Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

EDUKACJA KULTUROWA W WOJEWร DZTWIE LUBUSKIM

Diagnoza 2017 Edukacja kulturowa w wojewรณdztwie lubuskim. Diagnoza 2017

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim

Opracowanie wykonane w ramach projektu „Kultura Tędy”, realizowanego przez Regionalne Centrum Animacji Kultury w Zielonej Górze.

Edycja 2017

Autorzy opracowania:

Dorota Szaban

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Diagnoza 2017

Krzysztof Lisowski

Zielona Góra, wrzesień 2017 2

Spis treści

ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE ............................................................. 7 EDUKACJA KULTUROWA JAKO KATEGORIA POJĘCIOWA................... 10 LUBUSKA KULTURA W DOSTĘPNYCH OPRACOWANIACH ................ 12 PUBLIKACJE AKADEMICKIE ......................................................................................................13 PROJEKTY BADAWCZE ..............................................................................................................14 INNE OPRACOWANIA .................................................................................................................19

KULTURA W DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH ............................. 20 LUBUSKA KULTURA W SAMORZĄDOWYCH SERWISACH INTERNETOWYCH .................................................................................. 36

WYDATKI NA KULTURĘ ........................................................................ 38 KORZYSTANIE ZE WSPARCIA SAMORZĄDOWEGO ................................................ 40

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

KILKA UWAG WSTĘPNYCH ...................................................................... 5

PODMIOTY INSTYTUCJONALNE PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ W SFERZE KULTURY .................................................................................. 42

PODMIOTY POZAINSTYTUCJONALNE, KTÓRE STANOWIĄ POTENCJAŁ SIECI W ZAKRESIE EDUKACJI KULTUROWEJ ....................................... 53

EDUKACJA KULTUROWA W ŚWIETLE INNYCH OPRACOWAŃ ........... 63

3

EDUKACJA KULTUROWA – WYNIKI BADANIA ANKIETOWEGO .......... 72 WNIOSKI I REKOMENDACJE ................................................................. 82 SPIS WYKRESÓW ................................................................................... 89

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

SPIS TABEL ............................................................................................ 90

4

Kilka uwag wstępnych

Raport

jest

efektem

pracy

badawczej

nad

potencjałem

edukacji

kulturowej

w ramach projektu „Kultura Tędy”, stanowiącego regionalną edycję ogólnopolskiego programu „Bardzo Młoda Kultura”, realizowanego i koordynowanego przez Narodowe Centrum Kultury. Diagnoza stanu edukacji kulturowej w regionie ma dwa zasadnicze cele.

Nadrzędnym celem diagnozy jest stworzenie wielowymiarowego źródła informacji o zasobach instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych, umożliwiających i sprzyjających efektywnemu prowadzeniu działań związanych z edukacją kulturową, szczególnie ukierunkowaną na dzieci i młodzież. Diagnoza pozwoli uzyskać informacje na temat stanu i specyfiki (charakteru) edukacji kulturowej w regionie lubuskim. Zdobyte informacje będą także punktem wyjścia do planowania kolejnych działań przez Regionalnego Operatora programu - Regionalne Centrum Animacji Kultury w Zielonej Górze. Upowszechnienie

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

w województwie lubuskim. Prace diagnostyczne zostały zrealizowane w 2017 roku,

wyników diagnozy stanowi bowiem okazję do tworzenia sieci współpracy i współdziałania pomiędzy podmiotami zajmującymi się edukacją kulturową. Intencją autorów jest stworzenie takiej charakterystyki podmiotów realizujących edukację kulturową, która będzie mogła być wykorzystywana także przez inne instytucje, czy władze lokalne, 5

to prowadzenia swoich działań. Stąd też wart podkreślenia jest praktyczny charakter opracowania.

Cele szczegółowe opracowania:

zróżnicowania terytorialnego (na poziomie powiatowym);  Identyfikacja podmiotów realizujących edukację kulturową, z uwzględnieniem ich typów oraz podejmowanych działań i metod pracy;  Charakterystyka założeń i kierunków realizacji zadań związanych z kulturą (w tym edukacją kulturową), wynikających z zapisów strategicznych samorządów;  Określenie źródeł finansowania działań z zakresu edukacji kulturowej, ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia ze strony samorządów; Aby osiągnąć założone cele sformułowano kilka pytań badawczych:  Jakie typy podmiotów realizują działania w zakresie edukacji kulturowej

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

 Charakterystyka edukacji kulturowej w województwie lubuskim z uwzględnieniem

w poszczególnych powiatach? Jaki typ podmiotów dominuje w tym zakresie?  W jakim stopniu edukacja kulturowa jest traktowana jako działanie strategiczne w obrębie działalności kulturalnej na poziomie regionu oraz powiatów?  Czy i w jaki sposób podmioty realizujące edukację kulturową w regionie zabiegają o wsparcie ze strony samorządowej? Jaki jest poziom finansowania kultury 6

w regionie, powiatach? Czy i w jakim stopniu można scharakteryzować możliwości finansowania działań z zakresu edukacji kulturowej?  Jakie działania w zakresie edukacji kulturowej są podejmowane? Czy te działania

wspomagane?

Założenia metodologiczne Na potrzeby niniejszego opracowania realizowano badania w okresie od maja do września 2017 roku. Wielowymiarowa diagnoza stanu edukacji kulturowej w województwie lubuskim oparta została o kilka metod i technik badawczych.

Pozyskiwanie i eksploracja danych była realizowana przez cały okres realizacji projektu badawczego, ale punktem wyjścia dla kolejnych analiz była analiza danych zastanych (desk research). W analizach typu desk research wykorzystuje się tak zwane

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

mają charakter ciągły/cykliczny czy są incydentalne? Jakimi metodami są one

„dane wtórne”, czyli informacje, które w różnej postaci są dostępne w momencie realizacji badania – bez potrzeby ich generowania w sposób reaktywny. Gromadzone z wielu źródeł dane były na bieżąco uzupełnianie i zestawiane z pozyskanymi w trakcie pozostałych etapów badania materiałami. Celem analizy desk research jest diagnoza stanu edukacji kulturowej na terenie województwa lubuskiego, jej opis i weryfikacja działań podejmowanych przez podmioty działające w tym obszarze. Dane zastane umożliwiają

7

uzyskanie

obiektywnego,

syntetycznego

obrazu

sytuacji,

oraz

dają możliwość

dokonywania analiz porównawczych w perspektywie dynamicznej.

Podstawę analizy desk research stanowią dokumenty statystyki publicznej, sprawozdania,

Analiza danych zastanych miała charakter:  analizy wskaźników związanych z działaniami kulturalnymi udostępnianymi w zasobach statystyki publicznej (Bank Danych Lokalnych i Dziedzinowe Bazy Wiedzy Głównego Urzędu Statystycznego;  analizy i raporty udostępniane w serwisach oficjalnych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowego Centrum Kultury i innych urzędów;  analizy

dokumentów

strategicznych

jednostek

samorządu

terytorialnego

na poziomie powiatów i województwa pod kątem zapisów związanych z kulturą (szczególnie edukacją kulturową i edukacją kulturalną);  analiza dostępnych opracowań (publikacji, diagnoz, raportów ewaluacyjnych,

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

analizy i innego typu publikacje (także elektroniczne).

opracowań sygnalnych) poświęconych zagadnieniom edukacji kulturowej w regionie;  analiza stron internetowych powiatów oraz innych podmiotów zajmujących się działaniami z zakresu edukacji kulturowej w województwie lubuskim;

8

Informacje uzyskane z wykorzystaniem danych zastanych zostały uzupełniane danymi pochodzącymi od podmiotów uczestniczących w różnych działaniach w ramach projektów koordynowanych przez Regionalne Centrum Animacji Kultury w Zielonej Górze, jako

poproszone o wskazanie kilku innych organizacji, osób czy instytucji, które prowadzą działalność w zakresie edukacji kulturowej w województwie lubuskim. Takie rozwiązanie z jednej strony pozwoliło w praktyce zastosować rekomendacje badań ewaluacyjnych z 2016 roku, w których podkreślano istotną rolę komunikacji pantoflowej, która uznana jest za najbardziej skuteczne narzędzie sieciujące.

Kolejną z metod wykorzystanych w badaniu był wywiad kwestionariuszowy zrealizowany ze wspomaganiem formularza internetowego. Podmioty realizujące działania w zakresie edukacji kulturowej (jak i szerzej: kulturalnej) zostały poproszone o wypełnienie ankiety elektronicznej, mającej na celu uzyskanie informacji dotyczących profilu ich działalności, kategorii

grup

odbiorców

ich

działań

oraz

charakterystyki

podejmowanej

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Lokalnego Operatora Projektu Kultura Tędy. Metodą kuli śnieżnej podmioty te zostały

przez nie współpracy i korzystania ze wsparcia samorządowego.

Badania CAWI charakteryzuje dość duża elastyczność, a co za tym idzie swoboda udzielania odpowiedzi dla respondentów. Jest to technika odpowiednia w sytuacji, kiedy projekt kierowany jest do trudno dostępnych, niejednorodnych kategorii podmiotów.

Narzędzie w postaci elektronicznego skryptu zapewniał

automatyczną walidację 9

i weryfikację danych oraz pozwoliło ograniczać błędy wynikające z pracy ewentualnych

Desk research

Metoda kuli śnieżnej

Badanie ankietowe

Edukacja kulturowa jako kategoria pojęciowa Kluczowym pojęciem w projekcie Bardzo Młoda Kultura (tym samym w projekcie „Kultura Tędy”) jest pojęcie „edukacji kulturowej”. Zaznaczyć należy, że pojęcie to ma nieostry charakter definicyjny i z tego powodu ogromną trudność na poziomie zarówno instytucjonalnym, jak i pozainstytucjonalnym sprawia jednoznaczne wskazanie działań,

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

ankieterów.

jak i podmiotów, które tego typu zadania realizują. Jak wynika z dotychczas realizowanych analiz sami twórcy i animatorzy pojęcie edukacji kulturowej traktują często zamiennie z edukacją kulturalną.

Myślenie o edukacji kulturowej kieruje uwagę badaczy z jednej strony na szeroko rozumianą kulturę. Z drugiej natomiast stawia pojęcie edukacji kulturowej niejako 10

w opozycji do edukacji kulturalnej (czy nawet działalności z zakresu upowszechniania kultury). Na poziomie definicyjnym, choćby w ramach programu BMK, dyskurs dotyczący zakresu semantycznego pojęcia edukacji kulturowej jest podejmowany na szeroką skalę,

wersji rozumienia pojęcia. Stąd wynika poważna konsekwencja dla działania diagnostycznego – swoista dowolność w wyborze opisywanych inicjatyw, podmiotów i wydarzeń.

Autorzy ogólnie przyjętej w programie BMK definicji sugerują, że edukacja kulturowa to sposób przygotowania do bardziej aktywnego, świadomego, często też krytycznego uczestnictwa w kulturze. Za jej pośrednictwem możliwe jest samodzielne, krytyczne, pogłębione zrozumienie sensów poszczególnych wytworów kulturowych oraz świadome i aktywne działanie w sieci społeczno-kulturowych relacji. Sposób definiowana pojęcia opiera się na krytycznej interpretacji wytworów kulturowych i sprawstwa (M. Kosińska, Edukacja

kulturowa,

[w:]

Edukacja

kulturowa.

Podręcznik,

Centrum

Praktyk

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

w naszej ocenie bez konsekwencji w postaci upowszechnienia jednej obowiązującej

Edukacyjnych, Poznań 2014, s. 173). Odpowiednio stymulowana taki charakter może posiadać również klasycznie definiowana działalność artystyczna i edukacja kulturowa (czy edukacja do kultury). Przyjmujemy jednocześnie, że każda działalność kulturalna (kulturotwórcza, animacyjna, itp.) jest rozpatrywana jako intencjonalna interwencja społeczna sprzyjająca pozytywnym zmianom społecznym.

11

Skupianie uwagi na szeroko rozumianej działalności kulturalnej w opracowaniu jest także konsekwencją nieuwzględniania takiej kategorii w perspektywie instytucji publicznych – gdzie wszelkie działania w obszarze kultury traktuje się łącznie. Można przyjąć,

inicjatyw związanych z sieciowaniem i podejmowaniem działań w ramach edukacji kulturowej inicjowanej przez zainteresowane podmioty, szczególnie Regionalne Centrum Animacji Kultury w Zielonej Górze, jako Operatora Regionalnego programów o zasięgu ogólnopolskim

Lubuska kultura w dostępnych opracowaniach W czasie kiedy powstawał niniejszy raport (wrzesień 2017 r.) niedostępne były kompleksowe opracowania poświęcone edukacji kulturowej w województwie lubuskim.

Rozważania na temat uwarunkowań funkcjonowania lubuskiej kultury dostępne są jako części innych opracowań, zwykle skoncentrowanych na wąsko definiowanych aspektach.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

że szerszy zakres opracowania może stanowić punkt wyjścia dla podejmowanych

Elementy związane z edukacją kulturową jako fragment szerszych opracowań są obecne (często nazywane w inny sposób) w kilku rodzajach publikacji: (1) teoretyczne i empiryczne teksty powstałe w wyniku prac środowiska akademickiego z Zielonej Góry (Zakład Animacji Kultury na Wydziale Pedagogiki, Psychologii i Socjologii Uniwersytetu Zielonogórskiego); (2) opracowania powstałe na potrzeby (często również na zamówienie)

12

samorządów; (3) efekty prac badawczych i opracowania związane z realizacją różnych projektów.

W

pracach

lubuskich

akademików

dominuje

pojęcie

edukacji

kulturalnej.

W ich opracowaniach dokonywana jest wielowymiarowa charakterystyka tego fenomenu, szczególnie w perspektywie andragogiki. Dokonywane są również badania porównawcze nad modelami edukacji kulturalnej w Polsce i Niemczech. Badania te skoncentrowane na obszarze działań kulturalnych zamkniętych w tradycyjnych ramach instytucjonalnych pozostawiając poza obszarem zainteresowań sferę pozainstytucjonalną i często niesformalizowaną. Za znaczące w tej tematyce można uznać następujące publikacje: 

Z prądem i pod prąd : lubuskie instytucje kultury w nowym ładzie społecznym, J. Kargul, S. Słowińska, M. Gancarz, Zielona Góra: Oficyna Wydaw. Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2004, 201 s., ISBN: 8389712288;



Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Publikacje akademickie

Edukacja kulturalna w Polsce i w Niemczech : inspiracje - propozycje – koncepcje, S. Słowińska, Kraków : Oficyna Wydaw. "Impuls", 2007, 314 s. ISBN: 9788373088184;



Edukacja kulturalna dorosłych. Raporty z badań międzykulturowych, red. H. Depta.

J. Półturzycki, H. Solarczyk, Warszawa–Płock 2004; 13



Ciągłość i zmiana profilu zielonogórskich instytucji kultury, B. Idzikowski, Rocznik Lubuski: Kalejdoskop życia społecznego na Ziemi Lubuskiej, 2007, T. 33, cz. 1,



Od upowszechniania kultury do animacji kulturalnej, J. Kargul, , 1995



Uczestnictwo w kulturze i aspiracje życiowe młodzieży szkolnej, E. NarkiewiczNiedbalec, , Zielona Góra 1997

Projekty badawcze

Źródłem informacji o pojedynczych inicjatywach z zakresu edukacji kulturowej jest także projekt „Inicjatywy i ludzie w kulturze lubuskiej – nowe przestrzenie 2012”, realizowany przez wyżej wskazany zespół akademików. Jego celem było zidentyfikowanie działań kulturalnych podejmowanych przez grupy nieformalne, osoby prywatne, organizacje pozarządowe, podmioty gospodarcze, a wynikiem badania jest raport „Inicjatywy i ludzie w kulturze lubuskiej. Nowe przestrzenie”, prezentowany na stronie

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

s. 11-30, ISSN: 0485-3083.

www.inicjatywyiludzie.wpsnz.uz.zgora.pl.

Istotnym opracowaniem podejmującym problematykę edukacji kulturowej w regionie jest raport przygotowany przez zespół pod kierownictwem Bogdana Idzikowskiego, stanowiący podsumowanie działań diagnostycznych w pierwszym roku trwania projektu „Kultura Tędy”.

14

Diagnoza stanu i potencjału edukacji kulturowej w województwie lubuskim jest działaniem realizowanych w perspektywie diachronicznej. W roku 2016 zostały zrealizowane badania sondażowe na celowej próbie 62 podmiotów prowadzących tego

Problem 1. Jakie są źródła wiedzy i inspiracji działań w zakresie edukacji kulturowej?

Podmioty prowadzące działania w zakresie edukacji kulturowej w województwie lubuskim najczęściej wiedzę o edukacji kulturowej czerpią z doświadczeń innych, a także prowadząc własne diagnozy potrzeb i studiowanie dostępnych materiałów. Niewielka jest siła oddziaływania dedykowanych spotkań branżowych, szkoleń oraz warsztatów.

Może to wynikać z konieczności ponoszenia zbyt wygórowanych kosztów oraz niedostosowania oferty instytucjonalnej do potrzeb animatorów i edukatorów.

Problem 2. Na czym polega działalność w obszarze edukacji kulturowej badanych podmiotów, jakie są jej obszary i dziedziny?

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

typu działalność. Problematyka badania koncentrowała się wokół kilku obszarów:

Diagnoza zrealizowana w 2016 roku ujawniła że prowadzona przez różne podmioty instytucjonalne działalność ma charakter głównie edukacji w obszarze kultury i sztuki, działalności artystycznej, działalności wystawiennicza i kuratorskiej. Natomiast dla osób fizycznych dominujące są: działalność artystyczna, edukacja w obszarze kultury i sztuki, szkolenia (doradztwo, coaching). W obu grupach dominują dziedziny związane z kulturą 15

symboliczną, czyli tradycyjnym paradygmatem edukacji kulturalnej i uczestnictwa w kulturze.

Dziedziny kultury w ramach których podejmowana jest aktywność instytucjonalna

trzy dziedziny: tradycja, animacja i sztuka publiczna Dla osób fizycznych dominującymi dziedzinami są teatr i animacja. Można więc uznać, że edukacja kulturowa w województwie lubuskim nie ma silnie zróżnicowanego charakteru i w dużej części ma charakter działań artystycznych.

Problem 3. Jakie stosują formy/metody edukacji kulturowej badane podmioty?

Instytucje realizują edukację kulturową najczęściej w formie lekcji, zajęć z nauczycielem; systematycznego przebywania ze sobą, rozmów, współtworzenia; pracowni, systematycznych zajęć z instruktorem, mistrzem. Natomiast w grupie podmiotów fizycznych uwidacznia się inna mapa wykorzystywanych form. Dominują następujące formy: systematyczne przebywanie ze sobą, pracownia, systematyczne

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

to teatr i muzykę, następnie taniec, fotografia, wielokulturowość, i następnie łącznie

zajęcia, lekcje z nauczycielem.

Problem 4. Jaki jest społeczny i terytorialny zasięg działań badanych podmiotów?

Edukacja kulturowa realizowana przez podmioty biorące udział w badaniu diagnostycznym

kierowana

jest

najczęściej

do

uczniów

szkół

podstawowych

i gimnazjalnych. Badane podmioty przyznały, że najczęściej obszarem ich działań

16

edukacyjnych jest miejscowość prowadzonej działalności i ewentualnie jej najbliższe okolice, a liczba osób które są odbiorcami tych działań w większości nie przekracza 500.

Problem 5. Jaka jest specyfika orientacji programowej w działaniach z zakresu edukacji

Dla lubuskich animatorów i edukatorów znaczenie mają działania systematyczne i powtarzalne, ukierunkowane na przeciętnego odbiorcę, zawierające treści tradycyjne i lokalne oraz balans pomiędzy umiejętnościami artystycznymi i kompetencjami społecznymi.

Problem 6. Jakimi zasobami/potencjałami dysponują badane podmioty, jakie są silne a jakie słabe strony ich działalności edukacyjnej oraz na jakie bariery napotykają?

Przedstawiciele instytucji doceniają dostępność przestrzeni do działań i instytucjonalną współpracę (zarówno branżową jak i z władzami samorządowymi) i zainteresowanie

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

kulturowej?

wśród odbiorców działań. Osoby fizyczne natomiast za swoje atuty uznają dostępność przestrzeni, infrastruktury i wsparcia metodycznego. Nie jest też bez znaczenia współpraca pozainstytucjonalna.

Ograniczenia

realizacji

edukacji

kulturowej

dla

wszystkich

badanych

wiążą

się z możliwościami uzyskania finansowania planowanych działań.

17

Problem 7. Jakie są formy/obszary współpracy między podmiotami i jakie zachodzą między nimi relacje?

Badani zgodnie podkreślali, że współpracują ze wszystkimi typami podmiotów.

swoich partnerów podobne instytucje, podczas gdy osoby fizyczne chętniej współpracują z organizacjami społecznymi.

Instytucje współpracują najczęściej przy wspólnej realizacji działań, lub uzyskując wsparcie w pozyskiwaniu uczestników. Osoby fizyczne deklarują nieco szersze pole współdziałania z innymi podmiotami. Można tu mówić o takich formach jak: współpraca w promocji oraz pomoc w realizacji i wsparciu technicznym, pozyskiwanie uczestników oraz współdziałanie w realizacji, podwykonawstwo, współpraca finansowo-techniczna.

Problem 8. Jakie są oczekiwania badanych w zakresie wsparcia inicjatyw edukacyjnych ze strony innych podmiotów? W jakim stopniu działania nastawione

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Charakterystyczne jest natomiast to, że instytucje publiczne częściej wskazują jako

na edukację kulturową są wspierane ze środków grantowych?

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim nie byłaby możliwa bez wsparcia samorządów przede wszystkim. Podmioty realizujące działania w tym obszarze chętnie ubiegają się także o wsparcie unijne oraz granty ministerialne.

18

Inne opracowania

Kultura, w tym edukacja kulturowa nie są przedmiotem opracowań i analiz

można odnaleźć jako fragmenty szerszych dokumentów. Lubuskie Regionalne Obserwatorium Terytorialne we współpracy z Urzędem Statystycznym w Zielonej Górze przygotowało publikację pt: „Przegląd regionalny”, której część została poświęcona analizie zasobów instytucjonalnych realizujących zadania związane z kulturą w regionie oraz szczegółowy opis instytucjonalnych inicjatyw kulturalnych. W dokumencie podkreślone jest, że kultura ma duży wpływ na harmonijny rozwój regionu. Tworzenie dóbr kultury, uczestnictwo w życiu kulturalnym i pielęgnowanie dziedzictwa kulturowego silnie oddziałują na życie społeczne i na wzajemne stosunki między ludźmi. Inwestowanie w kulturę jest ważnym środkiem formowania i utrwalania tożsamości regionalnej.

Można mówić o tym, że w województwie lubuskim dotąd nie stworzono swoistego

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

sektorowych wykonywanych na zamówienie samorządów, ale często tego typu informacje

katalogu, w którym zostaną umieszczone i zewidencjonowane wszelkie inicjatywy z zakresu edukacji kulturowej (czy choćby kulturalnej). Można sformułować założenie, ze jest to konsekwencją samego charakteru podejmowanych działań – zmiennych, często incydentalnych i ulotnych. Ważne jest jednak, aby podejmować systematyczne próby gromadzenia wielowymiarowych informacji o podmiotach realizujących wszelkie działania kulturowe. Jednym z takich zadań jest przygotowanie tego raportu.

19

Kultura w dokumentach strategicznych Opracowanie „Strategii Rozwoju Kultury Województwa Lubuskiego”, powiązane jest

najważniejszych wyzwań rozwojowych regionu w tym dokumencie zapisano efektywne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego i kulturowego i wyodrębniono w nim dwa cele operacyjne: (1) wykorzystanie walorów środowiska i dziedzictwa kulturowego dla rozwoju turystyki, (2) rozwój usług kulturalnych, zdrowotnych i sportowych dla mieszkańców regionu i gości zagranicznych. Główny akcent rozwoju branży kreatywnej (w tym kultury) położony jest więc na zachowanie dziedzictwa kulturowego i realizację przedsięwzięć mających charakter promocyjny (wspieranie imprez kulturalnych, które są wizytówką województwa, wykorzystywanie dzieł lubuskich twórców do promocji województwa), a także tworzenie wspólnej oferty programowej instytucji kultury i wzbogacanie zakresu usług kulturalnych. Wszystkie działania mają służyć budowie

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

z zapisami Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego. Jako jeden z czterech

tożsamości mieszkańców regionu. Pojęcie kultury w tym dokumencie jest także mocno powiązane z działaniami instytucjonalnymi i obszarami takimi jak szeroko rozumiane dziedzictwo kulturowe i turystyka.

Analiza dokumentów urzędowych, mających charakter strategii rozwojowych pozwala sformułować wniosek, że pojęcie „edukacja kulturowa” w wąskim rozumieniu nie jest 20

obecne w zapisach zarówno na poziomie wojewódzkim, jak i powiatowym.

Używane w nich pojęcia zasoby kulturowe, dziedzictwo kulturowe, krajobraz kulturowy, tożsamość kulturowa, działalność kulturalna i inne nie definiują edukacji kulturowej,

Perspektywa rozwoju kulturowego jednostki, osiągania określonych kompetencji, umiejętności, kreatywności i krytycznego stosunku do wytworów kultury jest rzadko obecna w dokumentach strategicznych. Zastępowana jest odniesieniami do kulturowego rozwoju społeczności lokalnych ich dziedzictwa kulturowego, tożsamości kulturowej, instytucji kulturalnych i artystycznych.

W i

Strategii

Rozwoju

zoperacjonalizowane

Kultury zostały

Województwa cele

dotyczące

Lubuskiego szeroko

uszczegółowione

rozumianej

kultury.

Jest to nadrzędny dokument określający ramy rozwoju wielowymiarowych działań związanych z kulturą, działalnością artystyczną, twórczą i ochroną dziedzictwa narodowego. W dokumencie wyraźnie podkreślona została rola kultury dla harmonijnego

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

odnoszącej się do aktywnego, świadomego i krytycznego uczestnictwa w kulturze.

rozwoju regionu lubuskiego, w perspektywie międzypokoleniowej – przekazywanie, tworzenie i świadome uczestnictwo w kulturze. Zaprezentowano w nim cele strategiczne i operacyjne, kierunki działania, zadania szczegółowe i ich hierarchizację (tab. 1).

TABELA 1. CELE GŁÓWNE I OPERACYJNE STRATEGII ROZWOJU KULTURY WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO L.p.

Cele główne

Cele operacyjne

21

1.

Zachowanie ciągłości

Ochrona dziedzictwa kulturowego regionu

dziedzictwa kulturowego

2.

Efektywne wykorzystanie

1. Badanie i dokumentowanie dziedzictwa kulturowego

dziedzictwa kulturowego

i kultury współczesnej regionu – ustalenie tematyki

regionu w podnoszeniu jego

i zakresu prac badawczych i dokumentacyjnych

atrakcyjności

oraz wdrożenie do realizacji 2. Zintegrowanie działań w dziedzinie kultury, oświaty, turystyki i gospodarki w zakresie wykorzystania dziedzictwa kulturowego i kultury współczesnej regionu w kształtowaniu osobowości i świadomości narodowej oraz w kształtowaniu atrakcyjności regionu 3. Optymalizacja dostępu wszystkich środowisk i grup społecznych do dóbr kultury

3.

Wzmocnienie pozycji bibliotek

1. Uzupełnienie zbiorów, zapewnienie zakupu książek

publicznych jako głównych

na poziomie normatywu i poprawa warunków

ośrodków informacji oraz

korzystania ze zbiorów i usług bibliotek publicznych

kulturalnej i obywatelskiej aktywizacji społeczności lokalnych

2. Zwiększenie dostępności do zbiorów i zasobów informacyjnych bibliotek publicznych 3. Włączenie bibliotek publicznych w proces

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

regionu

budowania regionalnej infrastruktury informacyjnej województwa lubuskiego 4. Podniesienie kwalifikacji i umiejętności zawodowych bibliotekarzy 4.

Aktywne uczestnictwo

Racjonalne gospodarowanie potencjałem

społeczeństwa w życiu

merytorycznym i technicznym samorządowych

kulturalnym

instytucji kultury i szkół artystycznych

22

5.

Znoszenie barier

Integracja społeczności lubuskiej w oparciu o tradycje

kompetencyjnych i

i różnorodność kulturową

organizacyjnych w odbiorze i dostępie Lubuszan do

6.

Zapewnienie społeczeństwu

1. Utrzymanie wysokiego poziomu profesjonalnej

możliwości uczestnictwa w

działalności artystycznej

przedsięwzięciach artystycznych 7.

2. Wspieranie i promocja amatorskiego ruchu artystycznego

Mecenat nad regionalną

1. Tworzenie optymalnych warunków do pracy

działalnością twórczą

twórczej 2. Wspieranie publikacji i prezentacji twórczości regionalnej 3. Promowanie regionu przez sztukę

8.

Integracja społeczności

Aktywizacja społecznego ruchu kulturalnego

województwa i zachowanie tożsamości narodowej 9.

Budowanie społeczeństwa

1. Kształtowanie postaw obywatelskich otwartych

obywatelskiego

na integrację europejską i wielokulturowość 2. Edukacja kulturalna i patriotyczna dzieci i młodzieży

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

wartości kultury symbolicznej

Źródło: Strategia Rozwoju Kultury Województwa Lubuskiego

Analiza tego dokumentu została dokonana pod kątem uwzględnienia w nim zadań związanych z edukacją kulturową. W analizie istotne były dwa aspekty, po pierwsze świadomość jego twórców związana z koncepcją edukacji kulturowej i konkretne działania, które jeśli nawet nieuświadamiane to wpisują się w tą koncepcję.

23

Dokument jest o tyle istotny, że stanowi podstawę do ubiegania się o środki z funduszy Unii Europejskiej na przedsięwzięcia w dziedzinie kultury (mogą być finansowane przedsięwzięcia zgodne ze SRKWL) i jest podstawą do formułowania strategii na poziomie

Przyznać trzeba, że w niektórych z analizowanych dokumentów pojawiały się zapisy dotyczące „edukacji kulturowej”, chociaż można przyjąć, że zgodnie z intencją ich autorów oznaczają one tyle co jakakolwiek działalność związana z uczestnictwem w kulturze.

Mając ten fakt na uwadze warto zaznaczyć, że w opracowaniu posługiwać się będziemy wskaźnikami dotyczącymi realizacji działalności kulturowej w sensie szerokim, próbując tam gdzie to możliwe opierać się na takich informacjach, które w najbardziej optymalny sposób charakteryzują różnorodność edukacji kulturowej.

Strategia została stworzona w oparciu o diagnozę stanu działalności kulturalnej, którą podzielono na siedem działów: dziedzictwo kulturowe, biblioteki i czytelnictwo,

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

jednostek samorządu terytorialnego (powiatów i gmin).

jednostki wielokierunkowe upowszechniania i promocji kultury, działalność artystyczna, działalność twórcza, społeczny ruch kulturalny i pozostałe dziedziny działalności kulturalnej. Z jednej strony opis ma charakter ilościowy (liczba instytucji, obiektów, woluminów, czytelników, itp.) z drugiej koncentruje się na funkcjach instytucji i organizacji, które mogą być zbieżne z założeniami edukacji kulturowej.

24

W zakresie dziedzictwa kulturowego strategia wskazuje dwa cele główne: zachowanie dziedzictwa kulturowego regionu i wykorzystanie go do podnoszenia atrakcyjności regionu. Aby osiągnąć zakładany cel zaproponowano działania operacyjne, które powinny

integrowania działań w dziedzinie kultury, oświaty, turystyki i gospodarki tak aby budowały markę regionu i w końcu tworzenie optymalnych warunków do powszechnego dostępu do dóbr kultury w regionie.

Kolejnym celem głównym strategii jest wzmocnienie pozycji bibliotek publicznych tak aby stały się głównymi ośrodkami informacji i aktywizacji kulturalnej i obywatelskiej w

społeczności

lokalnej.

W

tym

przypadku

cele

operacyjne

koncentrują

się na uzupełnianiu i poprawie dostępności księgozbiorów, włączenie bibliotek w system regionalnej infrastruktury informacyjnej.

Aktywne uczestnictwo społeczeństwa w życiu kulturalnym miało koncentrować się na racjonalnym gospodarowaniu potencjałem merytorycznym i technicznym

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

zmierzać do ochrony dziedzictwa kulturowego, jego badania i dokumentowania,

samorządowych instytucji kultury i szkół artystycznych. Głównie chodziło o wzbogacanie możliwości merytorycznych, technicznych i organizacyjnych instytucji kultury i szkół artystycznych oraz ich oferty programowej w kierunku zaspakajania potrzeb i aspiracji kulturalnych środowiska. Poza działaniami związanymi z poprawą sytuacji lokalowej, doposażeniem instytucji i finansowaniem działań kulturalnych należy zwrócić uwagę

25

na

planowane przedsięwzięcia związane ze „wspieraniem twórczych inicjatyw

kulturalnych, opieką nad utalentowanymi dziećmi i młodzieżą, nad opiekunami artystycznymi, pedagogami kultury, poprzez stworzenie systemu stypendialnego, nagród

i warsztatów artystycznych”. Jednym z oczekiwanych efektów takich działań było „wzmocnienie współpracy rodziny, szkoły i instytucji kultury w procesie edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki i terapii patologii społecznych”.

Znoszenie barier kompetencyjnych i organizacyjnych w odbiorze i dostępie Lubuszan do wartości kultury symbolicznej to kolejny cel główny. Ma prowadzić do „integracji społeczności lubuskiej w oparciu o tradycje i różnorodność kulturową”. Spodziewane efekty wiążą się z budowaniem więzi społecznych, wzmocnieniem patriotyzmu regionalnego, poszanowaniem wartości dziedzictwa kulturowego wspólnoty lubuskiej i czynnym uczestnictwem w życiu kulturalnym wspólnoty lokalnej, utożsamianym

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

oraz celowych dotacji dla zespołów artystycznych, konkursów, przeglądów, festiwali

z wartościową̨ lubuską odrębnością̨ i jakością̨.

Zapewnienie społeczeństwu możliwości uczestnictwa w przedsięwzięciach artystycznych to kolejny cel, który w działaniach operacyjnych wyraża się w utrzymaniu wysokiego poziomu profesjonalnej działalności artystycznej a także wspieraniu i promocji amatorskiego ruchu artystycznego. O ile instytucje profesjonalne dysponują środkami

26

budżetowymi i zespołami artystów, to ruch amatorski wymaga wsparcia. W strategii za niezbędne uznaje się „stwarzanie warunków funkcjonowania zespołów amatorskiego ruchu artystycznego w instytucjach kultury i innych jednostkach organizacyjnych

i organizacyjnej, organizowanie imprez kulturalnych i rekreacyjnych z udziałem zespołów amatorskich”.

Mecenat nad regionalną działalnością twórczą w strategii rozumiany jest jako tworzenie optymalnych warunków do pracy twórczej, wspieranie publikacji i prezentacji twórczości regionalnej, co ma pomóc w promowaniu regionu przez sztukę.

Jako cel główny w strategii została także wymieniona integracja społeczności województwa i zachowanie tożsamości narodowej. Cel ten ma być realizowany poprzez działania związane z aktywizacją społecznego ruchu kulturalnego. Aktywizacja powinna odbywać się poprzez stworzenie możliwości prezentowania dorobku stowarzyszeń społeczno–kulturalnych z

pomieszczeń́

w

instytucji

regionalnych kultury

na

mediach, siedziby

umożliwienie stowarzyszeń́

im

korzystania

oraz

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

oraz organizacjach pozarządowych, udzielanie im pomocy instrukcyjno – metodycznej

imprezy

przez nich organizowane.

Budowanie społeczeństwa obywatelskiego, to ostatni cel główny wymieniony w strategii. Traktuje on kwestie kultury jak tworzywo mogące służyć transmisji idei i wartości a także integrować społeczności i budować ich tożsamość. Szczególną uwagę

27

zwrócono na kategorię ludzi młodych, którzy kształtują swoją tożsamość. Założono, że najlepszy efekt powinny dać działania polegające na współpracy organizacji pozarządowych z placówkami oświatowo – wychowawczymi i instytucjami kultury

oraz innych przedsięwzięciach związanych z edukacją kulturalną i wychowaniem obywatelskim dzieci i młodzieży.

Określone wątki edukacji kulturowej nie nazwanej wprost, można przede wszystkim odnaleźć w określeniu zadań wielokierunkowych instytucji upowszechniania kultury (domy kultury, centra kultury, kluby, itp.). Mówi się tam o animacji różnorodnych kategorii tworzących społeczności lokalne do aktywności społeczno-kulturalnej, animowaniu twórczych form uczestnictwa w kulturze i wspomaganiu animatorów kultury.

Diagnoza odwołuje się także do działań wspierających środowiskowe inicjatywy kulturalne i animatorów kultury w szkołach, organizacjach pozarządowych i innych jednostkach.

Elementy edukacji kulturowej można także odnaleźć w charakterystyce instytucjonalnej

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

w realizacji programu „Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie”

działalności artystycznej (filharmonia, teatr, galeria). Związane są one głównie z

organizacją

„interaktywnych”

form

edukacyjnych

(najczęściej

w

szkołach

i przedszkolach) w których prezentowane dzieła sztuki są podstawą do analiz, dyskusji i własnej kreacji uczestników. Jeszcze jedna z form aktywności bliska edukacji kulturowej związana jest ze społecznym ruchem kulturowym (amatorski ruch artystyczny, organizacje 28

i stowarzyszenia). Trzeci sektor charakteryzuje się podejmowaniem wielu działań w społecznościach lokalnych o charakterze kulturowym, mających oddolny charakter.

Działania te mają o wiele miej formalny charakter w porównaniu z podejmowanymi

W analizowanych dokumentach wojewódzkich (SRWL, SRKWL) trudno doszukać się wprost świadomie formułowanych diagnoz i dyrektyw odnoszących się do elementów wąsko rozumianej edukacji kulturowej. Można więc przyjąć, że Autorzy opracowań z powodów formalnych lub merytorycznych nie uwzględniali edukacji kulturowej w proponowanych planach działań kulturotwórczych. Były one obecne w różnych formach aktywności kulturalnej i artystycznej, jednak opisywano je na poziomie społeczności lokalnej (integracja, aktywizacja, budowanie tożsamości lokalnej, zachowanie dziedzictwa kulturowego), na poziomie instytucjonalnym (wspomaganie instytucji kultury i sztuki, rozwój amatorskiej działalności artystycznej, współpraca różnych podmiotów – szkół, instytucji kultury, uczelni wyższych). Brak w dokumentach perspektywy indywidualnej,

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

w instytucjach kultury i sztuki.

nakreślającej sylwetkę „człowieka kulturalnego”, który staje się nim w wyniku szeregu zabiegów związanych z edukacją kulturową. Staje się aktywny, świadomy, krytyczny i gotowy do kontaktów z szeroko pojętymi zjawiskami kulturowymi.

Strategia

Rozwoju

Kultury

Województwa

Lubuskiego

określa

ramy

do przygotowania dokumentów na poziomie samorządów miejskich, gminnych

29

i powiatowych. Sam fakt ich powstania jako odrębnych dokumentów świadczyć może o wadze jaką przypisuje się kulturze w środowisku lokalnym. Analizie poddano dokumenty przygotowane przez powiaty województwa lubuskiego w których pojawiają się kwestie

Odrębne strategie dotyczące kultury na poziomie powiatu są wyjątkiem, tylko miasto Gorzów Wielkopolski przygotowało dokument „Strategia Rozwoju Kultury w Gorzowie Wielkopolskim do roku 2020”. W pozostałych powiatach problematyka kultury pojawia się w innych dokumentach, najczęściej w strategiach zrównoważonego rozwoju (powiat strzelecko-drezdenecki, sulęciński, świebodziński, zielonogórski, żagański, żarski nowosolski, wschowski i miasto na prawach powiatu Zielona Góra), lub nie ma jej w ogóle (powiat międzyrzecki, ziemski gorzowski, krośnieński, słubicki). Zapisy dotyczące kultury, znajdujące się w dokumentach odwołują się do kilku najważniejszych zadań. Najczęściej odnoszą się one do ochrony dziedzictwa kulturowego (powiat żagański, żarski i strzeleckodrezdenecki), wspierania w różnych formach między innymi rzeczowych, finansowych

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

kultury i zapisy, które się w nich znajdują.

i merytorycznych przedsięwzięć kulturalnych (powiat świebodziński, ziemski zielonogórski, nowosolski), edukacji kulturalnej i wzrostu kompetencji uczestnictwa w kulturze (Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra, zielonogórski, żarski, żagański), wzbogacania oferty kulturalnej (powiat nowosolski, wschowski, żarski). Wyznaczone cele w dużej mierze pokrywają się z tymi, które zostały wskazane w strategii na poziomie wojewódzkim. Podobnie 30

też nie można w nich znaleźć zapisów odwołujących się wprost do edukacji kulturowej, kształcenia kompetencji, umiejętności „odczytywania” i tworzenia dzieł kultury, krytycznej ich oceny. Elementy koncepcji edukacji kulturowej w analizowanych dokumentach można

artystycznego ruchu amatorskiego, budowaniu tożsamości społeczności lokalnych i ogólnym uwrażliwianiu na kulturę i sztukę. W trzech powiatach (żarski, Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra) mówi się wprost o edukacji kulturalnej i odnosi się ją do kultury dzieci i młodzieży.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

odnaleźć „między wierszami” w zadaniach związanych z edukacją, wspieraniem

31

POWIATÓW

Czy Powiat

ma

strategię

Kultura

dot. kultury?

Alternatywny dokument PLAN

ROZWOJU

POWIATU

i

kulturowa

młodzieży

Jaki zapis dotyczący kultury pojawia się w dokumentach?

NA

nie

nie

Ochrona dziedzictwa narodowego; wielokulturowość wsi.

– LATA

2014-2020

drezdenecki

dzieci

LOKALNEGO

STRZELECKO

DREZDENECKIEGO

strzelecko-

Edukacja

Uczestnictwo w kulturze, kształtowanie postaw szanujących STRATEGIA ROZWOJU POWIATU nie

Z 2008

wspólne dziedzictwo kulturowe na pograniczu polsko – nie

tak

niemieckim Wspieranie

ponadlokalnych

przedsięwzięć

kulturalnych

i sportowych. Budowanie, umacnianie i rozwijanie partnerstwa

sulęciński

PROGRAM ROZWOJU POWIATU

pomiędzy

samorządem,

a

organizacjami

pozarządowymi.

SULĘCIŃSKIEGO DO ROKU 2020

Zwiększenie wpływu sektora społecznego na kreowanie polityki społecznej i kulturalnej w powiecie.

STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU nie

POWIATU SULĘCIŃSKIEGO

Konieczność pozyskiwania wsparcia finansowego i powołania nie

nie

dożycia instytucji kulturalnych.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

TABELA 2. OBECNOŚĆ DZIAŁAŃ W ZAKRESIE KULTURY (W TYM SZCZEGÓLNIE EDUKACJI KULTUROWEJ ) W DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH

ma

strategię

Kultura

dot.

Edukacja

dzieci

i

Powiat

kultury?

Alternatywny dokument

kulturowa

młodzieży Jaki zapis dot. kultury pojawia się?

międzyrzecki

nie

NIE

nie

nie

nie

gorzowski

nie

NIE

nie

nie

nie Istniejąca infrastruktura kulturalna jest

niedostatecznie

wyposażona i rozdrobniona. Środowisko twórców kultury nie jest świebodziński

krośnieński

STRATEGIA

w pełni wykorzystywane. Brak imprez o większym zasięgu

ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

włączających wszystkie grupy społeczne w obręb aktywności

nie

POWIATU ŚWIEBODZIŃSKIEGO

nie

NIE

zielonogórski nie

żagański nie

kulturalnej. nie

nie

nie

STRATEGIA ROZWOJU POWIATU

Zwiększenie konkurencyjności oraz atrakcyjności turystycznej

ZIELONOGÓRSKIEGO NA LATA

i kulturowej powiatu zielonogórskiego; rozwój infrastruktury;

2014-2022

nie

nie

upowszechnienie kultury i sportu.

STRATEGIA

Ochrona i zachowanie zasobów kultury oraz dziedzictwa

ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

naturalnego regionu; działania zapewniające udział dzieci

POWIATU

i młodzieży w różnych formach kulturalnych, sportowych oraz

ŻAGAŃSKIEGO

LATA 2015-2023

NA nie

nie

edukacyjnych.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Czy

33

Czy

ma

strategię

Kultura

dot.

Powiat

kultury?

Edukacja Alternatywny dokument

dzieci

i

kulturowa młodzieży Jaki zapis dot. kultury pojawia się? o

charakterze

dziedzictwa kulturalnej

powiatowym

kulturowego, poprzez

w

zakresie

promocji

organizowanie

rozwoju

twórczości, festiwali,

kultury, edukacji

konkursów,

przeglądów i spotkań, plenerów, warsztatów, konferencji, kursów, seminariów i innych imprez mających znaczenie dla mieszkańców

żarski

powiatu dla rozwoju kultury i sztuki oraz jej promocji zagranicznej.

STRATEGIA

Wspieranie

ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

nie

amatorskiego

ruchu

artystycznego,

twórczości

ludowej, działania na rzecz odnowy i propagowania kultur

SPOŁECZNO-

mniejszości narodowych, wspieranie wszelkich form edukacji

GOSPODARCZEGO POWIATU tak,

kulturalnej dzieci i młodzieży, zapewnienie dostępu do dóbr kultury

ŻARSKIEGO NA LATA 2013- edukacja

osobom niepełnosprawnym, zadanie prowadzenia biblioteki

2020

powiatowej.

kulturalna tak

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Wspieranie w ramach mecenatu wartościowych przedsięwzięć

34

Czy

ma

strategię

Kultura

dot.

Powiat

kultury?

Edukacja Alternatywny dokument

dzieci

i

kulturowa młodzieży Jaki zapis dot. kultury pojawia się?

nie

ROZWOJU

POWIATU NOWOSOLSKIEGO

oświatowa).

nie

nie

Wzbogacenie

oferty

kulturalnej,

sportowej

i rekreacyjnej.

Niewystarczający poziom zainteresowania mieszkańców ofertą kulturalną

STRATEGIA

wschowski

POWIATU słubicki

w

powiecie;

aktywizacja

społeczności

lokalnej

ROZWOJU

i umacnianie jej tożsamości lokalnej ; oryginalne przedsięwzięcia

WSCHOWSKIEGO

kulturalno-turystyczne; Rozwój zróżnicowanej oferty sportowo-

nie

NA LATA 2014-2020

nie

nie

rekreacyjnej i kulturalnej.

nie

NIE

nie

nie

nie

tak, Gorzów Wlkp. tak STRATEGIA Zielona Góra nie

edukacja

Wzrost kompetencji do uczestnictwa w kulturze i uprawiania

kulturalna tak

twórczości artystyczne.

ROZWOJU tak,

MIASTA ZIELONA GÓRA 2016- edukacja

Edukacja kulturalna na wszystkich szczeblach szkolnictwa;

2022

powszechny dostęp do uczestnictwa w kulturze

kulturalna nie

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Rozwój infrastruktury prospołecznej (baza sportowa, kulturalna,

STRATEGIA

nowosolski

35

Lubuska kultura w samorządowych serwisach internetowych Przyjmując że jednym ze wskaźników świadczących o znaczeniu zjawisk kulturowych

ocenić poziom zaangażowania władz w kulturową sferę życia mieszkańców. Taki sposób komunikacji z mieszkańcami może pełnić przede wszystkim funkcje informacyjne, ale także edukacyjne.

Zakładki dotyczące kultury można odnaleźć na stronach trzech powiatów (krośnieński, nowosolski, Gorzów Wielkopolski) w kolejnych trzech informacje kulturalne umieszczane są w zakładce turystyka (zielonogórski, słubicki, wschowski), w powiatach żagańskim i Zielonej Górze można odnaleźć pojedyncze informacje o wydarzeniach kulturalnych.

Pozostałe

powiaty

(strzelecko-drezdenecki,

sulęciński,

międzyrzecki,

gorzowski,

świebodziński, żarski) na swoich stronach internetowych pomijają kulturę, nadając jej tym samym marginalne znaczenie. Wydaje się, że władze powiatowe w niewielkim stopniu wykorzystują

najprostszy

i

najłatwiejszy

sposób

docierania

do

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

i artystycznych w powiatach jest ich promocja w internecie (na stronach powiatów) można

mieszkańców

i komunikowania się z nimi w kwestiach dotyczących kultury. Luka wydaje się tym większa, że nowoczesne technologie umożliwiają zamieszczanie różnych materiałów (dźwiękowych, filmowych) co czyni je coraz bardziej atrakcyjnymi dla odbiorców.

36

TABELA 3. ANALIZA STRON INTERNETOWYCH STAROSTW POWIATOWYCH POD WZGLĘDEM KULTURY Zakładka dotycząca kultury

strzelecko-drezdenecki

nie

sulęciński

nie

międzyrzecki

nie

gorzowski

nie

świebodziński

nie

krośnieński

tak

zielonogórski

nie, ale są informacje w zakładce turystyka

żagański

nie, ale pojedyncze informacje są dostępne

żarski

nie

nowosolski

tak

wschowski

nie, ale informacje są w zakładce turystyka

słubicki

nie, informacje są w zakładce turystyka

Gorzów Wlkp.

tak

Zielona Góra

nie, ograniczone do imprez kulturalnych

Źródło: opracowanie własne

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Powiat

37

Wydatki na kulturę Aspekt związany z finansowaniem kultury uznać można za bardzo istotny.

podmioty publiczne (lub w ich ramach), lub organizacje pozarządowe, można uznać, że warunkiem jej rozwijania jest odpowiednie wsparcie finansowe (zewnętrzne).

Ten argument poniekąd podkreślany był przez podmioty biorące udział w dotychczasowych badaniach diagnostycznych (nie tylko w województwie lubuskim) jako główna bariera w realizacji działalności w zakresie edukacji kulturowej.

Szeroko rozumiana kultura stanowi działalność, która w największym

stopniu

uzyskuje wsparcie finansowe samorządów. Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego stanowią jednak znikomy odsetek wszystkich wydatków w powiatach.

Dane statystyki publicznej informują o dość dużej dynamice tych wydatków w latach 20122016. Najwyższe odsetki wsparcia finansowego na działalność kulturalną przeznaczają dwie stolice województwa – miasta powiatowe Zielona Góra i Gorzów Wielkopolski. Szczegółowy

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Mając a uwadze fakt, że edukacja kulturowa ma zwykle charakter działań realizowanych przez

rozkład udziału wydatków na kulturę w budżetach powiatów przedstawiają dane w tabeli.

38

TABELA 4. UDZIAŁ WYDATKÓW BUDŻETOWYCH NA KULTURĘ W WYDATKACH BUDŻETOWYCH OGÓŁEM W POWIATACH WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO

Odsetek wydatków na kulturę w budżetach powiatów 2012

2014

2016

LUBUSKIE

0,44%

0,49%

0,25%

Powiat gorzowski

0,31%

0,30%

0,41%

Powiat krośnieński

0,16%

0,14%

0,17%

Powiat międzyrzecki

1,29%

1,05%

1,08%

Powiat nowosolski

0,25%

0,42%

0,29%

Powiat słubicki

0,23%

0,24%

0,24%

Powiat strzelecko-drezdenecki

0,05%

0,08%

0,08%

Powiat sulęciński

0,44%

0,67%

0,00%

Powiat świebodziński

0,03%

0,03%

0,15%

Powiat zielonogórski

2,05%

2,21%

0,04%

Powiat żagański

0,09%

0,10%

0,10%

Powiat żarski

0,03%

0,22%

0,17%

Powiat wschowski

0,11%

0,12%

0,12%

Powiat Gorzów Wielkopolski

3,27%

3,26%

3,77%

Powiat Zielona Góra

2,31%

3,68%

3,63%

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Nazwa

Źródło: Bank Danych Lokalnych, 2017

39

Korzystanie ze wsparcia samorządowego

Finansowanie kultury jest traktowane jako jedna z podstawowych barier w rozwijaniu tego

Podmioty, które realizują taką aktywność nie mogą liczyć na dotacje celowe samorządów.

W

województwie

lubuskim

dostępne

są

jednak

rozwiązania

dla

organizacji

pozarządowych, aby uzyskać dofinansowanie realizowanych działań.

Podstawowym rozwiązaniem jest uczestnictwo w tzw. Małych grantach, czyli ofertach samorządów na pozakonkursowy tryb udzielania wsparcia, przy spełnieniu określonych warunków.

W dostępnych w serwisach internetowych powiatów materiałach można doszukać się realizacji takich zadań jedynie w kilku powiatach – Gorzowie Wielkopolskim, zielonogórskim i w Zielonej Górze. Większe wsparcie w tym zakresie (większa dostępność) jest na poziomie gmin.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

typu inicjatyw. Znajduje to swoje zastosowanie także w zakresie edukacji kulturowej.

Wsparcie w podobnym zakresie oferuje także Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego. W 2017 roku działania w obszarze kultury uzyskały wsparcie UMWL w wysokości 16 700, co w odniesieniu do ogólnej wysokości udzielonego wsparcia (142 366,50) stanowi 12%.

40

TABELA 5. ZADANIA W OBSZARZE KULTURY, KTÓRE UZYSKAŁY DOFINANSOWANIE W RAMACH MAŁYCH GRANTÓW

Parafia

Projekt

Rzymskokatolicka

p.w.

Kwota

„Jesteśmy już trzydzieści lat.

5 000,00

kultura

4 000,00

kultura

"Konkurs LADY D"

5 700,00

kultura

Mażoretki podbijają Europę

2 000,00

kultura

Matki Bożej Królowej Polski w

Obchody

Lesznie Górnym

Cekino D'oro. Leszno Górne”

Towarzystwo Miłośników Lwowa

XXXV Spotkania Wykonawców

i Kresów Południowo Wschodnich

Piosenki Kresowej im. Piotra

Oddział

Frankowa

w Gorzowie Wlkp.

2017”

Stowarzyszenie Manufaktura

w

Obszar

30-lecia

Chóru

„KRESOVIANA

Gorzowie Wlkp.

Stowarzyszenie

Kultury

Ziemi

Wschowskiej we Wschowie

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Podmiot

Poza wsparciem ze strony samorządów, podmioty realizujące działania w zakresie edukacji kulturowej mogą ubiegać się o wsparcie zewnętrzne, w ramach grantów i projektów organizowanych przez różne fundacje, czy instytucje. Z takiego rozwiązania skorzystało kilka podmiotów:

41



Stowarzyszenie Przyjaciół Lubuskiego Teatru „Raz, dwa, trzy. Kultura i Ty!” – Zielona Góra, Małomice, Koźla, Niekarzyn, Siedlisko, Gościeszowice – dofinansowanie z programu „PZU Z KULTURĄ 2016 Regionalne Centrum Animacji Kultury „Bajki Lubuskie”, w ramach projektu finansowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Podmioty instytucjonalne prowadzące działalność w sferze kultury Rejestr podmiotów prowadzących działalność w sferze kultury na terenie powiatów województwa lubuskiego pośrednio dostarcza wiedzy o kondycji tej branży, a także potrzebach mieszkańców w środowisku lokalnym. W krajowym rejestrze podmiotów REGON sekcja R gromadzi dane na temat działalności twórczej, związanej z kulturą i rozrywką, działalnością bibliotek, archiwów i muzeów, działalnością sportową rozrywkową i rekreacyjną a także z grami losowymi. Tak przyjęta definicja jest bardzo szeroka, oddaje jednak zróżnicowanie działań w sferze kultury i pokazuje jej powiązania

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017



z innymi formami aktywności (turystyka, rekreacja).

Biorąc pod uwagę ten wskaźnik można powiedzieć, że poziom udziału podmiotów działających w powiatach i zajmujących się kulturą, rekreacją i rozrywką jest zbliżony.

W większości z nich lokuje się w przedziale od 0,9% do 1,1% co oznacza osiągnięcie poziomu średniej dla województwa lub wyższego. Tylko w czterech powiatach (gorzowski, nowosolski, słubicki i świebodziński) tak liczony wskaźnik udziału w podmiotach ogółem jest niższy i lokuje się w przedziale 0,5%-0,7%.

42

N podmiotów

N podmiotów w

% podmiotów z

ogołem

sekcji R

sekcji R

LUBUSKIE

77285

680

0,9

Powiat gorzowski

6059

42

0,7

Powiat krośnieński

3946

35

0,9

Powiat międzyrzecki

4138

40

1

Powiat nowosolski

5130

37

0,7

Powiat słubicki

3731

18

0,5

Powiat strzelecko-drezdenecki

3489

33

1

Powiat sulęciński

2172

21

1

Powiat świebodziński

3797

18

0,5

Powiat zielonogórski

5022

50

1

Powiat żagański

5003

44

0,9

Powiat żarski

6343

57

0,9

Powiat wschowski

2594

23

0,9

Powiat m.Gorzów Wielkopolski

12055

111

0,9

Powiat m.Zielona Góra

13806

151

1,1

Źrodło: opracowanie własne na podstawie REGON 2017

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

TABELA 6. PODMIOTY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ W SFERZE KULTURY WEDŁUG REGON (SEKCJA R)

43

Podmioty prowadzące działalność kulturalną w powiatach województwa lubuskiego zaliczają się głównie do sektora publicznego w sektorze prywatnym w 2016 roku tylko w Gorzowie Wielkopolskim i Zielonej Górze można odnotować po jednym przypadku.

publiczne i ich dysponenci, to oni kształtują politykę kulturalną powiatów.

Porównując lata 2012 i 2016 można wskazać powiaty w których liczba podmiotów związanych z działalnością kulturalną jest stabilna (gorzowski, międzyrzecki, słubicki, strzelecko-drezdenecki, świebodziński, zielonogórski, żagański, wschowski i Zielona Góra) i takie w których zauważalne są zmiany polegające na wzroście liczebności podmiotów (krośnieński, sulęciński, żarski) lub zmniejszeniu liczebności (nowosolski i Gorzów Wielkopolski).

Obok zmian w czasie istotna jest także informacja o liczbie podmiotów, które tworzą sieć instytucjonalną w poszczególnych powiatach. Zaznaczyć trzeba, że wskaźnik ilościowy nie może służyć do oceny poziomu prowadzonej działalności, trudne byłoby

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

O potencjale sektora związanego z kulturą decydują więc w największym stopniu środki

też porównanie dużego domu kultury z wieloma działającymi sekcjami i zespołami z małym klubem wiejskim. Wydaje się jednak, że większa liczba podmiotów zwiększa dostępność

i

szanse

na

uczestniczenie

w

życiu

kulturalnym

mieszkańców

i na prowadzenie edukacji kulturowej. W 2016 roku największa liczba podmiotów znajdowała się w powiecie sulęcińskim (11) i wschowskim (10), najmniejsza w krośnieńskim (2), świebodzińskim (3) i miastach Zielona Góra (3) i Gorzów Wielkopolski

44

(3). Regon jest miarą obiektywną ale nie jedyną, która może być wykorzystywana do charakterystyki instytucjonalnego potencjału kulturowego powiatów. W dalszej części posłużymy się wykazem instytucji kultury w podziale na powiaty i typy, opierając

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

się na Banku Danych Lokalnych GUS.

45

TABELA 7. PODMIOTY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNĄ W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM (WG REGON)

Nazwa

sektor publiczny

sektor prywatny

2012

2016

2012

2016

2012

2016

LUBUSKIE

80

81

79

79

1

2

Powiat gorzowski

4

4

4

4

0

0

Powiat krośnieński

1

2

1

2

0

0

Powiat międzyrzecki

5

5

5

5

0

0

Powiat nowosolski

14

8

14

8

0

0

Powiat słubicki

5

5

5

5

0

0

Powiat strzelecko-drezdenecki

4

4

4

4

0

0

Powiat sulęciński

4

11

4

11

0

0

Powiat świebodziński

3

3

3

3

0

0

Powiat zielonogórski

8

8

8

8

0

0

Powiat żagański

8

8

8

8

0

0

Powiat żarski

4

5

4

5

0

0

Powiat wschowski

10

10

10

10

0

0

Powiat m. Gorzów Wielkopolski

7

4

6

3

1

1

Powiat m. Zielona Góra

3

4

3

3

0

1

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych REGON

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

ogółem

46

Mapę instytucji kultury (głównie publicznych) można także analizować pod względem ich nasycenia i różnorodności w powiatach. Tworzą one sieć instytucjonalną, która sprzyja możliwości realizacji edukacji kulturowej w regionie. Różny charakter instytucji, jedne

ekskluzywne (teatr, filharmonia) powoduje, że ich rozlokowanie uzależnione jest w dużej mierze od wielkości miejscowości. Z tego powodu najbardziej różnorodne i mające największe znaczenie dla twórczości artystycznej i upowszechniania kultury instytucje znajdują się w dwóch stolicach województwa Zielonej Górze i Gorzowie Wielkopolskim.

Oddziaływanie instytucjonalne tych miast (teatry, filharmonie, kina, muzea, galerie sztuki) wykraczają daleko poza granice powiatów grodzkich, dzieląc województwo na część północną i południową. Stanowią one największy potencjał edukacji kulturowej, opartej na instytucjach, organizacjach i stowarzyszeniach. Powiaty ziemskie charakteryzują się

mniejszą

różnorodnością

instytucji

kultury,

niemal

zawsze

znajdują

się w nich biblioteki, domy kultury, kluby, świetlice a w niektórych placówki muzealne.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

z nich są bardziej powszechne (biblioteki, domy kultury, świetlice) inne bardziej

Liczniej instytucje występują w powiatach z większym udziałem ludności miejskiej (nowosolski, żarski, żagański), rzadziej w powiatach mających charakter rolniczy (strzelecko-drezdenecki, słubicki, krośnieński, gorzowski). Te instytucje (obok organizacji non profit) mogą stanowić sieć w oparciu o którą będą realizowane projekty edukacji kulturowej.

47

TABELA 8. WYKAZ INSTYTUCJI KULTURY W PODZIALE NA POWIATY I TYPY Domy i centra

Muzea z

Teatry i

kultury, kluby,

oddziałami

filharmonie

Kina

Biblioteki z filiami

LUBUSKIE

80

18

4

12

253

Powiat gorzowski

4

1

0

0

14

Powiat krośnieński

2

0

0

0

15

Powiat międzyrzecki

5

3

0

2

22

Powiat nowosolski

8

1

0

0

24

Powiat słubicki

5

0

0

1

12

4

2

0

0

16

Powiat sulęciński

11

1

0

0

13

Powiat świebodziński

3

1

0

1

12

Powiat zielonogórski

8

2

0

0

24

Powiat żagański

8

1

0

1

29

Powiat żarski

5

1

0

1

29

Powiat wschowski

10

1

0

0

8

4

1

2

4

15

4

3

2

2

20

Powiat strzeleckodrezdenecki

Powiat m.Gorzów Wielkopolski Powiat m.Zielona Góra

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

świetlice

Źródło: stat.gov.pl, Bank Danych Lokalnych

Jeszcze innym wskaźnikiem, niekoniecznie powiązanym z charakteryzowanymi powyżej instytucjami są imprezy masowe w których udział bierze największy odsetek mieszkańców

48

powiatów. Analizie poddana zostanie częstotliwość ich organizowania i zmiany jakie miały miejsce w latach 2007-2016. Imprezy masowe w obszarze kultury charakteryzują się tym, że zwykle uczestniczenie w nich jest bezpłatne i można na nie wejść „z ulicy”. W sytuacji

dostępność imprez masowych (często plenerowych) otwiera możliwości włączania w ich scenariusze edukacji kulturowej, która może być kierowana niemal do wszystkich kategorii wiekowych.

W 2016 roku najwięcej imprez masowych było organizowanych w powiecie żarskim (849), Gorzowie Wielkopolskim (756), powiecie żagańskim (658) i zielonogórskim (562).

Najmniej w powiecie krośnieńskim (133), sulęcińskim (141), wschowskim (150) i

strzelecko-drezdeneckim

(192).

Powyższe

dane

sugerują,

że

częstotliwość

organizowania imprez masowych jest powiązana z wielkością populacji.

Bez względu na wielkość populacji powiatu w ostatniej dekadzie (2007-2016) zauważalny jest wyraźny wzrost częstotliwości organizowania tego typu imprez. Wzrost częstotliwości

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

gdy czynnik ekonomiczny nadal stanowi barierę uczestnictwa w kulturze, powszechna

a także ich otwarty, egalitarny charakter, stwarzają możliwość wykorzystania tej ludycznej formy aktywności do podejmowania działań związanych z edukacją kulturową.

49

TABELA 9. LICZBA IMPREZ MASOWYCH W POWIATACH Imprezy masowe w poszczególnych

Nazwa

2007

2012

2016

LUBUSKIE

3820

5177

5101

Powiat gorzowski

162

219

293

Powiat krośnieński

69

72

133

Powiat międzyrzecki

150

221

280

Powiat nowosolski

259

489

261

Powiat słubicki

187

548

360

Powiat strzelecko-drezdenecki

157

108

192

Powiat sulęciński

112

224

141

Powiat świebodziński

71

275

198

Powiat zielonogórski

480

440

562

Powiat żagański

524

475

658

Powiat żarski

612

513

849

Powiat wschowski

248

221

150

Powiat m. Gorzów Wielkopolski

606

1133

756

Powiat m. Zielona Góra

183

239

268

Źródło: stat.gov.pl, Bank Danych Lokalnych

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

latach

50

Diagnozowanie edukacji kulturowej powinno opierać się także na charakterystyce uczestnictwa w instytucjonalnych formach upowszechniania kultury. W tym miejscu odniesiemy się do korzystania z oferty muzeów, teatrów i instytucji muzycznych.

są za bardziej elitarne.

Muzea prezentują zbiory historyczne, militarne, archeologiczne, etnograficzne, malarstwo, rzeźbę i inne. Stwarza to bardzo dobre warunki do prowadzenia edukacji kulturowej, tym bardziej, że od 2002 roku sieć muzeów w województwie lubuskim powiększyła się o cztery placówki i widać wyraźny wzrost liczby zwiedzających.

TABELA 10. KORZYSTANIE Z OFERTY MUZEÓW W LATACH 2002-2016

muzea łącznie z oddziałami zwiedzający zwiedzający na 10. tys. mieszkańców

2002

2007

2012

2016

14

14

16

18

136735

177987

222942

258042

Bd

1764,9

2179,0

2536,1

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Te instytucje oferują kontakt z takimi dziedzinami kultury symbolicznej, które uznawane

Rośnie także dostępność teatrów i instytucji muzycznych, na jedno miejsce przypada niemal trzykrotnie mniej mieszkańców niż w roku 2002. Mieszkańcy częściej kupują bilety i odwiedzają te instytucje.

51

TABELA 11 KORZYSTANIE Z OFERTY TEATRÓW I INSTYTUCJI MUZYCZNYCH W LATACH 2002-2016

ludność na 1 miejsce w teatrach i instytucjach

2002

2007

2012

2016

818,34

687,44

350,2

342

370,86

175,99

221,5

391

widzowie i słuchacze w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 ludności

Sieć instytucjonalna w powiatach województwa lubuskiego opiera się na bibliotekach, domach kultury, klubach. Tworzą one naturalną przestrzeń do prowadzenia edukacji kulturowej. Ta sieć uzupełniana jest organizowaniem szeregu imprez masowych a także mającymi charakter ponadlokalny muzeami, teatrami i filharmoniami.

Zróżnicowanie

usytuowania

instytucji

wynika

głównie

z

liczebności

populacji

poszczególnych powiatów, co z kolei jest powiązane z usytuowaniem na ich obszarze miast. Z tego powodu powiaty grodzkie Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra charakteryzują się największym potencjałem kulturowym.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

muzycznych

52

Podmioty pozainstytucjonalne, które stanowią potencjał sieci w zakresie edukacji kulturowej

realizującymi zadania w zakresie edukacji kulturowej są nauczyciele, reprezentujący jednostki oświatowe na różnym poziomie. Analizując zestawienia dotyczące nauczycieli współpracujących dotąd z Regionalnym Centrum Animacji Kultury można wskazać 220 placówek oświatowych (czyli co najmniej tylu nauczycieli) – w tym 155 to szkoły podstawowe, 45 to gimnazja.

70

66

60 50 40 30

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Jednym w ważnych ogniw w budowanej sieci powiązań pomiędzy podmiotami

20 20 11 10 3 0 szkoły podstawowe

gimnazja

szkoły ponadgimnazjalne

inne

Terytorialnie sieć tych placówek pokrywa obszar całego województwa – w tym zestawieniu znajdują się zarówno jednostki publiczne, jak i niepubliczne. Nauczyciele

53

współpracujący w ramach działań edukacji kulturowej reprezentują zarówno miasta, jak i wsie.

Należy mieć jednak na uwadze, że liczba placówek oświatowych w województwie

edukacji kulturowej zdiagnozowane w niniejszym opracowaniu. W roku 2016 (przed wdrożeniem reformy edukacji wygaszającej gimnazja), w województwie lubuskim funkcjonowało: 341 szkół podstawowych, 197 gimnazjów, 106 liceów ogólnokształcących, 57 techników, 57 zasadniczych szkół zawodowych. Można uznać, że w zakresie jednostek oświatowych potencjał w zakresie edukacji kulturowej jest znaczący, jeśli w każdej z tych szkół realizowane byłyby jakieś zajęcia czy aktywności związane z kształtowaniem świadomego uczestnictwa w kulturze.

Analizując podmioty, które stanowią potencjał w realizacji edukacji kulturowej w województwie lubuskim w sferze kapitału społecznego szukamy mechanizmów i form współpracy międzysektorowej, próbując zmniejszyć podziały między szkołami (poprzednie

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

lubuskim jest zdecydowanie wyższa niż liczba placówek realizujących działania w zakresie

opracowania wskazują, że jest to dominująca forma realizująca edukację kulturową w regionie), a NGO-sami i instytucjami oraz animatorami kultury. Dlatego ważnym elementem jest wskazanie potencjalnego zasięgu oddziaływania NGO w tym zakresie.

Podstawą do wnioskowania o potencjale NGO jest wykaz stowarzyszeń i organizacji pozarządowych prowadzących działalność w zakresie kultury (co wynika z zapisów w ich statutach). Są to podmioty, które potencjalnie mogą realizować działania w zakresie

54

edukacji kulturowej. Stowarzyszenia traktujemy jako ważne ogniwo zastępujące (przejmujące niektóre funkcje) i wspierające inne podmioty w budowaniu społeczeństwa świadomego, obywatelskiego i zaangażowanego.

jak i o statusie stowarzyszeń zwykłych), które w swojej działalności statutowej wskazują zadania związane z kulturą i edukacją kulturową. Część z nich już funkcjonuje w ramach tzw. „sieci”, czyli podejmuje działania firmowane przez Regionalne Centrum Animacji Kultury i instytucje współpracujące, ale pozostałą (dominującą) część można traktować jako przestrzeń do inicjowania przyszłych zadań. Warto kierować do tych podmiotów zaproszenia do uczestnictwa w różnych inicjatywach, powiększając tym samym zasięg oddziaływania

sieci.

Z

wykazu

wyłączono

stowarzyszenia

branżowe

(strzelcy,

kolekcjonerzy, sportowcy, itp.) oraz stowarzyszenia skoncentrowane na pomocy poszczególnym kategoriom osób lub wspieraniu odnowy obiektów dziedzictwa kulturowego.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

W województwie lubuskim zarejestrowanych jest wiele podmiotów (zarówno w KRS,

W zestawieniu znalazły się 322 takie stowarzyszenia.

Niestety w przestrzeni publicznej nie istnieje rejestr osób fizycznych, które realizują działania w zakresie edukacji kulturowej (czy choćby jakiejkolwiek działalności z zakresu edukacji kulturalnej), stąd też nie ma możliwości dokonania ich syntetycznej charakterystyki. Identyfikacji takich przypadków powinny zostać poświęcone badania jakościowe.

55

TABELA 12. WYKAZ STOWARZYSZEŃ I ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH REALIZUJĄCYCH DZIAŁANIA ZWIĄZANE Z KULTURĄ

Powiat

Wykaz stowarzyszeń

Przyszłość"; Chór Kameralny "Cantus Firmus"; Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich Niegosław; Stowarzyszenie Miłośników Muzyki Organowej I Kameralnej "Sauerianum"; Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich "Stokrotki" W Trzebiczu; Drezdenecki Uniwersytet Trzeciego Wieku; Grotowskie

strzelecko-

Inicjatywy Twórcze; Stowarzyszenie Lemko Tower; Stowarzyszenie "Wici"; Strzelecko-Krajeńskie

drezdenecki

Towarzystwo Kultury; Stowarzyszenie Sympatyków Zespołu Pieśni I Tańca "Krajna"; Stowarzyszenie Przyjaciół Grupy Muzyczno-Tanecznej "Remember The Feeling"; Stowarzyszenie Organizacji Hip HopOwej "Non Crew; Stowarzyszenie Chóralne "Cantabile" W Tucznie; Stowarzyszenie Edukacji Regionalnej Dzieci I Młodzieży "Dorośli - Młodym"; Stowarzyszenie Młodzi Dla Lubuskiego; Instytut Inicjatyw Społecznych Powiatu Strzelecko-Drezdeneckiego Uniwersytet Trzeciego Wieku w Sulęcinie; Sulęcińskie Towarzystwo Kulturalne; Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego "Ziemia Sulęcińska"; Forum Inicjatyw Społecznych Ostrowia; Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci I Młodzieży Niepełnosprawnej W Sulęcinie; Stowarzyszenie

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Nadnoteckie Towarzystwo Kultury; Stowarzyszenie Rozwoju "Drawa"; Stowarzyszenie Rozwoju "Nasza

"Alternatyw@"; Stowarzyszenie Przyjaciół Wielowsi "Nasza Wieś"; Strefa Działań Twórczych "Icotam; Stowarzyszenie Młodych Lubuszan; Stowarzyszenie Przyjaciół Wsi Miechów; Lokalne Stowarzyszenie

sulęciński

"Razem Lepiej"; Stowarzyszenie Rozwój Lokalny-Wspólna Sprawa; Stowarzyszenie "Grochowiacy"; Lubuska Fabryka Młodych Społeczników; Stowarzyszenie "Mam Pomysł"; Stowarzyszenie Małego Przyrodnika; Stowarzyszenie Oświatowe Pegaz W Sulęcinie; Towarzystwo Przyjaciół Lubniewic; Koło Gospodyń W Lubniewicach; Stowarzyszenie Kobiet; Stowarzyszenie "Lub Robić Coś"; Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Turystyki I Rekreacji W Lubniewicach; Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Torzymskiej; Stowarzyszenie "Inicjatywa Społeczna"; Sołeckie Stowarzyszenie Wspierania Aktywności Lokalnej W

56

Gminie Torzym; "Wspólne Dobro Gądków Wielki"; Stowarzyszenie "Integracja Pokoleń; Stowarzyszenie Rozwoju Pro Publico Bono; Stowarzyszenie Dla Garbicza; Stowarzyszenie "Kontakt"; Gminna Grupa Międzyrzeczan; Zdrowie I Wypoczynek"; "Rozwój Poprzez Działanie"; Stowarzyszenie Miłośników Tańca Towarzyskiego "Fan";

Razem"; Szlakamipopolsce.Pl - Fundacja Rozwoju Turystyki Aktywnej"; Międzyrzecki Uniwersytet

międzyrzecki Trzeciego Wieku; Koło Rzemiosła I Osób Prowadzących Działalność W Pszczewie; "Stowarzyszenie Sympatyków Ziemi Lubuskiej"; Międzynarodowe Centrum Integracji; Perspektywa 2.0; Fundacja Inicjatyw Społecznych "Między"; Stowarzyszenie "Przyjazna Wieś"; Stowarzyszenie "New Dance"; Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych "Happy"; Stowarzyszenie "Wiatraczanka Nowa Niedrzwica" Koło Towarzystwa Mniejszości Polsko-Niemieckiej W Przytocznej; Stowarzyszenie Koła Gospodyń Wiejskich „Szarlotka” W Baczynie; Fundacja Ochrony Przyrody I Dóbr Historycznych Ziemi Santockiej; Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Centrum" W Kostrzynie; Stowarzyszenie Przyjaciół Zespołu Tanecznego "Roll-Dance"; Kostrzyńskie Stowarzyszenie "Człowiekiem Jestem"; Polsko - Niemieckie

gorzowski Stowarzyszenie Educatio Pro Europa Viadrina; Towarzystwo Przyjaciół Witnicy; Stowarzyszenie Edukacyjno-Kulturalne

Dzieduszyc

I

Sosen; Witnickie Stowarzyszenie

Kulturalno-Sportowe;

Stowarzyszenie Signa; Bogdaniecki Uniwersytet Iii Wieku; Stowarzyszenie Aktywnych "Hominum;

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Stowarzyszenie Przyjaciół Muzyki Dawnej "Antiquo More"; Stowarzyszenie Wsi Bukowiec "Działajmy

Lubuskie Stowarzyszenie Rękodzieła "Iwa; "Klub Edukacja"; Stowarzyszenie Twórców Kultury „Formaty”; Stowarzyszenie Gmin Rzeczpospolitej Polskiej Regionu Kozła; Stowarzyszenie

Na Rzecz Rozwoju Społeczno -Gospodarczo-Kulturalnego Wsi Chociule

„Wspólne Dobro”; Towarzystwo Przyjaciół Sieniawy; Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Społeczno-

świebodziński Gospodarczo-Kulturalnego Wsi Rokitnica „Mała Ojczyzna” W Rokitnicy; Klub Kultury Filmowej W Świebodzinie; Świebodzińskie Towarzystwo Oświatowe; Stowarzyszenie Twórców Animatorów I Miłośników Kultury "Przestrzeń"; Stowarzyszenie Na Rzecz Edukacji "Pomost"; "Regionalne Towarzystwo Kultury W Świebodzinie"; Stowarzyszenie Miłośników Aktywnego I Zdrowego Stylu Życia

57

"Totis Viribus"; Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju "Hyak"; Stowarzyszenie Działań Młodzieżowych "Za Sterem"; Stowarzyszenie Artystyczne Otwarcie; Fundacja Rozwoju Przez Kulturę I Sztukę "Przeciw Temu Czasowi"; Stowarzyszenie "Alter Ego" Na Rzecz Wspierania Inicjatyw Społecznych Gminy Świebodzin; "Towarzystwo Edukacji Społecznej W Świebodzinie"; Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych

Zbąszynecki Uniwersytet Trzeciego Wieku Regionalne Stowarzyszenie Młodych "Początek" W Krośnie Odrzańskim; Krośnieńskie Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom I Młodzieży; Gubińskie Towarzystwo Kultury W Gubinie; Stowarzyszenie Centrum Inicjatyw Lokalnych „Szansa” Krosno Odrzańskie, Uniwersytet Trzeciego Wieku W Krośnie Odrzańskim; Stowarzyszenie Miłośników Wsi "Tradycyjni I Nie Tylko" W Maszewie; Stowarzyszenie "Młode Krosno" W Krośnie Odrzańskim; Stowarzyszenie Przyjaciół Stumilowego Lasu Przy Przedszkolu

krośnieński Nr 1 W Krośnie Odrzańskim; Stowarzyszenie Na Rzecz Międzypokoleniowego Wspierania Rozwoju Człowieka "Matecznik"; Fundacja "Dzieci Pegaza"; Stowarzyszenie Inicjatyw Lokalnych Pro Gubin; Fara Gubińska-Centrum Spotkań Polsko-Niemieckich; Fundacja Kino Na Prowincji; Lokalna Grupa Działania

Zielone

Światło";

Stowarzyszenie

Inicjatyw

Społecznych

"Skarpa";

Krośnieńskie

Stowarzyszenie "Homo Artifex"; Stowarzyszenie Kulturalno – Edukacyjne „Cyga”; Stowarzyszenie Rozwoju I Ochrony Dziedzictwa

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

"Primus Inter Pares"; "Stowarzyszenie Miłośników Kultury Dąbrowieckiej W Dąbrówce Wielkoposkiej";

Kulturowego Regionu „Przyjaźni Podmoklom”; Stowarzyszenie Lepsza Przyszłość; Babimojski Uniwersytet Trzeciego Wieku; Stowarzyszenie Taneczne „Hit”; Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych Kod_Krowa; Akademia Kreatywności; Kargowski Uniwersytet Trzeciego Wieku; Unia Inicjatyw

zielonogórski

Lokalnych; Stowarzyszenie Muzyczne Forum; Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Regionu Kozła; Stowarzyszenie „Chcieć To Móc” ; Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju, Edukacji, Kultury I Integracji Społecznej „Gniazdo”; Stowarzyszenie Rozwoju Kulturalnego „Optimum”; Stowarzyszenie Dwójka Dzieciom; Sulechowskie Towarzystwo Kultury Im. Fryderyka Chopina ; Stowarzyszenie Polskich Artystów Plastyków Studio ; Stowarzyszenie Edukacyjno-Kulturalne ,,Post Scriptum” Przy Prywatnym

58

Gimnazjum I Liceum Ogólnokształcącym, Stowarzyszenie Na Rzecz Kultury, Sztuki I Edukacji „Stella Polaris” ; Stowarzyszenie „Maestro”; Stowarzyszenie ,,Inicjatywa Młodych” ; Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych ; Stowarzyszenie Na Rzecz Dzieci I Młodzieży „Poza Domem” ; Lubuskie Towarzystwo Kulturalne; Stowarzyszenie Aktywizacji Społecznej Młodziezy "Młodzi Potrafią"; Stowarzyszenie

Fundacja Akademia Sztuki „Chichy-Art.” W Chichach; Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Miasta Żagania I Powiatu Żagańskiego; Fundacja Łączenie Światów; Żagańskie Stowarzyszenie Muzyczne Imienia Haliny Czerny – Stefańskiej; "Stowarzyszenie Muzyków Ludowych W Bożnowie-Złote Łany"; Stowarzyszenie Na Rzecz Dziedzictwa Książąt Żagańskich I Kurlandzkich; Stowarzyszenie Kultury Górali Czadeckich Imienia Ks.Franciszka Krajewskiego; Żagańskie Stowarzyszenie Muzyczne Octava;

żagański Stowarzyszenie Kreatywny Żagań "Open For Ideas; Stowarzyszenie Miodniczanki; Stowarzyszenie Koła Gospodyń Wiejskich "Bobrowianki"; Stowarzyszenie Muzyków Ludowych "Luna Rosa" W Jeleninie; To; Warzystwo Muzyków I Twórców "Żagańska Lutnia"; Fundacja "Piętro Wyżej"; "Szprotawskie Stowarzyszenie Edukacyjne Im. Janusza Korczaka"; Szprotawski Uniwersytet Trzeciego Wieku; Stowarzyszenie Kulturalna Szprotawa; Fundacja Instytut Wsparcia Aktywności Społecznej Stowarzyszenie „Lubsko Potrafi"; Stowarzyszenie Młodzieży Gminy Brody W Brodach; Stowarzyszenie „Wspólne Dobro” W Lubsku; Stowarzyszenie Trzebielskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Lokalnych Inicjatyw I Działań Oddolnych ;

W Trzebielu; Żarskie Stowarzyszenie Muzyczne Im. G.Ph. Telemanna W Żarach; Stowarzyszenie „Alternatywa” W Żarach; Stowarzyszenie „Edukacja I Technika” W Żarach; Stowarzyszenie Przyjaciół Jasia I Małgosi W Żarach; Stowarzyszenie Edukacyjno-Terapeutyczne „Odyseja” W Żarach; Gminne

żarski Stowarzyszenie Zespołów Śpiewaczych „Śpiewajmy Razem” W Bieniowie; Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku W Lubsku; Stowarzyszenie Młodzi Aktywni – Jasienica W Jasienicy; Stowarzyszenie Przyjaciół Dzieci I Młodzieży „Delfinek” W Tuplicach; Stowarzyszenie „Eduś – Razem Możemy Więcej” W Żarach; Stowarzyszenie „Fabryka Inicjatyw I Rozwoju” W Żarach; Stowarzyszenie Na Rzecz Wpierania Lokalnych Inicjatyw Społecznych „Łazowsze” W Łazach;

59

Towarzystwo Kultury „Akolada” Z Siedzibą W Nowej Soli; Towarzystwo Przyjaciół Siedliska Z Siedzibą W Siedlisku; „Towarzystwo Miłośników Kożuchowa” ; Nowosolskie Alternatywne Stowarzyszenie Artystów - Nasa Z Siedzibą W Nowej Soli ; Stowarzyszenie Ruchu Artystycznego Z Siedzibą W Nowym Miasteczku ; Stowarzyszenie Kultury Alternatywnej Z Siedzibą W Nowej Soli;

Nowosolskich Z Siedzibą Nowej Soli; Lubuskie Stowarzyszenie Rzeźbiarzy „Format” Z Siedzibą W Nowej Soli; Towarzystwo

Uniwersytetów

Ludowych

Lubuski

Oddział

Regionalny

W Kożuchowie Z Siedzibą W Kożuchowie; Stowarzyszenie „Lubuski Instytut Wymiany I Współpracy Młodzieży” Z Siedzibą W Nowej Soli; Stowarzyszenie „Nowosolski Uniwersytet Trzeciego Wieku” Z Siedzibą W Nowej Soli; Stowarzyszenie Aktywnej Młodzieży „Szóstka” Z Siedzibą W Nowym Miasteczku; Stowarzyszenie Artystów Współczesnej Kultury Ludowej

„Wierzbiczanki” Z Siedzibą

W Bytomiu Odrzańskim; Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych „Quest” Z Siedzibą W Nowej Soli;

nowosolski

Stowarzyszenie „Koart” W Kożuchowie, Z Siedzibą W Kożuchowie; Stowarzyszenie „Europejskie Centrum Rozwoju Regionalnego” Z Siedzibą W Nowym Miasteczku; Stowarzyszeni „Procosuchovia” Na Rzecz Rozwoju I Promocji Miasta I Gminy Kożuchów Z Siedzibą W Kożuchowi; ”Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych W Nowym Miasteczku”Z Siedzibą W Nowym Miasteczku; Stowarzyszenie Artystyczne Młodzi Muzycy Z Siedzibą W Nowej Soli; Stowarzyszenie Sulvoq - Dom Mody I Sztuki

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Stowarzyszenie „Forum Nowosolan” Z Siedzibą W Nowej Soli; Stowarzyszenie - Forum Inicjatyw

Z Siedzibą W Modrzycy; Stowarzyszenie Chóralne „Sursum Corda” Z Siedzibą W Nowym Miasteczku; Kożuchowskie Stowarzyszenie Bluesowe Z Siedzibą W Kożuchowie; Stowarzyszenie Edukacyjne „Tuba” Z Siedzibą W Kolsku;

Stowarzyszenie

Kulturalno- Muzyczne

„Batuta”

Z

Siedzibą

W Kożuchowie; Stowarzyszenie „Nowa Edukacja” Z Siedzibą W Nowym Miasteczku; Stowarzyszenie Solanizatorzy Z Siedzibą W Nowej Soli; Stowarzyszenie Pokoleń Gminy Otyń; Fundacja Otwarte Muzeum Techniki We Wrocławiu; Fundacja Twórczości Ludowej „Cepeliada” W Nowej Soli; „Fundacja Rozwoju Aktywności Lokalnych Fala” W Bytomiu Odrzańskim; Fundacja „Homo Homini – Edukacja I Praca” W Mirocinie Górnym

60

Towarzystwo Przyjaciół Sławy; Stowarzyszenie Wschowa W Europie; Stowarzyszenie Kultury Ziemi Wschowskiej,; Stowarzyszenie Odnowy Wsi Oraz Zachowanie I Ochrona Dziedzictwa Kulturowego W Krzepielowie; Stowarzyszenie Turystyczne Ziemi Wschowskiej; Stowarzyszenie Inicjatyw SpołecznoKulturalnych „Twórcze Horyzonty” We Wschowie; Stowarzyszenie Las Woda & Blues; Wschowskie

Stowarzyszenie Na Rzecz Aktywizacji Wsi „Przy Szkole; Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw

wschowski

Kulturalnych „Fabryka Kultury”; Stowarzyszenie Na Rzecz Edukacji „Nasza Szkoła” We Wschowie; Stowarzyszenie Rozwoju I Współpracy Wsi Stare Strącze; Stowarzyszenie Czas A.R.T. We Wschowie; Stowarzyszenie Wzajemnej Inspiracji „Kuźnia” W Szlichtyngowej; Stowarzyszenie Akademia Dorosłego Człowieka W Sławie; Stowarzyszenie Country Western Club Nad Doliną Odry I Baryczy W Szlichtyngowej; Stowarzyszenie Rozwoju Wsi I Regionu „Bliżej Szkoły; Stowarzyszenie „Open Your Mind"; Stowarzyszenie „Otwarty Ruch Pokoleń; Fundacja „Rozwoju Edukacji Ekonomicznej Dzieci I Młodzieży; Fundacja „Alternatywy; Słubickie Towarzystwo Muzyczne; Cybińskie Stowarzyszenia Rozwoju „Pro Eko”; Polsko-Niemieckiego Stowarzyszenia „Humanitas” W Górzycy; Fundacja Na Rzecz Collegium Polonicum W Słubicach; Stowarzyszenie Przyjaciół Gimnazjum Nr 2 W Słubicach ; Fundacja Dla Ochrony Europejskiego

słubicki Dziedzictwa Kulturowego „Dobra Kultury” ; „Fundacja Kształcenia Kreatywnego”

W Górzycy ;

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Stowarzyszenie Twórcze „Baszta; Stowarzyszenie Rodziców „Bajkowe Przedszkole Nr 1”, ;

Stowarzyszenie Po Prostu, Pracownia Rozwoju Osobistego W Słubicach; Stowarzyszenia Przyjaciół Malucha; „Kreatywna Kultura” W Cybince; "Sztuka Miasta"; Gorzowskie Towarzystwo Fotograficzne ; Gorzowskie Towarzystwo Muzyczne Im.Henryka Wieniawskiego ; Stowarzyszenie Literackie "Prom" ; Lubuskie Stowarzyszenie Przyjaciele W Europie ; Robotnicze Stowarzyszenie Twórców Kultury W Gorzowie Wlkp; Stow. Twórców I Przyjaciół

Gorzów Wlkp.

Kultury Cygańskiej Im.Papuszy W Gorzowie Wlkp ; Stowarzyszenie "Dorośli-Dzieciom"; Stowarzyszenie "Jazz Celebrations" ; Stowarzyszenie "Teatr Kreatury" ; Stowarzyszenie "Teatralna 8" ; Stowarzyszenie Edukacyjne "Razem" ; Stowarzyszenie Edukacyjne W Gorzowie Wlkp.; Stowarzyszenie Folklorystyczne

61

Zespołu Tańca Ludowego "Gorzowiacy" ; Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne "Polskie Podziemie Kulturalne; Stowarzyszenie Miłośników Muzyki Chóralnej W Gorzowie Wlkp. ; Stowarzyszenie Miłośników Tańca "Fart"; Stowarzyszenie Młodzieży Spontanicznej "Esemes" ; Stowarzyszenie Promocji Artystycznej "Kontra-Mini" ; Stowarzyszenie Promocji Kultury Kamienica; Stowarzyszenie

"Buziaki" ; Stowarzyszenie Przyjaciół Zespołu Tańca Ludowego "Mali Gorzowiacy" ; Stowarzyszenie Strefa Sztuki ; Stowarzyszenie Sympatyków Młodzieżowego Domu Kultury ; Stowarzyszenie Twórcze "Wena" W Gorzowie Wlkp. ; Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku W Gorzowie Wielkopolskim ; Towarzystwo Przyjaciół Chóru "Cantabile" ; Towarzystwo Przyjaciół Teatru Im.Juliusza Osterwy ; Stowarzyszenie Wspierania Rozwoju Pasji "Przez Taniec Do Serca"; Nadwarciańskie Towarzystwo Upowszechniania Dziedzictwa Kulturowego ; Stowarzyszenie Wspierania Aktywności Kulturalnej "9 Muz" ; Stowarzyszenie "Instytut Przestrzeni Artystycznej" ; Stowarzyszenie Na Rzecz Innowacji Społecznych "Novum" ; Towarzystwo Muzyczne Procorda ; Stowarzyszenie Manufaktura ; Stowarzyszenie "The Art. From The Street" ; Stowarzyszenie Młodzi Dla Gorzowa ; Stowarzyszenie Dziedzictwo Kulturowe ; „Zielonogórskie Zagłębie Kabaretowe”; „Centrum Metamorfoz” ; Chrześcijańskie Stowarzyszenie Edukacyjne; Klub Kultury Filmowej ; Lubuska Zachęta Sztuki Współczesnej; Lubuskie Stowarzyszenie

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Promocji Wychowania Przez Taniec "Aluzja" ; Stowarzyszenie Przyjaciół Zespołu Artystycznego

Aktywizacji Młodzieży ; Lubuskie Stowarzyszenie Miłośników Działań Kulturalnych „DEBIUT” ; Lubuskie Stowarzyszenie Tańca Współczesnego „ELESTEWE” ; Lubuskie Towarzystwo Fotograficzne ; Lubuskie Towarzystwo Muzyczne Im. Henryka Wieniawskiego ; Młodzi Lokalni ; Przestrzeń 4a;

Zielona Góra Stowarzyszenie „Bliżej Muzyki”; Stowarzyszenie „Inicjatywa Sceniczna FRUUU” ; Stowarzyszenie „Inicjatywa Lubuska”; Stowarzyszenie „Jak Nie My To Kto” ; Stowarzyszenie „Nasze Dzieci”; Stowarzyszenie „Pokolenia Lubuszan” ; Stowarzyszenie „SPOKOTANIEC”; Stowarzyszenie „Zespół Filmowy Pomidor” ; Stowarzyszenie Aktorów Niezależnych; Stowarzyszenie Animatorów Kultury VAGANTI ; Stowarzyszenie Artystów „ZDOLNI DO WSZYSTKIEGO” ; Stowarzyszenie Artystyczno-

62

Kulturalne „MENAŻERIA”; Stowarzyszenie Dzieci I Młodzieży „TWISTER” ; Stowarzyszenie EdukacjaRozwój ; Stowarzyszenie Fabryka Inicjatyw Kreatywnych; Stowarzyszenie Festiwal Współczesnego Dramatu „REWIZJE”; Stowarzyszenie Forum Art; Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych „Artownia” ; Stowarzyszenie Jeszcze Żywych Poetów – Zarząd Główny; Stowarzyszenie Kin Studyjnych;

„Ekspresja”; Stowarzyszenie Taneczne MAGIC; Stowarzyszenie Wspólnota Kulturowa Winnice Lubuskie W Łazie ; Teatr Autonomiczny; Towarzystwo Kultury Narodoworeligijnej „Polska Bogiem Silna” Im. Jana Pawła II ; Towarzystwo Muzyczne „CANTYLENA”; Towarzystwo Przyjaciół Sztuki Współczesnej ; Towarzystwo Śpiewacze

„CANTEMUS DOMINO” ; Zielonogórski Uniwersytet

Trzeciego Wieku ; Zielonogórskie Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Edukacji „PRO FUTURO” ; Zielonogórskie Stowarzyszenie Jazzow; Zielonogórskie Towarzystwo Fotograficzne ; Zielonogórskie Towarzystwo Śpiewacze „CANTORES”

Źródło: opracowanie własne na podstawie KRS oraz wykazów w serwisach samorządowych

Edukacja kulturowa w świetle innych opracowań Analiza serwisów internetowych poświęconych podmiotom prowadzącym działalność

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Stowarzyszenie Kulturalne Galeria; Stowarzyszenie Społeczne „KREATOR”; Stowarzyszenie Społeczne

w zakresie edukacji kulturowej w województwie lubuskim jest traktowana jako narzędzie dodatkowe sprzyjające uzyskaniu pełniejszej jej charakterystyki. Źródła internetowe są obecnie podstawowym medium komunikacji i pozyskiwania informacji. Ta część analizy skoncentrowana jest na identyfikacji tego, jakie informacje o profilu własnej działalności i kategoriach jej odbiorców oferują podmioty edukacji kulturowej w województwie lubuskim. Podmioty uwzględnione w analizie to placówki edukacyjne, instytucje kultury oraz organizacje pozarządowe zajmujące się kulturą, których dane

63

zostały zamieszczone w Lubuskim Leksykonie Kultury. Lubuski Leksykon Kultury z założenia ma być platformą gromadzącą dane dotyczące podmiotów realizujących działania z zakresu edukacji kulturalnej i kulturowej. Ma formę dobrowolną i łatwo

dotyczące profilu swojej działalności oraz kategorii odbiorców do której kierują swoją aktywność.

Wśród wszystkich zarejestrowanych podmiotów dominującą kategorią są instytucje kultury. Podobny odsetek stanowią artyści oraz indywidualni instruktorzy. Najmniej liczną kategorię podmiotów stanowią zespoły.

100

83

80 60

43

40

43 27

20 0 instytucje kultury

artyści

zespoły

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

dostępną. Zainteresowane podmioty mogą dopisywać się do rejestru, podając informacje

instruktorzy

WYKRES 1. PODMIOTY DOSTĘPNE W LUBUSKIM LEKSYKONIE KULTURY (WRZESIEŃ 2017)

Analiza podmiotów, których dane dostępne są w Lubuskim Leksykonie Kultury pozwala sformułować wniosek, że edukacja kulturowa nie jest dominującym elementem

64 profilowania działalności w regionie. Z opisów podejmowanych inicjatyw wynika, że 43,2%

zarejestrowanych podmiotów prowadzi tego typu działalność. Najczęściej są to instytucje kultury oraz osoby fizyczne, prowadzące działalność warsztatową, edukacyjną i animacyjną.

70

52,3

50 40 23,1

30 20

11,6

10 0 instytucje kultury

artyści

zespoły

instruktorzy

WYKRES 2. PODMIOTY REALIZUJĄCE DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE EDUKACJI KULTUROWEJ (%)

Odbiorcą działań prowadzonych przez lubuskie podmioty najczęściej są wszystkie kategorie osób – zarówno osoby najmłodsze, jak i seniorzy. Wynika to z uniwersalnego charakteru podejmowanych działań. Wąsko sprofilowaną ze względu na kategorię odbiorców działalność prowadzą najczęściej instruktorzy (kierując ją głównie do dzieci i młodzieży) oraz artyści. Takie zróżnicowanie jest wyraźniejsze, kiedy analizie poddane są

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

61,3

60

tylko te podmioty, którym przypisano podejmowanie aktywności z zakresu edukacji kulturowej.

65

dzieci i młodzież

dzieci

2,3% 0,0%

7,7%

38,6%

11,5%

0,0% 1,3% 4,5% 3,8% 2,3% 3,8% 4,5%

dorośli 1,3%

11,5% 14,0%

50,0% wszyscy

instruktorzy

zespoły

artyści

65,4%

79,1%

93,8%

instytucje kultury

WYKRES 3. PODMIOTY KULTURY W PODZIALE NA TYP ODBIORCÓW (%)

4,3% młodzież 60,9%

33,3%

dzieci i młodzież 4,3% dzieci 6,1%

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

2,3% młodzież

16,7% 20,0% 30,4%

50,0%

wszyscy

instruktorzy

zespoły

artyści

80,0%

93,9%

instytucje kultury

66 WYKRES 4. PODMIOTY REALIZUJĄCE EDUKACJĘ KULTUROWĄ W PODZIALE NA TYP ODBIORCÓW (%)

Działalność kulturowa podejmowana przez podmioty zarejestrowane w Lubuskim Leksykonie Kultury najczęściej ma mocno zróżnicowany charakter (często jednoznacznie Spośród

tradycyjnie

definiowanych

dziedzin

kultury

najczęściej

prowadzone są zajęcia muzyczne, nieco rzadziej teatralne i taneczne. Można sformułować twierdzenie, że w większości są to takie formy, które zaliczane są do tradycyjnie definiowanych dziedzin kultury symbolicznej.

60,0%

50,6%

50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0%

15,9% 8,4%

7,0% 0,3%

5,0%

5,0%

1,8%

5,9%

0,0%

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

nieokreślony).

WYKRES 5. D ZIEDZINY PODEJMOWANEJ DZIAŁALNOŚCI PRZEZ PODMIOTY Z LLK (%)

Analizując zróżnicowanie terytorialne prowadzonej działalności można przyjąć założenie o deficycie informacyjnym z zakresie edukacji kulturowej, szczególnie w północnej części

67

regionu. Poziom dostępności informacji o podmiotach kultury ogółem nie różni się znacząco od poziomu informacji o podmiotach realizujących zadania z zakresu edukacji kulturowej. Największy odsetek podmiotów (w obydwu kategoriach) ma swoją siedzibę w

sulęcińskiego, gorzowskiego oraz strzelecko-drezdeneckiego. Dysproporcja pomiędzy dominującą Zieloną Górą a pozostałymi powiatami jest jednak ogromna. W tym aspekcie rozłożenie przestrzenne podmiotów realizujących edukację kulturową jest duże.

Szczegółowe dane zostały przedstawione na rysunku 1.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Zielonej Górze. Podobna liczba podmiotów pochodzi z powiatów zielonogórskiego,

68

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017 RYSUNEK 1. PODMIOTY LLK ZE WZGLĘDU NA PODZIAŁ TERYTORIALNY (PODMIOTY OGÓŁEM/PODMIOTY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE EDUKACJI KULTUROWEJ)

69

Można też mówić o dużym zróżnicowaniu terytorialnym pod względem dziedzin aktywności podejmowanej przez podmioty znajdujące się w Lubuskim Leksykonie Kultury. Dominującym typem aktywności jest aktywność muzyczna, ale można mówić

jedynym, gdzie występują działania ze wszystkich wyróżnionych dziedzin. Teatr jest popularną dziedziną aktywności szczególnie w powiecie międzyrzeckim. Taniec najczęściej występuje w powiecie słubickim. Aktywność Rzeźbiarską realizują podmioty jedynie w powiatach świebodzińskim i żarskim. Fotografia popularna jest w powiecie słubickim, Film – w gorzowskim i słubickim. Działalność innowacyjna jest natomiast domeną podmiotów z powiatu krośnieńskiego. Grafiką, czy innego typu sztukami wizualnymi najczęściej zajmują się natomiast podmiotu z powiatu strzeleckodrezdeneckiego. Szczegółowy rozkład dziedzin aktywności został przedstawiony w tabeli.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

o niejednorodnych wzorach podejmowanych działań w powiatach. Powiat żarski jest

70

teatr

taniec

rzeźba

fotografia

film

innowacje

grafika/sztuki

gorzowski

83,3

16,7

33,3

0,0

33,3

50,0

0,0

16,7

66,7

Gorzów Wlkp.

69,2

7,7

30,8

0,0

7,7

0,0

7,7

23,1

153,8

krośnieński

38,5

23,1

30,8

0,0

0,0

0,0

23,1

0,0

184,6

międzyrzecki

42,9

42,9

28,6

0,0

0,0

14,3

0,0

28,6

142,9

nowosolski

37,5

25,0

25,0

0,0

25,0

12,5

0,0

0,0

175,0

słubicki

80,0

20,0

40,0

0,0

40,0

40,0

0,0

0,0

80,0

sulęciński

50,0

37,5

12,5

0,0

12,5

12,5

0,0

25,0

150,0

strzelecko-

50,0

16,7

16,7

0,0

16,7

16,7

0,0

66,7

116,7

świebodziński

50,0

33,3

16,7

16,7

0,0

0,0

0,0

50,0

133,3

wschowski

14,3

0,0

14,3

0,0

0,0

14,3

0,0

28,6

228,6

Zielona Góra

38,9

30,6

16,7

0,0

18,1

19,4

6,9

18,1

151,4

zielonogórski

50,0

33,3

22,2

0,0

22,2

11,1

0,0

22,2

138,9

żagański

88,9

22,2

33,3

0,0

0,0

22,2

0,0

0,0

133,3

żarski

47,6

14,3

14,3

4,8

19,0

9,5

9,5

4,8

176,2

drezdenecki

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

inne

muzyka

wizualne/plastyka

TABELA 13. P ODMIOTY LLK ZE WZGLĘDU NA DZIEDZINY AKTYWNOŚCI I PODZIAŁ TERYTORIALNY (%)

Źródło: opracowanie własne

71

Edukacja kulturowa – wyniki badania ankietowego W badaniu ankietowym kierowanym do podmiotów realizujących edukację kulturową

daleko idących wniosków, ale stanowi sygnał w dyskusji na temat charakteru i uwarunkowań funkcjonowania edukacji kulturowej w województwie lubuskim.

Wśród podmiotów, które wzięły udział w badaniu dominują przedstawiciele jednostek oświatowych. Można to potraktować jako wzmocnienie twierdzenia, że edukacja kulturowa najczęściej realizowana jest właśnie przez podmioty z tego sektora.

45

40

40 35 30

27,1

25

20

20 15

13,3

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

w regionie udział wzięło 30 respondentów. Taka liczebność nie pozwala na formułowanie

10 5 0 publiczna instytucja kultury placówka oświatowa stowarzyszenie/organizacja osoba prywatna

72

Działania o charakterze edukacji kulturowej są kierowane do różnych kategorii odbiorców.

miejscu młodzież. Część badanych podmiotów (4) zadeklarowała, że ich aktywność ukierunkowana jest na odbiorcę uniwersalnego.

70 60 60 50 40 40 30 20 16,7

20

13 10

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Wskazania badanych informują, że najczęściej odbiorcami ich działań są dzieci, na drugim

0 dzieci

młodzież

dorośli

seniorzy

wszystkie powyższe

WYKRES 6. KATEGORIA OSÓB , KTÓRE SĄ ODBIORCAMI DZIAŁAŃ PODMIOTÓW REALIZUJĄCYCH EDUKACJĘ KULTUROWĄ W REGIONIE

(%)

*dane nie sumują się do 100%, gdyż badani mieli możliwość wskazania więcej niż 1 odpowiedzi

Dziedzina aktywności badanych podmiotów jest silnie zróżnicowana. Dominująca część respondentów (11) wskazała sztuki plastyczne jako główne pole swoich działań. Liczną

73

kategorię (8) stanowią także podmioty podejmujące działania w dziedzinie teatru. Pięć podmiotów zadeklarowało, że ich główną aktywnością jest dziedzina tańca i muzyki.

Pozostałe osoby wskazały bardzo rozproszone kategorie.

formą aktywności w województwie lubuskim. Badani najczęściej wskazywali, że prowadzą działania w tym obszarze od ponad 10 lat, a także 3 do pięciu lat. Co piąty badany realizuje tego typu aktywność od 5 do 10 lat. Edukację kulturową jako nową sferę działalności deklaruje 13,3% badanych.

33,3

35 30

26,7

26,7

25

20

20 15

13,3

10 5 0 do roku

1-3 lata

3-5 lat

5-10 lat

10 lat i więcej

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Na podstawie uzyskanych odpowiedzi można uznać, że edukacja kulturowa nie jest nową

WYKRES 7. CZAS REALIZOWANIA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE EDUKACJI KULTUROWEJ (%)

W świetle uzyskanych wyników można uznać, że edukacja kulturowa jest aktywnością podejmowaną zwykle we współpracy. Większość badanych (56,7%) przyznaje,

74

że współpracuje z innymi często. Nikt z badanych nie zadeklarował, że nie współpracuje z innymi. Szczegółowy rozkład wskazań ilustruje wykres.

33,3

35 30

30 26,7

20 15

10

10 5 0 bardzo często

często

czasami

rzadko

WYKRES 8. CZĘSTOTLIWOŚĆ PODEJMOWANIA WSPÓŁPRACY W RAMACH EDUKACJI KULTUROWEJ (%)

Deklarowana współpraca ma trzy wyraźne wymiary. (1) dostarczanie odbiorców dla podejmowanych działań; (2)

wsparcie organizacyjne, finansowe, merytoryczne;

(3) wspólna organizacja wydarzeń. W swobodnych wypowiedziach badani pisali o następujących aspektach współpracy:

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

25

(1) Podmioty współpracujące są odbiorcami warsztatów; Praca z podopiecznymi jednostek oświatowych, wspólne działania ze stowarzyszeniami udział w warsztatach organizowanych przez inne podmioty; Zapraszanie na występy teatru; Na projektach, festiwalach, wymianie warsztatowej, graniu spektakli w innych ośrodkach kultury, współpraca ze szkołami i innymi instytucjami.

75

Zapraszamy pracowników innych instytucji, placówek do współpracy/prowadzenia zajęć w naszej instytucji.

(2)

Dają miejsce + fundusze na materiały;

instytucje, z którymi współpracujemy to szkoły, biblioteki, muzea i ośrodki kultury, organizujemy wspólne przestrzenie dla przedsięwzięć, wymieniamy się kadrą i dobrymi praktykami, działamy wspólnie logistycznie, wymieniamy się bazą podmiotów/ twórców oraz zasobami fizycznymi; udostępnianie przestrzeni na potrzeby prowadzenia zajęć (instytucje); realizacja projektów graficznych na zlecenie podmiotów, z którymi współpracuję (jako edukatorka i jako graficzka) jest to współpraca z artystami, edukatorami, szkołami; konsultacje, użyczanie sprzętu; na udostępnianiu miejsca. Wspólnej promocji; użyczanie sal, wspólne przedsięwzięcia; w instytucji zajęcia prowadzą podmioty zewnętrzne na nasze stałe zlecenie: szkoły tańca, fotograf.

Współpracujemy ze szkołami. Podczas działań dla dzieci i młodzieży; współpracujemy z lokalnym

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

szkolenia, dofinansowania;

ośrodkiem sportu i rekreacji, z Teatrem Lubuskim, z osobami prowadzącymi warsztaty rękodzielnicze czy artystyczne podczas ferii i wakacji pozyskiwanie sponsorów; korzystamy z oferty biblioteki miejskiej, wynajmujemy lokal od domu kultury, itp.; prowadzenie warsztatów, współorganizacja (3) realizacja wspólnych działań; wspólne realizowanie projektów edukacyjnych;

76

lekcje biblioteczne i muzealne, udział w warsztatach wspólna realizacji projektów; współtworzenie akcji społecznych i wydarzeń kulturalnych; wspólne warsztaty;

wspólne tworzenie i realizacja projektów - każdy dokłada swój zasób; wspólne realizowanie projektów, wzajemna pomoc, wymiana doświadczeń; wspieranie w organizacji atrakcyjnych form konsultacji; na pomocy w organizacji zadania; instruktorzy; przygotowywanie uczniów do występów podczas imprez miejskich.

Realizowana współpraca najczęściej angażuje jednostki oświatowe oraz publiczne instytucje kultury. Można założyć, że wynika to przede wszystkim z dostępności infrastruktury i przestrzeni potrzebnej do realizacji zadań z dziećmi i młodzieżą. Liczna

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

wymiana doświadczeń;

kategoria podmiotów współpracuje z kilkoma podmiotami jednocześnie.

77

60 50 50

43,3

40 30 30 20

22

10 0 publiczne instytucje kultury

jednostki oświatowe

osoby prywatne

mix podmiotów

stowarzyszenia

WYKRES 9. PODMIOTY, Z KTÓRYMI BADANI WSPÓŁPRACUJĄ PRZY REALIZACJI ZADAŃ Z ZAKRESU EDUKACJI KULTUROWEJ

(%)

Badani, którzy nie podejmują współpracy z innymi podmiotami argumentują to przede wszystkim brakiem takiej potrzeby (11), co często związane jest z charakterem realizowanych działań. Wśród wskazywanych często trudności pojawia się też kłopot ze znalezieniem odpowiedniego partnera (7). Pozostałe powody były wskazywane jednostkowo.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

20

Zdecydowana większość podmiotów biorących udział w badaniu (76,7%) wskazuje, że korzysta ze wsparcia samorządów.

78

50 40

36,7

40 30

23,3

20

0 tak, często

tak, czasami

nie

WYKRES 10. DEKLARACJE KORZYSTANIA ZE WSPARCIA SAMORZĄDOWEGO (%)

Jeden z obszarów podejmowanych w badaniu dotyczył wskazania zalet edukacji kulturowej

w

województwie

lubuskim.

Badani

wskazywali

przede

wszystkim

na różnorodność podejmowanych działań i duży potencjał jaki daje charakter województwa (brak dużych ośrodków). W swobodnych wypowiedziach pojawiał się także istotny element współpracy, integracji i budowania więzi. 

Edukacja kulturowa w województwie jest różnorodna.



Ludzie! Przede wszystkim ludzie, którzy mają potencjał i prowadzą świetne zajęcia, są bardzo dobrze wykształceni, mają wiedzę i doświadczenie. A przede wszystkim chcą działać

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

10

i motywują innych, rozumieją szeroki kontekst edukacji kulturowej. Przykłady- MOS w Gorzowie Wlkp., Muzeum Ziemi Wschowskiej, CEA Filharmonia Gorzowska, BWA Zielona Góra, GOK Santok, MOK Międzyrzecz- teatr Izabela Spławska, Zespół Szkół Elektronicznych i Samochodowych- nauczyciel Błażej Baszczak, Fundacja Salony, Magdalena Kościańska Magic Suitcase, Agnieszka Opalińska, Dorota Marek Kurpanik Coaching&Art, Gminy Ośrodek Kultury w Trzebielu, SP 17 w Zielonej Górze... 

Kultura Tędy :)



bogata oferta



Łatwość w nawiązywaniu sieci kontaktów i, co za tym idzie, możliwość w miarę sprawnej realizacji własnych pomysłów.



Coraz większa ilość osób w to zaangażowanych i instytucji otwartych na taką działalność, by edukować dzieci i młodzież.

79

Potencjał ludzki



otwartość na partnerstwa do tworzenia wydarzeń



partnerstwo miedzy instytucjami



Kreatywność



Ludzie z pasją



Instytucje kultury prowadzą ciekawe i wartościowe warsztaty.



Organizowanie PRO ARTE dla dzieci i młodzieży.



Organizacja szkoleń i warsztatów, a także sieciowanie ludzi.



Wielość podmiotów kulturowych



Możliwość realizowania własnych pomysłów z wsparciem odpowiednio wyszkolonych moderatorów



Jest wielodziedzinowa, obejmuje wiele aspektów kultury.



Bliskość granicy, wielokulturowość, otwarte tolerancyjne społeczeństwo, dobrze prosperujące ośrodki kultury



jest duża oferta zajęć



potencjał



Integracja



Niska konkurencyjność podmiotów związanych z kulturą (każdy działa we własnym obszarze i nie ma tak dużej konkurencji jak w przypadku województw, w których skład wchodzą większe miasta).



Przestrzeń do działania w obszarach bardziej innowacyjnych i wciąż nieco "nieodkrytych" w kontekście naszego województwa (co bywa jednak też dość dużym minusem)

Zapytani o ograniczenia dla rozwijania edukacji kulturowej w województwie lubuskim

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017



badani wskazywali najczęściej trudności z uzyskiwaniem wsparcia finansowego. Ważnym argumentem jest także terytorialne zróżnicowanie prowadzonych działań, utrudniające dostępność do nich odbiorcom z terenów wiejskich. Pojawia się także głos podkreślający trudności ze zrozumieniem idei edukacji kulturowej. Warto jest to podkreślić, szczególnie w kontekście podstawowych problemów z nieostrością tego terminu i jego wręcz nieobecnością w publicznym dyskursie regionalnym. 

Finanse

80



Mniejsza ilość działań jest skierowana do północnej części województwa.



Pewnie jak zawsze finanse



brak wspólnej platformy działań edukacyjnych, za mało środków, bardzo słaba koordynacja działań w regionie ( u nas w gminie 90% dofinansowania na kulturę dostaje jedno stowarzyszenie - "Śpiewajmy razem" już od lat- CZYLI WSPIERAMY TYLKO ŚPIEWANIE!!)



brak znajomości bądź niezrozumienie terminu edukacji kulturowej, działanie wg utartych schematów, brak motywacji ze storny kadry zarządzającej pracownikami zajmującymi się Dla mojej instytucji - oddalenie od centralnych ośrodków kultury województwa



trudno powiedzieć



Są to przede wszystkim ograniczenia finansowe, z którymi borykają się zarówno instytucje kultury, jak i podmioty prywatne. 2. Ponadto - dość archaiczne podejście do niektórych kwestii związanych z kulturą, szczególnie w kontekście nowych mediów i projektowania (przedsięwzięć związanych np. z designem, który też stanowi ważną część kultury i spuścizny kulturowej, praktycznie nie ma lub jest bardzo niewiele). 3. I wreszcie coś, co dotyka nie tylko nasze województwo - pojawiająca się nierzadko nadmierna biurokratyzacja (w wyniku czego o "być albo nie być" kultury decydują podmioty de facto bezpośrednio się nią nie zajmujące).

W lokalnym środowisku całkiem dobrze miewa się też zasada "o gustach się nie dyskutuje" i brak tu czasem konstruktywnego dialogu na temat efektów przeprowadzanych działań, prowadzonych przedsięwzięć kulturalnych, etc. (co widać nawet w mediach - obawa przed krytyką).



Finansowe, brak czasu i możliwości dojazdu.



wielorakość działań, budowanie tradycji ( powtarzalność imprez)



Brak współpracy. Rywalizowanie a nie współdziałanie. Elitarność.



wciąż słaba komunikacja i przepływ informacji



mało atrakcyjnych szkoleń w tym zakresie



Kasa



Brak ofert współpracy



Niska dostępność na terenach wiejskich.



Brak środków finansowych.



Finansowe i związane z kadra zarządzająca ośrodkami kultury



Ograniczone środki finansowe



Zbyt mały nacisk kładzie się na edukację kulturową dzieci i młodzieży, zbyt mało funduszy na nią

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

edukacją kulturową, opór mieszkańców/odbiorców 

się przeznacza. 

Brakuje współpracy międzymiastowej, a co się z tym wiąże - dużych imprez z zakresu edukacji kulturowej, przynajmniej jeśli chodzi o sztuki wizualne.



Kwestie finansowe, biurokracja, trudności organizacyjne, wciąż słabe sieciowanie między organizacjami

81



skupienie działalności w obrębie dwóch dużych ośrodków miejskich



trudność w dotarciu do odbiorców



Niedostateczne fundusze, nie wszystkie dofinansowania są dostatecznie sieciowane, powinno być więcej np. plakatów rozwieszonych w miejscach często uczęszczanych przez ludzi....choćby marketach. W przypadków otrzymania funduszy-papierologia (która jest nieodłącznym

Wnioski i rekomendacje Dokonana diagnoza prowadzi do kilku wniosków sformułowanych poniżej.

1. Definicja, która stwarza kłopoty Definicje obowiązujące przy realizacji programu BMK silnie akcentują rolę edukacji kulturowej w kształtowaniu świadomych i aktywnych postaw uczestnictwa w kulturze, przeciwstawiając zakres znaczeniowy tego terminu kilku innym (animacja kultury, edukacja kulturalna, ekulturacja). Użycie opozycji terminologicznych wprowadza chaos definicyjny i utrudnia zrozumienie treści pojęcia. Edukacja kulturowa (można odnieść wrażenie) jest traktowana jako aktywność lepsza, skuteczniejsza i trwalsza od innych

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

elementem...niestety pochłaniającym wiele czasu)

aktywności w sferze kultury. Analiza dokonana na potrzeby opracowania pozwala uznać, że w województwie lubuskim pojęcie edukacji kulturowej nie jest obecne – poza użytkowaniem go przez osoby włączone do sieci edukatorów kulturowych. Pojęcia edukacji kulturowej nie ma w dokumentach strategicznych, opracowaniach akademickich i innych opracowaniach dotyczących kultury w województwie lubuskim. Trudności nastręcza precyzyjne definiowanie pojęcia, co sprawia trudność w odszukiwaniu

82

działalności spełniającej kryteria oczekiwane w ramach programu Bardzo Młoda Kultura.

Podmioty zajmujące się różnie charakteryzowaną działalnością w sferze kultury także używają tego pojęcia wieloznacznie. Stąd konieczność uwzględniania w analizach

– ogólnie, albo edukacja kulturalna). Dostępne, obowiązujące dokumenty i opracowania koncentrują się na działaniach dających raczej materialne efekty, podczas gdy edukacja kulturowa kładzie większy nacisk na człowieka i jego wewnętrzny rozwój.

2. „Kultura Którędy?”

Założenia i kierunki zadań związanych z kulturą, które zapisane zostały w dokumentach strategicznych samorządów i innych opracowaniach uwzględnionych w diagnozie pozwalają sformułować wniosek o tym, że wyraźnie widać hierarchizację potrzeb w województwie lubuskim – kultura jest traktowana marginalnie, jako potrzeba ostatniego rzędu. Teza ta podparta jest argumentem, że na poziomie powiatów nie ma dokumentów strategicznych (albo pokrewnych zapisów), uwzględniających rozwijanie kompetencji

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

uwarunkowań realizacji tego typu działalności zdecydowanie szerszego kontekstu (kultura

kulturowych (poza miastem Gorzów). Kilka powiatów kwestie poświęcone edukacji kulturalnej (nie kulturowej) zamieszcza jedynie sygnalnie i łącząc je z innymi działami.

3. Edukacja kulturowa jest, ale nie wszędzie Analizy dostępnych podmiotów wskazują, że więcej podmiotów realizujących edukację kulturową prowadzi swoją działalność na południu regionu, niż na jego północy. Można sformułować założenie o kluczowej roli Regionalnego Centrum Animacji Kultury, jako

83

ośrodka który przyciąga podmioty do współpracy, z racji funkcji jaką pełni w regionie.

Kumulacja podmiotów realizujących edukację kulturową głównie w jednej części województwa może prowadzić do swoistej elitarności, czy ekskluzywności tego typu

definiowana otwartość i włączający charakter. Przeszkodą może tu być także mentalność nauczycieli, którzy są przyzwyczajeni do realizacji tradycyjnie definiowanej edukacji w zakresie kultury i trudnością jest dla nich przekraczanie utartych schematów. Może to stanowić barierę w rozwoju edukacji kulturowej, gdyż głównym odbiorcą edukacji kulturowej w województwie lubuskim (w świetle dostępnych danych) są dzieci i młodzież.

Pozostałe kategorie odbiorców są marginalne, 4. Szkoły najlepszym partnerem Sieć podmiotów realizujących działania w zakresie kultury tworzą głównie podmioty instytucjonalne. Wpływają one przede wszystkim na proces edukacji kulturalnej (kulturowej), sprowadzając swoja działalność głównie do realizacji zadań w zakresie

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

działań, co jest sprzeczne z ideą edukacji kulturowej, której zadaniem jest szeroko

kultury symbolicznej.

Deklaracje

uzyskane

w

badaniu,

a

także

zidentyfikowana

liczba

podmiotów

oświatowych/edukacyjnych, jakie potencjalnie mogą realizować działania w zakresie edukacji kulturowej dają jasny sygnał, że szkoły są najlepszym (dominującym) partnerem przy tego typu działaniach. Tłumaczyć to można łatwą dostępnością do odbiorców

84

(uczniowie), sal i wyposażenia. Część działań z zakresu edukacji kulturowej może być także realizowana w ramach zajęć lekcyjnych z wielu przedmiotów.

Często też partnerem w realizacji zadań w zakresie edukacji kulturowej są publiczne

5. Pieniądze to nie wszystko, ale bez pieniędzy nie ma edukacji kulturowej Jedną z głównych barier związanych z realizacją zadań z zakresu edukacji kulturowej jest brak wsparcia finansowego. Dla podmiotów w województwie lubuskim są dostępne różne programy o zasięgu lokalnym i regionalnym (szczególnie tzw. „małe granty), oraz ogólnopolskim. Mimo niskiego poziomu finansowania kultury w ogóle (na każdym poziomie), warto analizować stopień wykorzystania możliwości przez lubuskie podmioty, szczególnie w zakresie edukacji kulturowej. Poza wsparciem w ramach programów regrantingowych w projekcie „Kultura Tędy”, kilkoma przykładami uzyskania wsparcia z programów ogólnopolskich, zadania stricte z zakresu edukacji kulturowej nie uzyskują finansowania zewnętrznego. Trudno oczekiwać zwiększenia nakładów na kulturę,

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

instytucje kultury (teatry, filharmonie, muzea, ośrodki kultury).

ale można promować programy i projekty, które dają szansę na uzyskanie wsparcia.

Jest to często jednocześnie szansa i możliwość na rozwijanie współpracy (np. poprzez dodatkowe punkty w ofertach konkursowych dla NGO).

6. Niby inna ta edukacja, a jednak...

Nie ma rozbudowanej świadomości istnienia edukacji kulturowej, konkretnych zapisów, co prowokuje konieczność czytania między wierszami. To z kolei może prowadzić do złych

85

interpretacji tego co edukacją kulturową jest, a co nie. Analizy wskazują, że w województwie lubuskim problematyczne jest wychodzenie poza tradycyjnie definiowane dziedziny sztuki symbolicznej – patchworki kreujące otwartość mieszkańców.

dziedzin jak muzyka, plastyka i teatr.

7. Instytucje kultury też powinny być wsparciem Nasycenie instytucjonalne powiatów w podmioty realizujące zadania szeroko pojętego upowszechniania kultury (edukacji kulturowej) podpowiada, że biblioteki i domy kultury (centra kultury, kluby) obok szkół i organizacji pozarządowych są najlepszymi podmiotami, które powinny być włączone w projekty „Kultura Tędy”. Można przyjąć, że dostępność do edukacji kulturowej będzie wówczas bardziej powszechna. Dostępność ta jest niezwykle istotna aby zapobiegać elitarności i koncentrowaniu działań w miastach. ***

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

Stąd też najczęściej działania klasyfikowane jako edukacja kulturowa dotyczą takich

Na podstawie wniosków można sformułować kilka rekomendacji, których wdrożenie może zmienić dotychczasowy stan edukacji kulturowej w województwie lubuskim: 1. Niski poziom świadomości i obecności pojęcia edukacji kulturowej daje sygnał do tego, aby promować hasła edukacji kulturowej na wszelkich polach aktywności.

Warto

rozważyć

podjęcie działań

w celu

uwzględnienia

tego pojęcia

86 w dokumentach strategicznych, działaniach instytucjonalnych i poza nimi.

Ma to znaczenie o tyle, że część dokumentów strategicznych w powiatach jest aktualnie konsultowana w nowych wersjach, a część starci swoją aktualność w nieodległej perspektywie czasu. Ponadto przy każdej inicjatywie, która jest

wyraźnie podkreślać tą terminologię, aby stała się naturalnym elementem języka.

2. Warto wykorzystywać dostępne źródła informacji i zaprosić do współpracy wszystkie identyfikowane podmioty, aby stworzyć jedną, jak najbardziej kompletną (i systematycznie uzupełnianą) bazę podmiotów realizujących, lub mogących potencjalnie realizować działania w zakresie edukacji kulturowej i budowania sieci w tym obszarze. Analiza wskazała na istnienie dużej luki w zasobach informacyjnych w tym zakresie, szczególnie w północnej części regionu. Taką funkcję mógłby pełnić Lubuski Leksykon Kultury. Świadomość istnienia stowarzyszeń i organizacji chętnych do współpracy przy działaniach w zakresie edukacji kulturowej mogłaby zachęcić do rozwijania sieci współpracy

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

podejmowana przez osoby de facto realizujące edukację kulturową, warto

i nie ograniczać jej do wymiaru instytucjonalnego.

3. Niższa dostępność działań w zakresie edukacji kulturowej dotyczy zarówno terenów północnych województwa, jak i mniejszych miejscowości. promowanie inicjatyw poza terenami większych miast, i takich gdzie odbiorcami są mieszkańcy mniejszych miejscowości; 4. Ze względu na to, że współpraca przy realizacji działań w ramach edukacji kulturowej oparta jest głównie o jednostki oświatowe i publiczne instytucje kultury,

87

warto

zaprosić

do

współpracy

wszystkie

działające

w

sferze

kultury

stowarzyszenia i podmioty nieformalne, aby w długiej perspektywie stworzyć sieć współpracy. Dobrym narzędziem w tym aspekcie wydaje się być właśnie jedna

współpracy czy partnerstw.

5. Ważna rekomendacja dotyczy potrzeby wymiany doświadczeń wśród podmiotów, które podejmują aktywność w ramach edukacji kulturowej. Wiele niejasności, barier organizacyjnych, finansowych, prawnych i innych wskazuje na konieczność wypracowania wspólnych rozwiązań. Temu mogą służyć z jednej strony spotkania bezpośrednie (co ma miejsce w ramach projektu „Kultura Tędy”, ale nie jest to wystarczające). Wspomniana platforma informacyjna może także być uznana za dobre narzędzie do uzyskania pomocy, czy wsparcia przy realizacji jednostkowych zadań.

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

platforma informacyjna (tu: LLK) gdzie można stworzyć zakładkę dotyczącą

88

Spis wykresów

WYKRES 1. PODMIOTY DOSTĘPNE W LUBUSKIM LEKSYKONIE KULTURY (WRZESIEŃ 2017) ............................ 64 WYKRES 2. PODMIOTY REALIZUJĄCE DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE EDUKACJI KULTUROWEJ (%) ........................ 65

WYKRES 4. PODMIOTY REALIZUJĄCE EDUKACJĘ KULTUROWĄ W PODZIALE NA TYP ODBIORCÓW (%)............. 66 WYKRES 5. DZIEDZINY PODEJMOWANEJ DZIAŁALNOŚCI PRZEZ PODMIOTY Z LLK (%) ..................................... 67 WYKRES 6. KATEGORIA OSÓB, KTÓRE SĄ ODBIORCAMI DZIAŁAŃ PODMIOTÓW REALIZUJĄCYCH EDUKACJĘ KULTUROWĄ W REGIONIE (%)............................................................................................................................. 73

WYKRES 7. CZAS REALIZOWANIA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE EDUKACJI KULTUROWEJ (%) ........................................ 74 WYKRES 8. CZĘSTOTLIWOŚĆ PODEJMOWANIA WSPÓŁPRACY W RAMACH EDUKACJI KULTUROWEJ (%)........... 75 WYKRES 9. PODMIOTY, Z KTÓRYMI BADANI WSPÓŁPRACUJĄ PRZY REALIZACJI ZADAŃ Z ZAKRESU EDUKACJI KULTUROWEJ (%) ................................................................................................................................................. 78

WYKRES 10. DEKLARACJE KORZYSTANIA ZE WSPARCIA SAMORZĄDOWEGO (%) ................................................. 79

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

WYKRES 3. PODMIOTY KULTURY W PODZIALE NA TYP ODBIORCÓW (%) ............................................................. 66

89

Spis tabel TABELA 1. CELE GŁÓWNE I OPERACYJNE STRATEGII ROZWOJU KULTURY WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO..... 21 TABELA 2. OBECNOŚĆ DZIAŁAŃ W ZAKRESIE KULTURY (W TYM SZCZEGÓLNIE EDUKACJI KULTUROWEJ) W

TABELA 3. ANALIZA STRON INTERNETOWYCH STAROSTW POWIATOWYCH POD WZGLĘDEM KULTURY ........... 37 TABELA 4. UDZIAŁ WYDATKÓW BUDŻETOWYCH NA KULTURĘ W WYDATKACH BUDŻETOWYCH OGÓŁEM W POWIATACH WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO ....................................................................................................... 39

TABELA 5. ZADANIA W OBSZARZE KULTURY, KTÓRE UZYSKAŁY DOFINANSOWANIE W RAMACH MAŁYCH GRANTÓW .............................................................................................................................................................. 41

TABELA 6. PODMIOTY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ W SFERZE KULTURY WEDŁUG REGON (SEKCJA R) .......... 43 TABELA 7. PODMIOTY PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNĄ W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM (WG REGON) ............................................................................................................................................................... 46 TABELA 8. WYKAZ INSTYTUCJI KULTURY W PODZIALE NA POWIATY I TYPY ........................................................ 48 TABELA 9. LICZBA IMPREZ MASOWYCH W POWIATACH ........................................................................................... 50 TABELA 10. KORZYSTANIE Z OFERTY MUZEÓW W LATACH 2002-2016 .............................................................. 51 TABELA 11 KORZYSTANIE Z OFERTY TEATRÓW I INSTYTUCJI MUZYCZNYCH W LATACH 2002-2016.............. 52 TABELA 12. WYKAZ STOWARZYSZEŃ I ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH REALIZUJĄCYCH DZIAŁANIA ZWIĄZANE Z KULTURĄ................................................................................................................................................................ 56

TABELA 13. PODMIOTY LLK ZE WZGLĘDU NA DZIEDZINY AKTYWNOŚCI I PODZIAŁ TERYTORIALNY (%)......... 71

Edukacja kulturowa w województwie lubuskim. Diagnoza 2017

DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH POWIATÓW ............................................................................................... 32

90