habitat. Maar zijn gevoel volgen: dat dan weer wel. Casper: “Dat vind ik juist mooi aan hoe we nu werken. Dat het niet alleen gaat om wat het kan opleveren, maar ook om hoe het voelt.”

Ze zijn dus niet hetzelfde; dat is na een half kopje koffie en vier zinnen al duidelijk, maar ze vinden elkaar ‘op rood’, in het ondernemerschap, in de liefde voor

Heilijgers? Die spelling is complex hoor, e-i en aansluitend met i-j? Inderdaad!

Goed in? Woningbouw, met een accent op complexe binnenstedelijke projecten en ‘utilitaire’ woningbouw: hoogbouw, woonzorgcomplexen en verduurzaming van bestaande woningen.

Familiebedrijf of inmiddels toch ietsje meer corporate? Dat eerste, absoluut. Dat wordt ook binnen KlokGroep niet anders.

Bouwende ontwikkelaar of andersom?

Steeds meer dat eerste. We ontwikkelen, maar we bouwen het ook zelf, met de focus op ontwikkeling.

Wat maakt dat Heilijgers-mensen zo lang blijven? De familiecultuur. En de diversiteit van de projecten, waardoor het bedrijf interessant blijft voor alle medewerkers.

Uitdaging? Het BaseHome concept van Van de Klok snel gaan implementeren. De samenwerking in de organisatie helpen bestendigen.

Grootste opsteker in 2024? Het hardop uitgesproken vertrouwen van Woonzorg Nederland.

het familiebedrijf Heilijgers en de lange relaties die ze daar beiden mee hebben opgebouwd, al sinds hun stage. Herman was al directeur, toen KlokGroep op het toneel verscheen en de voormalige eigenaren uit beeld verdwenen. Het voorstel om een tweekoppig directieteam – Klant & Markt en Realisatie – te maken, kwam voor hem als geroepen: hij vond zijn baan geweldig, maar had te veel op zijn bord, wilde graag delen. Ook voor Casper was het moment daar. Hij had er zelf niet eens zo over nagedacht, had het prima naar zijn zin, feitelijk, als hoofd Renovatie & Onderhoud. Maar toen hem werd gevraagd of hij niet de goede man zou zijn voor een duo-directeurschap met Herman zag hij: inderdaad. En zo geschiedde.

Ze kenden elkaar in feite al jaren, wisten wat ze aan elkaar hadden en konden meteen gaan. Meer halen uit goede relaties met de klant: dit is hun tijdperk. Oude tegenstellingen verdwijnen. Wat Realisatie niet kan oplossen, kan Klant & Markt wel invullen of omgekeerd.

Herman: “Als corporaties of beleggers het met ons over schroefjes, moertjes en boutjes willen hebben dan kan dat, maar we kunnen ook beginnen met de strategische huisvestingsplannen. Het één versterkt het ander.’”

Het gesprek kan gaan over strategie en scenario’s.

Maar ook over schroefjes en moertjes.

Er zijn stevige, vaak persoonlijke relaties en banden met grote klanten en partners, zoals BPD en Woonzorg Nederland, gebaseerd op goede ervaringen en wederzijds vertrouwen. Er is weliswaar een knip tussen acquisitie en uitvoering, maar de overgangen zijn vloeiend – de mensen die aan de voorkant meedoen in de acquisitie van een bouwwerk, zijn bij de oplevering nog steeds betrokken. Dat werkt perfect, ook voor de klant. En ja, de beslissing om een werk níet aan te nemen, komt in de regel vaak vanuit Realisatie, bijvoorbeeld omdat de bouwcapaciteit tekortschiet. Maar Casper wil die omzetdoelstellingen ook halen. En het MT ook. En dan komen de creatieve oplossingen, en blijkt er ineens weer van alles mogelijk. De mannen reflecteren met elkaar, met hun MT, met de bestuurders van KlokGroep – dat werkt uitstekend. Dat het af en toe schuurt: prima. Casper: “Ik ben vaak ongeduldig. Ik wil door.” Herman: “Ik ben er beter in om mensen in onze organisatie even de tijd te geven om naar een bepaalde beslissing toe te groeien.” Casper: “Daarin vullen we elkaar dus goed aan. Want waar ik te ongeduldig ben, trapt Herman op de rem. Maar als het te lang gaat duren, dan grijp ik in. En dat is goed. Het moet geen Poolse landdag worden, dat wint niks.”

De to-do top drie van Heilijgers

Meer halen uit de synergie

Eigen couleur locale en ondernemerschap behouden – maar ook meer samen één worden, binnen KlokGroep. Het staat hoog op het to-do lijstje van Heilijgers. Herman: “Er is besloten om te gaan voor synergie en de schaalgrootte, dan moet je geen bedrijf in een bedrijf willen zijn. Op Realisatie wordt al heel goed onderling afgestemd. Denk aan het afkijken van elkaars technieken en processen, het aanvullen van elkaars capaciteit.

BaseHome veel meer gaan inzetten is strategisch gezien een goede zet, omdat het snelheid, zekerheid en continuïteit brengt in alle werkmaatschappijen.” Casper ziet ook andere voordelen in het meer adopteren van BaseHome: “Het is voor onze projectteams wel eens fijn om een mínder ingewikkeld project te draaien, meer op routine, binnen de uren die je ervoor hebt staan.” Herman: “Ook op de Klant & Markt kant gaan we nu meer verbinding zoeken, over kansen en uitdagingen die er liggen, bijvoorbeeld op het gebied van de netcongestie en de verduurzaming. Ik verwacht daar veel van.”

Van hokjesgeest naar ruimte voor ontmoeting

Op stapel: een flinke herinrichting en herindeling van het kantoor. De samenwerking en transparantie van de netwerkorganisatie zullen in de nieuwe inrichting van het Heilijgers-kantoor meer tot uitdrukking gaan komen. Er komen genoeg stilteplekken of plekken waar je even rustig kunt vergaderen, maar er wordt juist ook gezocht naar synergie en ontmoeten, naar gezellige koffiemomenten, meer bij elkaar komen. Herman: “De kamertjes- en hokjescultuur is niet meer van deze tijd. De integrale benadering die we zoeken in onze projecten, zoeken we ook in ons kantoor. Wij willen graag dat dit een fijne plek is die integraliteit faciliteert, waar mensen elkaar ’s ochtends even opzoeken en vragen hoe het staat, ook privé.” Casper: “De uitvoerder van vroeger met zijn geblaf bestaat toch ook niet meer? Je doet het met elkaar en je hebt openheid, vertrouwen en respect nodig.”

Van aannemer naar partner

De samenwerking tussen Woonzorg Nederland en Heilijgers – en nu ook andere KlokGroep werkmaatschappijen – is een mooi voorbeeld van het soort samenwerking waar ze er wel meer van willen hebben, bij Heilijgers. Na een gewonnen selectie en de oplevering van een woonzorgcomplex met nul opleverpunten – een unicum voor WoonZorg Nederland – viel Heilijgers op. Nu, vier jaar en twee projecten verder, is Heilijgers preferred supplier. Dat geeft rust naar beide kanten: geen hijgerige aanbestedingen meer, maar gewoon open boeken en een gezonde, gezamenlijke leercurve. Het mes snijdt voortdurend aan twee kanten. Herman: “Wij hebben binnen de groep bijvoorbeeld ook weer een aantal woningbouwprojecten die interessant zijn voor Woonzorg Nederland. We leren van elkaar en brengen elkaar verder.”

We hechten waarde aan goed contact met de mensen waar

Bouwplaats met skybox

Straks: een prachtige plek voor revalidatiepatiënten. Nu: een bouwplaats als entertainment voor de huidige bewoners. “We wilden de bouwplaats eerst afdekken met doeken om zo min mogelijk overlast te creëren”, aldus projectleider Wim Huenestein Van Heilijgers. “Maar in plaats daarvan hebben we in overleg met alle betrokkenen een soort skybox gemaakt met uitzicht op de bouwplaats. Dat zorgt voor vertier, begrip en een leuk contact met de huidige bewoners.” Het nieuwe revalidatiecentrum zal bestaan uit drie ‘kubussen’ met een totaal vloeroppervlak van 19.000 m², verdeeld over zes bouwlagen, waar alles draait om het welzijn van de cliënten. In de gevels worden vleermuiskasten ingemetseld. Een eigen WKO gaat het gebouw verwarmen en zonnepanelen voorzien in de elektriciteitsbehoefte. Wim: “Een heel mooi project om aan te mogen meewerken.”

we het voor doen.

Project Nieuwbouw Revalidatiecentrum Naarderheem, Naarden | Status in uitvoering | Oplevering Q1 2026

Opdrachtgever Vivium Zorggroep | Aantal woningen 220 patiëntkamers, 150 werkplekken, restaurant, gymzaal en behandelruimtes | Bouwteam-partijen Deerns, Pieters Bouwtechniek, Vakwerk Architecten en Property Impact waren in opdracht van Vivium al gestart, toen Heilijgers met Lomans instroomden en het plan samen verder brachten

Lichtpuntje

De Lichtpen kreeg vorig jaar de Stadsbouwprijs

Amersfoort – en dat is niet voor niks. Sander Eggink, projectleider bij Heilijgers: “Groen en duurzaam zijn hier samengekomen. Door een ingenieus energieplan zijn de appartementen nagenoeg energieneutraal. De auto is hier te gast, de bewoners kunnen gebruik maken van elektrische deelauto’s en fietsen en het dak is voorzien van gras en sedum.” Toen het project in een dip zat door corona en een tegenzittende economie, zorgde het enthousiasme van het Heilijgers team voor het lichtpuntje: steigerloos bouwen, met ingenieuze prefab elementen. En toen kon het tóch.

Sander: “Mooi om daaraan bij te dragen!”

Project De Lichtpen, Amersfoort | Status opgeleverd | Oplevering april 2024

Opdrachtgever BPD | Aantal woningen 98 koopwoningen en een horecagelegenheid Partners onder andere ZEEP architects and urban designers, WSP, Van Asch Infrastructuur, Mulder Betonbouw, Hibex en Bestcon

De Lichtpen

Bewonersvriendelijk

In de Utrechtse Schilderbuurt zijn de monumentale etagewoningen uit 1922 danig in verval. Woningcorporatie

Woonin zet er – samen met Heilijgers - de schouders onder.

Projectleider John van de Weitgraven: “Het doel is om de woningen gezonder, comfortabeler en toekomstbestendig te maken, met minimaal energielabel A.” Die opgave is ingrijpend. Bewoners moeten soms wel tot vijf weken in een logeerhuis.

Maar John ziet: “Het draagvlak is heel groot, ook omdat we goed rekening houden met wat de bewoners zelf graag willen. Wat ze zelf hebben aangepast in de loop van de jaren, bijvoorbeeld, gaan we niet allemaal terugdraaien. Wat goed is, blijft.”

Project Jan van Scorelstraat, Utrecht | Status in uitvoering | Oplevering begin 2026 | Opdrachtgever woningcorporatie

Woonin | Aantal woningen Renovatie en verduurzaming 91 monumentale woningen en een badhuis | Bouwteam met onder meer AG NOVA Architecten, Totaalinstallateur

De Vreeden, Metaglas Groep, Schildersbedrijf Wiltenburg en Van Milt Restaurateurs

Heilijgers | Samen sturen

Samen sturen | Adriaan van Erk

Arie Houweling en Pascal Remmerswaal

gaan voor een sterke teamspirit

Van sterk naar samen sterker

Adriaan van Erk | Samen sturen

Bij Adriaan van Erk in Bergambacht opereerden ze altijd zelfstandig. Zelf mooie grondposities verwerven, financieren, ontwikkelen en engineeren, om die posities vervolgens zelf te realiseren en te verkopen in een sterk bouwteampartnerschap voor de eigen portefeuille. Uitgaan van eigen kracht, waar nodig de samenwerking opzoeken: dat was jarenlang het succesrecept.

Het bedrijf groeide uit tot één van de grotere werkgevers in de Krimpenerwaard, en deed zaken met de overtuiging van een kerngezond, regionaal familiebedrijf. Nergens bang voor, altijd solvabel. Met eigen kantoorpanden, een eigen timmer(kozijn)fabriek, een eigen showroom en een grote eigen materieeldienst zelfs. Allemaal op één locatie gevestigd in Bergambacht. De waardering van de kopers van de woningen kwam, en komt nog steeds, steevast uit in de allerhoogste cijfers. Waarom zou je dan van koers veranderen?

Arie Houweling, directeur Klant & Markt, werd tien jaar geleden als directeur bouw, de nieuwe leider van het team en eerste aanspreekpunt van de toenmalige eigenaar en oprichter Jos van Erk. Een vakman én een teamcoach met een indrukwekkende staat van dienst. Zo was hij onder andere projectdirecteur geweest bij de metro Noord-Zuidlijn in Amsterdam waar hij zorgde voor de infra werken van negen kilometer metrobuis en de afbouw van zeven stations – een huzarenstuk. Hij bouwde aan bijzondere projecten en geen werk was hem te gek. Maar dat had ook een keerzijde. Arie miste de polder, zijn gezin en vooral een vorm van ‘gewoon bestaan’, de juiste balans tussen werk en privé. Adriaan van Erk paste op dat moment precies bij die ‘back-to-base’ gedachte. Hij wilde het vak van de woningbouw wel in zijn vingers krijgen. Had er zin in om de organisatie sterk te maken met open, eerlijk leiderschap en plezier in het team.

Inmiddels vormt hij binnen KlokGroep een directieteam met Pascal Remmerswaal, directeur Realisatie, die in 25 jaar bij Adriaan van Erk opklom van stagiair en projectleider complexe projecten tot MT-lid en adjunctdirecteur Bouw. Mannen van een gelijk kaliber,

Standplaats? Bergambacht. Al 65 jaar.

Bouwende ontwikkelaar of ontwikkelende bouwer? Dat eerste!

Motto? Wat we ontwikkelen moeten we ook zelf kunnen en willen bouwen. De combinatie is onze kracht.

Goed in? Woningbouw! In welke vorm dan ook, van conceptmatig tot complexe, niet-doorsnee mixed-use projecten.

Trots op? Onze medewerkers bij Adriaan van Erk.

Heel erg Adriaan van Erk? De variatie in projecten: gebiedsontwikkeling, vastgoedontwikkeling én realisatie – van binnenstad tot groene zoom.

Meest gekoesterde ambitie? Eigen DNA en kernwaarden koesteren, als gewaardeerd en trots onderdeel van KlokGroep.

Arie en Pascal, die héél goed met elkaar door een deur kunnen, graag samenwerken en veel gemeen hebben. Zoals een gedeelde kijk op de teamgeest in het bedrijf en de noodzaak om plezier te maken. Terwijl ze aan de andere kant ook prima de kritiek en de twijfels met elkaar kunnen delen. Blad voor de mond? Niet nodig. Pascal: “Politiek bedrijven: daar zijn we niet van. Als je in een open gesprek een discussie voert, zonder goed of fout, maak je samen een weloverwogen keuze. We zitten hier niet voor persoonlijk gewin, maar om samen de ambities van Adriaan van Erk waar te maken.”

Een mooi voorbeeld van écht samen sturen: een tweemanschap dat functioneert als eenmanschap. Arie is eerder op zijn gevoel, en Pascal is meer van aandachtig en nieuwsgierig luisteren, van even kauwen op een oordeel, dan een mening. Ze laten elkaar praten, maken soms elkaars zinnen af, wisselen blikken als er vragen worden gesteld: wil jij deze? Of neem ik het woord? Officieel vertegenwoordigt Arie Klant & Markt en Pascal Realisatie in het directieteam, maar de scheidslijn is

Samen sturen | Adriaan van Erk

vaak diffuus. Zozeer zelfs, dat het nu af en toe Pascal is die vindt dat ze nóg wel dichter naar de klant toe kunnen kruipen, of juist Arie die bedenkt dat een bepaalde opdracht of klant eigenlijk geen wannahave is, ook al is hij ‘functietechnisch’ van de acquisitie. Oplossingen en beslissingen worden sterker, merken ze, als ze het hele MT en elkaar daarin meenemen.

Als je de verantwoordelijkheid kunt delen, is er meer ruimte voor

ondernemerschap en plezier.

Mede door de overname door KlokGroep – met zijn

Nijmeegse familiecultuur - kunnen de mannen de deuren samen openzetten naar meer teamwork in de organisatie en in de markt. Dat was, geven ze toe, ook wel nodig. De ‘wij kunnen alles zelf’ mentaliteit en de oude hiërarchie in beslislijnen: het was inderdaad wel aan verandering toe. Niet meteen zelf iets vinden, eerst eens goed luisteren naar de klant en naar de markt, naar partners en zusters binnen KlokGroep, dat biedt veel nieuwe perspectieven. Meer lol en samen-sterk gevoel, in het team. Op stapel staan onder andere een re-make van het eigen kantoor met veel meer openheid en gezelligheid, meer samenwerking en kennisdeling met de andere Klok-zusters op met name conceptuele woningbouw en het versterken van de relaties met beleggers, corporaties, gemeenten en grote ontwikkelaars in den lande. Arie: “We zijn goed in wat we doen, maar samen kom je verder.”

Op de agenda van Adriaan van Erk:

02

Beter in de keten

Meer ruimte voor de borrel en de lol

Novaform + Adriaan van Erk

Waar Novaform aanvankelijk zelfstandig zou blijven opereren binnen KlokGroep, werd begin 2024 het besluit genomen de Nederlandse activiteiten van Novaform toe te voegen aan de andere zustermaatschappijen. Daardoor ontstond meer evenwicht. De ontwikkelkennis en -portefeuille van de drie bouwende ontwikkelaars in de groep kreeg een flinke boost. En door de slagkracht en bouwkennis van Van de Klok, Adriaan van Erk en Heilijgers kregen de ontwikkelingen van Novaform meer realisatiekracht. Arie: “Adriaan van Erk evolueert hiermee versneld naar een volwaardige bouwende ontwikkelaar in plaats van een ontwikkelende aannemer. Strategisch gezien is dit voor ons een hele fijne stap.”

Een eigen timmerfabriek! Het klinkt als rijkdom, maar de Timmerfabriek is wel toe aan een nieuwe impuls. Arie: “Vroeger stonden we als leverancier van houten kozijnen in de top drie van Nederland, nu in de top tien. We willen weer topspeler worden en zijn nu plannen aan het maken voor een

Er staat een bouwdoek in de receptie van Adriaan van Erk. Zo levensecht, dat je bijna zo naar binnen zou lopen in het grand café, dat hier gaat komen. Pascal: “Nee, dat betekent niet dat de broodtrommels nu voorgoed thuis blijven. Dat zit er bij de meesten van ons te diep in. Maar het wordt wel een fijne, open ontmoetingsplek. Om even te wachten als je een afspraak hebt. Om verjaardagen en mijlpalen te vieren. Om tussen de middag even met elkaar te gaan zitten, inderdaad. Dat informele contact vinden we heel belangrijk bij Adriaan van Erk. Daar willen we meer ruimte voor maken.” De bouw van het nieuwe grand café is dus deel van een grote ‘schotten-weg’ verbouwing. Zo kan de nieuwe tijd binnenwaaien en krijgt de samencultuur van KlokGroep meer ruimte, in Bergambacht. 01

Timmerfabriek 2.0. We investeren volop in het machinepark zodat we kunnen opschalen. We implementeren innovatieve verf- en beglazingstechnieken en willen graag een volwaardige partner worden in prefab woningbouwproductie met onze houten kozijnen. Beter in de keten: dat is de komende jaren de focus. En: welke rol kan onze timmerfabriek spelen in de productie van de woningen van morgen.”

Adriaan van Erk | Samen sturen

Groepsprimeur!

Een primeur binnen KlokGroep: de samenwerking tussen Adriaan van Erk en Novaform bij de bouw van een groot appartementencomplex in Amsterdam-Noord. “Novaform ontwikkelde Up North en wij bouwen het nu,” vertelt Ron Pijl, projectleider vanuit Adriaan van Erk. “Mooi dat twee partijen vanuit KlokGroep dit samen doen.” Het eerste gezamenlijke project is een groot woningcomplex met

onder meer 207 appartementen, een parkeergarage en een commerciële plint, een groendak, een spectaculaire binnentuin. Ron: “De kleine bouwplaats heeft weinig tot geen ruimte eromheen. Logistiek is hier dus een de kritische factor. Met twee torenkranen, diverse liften en veel onderlinge afstemming, kunnen we het allemaal in goede banen leiden.”

Up North is een goed voorbeeld van slim bouwen

op complexe locaties.

Project Up North, Amsterdam | Status in uitvoering | Oplevering Q1 2027 Ontwikkeling Klimopweg BV (Novaform) | Aantal woningen 207 appartementen | Bouwteam Ontwerp door MNNR Architects Amsterdam, constructie door Van Rossum Raadgevende Ingenieurs Amsterdam, bouwkundige uitwerking door Pieters Bouwkunde Amsterdam

Stad in stad

Het Amsterdamse bedrijventerrein Sloterdijk-Zuid moet een inclusieve, groene en duurzame stadswijk worden. Pieter Jan Haasnoot, projectleider van De Pionier: “Het wordt eigenlijk een ministad in de stad met een mix van wonen, werken en voorzieningen voor iedereen. Zodat er een sterk sociaal weefsel ontstaat, met een levendige dynamiek, waarin mensen elkaar gemakkelijk ontmoeten.” De Pionier draagt daar aan bij met een eigen supermarkt bovenop de binnentuin – voor de hele buurt toegankelijk – en veel eenpersoonsappartementen voor starters, die elders in de stad niet aan bod komen. Toch blijft het totale programma een complete stadsmix. Pieter-Jan: “Aan iedereen is gedacht. Van sociale huur tot vrije sector, starterswoning tot penthouse. Alles komt erin.”

Project De Pionier, Amsterdam | Status in voorbereiding

Start bouw 2027 | Ontwikkeling Adriaan van Erk | Betreft Totaal 475 appartementen, waarvan 142 verhuur in de sociale sector voor Lieven de Key, 225 verhuur in de midden- en vrije sector voor Altera, 108 verkoop in de midden- en vrije sector. Daarnaast circa 11.000 m2 BVO commerciële ruimten, circa 4.400 m2 BVO maatschappelijke voorzieningen (IKC met sportzalen) en 258 parkeerplaatsen

Als een trein

Voor Van der Kooy Vastgoed realiseert Adriaan van Erk HeemAvenue in Zoetermeer. Kleinschalige, vijf ruim opgezette appartementengebouwen. De eerste vier gebouwen konden in één bouwstroom werden gerealiseerd. “Dat schoot lekker op”, vertelt projectleider Martin Spek.

Dubbele bouwstroom

In de ruwbouw werden de appartementengebouwen als een paar blokken woningen in een treintje gebouwd. In de hoeveelheid werk kwam alles precies goed uit; het duurde niet meer dan één week per verdieping per gebouw. Dat was voor de continuïteit ideaal: voor de productie en de leveringen maar ook voor de bezetting van personeel en materieel. De afbouw werd wel in een dubbele bouwstroom opgepakt. Martin: “Eén afbouwstroom voor gebouw A + B en tegelijkertijd een afbouwstroom voor gebouw C + D.” Adriaan van Erk werkt vaker samen met opdrachtgever Van der Kooy Vastgoed. Martin vat de relatie kernachtig samen “Het contact is goed; de samenwerking bevalt, wederzijds.”

Project Heemavenue, Zoetermeer | Status in uitvoering Oplevering maart-oktober 2025 | Opdrachtgever Van der Kooy Vastgoed | Aantal woningen 44 koopappartementen, 72 vrije sector huurappartementen | Bouwteamverband Klunder architecten, Peutz Adviesbureau, Bouwvisie raadgevende ingenieurs, F. Deuring Ingenieursbureau

De Pionier

Bijna klaar: HeemAvenue

Samen sturen | Adriaan van Erk

Leren isoleren met eigen vlas

Naar meer biobased materiaalgebruik, zie pagina 37.

Samen uit samen thuis

Edwin Kolkhuis Tanke

gelooft in regionaal ondernemerschap

Novaform is van origine een pur sang ontwikkelaar, opgebouwd en grootgemaakt onder de vleugels van Edwin Kolkhuis Tanke. In 2003 werd de onderneming overgenomen door KlokGroep; daarna werden ook in Duitsland en Polen vestigingen geopend. Edwin bleef directeur van Novaform en werd daarnaast aandeelhouder en medebestuurder van KlokGroep. Inmiddels zijn de ontwikkelactiviteiten en posities van Novaform in Nederland toegevoegd aan de portefeuilles van Van de Klok en Adriaan van Erk. In Polen en Duitsland zijn de Novaform vestigingen zelfstandig gebleven, met – net als in Nederland – elk een duo-directie aan kop: Jens en Jürgen in Düsseldorf, en Marcin en Krzysztof in Poznan. Als bestuurder is Edwin Kolkhuis Tanke het vaste aanspreekpunt voor Novaform. Daarnaast is hij – over de werkmaatschappijen heen – verantwoordelijk voor Realisatie. Harold van Rooijen fungeert daarbij als zijn ‘evenknie’ op Klant & Markt. Hoe werkt dat?

An Englishman in New York? Oftewel: is het niet vreemd dat Edwin, die de ontwikkelclub Novaform groot maakte, nu juist de realisatiekant van de onderneming in het bestuur van KlokGroep vertegenwoordigt? Helemaal niet, vindt Edwin. Hij heeft een bouwkundige achtergrond en voelt zich van daaruit dus zeer senang aan de realisatiekant. Daarbij: hij voelt zich zeer geroepen om juist Realisatie een betere stem te geven in de organisatie, in het bestuur. Edwin: “Omdat elk nieuw project eigenlijk altijd begint bij Klant & Markt, is het gevaar dat Realisatie niet snel genoeg aan boord komt. Dat is jammer, want juist in de beginfase kan Realisatie veel scherpte brengen in de manier, waarop je projecten aanvliegt. Denk bijvoorbeeld aan de inzet van onze woonconcepten. Daarin trekken we nu samen op, als directeuren Realisatie. Zo werkt het netwerk.”

Ja, de rollen zijn veranderd, ook in het bestuurdersduo Harold-Edwin. Maar de hechtheid van de samenwerking natuurlijk niet. Ze kennen elkaar al 23 jaar. Denken bijna overal hetzelfde over. Kennen elkaars

plussen en minnen. Edwin vindt Harold een hele goede denker, die hooguit wel eens iets te lang doorkauwt op een onderwerp. Ook kan Harold volgens Edwin op een wat hoger abstractieniveau nadenken over waar de organisatie naartoe moet – en dat dan op een goede manier onder woorden brengen. Fijn. Omgekeerd weet hij van zichzelf natuurlijk ook wel waar zijn kracht ligt: in het maken van deals, het ondernemerschap. Edwin: “Harold en ik voelen elkaar heel goed aan.”

De overstap naar netwerkorganisatie is een hele goede zet geweest voor KlokGroep, vindt Edwin. Een groot voordeel is bijvoorbeeld, dat ‘de baas’ niet meer als enige bepalend is in wat er gedaan gaat worden. Edwin: “Door de opgave leidend te maken, geef je allerlei mensen in de organisatie de gelegenheid om de leiding te nemen, op verschillende plekken of momenten in een project. Dat geldt ook voor de manier, waarop we vanuit het bestuur met Novaform Polen en Duitsland omgaan. De mannen daar runnen hun eigen teams. Ik stuur mee, maar zit niet met de klanten en samenwerkingspartners aan tafel.”

Bij KlokGroep zijn Ontwikkeling en Bouw geen aparte bedrijfsonderdelen. Klant & Markt en Realisatie staan wel los, maar werken in een netwerk samen. Een essentiële keuze, vindt Edwin: “We zien ontwikkeling en bouw als één proces, één project, één opgave. Dat is echt een heel andere benadering, dan die van veel collega’s, die eerst ontwikkelen en daarna realisatie inkopen. De opgave is bij ons weer één geheel, waar één team – in een steeds wisselende samenstelling aan meewerkt. Voorin wat meer Klant & Markt, naar achteren toe wat meer Realisatie, maar steeds één team en samen verantwoordelijk. Daarin herken je de netwerkorganisatie, die wij willen zijn: de opgave staat centraal en is leidend. Alles wordt daar omheen georganiseerd, maar als één project gezien. Als het slim of beter is om met andere bouwers te werken, of andere realisatiepartners, dan doen we dat.”

In Polen en Duitsland kiezen de teams ook hun eigen realisatiepartners. Daar ben je als ontwikkelaar altijd tot het einde toe betrokken en verantwoordelijk, legt Edwin uit, omdat daar niet wordt gewerkt met koopaanneemovereenkomsten. Je verkoopt de woningen zelf, als ontwikkelaar, aan de kopers. En bent dus per definitie tot en met de laatste schroefjes en moertjes zélf verantwoordelijk. Hetzelfde model als in Nederland, maar om een andere reden. In elk geval zijn er ook in Duitsland en Polen dus tweekoppige directieteams, die altijd werken als twee-eenheid: samen uit, samen thuis. Het heilige principe van KlokGroep. De opgave centraal stellen

is een heilig principe van KlokGroep.

NOVAFORM DUITSLAND

Koper overtuigen met kwaliteit

Jens Gehlings en Jürgen Spielmann zitten als team Klant & Markt (Jens) en Realisatie (Jürgen) goed in de wedstrijd, met het negenkoppige team van Novaform in Düsseldorf. Ze groeiden allebei op in Krefeld, kenden elkaar al uit een professioneel verleden en kwamen elkaar – na min of meer parallelle carrières in de Duitse woningmarkt – in 2021 weer tegen op de Expo Real in München. Jens was toen inmiddels al directeur van Novaform Duitsland, Jürgen op dat moment directeur Techniek en Realisatie bij de Duitse tak van het Nederlandse BPD. Er was overdui-

delijk sprake van een prettige vorm van herkenning, een klik op inhoud en karakter. En na enig beleefd tegensputteren zei Jürgen ‘ja’ tegen het kleine, wendbare en ondernemende Novaform – en de samenwerking met Jens.

De klik werkt – tussen Jens en Jürgen, maar ook in het driemanschap met Edwin. Jens is vooral goed in de omgang met klanten en relaties, het spotten van de kansen. Jürgen is vooral slim in het bedenken en vormgeven van technische en procesmatige oplossingen. Edwin vervult de rol van betrokken bestuurder en snelle beslisser. Door de marktomstandigheden en de invloed daarvan op de organisatie, is Edwin ook zeer betrokken bij de verdere ontwikkeling van de organisatie. Het uiteindelijke doel: groei waar mogelijk. Met hun opgetelde ervaring, energie en ondernemerschap, persoonlijke ankers in de regio en de sterke financiële ruggengraat van KlokGroep kan het team goed anticiperen op de kansen die zich aandienen – en daarop reageren met mooie plannen. Met de Nederlandse zusters wordt goed samengewerkt in termen van processen en slimmigheden in duurzaamheid en techniek.

Toch is het spitsroeden lopen, voor Novaform in Duitsland. De Duitse economie zit in een stevige dip, de huizenprijzen zijn torenhoog, waardoor ook het consumentenvertrouwen een behoorlijke knauw heeft gekregen. Omdat Duitsland geen Woongarantregeling kent, is de Duitse koper voorzichtig en kritisch. Het vraagt extra tijd en aandacht. Bij oplevering wordt alles minutieus nagelopen – er mag geen spijker verkeerd zitten. Logisch, vinden de mannen. Waar dat écht even nodig is, springen ze in de auto om persoonlijk met iedereen te gaan praten. Met particuliere en institutionele beleggers. Maar ook met individuele kopers.

De flexibiliteit van Novaform, de stevige wortels in Nordrhein-Westfalen, de klantgerichtheid en het probleemoplossend vermogen: Novaform heeft een goede reputatie. Zowel onder zakelijke partners als onder kopers. Toch moet Novaform Duitsland zich op een aantal vlakken aanpassen, bijvoorbeeld door ook andersoortige projecten te ontwikkelen, als grondstuk- of gedelegeerd ontwikkelaar.

NOVAFORM POLEN

Samen kansen benutten

Of ze het goed met elkaar kunnen vinden? De vraag veroorzaakt zo een brede lach bij zowel Marcin Ros als Krzysztof Korzeniak, dat het antwoord niet meer nodig is. Allebei werden ze ‘gescout’ door Edwin Kolkhuis Tanke, de bestuurder van Novaform, in 2013. Marcin was toen acquisiteur en ontwikkelaar bij een grote hotelketen. Krzysztof was na een stage bij Plegt-Vos in Nederland en een goede baan in Ierland net weer terug in Polen, waar hij werkte voor een grote Hongaarse bouwer. En toen kwam Edwin.

Nu staan ze samen aan het hoofd van het Poolse Novaform-team, met Edwin in de rol van bestuurder vanuit KlokGroep. Vooral in de omgeving van Poznan heeft Novaform een geweldige staat van dienst opgebouwd. Bij de lokale autoriteiten, die de plannen voor de eigen ontwikkellocaties moeten goedkeuren. Maar ook bij de eerste bewoners van de appartementengebouwen en complete stadsbuurten van Novaform, vaak multi-use, inclusief voorzieningen en met zorg aangelegde openbare ruimte.

Anders dan veel collega’s in het ontwikkelvak, proberen ze de crisis in de Poolse economie niet te bezweren met goedkoper bouwen en beknibbelen op kwaliteit, maar met gebruikersvriendelijker ontwerpen en slimmer

bouwen, om juist zo veel mogelijk waarde te creëren voor de koper. Dat is nodig, zien ze, want die koper heeft het al zwaar genoeg. De hypotheekrentes zijn gestegen tot wel 7,6% - de salarissen groeien niet genoeg mee. Het respect voor stad, omgeving en kopers wordt herkend en gewaardeerd. Met nieuwe slimmigheden aan de realisatiekant, waaronder de inzet van gestandaardiseerde plattegronden, probeert het team rek te vinden in de begroting voor nog meer ‘value for money’.

Blijven waarmaken wat je belooft

is beter dan beknibbelen.

Polen zijn van oudsher echte kopers – huren komt niet in hun woordenboek voor. Dat begint wel te veranderen, nu kopen niet betaalbaar is voor veel mensen. Dat opent dus ook nieuwe mogelijkheden in de verkoop aan beleggers, ook particulieren. Moeilijke markt dus, zeker, maar kansen genoeg. En fijn, dat de processen van KlokGroep nu zo vergaand gestandaardiseerd zijn. Zo blijft er nog meer tijd over voor het echte ondernemerschap. En meer uitwisseling met de Nederlandse collega’s.

Op het to-do lijstje van Edwin en Novaform

Realisatie naar voren!

De Realisatie-kennis meer en eerder in het proces betrekken, in goede samenwerking met de werkmaatschappijen: dat is één van de to-do’s op het lijstje van Edwin. Doel: meer efficiency in de projecten, meer uitwisseling van kennis en capaciteit, meer gezamenlijke aandacht voor de ontwikkeling en implementatie van de woonconcepten, meer kijken naar gemeenschappelijke belangen. Edwin: “Realisatie kan juist in de beginfase van een ontwikkeling veel nuttige informatie en input leveren: hoe maken we dit slimmer, beter, efficiënter. We gaan nu één gezamenlijke calculatieafdeling maken, zodat we samen kunnen putten uit een grotere, gezamenlijke bron van kennis en ervaring. Daar verwacht ik veel van. Hoewel het in Duitsland en Polen allemaal anders werkt, kunnen de Novaform-teams daar ook veel aan hebben: wat zijn de stappen die wij maken op thema’s als duurzaamheid en standaardisatie – en wat kunnen we daarmee op de Poolse en Duitse markt.”

Meer m2 en meer kwaliteit

In Polen en Duitsland is de markt moeilijk – de hypotheekrentes zijn sky-high, de salarissen groeien niet voldoende mee, de economie zit in een dip. Resultaat: een angstige, terughoudende koper. Maar het credo van Novaform was en is: geef bewoners vooral de ruimte in een optimale woon-leefomgeving en zo veel mogelijk vierkante meters met zo veel mogelijk kwaliteit. Alleen zo kun je kopers overtuigen om tóch de sprong te wagen, kun je het vertrouwen van de lokale autoriteiten blijvend waarmaken en zorg je ervoor, dat je uitstekend staat voorgesorteerd voor als de markt weer aantrekt. De ‘Klokiaanse’, hechte samenwerking tussen Klant & Markt en Realisatie zorgt ervoor dat efficiency aan de voorkant al in het ontwerp wordt ingebouwd’, waardoor er meer budget overblijft voor groen, buitenruimtes en een respectvolle inpassing in de omgeving, de context.

Standaardisatie wordt hot Gestandaardiseerd bouwen: het begint ook in Polen en Duitsland serieuze vormen aan te nemen, zien Edwin, Jens en Jürgen, Marcin en Krzysztof. Nee, dan heb je helaas even niet zo veel aan BaseHome en Wonivo – althans niet in hun verschijningsvormen, want Polen en Duitsland hebben hun eigen, specifieke woonproducten en natuurlijk ook eigen wet- en regelgeving daaromheen. Toch kunnen er wel parallellen worden getrokken, onder andere waar het gaat om het digitaliseren en standaardiseren van plattegronden en de winst die ontstaat, door modulair te bouwen, met meer industrieel geproduceerde, prefab elementen. Ook op het gebied van duurzaamheid zou er meer naar de Nederlandse collega’s gekeken kunnen worden, want daarin zijn Polen en Duitsland veel minder ver. Krzysztof en Jürgen zitten er dus bovenop. De kennis vanuit moederland Nederland is daarbij zeer welkom.

De menselijke maat

Project Parkstraße 47, Krefeld-Uerdingen | Betreft 24 appartementen en 2 penthouses | Omvang totaal 2.030 m2 woonoppervlak + ondergrondse garage met bergingen en kelders | Fase in aanbouw | Gereed eind 2026

Met het park om de hoek

Twee straten verwijderd van het grote stadspark Uerdingen wordt, in de rustige Parkstraße van Krefeld, gebouwd aan luxe stadsappartementen. Ze zijn ontwikkeld, worden gerealiseerd en verkocht door Novaform Duitsland. Jens en Jürgen komen allebei uit Krefeld en voelden goed aan wat hier nodig was: een menselijke maatvoering, een chique uitstraling, veel comfort en een ruime opzet, passend bij de rustige, groene omgeving van het project.

Comfortabel en ‘af’

De 26 appartementen – waaronder ook penthouses – zijn verdeeld over drie woongebouwen die met elkaar verbonden zijn in een gezamenlijke, ondergrondse parkeergarage met royale fietsenstalling. De appartementen zijn volledig gelijkvloers en ruim opgezet. Ze hebben allemaal eigen bergingen en zijn voorzien van een ruim balkon of dakterras. Een deel van de appartementen heeft zelfs een eigen kelder in de parkeergarage. Op

Urban studio’s voor starters

De Rethelstraße in Düsseldorf had nogal een reputatie, totdat in 2014 de laatste bordelen gesloten werden. Nu is de buurt weer hip & happening. Ook Novaform Duitsland ontwikkelt er een nieuw woongebouw: een superplek voor de starter die niet zijn hele budget wil spenderen aan de huur en gewend is om veel in de stad te zijn en te leven.

Nieuwe stedelingen

In een pand zo groot als een flink Amsterdams pakhuis worden maar liefst 70 micro-appartementen gerealiseerd. Klein, maar wel elegant en van alle gemakken voorzien. De appartementen aan de binnenhof hebben allemaal een klein balkonnetje. De appartementen aan de straatkant hebben een klein ‘buitenplaatsje’ op de bovenste verdieping. Het gebouw krijgt een personenlift en zelfs een autolift naar de vijf plaatsen in de ondergrondse parkeergarage. Voilà, wonen maar!

Project Urban 73, Düsseldorf-Düsseltal | Betreft appartementengebouw, nieuwbouw | Concept 70 micro-appartementen voor de jonge Duitse starter Woonoppervlaktes 17 - 30 m2 | Met voor iedereen een eigen buitenruimte! | Fase de bouw is eind 2024 gestart

Svaran zorgt voor verbinding

In Swarzędz, een post-industrieel plaatsje vlakbij Poznan, ontwikkelt en realiseert Novaform, het nieuwe centrum van de stad, met aandacht en gevoel voor verhoudingen. Deze locatie heeft 30 jaar lang gewacht op een nieuw plan”, legt Marcin uit, “Omdat het niemand lukte om er iets goeds voor te bedenken.”

Alzijdig, open en groen Novaform wist de lokale autoriteiten wél te overtuigen, door te ontwerpen voor de hele gemeenschap van Swarzędz, niet alleen voor de nieuwe bewoners. Het alzijdige plan bestaat uit middelhoge appartementengebouwen in en rondom zes weelderige stadstuinen, waar bezoekers en bewoners op allerlei manieren doorheen kunnen struinen. Ook de commerciële ruimtes in de plint en de gezamenlijke entrees in de woongebouwen zorgen voor verbinding en levendigheid. De tuinen, de groene randen en de groene daken zorgen bovendien voor een sterke ecologische structuur.

Project Svaran, Swarzędz | Betreft ruim 500 appartementen, commerciële plintruimte, tuinen | Type project nieuwbouw op historische grond | Status in aanbouw

Respect voor mens en historie

Een typisch voorbeeld van aandacht die het Poolse Novaformteam besteedt aan het creëren van duurzame waarde: Kolejova, Poznan. Werkgebied: een locatie van 1,5 hectare, midden in de stad Poznan, waar je het echt maar één keer goed kunt doen voor de bewoners, de stad en de toekomstige generaties. Novaform deed dus zijn uiterste best om de ziel van de stad en de plek te bewaren en mee te nemen in het nieuwe ontwerp: deels renovatie en transformatie, deels nieuwbouw, mixed-use.

‘Nederlandse’ bakstenen

De 18e eeuwse gevels van de oude fabrieken zijn blijven staan en aangevuld met warme baksteenarchitectuur, passend bij het tijdsbeeld van toen. “Wij noemen dat Nederlandse architectuur,” lacht Krzysztof. Om te zorgen dat de stad óók een fijne plek blijft om te wonen en op adem te komen, is er rondom de appartementengebouwen veel ruimte gecreëerd voor ontmoeting en verblijf: een parkachtig landschap en laagdrempelige voorzieningen in de plinten, zoals horeca en andere ontmoetingsruimtes. Kolejova heeft daardoor een zeer menselijke maat. Het project kreeg een Breaam Good certificering voor zijn duurzaamheidsprestaties.

Project Kolejova, Poznan | Betreft ruim 200 appartementen 27 - 99 m2 + commerciële ruimte, landschap en openbare ruimte, een drielaagse, ondergrondse parkeergarage met fietsenstalling Type project transformatie + nieuwbouw | Status in aanbouw Geplande oplevering Q3 2026

Samen vooruit

Investeren in een schonere toekomst

‘Plooiers’, worden ze genoemd: de kleine folders waarin de jaarplannen per werkmaatschappij zijn beschreven, in begrijpelijke taal. De plooiers zijn op zichzelf al een uitstekende metafoor voor de manier, waarop KlokGroep de dingen wenst te organiseren, namelijk: kordaat, compact, overzichtelijk. Samen kozen de bestuurders drie topthema’s uit de plooiers: verdere innovatie op de woonconcepten, de pilot met eigen energie in Wijchen en het lenig houden van de organisatie.

Topthema’s binnen

KlokGroep

100% gaan voor 70% conceptuele woningbouw

Met de concepten BaseHome voor grondgebonden woningen en Wonivo voor hoogbouw tot zeven lagen hoog, wil KlokGroep in 2028 maar liefst 70% van haar nieuwbouwwoningen realiseren. Die schaalsprong móet ook wel gemaakt worden, ziet KlokGroep, om optimaal te kunnen profiteren van alle voordelen. Innovatiemanager Léon ten Dam: “Hoe groter het aantal woningen dat we met de concepten kunnen maken, hoe beter we kunnen presteren op betaalbaarheid en duurzaamheid. En hoe meer we kunnen doen om de tekorten in de woningmarkt een beetje in te lopen.”

Een nieuw basisplan voor een woonbuurtje met 100 eengezinswoningen, allemaal drie slaapkamers? Binnen twee weken klaar, schat Léon. “We hebben het dan over een aantal stedenbouwkundige ideeën met volumestudies”, aldus Léon. Maar eigenlijk staat alles dan al klaar, in de configurator. Zodat er – na het ontwerpen van de gevel en het doorlopen van het vergunningentraject – razendsnel en uiterst efficiënt kan worden gebouwd.

Geen eigen woningfabrieken

Nee, KlokGroep wil géén eigen woningfabriek. De werkmaatschappijen werken samen met comakers die zelf vooroplopen in techniek, prijs en snelheid. Liever dan ‘fabriekswoningen’ maken, blijven de Klok-bedrijven flexibel in de keuzes die ze maken voor de klant, de locatie en de bewoners. De sport is, legt Léon uit, om steeds meer te digitaliseren en nóg slimmer te engineeren. Waardoor er sneller en voordeliger kan worden gebouwd. En er dus ook sneller geld vrijkomt, voor KlokGroep, om weer te investeren in nieuwe locaties voor woningbouw. Léon: “Alles achter de voordeur is gedigitaliseerd en uitgewerkt. We zijn flexibel in beukmaten, dieptematen, indelingsvarianten - en bij hoogbouw ook in ontsluitingsprincipes. De buitenzijde van onze concepten hebben hoge mate van architectonische vrijheid, dus optimaal te ontwerpen naar de context en de wensen van de klant.”

Er zijn inmiddels ruim

eigen conceptwoningen opgeleverd voor corporaties, beleggers en particulieren. Projecten die momenteel uitgevoerd worden met BaseHome en Wonivo zijn onder meer Hazenpark (Nijmegen), Koolhoven West (Tilburg) en Portier (Druten).

De proceskosten maken het verschil Léon kan de strategie helder uitleggen. Een baksteen wordt weliswaar goedkoper als je er heel veel tegelijk inkoopt, maar dat houdt érgens op: de prijs kan niet lager. De rek zit ’m veel meer in de uren die gemaakt

worden van eerste ontwerp tot en met het overhandigen van de laatste voordeursleutel. Door daar alles uit te halen wat er niet meer in hoeft te zitten, worden de echte meters gemaakt. Ziedaar de strategie van KlokGroep: proceskosten omlaag, aantallen omhoog. Leon: “Dat is uiteindelijk voor iedereen het beste. We kopen natuurlijk wel scherp in, maar als we met onze comakers kunnen besparen op uren, heeft dat veel meer impact.”

Positieve impact op aarde en klimaat

Is de schaalvergroting ook gunstig voor de duurzaamheidsambities van KlokGroep? Zeker, legt Léon uit. Duurzame slimmigheden kunnen straks voor honderden conceptwoningen tegelijk worden ingezet: dat zet zoden aan de dijk. Léon: “Op dit moment kijken we vooral naar het verminderen van de hoeveelheden materiaal. De kunst van het weglaten zogezegd, zonder te minderen op kwaliteit. Daarnaast kijken we vooral naar slimmer energiemanagement.”

KlokGroep onderzoekt de inzet van CO2-arm beton en hybride bouw met meer biobased materialen, zoals hout en natuurlijk isolatiemateriaal, want dat levert directe CO2-vermindering op. En wat betekent ‘slimmer energiemanagement’ precies? Léon: “De conceptuele woningen van KlokGroep zijn nu standaard energieneutraal. De vraag is: hoe kan de opgewekte energie uit zonnepanelen en warmtepompen efficiënter worden ingezet? Wij zoeken het vooral in het afvlakken van de pieken in energievraag. De hoogste piek ligt tussen vijf en zeven, het einde van de dag. Dan gaan de auto’s aan de stekker, de lichten aan en de aardappels op het vuur. Overal tegelijk. Met slimme software en het bufferen van energie in accu’s willen we dat beter organiseren.”

Meer ruimte voor groen en biodiversiteit

Het kan altijd beter. Dat laat onverlet dat BaseHome en Wonivo al heel ver zijn. Zo zijn er al heel lang standaardoplossingen beschikbaar voor de huisvesting van met name vleermuizen, huismussen en de gierzwaluwen.

Léon: “En ook voor het aanbrengen van mossedum op platte daken. Goed voor de insecten en de vogels, maar ook voor het vertragen van waterafgifte aan het riool.”

Aan de slag met eigen energie: de pilot in Wijchen

Door capaciteitsproblemen op het elektriciteitsnet, kunnen netbeheerders voorlopig geen aansluitingen meer regelen voor nieuwe bedrijven en bedrijventerreinen. Ton van de Klok legde zich daar niet bij neer, want in Wijchen staan alle andere lichten op groen voor de ontwikkeling en realisatie van een nieuw bedrijventerrein op een locatie van KlokGroep. Door te kijken naar de mogelijkheden om zélf, ter plaatse, duurzame energie te gaan produceren en bewaren in samenwerking met een aantal partners, probeert Ton een probleem om te zetten in een nieuwe kans. De pilot is al gestart en krijgt – als alles goed verloopt – vleugels in 2028.

Netcongestie wordt een steeds nijpender probleem in ons land. Hoewel netbeheerders en de Autoriteit

Consument & Markt (ACM) eerder beloofden dat kleinverbruikers, waaronder nieuwe woningen, daar geen last van zouden hebben, is dat steeds vaker tóch het geval: nieuwe aansluitingen duren veel te lang en zetten projecten op de helling.

Duurzaam voorbeeld

Ton van de Klok, in zijn rol van bestuurder

New Business: “Als het in Wijchen lukt, kunnen we die kennis en ervaring ook gaan inzetten voor woningbouwlocaties. Dat is het ultieme doel: minder afhankelijk zijn van het landelijke elektriciteitsnet voor onze woningbouwproductie.” Robin Kuners of Koenders, bezig met het meetbaar maken van duurzaamheidsprestatie van KlokGroep en de CSRD-rapportages, vult aan: “En dat doen we dan ook nog zo groen mogelijk. We weten nog niet helemaal zeker of het 100% met duurzaam opgewekte energie gaat lukken, maar daar gaan we wel voor.”

Probleem wordt kans

De grond is er, in Wijchen. De animo vanuit de markt is groot, weet Ton, want het terrein ligt op een zeer strategische locatie in het netwerk van snelwegen op de grens met Duitsland. De gemeente zei ‘ja’ en ook de regio zei ‘ja’ tegen een bedrijventerein van 40 hectare op eigen grond van KlokGroep, met een mix van gebouwen voor de maakindustrie, logistieke ondernemingen en Agrifood-bedrijven. Starten maar?

Maar het net zei dus ‘nee’. In elk geval tot 2030. Ton: “En hoe weet je dan, of het dan wel gaat lukken? Die zekerheid heb je gewoon niet. De overheid moet hier stevig op ingrijpen, want het wordt overal een probleem. Maar daar gaan wij niet op wachten.”

Een mix van energiebronnen

Het toeval wilde, vertellen Ton en Robin, dat er naast het Wijchense plot al een zonnepark was aangelegd, door een particulier. De eigenaar wilde wel meedoen in het

plan van Ton om direct aan het nieuwe bedrijventerrein te gaan leveren en zich daar ook aan te verbinden, door mee te doen in de ontwikkeling van het gebied. Omdat zonnepanelen alleen niet voldoende energie opleveren, zijn er vergunningen aangevraagd voor het bouwen van windmolens aan de rand van het terrein. De procedures zijn lopende. Robin: “We zijn nu aan het uitrekenen hoeveel energie we precies nodig hebben voor het terrein. Extra capaciteit zou nog kunnen komen uit WKO-systemen of een samenwerking met regionale partners die veel warmte produceren. Voor het afvlakken van de pieken in het energieverbruik, kijken we naar opslagmethodes in de vorm van bijvoorbeeld accu’s.”

Om van te leren

Ton “Het wordt dus een combinatie van verschillende energiebronnen. Ik hoop dat we het redden met 100% groene stroom, maar dat wordt nog wel spannend. De combinatie van verschillende bronnen is in elk geval heel goed, want dan kunnen we ook zien wat nou het beste werkt en het spreidt de risico’s – je bent minder afhankelijk van alleen zon of wind of warmtebronnen. Op dit moment hebben we nog veel externe kennis nodig – want voor ons is dit een hele nieuwe wereld –maar het is natuurlijk de bedoeling dat we leren hoe we dit soort autonome systemen zelf kunnen gaan opzetten, ook op andere locaties, en welk businessmodel daar dan het beste bij past.”

De planning is, om het Wijchense systeem in 2028 klaar te hebben, zodat de eerste ondernemingen zich kunnen gaan vestigen en kunnen draaien op – hopelijk – 100% hernieuwbare energie.

De dingen goed doen, maar wel lenig blijven

Na alle samenvoegingen en de daaropvolgende harmonisatieprocessen bevindt KlokGroep zich nu in rustiger vaarwater, ziet aankomend bestuursvoorzitter Harold van Rooijen. En dat is ook goed, want de afgelopen jaren is er enorm ‘gestrest en gestretcht’ door iedereen. Met hele goede resultaten! Maar wie met lef wil kunnen blijven ondernemen, moet wel lean blijven. Hoe hou je de ‘bureaucratisering’ buiten de deur in een flink gegroeide organisatie die bovendien steeds complexere vraagstukken moet zien op te lossen? Voor Harold staat die vraag met stip bovenaan.

De krachtenbundeling binnen KlokGroep was nodig om meer mee te kunnen doen op het toneel van grote Nederlandse ontwikkel- en bouwbedrijven. Om met elkaar meer te kunnen investeren en meer synergievoordelen te behalen. Maar de keerzijde was er natuurlijk ook: de harmonisatie en herinrichting van processen, het transformeren van een traditionele verticale naar een moderne netwerkorganisatie: het was vooral veel wérk. Het heeft nieuwe regels en formaliteiten nodig. En ondertussen worden de vragen vanuit markt en maatschappij steeds ingewikkelder, zijn er steeds meer specialisten nodig om de dingen gedaan te krijgen.

Steeds meer vinkjes nodig

Harold: “We werken in alle projectteams met fasedocumenten, waarin is vastgelegd wat er af en geregeld moet zijn voordat je door mag naar de volgende fase. Dat is op zich een heel goed sturingsinstrument, maar het aantal vinkjes dat je per fase nodig hebt, blijft maar groeien. Voorheen lag de verantwoordelijkheid bij een paar mensen, die pakten het document stevig beet en dan was het klaar. Nu heb je veel meer specialisten nodig om alle boxjes aan te vinken. Denk aan een begrip als betaalbaarheid – wat in elke gemeente weer iets anders kan betekenen – denk aan stikstof- en MPG-berekeningen, participatietrajecten, omgevingsmanagement: allemaal extra vinkjes. Je hebt stapels bijlages nodig; dat kost heel veel tijd.”

Reëel risico

Scheelt dat echt zo veel? Harold “Ja, je ziet het aan de productie per FTE, die is aan het afnemen. Door de grote hoeveelheden regelgeving, maar ook door de veranderingen in de eigen organisatie. Het is heel belangrijk om lean, snel en wendbaar te blijven, goedkoop en alert genoeg te zijn. Als je alles perfect georganiseerd wilt hebben, verlies je daarin ook een deel van je scherpte. Dan heb je een perfect product gecreëerd wat je niet kunt vermarkten, omdat het inmiddels te duur is geworden.”

Op elkaar kunnen rekenen

Het neerleggen van meer verantwoordelijkheid in de organisatie zelf, waar KlokGroep een groot voorstander van is, kan óók het onbedoelde effect hebben dat steeds meer mensen zich met een project gaan bemoeien, ziet Harold: “We moeten dat anders gaan managen, zodat niet iedereen naar álle documenten hoeft te kijken. We moeten meer op elkaar leren vertrouwen. Wij lopen gelukkig heel weinig averij op in de projecten, we hebben bijna geen faalkosten, heel weinig gedoe achteraf. Maar het mag wat pitttiger, wat sneller. We moeten elkaars huiswerk niet zes keer overdoen maar goed afspreken: waar ben jij nou van, en waar ben ik van – en hoe kunnen we ervoor zorgen dat dat elkaar versterkt en niet in de weg gaat zitten. Dat kan in omzet best eens een flinke plus opleveren. En het zorgt ervoor dat we lean blijven, wendbaar en concurrerend in de markt.”

Alert blijven

Dus de term ‘rustiger vaarwater’ gaat niet over consolideren? Harold: “Nee, consolideren komt niet in ons woordenboek voor, want dat is het tegenovergestelde van ondernemen”. “Als je consolideert, ga je eraf, dan ben je niet flexibel meer. Alert blijven: dat is de sport. De markt staat niet stil. Als je die een stap voor wilt blijven, moet je heel strak op de bal blijven zitten.”

We leren veel van elkaar

“Een jaar met een mooie leer- en groeicurve”, noemt voorzitter Ingrid de Boer van de Raad van Commissarissen het jaar 2024. “KlokGroep is bestuurlijk gezien een jonge organisatie, in zijn huidige constellatie. Er is veel te doen. Als Raad van Commissarissen zijn we heel tevreden met de stappen die er gemaakt zijn, zowel bestuurlijk als operationeel. Ook fijn dat we als team van Commissarissen van betekenis en waarde kunnen zijn, in dat proces.”

Raad van Commissarissen| Samen

John van de Klok

Ingrid de Boer

Bas van de Klok

Gerard Jacobs

Ingrid de Boer was, toen ze op haar 62ste na 17 jaar stopte als bestuurder van de Eindhovense corporatie Woningbedrijf, vrij snel klaar met het koffie-krantje bestaan. Ze had er nog naar uitgekeken, maar het voelde ‘helemaal niet comfortabel’, diplomatiek gezegd.

De ‘Nijmeegse connectie’ KlokGroep stelde haar dus de goede vraag op het juiste moment. Voor Ingrid kwamen er met het voorzitterschap van de Raad van Commissarissen van KlokGroep allerlei schijnbaar losse puzzelstukken ineens bij elkaar. Zoals haar eerdere, lange ervaring in stadsontwikkeling bij de Gemeente Nijmegen. Maar ook haar taken als voorzitter van de Raad van Toezicht van de Nijmeegse welzijnsorganisatie Bindkracht10, haar voorzittersrol in de Raad van Toezicht van het Nijmeegse ROC en sinds kort ook het voorzitterschap van een grote gebiedsontwikkeling in het centrum van Eindhoven, ten noorden van het treinstation.

Ingrid: “Nijmegen is, samen met Eindhoven, mijn natuurlijke habitat. Ik ken de stad heel goed – ik weet precies wat daar leeft en speelt, ken elke wijk en elke steen. Mijn nieuwe rol en functie voor KlokGroep maakte voor mij de ‘Nijmeegse connectie’ ineens weer compleet. Met deze rol erbij bevind ik me in een breed spectrum van maatschappelijke thema’s: welzijn, onderwijs, stadsontwikkeling, bouw en vastgoed. Dat past bij mij – en dat maatschappelijke blikveld is voor KlokGroep óók weer interessant. Zeker nu.”

De maatschappelijke focus

Ze doelt op een belangrijke ontwikkeling die KlokGroep in focus aan het doormaken is, namelijk: die van min of meer zelfstandig opererend ‘inkoop-, ontwikkel- en productiebedrijf’ naar een veel meer markt- en maatschappelijk georiënteerde onderneming: “Het werkelijke product van een ontwikkelende bouwer is niet het project, maar

de maatschappelijke waardecreatie. Er wordt door KlokGroep veel grond ingekocht, waarop de groep min of meer een eigen programma kan realiseren. Maar je hebt natuurlijk wel iemand nodig, die oog en oor heeft voor de belangen, kansen en uitdagingen van de markt en de maatschappij. Daar kun je niet omheen. Denk aan een groot thema als duurzaamheid - waar binnen KlokGroep een fantastische visie op is ontwikkeld, alle complimenten – maar ook aan zaken als de toenemende netcongestie, het aantal procedures tegen nieuwe woningbouwprojecten bij de Raad van State. Met aan de andere kant: de urgentie in de vraag naar betaalbare woningen.”

De maatschappelijke voelsprieten van KlokGroep

zijn goed georganiseerd.

Gerard Jacobs

Gerard is lid van de Raad van Commissarissen sinds 2013. Hij was jarenlang voorzitter. Zijn achtergrond is fiscaliteit en zijn portefeuille is financiën en juridische zaken. Eind mei 2025 treedt hij terug.

John van de Klok

John is lid sinds 2016, met ontwikkeling en bouw in portefeuille. Daarnaast behartigt hij de belangen van het familiebedrijf. John heeft zitting in de Raad van Commissarissen sinds 2016. Eind 2025 treedt hij terug.

Bas van de Klok

Bas is begin 2025 tot de Raad van Commissarissen toegetreden als opvolger van Gerard Jacobs. Bas is van huis uit accountant. Hij brengt vooral zijn expertise in op het gebied van financiën en familiebedrijven.

Ingrid de Boer - voorzitter

Ingrid volgde Gerard als voorzitter op in september 2023. Ze vervult in de Raad van Commissarissen daarnaast een belangrijke rol als toezichthouder en klankbord waar het gaat om bestuurlijke groei en de integratie tussen de werkmaatschappijen. Ook houdt ze de vinger aan de pols waar het gaat om goed en tijdig anticiperen op de veranderingen in markt en maatschappij.

Raad van Commissarissen| Samen vooruit

KlokGroep is nog te bescheiden over haar maatschappelijke waardecreatie.

Goede antennes nodig

In de werkmaatschappijen is daarop geanticipeerd met een tandem van twee directeuren: één voor Klant & Markt en één voor Realisatie. De Raad van Commissarissen is daar blij mee. Het zorgt voor evenwicht. Ook in KlokGroep zelf is dat nu zo georganiseerd: een bestuurder Klant & Markt naast een gelijkwaardige bestuurder Realisatie. Ingrid: “Ook dáár moeten mensen zitten die sterke antennes hebben in de maatschappij. Denk bijvoorbeeld aan de samenwerking met gemeentes en corporaties, de krapte op de arbeidsmarkt en de noodzaak om in deze tijd juist je maatschappelijke verhaal goed voor het voetlicht te brengen. KlokGroep is te bescheiden over haar maatschappelijke waarde. We kijken op al die thema’s nadrukkelijk mee met het bestuur van KlokGroep en adviseren daarover, gevraagd en ongevraagd. Zónder het bestuur daarbij voor de voeten te lopen, uiteraard. We zijn wel kritisch en willen goed geïnformeerd zijn, maar gaan natuurlijk niets vertragen of frustreren.”

Spiegelen en adviseren

Het is haar persoonlijke drive om van betekenis te zijn. Ze is dat in deze fase van KlokGroep vooral door haar ervaring om als bestuurder met enige afstand te besturen, te besluiten en te delegeren. Ingrid: “Dit is in feite een hele jonge organisatie, na alle grote acquisities en samenvoegingen van de afgelopen jaren. Directeuren van werkmaatschappijen, zoals Harold en Edwin, zijn doorgegroeid naar de rol van bestuurder

Opladen met eigen energie

van KlokGroep, een veel grotere organisatie. Dat is wel even iets anders. Vanuit de Raad van Commissarissen spiegelen we ze om de operatie los te laten. We kijken met ze mee of de bedding in de werkmaatschappijen daar inmiddels sterk genoeg voor is en spiegelen dus ook met de directies van Adriaan van Erk, Heilijgers, van de Klok en Novaform. In dat opzicht is iedereen nog zoekende, is de organisatie nog heel erg in ontwikkeling. Wat doen we samen, wat niet, wat is van jou, wat is van mij, hoe zorgen we dat we allemaal op dezelfde manier gaan werken, met dezelfde processen en systemen? Daar is in 2024 voortvarend mee aan de slag gegaan. En die lijn wordt doorgezet in 2025.”

Sterke familiebanden

Tenslotte vervult Ingrid in de Raad van Commissarissen van KlokGroep vooral ook de positie van de onafhankelijke, níet aan de familie gelieerde toezichthouder in de Raad. Ingrid: “Het is mooi om te zien hoe we in korte tijd naar elkaar toe gegroeid zijn. We vullen elkaar goed aan Bas, Gerard, John en ik. Zowel in ervaring als in achtergrond en competenties. We hebben alle vier onze eigen invalshoeken en leren ook van elkaar. Een familiebedrijf zoals KlokGroep kende ik nog niet. Met name de enorme loyaliteit van de medewerkers naar de familie Van de Klok: die is voor mij nieuw. Heel bijzonder vind ik dat. In 2024 hebben we de selectie voor de vervanger van Gerard Jacobs voltooid door Bas van de Klok te benoemen tot commissaris per 1 januari 2025. Als Ton ergens op bezoek gaat, dat zie je iedereen meteen opveren. Mensen zijn ontzettend loyaal. Maar in je informatievoorziening moet je oppassen voor te veel informele communicatielijnen, bijvoorbeeld. Ik zie het als mijn taak om juist dat te signaleren en daarvoor te waarschuwen. Bas en John kunnen dan vooral de familiebelangen blijven vertegenwoordigen. Daarnaast ben ik actief met het begeleiden van de vierde generatie Van de Klok familieleden, die nu zijn entree maakt. Dat is binnen de familie en binnen de organisatie helemaal geen vraag, merk ik. Dat ís gewoon zo. Iedere nieuwe generatie groeit ermee op.”

Werkwijze en samenstelling Raad van Commissarissen

In 2024 kwam de Raad van Commissarissen vier keer bij elkaar. Op basis van een gezamenlijk opgestelde agenda wordt overleg gepleegd met de bestuurders van KlokGroep. Er heeft een consultatieronde plaatsgevonden met de directies van alle werkmaatschappijen om de voortgang van de integratie van de processen en werkwijzen te bespreken. Daarnaast heeft er goed overleg plaatsvonden met de Centrale Ondernemingsraad, met name met betrekking tot de samenvoeging van de Nederlandse activiteiten van Novaform met die van Van de Klok en Adriaan van Erk. De strategiemiddag had betrekking op een drietal strategische onderwerpenportefeuille, organisatie en besturing - die vervolgens in het beleidsplan (met als bijlage de portefeuillestrategie) hun beslag kregen. Eind 2024 heeft de zelfevaluatie plaatsgevonden, met input van de bestuurders.

In 2023 maakte Commissaris Cécile van Oppen plaats voor Ingrid de Boer – die ook de nieuwe voorzitter werd. Bas van de Klok nam begin 2025 de plaats in van Gerard Jacobs. De Raad van Commissarissen kent tot en met mei 2025 vier leden: en gaat weer terug naar drie, zodra Gerard Jacobs terugtreedt. De Raad van Commissarissen is ingericht op het niveau van Klokkies BV, maar richt zich met name op de activiteiten van KlokGroep BV en is daarom ook in het bestuursverslag van KlokGroep verantwoord.

Het is mooi om te zien

hoe we naar elkaar zijn toegegroeid.

Financieel

financieel directeur KlokGroep

Jeroen van der Bron

We beginnen te laten zien wat we kunnen

Financieel directeur Jeroen van der Bron noemt 2024 voor KlokGroep ‘een mooi jaar’. De omzet is vooral door externe factoren licht gedaald, van 516 miljoen euro in 2023 naar 505 miljoen euro in 2024, maar ligt nog steeds keurig op koers.

Het resultaat voor belastingen ten opzichte van de netto-omzet is daarentegen met een klinkende 9,8% nog nooit zo hoog geweest. De recente integratie van de vier werkmaatschappijen begint fijne energie en synergie op te leveren. De orderportefeuille is voor de komende jaren goed gevuld en conceptmatige bouw krijgt in de ondernemingsstrategie een flinke impuls, om goed te kunnen voorzien in de grote vraag naar duurzame, maar vooral ook betaalbare woningen. KlokGroep is financieel zeer stabiel en heeft een duidelijke focus voor 2025 en verder.

Ja, die 9,8% rendement is goed voor een bouwende ontwikkelaar, vindt Jeroen. Erg goed, zelfs. Traditioneel gezien zijn bouwbedrijven tevreden met 2%, ontwikkelaars met 10%. Waar je zou denken dat je daar tussenin zou uitkomen, als bouwende ontwikkelaar, noteert het rendement van KlokGroep fors meer dan het gemiddelde.

Bouwen en ontwikkelen vanuit één huishoudboekje

De verklaring voor het hoge rendement zit vooral in de woorden ‘integraal’ en ‘samen’. KlokGroep maakt geen onderscheid meer tussen bouw en ontwikkeling. Die twee disciplines worden gezien als één gezamenlijke activiteit, die vanuit één en dezelfde portemonnee en met dus ook één huishoudboekje wordt ondernomen.

Jeroen: “Daarmee zorgen we ervoor dat we intern geen tegenstrijdige belangen meer hebben, geen interne prijzen hoeven door te belasten. We streven naar een optimaal, gezamenlijk rendement waarin we ontwikkeling en realisatie als een flow zien, ook financieel. Door de tussenwervelschrijven er als het ware uit te halen, optimaliseren we niet alleen het proces en het product voor de klant, maar ook het eigen rendement.”

Buitenlandse ontwikkelingen

Ook de samenvoeging van de Nederlandse activiteiten van pur sang ontwikkelaar Novaform met die van Van de Klok en Adriaan van Erk leverde door dat gebrek aan tussenwervelschijven direct meer rendement

op, verklaart Jeroen. Novaform blijft als zelfstandige merknaam alleen actief in Duitsland en Polen. In beide landen is de markt afwachtend, maar KlokGroep is geduldig. Jeroen: “In Duitsland draaiden we in 2024 een verlies, maar dat kan zomaar weer omslaan. Onze activiteiten daar zijn niet omvangrijk. Polen heeft in 2024 wel heel goed gedraaid, ondanks een hypotheekrente van boven de 8%. Die 8% remt de verkoop wel, maar we hebben daar hele mooie projecten, hebben het daar goed voor elkaar en zijn echt onderscheidend in kwaliteit. Het wachten is daar vooral op rentesubsidies voor starters. Organisatorisch zijn we er in Polen en Duitsland in elk geval helemaal klaar voor.”

Duurzaam en betaalbaar

Er is en wordt door KlokGroep hoog ingezet op de woonconcepten BaseHome en Wonivo. Jeroen: “Daarmee kunnen we het door de overheid gevraagde aandeel van twee derde betaalbaar in onze projecten heel goed invullen: we kunnen meteen aan de slag.

De seriematigheid zorgt voor snelheid, vermindering van de benodigde capaciteit en betaalbaarheid, maar het biedt ook de beste opties om op grote schaal steeds duurzamer te gaan bouwen.” Ook andere uitdagingen in de markt worden door KlokGroep omgezet in kansen, waar mogelijk. Zo wordt op de groeiende netcongestie gereageerd met een pilot om zelf te voorzien in de energie van een nieuw te ontwikkelen bedrijvenpark, bij Wijchen. Eind 2025 verwacht KlokGroep de resultaten van die pilot – om te bezien of uitrollen een optie is, mogelijk ook naar woningbouwprojecten.

Goed gevulde portefeuille

KlokGroep is financieel gezien zeer stabiel. De solvabiliteit is alweer verbeterd ten opzichte van voorgaande jaren. In 2024 is een flink deel van de grondposities gerealiseerd en verkocht, waarmee de schuldpositie fors is afgebouwd. Ook de liquiditeit is daarmee meer dan op orde. Jeroen: “Dat komt ook deels, omdat we minder dan andere jaren hebben geïnvesteerd in nieuwe grondposities. We hebben al een hele goede portefeuille – genoeg voor ontwikkelen en bouwen van zeker 20.000 woningen.

Corporate governance en COR

Transparantie

Hoogste normen

Verbeteren

Corporate Governance betreft het zorgen voor goed bestuur en toezicht binnen het bedrijf. Belangrijke onderdelen hierbinnen zijn de strategie, het behalen van bedrijfsdoelstellingen, de bedrijfscultuur en de manier waarop we verantwoording afleggen en transparant communiceren.

KlokGroep streeft naar de hoogste normen, zowel op het gebied van wetgeving als de richtlijnen die in onze sector gelden. We zetten ons in voor maximale integriteit en transparantie in onze besluitvorming en communicatie met stakeholders.

Voor KlokGroep blijft het verbeteren van processen essentieel om een solide basis te behouden. Dat doen we op basis van onze kernwaarden: daadkrachtig, betrokken, samenwerkend en vernieuwend.

Centrale ondernemingsraad

COR en bestuur

De Centrale Ondernemingsraad (COR) binnen KlokGroep is opgericht na de overnames van Heilijgers en Adriaan van Erk. In 2024 zijn een aantal grote en complexe dossiers behandeld. Het belangrijkste daarvan: de harmonisatie en verbetering van het loonhuis voor alle werkmaatschappijen.

De samenwerking tussen de COR en het bestuur van KlokGroep is in 2024 constructief verlopen. De harmonisatie was niet alleen een belangrijke stap voor de organisatie, maar ook voor de ontwikkeling van de COR zelf.

Vooruitzichten COR

De fundamenten zijn gelegd, en het volgende jaar staat in het teken van verdere uitbouw van een goede samenwerking tussen COR en bestuur. De COR kijkt, mede dankzij de opgedane ervaring in 2024, met vertrouwen vooruit naar de toekomstige uitdagingen.

9,8%

Resultaat voor belasting ten opzichte van de netto-omzet

In 2023: 9,5 %

Kasstromen

De liquiditeitsratio’s zijn goed. Het werkkapitaal is stabiel gebleven met € 221 miljoen tegenover € 216 miljoen in 2023. Over 2024 is een positieve operationele kasstroom van € 46 miljoen gerealiseerd. De current ratio geeft net als voorgaand jaar een prima verhouding van 2,26 (was 2,45). KlokGroep beschikt over voldoende liquiditeiten om eventuele tegenvallers op te vangen. We blijven sterk op liquiditeit sturen, zodat wij niet voor verrassingen komen te staan.

Toekomst

Wij verwachten voor 2025, naast de (des-)investeringen in de grondportefeuille en verbouwingen op onze locaties in Amersfoort en Bergambacht geen grote investeringen in materiële vaste activa. De personeelsbezetting zal meegroeien met de ambitie van € 700 miljoen omzet in 2030. Naar verwachting zal de verhouding direct en indirect wel muteren naar een lager aandeel indirect personeel dan nu het geval is.

Tot ver na 2030 kunnen we daar zeker mee vooruit. Een aantal grote posities ontwikkelen we samen met partners, om de druk op de eigen investeringsrekening te verlichten.”

Verduurzaming als groeimarkt

Een andere belangrijke groeimarkt voor KlokGroep is de transformatie, verduurzamings- en onderhoudsmarkt.

Ook daar blijft immers onverminderd ‘werk aan de winkel’, de komende jaren, die een prettige zekerheid bieden voor de korte termijn. Jeroen: “Die markt heeft een planningshorizon van een half jaar tot een jaar en is de afgelopen jaren gestaag gegroeid, naar nu 60 miljoen euro. Dat ontwikkelt zich dus in de richting die we graag willen.”

Procedurepijn

Dat de omzetgroei in zijn geheel een beetje stagneert ten opzichte van 2023 komt onder meer door bezwaarprocedures. Jeroen: “Bij Adriaan van Erk staat nu door de bezwaren het omvangrijke Weespersluis in de wacht, terwijl bij Van de Klok in 2024 opeens drie projecten tegelijk door de procedures kwamen. Die onvoorspelbaarheid geeft veel uitdagingen in capaciteit en planning, maar door de schaalgrootte die we nu hebben, met drie volwaardige bouwende ontwikkelaars binnen KlokGroep, kunnen we pieken en dalen beter opvangen. De grilligheid in de procedures blijft dus wel een zorg, maar we kunnen ermee omgaan. Erger is dat de Raad van State de CO2-compensatie in reeds goedgekeurde bestemmingsplannen recent opnieuw ter discussie heeft gesteld. Wat dat kan en gaat betekenen, weten we nog niet. Het is afwachten.”

Financieel proces gestroomlijnd

Hoewel de integratie van de vier werkmaatschappijen meer voeten in de aarde had dan bedacht, zijn op allerlei vlakken enorme stappen gemaakt. Bijvoorbeeld in de harmonisatie van de arbeidsvoorwaarden. Maar vooral ook de stroomlijning van de financiële data. Jeroen, met trots: “Het is ons bijvoorbeeld gelukt om ons ERP-systeem binnen één jaar te uniformeren. Het

was een enorme klus erbij, over de projecten heen. Er waren in totaal wel vijftig mensen bij betrokken, uit alle werkmaatschappijen. Maar we hebben de deadlines gehaald, zonder issues, zonder extreem hoge kosten. We zijn allemaal heel tevreden met het resultaat en we hebben elkaar ook nog eens veel beter leren kennen. Dit laat goed zien, waartoe we in staat zijn, in deze relatief jonge netwerkorganisatie. De voordelen van de synergie in het netwerk: daar gaan we vanaf nu pas echt de vruchten van plukken. De integratie van de ondernemingen heeft serieus tijd gekost – terwijl we financieel toch op koers zijn gebleven. In de integratieperiode zijn best veel kosten gemaakt, die zich de komende jaren pas gaan uitbetalen.”

Meer datagedreven besluitvorming

Op het verlanglijstje staat nu vooral het optimaliseren van de data gedreven rapportages en besluitvorming. Jeroen: “We hebben enorm veel data. We moeten er alleen voor zorgen, dat je precies de juiste data op precies het juiste moment bij precies de juiste mensen kunt leveren. Niet te veel en niet te weinig. We moeten in control zijn, zonder dat we elkaar overvoeren met details die er niet toe doen. Ook dat hoort bij een goed georganiseerde netwerkorganisatie: zorgen dat je de verantwoordelijkheid veel lager in de organisatie kunt leggen. De bijbehorende data- en rapportagestructuur daar helemaal op afstemmen: daar zijn we nu mee bezig.”

Weerbaar en ondernemend

Al met al dus weinig reden tot klagen of zuchten, constateert Jeroen tevreden. De loonkosten stijgen nog wel, maar niet verontrustend. De forse stijging van de materiaalkosten door de oorlog in Oekraïne, begint af te vlakken. Jeroen: “We zijn er inmiddels aan gewend. Omdat de rente relatief rustig bleef, hebben we daar afgelopen jaar niet zo veel last van gehad. De Nederlandse vraag naar woningen blijft onverminderd hoog en de écht baanbrekende maatregelen van overheidswege zijn nog niet in zicht. De vraag naar woningen wordt dus alleen maar groter, maar de verkoopprij-

zen kunnen natuurlijk niet door blíjven groeien. Als die om wat voor reden dan ook gaan dalen, zal dat ongetwijfeld ook invloed gaan hebben op ons rendement. Door de handelsoorlogen en de wereldpolitiek kunnen nieuwe kostenstijgingen ontstaan, die we niet kunnen verhalen op de kopers. Maar er zit nog wel rek in de organisatie zelf. We hebben in vorige crises al vaker laten zien dat we goed kunnen anticiperen op onverwachte situaties. We vinden wel weer een weg om ermee te dealen.”

Omzet in miljoenen

In 2023: € 516

505 € 52

Bedrijfsresultaat in miljoenen

In 2023: € 50

€ 997K

Omzet per FTE

In 2023: € 1.032K

Risicomanagement

Risicomanagement

Ondernemen is niet zonder risico’s – dat hoort er nou eenmaal bij. Binnen KlokGroep vinden we het belangrijk om die risico’s goed in beeld te hebben en waar nodig actie te ondernemen. Door risico’s actief te managen, dragen we bij aan het behalen van onze strategische doelen én aan het succes van KlokGroep op de lange termijn. We richten ons daarbij op vier hoofdcategorieën van risico’s:

• Strategische risico’s

• Operationele risico’s

• Financiële risico’s

• Risico’s rondom wet- en regelgeving

Risicobereidheid

KlokGroep is een partij die actief risico’s neemt in vastgoedontwikkeling. Dat betekent niet dat we roekeloos zijn – we nemen alleen risico’s die we kunnen beïnvloeden en beheersen. Een project moet uitvoerbaar en financieel haalbaar zijn, anders stappen we er niet in. Bij elk risico kijken we of het in verhouding staat tot het mogelijke rendement. Onze risicobereidheid – ofwel hoeveel risico we bereid zijn te nemen – vormt de basis van ons risicoprofiel.

We beoordelen risico’s niet alleen op financiële gevolgen, maar ook op wat ze kunnen betekenen voor ons imago, onze mensen, het milieu en de maatschappij. In het overzicht dat volgt, laten we per risicocategorie zien hoe groot onze bereidheid is om risico’s te accepteren, van ‘avers’ tot ‘open’.

Risicobereidheidsschaal

Categorie

STRATEGISCH

Om onze langetermijndoelen te bereiken, kijken we niet alleen naar onze eigen organisatie, maar ook actief naar wat er speelt in de markt en de maatschappij. We willen kansen herkennen en daarop inspelen door te blijven investeren en vernieuwen. Als ondernemend familiebedrijf met lef zijn we bereid om iets meer risico te nemen dan gemiddeld – maar we gaan nooit onverantwoord te werk.

OPERATIONELE ACTIVITEITEN

KlokGroep is regisseur van grootschalige gebiedsontwikkelingen, bouwprojecten en serviceopdrachten. Als een project een gezond rendement biedt, zijn we bereid om daar beheersbare en beïnvloedbare risico’s voor te nemen. We wegen die risico’s zorgvuldig af. Eén ding is echter duidelijk: als het om veiligheid gaat, nemen we geen enkel risico.

FINANCIËLE POSITIE

We staan er financieel sterk voor en dat willen we graag zo houden. Daarom nemen we op financieel gebied alleen een laag risico. Stabiliteit en continuïteit zijn voor ons belangrijker dan snelle winst.

Bereidheid

GEBALANCEERD

WET- EN REGELGEVING

Onze verantwoordelijkheid groeit mee met onze organisatie. Betrouwbaarheid vinden we essentieel, vooral als het gaat om wet- en regelgeving. Op dit vlak accepteren we geen risico’s – we willen volledig voldoen aan de wet en doen wat maatschappelijk verantwoord is.

GEBALANCEERD

VOORZICHTIG

Avers

Focus op het beschermen van waarde en het vermijden van risico en onzekerheid zoveel mogelijk.

Voorzichtig

Voorkeur voor zeer veilige bedrijfsactiviteiten en strategieën of waar het nemen van risico geen kans heeft op significante gevolgen.

Gebalanceerd

Voorkeur voor veilige bedrijfsactiviteiten en strategieën, zorgvuldige en uitgebreide evaluatie van informatie voordat het nemen van beslissingen en het nemen van risico’s alleen met een goed controlesysteem op zijn plaats.

AVERS

Open

Bereid om zakelijke activiteiten en strategieën met minimale informatie zolang de winst hoog is en alleen als de juiste stappen zijn genomen om de blootstelling te minimaliseren.

Risicobeheersing

Strategie

Binnen KlokGroep hebben we duidelijke procedures en maatregelen opgesteld om risico’s tijdig te signaleren en aan te pakken. Elke vijf jaar stelt het bestuur een beleidsplan op, waarin we onze koers en ambities vastleggen. Dit plan wordt besproken met de Raad van Commissarissen en zo nodig bijgestuurd. Voor de periode 2025–2029 is het beleidsplan inmiddels geactualiseerd. Op basis hiervan maken de verschillende divisies hun eigen jaarplannen.

Begroting en rapportage

Elk jaar stellen we een gedetailleerde begroting op die aansluit bij de jaarplannen van onze divisies. We rapporteren elk kwartaal: we vergelijken de resultaten per divisie met de begroting én met het voorgaande jaar wat resulteert in een prognose voor het huidige jaar. Alles wordt samengevoegd in een kwartaalrapportage voor de hele groep.

Deze rapportage wordt besproken in het bestuur en gedeeld met relevante stakeholders.

Externe verslaggeving

De jaarrekening van KlokGroep maakt deel uit van ons Jaarverslag en wordt opgesteld volgens de richtlijnen van Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Hierin zijn de cijfers van KlokGroep zelf én van onze deelnemingen en groepsmaatschappijen verwerkt. Deloitte Accountants B.V. controleert onze jaarrekening. Jaarlijks ondertekent het bestuur een bevestiging waarin het zijn verantwoordelijkheid erkent voor een juiste en volledige weergave van de cijfers en verklaart dat alle relevante informatie aan de accountant is verstrekt.

Risicomatrix

Als onderdeel van ons risicomanagement is de risicomatrix in 2024 opnieuw geëvalueerd. Hierin staan alle materiële risico’s, ingedeeld op kans en impact voor de organisatie. In de eerste matrix is gekeken naar de risico’s zónder rekening te houden met bestaande beheersmaatregelen.

Vervolgens hebben we beoordeeld in hoeverre de bestaande maatregelen de risico’s voldoende afdekken. Waar nodig zijn aanvullende acties genomen om risico’s terug te brengen naar een acceptabel niveau. De aangepaste situatie is zichtbaar in de tweede matrix.

Risicomatrix

1. Wijzigingen in economische-, politieke en marktomstandigheden

2. Duurzaamheid

3. Innovatief vermogen

4. Beschikbaarheid van personeel

5. Beschikbaarheid van materialen

6. Projectbeheersing

7. Veiligheid

8. Grondposities

9. Digitale beveiliging

10. Krediet van de afnemers

11. Krediet van de leveranciers

12. Liquiditeit

13. Rente

14. Valuta

15. Niet voldoen aan wet- en regelgeving

16. Fraude

17. Integriteit opdrachtgevers

Effect beheersmaatregelen op hoogste bruto risico’s

Risico’s voor maatregelen Risico’s na maatregelen

Risicobeheersing

Overzicht risico’s

In het overzicht is aangegeven wat de impact is van verschillende risico’s op onze organisatie en resultaten. De trendindicator laat zien hoe het risiconiveau zich verhoudt tot dat van vorig jaar. Er zijn vier mogelijkheden:

• Nieuw (): het risico is dit jaar voor het eerst opgenomen

• Afgenomen (): het risico is minder ernstig dan vorig jaar

• Gelijk gebleven (=): het risico is onveranderd

• Toegenomen (): het risico is ernstiger geworden

Risicobeheersing Strategie

Risico Toelichting

1. Wijzigingen in economische-, politieke en marktomstandigheden

2. Duurzaamheid

3. Innovatief vermogen

4. Beschikbaarheid van personeel.

5. Beschikbaarheid van materialen

• Een beleidsplan gericht op de lange termijn met jaarlijkse evaluatie en invulling met jaarplannen.

• Doorontwikkeling afdoende periodieke stuurinformatie.

• Sterke sturing op beschikbaarheid liquiditeiten en faciliteiten.

• Spreiding van projecten over markten, locaties en opdrachtgevers.

• Duurzaamheidsbeleid met een visie voor de (middel)lange termijn.

• Duurzaamheidsmanager aangesteld.

• Budget beschikbaar gesteld voor werkmaatschappijen.

• Doorontwikkeling conceptmatige bouw gericht op duurzaamheid.

• Wagenpark in transitie naar volledig elektrisch.

• Stimuleren van toepassing van innovatieve producten en concepten.

• Budget beschikbaar gesteld voor werkmaatschappijen.

• Centrale werkgroep met deskundigen.

• Subsidie-expert om subsidiemogelijkheden innovaties te onderzoeken.

• Nieuw opgezette arbeidsmarktcommunicatie; intensivering wervingscampagne.

• Begeleiden, trainen en ontwikkelen van medewerkers.

• Binding jonge medewerkers via Jong Klok organisatie

• Om medewerkers te stimuleren nieuw personeel aan te brengen werken we met een (K)lokbonus.

• Tijdig voorraad aanleggen voor kritische onderdelen en/of materialen.

• Contractueel vastleggen prijsafspraken.

• Prijsrisico’s meenemen in opdrachten.

Trend

Risicobeheersing Operationele activiteiten

Risico Toelichting

6. Projectbeheersing

7. Veiligheid

8. Grondposities

9. Digitale beveiliging

• Hanteren van fasedocumenten bij iedere fase binnen een project welke door het bestuur wordt geaccordeerd.

• Detailcalculaties per project.

• Multidisciplinaire teams.

• Afsluiten van afzonderlijke verzekeringen bij projecten.

• Periodieke rapportages op projectniveau in combinatie met realtime inzichten.

• Veiligheidsrichtlijnen op iedere bouwplaats.

• Veiligheidscampagne ten behoeve van het verhogen van het besef rondom veiligheid en de persoonlijke invloed hierop.

• Normcertificeringen.

• Verwerving nieuwe posities alleen met zicht op ontwikkeling.

• Heroverweging plannen bestaande grondposities.

• Conservatieve waardering van grondposities.

• Aankoop in samenwerkingsverbanden.

• Spreiding over verschillen locaties.

• IT centraal georganiseerd

• General IT Controls waarborgen middels multifactor authenticatie, naast netwerkbeveiliging en applicatiebeveiliging.

• Externe toetsing netwerkbeveiliging.

• Continuïteit waarborgen door meer gebruik van cloudservices in plaats van on premise.

Risicobeheersing Financiële positie

Risico

10 Krediet van de afnemers

Toelichting

• KlokGroep screent haar afnemers. Indien gewenst worden externe credit ratings en/of rapporten over afnemers verkregen en gebruikt. Het beleid is om alleen te handelen met kredietwaardige en integere tegenpartijen.

• Indien nodig worden zekerheden verkregen rondom vorderingen op afnemers.

• Overdracht van woningen aan particuliere klanten vindt pas plaats nadat zij aan alle verplichtingen hebben voldaan.

• Andere klanten bestaan voornamelijk uit woningcorporaties, overheden en beleggers. Voor wat betreft kredietrisico kennen deze een laag risicoprofiel.

11. Krediet van de leveranciers

12. Liquiditeit

13. Rente

14. Valuta

• KlokGroep screent haar leveranciers. Indien gewenst worden externe credit ratings en/of rapporten over leveranciers verkregen en gebruikt. Het beleid is om alleen te handelen met kredietwaardige en integere tegenpartijen.

• Indien nodig worden zekerheden verkregen rondom leveringen.

• De liquiditeitsbehoefte wordt dagelijks, wekelijks, maandelijks en per kwartaal bewaakt. Maandelijks bepalen we de liquiditeitsbehoefte op lange termijn over de perioden van 1 tot 2 jaar. De netto liquiditeitsbehoefte vergelijken we met de beschikbare kredietfaciliteiten.

• Treasury expert aangesteld.

• De interestpercentages op de beschikbare faciliteiten baseren op een vaste rentevoet. Afhankelijk van de looptijd, omvang en het risico.

• Monitoren van kasstromen in vreemde valuta en waar nodig valutatermijncontracten afsluiten in overeenstemming met het risicobeleid van KlokGroep.

Risicobeheersing

Wet- en regelgeving

Risico Toelichting

15. Niet voldoen aan wet- en regelgeving

16. Fraude

17. Integriteit opdrachtgevers

• Wij hanteren gedragsregels – interne normen en waarden – welke zijn vastgelegd in onze bedrijfscode en waaraan iedereen binnen de organisatie zich moet houden.

• Om ongeautoriseerde geldtransacties te voorkomen hanteren wij het vierogen-principe.

• Functiescheiding tussen de beschikkende, beherende en registrerende functies.

• Het bestuur en de directie zijn zichtbaar aanwezig en betrokken bij processen. Zij hebben haar taken en verantwoordelijkheden verdeeld om zodoende voldoende inzicht en overzicht te houden op de gang van zaken. Hiertoe is gelaagdheid aangebracht in de managementstructuur. Met behulp van managementinformatie verkrijgt het het bestuur en de directie inzicht over verwachtingen en realisaties.

• Er worden interne audits uitgevoerd om te toetsen of interne processen worden gevolgd.

• Wij hanteren gedragsregels – interne normen en waarden – welke zijn vastgelegd in onze bedrijfscode en waaraan iedereen binnen de organisatie zich moet houden.

• Om ongeautoriseerde geldtransacties te voorkomen hanteren wij het vierogen-principe.

• Bevoegdheden vastgelegd.

• Functiescheiding tussen de beschikkende, beherende en registrerende functies.

• Het bestuur en de directie zijn zichtbaar aanwezig en betrokken bij processen. Zij hebben haar taken en verantwoordelijkheden verdeeld om zodoende voldoende inzicht en overzicht te houden op de gang van zaken. Hiertoe is gelaagdheid aangebracht in de managementstructuur. Met behulp van managementinformatie verkrijgt het het bestuur en de directie inzicht over verwachtingen en realisaties.

• Er worden interne audits uitgevoerd om te toetsen of interne processen worden gevolgd.

• KlokGroep screent haar afnemers. Indien gewenst worden externe credit ratings en/of rapporten over afnemers verkregen en gebruikt. Het beleid is om alleen te handelen met kredietwaardige en integere tegenpartijen.

• Voldoende spreiding opdrachten over opdrachtgevers.

• Proces zodanig ingericht dat meerdere personen betrokken zijn bij de totstandkoming van contracten/transacties.

Trend

• KlokGroep gaat veelal duurzame relaties aan, waaronder ook met afnemers. =

Risicomanifestatie 2024

De economische en maatschappelijke omstandigheden blijven in 2024 uitdagend en onvoorspelbaar. Hoewel de piek van de inflatie en rente inmiddels lijkt te zijn bereikt, blijft de druk op de woningmarkt en de bouwsector groot. De oorlog in Oekraïne duurt voort, het consumentenvertrouwen is laag en de politieke situatie – zowel nationaal als Europees – zorgt voor blijvende onzekerheid.

Daarnaast neemt de complexiteit van regelgeving toe. De uitspraak van de Raad van State over het stikstofbeleid heeft grote impact op onze sector. Europese regels, langdurige bezwaarprocedures en het verkrijgen van de juiste bestemmingen op grondposities zorgen voor vertragingen. Dit staat haaks op de ambitie van de overheid om procedures juist te versnellen. Ook netcongestie en de beschikbaarheid van energie vormen een groeiende uitdaging bij de ontwikkeling en realisatie van projecten.

Binnen KlokGroep volgen we deze ontwikkelingen op de voet. Onze bedrijfsprocessen zijn ingericht om risico’s vroegtijdig te signaleren, hierop te anticiperen en waar nodig passende mitigerende maatregelen te nemen.

Omdat we actief zijn in een markt met klantspecifieke producten, nemen we maatregelen om onze risico’s te beperken. Zodra opdrachten concreet zijn, kopen we tijdig materialen, arbeid en diensten in. We werken daarnaast nauw samen met co-makers, met wie we duurzame samenwerkingen aangaan.

Zoals blijkt uit onze jaarrekening is KlokGroep ook in 2024 financieel gezond. Dat geeft ons de ruimte en flexibiliteit om te blijven investeren, ook in roerige tijden. Onze ambitie om als familiebedrijf met lef toekomstbestendige leefomgevingen te creëren, houden we dan ook stevig vast. We kijken met vertrouwen naar de toekomst.

Kengetallen

Financiële positie

Voor een inzicht in de financiële positie kunnen de balansen van de laatste 3 jaren als volgt worden samengevat (in € 1.000):

De financiering hiervan vond plaats met:

Kengetallen

De navolgende ratio’s ten aanzien van solvabiliteit en liquiditeit kunnen aan de balansen worden afgeleid:

Solvabiliteitsratio’s

Liquiditeitsratio’s

Productie

De omzet is gebaseerd op basis van de productiewaarde. De afgelopen 3 jaren is als volgt weer te geven (in € 1.000)

Jaarrekening

Geconsolideerde balans per 31 december 2024 (voor resultaatbestemming)

Grondslagen

Algemene

toelichting

Belangrijkste activiteiten

De werkmaatschappijen van KlokGroep kennen ieder hun eigen specialisme. Zo ontwikkelen Van de Klok Nieuwbouw, Novaform Vastgoedontwikkelaars, Heilijgers, Novaform Polska, Novaform Deutschland en Adriaan van Erk vastgoedprojecten voor zowel binnenstedelijke- als uitbreidingslocaties. De bouwactiviteiten van Van de Klok Nieuwbouw, Heilijgers en Adriaan van Erk richten zich op nieuwbouw. De ontwikkeling, realisatie en verkoop van grondgebonden woningen zijn ondergebracht bij Van de Klok Nieuwbouw. Van de Klok Bestaande Bouw richt zich op renovatie, verduurzaming, transformatie en onderhoud in diverse segmenten. Adriaan van Erk Timmerfabriek richt zich op het toeleveren van kozijnen en deuren aan interne en externe klanten.

Ter ondersteuning van al deze activiteiten vallen onder KlokGroep ook werkmaatschappijen die actief zijn op het gebied van milieuadvies, duurzame energie en grondexploitatie.

Locatie feitelijke activiteiten

KlokGroep BV, statutair gevestigd te Druten, verricht haar activiteiten vanuit de locatie in Nijmegen op de Kanaalstraat 200 en is ingeschreven bij het handelsregister onder nummer 10025990.

Groepsverhoudingen

De vennootschap maakt deel uit van een groep, waarvan Klokkies BV te Druten aan het hoofd staat.

Grondslagen voor consolidatie

In de geconsolideerde jaarrekening van KlokGroep BV zijn de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep behorende maatschappijen en andere rechtspersonen waarop een overheersende zeggenschap kan worden uitgeoefend of waarover de centrale leiding wordt gevoerd. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering

en de resultaatbepaling van KlokGroep BV. De financiële gegevens van de groepsmaatschappijen en de andere in de consolidatie betrokken rechtspersonen en vennootschappen zijn volledig in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen onder eliminatie van de onderlinge verhoudingen en transacties. Belangen van derden in het vermogen en in het resultaat van groepsmaatschappijen zijn afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening tot uitdrukking gebracht. KlokGroep participeert in vennootschappen onder firma (VOF’s) en commanditaire vennootschappen (CV’s) waarin zij samen met één of meer andere partijen de zeggenschap uitoefent. Deze samenwerkingsverbanden worden proportioneel geconsolideerd, omdat de vennootschap gezamenlijk met de andere vennoten besluitvorming over de strategische en operationele activiteiten uitoefent en zij recht heeft op haar aandeel in de activa en verplichtingen van deze samenwerkingsverbanden. De activa, verplichtingen, baten en lasten van deze VOF’s en CV’s worden opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening naar rato van het aandeel van de vennootschap in het samenwerkingsverband. Interne transacties, vorderingen en schulden binnen de consolidatiekring zijn geëlimineerd.

Consolidatiekring

De resultaten van nieuw verworven groepsmaatschappijen en de andere in de consolidatie meegenomen rechtspersonen en vennootschappen worden geconsolideerd vanaf de overnamedatum. Op die datum worden de activa, voorzieningen en schulden gewaardeerd tegen de reële waarden. De betaalde goodwill wordt geactiveerd en afgeschreven over de economische levensduur. De resultaten van afgestoten deelnemingen worden in de consolidatie verwerkt tot het tijdstip waarop de groepsband wordt verbroken.

Overzicht geconsolideerde belangen

In de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen de financiële gegevens van:

Naam rechtspersoon Vestigingsplaats

KlokGrondexploitatie B.V.

KDG Gronden B.V.

KDG Koolhoven B.V.

KlokGarant B.V.

Trebbe-Klok Projecten V.O.F.

Heilijgers B.V.

De Markol B.V.

Odijk-West Beheer B.V.

Ontwikkelingsmaatschappij Kastanjelaan Leusden B.V.

Stichting Bewaarder Eembrugge Ocriet

Stichting Bewaarder Noordpolder Eemnes

V.O.F. Wilma-Heilijgers

V.O.F. Wilma-Heilijgers Eembrugge-Ocriet

Heilijgers Deelnemingen B.V.

Ontwikkelcombinatie Odijk-West C.V.

Van de Klok B.V.

Het Zuiden Holding B.V.

Asbestsanering Het Zuiden B.V.

M1 B.V.

Van de Klok Materieel B.V.

Van de Klok Nieuwbouw B.V. Nijmegen

Best Wonen V.O.F.

Bouwcombinatie Klok Trebbe Havenkade VOF

KBO-TW V.O.F. Nijmegen

V.O.F. Heumen Noord Nijmegen

V.O.F. Klok/Hendriks Nijmegen

V.O.F. Nieuwe Warande Eindhoven

V.O.F. Ontwikkelingscombinatie BPD Klok Nijmegen

V.O.F. Ontwikkelingscombinatie USP-Klok Nijmegen

V.O.F. Spoorlaan Tilburg

V.O.F. Victoria Haarsteeg Nijmegen

V.O.F. Zetten-Zuid Nijmegen

Van de Klok Bouw B.V. Nijmegen

Naam rechtspersoon

Van de Klok Bestaande Bouw B.V.

V.O.F. Leven in Lankforst

KlokEnergie B.V.

KlokVastgoed B.V.

Van de Klok Milieu B.V.

KlokPNO B.V.

Adriaan van Erk Groep B.V.

Adriaan van Erk Bouw B.V.

Adriaan van Erk Ontwikkeling B.V.

Oostergouw Dronten B.V.

Westerpoort Beheer B.V. Bergambacht

Adriaan van Erk Timmerfabriek B.V.

Adriaan van Erk Onroerend Goed B.V.

AvE Vogelenzang B.V.

Westerpoort C.V. Bergambacht

Adriaan van Erk Materieeldienst B.V.

Belwin B.V.

Weespmui B.V.

V.O.F. Weespersluis

Weespmui C.V.

Coldano B.V.

Autobedrijf Lanser B.V.

Novaform Holding B.V. Eindhoven *

Novaform Polska Sp. z o.o. S.K. Poznan (Polen)

Novaform Polska Sp. z o.o. Poznan (Polen)

Novaform Kolejova Sp. Z.o.o.

Novaform Koninko Sp. Z.o.o.

Poznan (Polen)

Poznan (Polen)

Novaform Naramowice Sp. Z.o.o. Poznan (Polen)

Novaform Deutschland GmbH

Wilhelmshöhe Projektentwicklungen GmbH

Novaform Vastgoedontwikkelaars West B.V.

Combinatie Novaform Trebbe B.V.

Combinatie Van Mierlo-Novaform

Ontwikkelingscombinatie De Staal V.O.F.

Ontwikkelingscombinatie Novaform Rijswijk B.V.

Ontwikkelingscombinatie Novaform-Fullhouse V.O.F.

Ontwikkelingscombinatie Novaform-Hooghwerff V.O.F.

Rivium Real Estate B.V.

Rivium Real Estate Warmtebeheer B.V.

Novaform Deelnemingen B.V.

* Het belang van KlokGroep BV in deze vennootschap is in 2024 uitgebreid.

Düsseldorf (Duitsland)

Düsseldorf (Duitsland)

Buiten de consolidatie blijven, wegens het ontbreken van overwegende zeggenschap en/of op basis van art. 2:407 BW Titel 9 (gemarkeerd met *), de volgende vennootschappen:

Naam rechtspersoon

A.D.A.M. Kalkumer Höfe UG & Co. KG

Angermund GmbH UG & Co. KG

Bouwerk B.V.

Centrum Weespersluis B.V.

Centrum Weespersluis C.V.

Vestigingsplaats

Düsseldorf (Duitsland) * 100,00%

Düsseldorf (Duitsland) * 65,00%

Bergambacht * 50,00%

Bergambacht * 57,00%

Bergambacht 27,36%

GEM Bloemendalerpolder Beheer B.V. Bergambacht *

GEM Bloemendalerpolder C.V. Bergambacht

GEM De Boomgaard Beheer B.V. Bergambacht 33,33%

GEM De Boomgaard C.V. Bergambacht 33,33%

GEM Koolhoven Beheer B.V.

Kalkumer Höfe Verwaltungs UG

Klok Investeringen Groep B.V.

Klok

V.O.F. Ottenhof, Azur en Klok

V.O.F. USP-Kuin-Klok

(Duitsland) *

Grondslagen

Verbonden partijen

Als verbonden partij worden alle rechtspersonen aangemerkt waarover overheersende zeggenschap, gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. Ook rechtspersonen die overwegende zeggenschap kunnen uitoefenen worden aangemerkt als verbonden partij. Ook de statutaire bestuursleden, andere sleutelfunctionarissen in het management van de rechtspersonen en nauwe verwanten zijn verbonden partijen.

Fusies en overnames

De verkrijgingsprijs bestaat uit het geldbedrag of het equivalent hiervan dat is overeengekomen voor de  verkrijging van de overgenomen onderneming vermeerderd met eventuele direct toerekenbare kosten. Indien de verkrijgingsprijs hoger is dan het nettobedrag van de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva wordt het meerdere als goodwill geactiveerd onder de immateriële vaste activa.

Schattingen

Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat het bestuur van KlokGroep BV zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en dat het bestuur schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in art. 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

Vergelijkende cijfers

De vergelijkende cijfers van het voorgaande boekjaar zijn, waar nodig, slechts qua rubricering voor vergelijkingsdoeleinden aangepast. De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar.

Grondslagen

voor financiële verslaggeving

Algemene grondslagen

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving voor grote rechtspersonen, die uitgegeven zijn door de Raad voor de Jaarverslaggeving.

Schattingswijzigingen

In het boekjaar is een schattingswijziging doorgevoerd met betrekking tot de bepaling van de garantievoorziening. Deze wijziging is het gevolg van een evaluatie van de gerealiseerde garantie-uitgaven in voorgaande jaren ten opzichte van de eerder gevormde voorziening, in combinatie met een herbeoordeling van de onderliggende grondslagen en uitgangspunten.

Op basis van deze analyse is geconcludeerd dat de eerder gehanteerde percentages en parameters niet langer in voldoende mate aansluiten bij de actuele ervaringen en verwachtingen. Daarom zijn zowel de gehanteerde percentages als de daaraan ten grondslag liggende waarderingsgrondslagen aangepast, teneinde een meer realistische inschatting van de toekomstige garantieverplichtingen te verkrijgen.

De wijziging betreft een schattingswijziging in de zin van RJ 140.85 en is prospectief verwerkt in de jaarrekening. De impact van deze wijziging betreft een vrijval ten bedrage van €  2.933.947 en is verantwoord in de winst-enverliesrekening van het boekjaar.

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa Op iedere balansdatum wordt beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. Een bijzondere waardeverminderingsverlies wordt direct als een last verwerkt in de winst-en-verliesrekening onder gelijktijdige verlaging van de boekwaarde van het betreffende actief.

Omrekening van vreemde valuta

Vorderingen, schulden en verplichtingen in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers per balansdatum.

Transacties in vreemde valuta’s gedurende de verslagperiode worden in de jaarrekening verwerkt tegen de koers die geldt op de datum van de transactie. De uit de omrekening per balansdatum voortvloeiende koersverschillen worden opgenomen in de winst-en-verliesrekening.

De buitenlandse groepsmaatschappijen en nietgeconsolideerde deelnemingen kwalificeren als bedrijfsuitoefening in het buitenland met een andere functionele

valuta dan die van de vennootschap. Voor de omrekening van de jaarrekening van deze bedrijfsuitoefening in het buitenland wordt de koers op balansdatum gehanteerd voor de balansposten en de wisselkoersen op de transactiedata voor de posten van de winst-en-verliesrekening. De omrekeningsverschillen die optreden, worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het groepsvermogen gebracht en verwerkt in de reserve omrekeningsverschillen. Dit geldt eveneens voor de omrekeningsverschillen op leningen die deel uitmaken van de netto-investering in de bedrijfsuitoefening in het buitenland.

Indien een bedrijfsuitoefening in het buitenland met een andere functionele valuta dan die van de vennootschap wordt vervreemd, worden de cumulatieve omrekeningsverschillen verwerkt in de wint-en-verliesrekening als onderdeel van het resultaat op de verkoop van de bedrijfsuitoefening in het buitenland.

Leases

De vennootschap heeft leasecontracten afgesloten waarbij nagenoeg alle voor- en nadelen die aan het eigendom verbonden zijn, niet bij de vennootschap liggen. Deze leasecontracten worden verantwoord als operational leasing. Verplichtingen uit hoofd van operational leasing worden op lineaire basis verwerkt in de winst-en-verliesrekening over de looptijd van het contract.

Financiële instrumenten

Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten (zoals vorderingen en schulden) als afgeleide financiële instrumenten (derivaten) verstaan.

In de toelichting op de onderscheiden posten van de balans wordt de reële waarde van het betreffende instrument toegelicht als die afwijkt van de boekwaarde.

Indien het financiële instrument niet in de balans is opgenomen, wordt de informatie over de reële waarde gegeven in de toelichting op de ‘Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen en voorwaardelijke activa en verplichtingen’.

Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost van de ‘Grondslagen voor de waardering van activa en passiva’.

Binnen KlokGroep is geen sprake van afgeleide financiële instrumenten.

Enkelvoudige winst-en-verliesrekening

Er wordt gebruik gemaakt van de vrijstelling tot het opstellen van een verkorte winst-en-verliesrekening ingevolge artikel 402.

Grondslagen

voor

waardering van activa en passiva

Algemene grondslagen voor waardering activa en passiva

De waardering van activa en passiva vinden plaats op basis van historische kosten, tenzij anders vermeld.

Immateriële vaste activa

De immateriële vaste activa worden gewaardeerd op het bedrag van de bestede kosten, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De jaarlijkse afschrijvingen bedragen een vast percentage van de bestede kosten, zoals nader in de toelichting op de balans is gespecificeerd. De verwachte gebruiksduur en de afschrijvingsmethode worden aan het einde van elk boekjaar opnieuw beoordeeld.

Materiële vaste activa

De materiële vaste activa worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de verwachte toekomstige gebruiksduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op terreinen wordt niet afgeschreven.

Financiële vaste activa

Deelnemingen met invloed van betekenis

Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode (nettovermogenswaarde).

Wanneer 20% of meer van de stemrechten uitgebracht kan worden, wordt ervan uitgegaan dat er invloed van betekenis is.

De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de desbetreffende deelneming.

Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover KlokGroep BV in deze situatie geheel of gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, dan wel de feitelijke verplichting heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt hiervoor een voorziening getroffen. De voorziening wordt primair ten laste van de vorderingen op deze deelneming gebracht.

De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gebaseerd op de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva op het moment van acquisitie. Voor de vervolgwaardering worden de grondslagen toegepast die gelden voor deze jaarrekening, uitgaande van de waarden bij eerste waardering.

Als resultaat wordt verantwoord het bedrag waarmee de boekwaarde van de deelneming sinds de voorafgaande jaarrekening is gewijzigd als gevolg van het door de deelneming behaalde resultaat.

Deelnemingen zonder invloed van betekenis

Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en indien van toepassing onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen. Als resultaat wordt in aanmerking genomen het in het verslagjaar gedeclareerde dividend van de deelneming, waarbij niet in contanten uitgekeerde dividenden worden gewaardeerd tegen reële waarde.

Overige vorderingen

De onder financiële vaste activa opgenomen vorderingen worden initieel gewaardeerd tegen de reële waarde onder aftrek van transactiekosten (indien materieel). Vervolgens worden deze vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, welke in het algemeen gelijk is aan de nominale waarde. Bij de waardering wordt rekening gehouden met eventuele waardeverminderingen.

Voorraden

De strategische voorraad betreffen grondposities die zijn verworven om in de nabije toekomst te ontwikkelen als bouwlocatie. De strategische voorraad wordt gewaardeerd tegen kostprijs of lagere opbrengstwaarde. De kostprijs bestaat uit de verkrijgingsprijs, vermeerderd met overige kosten om de voorraden op hun huidige plaats en in hun huidige staat te brengen. De opbrengstwaarde is gebaseerd op de meest betrouwbare schatting van het bedrag dat de voorraden maximaal zullen opbrengen, onder aftrek van nog te maken kosten.

Voorraad materialen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen kostprijs en vervolgens gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden.

Het onderhanden werk en de voorraden gereed product worden bij eerste waardering gewaardeerd tegen kostprijs en vervolgens gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze lagere nettoopbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat het directe materiaalverbruik, de directe loon- en machinekosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend en een opslag voor indirecte kosten. De netto-opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs, onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop.

Onderhanden projecten

De onderhanden projecten die zijn overeengekomen met een derde voor de constructie van een gebouw, worden gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectkosten vermeerderd met de toegerekende winst en verminderd met verwerkte verliezen en gedeclareerde termijnen. Projectopbrengsten worden verwerkt per afzonderlijke prestatieverplichting, conform de grondslagen voor de ‘netto-omzet’. Indien het resultaat op een onderhanden project niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat

wordt geen winst toegerekend. De projectkosten omvatten de direct op het project betrekking hebbende kosten, de kosten die toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend. Indien projecten met vreemd vermogen zijn gefinancierd worden de projectkosten vermeerderd met de betaalde rente. In het boekjaar gerealiseerde projectopbrengsten worden als onderdeel van de netto-omzet in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Projectkosten worden verwerkt naar de aard van de kosten.

In de onderhanden projecten zijn tevens begrepen de uit projectontwikkeling voortkomende projecten indien en voor zover voor eenheden van het project vóór of tijdens de constructie een onvoorwaardelijke verkoopovereenkomst is afgesloten.

Onderhanden projecten waarvan het saldo een debetstand vertoont, worden gepresenteerd onder de vlottende activa. Onderhanden projecten waarvan het saldo een creditstand vertoont, worden gepresenteerd onder de kortlopende schulden.

Vorderingen

De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen.

Liquide middelen

Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

Aandeel derden in het groepsvermogen

Het aandeel van derden in het groepsvermogen betreft het minderheidsbelang van derden in het eigen vermogen van geconsolideerde maatschappijen. Het aandeel van derden in het resultaat van geconsolideerde maatschappijen wordt in de winst-en-verliesrekening in mindering gebracht op het groepsresultaat.

Indien de aan het minderheidsbelang van derden toerekenbare verliezen het minderheidsbelang van derden in het eigen vermogen van de geconsolideerde maatschappijen overtreffen, komt het verschil, alsmede komen eventuele verdere verliezen, volledig ten laste van de vennootschap, tenzij en voor zover de minderheidsaandeelhouder de verplichting heeft, en in staat is, om die verliezen voor haar rekening te nemen. Als de geconsolideerde maatschappijen vervolgens weer winst maken, komen die winsten volledig ten gunste van vennootschap totdat de door vennootschap voor haar rekening genomen verliezen zijn gerecupereerd.

Voorzieningen

Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten.

De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de contante waarde, tenzij anders vermeld.

De voorzieningen hebben een overwegend langlopend karakter.

Latente belastingverplichtingen

Voor verschillen die ontstaan tussen commerciële en fiscale waardering van activa wordt een voorziening latente belasting gevormd tegen het nominale tarief.

Garantieverplichtingen

Ten behoeve van mogelijke claims inzake opgeleverde werken is een garantievoorziening opgenomen waaraan jaarlijks een vast percentage van de omzet in dat jaar wordt gedoteerd, waarbij op basis van individuele beoordeling de volledigheid wordt vastgesteld. Gehonoreerde claims worden ten laste van de voorziening gebracht. Periodiek wordt het percentage getoetst op basis van de realisatie.

Jubileumvoorziening

De voorziening voor toekomstige jubileumuitkeringen wordt opgebouwd gedurende het dienstverband van de werknemers tot de datum waarop de uitkering volgens de arbeidsvoorwaarden zal plaatsvinden. Bij de berekening wordt de blijfkans van de werknemers in aanmerking genomen. De voorziening wordt opgenomen tegen de nominale waarde.

Overige voorzieningen

De overige voorzieningen hebben betrekking op schadeclaims of andere geschillen waarin KlokGroep betrokken is en waarvan het onzeker is of, en in hoeverre, daaruit een verplichting zal voortvloeien.

Langlopende schulden

Langlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de langlopende schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Langlopende schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er geen sprake is van agio of disagio of transactiekosten is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde van de schuld.

Kortlopende schulden

Kortlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Kortlopende schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Dit is meestal de nominale waarde.

Grondslagen

voor de resultaatbepaling

Algemene grondslagen voor de resultaatbepaling

Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden vóór het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Netto-omzet

Onder netto-omzet wordt verstaan de opbrengsten voortvloeiend uit prestatieverplichtingen aangaande het leveren van goederen alsmede de projectopbrengsten van onderhanden projecten onder aftrek van kortingen en de over de omzet geheven belastingen.

Opbrengsten worden verwerkt per afzonderlijk te onderscheiden prestatieverplichting. Een toegezegd goed is te onderscheiden als wordt voldaan aan de volgende criteria:

• de afnemer kan de voordelen van de goederen of diensten zelfstandig benutten, al dan niet gezamenlijk metmiddelen die de afnemer heeft of kan verkrijgen; en

• de toezegging om de goederen te leveren is te onderscheiden van de overige in de overeenkomst opgenomen toezeggingen.

Indien twee of meer in een overeenkomst opgenomen toezeggingen om goederen te leveren niet afzonderlijk te onderscheiden zijn, worden de toezeggingen gecombineerd tot een combinatie van goederen die gezamenlijk te onderscheiden zijn van overige toezeggingen in de overeenkomst. In geval er sprake is van meerdere prestatieverplichtingen in een overeenkomst, wordt de totale transactieprijs aan de prestatieverplichtingen toegerekend naar rato van de waarde van de prestatieverplichtingen. Deze toerekening wordt gebaseerd op de zelfstandige verkoopprijs per prestatieverplichting. Bij het bepalen van de totale transactieprijs wordt de omvang van een te verwerken variabele vergoeding bepaald door een schatting te maken. Bij het maken van die schatting wordt voorzichtigheid toegepast.

Opbrengsten voortvloeiend uit prestatieverplichtingen aangaande de uitvoering van onderhanden projecten, die zijn overeengekomen met een derde voor de constructie van een gebouw, worden opgenomen naar rato van de mate waarin prestaties zijn verricht, gebaseerd op de tot balansdatum in het kader van het project gemaakte kosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. De kostprijs van de verrichte prestaties wordt aan dezelfde periode toegerekend.

Projectopbrengsten zijn de contractueel overeengekomen opbrengsten en opbrengsten uit hoofde van meer- en minderwerk, claims en vergoedingen indien en voor zover het waarschijnlijk is dat deze worden gerealiseerd en ze betrouwbaar kunnen worden bepaald. Projectkosten zijn de direct op het project betrekking hebbende kosten, die in het algemeen aan projectactiviteiten worden toegerekend en toegewezen kunnen worden aan het project, en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend.

Indien het waarschijnlijk is dat de totale projectkosten de totale projectopbrengsten overschrijden, dan worden de verwachte verliezen onmiddellijk in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Dit verlies wordt verwerkt in de kostprijs van de omzet. De voorziening voor het verlies maakt deel uit van de post onderhanden projecten op de balans.

Overige bedrijfsopbrengsten

De overige bedrijfsopbrengsten betreffen opbrengsten die voortkomen uit incidentele bedrijfsactiviteiten en bestaan uit:

• exploitatieresultaten projecten; en

• boekwinsten verkoop materiële vaste activa; en

• overige opbrengsten.

- Exploitatieopbrengsten projecten

Exploitatieresultaten projecten hebben onder andere betrekking op het saldo van opbrengsten en kosten uit (tijdelijke) verhuur van strategische voorraadposities.

- Boekwinsten verkoop materiële vaste activa

Boekwinsten die voortvloeien uit de verkoop van materiële vaste activa worden verantwoord op het moment dat alle belangrijke rechten op economische voordelen alsmede alle belangrijke risico’s zijn overgegaan op de koper.

- Overige opbrengsten

Overige opbrengsten betreft de categorie opbrengsten die niet ondervangen wordt door de netto-omzet of de andere categorieën in de overige bedrijfsopbrengsten.

Personeelskosten

Pensioenen

De vennootschap heeft een pensioenregeling. De regeling wordt gefinancierd door afdrachten aan pensioenuitvoerders, te weten verzekeringsmaatschappijen en bedrijfstakpensioenfondsen. De pensioenverplichtingen uit de regeling wordt gewaardeerd volgens de ‘verplichtingenbenadering’. In deze benadering wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de winsten-verliesrekening verantwoord. Additionele verplichtingen, waaronder eventuele verplichtingen uit herstelplannen van de pensioenuitvoerder, leiden tot verhoging van toekomstige premies. Ultimo 2024 (en 2023) waren er voor de groep geen pensioenvorderingen en geen verplichtingen naast de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerde verschuldigide premie.

De meerderheid van de medewerkers heeft een pensioenregeling die is ondergebracht bij BPF Bouw. Deze pensioenregeling betreft een middelloonregeling en een beschikbare premieregeling. De dekkingsgraad (marktwaarde van de beleggingen uitgedrukt in een percentage van de voorziening pensioenverplichtingen volgens de grondslagen van DNB) van het fonds op 31 december 2024 is 125,8% (31 december 2023: 123,9%).

Afschrijvingen

De afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa worden berekend door middel van vaste percentages van de aanschaffingswaarde respectievelijk bestede kosten op basis van de verwachte economische levensduur.

Belastingen

De vennootschapsbelasting wordt berekend tegen het geldende tarief over het resultaat van het boekjaar, waarbij rekening wordt gehouden met permanente verschillen tussen de winstberekening volgens de jaarrekening en de fiscale winstberekening en waarbij actieve belastinglatenties (indien van toepassing) slechts worden gewaardeerd voor zover de realisatie daarvan waarschijnlijk is. Het effectieve belastingtarief is een samengesteld Nederlands, Pools en Duits tarief en wijkt derhalve af van het toepasselijke belastingtarief.

Resultaat deelnemingen

Deelnemingen met invloed van betekenis

Deelnemingen met invloed van betekenis Als resultaat van deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, wordt opgenomen het aan de vennootschap toekomende aandeel in het resultaat van deze deelnemingen. Dit resultaat wordt bepaald op basis van de bij KlokGroep BV geldende grondslagen voor waardering en resultaatbepaling.

Deelnemingen zonder invloed van betekenis

Bij deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, wordt het dividend als resultaat aangemerkt. Verwerking hiervan vindt plaats onder de financiële baten en lasten.

Grondslagen

voor de opstelling van het geconsolideerde kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode.

De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen en schulden aan kredietinstellingen.

Kasstromen in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen een geschatte gemiddelde koers. Koersverschillen inzake geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomoverzicht getoond.

Winstbelastingen, ontvangen interest en ontvangen dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde interest en betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten.

De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen wordt opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geldmiddelen heeft plaatsgevonden. Hierbij worden geldmiddelen aanwezig in deze groepsmaatschappijen afgetrokken van de aankoopprijs.

Toelichting op de geconsolideerde balans

1. Immateriële vaste activa

Investeringen 0

De goodwill heeft voor een bedrag van € 17.480.624 (2023: € 19.748.380) betrekking op de overname van de aandelen in Adriaan van Erk Groep BV. De resterende levensduur bedraagt 8 jaar.

De goodwill heeft voor een bedrag van € 6.959.372 (2023: € 11.134.995) betrekking op de overname van de aandelen in Heilijgers BV. De resterende levensduur bedraagt 2 jaar.

De goodwill heeft voor een bedrag van € 89.169 (2023: € 186.405) betrekking op de overname van de aandelen in Asbestsanering het Zuiden Holding BV. De resterende levensduur bedraagt 1 jaar.

De goodwill heeft voor een bedrag van € 0 (2023: € 1.053.097) betrekking op de overname van de aandelen in Caldona BV. De resterende levensduur bedraagt 0 jaar.

Toelichting op de geconsolideerde balans

2. Materiële vaste activa

Op bedrijfsterreinen vindt geen afschrijving plaats. De afschrijvingen op bedrijfsgebouwen, machines en installaties en andere vaste bedrijfsmiddelen bedraagt 20%.

De afschrijvingen worden naar tijdsgelang vanaf het moment van ingebruikname van het actief berekend over de aanschaffingswaarden, rekening houdend met een restwaarde.

Toelichting op de geconsolideerde balans

3. Financiële vaste activa

+ afgestoten kapitaalbelangen)

KlokGroep BV, of één der dochtermaatschappijen, participeert in diverse (aannemers-)combinaties gericht op de realisatie van diverse grote bouwprojecten. De deelnemingen staan gewaardeerd tegen de nettovermogenswaarde.

De overige vorderingen betreffen vorderingen met een langlopend karakter op verbonden partijen uit hoofde van samenwerkingen en projecten. Verkregen zekerheden zijn hypotheekrecht en verpanding van huurovereenkomsten, voorraden, inventaris en machines. Over de overige vorderingen wordt een vaste rente berekend die varieert tussen 0% en 2% per jaar. De leningen worden deels binnen vijf jaar volledig afgelost.

Toelichting op de geconsolideerde balans

4. Voorraden

31/12/2024 31/12/2023

Onderhanden werk

Strategische voorraden

De afwaardering in verband met de geschatte lagere opbrengstwaarde bedraagt ultimo 2024 € 33.250.209 (2023: € 36.478.558). De afgewaardeerde strategische voorraad heeft een boekwaarde van € 76.234.260 (2023: € 69.637.673). De eerdere afwaardering op deze voorraad is in 2024 met € 6.241.531 teruggedraaid (2023: € 1.728.968). De afwaardering gedurende 2024 bedraagt € 3.013.182 (2023: € 2.914.560). De in het boekjaar verantwoorde last in de winst-en-verliesrekening bedraagt € 3.228.349 -/- (2023: € 1.185.592). De boekwaarde van de strategische voorraad die dient als zekerheidstelling voor de financiering bedraagt € 3.505.250 (2023: € 3.505.250). De in 2024 geactiveerde rente in de voorraad bedraagt € 1.655.535 (2023: € 2.024.792).

Materialen

Voor materialen is geen voorziening gevormd.

Gereed product

Dit betreft de voorraad onverkochte woningen en/of onverkochte commerciële eenheden. Voor gereed product is geen voorziening gevormd.

Toelichting op de geconsolideerde balans

5. Onderhanden projecten

Afwaardering in verband met geschatte lagere opbrengstwaarde

Cumulatief resultaat op de onderhanden projecten

De geactiveerde rente in de onderhanden projecten bedraagt ultimo 2024 € 0 (2023 € 132.604). In de netto-omzet van het boekjaar is een bedrag van € 357.104.017 inzake opbrengsten uit onderhanden projecten verantwoord.

Toelichting op de geconsolideerde balans

6. Vorderingen

Overige vorderingen en overlopende activa

De voorziening voor vermoedelijke oninbaarheid bedraagt € 238.673 (2023: € 471.448).

7. Liquide middelen 31/12/2024 31/12/2023

Rekening courant banken

De liquide middelen staan ter vrije beschikking voor een bedrag van € 49.418.443 (2023: € 35.730.223).

De liquidemiddelen die niet ter vrije beschikking staan, betreft voor een bedrag van € 3.642.486 liquide middelen bij combinatiewerken (2023: € 5.594.074) en € 1.598.590 liquide middelen op G-rekeningen (2023: € 1.987.781).

Toelichting op de geconsolideerde balans

8. Eigen vermogen

Voor een toelichting op het aandeel van de rechtspersoon in het groepsvermogen wordt verwezen naar de toelichting op het eigen vermogen in de enkelvoudige jaarrekening. Hierin wordt tevens het totaalresultaat van de rechtspersoon weergegeven.

Minderheidsaandeel

Het verloop gedurende het boekjaar is als volgt:

Aandeel derden in resultaat

Toelichting op de geconsolideerde balans

9. Voorzieningen

De voorzieningen zijn in overwegende mate als langlopend te beschouwen.

Latente belastingverplichtingen

Voor het verschil tussen de bedrijfseconomische en fiscale waardering van grondposities is een voorziening latente vennootschapsbelasting opgenomen tegen nominaal tarief van 25,8%.

Financieel | Jaarrekening

10. Langlopende schulden

Schulden aan kredietinstellingen

De rente op diverse financieringen is deels variabel en varieert tussen de 1-maands Euribor met een opslag van 2,86% en de 3-maands Euribor met een opslag van 2,65%. De vaste rente bedraagt tussen 1,2% en 5,5% per jaar.

De leningen worden binnen vijf jaar volledig afgelost.

Voor de overige zekerheden wordt verwezen naar niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen. Daarnaast is op een aantal grondposities een eerste hypotheekrecht gevestigd.

Schulden aan participanten

Over de schuld wordt 5% rente berekend. Aflossing vindt uiterlijk 1 augustus 2025 plaats of wordt alsdan omgezet in aandelen.

Onderhandse leningen

De rente op de financiering varieert tussen 4,0% en 6,0% vast per jaar. De leningen worden binnen 5 jaar volledig afgelost. Als zekerheid is een eerste hypotheekrecht gevestigd op een grondpositie alsmede een pos/neg hypotheekbelofte op toekomstig te verwerven onroerende zaken.

Toelichting op de geconsolideerde balans

Financiële instrumenten

Voor de toelichting op primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de specifieke postgewijze toelichting.

Hierna is het beleid van de groep opgenomen ten aanzien van financiële risico’s.

Algemeen

De belangrijkste financiële risico’s waaraan KlokGroep onderhevig is zijn het valutarisico, het renterisico, het liquiditeitsrisico en het kredietrisico. Het financiële beleid van KlokGroep is erop gericht om op de korte termijn de effecten van koers- en renteschommelingen op het resultaat te beperken en om op lange termijn de marktwisselkoersen en marktrentes te volgen. KlokGroep maakt beperkt gebruik van financiële derivaten om de financiële risico’s die verbonden zijn aan bedrijfsactiviteiten te beheersen. De groep neemt met financiële derivaten geen speculatieve posities in.

Valutarisico

Het beleid van KlokGroep is om de valutarisico’s die voortvloeien uit verkopen en inkopen indien nodig af te dekken op het moment waarop de handelsvorderingen of handelsverplichtingen in de balans worden opgenomen. Daarnaast worden – als voldaan is aan strenge voorwaarden – de valutarisico’s die voortvloeien uit vaststaande verplichtingen en verwachte transacties afgedekt. De voornaamste valuta’s die dit risico veroorzaken zijn de Poolse zlotys. De risico’s die voortvloeienuit valutaposities worden regelmatig geanalyseerd en waar nodig afgedekt. Valutatermijncontracten worden gebruikt om de invloed van schommelingen in wisselkoersen te beperken. Ultimo boekjaar was er geen sprake van deze instrumenten.

Renterisico

Het renterisicobeleid heeft tot doel de renterisico’s die voortkomen uit de financiering binnen KlokGroep te beperken en daarmee tevens de nettorentelasten te optimaliseren. Dit beleid vertaalt zich in een gewenst profiel van vastrentende en variabelrentende posities inclusief liquide middelen.

Liquiditeitsrisico

Ieder kwartaal worden liquiditeitsbegrotingen opgesteld. Door tussentijdse monitoring en eventuele bijsturing worden liquiditeitsrisico’s beheerst. In de liquiditeitsbegrotingen wordt rekening gehouden met beperkte beschikbaarheid van liquide middelen waaronder bankgaranties. KlokGroep beschikt over een kredietfaciliteit van € 17.500.000 om fluctuaties tussen de betalingsverplichtingen en financiële bezittingen op te vangen.

Kredietrisico

KlokGroep beperkt het kredietrisico door gebruik te maken van kredietlimieten per financiële instelling en debiteuren door uitsluitend zaken te doen met financiële instellingen en debiteuren met een hoge kredietwaardigheid. Op balansdatum waren er geen significante concentraties van kredietrisico.

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen

Belastingen

KlokGroep BV vormt voor de vennootschapsbelasting een fiscale eenheid met haar dochtermaatschappijen met een belang groter dan 95%. Op grond van wet- en regelgeving zijn de vennootschap en alle binnen de fiscale eenheid gevoegde maatschappijen ieder hoofdelijk aansprakelijk voor ter zake door de fiscale eenheid verschuldigde belasting.

Kredietinstellingen

Voor de overige door de banken gestelde kredieten gelden de volgende zekerheden:

- hypotheek op de grondportefeuille;

- verpanding van de overige (bedrijfs)vorderingen die betrekking hebben op rechten uit samenwerkingsverbanden en grondposities c.q. bouwclaims en de aan deze vorderingen verbonden rechten en zekerheden.

- pari-passu-verklaring met betrekking tot de activa;

- afgifte van een vermogensverklaring der aandeelhouders van 32,5%;

- verpanding van huurpenningen.

KlokGroep BV en haar dochtermaatschappijen met een belang groter dan 95%, zijn ieder hoofdelijk aansprakelijk voor de door de bank verleende kredietfaciliteiten.

Garanties

Per 31 december 2024 was voor een bedrag van € 16.306.827 (2023: € 14.824.931) aan bankgaranties afgegeven.

Per 31 december 2024 was voor een bedrag van € 2.715.544 (2023: € 1.369.079) aan oplevergaranties afgegeven.

Overige verplichtingen

Ten aanzien van de strategische grondposities heeft KlokGroep BV een mogelijke nabetalingsverplichting bij bestemmingsplanwijziging. De nabetalingsverplichting kan oplopen tot een maximum bedrag van € 39.969.493 (2023: € 28.926.408). De verwachte nabetalingsverplichting voor aankomend jaar bedraagt € 12.314.584 (2023: € 2.809.255) en voor de periode tot 5 jaar € 15.592.239 (2023: € 26.117.153) en daarna € 9.948.435 (2023: € 0). Het restant van € 2.114.236 (2023: € 0) is voorwaardelijk en daarom is de termijn ook onbekend.

Er is een lopend onderzoek vanuit TBB (Technisch Bureau Bouw & Infra) naar de juiste toepassing van de CAO Bouw & Infra door de bedrijven die vallen onder KlokGroep BV. De uitkomsten van het onderzoek zijn nog onbekend.

De huurverplichting vanuit de huur van bedrijfsgebouwen bedraagt tot einde huurcontract € 11.496.471 (2023: € 12.316.500).

De huurverplichting kan als volgt worden onderverdeeld:

- komend jaar: € 3.151.449 (2023: € 3.038.065);

- na één jaar: € 7.653.644 (2023: € 8.033.976);

- langer dan vijf jaar: € 691.378 (2023: € 1.244.460)

De leaseverplichting vanuit de lease van bedrijfswagens bedraagt tot einde contract € 6.470.147 (2023: € 6.500.479).

De leaseverplichting kan als volgt worden onderverdeeld:

- komend jaar: € 1.997.786 (2023: € 1.997.630);

- na één jaar: € 4.472.361 (2023: € 4.449.984);

- langer dan vijf jaar: € nihil (2023: € 52.865).

KlokGroep BV is hoofdelijk aansprakelijk voor alle schulden van VOF's en CV's waarin zij direct of indirect participeert.

Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening

1. Netto-omzet

De netto omzet kan als volgt over de segmenten worden verdeeld:

De behaalde omzet uit Nederlands activiteiten betreft 97,1% (2023: 97,7%) van het totaal, 2,9% (2023: 2,3%) van de omzet is behaald in overige landen binnen Europa.

De overige omzet behelst onder andere de verkoop van grondposities, dienstverlening uit hoofde van asbestsanering en verkoop van kozijnen en deuren.

Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening

2. Lonen en salarissen

salarissen

Gemiddeld aantal werknemers

Het gemiddeld aantal werknemers (fte) is als volgt te splitsen naar aard van de activiteiten:

In 2024 werkte 493 fte binnen Nederland (2023: 487 fte) en 13 buiten Nederland (2023: 13 fte).

Beloning bestuurders

Het bestuur brengt managementfee in rekening ten bedrage van € 187.824 (2023: € 187.824).

Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening

3. Afschrijvingskosten

Afschrijvingen op materiële vaste activa

Afschrijvingen op immateriële vaste activa

Af: boekresultaat desinvesteringen

4. Overige bedrijfskosten

Honoraria accountantskosten

Het totaal van de ten laste van het resultaat van het boekjaar gebrachte honoraria voor werkzaamheden van de externe accountant ten behoeve van de jaarrekening bedragen € 540.200 (2023: € 460.800).

Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening

5. Financiële baten en lasten

In de rentebaten en soortgelijke opbrengsten is een bedrag verantwoord ad € 1.118.576 (2023: € 330.931) welke betrekking heeft op verbonden partijen.

In de rentelasten en soortgelijke lasten is een bedrag verantwoord ad € 545.450 (2023: € 0) welke betrekking heeft op verbonden partijen en € 545.450 (2023: € 0) op participanten.

6. Belastingen

De belasting wordt berekend over het commerciële resultaat, rekening houdend met de mutatie in de voorziening voor latente belastingverplichtingen, met niet belastbare of aftrekbare bedragen en met andere fiscale faciliteiten.

KlokGroep BV vormt een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting met haar deelnemingen met uitzondering van de deelnemingen KlokPNO BV, Heilijgers BV, Novaform Deelnemingen BV en de deelnemingen met een belang van minder dan 95,1%.

De effectieve belastingdruk van KlokGroep BV bedraagt 30,5% (2023: 29,2%), het toepasselijk tarief bedraagt 25,8% (2023: 25,8%). Het verschil van 4,7% (2023: 3,4%) is als volgt te onderbouwen: belastinglast fiscaal transparante deelnemingen +1,0% (2023: -0,4%), niet en beperkt aftrekbare kosten en goodwill +4,1% (2023: +4,3%), buitenlandse belastingdruk -0,3% (2023: -0,2%) en overige verschillen -0,0% (2023: -0,3%).

Gebeurtenissen na balansdatum

Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan die nadere informatie geven over de feitelijke situatie op balansdatum en/of die leiden tot een ander beeld van de financiële toestand op balansdatum.

Vennootschappelijke balans per 31 december 2024 (voor resultaatbestemming)

Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening over 2024

Toelichting op de vennootschappelijke balans

Algemeen

De grondslagen van waardering en resultaatbepaling voor de enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar de opgenomen algemene toelichting op de geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening.

1. Immateriële vaste activa Goodwill €

Aanschafwaarde

20.878.113

Cumulatieve afschrijvingen -9.743.120

Boekwaarde per 1 januari 2024 11.134.993

Investeringen 0

Desinvesteringen aanschafwaarde 0

Desinvesteringen afschrijvingen 0

Afschrijvingen -4.175.623

Totaal mutaties 2024 -4.175.623

Aanschafwaarde

20.878.113

Cumulatieve afschrijvingen -13.918.743

Boekwaarde per 31 december 2024 6.959.370

De goodwill heeft voor een bedrag van € 6.959.370 (2023: € 11.134.993) betrekking op de overname van de aandelen in KlokPNO BV. Het afschrijvingspercentage bedraagt 20%; de resterende levensduur bedraagt 2 jaar.

Toelichting op de vennootschappelijke balans

2. Materiële vaste activa

Op bedrijfsterreinen vindt geen afschrijving plaats. De afschrijvingen op de andere vaste bedrijfsmiddelen bedraagt 20%.

De afschrijvingen worden naar tijdsgelang vanaf het moment van ingebruikname van het actief berekend over de aanschaffingswaarden, rekening houdend met een restwaarde.

Toelichting op de vennootschappelijke balans

3. Financiële vaste activa

Ter zekerheid voor de uitstaande vorderingen op groepsmaatschappijen zijn alle bezittingen en vorderingen van de deelnemingen verpand aan KlokGroep BV. Het gehanteerde rentepercentage over de uitstaande leningen bedragen 3,5 tot 4,0% (2023: 3,1%) op jaarbasis.

Ter dekking van de overige vorderingen heeft KlokGroep BV een hypotheekrecht op enkele grondposities.

Toelichting op de vennootschappelijke balans

4. Vorderingen

vorderingen en overlopende activa

Over de vorderingen op groepsmaatschappijen wordt rente berekend, jaarlijks wordt de rente opnieuw vastgesteld.

5. Liquide middelen

De liquide middelen staan ter vrije beschikking.

Toelichting

6. Eigen

De overige mutaties ad € 12.114.771 hebben betrekking op de betaalde goodwill inzake de uitbreiding van het belang van 95,1% naar 100% van Van de Klok BV en Novaform Holding BV.

Toelichting op de vennootschappelijke balans

Toelichting op de vennootschappelijke balans

Geplaatst kapitaal

Er zijn 477.907 gewone aandelen, met een nominale waarde van € 1 geplaatst en volgestort.

Agioreserve

De agioreserve omvat de opbrengsten uit de uitgifte van aandelen voor zover deze hoger zijn dan het nominale bedrag van de aandelen.

Wettelijke reserve

De wettelijke reserve deelnemingen bedraagt heeft betrekking op deelnemingen die volgens de netto vermogenswaarde zijn gewaardeerd. De reserve betreft de ingehouden winsten van deelnemingen, waarvan de vennootschap niet zonder medewerking van derden de uitkering kan bewerkstelligen. De wettelijke reserve wordt op individuele basis bepaald.

Onverdeeld resultaat

Bestemming van het resultaat over het boekjaar 2023

De jaarrekening 2023 is vastgesteld in de Algemene Vergadering gehouden op 15 mei 2024. De Algemene vergadering heeft bestemming van het resultaat over het boekjaar 2023 vastgesteld conform het voorstel van het bestuur. Van het onverdeelde resultaat van € 30.089.554 is € 15.652.632 uitgekeerd als dividend, waarvan € 8.600.000 is gedoteerd aan de agioreserves. Het restant ad € 14.436.922 is toegevoegd aan de overige reserves.

Voorstel tot resultaatbestemming 2024

Het bestuur stelt, met goedkeuring van de Raad van Commissarissen, aan de Algemene Vergadering voor het resultaat na belastingen over 2024 van € 33.476.569 als volgt te bestemmen: een bedrag van € 0 uit te keren als dividend en het resterende bedrag van € 33.476.569 toe te voegen aan de overige reserves.

7. Voorzieningen

Latente belastingverplichtingen

Voor het verschil tussen de bedrijfseconomische en fiscale waardering van grondposities is een voorziening latente vennootschapsbelasting opgenomen tegen nominaal tarief van 25,8%.

Toelichting op de vennootschappelijke balans

8. Langlopende schulden

aan kredietinstellingen

aan aandeelhouders

Schulden aan kredietinstellingen

De rente op diverse financieringen is deels variabel met 3-maands Euribor met een opslag van 2,35%. Het overige gedeelte heeft een vaste rente en varieert tussen 1,2% en 1,55% per jaar. De leningen worden binnen vijf jaar volledig afgelost. Voor de overige zekerheden wordt verwezen naar niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen.

Schulden aan aandeelhouders

Over de schuld wordt 5% rente berekend. Aflossing vindt uiterlijk 1 augustus 2025 plaats of wordt alsdan omgezet in aandelen.

Toelichting op de vennootschappelijke balans

9. Kortlopende schulden

Schulden aan kredietinstellingen

Schulden aan leveranciers en handelskredieten

en premies

schulden en overlopende passiva

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen

Belastingen

KlokGroep BV staat aan het hoofd van de fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting en is uit dien hoofde aansprakelijk voor de belastingschuld van de fiscale eenheid als geheel. De vennootschapsbelasting van KlokGroep BV wordt berekend alsof de vennootschap zelfstandig belastingplichtig zou zijn.

Aansprakelijkheid

Op grond van artikel 2:403 van het Burgerlijk Wetboek heeft KlokGroep BV zich hoofdelijk aansprakelijk verklaard voor de uit rechtshandelingen van Van de Klok Bestaande Bouw BV voortvloeiende schulden. De aansprakelijkheid is beperkt tot schulden die voortvloeien uit rechtshandelingen, zoals contracten, overeenkomsten, etc.

Overige verplichtingen

KlokGroep BV heeft zich hoofdelijk garant gesteld voor de nakoming van de verplichtingen jegens derden door een of enkele van haar dochtermaatschappijen tot een maximaal bedrag van € 52.678.790 (2023: 54.263.042).

De leaseverplichting vanuit de lease van bedrijfswagens bedraagt tot einde contract € 455.293.

De leaseverplichting kan als volgt worden onderverdeeld:

- komend jaar: € 142.354;

- na één jaar: € 312.939;

- langer dan vijf jaar: nihil.

Toelichting op de vennootschappelijke winst-en-verliesrekening

Winst-en-verliesrekening

Binnen de eigen resultatenrekening van de vennootschap zijn de volgende posten te onderscheiden waarin resultaten vanuit interactie met groepsmaatschappijen te onderkennen.

Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen gebeurtenissen voorgedaan die nadere informatie geven over de feitelijke situatie op balansdatum en/of die leiden tot een ander beeld van de financiële toestand op balansdatum.

Nijmegen, 4 juli 2025

Was getekend,

ACM van de Klok (namens Klokkies BV)

Overige gegevens

Statutaire regeling omtrent de bestemming van het resultaat

Met betrekking tot de resultaatverdeling is in artikel 29 van de statuten bepaald dat de bestemming van het resultaat door de Algemene Vergadering wordt vastgesteld.

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan: de aandeelhouders van KlokGroep B.V.

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2024

Ons oordeel

Wij hebben de jaarrekening 2024 van KlokGroep B.V. te Nijmegen gecontroleerd.

Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van KlokGroep B.V. op 31 december 2024 en van het resultaat over 2024 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

De jaarrekening bestaat uit:

1. De geconsolideerde en vennootschappelijke balans per 31 december 2024.

2. De geconsolideerde en vennootschappelijke winst-enverliesrekening over 2024.

3. Het geconsolideerde kasstroomoverzicht 2024.

4. De toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

De basis voor ons oordeel

Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie 'Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening'.

Wij zijn onafhankelijk van KlokGroep B.V. zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Informatie ter ondersteuning van ons oordeel

Wij hebben onze controlewerkzaamheden bepaald in het kader van de controle van de jaarrekening als geheel en bij het vormen van ons oordeel hierover. Onderstaande informatie ter ondersteuning van ons oordeel en onze bevindingen moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen of conclusies.

Controleaanpak frauderisico's

Wij hebben risico's geïdentificeerd en ingeschat op een afwijking van materieel belang op de jaarrekening die het gevolg is van fraude. Wij hebben tijdens onze controle inzicht verkregen in de entiteit en haar omgeving, de componenten van het interne beheersingssysteem, waaronder het risico-inschattingsproces en de wijze waarop het bestuur inspeelt op frauderisico's en het interne beheersingssysteem monitort en de wijze waarop de met governance belaste personen toezicht uitoefenen, alsmede de uitkomsten daarvan. Wij constateren dat het bestuur niet beschikt over een actuele/ geformaliseerde frauderisicoanalyse.

Wij hebben de opzet en de relevante aspecten van het interne beheersingssysteem geëvalueerd. Wij hebben de opzet en het bestaan geëvalueerd van interne beheersmaatregelen gericht op het mitigeren van frauderisico's.

Als onderdeel van ons proces voor het identificeren van risico's op een afwijking van materieel belang in de jaarrekening die het gevolg is van fraude, hebben wij frauderisicofactoren overwogen met betrekking tot frauduleuze financiële verslaggeving, oneigenlijke toe-eigening van activa en omkoping en corruptie. Wij hebben geëvalueerd of deze factoren een indicatie vormden voor de aanwezigheid van het risico op afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude.

De door ons geïdentificeerde frauderisico's zien toe op het doorbreken van de interne beheersing door het management, de waardering en toerekening van de onderhanden projecten in opdracht van derden en daarmee samenhangende verantwoording van de opbrengsten (specifiek de cost-tocome). De uitgevoerde specifieke werkzaamheden zijn als volgt:

• Het toetsen van specifieke journaalboekingen gedurende het jaar welke zijn geselecteerd op basis van frauderisicofactoren.

• Het toetsen van specifieke journaalboekingen rondom het einde van het boekjaar en andere aanpassingen die tijdens het opstellen van de financiële overzichten zijn aangebracht aanvaardbaar zijn.

• Het evalueren van de oordeelsvormingen en veronderstellingen van het management bij het maken van de in de financiële overzichten opgenomen schattingen.

• Het uitvoeren van een retrospectieve controle van de oordeelsvormingen en veronderstellingen van het management bij de opgenomen schattingen in de jaarrekening van voorgaand boekjaar.

• Indien van toepassing, het beoordelen van significante transacties (met verbonden partijen) buiten het kader van de normale bedrijfsvoering.

• Beoordelen van het proces met betrekking tot schattingen.

• Controleren van de tijdens het maken van de schattingen gehanteerde veronderstellingen.

• Detailwerkzaamheden op de cost-to-come (schattingselement).

• Nagaan of de voortgang van de onderhanden projecten in lijn met de richtlijnen uit RJ is bepaald.

• Nagaan of de financiële verantwoording tendenties vertoont die kunnen wijzen op management bias.

In onze controle bouwen wij een element in van onvoorspelbaarheid. Ook hebben wij de uitkomst van andere controlewerkzaamheden beoordeeld en overwogen of er bevindingen zijn die een aanwijzing geven voor fraude of het niet-naleven van wet- en regelgeving.

Wij hebben kennisgenomen van de beschikbare informatie en om inlichtingen gevraagd bij leden van het bestuur en de met governance belaste personen.

Wij hebben getoetst of de in het grootboek vastgelegde journaalposten en andere aanpassingen die tijdens het opstellen van de jaarrekening zijn aangebracht aanvaardbaar zijn.

Wij hebben geëvalueerd of de keuze en toepassing van de grondslagen voor financiële verslaggeving door de entiteit, met name die welke betrekking hebben op subjectieve waarderingen en complexe transacties, mogelijk wijzen op frauduleuze financiële verslaggeving.

Wij hebben geëvalueerd of de oordeelsvormingen en beslissingen van het management bij het maken van de in de financiële overzichten opgenomen schattingen wijzen op een mogelijke tendentie bij het management van de entiteit die mogelijk een risico vormt op een afwijking van materieel belang die het gevolg is van fraude. De oordeelsvormingen, schattingen en veronderstellingen die mogelijk een belangrijke invloed hebben op de jaarrekening zijn toegelicht in hoofdstuk Grondslagen voor financiële verslaggeving van de jaarrekening.

Wij hebben een retrospectieve beoordeling uitgevoerd van de oordeelsvormingen en veronderstellingen van het management met betrekking tot significante schattingen die in de jaarrekening van het voorgaande boekjaar zijn opgenomen.

Hieruit volgden geen signalen van fraude die kunnen leiden tot een afwijking van materieel belang.

Controleaanpak naleving van wet- en regelgeving

Wij hebben een algemeen inzicht verworven in het weten regelgevingskader dat van toepassing is op de entiteit door inlichtingen in te winnen bij leden van het bestuur, de met governance belaste personen en middels het lezen van notulen.

Voor zover materieel voor de jaarrekening, hebben wij op basis van onze risicoanalyse, en rekening houdende met het feit dat het effect van niet-naleving van wet- en regelgeving aanzienlijk varieert, het (vennootschaps)belastingrecht en de vereisten in het kader van Titel 9 van Boek 2 BW aangemerkt als wet- en regelgeving met een directe invloed op de jaarrekening.

Wij hebben voldoende en geschikte controle-informatie verkregen omtrent het naleven van de bepalingen van die wet- en regelgeving die gewoonlijk wordt geacht van directe invloed te zijn op de jaarrekening.

Daarnaast is de entiteit onderworpen aan overige wet- en regelgeving waarvan de gevolgen van niet-naleving een van materieel belang zijnde invloed kunnen hebben op de jaarrekening, bijvoorbeeld ten gevolge van boetes of rechtszaken.

Gezien de aard van de activiteiten van de entiteit en de complexiteit van deze overige wet- en regelgeving bestaat het risico dat niet wordt voldaan aan de vereisten van deze wet- en regelgeving.

Ten aanzien van deze wet- en regelgeving die geen direct effect hebben op de vaststelling van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening, zijn onze werkzaamheden beperkter. Naleving van wet- en regelgeving kan van fundamenteel belang zijn voor de operationele aspecten van de entiteit, voor de mogelijkheid van de entiteit om haar activiteiten voort te zetten, dan wel voor het voorkomen van sancties van materieel belang (bijv. het naleven van de voorwaarden van een vergunning voor het uitvoeren van een activiteit, of het naleven van regelgeving betreffende het milieu); niet-naleving van dergelijke wet- en regelgeving kan daarom van materieel belang zijnde invloed hebben op de jaarrekening. Onze verantwoordelijkheid is beperkt tot het uitvoeren van gespecificeerde controlewerkzaamheden ter bevordering van het identificeren van niet-naleving van wet- en regelgeving die een invloed van materieel belang

kan hebben op de jaarrekening. Onze werkzaamheden ter bevordering van het identificeren van gevallen van niet-naleving van overige wet- en regelgeving die een invloed van materieel belang kan hebben op de jaarrekening zijn beperkt tot (i) het management en, in voorkomend geval, de met governance belaste personen vragen of de entiteit dergelijke wet- en regelgeving naleeft; (ii) de eventuele correspondentie met de desbetreffende vergunningverlenende of regelgevende of toezichthoudende instanties inspecteren.

Uiteraard zijn wij gedurende de controle alert op indicaties van (vermoedens van) niet-naleving van weten regelgeving.

Ten slotte hebben wij een schriftelijke bevestiging verkregen dat alle bekende gevallen van niet-naleving of vermoede niet-naleving van wet- en regelgeving ons ter kennis zijn gebracht.

Controleaanpak continuïteit

Het bestuur heeft de jaarrekening opgemaakt uitgaande van de continuïteit van het geheel van de werkzaamheden voor de periode van twaalf maanden vanaf de datum van opmaken van de jaarrekening. Onze werkzaamheden om de continuïteitsbeoordeling van het bestuur te evalueren omvatten onder andere:

• Overwegen of de continuïteitsbeoordeling van het bestuur alle relevante informatie bevat waar wij als gevolg van onze controle kennis van hebben en het bestuur bevragen over de belangrijkste veronderstellingen en uitgangspunten.

• Nagaan of het bestuur gebeurtenissen of omstandigheden heeft geïdentificeerd die gerede twijfel kunnen doen ontstaan over de mogelijkheid van de entiteit om haar continuïteit te handhaven.

• Evalueren van de begrote operationele resultaten voor de periode van twaalf maanden vanaf de datum van opmaken van de jaarrekeningrekening en onze kennis uit de controle.

• Inwinnen van inlichtingen bij het bestuur over zijn kennis van continuïteitsrisico's na de periode van de door het bestuur verrichte continuïteitsbeoordeling.

Onze controlewerkzaamheden hebben geen informatie opgeleverd die strijdig is met de veronderstellingen en aannames van het bestuur over de gehanteerde continuïteitsveronderstelling.

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie

Het jaarverslag omvat andere informatie, naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij.

De andere informatie bestaat uit:

• Het bestuursverslag (pagina 1 t/m 137 van het jaarverslag).

• De overige gegevens.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:

• Met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat.

• Alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist voor het bestuursverslag (pagina 1 t/m 137 van het jaarverslag) en de overige gegevens.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens, in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Beschrijving van verantwoordelijkheden met

betrekking tot de jaarrekening

Verantwoordelijkheden van het bestuur voor de jaarrekening

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de B.V. in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de B.V. te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is.

Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de B.V. haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening

Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid, waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude en fouten ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten

en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:

• Het identificeren en inschatten van de risico's dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten, het in reactie op deze risico's bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing.

• Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de B.V..

• Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan.

• Het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens

het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de B.V. haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een B.V. haar continuïteit niet langer kan handhaven.

• Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen.

• Het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Wij zijn verantwoordelijk voor het plannen en uitvoeren van de groepscontrole om voldoende en geschikte controle-informatie te verkrijgen met betrekking tot de financiële informatie van de entiteiten of bedrijfsonderdelen binnen de groep als basis voor het vormen van een oordeel over de jaarrekening. Tevens zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de beoordeling van de controlewerkzaamheden die in het kader van de groepscontrole zijn uitgevoerd. Wij dragen de volledige verantwoordelijkheid voor onze controleverklaring.

Wij communiceren met het bestuur onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante

tekortkomingen in de interne beheersing.

Wij bevestigen aan de met governance belaste personen dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met deze personen over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om onze onafhankelijkheid te waarborgen.

Deloitte Accountants B.V.

Partner

Zwolle, 4 juli 2025

S. Hoeben RA EMITA RE

Colofon

Dit Jaarverslag is een concept en een productie van ‘tIdee! Marketing & Concept voor KlokGroep.

Tekst, hoofd- en eindredactie

Mariska Vlot (‘tIdee!)

Marilijn Boumeester (Buro|Boumeester)

Arjan Schreven (KlokGroep)

Vormgeving, infographics en opmaak

Sue Cowell, art direction & design (Atomo Design)

Marion Verhaar (DTP, ‘tIdee!)

Portretfotografie

Ivo Hutten

Illustraties

Aron Vellekoop Léon

Drukwerk

Weemen

Benieuwd naar alle cijfers?

Het volledige financiële jaarverslag vind je via deze QR-code.

www.klokgroep.nl