Service Management 1 2024 (thema: Interclean)

THEMA: INTERCLEAN

+ HEALTHCARE CLEANING FORUM KOMT TERUG NAAR DE INTERCLEAN + “LAAT ZIEN EN VOELEN DAT SCHOONMAAK EEN EXPERTISE IS” + SCHOONMAKERS TRAINEN IN VR DIRECTEUR INTERCLEAN AMSTERDAM

47e jaargang nr 1 maart 2024

Bezoek ons op Interclean 2024

van 14 tot en met 17 mei, stand 10.101

Betere hygiëne met Tork, voor meer tevreden medewerkers

86% van de kantoormedewerkers vindt hygiëne het belangrijkste van een goede werkplek.*

Tijdens Interclean 2024, toont Tork haar innovatieve en award-winning hygiëne-oplossingen. Oplossingen voor facilitair managers en andere beleidmakers om aan de hoge hygiëneverwachtingen te voldoen en hun bedrijfsprestaties te optimaliseren.

www.tork.nl

* Juni 2022 Behaviorally - Kwalitiatief en kwantitatief onderzoek kantoren met 600+ respondenten in Noord Amerika en Europa

De Interclean: mis niets van de hoogmis van de schoonmaak

De hoogmis van de wereldwijde schoonmaak- en hygiëne-industrie zit er weer aan te komen. Recht in onze achtertuin, de RAI in Amsterdam. Van 14 tot en met 17 mei is daar de Interclean, met elf hallen vol innovaties en producten op het gebied van hygiëne en schoonmaak. Natuurlijk, de Interclean heeft, met 30.000 bezoekers, hoofdzakelijk een internationaal karakter. Maar met pakweg 5.000 bezoekers uit Nederland zou je het ook de grootste schoonmaak- en hygiënebeurs van ons land kunnen noemen. Maar liefst elf hallen zijn er af te speuren. Wie voor het eerst de RAI tijdens de Interclean bezoekt, weet niet wat hij of zij meemaakt. Zo zijn er bijvoorbeeld alleen al drie hallen voor de zogeheten washroom met dispensers, handdoekjes en andere toebehoren voor toiletten. Hoe is het mogelijk?

Al voorwerk gedaan

“Elf hallen. My goodness. Hoe zie ik door de bomen het bos?”, denk je wellicht. Ik kan me dat voorstellen. Toen ik als hoofdredacteur van Service Management de eerste keer over de Interclean mocht berichten, had ik ook dat gevoel. Maar er is een aantal manieren waarop je een dwarsdoorsnede kan maken. Allereerst: de Nederlandse invalshoek. Welke Nederlandse leveranciers en distributeurs zijn er? Welke heb ik banden mee? En welke zou ik dus in ieder geval met een bezoek willen vereren? De tweede insteek: innovaties. Als jurylid van de Interclean Amsterdam Innovation Awards heb ik samen met mijn collega’s in andere landen al wat voorwerk gedaan. We hebben ongeveer tachtig innovaties beoordeeld en daar zijn per categorie drie genomineerden uitgekomen. Dat zijn ozeker innovaties die de moeite waard zijn.

Spot de trend

Niet dat ze altijd de eindstreep naar de werkvloer halen, maar op zichzelf vertegenwoordigen ze wel een ontwikkeling of een trend. Bijvoorbeeld de trend van steeds autonomer wordende schoonmaakrobots. Of het hergebruik van materialen bij schoonmaakmiddelen, -materialen en -machines. Kortom, spot de trend. Die innovaties zouden je nieuwsgierigheid moeten prikkelen. Vergeet daarbij niet op de eerste dag bij de uitreiking van de winnaars te zijn. Als je er toch bent… Als laatste kan ik me voorstellen dat je de stages, oftewel theaters, in de gaten houdt. Daar vinden tal van lezingen plaats, waaronder die van Service Management met Alpheios over duurzaamheid. Pak het onderwerp dat jou interesseert, blijf een korte tijd zitten en laat je bijpraten. Zo makkelijk is het. Waarbij het ook aardig is dat, tegen het eind van de beursdag, deze theaters worden omgevormd tot een plek om te borrelen. Compleet met entertainment. Kortom, inhoud en gezelligheid.

Dan rest me niets anders dan je een inhoudelijke en prettige beurs te wensen. En oh ja, houdt ook www.facto.nl/schoonmaakbedrijven in de gaten. We doen alle dagen verslag vanaf de beursvloer. Wellicht loop ik je daar wel tegen het lijf. Tot dan!

Ronald Bruins, hoofdredacteur van Service Management, te vinden op facto.nl/schoonmaakbedrijven

“Elf hallen. My goodness. Hoe zie ik door de bomen het bos?”

thema

Interclean

08 “Grootste schoonmaak- en hygiënebeurs ooit, gewoon in je achtertuin”

“Waarom je als Nederlander in de schoonmaakmarkt naar de Interclean zou moeten komen?”, herhaalt Robert Stelling, directeur Interclean Amsterdam, de vraag. “Nou, je hebt de kans om de grootste schoonmaak- en hygiënebeurs ter wereld te bezoeken. Hier in je eigen achtertuin.” Van 14 tot en met 17 mei in de RAI treffen 5.000 Nederlandse bezoekers en pakweg 50 Nederlandse exposanten elkaar.

11 Derde editie van Interclean’s Healthcare Cleaning Forum

Tijdens de komende Interclean Amsterdam vindt voor de derde keer het Healthcare Cleaning Forum plaats. Dit eendaagse internationale congres is gericht op reiniging en hygiëne in ziekenhuizen en instellingen voor langdurige zorg. “Tijdens het forum willen wij de betrokkenen in ziekenhuizen en zorginstellingen bij elkaar brengen”, legt Dorien Sibbel, Exhibition Manager Interclean Global Events, uit. “Infectie preventionisten, facility managers, gespecialiseerde schoonmaakbedrijven en de industrie die over infectiepreventie gaan.”

14 Amsterdam Innovation Award 2024: Dit zijn de genomineerden

Van duurzame no touch zeepdispensers tot autonome stofzuigrobots. Het kwam weer allemaal voorbij de jury van Interclean’s Amsterdam Innovation Award. Die jury selecteerde 12 genomineerden in 4 categorieën voor dit hoogtepunt van de grootste schoonmaakbeurs ter wereld. Het kaliber van de ingestuurde inovaties lag torenhoog, dus de uitreiking van de categoriewinnaars en de overall winnaar is er een voor in de agenda. De uitreiking vindt zoals vanouds plaats op de eerste beursdag van de Interclean Amsterdam.

11 14

Hendriksen: “Huidige trainingssysteem niet ingericht op gewenste vraag en flexibiliteit.”

16 Cleaning Workx traint

schoonmakers met SOFIA in Virtual Reality

Soms zie je een gat in de markt en weet je daar vol in te springen. Wieland Hendriksen deed het met zijn bedrijf Cleaning Workx. Hij maakt trainingen om schoonmaakmedewerkers op te leiden in hun vak met behulp van virtual reality. Hoe dat werkt en wat zijn visie is, dat vertelt Hendriksen graag.

20 “Laat zien en voelen dat schoonmaak een expertise is”

Hoe kijken opdrachtgevers van schoonmaakbedrijven tegen de schoonmaak aan? Wat vinden ze belangrijk? Hoe reageren ze op de recente kostenverhogingen? We vroegen het Denise Heijers, facility expert services bij NationaleNederlanden, en Gosse Boomsma, manager facilitaire services bij Koninklijke Visio. “Schoonmaken is een expertise en die expertise moet je laten zien en voelen.”

28 Jong Talent Andrea Peleš

In de rubriek Jong Talent geven jonge schoonmaak professionals hun toekomstvisie op de schoonmaak, delen ze hun ervaringen en geven ze een inkijkje in wie zij zijn en wat hen beweegt. Dit keer: Andrea Peleš, Supervisor Housekeeping 1Nergiek bij Safari Hotel Beekse Bergen.

En verder...

03 Column Ronald Bruins (hoofdredacteur)

06 Nieuws

24 De werkplek van... Omar van Hoof

26 Enzymen in schoonmaakmiddelenEffectief, duurzaam én veilig

31 Colofon

Oud-hoofdredacteur

Service Management

Dick van Zomeren overleden

Oud-hoofdredacteur van Service Management Dick van Zomeren is op 85-jarige leeftijd overleden. Als redactie wensen we Marja van Zomeren, de familie, vrienden en kennissen heel veel sterkte toe.

Dick was jarenlang hoofdredacteur van Service Management en schreef tot dat het echt niet meer kon nog voor ons magazine. Hij gaf structuur aan de redactievoering van wat toen nog Bedrijfshuishouding heette. In een terugblik op die jaren schreef hij zelf: “Niemand kon het begin jaren tachtig weten, maar de sector schoonmaak stond aan de vooravond van een geweldige ontwikkeling, nationaal en internationaal.” Dick zette voor Service Management het zeer bekende toiletonderzoek op, waarmee hij de nationale televisie en talloze andere media haalde, en publiceerde de omzetlijst van de top 120 schoonmaakbedrijven.

“Dick was Service Management en Service Management was Dick”, reageert Ronald Bruins, nu hoofdredacteur van Service

Zwarte treinen zijn regeleerder dan uitzondering.

Management, op het treurige nieuws. “Vanaf het eerste moment dat ik Dick leerde kennen in 2012 is het contact, net als met Marja, altijd buitengewoon hartelijk geweest. Wij gaan de mens Dick missen.”

Personeelstekorten leiden tot vieze treinen

De treinen van de NS zijn vies. Aan de buitenkant zijn zwarte treinen eerder regel dan uitzondering.

Eigenlijk moet elke trein om de week naar de wasstraat, maar door personeelstekorten lukt dit niet. En ook aan de binnenkant lukt het niet om de treinschoonmaak op peil te houden. Zowel bij de NS als in de schoonmaaksector wordt het personeelstekort steeds nijpender en dat merkt de reiziger. Volgens een woordvoerder van de NS wordt het almaar moeilijker om alle treinen volledig schoon te maken.

Een vijfde werknemers mijdt toilet

Uit onderzoek blijkt dat een vijfde van alle werknemers het toilet op de werkvlek vermijdt. Dit komt door slechte hygiëne.

De slechte hygiëne van de toiletten in combinatie met een gebrek aan sanitaire benodigdheden zoals toiletpapier en handdoeken, zorgt ervoor dat veel werknemers ergens anders naar het toilet gaan of wachten tot ze thuiskomen. Dit geldt trouwens niet alleen voor de toiletten. 22 procent van de respondenten vermijdt ook de keukens op het werk vanwege problemen, zoals vuile vaat of vieze gootstenen.

Suzanne Dortland start bij Facilicom

Suzanne Dortland is onlangs gestart als programmamanager Sociaal Duurzaam bij Facilicom Group. Samen met haar team is Dortland verantwoordelijk voor de vertaling van de strategie op het gebied van sociaal duurzaam naar concrete initiatieven. Het Schiedamse familiebedrijf definieert de term sociaal duurzaam als het ervoor zorgen dat alle medewerkers overtuigd zijn van een toekomst op de arbeidsmarkt. www.facilicom.nl

Burgemeester Zaanstad voert vergunningsplicht in tegen malafide glazenwassers

Eindrapport RAS ‘Onderzoek oplopende leeftijd’ in relatie tot werklast en productiviteit beschikbaar

In opdracht van sociale partners heeft RAS een onderzoek laten uitvoeren met de vraag of met de oplopende leeftijd van schoonmakers de werklast voor schoonmakers toeneemt en de productiviteit afneemt. Inmiddels is het eindrapport opgeleverd. Hoewel de werklast in de schoonmaak algemeen als hoog wordt ervaren, de fysieke belastbaarheid met de jaren afneemt en de klachten toenemen, is uit het onderzoek niet de conclusie te trekken dat de productiviteit van oudere werknemers afneemt. www.ras.nl

Afpersing, geweld, oplichting, uitbuiting, witwassen; de glazenwasserswereld in Zaanstad is soms net een cowboywereld. In de Noord-Hollandse gemeente staan ruim duizend glazenwassers ingeschreven die een forse ‘glazenwassersoorlog’ voeren. Daarom voert burgemeester Jan Hamming een vergunningsplicht in.

Nieuwsuur ging de straat op in Zaandam om te praten met glazenwassers, want wat is hier nu allemaal aan de hand? Vechtpartijen, schietincidenten, banden leksteken, huisbezoeken, auto’s in de brand steken. Het gebeurt allemaal in Zaanstad én daarbuiten. Hamming legt uit: “We hebben te maken met 1100 ondernemers die in Zaanstad zijn ingeschreven als glazenwasser. Daar merken we van dat er een enorm ondermijnende kracht vanuit gaat als het gaat om leefbaarheid en veiligheid. Dan gaat het over intimidatie. Het gaat over het gebruik van geweld. Het gaat over afpersing. Het gaat over ondermijnende criminaliteit die ook relatie heeft met de drugscriminaliteit.”

Tijd dus voor een betere controle op de sector en dat is precies het doel van de nieuwe vergunningsplicht die ingaat per 1 juli 2024. Vanaf dan moeten glazenwassers die in Zaandam Oost gevestigd zijn en/of glazenwassers die ergens in Zaanstad de ramen willen lappen een vergunning hebben. Ook wordt het verplicht dat er giraal wordt afgerekend, in plaats van contant.

thema: Interclean

Robert Stelling, directeur Interclean Amsterdam

“Grootste schoonmaaken hygiënebeurs ooit, gewoon in je achtertuin”

“Waarom je als Nederlander in de schoonmaakmarkt naar de Interclean zou moeten komen?”, herhaalt Robert Stelling, directeur Interclean Amsterdam, de vraag. “Nou, je hebt de kans om de grootste schoonmaak- en hygiënebeurs ter wereld te bezoeken. Hier in je eigen achtertuin.” Van 14 tot en met 17 mei in de RAI treffen 5.000 Nederlandse bezoekers en pakweg 50 Nederlandse exposanten elkaar.

tekst: Ronald Bruins

In totaal verwacht Stelling 30.000 bezoekers. Er staan meer dan 900 exposanten op de beurs. Ook de grote jongens, zoals Kärcher, Numatic, Diversey, Ecolab, Nilfisk, Vileda, Tork en iteam uit ons eigen Eindhoven. Stelling: “Als je een dag naar de Interclean komt, heb je echt alles gezien wat er op schoonmaakgebied in Nederland en in de wereld te krijgen is. Laat je daarbij niet overweldigen door het aanbod in elf hallen, maar bepaal van tevoren wat je wilt zien, wie je wilt ontmoeten en waarin je geïnteresseerd bent.” Dat werpt de vraag op: is het in één dag te doen, een bezoek aan de Interclean? “Dat hangt er vanaf wat je wilt doen. We hebben, naast de exposanten, ook vier podia waar we kennis uitwisselen over de toekomst van schoonmaak en hygiëne. In principe kun je dus op die podia elk uur van de dag kennis tot je nemen. Maar niet alles zal relevant voor je zijn. Ga dus gericht te werk wat je wilt zien en wat niet.”

DISRUPTIES EN INNOVATIES

Op die stages is het motto volgens Stelling experience the future. “Daar vinden inhoudelijke sessies plaats over duurzaamheid, data en digitalisering en gezondheid en hygiëne. Eén van de podia is wat gro-

ter en daar doen key note-sprekers hun verhaal. Bijvoorbeeld de Zwitserse Amerikaan German Ramirez, een internationaal bekende digitale innovator. Hij gaat het hebben over het omgaan met disrupties en innovaties.” Iedere Intercleandag om vier uur veranderen de stages in een Interclean Social Club. “Met per stage of een band, een pubquiz of een stand up comedian. Deze onderdelen verschuiven elke dag door naar een andere stage. We willen bezoekers hiermee de kans geven om een serieuze dag leuk af te sluiten. Je kunt er als exposant ook muntjes kopen en samen met jouw bezoekers naar de stages gaan.”

GROOTSTE INTERCLEAN OOIT

Waar de vorige Interclean vanwege corona vooral een Europees publiek trok, is het wat betreft internationale bezoekers weer als vanouds. Stelling: “We verwachten bezoekers uit meer dan 140 landen. De situatie is ernaar dat ook bezoekers uit bijvoorbeeld Australië, de Verenigde Staten, China en andere Aziatische landen weer aanschuiven. Het wordt daarmee de grootste Interclean ooit. Groter dan voor corona. Toen was 2018 de grootste editie.”

Robert Stelling: “Je hebt de kans om de grootste schoonmaak- en hygiënebeurs ter wereld te bezoeken. Hier in je eigen achtertuin.”

SPECIAAL NEDERLANDS PROGRAMMA

Dat wil niet zeggen dat de Nederlandse bezoeker in het internationale geweld verdrinkt. Stelling: “Integendeel. We hebben speciaal een programma voor de Nederlandse bezoeker op vrijdag. Woensdag en donderdag zijn traditiegetrouw de drukste momenten. Vaak pakken internationale bezoekers op vrijdag het vliegtuig terug naar huis. Dat is dan een mooie kans voor Nederlanders om in alle rust, zonder files of drukte bij binnenkomst, de beurs te bezoeken. We hebben voor hen een feelgood friday in petto. Met inspirerende sprekers en casussen uit de schoonmaakbranche, verhalen van bevlogen schoonmaakondernemers en een voordracht van oud-scheidsrechter en supermarktondernemer Bjorn Kuipers.”

GECLUSTERD IN SEGMENTEN

Vervelen hoeven we ons dus geenszins. Al was het maar omdat er meer dan 900 exposanten in 13 hallen aanwezig zijn. Stelling: “Die zijn geclusterd in de

volgende segmenten: machines, materialen en middelen, hoge druk, data en digitaal, stoomreiniging, toiletten, glazenwassen en gezondheidszorg. Zo kun je als bezoeker gericht jouw interesse opzoeken.”

Het segment data en digitaal is volgens Stelling booming. “Met heel veel robotpartijen die autonome, maar ook semi-autonome machines maken.

Van Braincorp en Gaussian tot aan Lionsbot.” Maar liefst drie hallen richten zich op de washroom. “Alles voor het toilet. Eigenlijk is dat al een beurs op zich.”

OOK EEN CLEANERS CHOICE AWARD

De beursmanager vraagt speciale aandacht voor de Amsterdam Innovation Awards, waarvan hoofdredacteur Ronald Bruins van Service Management vakjurylid is. “Al jaren reiken we de awards uit aan een product, dienst of oplossing in de schoonmaaken hygiënebranche die het meest innovatief is. Dat doen we in vier verschillende categorieën. Alle exposanten van Interclean kunnen meedingen. Een inter-

thema: Interclean

Robert Stelling: “Als je een dag naar de Interclean komt, heb je echt alles gezien wat er op schoonmaakgebied in Nederland en in de wereld te krijgen is.”

nationale vakjury selecteert twaalf genomineerden, drie genomineerden per categorie. Zij komen in maart naar Amsterdam om hun innovatie aan de jury voor te leggen. Uit deze twaalf genomineerden worden vier categoriewinnaars en één overall winnaar gekozen. Daarnaast is er een visitors’ choice award. Daarbij mogen bezoekers kiezen wie zij de beste vinden. Voor het eerst is er ook een cleaners choice award. Daarbij testen winnaars van de Nederlandse Schoonmaker van het jaar-verkiezing de door de jury uitgekozen innovaties.” Alle winnaars worden bekendgemaakt tijdens de opening van Interclean Amsterdam 2024 op 14 mei.

“We verwachten bezoekers uit meer dan 140 landen.”

BRUG SLAAN TUSSEN SCHOONMAAK EN ZORG

Apart, maar niet los van de Interclean, vindt het healthcare cleaning forum plaats in het Amtrium van de RAI. “Daarbij werken we samen met het internationale platform genaamd Cleaning Hospitals, waar Didier Pittet voorzitter van is. Hij is tevens bekend als voormalig directeur van het infectiepreventieprogramma van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Met het healthcare cleaning forum willen we een brug slaan tussen de schoonmaakwereld en de gezondheidswereld. Hoe kunnen die samen de infectiepreventie verbeteren? Laat de naam hospitals je niet in de luren leggen. Dit is breed voor zorginstellingen interessant. De wereldvermaarde, Australische professor Brett Mitchell die onderzoek doet naar infectiepreventie spreekt er. Maar ook professor doctor Andreas Voss van het Universitair Medisch Centrum Groningen, veelvuldig op televisie tijdens de coronaperiode, komt. Wij geven het programma van het forum ook samen met de VHIG, de beroepsvereniging van deskundigen in de infectiepreventie, vorm.”

ENTREEFEE ER ZO UIT

Voor het healhcare cleaning forum geldt een entreefee van 95 euro. Ook voor de Interclean moet betaald worden. Wie alle vier de dagen wil komen, betaalt ook 95 euro. Eén dag kost 35 euro. “Dat hebben we geïntroduceerd na overleg met bezoekers en exposanten om een kleine drempel op te werpen. We willen zo alleen maar echte geïnteresseerden in schoonmaak en hygiëne naar de Interclean trekken. Daarbij hebben we de bedragen laag gehouden. In feite heb je het er zo uit. Je kunt wel via een exposant een uitnodiging krijgen om gratis de beurs te bezoeken. Ook kan dat bijvoorbeeld via een branchevereniging. Zo kun je als lid van mkb-branchevereniging Schoonmaken Is Een Vak gratis naar de Nederlandse vrijdag. Kortom, er is weinig reden om de beurs niet te bezoeken. Ik nodig Nederlandse geïnteresseerden in schoonmaak en hygiëne - van schoonmaakondernemer en facilitair manager tot aan leverancier en groothandel - daar graag voor uit.”

Derde editie van Interclean’s Healthcare Cleaning Forum

“Hoe om te gaan met chloor is interessant discussiemateriaal”

Tijdens de komende Interclean Amsterdam vindt voor de derde keer het Healthcare Cleaning Forum plaats. Dit eendaagse internationale congres is gericht op reiniging en hygiëne in ziekenhuizen en instellingen voor langdurige zorg. “Tijdens het forum willen wij de betrokkenen in ziekenhuizen en zorginstellingen bij elkaar brengen”, legt Dorien Sibbel, Exhibition Manager Interclean Global Events, uit. “Infectie preventionisten, facility managers, gespecialiseerde schoonmaakbedrijven en de industrie die over infectiepreventie gaan.”

tekst: Martijn Slot

Dorien Sibbel: “Tijdens het forum willen wij de betrokkenen in ziekenhuizen en zorginstellingen bij elkaar brengen.”

Als gevolg van de coronacrisis lagen ziekenhuis en zorginstellingen onder een vergrootglas. Daar moest de schoonmaak tiptop in orde zijn om verdere verspreiding van het virus te voorkomen. Sibbel: “Er was sprake van een booming business. De leveringen van producten waren van een ongekende omvang. Die niveaus tikken we nu niet meer aan, maar de awareness over de rol die schoonmaak, hygiëne en desinfectie spelen in ziekenhuizen is nog steeds hoog. Dat is in het verleden altijd een grote frustratie geweest. Schoonmaak werd gezien als een soort van afvalputje. Als er bezuinigd moest worden, dan maar op schoonmaak. Die tijd is gelukkig voorbij.”

POSITIEF BIJEFFECT

Dat is zonder twijfel een positieve ontwikkeling. Voor de markt en ook voor de daling van healthcareassociated infections, zogenaamde HAI’s. Sibbel: “Het maakt het te voeren gesprek over schoonmaak in ziekenhuizen en zorginstellingen een stuk makkelijker. Er wordt ook eerder een budget voor toegewezen. Dat is een positief bijeffect geweest van de coronacrisis, ondanks alle negatieve gevolgen. Daarnaast wordt er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar environmental hygiene, wat ook een graadmeter is voor het groeiende belang dat wordt gehecht aan dit onderwerp.”

HOOFDPIJNDOSSIER

Tijdens het Healthcare Cleaning Forum gaat de branche in gesprek over verschillende onderwerpen. Eén van die onderwerpen is het personeelstekort en de snelle omloopsnelheid van personeel. Sibbel: “Het is van enorm belang dat het personeel goed getraind is en getraind blijft. Dat iedereen zich aan de protocollen blijft houden. Door het snelle verloop en omdat het überhaupt lastig is aan personeel te ko-

Dorien Sibbel: “Als er bezuinigd moet worden in een ziekenhuis, dan is niet de reflex: ‘dan maken we maar een weekje niet schoon of we doen het om de dag’.”

men, is dat een hoofdpijndossier. Hier springt de industrie zelf voor een deel op in. Door het verzorgen van trainingen en innovaties. Bijvoorbeeld doormiddel van UV-C om een kamer te desinfecteren. Maar er moet heel wat water door de Rijn lopen voordat zo’n techniek is goedgekeurd en ingeburgerd en daarmee los je het personeelsprobleem ook niet één op één op.”

INTERESSANT DISCUSSIEMATERIAAL Een ander heet hangijzer in de schoonmaakwereld is duurzaamheid. “Dat wordt als heel belangrijk gezien”, stelt de Exhibition Manager Interclean Global Events. “Chloor wordt nog altijd gezien als desinfectiemiddel nummer één. Het breekt alles af. Maar eigenlijk wil iedereen er vanaf, alleen is dat nog niet zo makkelijk. De Nederlandse markt neemt hierin een ander standpunt in dan andere landen. Bij uitstek interessant discussiemateriaal voor tijdens het forum. Om de verschillende inzichten tegenover elkaar te zetten. In Nederland wordt het Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie opgesteld. Zo kent ieder land zijn eigen richtlijnen. Hoogleraar infectiepreventie Andreas Voss komt vanuit zijn betrokkenheid bij de nieuwe SRI richtlijnen uitleggen hoe wij er hier mee omgaan.”

AANDACHT VOOR DE SCHOONMAKER

Wat is UV-C?

Ultraviolet-C (UV-C) is een is elektromagnetische straling met een korte golflengte tussen de 200 –280 nm. Het valt net buiten dat deel van het spectrum dat met het menselijk oog waarneembaar is.

UV-C-straling heeft een optimale afdodende werking op micro-organismen zoals bacteriën, schimmels of virussen en is daarom zéér geschikt als microbiologische desinfectiemethodiek. Bbvendien is het een bijzonder schone technologie.

In de schoonmaakbranche wordt veel nagedacht over innovatie van producten en middelen, maar de rol van de mens mogen we absoluut niet vergeten, stelt Sibbel. “Als de schoonmaker zijn of haar handen niet wast en direct overgaat van de ene op de andere handeling, dan loop je het risico dat je een infectie overdraagt. De middelen, de doeken en de apparaten kunnen dus nog zo mooi zijn, het is de mens die het grootste gedeelte van het schoonmaakwerk uitvoert. Zij moeten dus ook de aandacht krijgen die ze de verdienen. Zij moeten de procedures kennen, getraind blijven en, misschien wel het belangrijkste, gemotiveerd blijven om het werk juist te blijven uitvoeren.”

De rol van de mens mogen we absoluut niet vergeten, stelt Sibbel.

ZEER GEWILDE MARKT

Sibbel merkt dat er veel interesse is om te komen praten over infectiepreventie in ziekenhuizen en instellingen voor langdurige zorg. “De industrie levert graag aan ziekenhuizen en instellingen voor langdurige zorg. Het is namelijk een vrij constante bron van in-

Bevestigde sprekers*

komsten voor die leveranciers. Als er bezuinigd moet worden in een ziekenhuis, dan is niet de reflex: ‘dan maken we maar een weekje niet schoon of we doen het om de dag’. De noodzaak is er en dus is er budget voor. Het is dus voor veel van onze exposanten op de Interclean een zeer gewilde markt om actief op te zijn.”

Naast de hoogaangeschreven hoogleraar infectiepreventie Andreas Voss hebben nog een aantal aansprekende namen bevestigd aanwezig te zijn tijdens het Interclean’s Healthcare Cleaning Forum. Het programma wordt is samenwerking met Clean Hospitals ontwikkeld en ook is de VHIG hierbij betrokken. Onder wie prof. dr. Didier Pittet, directeur van het infectiecontroleprogramma aan de Geneva University Hospitals en faculteit geneeskunde, voorzitter van Clean Hospitals en directeur van het samenwerkend centrum voor patiëntveiligheid van de Wereldgezondheidsorganisatie. Ook Pierre Parneix is aanwezig. De Fransman is arts op het gebied van volksgezondheid en ziekenhuishygiëne en verbonden aan het Bordeaux Hospital University Center. Daarnaast geeft Alexandra Peters acte de présence. Zij is Scientific Lead voor Clean Hospitals, verbonden aan het Universiteit van Genève en werkt mee aan het programma infectiebeheersing van de Wereldgezondheidsorganisatie. De Brit Martin Kierna gaat in op het belang van training en het veranderen van gedrag: how we can do a lot with a little. Vanuit Australië komt Brett Mitchellover om zijn laatste onderzoeken toe te lichten en in te gaan op hoe je environmental hygiene in je eigen instelling kunt verbeteren. En er worden nog meer sprekers aan het programma toegevoegd.

* wijzigingen voorbehouden.

Amsterdam Innovation Award 2024

Dit zijn de genomineerden

Van duurzame no touch zeepdispensers tot autonome stofzuigrobots. Het kwam weer

allemaal voorbij de jury van Interclean’s Amsterdam Innovation Award. Die jury selecteerde 12 genomineerden in 4 categorieën voor dit hoogtepunt van de grootste schoonmaakbeurs ter wereld. Het kaliber van de ingestuurde innovaties lag torenhoog, dus de uitreiking van de categoriewinnaars en de overall winnaar is er een voor in de agenda. De uitreiking vindt zoals vanouds plaats op de eerste beursdag van de Interclean Amsterdam.

tekst: Paula Jansen

Vanaf december hebben 96 innovators in de schoonmaak en hygiëne hun innovaties ingezonden in één van de vier categorieën. Niet alleen de jury kiest per categorie een winnaar en een overall winnaar. Bezoekers aan de beurs stemmen voor de Visitors’ Choice Award. En nieuw dit jaar is de Cleaners’ Choice Award. Hiervoor stemmen de genomineerden van de Schoonmaker van het Jaar verkiezing van afgelopen jaar. Zij moeten immers op de werkvloer werken met de innovaties.

KWALITEIT ENORM HOOG

Directeur van Interclean Global Events Robert Stelling vertelt over de inzendingen: “Deze editie van de beurs wordt naar verwachting de meest indrukwekkende tot nu toe en we kunnen niet wachten om de winnende inzendingen te presenteren aan de internationale schoonmaakindustrie. De Interclean is het grootste platform wereldwijd waar schoonmaakprofessionals samenkomen en de awards laten onze passie zien om oplossingen te blijven vinden voor een schonere, gezondere en duurzamere werkvloer en wereld. We zijn er trots op dat we de lat steeds hoger leggen en kijken er daarom naar uit om de resultaten van die passie in de spotlight te zetten.”

Michelle Marshall, voorzitter van de jury, vervolgt: “Zoals gebruikelijk bij de AIA had de jury er een goede taak aan de zo diversie inzendingen uit alle

hoeken van de schoonmaakbranche te beoordelen. Ik kan voor de hele jury spreken wanneer ik zeg dat de scores dicht op elkaar lagen in de verschillende categorieën. De kwaliteit van de inzendingen was enorm indrukwekkend. Mijn felicitaties aan alle genomineerden! We kijken ernaar uit de producten van de genomineerden te zien wanneer we bij elkaar komen in Amsterdam voor de beurs en we de winnaars in de categorieën kiezen. En natuurlijk de overall winnaar.”

DE GENOMINEERDEN

Sustainability & Environment

•• Slimstones: LESSEAU NO-Touch bar zeepdispenser & refills

•• Essity: Tork Carbon Neutral Certified Dispensers

•• Werner & Mertz: Switch doseersysteem

Smart Technologies & Digitalisation

•• Nexaro: NR 1500 autonome stofzuigrobot

•• Adlatus: ADLATUS SR1300 autonome stofzuigrobot

•• Kaercher: KIRA CV 50 autonome stofzuigrobot

Workforce & Ergonomics

•• Hako: Scrubmaster B5 430 ORB schrobmachine

•• Unger: UNGER VisaVersa® Pro 2-in-1 window squeegee ruitenwassysteem

•• Baudoin: Baudoin Wash Drone schoonmaakdrone

Health & Hygiene

•• Kimberly-Clark: Kimberly-Clark Professional™ ICON™ dispenserserie

•• I-Team: i-Clean Handle deurklinkdesinfecteur

•• Hagleitner: XIBU 2WIPE hybrid doekjesdispenser

BEKENDMAKING WINNAARS

Vak- en branchegenoten kunnen vanaf april tot en met 3 mei stemmen op hun favoriete innovatie via de website van Interclean Amsterdam. De genomineerde met de meeste publieksstemmen, wint het Visitors’ Choice certificaat. De uitreiking van de Amsterdam Innovation Award vindt plaats op dinsdag 14 mei om 10:30 uur bij de opening van de Interclean Amsterdam.

GOED BESLAGEN TEN IJS

In de aanloop naar de Interclean nodigde Interclean directeur Robert Stelling gasten uit om je bij te praten over thema’s als zorgschoonmaak, veiligeheid, technologie en inovatie. Met deze podcasts stap je optimaal beslagen ten ijs de beursvloer op.

Praktijkcasus: duurzaam schoonmaken? Zoek de samenwerking!

De eisen die opdrachtgevers van schoonmaakbedrijven stellen op het gebied van duurzaamheid worden strenger en strenger. Dat komt ook omdat de Europese Unie duurzaamheidregels aan die opdrachtgevers stelt. Dat heeft dan weer consequenties voor de middelen, materialen, machines en het gebruik daarvan door medewerkers. Hoe kom je tot duurzame oplossingen? Een tipje van de sluier: zoek de samenwerking op. Tussen opdrachtgever en schoonmaakbedrijf en tussen schoonmaakbedrijf en leverancier, maar ook tussen het schoonmaakbedrijf en haar medewerkers. Daar komen de fraaiste, duurzame oplossingen uit voort. Tijdens deze rondetafelsessie gaat Ronald Bruins, hoofdredacteur van Service Management, in gesprek met Alpheios, een schoonmaakbedrijf en een leverancier. Hoe pakken zij de duurzame handschoen op?

De sessie met Service Management en Aplheios vindt plaats op woensdag 15 mei (14:00 – 14:45 uur) op het Sustainability stage (hal 7).

•• Ergonomie in de schoonmaak: Stelling geeft antwoord op vragen als: Hoe maak je ergonomisch schoon? Hoe werkt een exoskelet? Wat is het verschil tussen exoskeletten en cobots?

•• Watergebruik in de levensmiddelenindustrie: Stelling Peter Harpley uit aan tafel. Hij praat met de directeur Water Treatment & Engineering bij Diversey over het gebruik en de verspilling van water in de levensmiddelenindustrie.

•• Duurzaamheid in de schoonmaakbranche: Het blijft een groot thema, ook in de schoonmaak. Maar hoe onderneem je duurzaam? Stelling nodigt Ben Clibbery en Martyn Hodgkinson van Rubbermaid Commercial Products uit om te praten over het belang van duurzaam afvalmanagement.

•• Schoonmaak en hygiëne in de levensmiddelenindustrie: Dit keer schuiven Hein Timmerman en Adwy van den Berg van de European Hygienic Engineering & Design Gorup (EHEDG) aan. Zij onderzoeken het belang van hygiënisch design van apparatuur voor de levensmiddelenindustrie, -fabrieken en -productieprocessen.

•• De schoonmaakindustrie en Interclean mijlpalen: Stelling nodigt collega’s Corien en Daniëlle uit voor een feestelijke reflectie op ontwikkelingen in de schoonmaak en bij de Interclean zelf.

•• Insider tips voor Interclean exposanten: Hoe bereid je je als exposant voor op de Interclean om er het maximale uit te halen? Stelling biedt praktische adviezen, samen met Han Leenhouts van Sales & Pepper.

Je vindt de pocasts via www.intercleanshow.com/news

• Wanneer: 14 tot en met 17 mei 2024, elke dag van 10:00 - 17:30 uur

• Waar: RAI Amsterdam, Europaplein, 1078GZ Amsterdam

• Entree: 95 euro voor een standaardticket

• Highlights: uitreking van de Amsterdam Innovation Award (14 mei), Healthcare Cleaning Forum (16 mei), Nederlandse Feel Good Friday en elke dag na 17:30 uur entertainment op de stages.

innovatie

Cleaning Workx traint schoonmakers met SOFIA in Virtual Reality

“Huidige trainingssysteem niet ingericht op gewenste vraag en flexibiliteit”

Soms zie je een gat in de markt en weet je daar vol in te springen. Wieland

Hendriksen deed het met zijn bedrijf Cleaning Workx. Hij maakt trainingen om schoonmaakmedewerkers op te leiden in hun vak met behulp van virtual reality. Hoe dat werkt en wat zijn visie is, dat vertelt Hendriksen graag.

tekst: Paula Jansen

Hendriksen begon met het maken van VR-trainingen in de logistiek, waar behoefte was aan efficiëntie, flexibiliteit en meertalige trainingen. Drie woorden die in de schoonmaaksector ook met regelmaat vallen, zeker gezien het grote personeelstekort. Hij kwam met schoonmaakprofessionals William Schwartzmans en Edwin mol in gesprek en samen werden ze enthousiast: hier zitten mogelijkheden. “En toen is het balletje gaan rollen”, aldus de ondernemer.

Behoefte in kaart brengen Voordat je een succesvolle training kunt bouwen, moet je weten waar de behoefte ligt. Daarvan is Hendriksen overtuigd. “Ik heb tegen die jongens gezegd: ‘als we dit gaan doen, dan doen we het samen.’ Want ik snap de schoonmaakbusiness niet. En ik vind dat je moet weten wat je automatiseert. Anders moet de organisatie zich aanpassen aan de tool, in plaats van dat je een tool maakt die de organisatie en mensen ondersteunt Daarom willen we aan-

sluiten op de praktijk en de behoefte kennen.”

Om die behoefte in kaart te brengen, heeft Hendriksen er een aantal partijen bijgehaald. Werkgeversorganisaties, producenten, groothandels, schoonmaakbedrijven, opleiders, uitzendbureaus en vakbonden. Daaruit kwam naar voren dat trainingsorganisaties niet snel en lokaal genoeg trainingen kunnen bieden ten opzichte van de vraag. Verder is er veel vraag naar training in de moedertaal van cursisten en kunnen schoonmaakbedrijven niet altijd voldoende mensen voor een training vrij plannen om een on-site training te regelen. Hendriksen legt uit: “Ten eerste krijgen we steeds meer instroom van buitenlandse mensen, die andere talen spreken. Wat ik zie, is dat de trainers vooral Nederlands en Engels spreken en dan houdt het snel op. Er is niet één trainer die Turks spreekt én Marokkaans én Bulgaars. Daarnaast zijn er te weinig trainers voor de grote trainingsbehoefte. Stel dat jij op recreatieparken werkt met veel seizoenskrachten. Daar zitten vakantiekrachten bij die je niet kunt opleiden. En stel dat jouw objectleidster toevallig de ochtend wanneer zij beginnen naar de tandarts is. Dan weten ze niet wat ze moeten doen. Als je een opleider opbelt, is er een grote kans dat die zegt

Wieland Hendriksen: “We willen aansluiten op de praktijk en de behoefte kennen.”

‘over vijf weken heb ik een plekje’. Daar heb je niets aan, want je weet dat die vakantiekracht dan alweer weg is. Dus het huidige trainingssysteem is niet ingericht op de vraag en de flexibiliteit die nu gewenst is.”

SOFIA in a box

Volgens Hendriksen bieden VR-trainingen een mooie oplossing om dit soort problemen aan te pakken. In de training, SOFIA in a box genaamd, zitten alle modules voor de basis vakopleiding van de RAS. Van theoretische concepten en praktische opdrachten tot een first day-module met de basiselementen voor de seizoenswerkers. Hendriksen: “De slagingsratio van schoonmaak-

“VR bewijst drie tot vier keer zo snel te trainen.”

opleidingen was al hoog, iets van 94 procent. Daar kun je dus weinig winnen.” Maar in de snelheid en effectiviteit van het trainen volgens hem des te meer. Met de VR-training kan de trainingstijd van vijftien uur naar zes uur. Dat volgens Hendriksen zonder in te boeten op kwaliteit. Op de vraag hoe het komt dat trainen in VR een stuk sneller gaat dan trainen op de vloer, antwoordt Hendriksen: “VR bewijst drie tot vier keer zo snel te trainen. Dat

komt doordat je afgesloten bent, er is geen verstoring. Er vallen een heleboel dingen weg en daarom zit je in een optimale concentratie. Door gamificatie is het leuk om te doen, waardoor het engagement heel hoog ligt. Als jij mensen tien minuten lang voert met filmpjes, dan letten ze niet meer op. Daarbij ben jij in VR zelf verantwoordelijk om alles te doen. Die training loopt niet door als jij niets doet. Uit onderzoek blijkt dat mensen ongeveer drie keer zo vaak de

In de training, SOFIA in a box genaamd, zitten alle modules voor de basis vakopleiding van de RAS.

handeling blijven uitvoeren na de training, zoals die is getraind.”

Aansluiten bij je doelgroep

De manier van leren sluit aan bij de doelgroep en dat motiveert. Dat ziet Hendriksen vaak terug bij de training. “In één van de trainingen ging een dame als een speer door de theoriemodule van de training heen, terwijl ze in de introductieronde van de training echt een onrustfactor was, storend voor de trainer. Ik stond echt te kijken en vroeg haar: ‘wat gebeurde daar nou?’ Ze begon te lachen en zei ‘ik denk niet dat jij in Nederland iemand vindt die minder last heeft van ADHD en dyslexie dan ik. Als mijn baas me naar een training stuurt, word ik daar heel onrustig en lastig van’.”

Twee vliegen in één training

Ook over het taalprobleem geeft Hendriksen een voorbeeld. “Bij zo’n zelfde introductierondje kwamen we een dame tegen, enorm gedreven, maar ze was Italiaans en ze sprak geen twee woorden Engels. De trainster had hier enorm veel moeite mee omdat ze zelf ook geen Italiaans sprak. Ik heb tegen de trainster gezegd: ‘wat nu als ik zorg dat SOFIA volgende week Italiaans spreekt?’ De Italiaanse dame zat die eerste les met twee smartphones, een-

tje met Google Lens en eentje met Google Translate, het whiteboard en de trainster te vertalen. Dan ben je dus ook niet aan het opletten op de training zelf. De tweede week heb ik haar de bril opgezet en er kwam een glimlach op haar gezicht. Nu snapte ze tenminste wat er gevraagd werd en ze heeft het examen dan ook direct gehaald.”

Vele talen

Er zitten nu al zestien talen in de training en er worden er nog meer toegevoegd. Op deze manier hoeven medewerkers niet eerst een taaltraining te volgen, voordat ze met de schoonmaakopleiding aan de slag kunnen. Daarbij leren ze de taal al een beetje tijdens de training. Hendriksen: “Eigenlijk moeten schoonmakers Nederlands kunnen spreken om te slagen voor het examen. Maar in de huidige arbeidsmarktsituatie roepen schoonmaakbedrijven om de handjes. Zij hebben liever dat ze goed kunnen schoonmaken dan dat ze perfect Nederlands spreken. Als ze maar met de leidinggevende kunnen afstemmen.”

Automatiseren voor mensen

Hendriksen ziet dat Virtual Realitytrainingen echt gericht zijn op de mens. Een belangrijk aandachtspunt,

want vaak wordt automatisering gezien als een manier om de mens ertussenuit te halen. “Vaak gaat het bij automatisering om de efficiëntiedruk en de kostendruk. Maar wat is er de afgelopen dertig jaar met automatisering gedaan aan de motivatie en het werkplezier van mensen? Heel weinig. We moeten er meer entertainment en emotie in brengen. En de mensen meer inzicht geven. Stel je voor dat we je die bril opzetten en we maken je microscopisch klein. Ik zet je vervolgens in een microvezeldoek. Die halmen van die doek staan boven je te wuiven en je ziet hoe het vuil opgepakt wordt door die doeken. Vervolgens zet ik zet jou een snorkel op en ik laat het waterniveau in de microvezeldoek stijgen. Dan zie je dat al dat vuil gewoon van links naar rechts wordt verplaatst, maar niet opgenomen wordt door die vezel. Ik durf te stellen dat, als jij mensen op die manier laat zien en beleven hoe dingen eigenlijk in elkaar zitten, ze een microvezeldoek voor altijd anders bekijken en het in de praktijk vervolgens goed toepassen, omdat ze die beelden weer voor zich zien.”

Grote ambities

De komende periode gaat Hendriksen verder met het uitbreiden van de mogelijkheden van de SOFIA in a box-soft-

Hendriksen ziet dat Virtual Reality-trainingen echt gericht zijn op de mens.

ware. Daarbij volgt hij de trainingsbehoefte in afnemende volgorde. Ook krijgt hij steeds meer aanvragen van producenten en groothandels die bepaalde apparatuur of werkmethodes gebruiken en daarvoor ook een module willen. “Ook zien we dwarsverbanden ontstaan. Op onze koffer staat Cleaning Works en Logistic Works en in beide sectoren speelt bijvoorbeeld steeds meer de vraag naar VCA-, BHV- of sociale hygiënetrainingen. Daar zijn we dus ook mee bezig.” Een tweede ambitie is om uit te breiden naar de internationale markt. Hendriksen: “Nederland is voor mij ook een testmarkt, om dingen echt te perfectioneren. Daarna kunnen we die gaan aanpassen voor bijvoorbeeld de Duitse markt.”

“Er is niet één trainer die Turks spreekt én Marokkaans én Bulgaars.”

Uniek

Dat zijn grote ambities, maar Hendriksen is overtuigd van zijn VR-trainingen. En hij is niet de enige die we horen over VR in de schoonmaakbranche. Hoe verhoudt Cleaning Workx zich ten opzichte van schoonmaakbedrijven die ook bezig zijn met dit soort innovaties?

Hendriksen: “Zeker de grotere schoonmaakbedrijven kijken er wel naar. Maar wat daar vaak gebeurt, is een onderzoek, een pilot en een prototype om aan

te tonen wat het voor die organisatie kan betekenen. Daarmee lopen ze wel vaak naar buiten, maar het levert niet echt een bruikbaar, schaalbaar en onderhoudbaar product op. Dus daarna komt het vaak op de plank te liggen. Die partijen verdienen hun brood niet door een applicatie in de markt te zetten die schaalbaar is, die blijvend is, die onderhouden wordt, die uit te breiden is en een helpdesk heeft. Daar zijn wij echt uniek in.”

voor de nieuwste innovaties op het gebied van duurzaam schoonmaken. Ontdek hoe je effectief kunt schoonmaken met alleen de kracht van water.

Scan de QR code voor gratis Interclean tickets

Twee opdrachtgevers vertellen wat zij belangrijk vinden

“Laat zien en voelen dat schoonmaak een expertise is”

Hoe kijken opdrachtgevers van schoonmaakbedrijven tegen de schoonmaak aan? Wat vinden ze belangrijk? Hoe reageren ze op de recente kostenverhogingen? We vroegen

het Denise Heijers, facility expert services bij Nationale-Nederlanden, en Gosse Boomsma, manager facilitaire services bij Koninklijke Visio. “Schoonmaken is een expertise en die expertise moet je laten zien en voelen.”

tekst: Ronald Bruins

“Alle dienstverlening die we aanbieden in onze panden ontwikkelingen we door”, begint Heijers. “Zodanig dat deze zo goed mogelijk aansluit op de strategie van Nationale-Nederlanden. We halen daarvoor informatie op bij de gebouwgebruikers en de organisatie zelf. We willen meer en meer onze medewerkers op kantoor een beleving bieden. Ik kijk als expert daarbij ook naar de markt. Wat zijn de tendensen en wat zie ik bij andere organisaties? Kan ik daarmee iets in onze organisatie?” Nationale-Nederlanden heeft een multiservice-contract gesloten met Heyday die de schoonmaak weer uitbesteedt aan Asito. “Om onze doelen te bereiken is samenwerking met onze ketenpartners essentieel. Daarom zitten we met onze servicedienstverleners in een circulaire coalitie, waarbij we samen met de partners per locatie kijken hoe we stappen kunnen zetten naar een CO2-neutrale dienstverlening. Partners mogen bij ons pilots draaien, we werken aan gezamenlijke doelen en leren van elkaar.

Onze schoonmaakleverancier heeft daar ook een actieve rol in. Ze werken en denken proactief mee om CO2-neutraal en afvalvrij te worden.”

Schoonmaak als basis op orde

Dat meedenken kan alleen maar als de basis, de schoonmaak, op orde is, stelt Heijers. “De schoonmaak is letterlijk en figuurlijk een hygiënefactor. Die moet gewoonweg op orde zijn en in die discipline is Asito de expert. Als dat niet op orde is, kun je ook geen verdere stappen zetten en heb je een ander gesprek met elkaar. Maar nu wordt er gekeken naar schoonmaakmiddelen, schoonmaakapparatuur en schoonmaakmaterialen. Hoe kunnen we deze zo duurzaam mogelijk maken? Daarnaast gaat het om de tevredenheid van medewerkers. Komen ze graag naar kantoor en

zo ja, hoe gastvrij worden ze daarbij ontvangen?” Vanuit Leesman-onderzoek (onderzoek naar de ervaring van de werkplek) weet Heijers wat de zogeheten super drivers zijn. Dat zijn factoren die de meeste impact hebben op de tevredenheid over en de ondersteuning van de werkomgeving. “Er zijn drie superdrivers op het gebied van services die de beste werkomgeving ondersteunen. Dit zijn algemene netheid, toiletten en koffie en theefaciliteiten. Dat zegt dus iets over het belang van schoonmaak. Zeker ook na corona en met de intrede van het hybride werken, heeft hygiëne aan belang gewonnen.”

Uitdaging om schoonmaak in te regelen

Boomsma werkt bij Koninklijke Visio dat onderwijs, zorg en dienstverlening

“Begrijp voor wie je de dienstverlening verricht.”

aanbiedt voor mensen met een visuele beperking. Hij stelt dat het een uitdaging is om de schoonmaak goed te regelen, te midden van kleinere budgetten en een krapte aan personeel.

Boomsma: “Dat maakt dat we schoonmaak in de basis hebben ingekocht voor de hele organisatie, maar locaties zelf uit hun budgetten nog extra schoonmaak kunnen inkopen.” Daarbij is het uitgangspunt dat facilitaire services centraal worden ingekocht, maar er ruimte is voor lokale invulling. “Dat is natuurlijk een spanningsveld tussen een centraal contract dat je zo goed mogelijk wilt benutten en decentrale verantwoordelijkheid. Echter, de locaties hebben hun eigen budgetten. Ze letten vanuit die verantwoordelijkheid dan ook goed op hun inkoop en bekijken dus ook scherp wat ze het beste wel en niet lokaal of landelijk kunnen inkopen. Dat is dan weer de winst van een dergelijke opzet. Daarnaast is het mooi dat er een lokale betrokkenheid is, bijvoorbeeld bij de lo-

kale bakker voor de inkoop van gebak en brood.”

Balansmeting van schoonmaak

Visio besteedde onlangs zijn schoonmaakdienstverlening aan. Boomsma: “Daar kwam als schoonmaakbedrijf Gom uit. Het contract met hen beslaat drie jaar en kent een aantal optiejaren. Het voordeel van dat schoonmaakbedrijf is dat we al werken met Trigion als beveiliger. We hebben zo, naast onze servicedesk die van maandag tot en met vrijdag werkt, een mogelijkheid om de avonden, weekenden en op feestdagen meldingen door te geven. Ook naar de schoonmaak.” Schoonmaakadviesbureau CSG controleert met VSR-KMS de kwaliteit van de schoonmaak. “We noemen dat een balansmeting en geen controle. Want het gaat ons om het achterhalen van verbeterpunten die we per locatie kunnen oppakken. Ook bekijken we per locatie die elementen die van invloed kunnen zijn op de perceptie van de schoonmaak. Denk aan loszittende

tegels of een beschadigde muur.” Het schoonmaakbedrijf kan met de inspecteur meelopen, geeft Boosma aan. “Om zo het leereffect te vergroten. Daarbij houden we er ook rekening mee dat we niet voor het hoogste schoonmaakniveau hebben ingekocht, omdat daar bij ons de budgetten niet naar zijn.”

Niet bang om aan te spreken “We verwachten van schoonmakers dat ze niet bang zijn om onze medewerkers aan te spreken of te woord te staan”, zegt Heijers van Nationale-Nederlanden. “Het is fijn als ze op een vraag op de werkvloer een reactie kunnen geven. Op de meeste panden werken al jarenlang dezelfde mensen. Zij kennen de organisatie en onze medewerkers door en door. Op locatie is de voorman of -vrouw onderdeel van het one fm-team dat samen een weekstart verzorgt. Tijdens die meeting staat één vraag centraal: wat speelt er op die betreffende locatie?” Dagschoonmaak kent Nationale-Nederlanden al heel lang. “Dat is

Denise Heijers: “Om onze doelen te bereiken is samenwerking met onze ketenpartners essentieel.”

voor ons niets nieuws, maar we dagen leveranciers wel uit om hun innovaties bij ons te komen proberen. Het mes snijdt daar aan twee kanten. Het schoonmaakbedrijf heeft een omgeving om in een pilot iets uit te proberen. Wij gaan met de tijd mee met de nieuwste innovaties die tegelijkertijd bijdragen aan onze eigen ambities. Ik vind het bijvoorbeeld mooi dat Asito samen met een ander schoonmaakbedrijf op zoek is gegaan naar circulair vervaardigde schoonmaakhandschoenen. Op deze manier maak je samen een enorme impact en inspireer je andere partijen om ook mee te doen. Eerstvolgende stap is het organiseren van een pilot op onze locatie om de handschoenen goed te testen. Onze cateringpartners doen hier dan ook aan mee. Zo help en versterk je elkaar. Ook het gebruik van circulaire handzeep is in samenwerking met CWS en Asito als één van de eerste opdrachtgevers als pilot gestart en uiteindelijk uitgerold over al onze locaties. Dat is nu een standaardproduct in hun assortiment.”

“Het is geen geven en nemen, maar samen optrekken.”

Schoonmaak als expertise

Boomsma stelt dat schoonmaak een expertise is. “Ik vind dat medewerkers van het schoonmaakbedrijf die expertise moeten kunnen laten zien en voelen. Neem een plaats in op locatie. Ben aanwezig. Daarbij moet je wel rekening houden met onze doelgroep, mensen die visueel beperkt zijn. Dan kun je dus niet pontificaal je stofzuiger in de gang laten staan of de draad van de stekker laten slingeren. Dan is het valgevaar groot. Die expertise zit ook bijvoorbeeld in het hanteren van het microvezelsysteem, zonder chemie. Van geur kunnen visueel beperkte mensen overprikkeld raken, omdat hun reukorgaan heel goed is ontwikkeld. Soms helpen bewoners op locatie een handje met de schoonmaak. Dan moet je hen dus ook uitleggen dat ze de microvezelmethode moeten gebruiken. En dat ze dus niet emmers met sop en veel geur moeten gebruiken. Kortom, de locaties moet nauwgezet optrekken met het schoonmaakbedrijf. Of het nu om wooneenheden gaat of onderwijslokalen. Houd nauwgezet contact over wat er moet gebeuren.”

In gesprek over kostenverhogingen Het gesprek komt op de kostenverhogingen die schoonmaakbedrijven hun opdrachtgevers voor hebben gelegd. Heijers: “We staan als Nationale-Nederlanden voor goed werkgeverschap. Dat willen we voor onze eigen collega’s, maar ook voor de collega’s die voor ons werken. Ook kijken we naar de inflatiecijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek over zakelijke dienstverlening. Mocht een cao-schoonmaak reden geven tot verdere verhoging, dan moeten we daarover in gesprek. Wij gaan

daarbij voor een reële kostenvergoeding. Wat dat is? Vaak kom je daar in gesprekken samen wel uit. Dat is tot op heden in elk geval geen probleem geweest.” Ook Boomsma vindt dat schoonmaakmedewerkers goed beloond moeten worden. “Maar dat kan wel een spanningsveld vormen als budgetten van Visio kleiner worden. Dan moeten we met elkaar om tafel om te kijken welke dienstverlening er bij dat bedrag past. Wellicht moet dan het schoonmaakprogramma anders worden ingericht. Belangrijk voor ons is de betaalbaarheid van de schoonmaak. Ik weet ook dat daarbij goedkoop nog altijd duurkoop is. Uiteindelijk kom je jezelf tegen als je de schoonmaak drastisch inkrimpt. Dat komt terug in toenemende onderhoudskosten voor beheer en onderhoud, bijvoorbeeld bij de vloeren.”

Geen dozen schuiven

Blijf als schoonmaakbedrijf nauwgezet in gesprek met de opdrachtgever, stelt Boomsma. “Begrijp voor wie je de dienstverlening verricht. In ons geval mensen met een visuele beperking. Schoonmaak is geen dozen schuiven, het is dienstverlening. Wees daarom niet afwachtend, maar probeer continu te verbeteren.” Heijers sluit daarop aan. “Het is niet overdreven als ik zeg dat schoonmakers in hun vak kunnen bijdragen aan de doelstellingen van Nationale-Nederlanden. Dat kan op vlakken zoals duurzaamheid en medewerkerstevredenheid nog het allerbeste. Kijk waar je elkaar als facilitaire dienstverleners kunt versterken. Het is geen geven en nemen, maar samen optrekken. Ook - of misschien wel juist - als er iets aan de hand is.”

Gosse Boomsma: “De locaties moet nauwgezet optrekken met het schoonmaakbedrijf.”

Registreer je & ontdek binnenkort hoe onze innovaties bijdragen aan ‘Waste-free’ cleaning

SCAN & GO!

de werkplek van...

Omar van Hoof

Swingende muziek, discoverlichting en een glanzende vloer. Dat zijn de ingrediënten voor een actief uitje in Skate Fever in Capelle aan den IJssel. Waar het tijdens openingstijden volop bruist, heerst overdag een serene rust. Bijna dan, want Omar van Hoof komt juist dan op stoom: vol plezier zorgt de vloerenspecialist van Iberlim B.V. Schoonmaak & Multidiensten ervoor dat de vloer van de indoor rolschaatsbaan en rollerdisco weer blinkend schoon wordt.

1 Vertel eens, wat doe jij hier precies?

“Ik ben vloerenspecialist, maar ook multi-inzetbaar voor andere werkzaamheden zoals glasbewassing. Bij Skate Fever doe ik eens in de twee weken het regulier vloeronderhoud, met onder meer een schrobmachine. Ook na een schoolfeest of een event ben ik van de partij om de boel weer schoon te maken. Alsof er niks gebeurd is!”

2 Het is vast een feestje om hier te werken!

“Ja! Skate Fever is een leuke en bijzondere locatie. Zodra het alarm wordt uitgeschakeld en alle disco- en ledverlichting aanspringt, begint mijn feestje. En omdat we vroeg starten, begint dit feestje al vroeg. De ene keer in stilte, de andere keer met muziek op de achtergrond. Bij een themafeest kan het zomaar zijn dat feestgangers hun veren (van boa’s) als souvenir achterlaten op de vloer. Dit vergt in de praktijk extra schoonmaaktijd. Ik overweeg om de klant voor te stellen een boacontrole dan wel taks in te voeren, hahaha.”

3 Ga je hier ook wel eens in je vrije tijd heen?

Van Hoof lacht. “Aangezien dit een rolschaatsparadijs is en ik al bijna 50 jaar oud ben, lijkt me dat niet verstandig.”

4 Wat vind je zo leuk aan dit werk?

“Dat je bezig kunt zijn met je vak en de voldoening die het geeft als alles weer netjes en schoon is. Dit zijn speciale vloeren, maar door mijn jarenlange ervaring en up-to-date materiaalkennis is dit geen enkel probleem. Wat het werk ook leuk maakt, is de waardering die je van de klant krijgt!”

Foto: Cor Salverius Fotografie

Wil je ook in de rubriek ‘De werkplek van...’ komen? Stuur een foto van jouw werkplek en waarom deze zo bijzonder is naar ronaldbruins@vmnmedia.nl.

“Alles blinkend schoonmaken, alsof er niets gebeurd is.”

Enzymen in schoonmaakmiddelen – Effectief, duurzaam én veilig

Gemak dient de mens; een spreekwoord dat door de jaren heen steeds wordt ingevuld.

Waarschijnlijk is de smartphone het (voorlopige) toppunt van gemak in de 21e eeuw: telefoon, rekenmachine, camera en internet in één handzaam apparaat. Maar de was- en schoonmaakbranche heeft ook niet stilgestaan in de afgelopen decennia. Waar vroeger met hoge temperaturen, lange tijden en veel water de was gedaan werd, is dit steeds minder geworden door innovaties van was- en schoonmaakmiddelen. Eén van de belangrijkste innovaties is het gebruik van enzymen in schoonmaak- en wasmiddelen, waardoor lagere temperaturen, minder tijd en minder water nodig zijn.

tekst: Chuchu Yu

Eén van de belangrijkste innovaties is het gebruik van enzymen in schoonmaak- en wasmiddelen, waardoor lagere temperaturen, minder tijd en minder water nodig zijn.

Enzymen zijn ingewikkelde organische moleculen die in alle levende wezens en planten aanwezig zijn. Ieder enzym is geschikt voor aanpak van een bepaald soort vuil. Enzymen werken het best bij een temperatuur tussen de 30 graden Celsius en 60 graden Celsius. Bij hogere temperaturen verliezen ze hun werking. Er zijn verschillende soorten enzymen:

•• Proteasen: deze enzymen breken eiwitten af. Eiwithoudende verontreinigingen zijn bijvoorbeeld afkomstig van bloed, eieren, melk of cacao.

•• Lipasen: deze enzymen breken dierlijk en plantaardig vethoudend vuil af. Vethoudende vlekken zijn bijvoorbeeld afkomstig van braadvet, cosmetica en lichaamsvet.

•• Amylasen: deze enzymen splitsen zetmeel en bewerken dit tot goed oplosbare en verwijderbare fragmenten. Zetmeel houdende vlekken zijn bijvoorbeeld afkomstig van chocolade, aardappelen, deegwaren en rijst.

•• Cellulasen: deze enzymen maken de vezels van textiel gladder, waardoor vuil zich gemakkelijker laat verwijderen.

Effectief

Eiwithoudende vlekken zijn lastig te verwijderen, terwijl ze veel voorkomen. Vlekken door bloed, transpiratievocht en ontlasting zijn voorbeelden van vuil met eiwitten. Deze vlekken kunnen goed worden afgebroken met enzymen. Daarnaast zijn enzymen ook belangrijk in de professionele sectoren: bijvoorbeeld biofilms kunnen in onder meer de levensmiddelenindustrie en zorgsector voor grote hygiëne- en andere problemen zorgen. Met enzymen kunnen biofilms effectief worden verwijderd. Enzymen werken snel en bij lage temperaturen (tussen de 30 en 60 graden Celsius).

WATERGELEIDENDE CARBON TELESCOOPSTELEN

VOOR MAXIMALE FLEXIBILITEIT

Producten met enzymen kennen weinig gevaren.

Duurzaam

Bij het doen van de was, blijkt uit een levenscyclusanalyse (LCA) dat de milieubelasting voor meer dan 70 procent uit de gebruiksfase – het gebruik van de wasmachine – komt. Eén van de elementen is de wastemperatuur: sinds deze eeuw kan er bij 30 graden een goed wasresultaat bereikt worden. Doordat enzymen effectief vlekken kunnen verwijderen en bij lage temperaturen al werken, hoef je minder vaak een was te draaien.

Veilig

Enzymen werken bij lage concentraties en gematigde pH-niveaus. Dit betekent

dat producten met enzymen weinig gevaren kennen. Enzymen kunnen bij overmatige blootstelling mogelijk een allergische reactie veroorzaken. Wasmiddelen met enzymen zijn al ruim vijftig jaar op de markt en tot nu toe zijn er geen meldingen geweest over allergische reacties door enzymen. Dit blijkt ook uit consumentenonderzoek door de jaren heen. Hiernaast zijn fabrikanten door strikte wetgeving verplicht om veilige producten op de markt te brengen.

Chuchu Yu, Manager Scientific & Regulatory Affairs bij NVZ –Schoon | Hygiënisch | Duurzaam.

PROFESSIONEEL

COMPROMISLOOS GROEN!

Het eerste complete assortiment gegarandeerd duurzaam gecertificeerd gereedschap voor klassieke glasreiniging.

Jong Talent Andrea Peleš

“De impact die hygiëne heeft op de geestelijke gezondheid is cruciaal”

Naam: Andrea Peleš

Leeftijd: 26 jaar

Functie en bedrijf:

Supervisor Housekeeping

1Nergiek bij Safari Hotel

Beekse Bergen

In de rubriek Jong Talent geven jonge schoonmaak professionals hun toekomstvisie op de schoonmaak, delen ze hun ervaringen en geven ze een inkijkje in wie zij zijn en wat hen beweegt. Dit keer: Andrea Peleš

tekst: Bianca Faber

Ik ben:

Over mijzelf kan ik zeggen dat ik gepassioneerd, zorgzaam en nieuwsgierig ben. Ik kwam vanuit Kroatië naar Nederland met ambitie en nieuwsgierigheid om andere culturele achtergronden te ontmoeten en een beter begrip te krijgen van mensen en het leven. In mijn vrije tijd lees ik graag thrillers en psychologische boeken. Mijn meest recente hobby is het met olieverf schilderen van landschappen.

Mijn werk bestaat uit:

Dagelijkse planningen maken, taken toewijzen aan de room attendants in mijn team, kamers controleren, zorgen dat we kwaliteit volgens de hygiënenormen handhaven, trainingen geven aan nieuwe teamleden en communiceren met mijn collega supervisors, de housekeeping manager, de collega’s van de receptie, de technische dienst en andere collega’s van het Safarihotel. En natuurlijk als allerbelangrijkste het tegemoetkomen aan de wensen van onze gasten en heel flexibel zijn.

Hoe jong voel je je?

Ik geloof dat leeftijd een gemoedstoestand is. Vandaar dat hoe je in het leven staat, veel belangrijker is dan je fysieke leeftijd. Daarmee bedoel ik dat het belangrijk is dat je doet wat je leuk vindt, je leven gevuld is met hobby’s en uitdagende dagelijkse activi-

teiten, je jezelf omringt met lieve mensen en nieuwsgierig blijft naar het leven.

Waarom heb je voor de schoonmaakbranche gekozen?

Misschien niet het meest voor de hand liggende antwoord, maar ik zie dat graag breder. In de eerste plaats begint het voor mij al met een opgeruimd huis voor mijn eigen functioneren. En dan vervolgens ook op de werkplek en in onze omgeving, zelfs mondiaal. Ik help mee aan het grotere geheel! Het handhaven van een schone omgeving helpt bij het terugdringen van de vervuiling en, belangrijker nog, het sparen van de natuurlijke hulpbronnen van de aarde. Ik kies voor de schoonmaak vanwege de impact ervan op onze geestelijke gezondheid. Opruimen staat als het ware gelijk aan een heldere geest. Er zijn veel voordelen van de schoonmaakindustrie die we kunnen bespreken, maar persoonlijk vind ik de impact die hygiëne heeft op de geestelijke gezondheid van cruciaal belang.

Wat is voor jou de grootste uitdaging in je werk?

De grootste uitdaging waarmee ik momenteel te maken heb, is het handhaven van consistente netheidsnormen in de hotelkamers, vooral op drukke dagen. Het is net zo belangrijk om ons team positief en gemotiveerd te houden, als het voldoen aan de schoonmaaknormen. Dat heeft invloed op elkaar. Met hen praten over het verbeteren van hun prestaties, complimenten geven als het goed is en hun tevredenheid laten voelen binnen het team. Ik denk dat elke werkplek zijn eigen specifieke uitdaging kent, maar het houdt mij nieuwsgierig en creatief om deze uitdagingen elke dag het hoofd te bieden.

Wat is volgens jou de belangrijkste schoonmaaktrend en waarom?

Naar mijn mening zijn de belangrijkste schoonmaaktrends herbruikbare en navulbare schoonmaakproducten en milieubewuste ingrediënten. Zoals eerder gezegd is de zorg voor onze planeet cruciaal voor ons bestaan. Plastic flessen verwisselen voor glasmaterialen, wasbare dweilkoppen in plaats van wegwerpmoppen en gebruik maken van herbruikbare microvezeldoekjes. Bovendien zijn nieuwe reinigingsformules veiliger voor thuis en gezonder voor de planeet.

Waar zie jij kansen voor de schoonmaak en waarom?

Zolang de schoonmaakindustrie zich aanpast aan nieuwe trends voor een duurzame samenleving, denk ik persoonlijk dat consumenten een betere kwaliteit van schoonmaakdiensten mogen verwachten. Daarbij levert technologie ons in de schoonmaak tijdwinst en minder arbeidskosten op. Reinigingsproducten worden vervangen door milieuvriendelijkere materialen en bedrijven zijn meer gericht op het specialiseren van hun personeel voor een hogere kwaliteit.

Mooiste/meest bijzondere project waaraan je hebt gewerkt?

Er zijn twee bijzondere projecten waaraan ik heb mee gewerkt. Ten eerste het verbeteren van onze middagdienst door efficiënter te zijn, door nieuwe werkinstructies te maken met vervolgfoto’s en een betere voorbereiding op de volgende werkdag. Dit project resulteerde in duidelijkere taken, een betere kwaliteit en een betere tijdsindeling en efficiënte productiviteit. Het andere project ging heel praktisch over planningsproblemen om periodieke reiniging uit te voeren in het sanitair. Tijdens de zomer hadden we vanwege het hoogseizoen enorm grote drukte en wisten we dat niet goed in te regelen. Het implementeren van een aangepast weekschema en het combineren van taken, samen met het stimuleren van eigen inbreng, resulteerde in een succesvol resultaat. Tegen het einde van de week was al het sanitair voor die week gedaan. Het is heel belangrijk om een team te hebben dat ideeën ondersteunt en werkelijkheid laat worden en ik ben dankbaar dat ik die ondersteunende collega’s heb.

Wat zou je nog graag beter kunnen?

Werk verstandiger inplannen en onze room attendants tijdig en goed voorbereiden op het komende hoogseizoen dat al vroeg start, door nu al dagelijkse gewoonten te implementeren voor een eenvoudigere workflow. Op dit moment denk ik aan een bepaalde manier van werken die het voor hen gemakkelijker gaat maken. Daarmee bedoel ik onder andere het schoonmaken van hun werkkarren en deze vullen voor de volgende dag. In plaats van de middagploeg te belasten met extra taken, zouden de schoonmakers die verantwoordelijkheid zelf kunnen krijgen.

Wie is jouw inspiratiebron en waarom?

Mijn vader, want ik heb altijd opgekeken naar zijn manier van denken en reageren op het leven. Als het leven even niet meezat voor hem, gaf hij niet zo gemakkelijk op en bleef hij ambitieus en vol goede moed. Aan de andere kant inspireerden de vriendelijkheid, het medeleven en de grote zorg van mijn moeder voor andere mensen mij en zo wil ik ook zijn! De levensbenadering van mijn ouders stimuleerde mij om alles uit het leven te halen.

Welk boek/app/magazine/gadget/film of iets anders mogen we echt niet missen?

Omdat ik van zowel boeken als films houd, mag je de films Good Will Hunting en Into the Wild echt niet missen. Wat betreft boeken kan ik Anna Karenina van Leo Tolstoj en When things fall apart van Pema Chodron ten zeerste aanbevelen.

Over vijf jaar ben ik:

Over vijf jaar zie ik mezelf nog steeds hard werken

en vooruitgang boeken in mijn carrière. Om het zo te zeggen: ik hoop dat ik mijn vaardigheden verder mag ontwikkelen en de mogelijkheden krijg om vooruit te gaan en een carrièregroei te laten zien. Maar wat nog belangrijker is, dankbaarheid jegens het leven. Ofwel dat je een goede gezondheid hebt en gelukkig bent.

Andrea Peleš: “Ik help mee aan het grotere geheel.”

COLOFONTHEMA’S KOMENDE NUMMERS

SERVICE MANAGEMENT IS EEN UITGAVE VAN VMN MEDIA

Hoofdredacteur

Ronald Bruins, tel. 06-14 64 04 22, ronaldbruins@vmnmedia.nl

Eindredacteur

Paula Jansen

Redactie

Bianca Faber, Martijn Slot, Paula Jansen

Uitgever

Maciek Piasecki, maciekpiasecki@vmnmedia.nl

Accountmanager

Kevin Donders, kevindonders@vmnmedia.nl

Sales manager

Angela Passuto, angelapassuto@vmnmedia.nl

Vormgeving & opmaak colorscan, www.colorscan.nl

Druk

Wilco BV te Amersfoort

Adres

VMN Media, Utrechtseweg 44, 3704HD Zeist, www.servicemanagement.nl

Abonnementenadministratie klantenservice@vmnmedia.nl, tel. 088-584 08 88

Abonnementen

Service Management verschijnt 6 keer per jaar. Jaarabonnement € 125,00, studenten betalen € 79,00, verzending buitenland per jaar € 29,50 (EU) en € 41,50 (niet-EU-landen); prijzen zijn exclusief btw. Op alle uitgaven van VMN Media zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Die zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

Partner

Numatic International

Copyright

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. © VMN Media 2023

Publicatievoorwaarden

Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn de standaardpublicatievoorwaarden van VMN Media van toepassing. Deze zijn te vinden op www.vakmedianet.nl.

Disclaimer

Alle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie.

ISSN 0928-3021 ONDERNEMEN

andere:

onder andere:

ADVERTEERDERSINDEX

Het hygiënepapier van de toekomst.

Satino PureSoft is een grondstofsensatie. Gemaakt van gerecycled karton ontstaat er overtuigend premium hygiënepapier, dat al meer dan 5.000 toiletruimtes duurzamer heeft gemaakt.

100% gerecycled. 100% veilig. 100% zacht.