Rivierkreeften teisteren Krimpenerwaard

Exotische rivierkreeften verspreiden zich snel in de Krimpenerwaard. Vooral in veenweide- en laagveengebied verstoren ze het ecosysteem en ondergraven ze oevers. De huidige aanpak is onvoldoende, stellen de provincie Zuid-Holland, gemeenten, twee hoogheemraadschappen en visserij-, landbouw- en natuurbeschermingsorganisaties. Een proef met wegvangen lijkt veelbelovend.

Exotische rivierkreeften in de Krimpenerwaard vormen een ernstige plaag, stellen vijftien partijen, waaronder de hoogheemraadschappen Schieland en Krimpenerwaard en Stichtse Rijnlanden, de provincie Zuid-Holland, de gemeenten Krimpenerwaard en Krimpen aan de IJssel en landbouw- visserij- en natuurbeschermingsorganisaties. Gezien de enorme schade die de tientallen miljoenen uitheemse kreeften in het gebied aanrichten, vragen zij minister Piet Adema van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) met spoed actie te ondernemen om hun opmars voortvarend en effectief terug te dringen. Het ministerie van LNV is in Nederland verantwoordelijk voor het bestrijden van invasieve uitheemse rivierkreeften.

Volgens het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard groeit de populatie in de Krimpenerwaard explosief.

Deze exotische kreeften zijn veelvraten die zich snel voortplanten. Ze verknippen waterplanten die een sleutelrol hebben in het ecosysteem. Het hoogheemraadschap monitort de exotische rivierkreeftenstand sinds 2020 de aanwezigheid van de dieren, maar ook welke soorten er leven en hoe de verspreiding eruit ziet, zegt woordvoerder Paula Korteweg. Vooral de rode Amerikaanse rivierkreeft komt voor in de Krimpenerwaard, evenals de gevlekte, gestreepte en geknobbelde Amerikaanse rivierkreeften.

Verspreiding

De meeste kreeften zitten in het midden van de Krimpenerwaard, maar de verspreiding neemt toe en ook in Schieland duiken ze nu op. Ze gedijen goed in dergelijke veenweidegebieden en laagveenlandschappen. In gebieden met hoge fosfaatbelasting en snelgroeiende waterplanten komen ze veel voor, terwijl ze het bij brede rietoevers, kouder water (kwel) en een laag zuurstofgehalte minder goed doen. Verder lijkt bijvoorbeeld de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft vrij onschadelijk en is het vooral de rode Amerikaanse rivierkreeft die veel schade veroorzaakt, stelt onderzoeksinstituut STOWA.

De kreeftenplaag leidt tot schade aan het gehele ecosysteem, stellen de partijen. Sloten blijven stil en levenloos achter. Ondergedoken waterplanten verdwijnen in de Krimpenerwaard. Dat veroorzaakt weer blauwalgproblemen, met gevolgen voor de waterkwaliteit en het ecosysteem. Daarnaast bedreigen en verdringen deze exoten de inheemse fauna.

De kreeften graven bovendien holen en lange gangen, waardoor agrarische grond verzakt en oevers instabiel kunnen worden. Dit leidt tot gevaarlijke situaties voor vee en landbewerking en grondverlies en dus extra kosten voor herstel van oevers en baggerwerkzaamheden. Bovendien vertroebelen de graafactiviteiten van de kreeften het water, waardoor het ecosysteem nog verder achteruit gaat. Tenslotte zorgen de exoten ook voor verstopping van drainagebuizen. STOWA spreekt zelfs van systeemingenieurs, omdat hun gedrag heel de omgeving beïnvloedt.

Natuurlijke vijanden zijn er zeker, waaronder reigers, meeuwen, futen, palingen, snoeken en otters. Otters zijn de grootste kreefteneters, maar die zijn nog niet erg wijdverspreid. Sinds 2016 wordt wel commerciële bevissing door de beroepsvisserij toegestaan. Al met al is het niet afdoende en de populaties blijven groeien.

Proefproject

Sinds 2021 loopt er een pilotproject van het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard en de provincie Zuid-Holland rond het wegvangen van de kreeften met fuiken en korven. De resultaten werden 18 januari 2023 bekend. Het wegvangen gebeurde in 2021 in een testgebied van 70 hectare, met 15 kilometer aan sloten. De eerste keer bleek de gevangen 2000 kilo aan kreeften onvoldoende om het leven in kaalgevreten sloten terug te laten keren. Een tweede vangstperiode in 2022, met 800 fuiken en korven leverde 2500 kg kreeften op en pakte wel succesvol uit. De waterplanten keren terug. Dit jaar wordt het wegvangen voortgezet.

De Unie van Waterschappen kent de problematiek en participeert in een landelijke taskforce, laat woordvoerder Jurjen Jongepier weten. De taskforce is ingesteld door het Ministerie van LNV en moet een gezamenlijke aanpak rond de problematiek van de uitheemse rivierkreeften opleveren. Daarnaast probeert de Unie de samenwerking te versterken tussen de waterschappen die deze problemen ervaren.

De Unie van Waterschappen is het met de vijftien partijen eens dat de problemen met uitheemse rivierkreeften in delen van het land vragen om snel ingrijpen. “Daarover voeren we intensief overleg met de ministeries van LNV en Infrastructuur en Waterstaat”, zegt Jongepier. “Over welke maatregelen waar het meest effectief zijn, bestaan nog veel vragen. Onderdeel van de gezamenlijke aanpak is het opstellen van een onderzoeksagenda.”

Modulair viaduct

De InfraTech Innovatieprijzen gingen dit jaar naar bouwbedrijf Max Bögl, ingenieursbureau Antea Group en een samenwerkingsverband van overheid, bedrijfsleven en onderwijs in de provincie Gelderland.

Max Bögl won in de categorie Productinnovatie met een modulair viaduct. Dit viaduct bestaat uit een landhoofd gemaakt van een gewapende grondconstructie. De overspanning bestaat uit stalen liggers en dekplaten van cementloos geopolymeer beton, die tot op 0,1 mm nauwkeurig geslepen zijn, wat een naadloze aansluiting geeft, waterdicht is en ervoor zorgt dat geen asfalt toegepast hoeft te worden. De dekplaten zijn gespannen met staalkabel, waardoor ze eenvoudig losgemaakt kunnen worden.

AI

Antea Group ontwikkelde een manier om met behulp van kunstmatige intelligentie kunstwerken te ontwerpen en won daarmee de innovatieprijs in de categorie Procesinnovatie. Wat voor een constructeur wekenlang rekenwerk betekent, is voor een algoritme slechts een kwestie van uren. Het bedrijf ontwikkelde een genetisch algoritme voor het optimaliseren van funderingsontwerpen onder tunnel-toeritten. Door AI toe te voegen aan parametrisch ontwerpen is Antea in staat om binnen één dag duizenden varianten door te rekenen.

Brandstof

De Duurzame Brandstofketen is een samenwerking van (semi-) overheid, bedrijfsleven en onderwijs en is winnaar in de categorie Duurzame Damenwerking. Binnen de samenwerking realiseert Waterschap Vallei en Veluwe samen met Gashouders een vulstation voor biogaslevering aan projecten van bouwbedrijf GMB in de regio. De eerste lokale brandstofketen is gerealiseerd vanaf de rioolwaterzuivering Renkum naar een bouwplaats in de omgeving. Hierdoor wordt zowel op de rioolwaterzuivering als op de bouwplaats de uitstoot van CO2, stikstofoxiden en fijnstof gereduceerd.

Tweede leven liggers viaducten A9

De draagbalken van viaducten die worden verwijderd voor de verbreding van de snelweg A9 krijgen een nieuwe bestemming in de N201. De provincie Noord-Holland en Rijkswaterstaat hebben afspraken hierover vastgelegd op de InfraTech vakbeurs. Dit is een primeur binnen de overheid en een belangrijke stap op weg naar meer samenwerking bij het werken aan circulariteit in de infrasector.

Rijkswaterstaat en de provincie Noord-Holland willen dat overheden vaker materialen delen en hergebruiken. Bij de verbreding van de A9 tussen Badhoevedorp en Holendrecht komen in totaal circa 1300 liggers vrij die in aanmer- king komen voor hergebruik. De provincie heeft de intentie om 32 stuks te gebruiken voor het nieuwe brugdek van de vaste brug in de N201 bij Kortenhoef. De overige draagbalken zijn nog beschikbaar.

Nieuw begin

De historische wateratlas overziet de ontwikkeling van ons kikkerlandje vanaf de oertijd tot aan het heden. De auteurs beschrijven hoe de Romeinen onze delta aantroffen: een zompig gebied, doorsneden door rivieren, beken en een duinenrij als bescherming tegen de Noordzee. De uitvinding van kaas, waardoor melk veel langer houdbaar blijkt, bracht Nederlanders ertoe meren droog te leggen. Het uiteindelijke resultaat waar we nu mee zitten: inklinkend land, hogere zeespiegel en verzilting. De ‘harde’ kunstgrepen om het land leefbaar te maken/houden, lijken over hun houdbaarheidsdatum heen. Beschoeiingen maken plaats voor natuurvriendelijke oevers, er is ruimte voor de rivier, goed bermbeheer moet insecten verlokken, duurzaam baggeren en bouwen gaan richting standaard werken. Biologische landbouw breidt uit; zij het veel te langzaam. De ruilverkavelingskaalslag wordt deels teniet gedaan door weer heggen en kreupelbosjes aan te planten. Vergeten groenten komen op tafel, en vergeten bouwmaterialen als vlas krijgen herwaardering. Het lijkt een nieuw begin, maar goed beschouwd is het een terugkeer naar vervlogen tijden, naar de tijd van de Romeinen, zoals de wateratlas oppert. Natuurlijk niet één op éen, want de lessen en ervaringen van de afgelopen tweeduizend jaar worden verwerkt in de vernieuwende manier van werken met de natuur. Een boeiende en noodzakelijke ontwikkeling. Zoals u in dit nummer kunt zien, volgt Land+Water de veranderingen binnen de gww-sector op de voet. Een nieuw begin ervaren we ook met het bezoek van allerlei evenementen. De coronajaren liggen achter ons en we kunnen elkaar weer fysiek ontmoeten tijdens conferenties en beurzen. De InfraTech 2023 ligt inmiddels alweer achter ons. Vier jaar geleden is het maar liefst dat de 13de editie van InfraTech ongeveer even volle zalen trok als op afgelopen dinsdag 17 januari 2023. “Heel erg fijn dat iedereen weer in groten getale naar Rotterdam Ahoy is afgereisd. De uitdagingen waar Nederland en de infrabranche zich voor geplaatst zien, schreeuwen om menselijk contact”, zo zei Ahoy-directeur Jolanda Jansen de openingsplechtigheid. De beursvloer was overvol. We hebben er blijkbaar zin in.

Alleen dat ‘we’ mag wel wat diverser, zo bleek uit de paneldiscussie. Er zijn veel te weinig jongeren werkzaam in de gww. “Het gaat niet alleen om jongeren. Deze sector moet op alle fronten diverser. Ik zie ook in deze zaal eigenlijk alleen maar mannen van een zekere leeftijd”, aldus Michèle Blom van Rijkswaterstaat.

Een nieuw begin is het inderdaad als we meer vrouwen, jongeren en mensen met een niet-Nederlandse achtergrond in de sector zien. Dan krijg je vanzelf andere oplossingen.