Is de aandacht voor cultuur als risicofactor weggegooid geld? Nee! Maar om met cultuurverandering aan de slag te kunnen gaan is het handig om die praktisch toepasbaar te maken: met meer handvatten.
Organisatiecultuur als risicofactor De cultuur binnen een organisatie is niet zoiets als de temperatuur op een afdeling, makkelijk af te stellen op het gewenste niveau. Een technische weg naar verandering is er dus niet en ook procesmatig valt er niet veel uit te richten. Cultuur wordt bepaald door gedrag. Daar zit hem de crux. Over het algemeen zijn functionarissen de experts op het gebied van de ‘soll’-situatie, oftewel: ‘hoe het zou moeten’ en ‘hoe het in de praktijk gaat’. Gezamenlijk houden we, door hier instrumenteel mee om te gaan, een situatie in stand die weinig effectief is én risicovol kan zijn. Hoe we met risico’s en verantwoordelijkheden omgaan, en vooral met elkaar, bepaalt voor een belangrijk deel de cultuur binnen een organisatie. De omgang tussen eerste, tweede en derde lijn is bepalend. Daar dragen we samen verantwoordelijkheid voor. Deze constatering stemt hoopvol. Immers, door ons gedrag te wijzigen kunnen we de situatie verbeteren. Maar hoe? Stap 1 – Vergeet de ‘tone at the top’ als belangrijke factor Ooit iemand consequent goed met risico’s zien omgaan? Dat kan de basis zijn van uw eigen tone, die veel effectiever kan zijn dan de tone at the top. We zien de tone at the top (steun van het hoger management voor initiatieven) vaak als een noodzakelijke voorwaarde voor het slagen van inspanningen op het gebied van veiligheid, risicomanagement en compliance. Mijn ervaring is dat dit soms zeer lastig te or-
Pippi Langkous staat bij mij voor moed, onafhankelijkheid, doorzettingsvermogen, respect en humor ganiseren valt en we er niet noodzakelijkerwijs van afhankelijk zijn. Steun van het hoger management is mooi meegenomen, maar zonder die steun is ook een hoop goeds tot stand te brengen. Collega’s beïnvloeden via het hoger management is complex en minder efficiënt dan uw eigen invloed aanwenden. Echt waar! Bovendien: door te proberen via het hoger management de situatie te verbeteren, loopt u het risico iets (mede) te creëren dat iedereen juist wil vermijden: de angstcultuur. Veel effectiever is het om uw eigen stijl en benadering aan een nadere beschouwing te onderwerpen. Wat brengt ú teweeg op de werkvloer? Stap 2 – Zijn uw eigen gedrag en acties effectief ? Zo niet: laat ze los Het gedrag van riskmanagers, auditors en officers belast met toezicht en inspectie kenmerkt zich vaker wel dan niet door een schoolmeesterachtige benadering. ‘Hoe het hoort’ wordt vergeleken met ‘hoe het gaat’. Verantwoordelijke managers en medewerkers in de eerste lijn krijgen via rapporten en ge-
arbo 1/2 ¦ 2018 23