125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125
125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125
4
empire state building
24
panamakanaal
36
c n
56
golden gate bridge
76
d e l t a w e r k e n
86
i t a i p u d a m
104
kanaaltunnel
Homij 125.indd 2
naar grote hoogte Theodorus van Heemstede Obelt, een bijzonder mensch Henri Jacques Gerard Mijnssen, man met ambitie
van A naar B slim installatieconcept voor technische infrastructuur
t o w e r communicatie als basis A.C. Labee: ‘Communiceren? Nee, dat werd niet gedaan’
brug naar begrip water en stroom
storm op komst stormachtige periodes
technisch vernuft ‘Wij vervullen eigenlijk de rol van de oude gildenmeester’ Zonneweg
een nieuwe toekomst een wenkend perspectief de houdbaarheidsdatum van toekomstvisies
27-11-2006 14:51:31
HOMIJ, 125 jaar onzichtbaar onmisbaar HOMIJ Technische Installaties bv bestaat in 2007 125 jaar. Een mijlpaal om bij stil te staan. Dat doen we onder andere met dit boek ‘HOMIJ, 125 jaar onzichtbaar onmisbaar’. Deze titel is niet zomaar gekozen. Feitelijk geeft dat haarfijn onze werkzaamheden weer. Immers, voor gebruikers van onze installaties zijn onze activiteiten meestal onzichtbaar maar voor een goed, veilig en comfortabel functioneren onmisbaar.
Dit boek vertelt het verhaal van een onderneming, waarvan de oorsprong ligt op 7 november 1882 toen Theodorus van Heemstede Obelt in Amsterdam zijn loodgietersbedrijf begon. Rond diezelfde tijd startte Henri Jacques Gerard Mijnssen onder de naam Mijnssen & Co zijn handel in machines, gereedschappen en spoorwegmateriaal. Het zou echter nog tot ver in de jaren zestig van de 20e eeuw duren voordat beide bedrijven werden samengevoegd.
‘HOMIJ, 125 jaar onzichtbaar onmisbaar’ is echter meer dan alleen een vertelling over de ontstaansgeschiedenis en groei van HOMIJ tot wat het nu is. Dit boek schetst namelijk bovenal een beeld van een periode waarin technische innovaties elkaar in sneltreinvaart opvolgen. Wij hebben ervoor gekozen deze ontwikkelingen te koppelen aan de zeven moderne civiele wereldwonderen. Het gaat hierbij om het Empire State Building, het Panamakanaal, de CN Tower, Golden Gate Bridge, de Deltawerken, Itaipúdam en de Kanaaltunnel. Bijzondere bouwwerken die elk hun eigen verhaal hebben maar ook staan voor een bepaalde periode of ontwikkeling in de afgelopen 125 jaar.
In ieder hoofdstuk staat één van deze zeven ‘wereldwonderen’ centraal. Daarnaast leidt een tijdstrook onder aan de pagina’s u als lezer door 125 jaar bijzondere gebeurtenissen. Wij denken dat wij met deze aanpak er in zijn geslaagd u een prettig leesbaar maar vooral ook fraai kijkboek aan te kunnen bieden. Een jubileumboek met feiten, verhalen en interviews met wat wij maar gemakshalve een hoog ‘oh ja’-gehalte noemen. En ook een boek dat u, naar wij hopen, meerdere malen ter hand zult nemen.
Wij wensen u veel lees- en kijkplezier.
De directie | HOMIJ Technische Installaties bv
Homij 125.indd 3
27-11-2006 14:51:31
4
Homij 125.indd 4
27-11-2006 14:51:34
empire state building empire state building
5
architect: Shreve, Lamb & Harmon Associates gebouwd in 1930, 103 verdiepingen, 1860 treden en 6500 ramen
de bouw duurde 410 dagen kostte 7.000.000 manuren en $24.718.000
van 1931 tot 1972 het hoogste gebouw ter wereld sinds 11 september 2001 weer het hoogste gebouw in New York de aluminiumtoren op het dak van het gebouw (waar nu de antenne op staat) was oorspronkelijk bedoeld als aanlegmast voor luchtschepen
443,2 meter tot aan de top van de bliksemafleider
totale gewicht: 365.000 ton 73 liften, 80.5 km verwarmingsbuizen, 7.450 ton koelers voor de airconditioning 112 kilometer waterleiding om te voldoen aan het dagelijkse waterverbruik van 750.000 liter water, 267 km elektriciteitsdraad, 1960 kilometer telefoonkabel, 400 brandslangen
empire state building Homij 125.indd 5
27-11-2006 14:51:35
naar grote hoogte 6
naar grote hoogte Met zijn
443,2 meter is het Empire State Building een van de beroemdste wolkenkrabbers
ter wereld en voor meer dan 40 jaar het hoogste gebouw ter wereld. De wolkenkrabber is het directe resultaat
competitie tussen Walter Chrysler (oprichter van de Chrysler Corporation) en John Raskob (General Motors) met als doel te zien wie het eerst het hoogste gebouw ter wereld kon bouwen.
van de
Het verhaal gaat dat John Raskob architect William Frederick Lamb bij zich riep om het ontwerp te bespreken. Meneer
enthousiast gebruiker van potloden . Hij pakte een van zijn potloden, zette deze rechtop en vroeg aan Lamb, “Bill, hoe hoog kan je het maken zonder dat het omvalt? � 27 maanden nadat Raskob Lamb deze vraag stelde werd het Empire State Building geopend. Raskob was een
de snelheid waarmee het verrees in de skyline van New York . De bouw duurde 410 dagen en vanaf het moment dat op 17 maart 1930 de bouw begint, schiet het stalen frame van het gebouw omhoog met een gemiddelde van 4 1/2 verdieping per week. De realisatie van het Empire State Building was een knap staaltje van logistieke planning . Immers, om de bouw nog verder te versnellen werden de palen, draagbalken, ramen en raamlijsten van het geraamte elders gemaakt en ter plekke in elkaar gezet. Vanuit de 500 km verder gelegen staalmijnen van Pennsylvania werd 60.000 ton staal per trein, Het indrukwekkendste aspect van het gebouw is niet alleen de architectuur maar vooral
vrachtwagen en vrachtschip naar New York gebracht. Met een onvoorstelbare gedrevenheid zetten metaalwerkers in
23 weken tijd het 58.000 ton wegende frame in elkaar. Direct onder hen legden loodgieters 112 kilometer waterleidingen aan, installeerden elektriciens 1.960 kilometer telefoonkabel en 267 kilometer
in acht maanden af was. De constructie van het gebouw was zo goed dat de ernstige schade die het opliep toen er in 1945 in dichte mist een bommenwerper tegenaan vloog, gemakkelijk te repareren was.
elektriciteitsdraad en zorgden metselaars ervoor dat de buitenkant
hoogte betreft ondertussen overtroffen is door andere gebouwen blijft het Empire State Building een voorbeeld waarmee andere wolkenkrabbers nog altijd worden vergeleken. Ondanks dat het wat
naar grote hoogte Homij 125.indd 6
27-11-2006 14:51:36
7
Homij 125.indd 7
27-11-2006 14:51:38
negnilekkiwtno edieB .netemeg nedrew seitatserp .kjilekiurbegno reez djit eid roov neraw raalednah eveisserga nee boksaR saw djit ejirv njiz nI
DuPont0291 ni jih tad lekitra nee nI .tkramnelednaa ed po ,”njiz neteom kjir uoz neeredeI“ dletiteg ,feerhcs nok kjir naakiremA eredei tad jih edreetnemugraeb et nelednaa ni rallod 51$ keew ekle rood nedrow .neretsevni
8
wuobeg etsgooh galstno jih man ne sejtellew teh boksaR dnov 8291 nI deed hcarcsrueb edmeoreb ed roov ten goN .MG jib .dnah ed nav nrecnocotua teh ni nelednaa njiz jih ekjilekaz njiz nedreertnecnoc tnemom tad fanaV ed po tnoPuD roov krew njiz tsaan hciz sesseretni
General
Motorswuob ed kjilruutan né nenetslede nav wuobnjim tem djirts ed mO .gnidliuB etatS eripmE teh nav weN nav wuobeg etsgooh teh mo relsyrhC retlaW peorg nee 9291 ni boksaR nhoJ thcoz nenniw et kroY thcardpo kjilnemazeg mo raakle jib sredreetsevni ed kjilednietiu taw nav wuob ed tot neveg et .nedrow uoz dlerew ret rebbarkneklow etsdmeoreb
keitilop deibeg keitilop po koo boksaR saw snegirevO nav rednatsneget feitca nee jih saw oZ .feitca tot 8291 nav ne ,gniggelgoorD esnaakiremA ed ehcsitarcomeD elanoitaN ed nav rettizroov 2391 preiw MG jib galstno njiz aN .)CDN( eissimmoC
hoogste gebouwnav
rednatsneget kjirgnaleb nee sla po hciz jih
JOHN
nekkorteb jih saw ne laeD weN s’tlevesooR nilknarF ehcsitarcomeD ed neget gnigoppuoc etkulsim ed jib .tnediserP
roov nekrew jih feelb 6491 ni neoisnep njiz toT gnig dood njiz aN .nerednik 31 dah boksaR .tnoPuD boksaR ed raan niutrof njiz nav leed kjilneiznaa nee sdeets gon taw ,seitivitcA cilohtaC rof noitadnuoF edruutseb eilimaf nee rood etstoorg ed nav nee .si netatS edginereV ed nav gnilletsnisdiehgidadfeil
politiek
Homij 125.indd 8
27-11-2006 14:51:41
9
N JAKOB RASKOB JOHN JAKOB RASKOB • IEDEREEEN MOET RIJK WORDEN
• SUCCESVOLLE ZAKENMAN EN FINANCIEEL DIRECTEUR • BOUWER VAN EMPIRE STATE BUILDING • DUPONT • GM DEALERS
JJR 1879
HOOGSTE GEBOUW
Geboren: Start carrière: Profiel overzicht e mPiRe S tate B uildinG
Homij 125.indd 9
1879 1901 8
1930
pensioen 1946 40
68
90 n ew Y oRK
27-11-2006 14:51:42
John Jakob Raskob ‘Iedereen moet rijk worden’ 10 John Jakob Raskob (1879-1950) was een succesvolle zakenman
In zijn vrije tijd was Raskob een agressief handelaar op de aandelenmarkt. In een artikel dat hij in 1920
en financieel directeur maar vooral bekend als de bouwer
schreef, getiteld “Iedereen zou rijk moeten zijn”, beargumenteerde hij dat iedere Amerikaan rijk kon
van het Empire State Building.
worden door elke week $15 dollar in aandelen te investeren.
dupont
hoogste gebouw
Zijn carrière begon toen hij in 1901 als persoonlijk
In 1928 vond Raskob het welletjes en nam hij ontslag
secretaris in dienst trad bij DuPont, een bedrijf dat
bij GM. Nog net voor de beruchte beurscrach deed
onder andere handelde in explosieven, verf en zware
hij zijn aandelen in het autoconcern van de hand.
metalen. Zijn ster rees snel: nog geen zeventien
Vanaf dat moment concentreerden zijn zakelijke
jaar later was hij als vicepresident verantwoordelijk
interesses zich, naast zijn werk voor DuPont, op de
voor de financiële zaken van zowel DuPont als
mijnbouw van edelstenen én natuurlijk op de bouw
General Motors. Hij had een neus voor zaken,
van het Empire State Building. Om de strijd tegen
want als één van de eerste investeerders in General
Walter Chrysler om het hoogste gebouw van New
Motors zorgde hij er voor dat DuPont in het bezit
York te winnen zocht John Raskob in 1929 een groep
kwam van 43% van de aandelen.
investeerders bij elkaar die gezamenlijk opdracht gaven tot de bouw van wat uiteindelijk de
general motors
beroemdste wolkenkrabber ter wereld zou worden.
Tijdens zijn periode bij General Motors zette hij een
politiek
organisatie op die het voor GM dealers mogelijk maakte om auto’s op afbetaling aan klanten te ver-
Overigens was Raskob ook op politiek gebied
kopen. Daarnaast stimuleerde hij het gebruik van
actief. Zo was hij een actief tegenstander van
één standaardmethode waarmee binnen het hele
de Amerikaanse Drooglegging, en van 1928 tot
bedrijf de prestaties werden gemeten. Beide ont-
1932 voorzitter van de Nationale Democratische
wikkelingen waren voor die tijd zeer ongebruikelijk.
Commissie (NDC). Na zijn ontslag bij GM wierp hij zich op als een prominent tegenstander van Franklin Roosevelt’s New Deal en was hij betrokken bij de mislukte couppoging tegen de Democratische President.
Tot zijn pensioen in 1946 bleef hij werken voor DuPont. Raskob had 13 kinderen. Na zijn dood ging een aanzienlijk deel van zijn fortuin naar de Raskob Foundation for Catholic Activities. Dit is nog steeds één van de grootste, door een familie bestuurde liefdadigheidsinstelling van de Verenigde Staten.
Homij 125.indd 10
27-11-2006 14:51:50
askob
11
JOHN JAKOB RASKOB
Homij 125.indd 11
27-11-2006 14:51:53
G HET BEG 12
Theodorus van Heemstede Obelt Een bijzonder mensch
Theodorus van Heemstede Obelt, de grondlegger van het huidige HOMIJ, was iemand die zijn tijd ver vooruit was en daardoor ook een neus had voor nieuwe ontwikkelingen en noviteiten. Zo stond hij onder andere aan de wieg van de Nederlandse badkamer en centrale verwarming, bouwde in Amsterdam een zwembad en organiseerde daar de eerste zwemwedstrijden voor dames. Kortom, een bijzonder mensch. Theodorus ziet op 14 april 1857 in Zwolle het eerste levenslicht. Hij is nog een jongetje wanneer het gezin Van Heemstede Obelt naar Amsterdam vertrekt. Vader exploiteert aan de Hoogte Kadijk een scheepswerf, en Theo groeit op samen met zijn zes jongere broertjes en twee jongere zusjes. Hij voelt er echter weinig voor om in de voetsporen van zijn vader te treden en vertrekt aan het einde van zijn tienertijd naar Londen, om een paar jaar later terug te keren met het diploma van ‘sanitary engineer’. Sanitair en alles wat daar bij hoort is wat hem trekt. Op 25-jarige leeftijd begint hij op 7 november 1882 een eigen loodgietersbedrijf. Dit blijkt het begin van een bloeiende periode. Vooral omdat hij zich in die periode ook al heeft gestort op de aanleg van een zwembad annex badinrichting. Dit bad wordt gerealiseerd aan de Amsterdamse De Ruyterkade. Het blijkt een doorslaand succes. Enorme aantallen Amsterdammers groeien op met een regelmatige duik in het zwembad of een wekelijkse wasbeurt in het badhuis. Van Heemstede Obelt wordt een begrip in het Amsterdamse.
‘amsterdammers groeien op met
een regelmatige duik in het zwembad of een
wekelijkse wasbeurt in de
zwem- en badinrichting
Van Heemstede Obelt’
1865
1 september 1865 Oprichting elektrotechnisch installatiebedrijf Mijnssen & Co door Henri Jacques Gerard Mijnssen
Homij 125.indd 12
27-11-2006 14:52:15
GRONDLEGGER
G RON GIN 13
“Uit een grootboek, beginnend op die datum, blijkt dat de heren H. J. G. Mijnssen en M. W. Schokker voor gemeenschappelijke rekening handel drijven in machines, gereedschappen, spoorwegmateriaal etc. Deze activiteit wordt in eerste instantie gefinancierd met de storting door de beide firmanten van ieder ƒ 125,- in de “cassa”; zij zijn daarvoor elk “Per Kapitaal Rekening Voor zijn Fournissement” plechtig gecrediteerd.”
Homij 125.indd 13
27-11-2006 14:52:28
14
1876 Homij 125.indd 14
Op 14 februari 1876 vroeg de schotse Alexander Graham Bell een patent aan op zijn uitvinding voor ‘improvement of telegraphy’. Op 1 juni 1881 opent de Nederlandsche Bell Telephoon Maatschappij op de hoek van de Kalverstraat en de Dam, in Amsterdam, het eerste Nederlandse openbare telefoonnetwerk met 49 aangesloten abonnees. 27-11-2006 14:52:50
15
Succes De zwem- en badinrichting brengt Van Heemstede Obelt ook commercieel succes. Immers, voor de technieken die hij gebruikt voor bijvoorbeeld de verwarming van het badhuis en de inrichting van de badkamers, bestaat grote belangstelling. Hij wordt dan al vrij snel gezien als een expert in het installeren van sanitaire installaties. Deze werkzaamheden worden door zijn loodgietersbedrijf uitgevoerd. De vraag naar een goed geoutilleerde badkamer neemt toe en Van Heemstede Obelt wordt de Nederlandse vertegenwoordiger van de Schotse sanitairfabriek Shanks. Aan De Ruyterkade richt Theo een showroom in, en van heinde en verre stroomt het publiek toe om al die badkuipen en glimmende kranen te bewonderen. Op 27 januari 1897 krijgt Van Heemstede Obelt zelfs een koninklijke opdracht. Hij moet de badkamers van het Paleis Het Loo voorzien van badkuipen en ‘douchekleden’. Naast zijn kennis en ervaring op badgebied begeeft hij zich ook op het terrein van de centrale verwarming. Op diverse plaatsen waar nog geen gas of electriciteit is, construeert Theo een fornuis dat min of meer als eerste moederkachel voor de centrale toevoer van warm water fungeert. Door al deze activiteiten groeit het loodgietersbedrijf uit tot een gerenommeerd ingenieursbureau. Een onderneming die ook na de eeuwwisseling maar liefst tweehonderd medewerkers telt. In 1909 zet Theo het bedrijf om in een open NV en wijzigt de naam naar NV Th. Van Heemstede Obelt’s sanitair-technisch bureau. Twee jaar daarvoor opende hij een filiaal in Den Haag.
1878 Homij 125.indd 15
De engelse natuurkundige Joseph Swan laat de eerste praktische gloeilamp zien. Hij maakte gebruik van een soort koolstof draad. Thomas Alva Edison ontwikkeld deze uitvinding verder en komt in 1879 met een gloeilamp die langer brandt en betrouwbaarder is.
1879 De eerste elektrisch aangedreven trein wordt door Werner von Siemens tentoongesteld. Dit ontwerp zal later gebruikt worden in elektrische stadsauto’s .
27-11-2006 14:52:58
‘hij was in de
omgang een
16
vriendelijk en
royaal persoon’ Bescheiden Zakelijk is Theo van Heemstede Obelt een succes, maar over zijn privé-leven is weinig bekend. Hij trouwt met Titia van der Feer en samen krijgen zij één dochter, Marie. Hij zeilt graag op zijn zeilschip Trilby en nodigt, gek als hij is op gezelligheid, regelmatig familie en naaste vrienden uit voor een tochtje. Ondanks het feit dat hij zijn ideeën in klinkende resultaten weet om te zetten, blijft hij bescheiden. Dit wordt wellicht het best geïllustreerd met de anekdote dat hij, wanneer hij in grote kastelen en landhuizen kapitale installaties moest aanleggen, op de vraag van de huisknecht wie kon worden aangediend meestal laconiek antwoordde met: ‘Zegt u maar, dat de loodgieter er is.’ Ook naar zijn medewerkers stelt hij zich zelden autoritair op. Zo herinnert G.Heitlager zich in het boekje dat naar aanleiding van het 75-jarig bestaan van het bedrijf werd gemaakt, Van Heemstede Obelt’s betrokkenheid bij zijn medewerkers. ‘De heer Van Heemstede Obelt was in de omgang een vriendelijk en royaal persoon. Als hij voor een werk op reis ging, nam hij vaak een monteur mee. Ik heb dat vaak meegemaakt. Je was dan echt zijn gast.’ Heitlager beschrijft ter illustratie de keer dat hij in 1914 voor een werk naar Epe moest; ‘De mobilisatie was uitgebroken en bijna alle treinen werden voor het publiek gesloten. De heer Van Heemstede Obelt was die ochtend naar Apeldoorn gereisd en kwam mij per rijtuig vanaf Apeldoorn uit Epe terughalen. Weer in Apeldoorn gingen wij eerst in een restaurant samen eten. Voorzien van sigaren, een zak krentenbroodjes en bananen namen wij om vijf uur een boemeltrein terug naar Amsterdam waar wij om elf uur in de avond aankwamen.’ Of de keer dat een andere medewerker met de baas in Haarlem op stap was. ‘Daar werd een viswinkel aangedaan en kocht de heer Van Heemstede Obelt voor ons beiden een pak paling. Bij het station kocht hij nog enige bossen hyacinten en zo kwamen we beiden met paling en bloemen ‘s avonds thuis.’ Op 17 april 1918, drie dagen na zijn éénenzestigste verjaardag, overlijdt Theodorus van Heemstede Obelt aan een hartaanval.
‘zegt u maar, dat de
loodgieter er is’
Homij 125.indd 16
27-11-2006 14:53:00
17
Homij 125.indd 17
27-11-2006 14:53:07
18
1881
Nieuws van de Dag , 8 september 1884 “Aan de De Ruyterkade op de plaats waar nu de Valkenwegpont vertrekt, stichtte de Amsterdamse Scheepsbouwerzoon Theodorus van Heemstede Obelt, die in Engeland voor sanitary engineer had gestudeerd, in 1881 zijn badinrichting die zich al snel over een druk bezoek mocht verheugen.�
Homij 125.indd 18
27-11-2006 14:53:15
NV Bad- en Zweminrichting TH van Heemstede Obelt ‘Slechte meiden’ zwemmen hun
19 namelijk enkel en alleen toegankelijk voor vrouwen en kinderen. Alleen ‘uitstekend bekend staande
eerste wedstrijd
heren met een schier interplanetaire moraal’ hadden, volgens hetzelfde krantenbericht, de eer om plaats te nemen in de jury. Het werd een bijzondere dag die werd verslagen door de pers die ook louter uit vrouwen bestond. Van Heemstede Obelt kondigde
De dag van 11 juli 1886 was een zeer bijzondere dag
aan het einde van de wedstrijden aan dat hij spoedig
in het door Theo van Heemstede Obelt gebouwde
een eigen dames- en kinderbad zou laten bijbouwen.
zwembad annex badinrichting aan de Amsterdamse De Ruyterkade. Op deze stralende zomerdag werd voor het eerst in Nederland een zwemwedstrijd
Populair
voor vrouwen gehouden. Van Heemstede Obelt streefde er namelijk naar om het zwemmen ook
Dat het zwemmen in die periode flink populair
onder de dames populair te maken.
werd, blijkt wel uit het feit dat het Obeltbad in 1896 meer dan tienduizend bezoekers telde. En ook het
De zwemwedstrijd in het ‘Obeltbad’ had echter
baden was ontdekt. Zo werden in de badinrichting
de nodige voeten in de aarde. In het negentiende
1.984 dameskuipbaden en 12.558 herenkuipbaden
eeuwse Amsterdam was het namelijk een uitermate
verstrekt. Toch was het Obeltbad geen al te lang leven
revolutionaire aangelegenheid. Immers, zoals een
beschoren. In 1912 kreeg Van Heemstede Obelt van
krantenbericht in die tijd verwoordde: ‘Welk fatsoen-
het gemeentebestuur te horen dat de gemeente het
lijk meisje toont zich zomaar in een zwembad met
zwembadterrein nodig had voor de uitbreiding van
ontblote hals, nek, armen, voeten en kuiten aan de
de haven. Twee jaar later opende de ondernemer
eerste de beste man? Dat konden toch alleen slechte
aan de overkant van het IJ, aan de Galgenweg, een
meiden zijn?’ Velen spraken er dan ook schande
nieuw bad. Op verzoek van Van Heemstede Obelt
van dat deze wedstrijd onder auspiciën van de even
werd de naam van deze weg gewijzigd naar de
daarvoor opgerichte Hollandsche Dames Zwemclub
Badhuisweg. Hoewel het nieuwe zwembad tijdens
zou gaan plaatsvinden.
de mobilisatieperiode 1914-1918 regelmatig door
Maar het gebeurde toch. 12 dames zouden tegen
militairen werd bezocht werd het, mede door de
elkaar gaan strijden in de onderdelen snelzwemmen
afstand van de stad, nimmer meer zo druk als
op de buik, snelzwemmen op de rug, fraai zwem-
aan de De Ruyterkade. In 1926, acht jaar na het
men, een tobbenwedstrijd en vrije oefeningen.
overlijden van de grondlegger, sluit het zwembad
Wie dacht dat het zwembad zou uitpuilen van
definitief haar deuren.
Amsterdammers die zo hun kans schoon zagen om ‘bijna naakte’ dames in het water te zien plonzen, kwam van een koude kermis thuis. De tribune was
dames zwemc l u b Homij 125.indd 19
27-11-2006 14:53:23
20
Henri Jacques Gerard Mijnssen (1840 - 1898) man met ambitie Op 1 augustus 1840 wordt in Amsterdam Henri Jacques Gerard Mijnssen geboren. Hij is de oudste zoon van Hendrik Jacob Mijnssen, collecteur te Amsterdam en de in China geboren Elizabeth Anna Sofia Zeeman. De latere oprichter van Mijnssen & Co heeft één zusje en vijf jongere broers waarvan er twee niet lang na hun geboorte overlijden. Na een carrière bij een reeks uiteenlopende werkgevers, besluit de jonge Gerard op vijfentwintigjarige leeftijd voor zichzelf te beginnen. Samen met M.W. Schokker begint hij een handel in machines, gereedschappen en spoorwegmateriaal. Het bedrijf begint klein en moeizaam en ondanks het bijspringen van familieleden wordt het eerste jaar met een verlies van ƒ214,85 afgesloten. Met vallen en opstaan komen ze uit de rode cijfers en aan het eind van 1881 wordt Rijksmuntmeester en ingenieur H.L.A. van den Wall Bake de eerste in een lange reeks vennoten van het bedrijf.
De ambities reiken verder dan de handel in gereedschappen en op 5 november 1883 wordt een vennootschap onder firma opgezet met als doel het uitoefenen van het ingenieursvak, commissiehandel en de
1882
Theodorus van Heemstede Obelt
7 november Oprichting loodgieterbedrijf door Theodorus van Heemstede Obelt
Homij 125.indd 20
27-11-2006 14:53:46
21
r Homij 125.indd 21
27-11-2006 14:54:11
22
1897
Op 27 januari krijgt de heer Van Heemstede Obelt de vererende opdracht om alle badkamers van Koninklijk Paleis het Loo in te richten.
Homij 125.indd 22
27-11-2006 14:54:25
agenturen van stoom- en andere werktuigen. Een steeds grotere stroom van technische wetenschappen
23
en vindingen doet zijn intrede in het dagelijks leven in Nederland. Nadat Mijnssen & Co in 1886 de vertegenwoordiging verwerft van Felten & Guilleaume, een vooraanstaande Duitse fabriek van staal- en elektrische kabels, begeeft het zich eerst als leverancier en vervolgens als installateur steeds meer op elektrotechnisch gebied. Ook na het overlijden van oprichter Mijnssen op 31 augustus 1898 blijft het bedrijf een specialist in de modernste snufjes van de elektrotechniek.
Eind 1920 neemt ir. W.C. Korthals Altes de uitnodiging aan om medevennoot te worden van Mijnssen & Co. Hij was de jaren daarvoor in Amerika in dienst van het door Thomas Edison opgerichte General Electrics USA en hij neemt de exclusieve vertegenwoordiging hiervan met zich mee. Gedreven, autoritair, visionair en als ondernemer in hart en ziel is Korthals Altes gedurende veertig jaar verbonden aan Mijnssen & Co. Onder zijn leiding voorziet het bedrijf in de jaren twintig Hotel Krasnapolski als eerste openbare gebouw van elektrisch licht. Naast de installatie van alle elektrische verlichting van de Amstel Brouwerij en de aansluiting van de Stadsschouwburg Amsterdam op het ‘Net der GemeenteElectriciteitswerken’, is dit slechts één van de hoogtepunten in een lange lijst van bijzondere projecten. De heer Lambrechts, in december 1941 als jongste bediende begonnen bij Mijnssen & Co, kan dit beamen: ‘Met opdrachtgevers als Koninklijk Paleis het Loo, de Nederlandse Spoorwegen, de Hoogovens en de voormalige Nederlandse Handelsmaatschappij waren wij hofleverancier en één van de meeste succesvolle en vooraanstaande ingenieursbureaus.’ Mijnssen & Co had oog voor de werknemers. ‘In 1927 werd er een personeelsvereniging opgericht en de enkele centen die het personeel daar van zijn weekloon aan bijdroeg werd door de directie verdubbeld. We hadden twee vakantiehuisjes, een soort mini Center Parcs, waar je dan met je kinderen naartoe kon.’ De heer Houben die jarenlang als hoofdprojectleider bij Mijnssen & Co werkte, dacht het na zijn eerste dag ‘nog geen week te zullen houden’. Uiteindelijk blijft hij 47 jaar. ‘Het was een hele mooie organisatie waar anderen soms jaloers naar keken.’
Na de Tweede Wereldoorlog geeft Korthals Altes het roer uit handen en gaat het bergafwaarts met Mijnssen & Co. Ten koste van het ingenieurswerk wil het nieuwe bestuur zich volledig richten op de aantrekkende witgoedmarkt. Een keus die volgens Lambrechts het einde van het succesvolle Mijnssen & Co betekent. ‘De nieuwe directeuren zouden het witgoed wel even gaan promoten, maar met een prijskaartje van duizend gulden waren onze koelkasten echt elitewerk. Toen Albert Heijn niet veel later met een koelkastje van driehonderd gulden op de markt kwam konden wij het wel vergeten en was het te laat om de ingenieurs- en installatiepoot weer nieuw leven in te blazen.’ Mijnssen & Co wisselt nog een aantal maal van eigenaar voordat het op 1 januari 1969 fuseert met Ingenieursbureau Van Heemstede Obelt N.V. en verder samengaat onder de naam Van Heemstede Obelt-Mijnssen, Technische installaties N.V. Amsterdam.
Homij 125.indd 23
27-11-2006 14:54:32
24
Homij 125.indd 24
27-11-2006 14:54:40
panamakanaal panamakanaal lengte 82 kilometer, zes dubbele sluizen van 305 meter lang en 33,5 meter breed
de sluizen tillen de schepen op tot 26 meter boven zeeniveau
25
bouw door VS begon op 4 mei 1904, open voor verkeer 15 augustus 1914
27.500 arbeiders verloren tijdens de bouw het leven 183 miljoen kubieke meter uitgegraven steen en aarde
kosten: $380.000.000 tol: $1.83 per ton per 2,80 kubieke meter commerciĂŤle vracht in 1914 werd er 5 miljoen ton vracht door het kanaal vervoerd
in 2005 was dit opgelopen tot 203 miljoen ton vracht
32 oceaanschepen per dag prijs per doorgang gemiddeld ₏28.000,- vervoer van 2.4 miljoen auto’s per jaar
panamakanaal Homij 125.indd 25
27-11-2006 14:54:44
26
v a n
a
n a a r
b
v a n
a
n a a r
b
81 kilometer lang kanaal dwars door Panama. Het verbindt de Grote Oceaan met de Atlantische Oceaan, en is een belangrijke ader in het intercontinentale transport . Door niet meer helemaal om Zuid-Amerika heen te hoeven varen, verkorten schepen hun reis met ongeveer zestig dagen . Maar de bouw ging niet zonder slag of stoot. Het Panamakanaal is een ruim
waterweg aan te leggen. Het was echter niet een Amerikaan maar de Fransman Ferdinand de Lesseps , die een eerste poging ondernam. De Lessens
Al in 1850 speelden de Amerikanen met het idee om door Panama een
was bekend met het aanleggen van kanalen want hij had immers ook al de bouw van het Suezkanaal op zijn naam staan. Hij begon met de bouw in en
1876 . De omstandigheden waren echter erbarmelijk. Arbeiders stierven aan gele koorts
malaria of werden het slachtoffer van enorme landverschuivingen en overstromingen. Ook het werken met veel te licht
materiaal voor zo’n enorme klus kosten velen het leven. Het duurde dan ook niet lang of de bouw kwam stil te liggen en de speciaal voor dit project opgerichte organisatie ging
failliet .
In 1898, als iets meer dan slechts eentiende van het prestigieuze kanaal af is, geven de Fransen het op en verkopen de concessie aan de Amerikanen. Met toestemming van de Amerikaanse regering om het project te voltooien wordt zes jaar later, in
1904 ,
de bouw van het Panamakanaal hervat. Ondanks dat de ingenieurs op dezelfde problemen stuiten als de Fransen, slagen zij er
monumentale bouwplan uit te voeren. Het project eiste weliswaar het leven van maar liefst 27.500 arbeiders maar op 15 augustus 1914 voer dan toch eindelijk het eerste schip door het kanaal . Het Amerikaanse stoomschip Anaconda had de primeur. toch in het
zes dubbele sluizen in van ieder 305 meter lang en 33,5 meter breed. Schepen tot een breedte van 32,3 meter kunnen van deze sluiproute gebruik maken. Schepen met die breedte worden ook wel Panamax-schepen genoemd. Aan beide kanten van de sluizen rijden De breedte van het Panamakanaal varieert van 70 tot 300 meter. Er zitten
locomotieven die de boten niet alleen door de sluizen heen trekken maar ze tijdens het schutten ook stabiel houden. Doordat de oceanen aan beide uiteinden van het kanaal niet helemaal op hetzelfde niveau zitten, worden de schepen als het ware via het hoger gelegen Gatun-meer over de bergrug geheveld. Deze tocht duurt gemiddeld
Sinds de opening is het Panamakanaal een
zeven uur .
groot succes . Ieder jaar passeren er ruim 14.000 schepen die meer dan
203 miljoen ton aan vracht vervoeren. Bijna een eeuw lang was het Panamakanaal eigendom van de Verenigde Staten maar op 31 december 1999 is het officieel aan
v a n Homij 125.indd 26
Panama overgedragen.
a
n a a r
b 27-11-2006 14:54:58
27
Homij 125.indd 27
27-11-2006 14:55:06
P HET BEG Van A naar B
‘Wij moeten ophouden met sectoraal denken en handelen en ons meer focussen op netwerken. Stel een doel en stippel vervolgens de weg ernaartoe uit, en verzamel partijen waarmee die weg het snelst of gemakkelijk kan worden bewandeld. Transsectoraal denken, dat heeft de toekomst. Dankzij de food-sector en consumer-sector zitten wij nu massaal aan de Senseo en de Beertender. En ICT is de verbindende schakel tussen de netwerken.’ Aldus prof. Dr. Ir. Nico Baken, deeltijd hoogleraar Telecommunicatie aan de TU Delft en senior strateeg bij KPN. Kortom, een verhaal over de weg van A naar B.
28
Een gesprek met Nico Baken heeft iets weg van een ritje in een voortrazende achtbaan. Continu word je in een hoog tempo van links naar rechts getrokken. In sneltreinvaart poneert Baken de ene stelling na de andere. Hij ergert zich aan de verkiezingscampagne die, in de tijd dat dit gesprek plaats heeft, in alle hevigheid is losgebarsten. ‘Het gaat helemaal niet over de inhoud. Hoezo inzetten op een kenniseconomie als daar jaarlijks één miljoen Chinezen op afstuderen? Daar kunnen wij het niet van winnen, dus moeten wij ons juist op de inhoud en de organisatie daarvan richten.’ En de inhoud begint volgens Baken door eerst vast te stellen waar je als onderneming staat en vervolgens met het beantwoorden van de vraag waar je uiteindelijk naartoe wilt. ‘Dat is dus B. En B knip ik in twee stukken, namelijk de droom die iets verder weg ligt en de missie die in tijd dichterbij is. Dan is het zaak vast te stellen welke prestaties en product-markt combinaties er nodig zijn en welke (kennis)gereedschappen er moeten worden ingezet om de missie te verwezenlijken en de uiteindelijke droom waar te maken. Het is’, zo benadrukt Baken, ‘een geheel andere manier van denken en doen. Veel ondernemingen hebben echter nauwelijks een idee waar ze staan, laat staan een visie waar ze zich op zouden kunnen richten. En áls ze dat al hebben, beperkt zich dat vaak tot een referentiescenario met enkele varianten. Vervolgens wordt er alleen maar gekeken naar welk scenario de hoogste netto contante waarde oplevert waarna dit wordt uitgerold. De werkelijkheid van de toekomst gedraagt zich echter altijd anders dan in het scenario, en dan begint het grote aanvullen en aanpassen.’
de toekomst ligt in het draadloze netwerk 1905 1906 De jonge ingenieur Mark C. Honeywell installeerde een centrale verwarming in zijn huis. Het idee van een centrale verwarming met warm water kwam uit Engeland, maar mogelijk was Honeywell’s systeem de eerste centrale verwarming in Amerika.
Homij 125.indd 28
Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden besluit van het in aanleg zijnde Panamakanaal een sluizenkanaal te maken en het werk te bespoedigen.
27-11-2006 14:55:20
TRANSSECTORAAL DENKEN
P ROF GIN 29
1907
Akte van overeenkomst tussen de Stadsschouwburgmaatschappij Amsterdam en de firma Mijnssen & Co betreffende het uitvoeren der werken tot uitbreiding der electrische installatie en aansluiting hiervan op het net der Gemeente-Electriciteitswerken
Homij 125.indd 29
27-11-2006 14:55:31
Oude patronen Volgens Baken zit het bedrijfsleven en ook de rijksoverheid nog te veel vastgeroest in oude patronen. ‘Onze maatschappij is gebaseerd op sectoren variërend van bouw, zorg en onderwijs tot aan ICT. Dat is ook de jongste sector. Het zijn allemaal individuele, monolitische stelsels die vooral op zichzelf zijn gericht en hun eigen rendement en efficiency proberen te maximaliseren. We leven in een, zoals ik het noem, functioneel gedecomponeerde maatschappij waarbij verschillende sectoren niet of
30
nauwelijks over hun eigen grenzen heen kijken.’ En juist daar ligt in zijn ogen de basis voor succes. Echte vernieuwingen, zo luidt zijn stelling, hebben altijd een ‘transsectoraal’ oftewel een sectoroverschrijdend karakter. Baken: ‘Kijk bijvoorbeeld maar naar de successen van de Senseo en Beertender. Ik zie daarom verschillende sectoren niet alleen als afzonderlijke eenheden, maar als knopen in een netwerk.’ Hij laat een tekening zien bestaande uit verschillende puntjes die met stippellijnen aan elkaar verbonden zijn. ‘Dit’, verduidelijkt Baken, ‘is het netwerkmodel en laat de onderlinge afhankelijkheid van sectoren zien. Tussen die sectoren zijn er verbindingslijnen die staan voor de uitwisseling van geld, mensen, goederen, informatie en kennis. Hoe vitaler het verkeer op deze verbindingslijnen is, hoe meer profijt de samenleving daarvan heeft. Wanneer pakweg 16 sectoren/knopen onderling communiceren, zijn er immers honderdduizend combinaties mogelijk die een ongelooflijk palet aan nieuwe producten en diensten kunnen opleveren.’ Hij monstert een moment zijn gesprekspartner en vertelt dan vol vuur verder: ‘Stel dat een zorgverzekeraar vindt dat jij Becel pro-actief moet gaan gebruiken, want dat zou goed voor je gezondheid zijn. Aan het einde van het jaar moet jij de wikkels van het kuipje opsturen en krijg je een deel van het aankoopbedrag van de zorgverzekeraar teruggestort. Hiervan profiteert de zorgverzekeraar want die heeft er baat bij wanneer jij gezond blijft, Unilever is blij want zijn product wordt verkocht en jij bent blij met je goede gezondheid. Het is echter lastig om elk jaar die wikkels in te sturen. Maar ook daar is een oplossing voor. Namelijk dat ieder kuipje een tag krijgt, en als we dan door middel van een onderhuidse chip altijd online zijn, is het mogelijk dat bij de kassa direct de korting van de zorgverzekeraar wordt verwerkt. We hebben het hier dan over een samenwerking tussen food, health care, insurance en ICT. Zo zijn er miljoenen applicaties denkbaar als er maar sectoroverschrijdend wordt gedacht.’
een boer in tokyo
heb je zo aan de telefoon,
met een beetje geluk
kun je hem ook nog zien
1907
De Amerikaanse regering heeft besloten een begin te maken met de ontwikkeling van de kortgeleden schuchter begonnen luchtvaart voor militaire doeleinden.
Homij 125.indd 30
27-11-2006 14:55:36
Generaties Baken is realistisch genoeg om te weten dat het netwerkmodel enige tijd nodig heeft om te landen. ‘Ik geef ongeveer honderd lezingen per jaar en dan vertel ik dit verhaal. Je ziet bewegingen die het verhaal oppakken, maar het zal nog generaties duren eer het gemeengoed is. Tegelijkertijd heb ik wel het gevoel dat de wijze waarop wij nu georganiseerd zijn in de herfst van zijn bestaan is.’ Transsectorale samenwerking moet door de partijen worden ontdekt. En die ontdekkingstocht zal in zijn ogen verlopen via de zeven V’s: visie, verstaan, vertrouwen, vergelijken, verwezenlijken, verifiëren en verspreiden.
31
‘De kern daarbij is dat iedere partij een stukje van de puzzel in handen heeft en er gezamenlijk de vruchten van plukt als de puzzel gemaakt is.’ En ICT is daarbij de verbindende schakel. ‘Die zorgt voor de onderlinge infrastructuur. ICT is als het zenuwstelsel van het menselijk lichaam. Als jij een boer in Tokyo aan de telefoon wilt hebben dan is dat geen enkel probleem en als die een beetje geavanceerd is kun je hem op je mobiel ook nog zien. Waarmee ik alleen maar wil zeggen dat de techniek er al ligt. Wanneer alle sectoren van hetzelfde netwerk gebruik gaan maken, zal er een verschuiving gaan optreden in het economische systeem. Zij smelten samen tot een horizontale economische orde die slechts twee lagen kent, namelijk infrastructuur en diensten. Dus bijvoorbeeld scholen zijn infra en bieden onderwijs als dienst. Kortom, uiteindelijk zal het niet meer draaien om die maximale nettowinst voor de eigen sector, maar om het realiseren van kostenreductie en diensten op maat, in samenwerking met anderen.’ Door het maken van dwarsverbanden zijn vervolgens de mogelijkheden legio. ‘Neem de vergrijzing. Dit is feitelijk nu nog vooral het domein van de zorg- en welzijnssector. Wanneer de bouw en telecomsector zich meer grensoverschrijdend opstellen, kan er veel beter worden ingespeeld op de behoefte aan zorg, onderling contact en dienstverlening. In de woningen kunnen bijvoorbeeld domotica-voorzieningen worden aangebracht. Draadloze applicaties, van sensoren tot camera’s en een breedbandaansluiting, waardoor ouderen met elkaar en met dienstverleners kunnen communiceren of waarmee, indien nodig, hun wel en wee kan worden gevolgd.’ Zo wordt de ‘dubbele vergrijzing’ een dubbele zegen; enerzijds is het een zegen dat de senioriteit integraal en waardevol kan worden ingebed in onze MTV-samenleving, anderzijds is het een enorme business voor HOMIJ, KPN en vele andere bedrijven.
1908 Homij 125.indd 31
Introductie van de T-Ford of Model Ford T: de eerste auto die met de invoering van het lopende band systeem in massaproductie werd genomen. Van het exemplaar zijn er wereldwijd meer dan 15 miljoen verkocht.
27-11-2006 14:55:41
met een onderhuidse chip
zijn wij altijd online 32
Draadloos Baken is onlangs door futuroloog Ian Piersson gevraagd om als één van de vijf personen wereldwijd zijn visie te geven op de toekomst van ICT. Volgens Baken ligt de toekomst vooral in het draadloze netwerk, in een ecosysteem van het vaste net met diverse vormen van radio-access. Een netwerk waarbij de burger overal mobiel toegang heeft tot zijn favoriete muziek en video’s, zijn vrienden en collega’s en zijn werk. Baken is tevens de bedenker en initiatiefnemer van het project Streetlight, een intelligente lantaarnpaal. Het gaat hierbij om een lantaarnpaal, of beter alle vormen van straatmeubilair, die toegang tot, onder andere, het internet biedt. Ook kunnen lokale bedrijven op het scherm reclame maken en kunnen passanten op een touchscreen informatie opvragen over bijvoorbeeld openbaar vervoer of gemeentelijke diensten. Dit concept is uitgewerkt door een consortium bestaande uit KPN, Lucent Technologies en Tyco International in nauwe samenwerking met TNO, VolkerWessels en vele andere partijen. Een eerste versie is in 2006 in Zoetermeer geplaatst. Het plan is om in de toekomst meer lantaarnpalen op een netwerk te schakelen en vervolgens worden er ‘meshed networks’ gebouwd; moederpalen die op glasvezel draaien, en dochterpalen die met de moederpalen in contact staan. ‘Zo ontstaat er een fijnmazig draadloos netwerk. Je kunt er zenden, sensen en communiceren. Een volgende stap is om dit langs de snelwegen aan te brengen zodat automobilisten in de file, maar ook de treinreizigers online zijn. De passagiers kunnen hun muziek downloaden of online-gamen. Wat deze ontwikkelingen betreft zijn wij echt op weg van A naar B.’
de werkelijkheid gedraagt zich echter altijd anders
dan in het scenario
Homij 125.indd 32
27-11-2006 14:55:43
33
Homij 125.indd 33
27-11-2006 14:55:47
Slim insta l l a t i e c o n c e p t v o o r technisch e i n f r a s t r u c t u u r Op het bouwterrein Westraven in Utrecht, waar aan een nieuw kantoor voor Rijkswaterstaat wordt gewerkt, is Roy de Bruijn werkvoorbereider. Anderhalf jaar geleden is hij na zijn HBO opleiding Werktuigbouw bij HOMIJ begonnen als trainee. Eén van de dingen waarin hij zich mocht vastbijten was
34
het finetunen van de Dynamic Logical Structure, ook wel het DLS®-concept genoemd. Het concept is ontwikkeld door Herman van den Bosch en Sander Boeve en wordt al op verschillende locaties in het hele land toegepast. ‘DLS® is een geregistreerde handelsnaam van HOMIJ Technische Installaties bv, en staat voor ‘Dynamic Logical Structure DLS®’. Het omschrijft een installatieconcept voor de technische backbone-structuur door het gebouw’, zegt de Bruijn.
Als ik het goed begrijp is het dus geen product dat jullie verkopen? ‘Nee, het is een andere manier van denken en werken. We maken op een efficiëntere manier gebruik van standaard installatiematerialen waardoor we sneller kunnen monteren. Door verschillende componenten te integreren in één product zijn er minder handelingen nodig. Bovendien is de installatie overzichtelijk, simpel en flexibel.’
Maar wat betekent dit nu concreet? ‘Eigenlijk is het een verschuiving van maatwerk naar confectiewerk. Het succes van het systeem ligt voornamelijk in het feit dat er een vastgestelde integratie van de diverse technische vakdisciplines is doorgevoerd (sterkstroomleidingen, zwakstroomleidingen, dataleidingen, busleidingen, 4-pijpsleidingsysteem, leidingkanalisatie en soms luchtkanalisatie). Hierdoor zijn bouwvoorbereidingstrajecten en engineeringstrajecten aanzienlijk korter dan traditionele installatietechnieken. De materialen zijn zo gekozen dat ze flexibel zijn en gebaseerd op prefab-onsite. Om een voorbeeld te geven, vroeger hingen alle monteurs hun eigen leidingen en kabelgoten aan het plafond. Allemaal één voor één en allemaal trappetje op en trappetje af, net zo lang tot alles hing. Dit is heel arbeidsintensief, belastend voor de monteurs en er is meer kans op fouten in de montage. Dit kan sneller en efficiënter en zo is DLS® ontstaan. We werken nu met een draadgoot die op de bouwlaag op werkhoogte wordt gemonteerd.
1909 Homij 125.indd 34
Omzetting in open N.V.: firma N.V. Van Heemstede Obelt’s Sanitairtechnisch Bureau, gevestigd te Amsterdam met als directeuren Th. van Heemstede Obelt en H.W. Opstelten. Juni 1935 wordt het bovengenoemde bedrijf geliquideerd en voortgezet door: Ingenieursbureau Van Heemstede Obelt N.V. Amsterdam
1913 Harry Brearley giet op 13 augustus het eerste roestvaste of roestvrij staal. 27-11-2006 14:55:55
Daaraan worden leidingen (verwarming en koeling) aan de goot vastgemaakt met tyraps. Pas daarna wordt alles in één keer aan het plafond bevestigd en kunnen de kabels voor elektra, data en zwakstroom worden getrokken. Voor de elektraleidingen worden 3-fase-snoeren of 3-fase-vlakbandtechniek toegepast waardoor deze volledig stekkerbaar is uitgevoerd. Elektrische verdelers worden gevoed via railkokersystemen en transportleidingen, cv en gekoeld water wordt uitgevoerd in victaulic en voorzien van isolatie. Dus we gebruiken andere materialen en alles is stekkerbaar: een plug and play systeem noemen we dat.’
35
Wat zijn de voordelen voor de klant? ‘Dankzij deze werkmethoden en dankzij de hoge verwerkingssnelheden ontstaat er een korte doorlooptijd die ongeveer één week voor 1000 m2 is. Daarbij komt dat de kwaliteit van de uiteindelijke afgebouwde installatie minder bouwplaatsafhankelijk is geworden. Hierdoor zal de kwaliteit aanzienlijk verbeteren, dus minder storingen en minder lekkages. En omdat het een geïntegreerde structuur is, kunnen we veel gemakkelijker aan de vraag van de klant voldoen om zijn ruimtes flexibel in te delen.’
Zijn er ook nadelen? ‘Je moet willen kiezen voor gestandaardiseerde installatieaanleg en daarmee ook voor vaste leveranciers en montageploegen. Het is ook een keuze voor montagetechniek in plaats van installatietechniek. En je moet kiezen voor lage temperatuur verwarming en hoge temperatuur koeling.’
Lage temperatuur verwarming en hoge temperatuur koeling? ‘Ja, de kunsttofleidingen die wij gebruiken kunnen geen hoge temperaturen aan. Maar dat is ook niet meer nodig. Door een radiator stroomt water van tachtig, negentig graden. Dit is inmiddels erg achterhaald. Bij de warmte- en koudesystemen die tegenwoordig gebruikt worden loopt de temperatuur van het water dat door de leidingen stroomt niet verder op dan zestig graden (verwarming) en tien graden (koeling). Een voorbeeld hiervan is een warmtepomp voor verwarming en koeling. Hier zijn de temperatuurstrajecten voor de verwarming lager en voor de koeling hoger.’
En valt er voor jou nog wat fine te tunen? ‘Natuurlijk, je moet altijd op zoek blijven naar slimmere toepassingen. De grootste winst die je kunt behalen bij modulaire prefab-systemen is winst in de installatietijd. We zijn dus altijd op zoek naar manieren waarop het nog sneller kan.’
1918 17 april 1918 Overlijden van de heer Theodore van Heemstede Obelt Homij 125.indd 35
1919
Tegelijk met het algemeen kiesrecht voor mannen werd in 1917 het passief kiesrecht voor vrouwen ingevoerd. Op 15 mei 1919 diende het kamerlid Hendrik Pieter Marchant een initiatiefwet in tot instelling van actief kiesrecht voor vrouwen, waar in 1922 voor het eerst gebruik van kon worden gemaakt.
27-11-2006 14:56:02
36
Homij 125.indd 36
27-11-2006 14:56:05
c n
t o w e r
c n
t o w e r
553,3 meter hoog, per jaar meer dan 78 keer door de bliksem getroffen
bestand tegen windstoten van 420 km/u, bestand tegen 8,5 op de schaal van Richter
toren net zo zwaar als 23.214 volwassen olifanten
37
min. 1 minuut met de lift naar de top
bijna twee keer zo hoog als de Eiffeltoren bij windsnelheden van 82 kilometer per uur slingert de punt van de Antenne 1,07 meter naar buiten
hoeveelheid gebruikt cement is genoeg voor een stoep van 250 meter
c n Homij 125.indd 37
t o w e r 27-11-2006 14:56:07
communicatie als basis communicatie als basis Met een lengte van 553 meter en 30 centimeter torent de CN toren hoog uit
boven de straten van
Toronto . Het hoogste vrijstaande gebouw ter wereld is dan ook één van Canada’s meest herkenbare en beroemdste iconen en hét toeristisch middelpunt van Toronto . Jaarlijks bezoeken ruim twee miljoen mensen de toren om van het adembenemende uitzicht te genieten. Hoewel het gebouw de Canadezen tegenwoordig een gevoel van
trots geeft, was de reden voor de bouw een puur praktische
bouwhausse in de jaren zestig had Toronto’s skyline van relatieve laagbouw in een horizon vol wolkenkrabbers veranderd. Deze nieuwe hoogbouw veroorzaakte echter flinke communicatieproblemen . overweging. De
38
Een superhoge antenne moest deze problemen voor eens en voor altijd uit de wereld helpen. Dat werd de CN toren, met op 338 meter
hypergevoelige ontvangers en op 553 meter de top van de antenne. Hierdoor behoorde Toronto en omstrekenin één klap tot de gebieden met de beste ontvangst in Noord Amerika . De CN toren werd in 1976 gebouwd door de nationale spoorwegmaatschappij, Canadian National Railway (CN), die met het bouwen van de
hoogste toren ter wereld vooral wilde aantonen waartoe zij in staat was. De CN toren
is gebouwd met een snelheid van vijfenhalve meter per dag en weegt net zoveel als 23.214 volwassen olifanten. 7.000 kubieke meter beton en 7 meter dikke
staalkabels verankeren de toren tot 15 meter onder de grond. Het cement werd
vanaf een platform om het stalen geraamte gegoten. Dit platform hees zichzelf op ingenieuze wijze omhoog zodra het cement eronder droog was. Maandenlang was een team van ruim
1000 man non-stop in de weer met het gieten. Het cement
leek als het ware omhoog te stromen en tegelijkertijd werd de toren ook steeds hoger. Om te voorkomen dat de toren te veel ging
slingeren werden er onderaan de mast twee contragewichten van elk 10 ton bevestigd.
De CN toren is ontworpen met behulp van een windtunnel en is bestand tegen windstoten van 420 kilometer per uur.
uitkijkposten . Eén met een glazen vloer op 330 meter hoogte en de Skypod op 447 meter. Bij helder weer is het zicht vanaf de hoogste post meer dan 100 kilometer . De uitkijkposten zijn onderaan de toren
De toren heeft twee
gebouwd en vervolgens in zijn geheel omhoog gehesen. De antenne, waarvoor de toren aanvankelijk gebouwd was, werd door een helikopter als laatste op het gebouw geplaatst.
In 1995 privatiseerde de Canadian National Railway, maar de toren bleef in het bezit van de
overheid
en werd
afkorting CN te kunnen blijven gebruiken heeft de toren sindsdien de naam Canadian National Tower . een openbaar gebouw. Om de
communicatie als basis Homij 125.indd 38
27-11-2006 14:56:10
39
Homij 125.indd 39
27-11-2006 14:56:15
oz teiN .fa kjilekkameg niegewueiN ni rootnakdfooh teh fjirdeb teh jib raaj 22 la tkrew jih tnaw kjilruutan dmeerv -nogeb neb kI‘ .trog tot revah nav eitasinagro ed tnek ne -cnuf-E nee daadrednI .keinhcetleger redieltcejorp sla nen neraj ed nI ’.nerenoitcnuf netal et seitallatsni-W ed mo eit tsaan ruetcerid leeicremmoc edleG eterrevaN drew gitnegen jih edglov 5002 nI .slaaW red nav sumeD ruetcerid neemegla reefs ed s’agelloc slA‘ .po ruetcerid riatutats sla slaaW ed naV
laagdrempelig
ni lew raad jim ki nak nad ,riailimaf sla nelepmetseb JIMOH jib naag jiw raam neduoh ejtaarppookrev neeg rekez liw kI .nedniv katsfjirdeb nee ni ruutluc ezno koo si taD .mo raakle tem nepo jirv .neeredei naa tfeeg gnidiel neeredei raaw ne si thciregnjil krets eid ezno raan nekjik ew sla tnaW .rooh liuklav nee koo djitrekjileget si taD ed kjilruutan teh si nad ,si edneieorg sdeets gon eid gnavmosfjirdeb tad nereborp jiW .negardtiu nevjilb tnuk koo ruutluc eid ej fo gaarv
-nI ne arfnI eisivid ed tletez madrettoR ni poredrev retemolik 06 gewwuR -nem 57 naa gnidiel ruetcerideisivid sla amsreiW moT tfeeg reiH .eirtsud ethcadeg ed tiunav dreemrofeg nedeleg raaj sez si eirtsudnI ne arfnI .nes
betrouwbaar
-nek rooD .si trapa kav nee eirtsudni ed ne ruutcurtsarfni roov seitallatsni tad thcarkgals ed JIMOH edliw nelednub et laartnec ne neretsulc et ednuk ne sin
40
elliuefetropkrew ed si gnireovni ed sdnis ,sremmI .seccus tem nE .netorgrev naa skjilegad nekrew eirtsudnI ne arfnI nav srekrewedem eD .dieorgeg feisolpxe nekrew edreetaleregretaw ,ruutcurtsarfniroops ne -negew ed roov negnineizroov -nek ne ’ fjirdeb teh jib raaj negen reew la‘ flez si amsreiW .eirtsudni eredna ne dleebroovjib tfeeh neeredeI .eitasinagro egilepmerdgaal nee sla‘ JIMOH tstehcs dleebroovjib taats rued njim ,reih neella teiN .eitcerid ed tot gnageot kjilekkam ne kjilekaz tad gew tein tmeen taD .niegewueiN ni koo raam ,nepo kjilegom leevoz meon ,eiD‘ ’reefs etsiuj ed roov koo tgroz tad raaM .tpoolneeh raakle rood leemrofni leevoz koo nad jiw nelliw‘ ,edleG eterrevaN tgez ,’tietilatnem nerued nepo ,raam teh
NAVARRETE GE
levensvervulling
-orpeg nenjileitacinummoc ed eitasinagro ed nav neieorg teh tem njiz amsreiW snegloV
-ieltcejorp ed koo ne negniredagrev ne neggelrevo edreerutcurtseg njiz rE‘ .dreesilanoissef
tcejorp redei po re‘ ,tiu jih tgel oz ,’tadmo lew koo teom taD .neejib dlegereg nemok sred
nak tad ne nednoveg nedrow roov gnissolpo nee teom raaD .taatstno meelborp nee snee lew -hcir koo raam reolvkrew ed po neella teiN .dreecinummoceg tdrow deog re reennaw neella dreedraaweg eitasinagro ed nennib feitaitini negie tdrow djitrekjilegeT .revegthcardpo ed gnit ’.dreelumitseg gniioolptnoflez tdrow ne nego njiz ni tkjilb tsim tein gnikrewtiu njiz revegthcardpo ed gnithcir laroov ezjiwkrew ezed taD tiuraaD‘ .neduoheg nedrow gitamleger re eid nekeozredno diehnedervettnalk ed dleebroovjib tiu njiz tem revegthcardpo ed raaw njiz fjirdeb gidnukkav ne raabwuorteb nee jiw tad nerov raan tmok nE ’.nekameem jiw eid ieorg ed sknadno ,nevjilb teom dleeb tad nE .nak thceret meelborpstietilitu
veranderingen
Homij 125.indd 40
ednemok ed mo tgil tsak ed ni oiranecs nee roovraaw eisivid njiz po laroov amsreiW tleod jiw tem
27-11-2006 14:56:18
homij
41
GELDE | WIERSMA ANTONIO HOMIJ
NAVARRETTE
TECHNISCHE
GELDE
•
INSTALLATIES
ALGEMEEN •
GOEDE
DIRECTEUR
EN
KORTE
COMMUNICATIELIJNEN • GESTRUCTUREERD • FAMILIAIRE SFEER
ANG 1984
GROEIEND BEDRIJF
Divisie directeur Rotterdam: Leiding aan: Profiel overzicht
8
Homij t eCHniSCHe i nStallatieS
Homij 125.indd 41
Tom Wiersma 75 mensen 40
2005
1997 68
90 11 VeStiGinGen
27-11-2006 14:56:19
CA
Communicatie als basis
‘Het is inherent aan een groeiend bedrijf, dat het steeds lastiger is om saamhorigheid te creëren en dat ook op een goede manier in de hand te houden.’ Dat zegt Antonio Navarrete Gelde, algemeen directeur van HOMIJ Technische Installaties bv. ‘Wij hebben elf vestigingen en we proberen zoveel mogelijk te voorkomen dat er elf eilandjes ontstaan.’ Tom Wiersma, directeur van de divisie Infra & Industrie
42 in Rotterdam benadrukt daarbij het belang van goede en vooral korte communicatielijnen. ‘En die zijn bij ons tegenwoordig goed gestructureerd.’
Praten over HOMIJ gaat Antonio Navarrete Gelde in het hoofdkantoor in Nieuwegein gemakkelijk af. Niet zo vreemd natuurlijk, want hij werkt al 22 jaar bij het bedrijf en kent de organisatie van haver tot gort. ‘Ik ben begonnen als projectleider regeltechniek. Inderdaad, een E-functie om de W-installaties te laten functioneren.’ In de jaren negentig werd Navarrete Gelde commercieel directeur naast algemeen directeur Dennis van der Waals. In 2005 volgde hij Van der Waals als statutair directeur op. ‘Als collega’s de sfeer bij HOMIJ bestempelen als familiair, dan kan ik mij daar wel in vinden. Ik wil zeker geen verkooppraatje houden, maar wij gaan vrij open met elkaar om. Dat is ook onze cultuur in een bedrijfstak die sterk lijngericht is en waar iedereen leiding geeft aan iedereen. Dat is tegelijkertijd ook een valkuil. Want als we kijken naar onze bedrijfsomvang die nog steeds groeiende is, dan is het natuurlijk de vraag of je die cultuur ook kunt blijven uitdragen. Wij proberen dat overigens wel.’
1920
Krasnapolsky Amsterdam
192
Mijnssen & Co voorziet Hotel “Kras” in Amsterdam als eerste openbaar gebouw van elektrisch licht Homij 125.indd 42
27-11-2006 14:56:26
COMMUNICATIE
ATIE 43
920
schema van warmwatervoorziening door middel van Van Heemstede Obelt’s stalen keukenfornuis
Homij 125.indd 43
27-11-2006 14:56:44
‘EIGEN INITIATIEF BINNEN DE ORGANISATIE
WORDT GEWAARDEERD’ Laagdrempelig Ruwweg 60 kilometer verderop in Rotterdam zetelt de divisie Infra & Industrie. Hier geeft Tom Wiersma als divisiedirecteur leiding aan 75 mensen. Infra & Industrie is zes jaar geleden geformeerd vanuit de gedachte dat installaties voor infrastructuur en industrie een vak apart is. Door kennis en kunde te clusteren en centraal te bundelen wilde HOMIJ de slagkracht vergroten. En met succes. Immers,
44
sinds de invoering is de werkportefeuille explosief gegroeid. De medewerkers van Infra & Industrie werken dagelijks aan voorzieningen voor de wegen- en spoorinfrastructuur, watergerelateerde werken en andere industrie. Wiersma is zelf ‘alweer negen jaar bij het bedrijf’ en kenschetst HOMIJ ‘als een laagdrempelige organisatie. Iedereen heeft bijvoorbeeld makkelijk toegang tot de directie. Niet alleen hier, mijn deur staat bijvoorbeeld zoveel mogelijk open, maar ook in Nieuwegein. Dat neemt niet weg dat zakelijk en informeel door elkaar heen loopt. Maar dat zorgt ook voor de juiste sfeer.’ ‘Die, noem het maar open-deuren-mentaliteit’, zegt Navarrete Gelde, ‘willen wij dan ook zoveel mogelijk vasthouden.’
Betrouwbaar Volgens Wiersma zijn met het groeien van de organisatie de communicatielijnen geprofessionaliseerd. ‘Er zijn gestructureerde overleggen en vergaderingen en ook de projectleiders komen geregeld bijeen. Dat moet ook wel’, legt hij uit, ‘omdat er op ieder project wel eens een probleem ontstaat. Daar moet een oplossing voor worden gevonden en dat kan alleen wanneer er goed wordt gecommuniceerd. Niet alleen op de werkvloer, maar ook richting de opdrachtgever. Tegelijkertijd wordt eigen initiatief binnen de organisatie gewaardeerd en wordt zelfontplooiing gestimuleerd.’ Dat deze werkwijze vooral richting de opdrachtgever zijn uitwerking niet mist, blijkt in zijn ogen uit bijvoorbeeld de klanttevredenheid onderzoeken die worden gehouden. ‘Daaruit komt naar voren dat wij een betrouwbaar en vakkundig bedrijf zijn waar de opdrachtgever met zijn probleem terecht kan. Dat beeld moet blijven, ondanks de groei die wij meemaken.’
1925 Enkele detailgegevens van Van Heemstede Obelt’s Sanitairtechnisch Bureau Totaal algemene onkosten ƒ 16.713,981/2 Salarissen ƒ 31.925,27 Reklame ƒ 2.135,30 Homij 125.indd 44
27-11-2006 14:56:50
Levensvervulling Vroeger was alles beter. Een motto wat ook de directieleden wel eens te horen krijgen. Het is dan ook vooral een motto dat de wat oudere garde binnen de organisatie bezigt. ‘Logisch’, zegt Navarrete Gelde, ‘zij hebben het bedrijf zien uitgroeien tot wat het vandaag de dag is. Zij hebben de ups en downs meegemaakt en daar komt dan de nodige nostalgie bij om de hoek kijken. Ook omdat de medewerkers die hier al twintig, dertig jaar zijn, het werken bij HOMIJ als een levensvervulling zien. Zij zijn als het ware de cultuurdragers van het bedrijf.’ Met de jaren zal dit beeld volgens de algemeen directeur ongetwijfeld veranderen. ‘De tijd dat iemand vanuit de schoolbanken tot aan zijn pensioen bij één en hetzelfde bedrijf blijft werken is in iedere bedrijfstak voorbij. Dus ook bij ons.’ Dat neemt volgens Wiersma niet weg dat het belangrijk is om alle medewerkers bij het bedrijf te (blijven) betrekken. ‘Je moet alert zijn op geluiden als ‘we horen te weinig of te laat’ wat er op management- of directieniveau is besloten.’ Navarrete Gelde is het daarmee eens. ‘Vanzelfsprekend. We proberen die interne communicatie te stroomlijnen door bijvoorbeeld zogenoemde toolboxmeetings te houden: korte bijeenkomsten waarbij het in eerste instantie gaat over het werk, maar waar ook besluiten worden toegelicht.’
45
‘WE MOETEN GEEN E- OF W-BEDRIJF ZIJN
MAAR GEWOON
ÉÉN INTERGRAAL
OPEREREND
INSTALLATIEBEDRIJF
1927 Homij 125.indd 45
Charles Lindbergh vliegt als eerste piloot solo en non-stop over de Atlantische oceaan van New York naar Parijs. 27-11-2006 14:56:58
Ve r a n d e r i n g e n Beiden zijn het er over eens dat de wereld van HOMIJ flink veranderd is. Niet alleen extern maar ook intern. ‘Ik heb bijvoorbeeld nog de harde scheiding binnen het bedrijf tussen elektrotechnisch en werktuigbouwkundig meegemaakt’, zegt Navarrete Gelde. ‘Zo herinner ik mijn eerste werkdag nog heel goed. Ik kwam op een project in de keet van HOMIJ. De werktuigbouwkundig chef monteur vroeg waar ik mijn keet wilde gaan neerzetten.’ Hij kan nog lachen om het gezicht dat de projectleider trok toen hij daarop antwoordde dat zijn bureau hem wel wat leek. ‘Dat vond de man niet geslaagd.’ Die harde scheiding is inmiddels wel flink afgenomen. Sterker, een enquête onder opdrachtgevers bracht nog niet zo lang geleden aan het licht dat HOMIJ in hun beleving meer een E- dan een W-bedrijf is. ‘Logisch’, vindt Navarrete Gelde, ‘want sinds pakweg 1985 is vooral de E-zijde meer gaan groeien.’ Toch wil hij definitief af van wat hij noemt de hokjesbenadering. ‘We moeten geen E- of W-bedrijf zijn maar simpelweg één onderneming. Daarvoor zijn we intern bezig met het maken van verbindingen tussen beide disciplines. En je ziet in de gecombineerde projecten die wij nu uitvoeren dat dit ook heel goed kan. Het gevolg is dat er op de bouwplaats een homogene groep ontstaat van
46
E- en W- werknemers. En dat doet mij goed...’
‘ALERT ZIJN OP
GELUIDEN ALS ‘WE HOREN TE WEINIG
OF TE LAAT’’ Homij 125.indd 46
27-11-2006 14:57:00
47
Homij 125.indd 47
27-11-2006 14:57:09
48
Homij 125.indd 48
27-11-2006 14:57:14
49
Homij 125.indd 49
27-11-2006 14:57:18
50
1929
de beurskrach die in 1929 begon in New York was de eerste met wereldwijde catastrofale gevolgen
Homij 125.indd 50
1931
“De auto met de aankoopwaarde van ƒ 1.385 werd verkocht. Onder bijbetaling van ƒ 875,werd een nieuw exemplaar aangeschaft. De kosten voor autorijden in dat jaar waren ƒ 1.123,42. Het autorijden was toen ook reeds een dure aangelegenheid!”
27-11-2006 14:57:43
A.C. Labee (85): ‘Communiceren? Nee, dat werd niet gedaan’
25 jaar was de heer A.C. Labee toen hij op 15 augustus 1954 op de loonadministratie bij Van Heemstede Obelt in Amsterdam begon. 29 jaar later nam hij als directie-assistent op 31 oktober 1983 afscheid. ‘Een mooi bedrijf, waar ik altijd met veel plezier heb gewerkt’, zegt de nu 85-jarige Labee in zijn nieuwbouwwoning in Oud Beijerland.
51
Op tafel liggen wel zeven plakboeken geordend op
opdrachten goed werden uitgevoerd.’
een stapel. Ieder boek bevat foto’s, bonnetjes, en
Labee maakte binnen het toenmalige Van Heem-
kattebelletjes die hem dierbaar zijn. ‘Mijn man is
stede Obelt snel carrière. Begonnen in Amsterdam
typisch een boekhouder’, merkt zijn vrouw op, ‘hij
op de loonadministratie maakte hij in 1960 de
bewaart echt alles.’ Bedachtzaam bladert Labee
overstap naar Utrecht om daar het filiaal Van
door zijn werkzame leven. Het spreken gaat moei-
Heemstede Obelt te gaan leiden: ‘De aanpak die
zaam door een zware keeloperatie in het begin van
directeur Oeges richting de medewerkers had,
de jaren zeventig. Het is ook de reden dat hij op
heb ik daar voortgezet. Vaak heb ik voor nieuwe
62-jarige leeftijd met VUT is gegaan. ‘Ik had eigen-
medewerkers woonruimte geregeld omdat de
lijk nog niet gewild’, zegt Labee met een twinkeling
woningnood in die tijd ook in Utrecht groot was.
in zijn ogen. Hoewel, de mooiste jaren waren de
Ook ging ik op huisbezoeken. Dat werd erg op
zestiger jaren. ‘Een hecht bedrijf met een directeur
prijs gesteld.’
Oeges aan het roer die hart voor zijn mensen had.
‘Je was altijd met je werk bezig’, mengt zijn vrouw
Hij gaf mensen vertrouwen en rekende erop dat
zich in het gesprek.
Salarissen op jaarbasis & bezuinigingen
Direktie Kantoorpersoneel Technische staf Magazijn Homij 125.indd 51
1931
1933
%minder
9.000 7.605 9.252 3.757
7.960 5.718 7.360 1.944
11.6 24.8 20.4 48.2 27-11-2006 14:57:51
Affiniteit
periode door. ‘Er was überhaupt weinig werk. Zeker in vergelijking met de jaren zestig toen het
De fusie met Mijnssen bracht een nieuwe periode
bedrijf flink groeide.’ Toch heeft Labee nooit over-
voor Labee met zich mee. ‘We hadden weinig
wogen weg te gaan: ‘Over de hele linie werd het
affiniteit met elektrotechniek. Niemand had ook
minder. Op een gegeven moment hoorde ik wel
echt binding met dat bedrijf. Er was zeker in het
dat er enorme schulden waren en dat verkoop door
begin ook weinig samenhang. Daar werd ook niet
Mainz aan Schulte & Lestraden voor ons de beste
op gestuurd. Men moest het maar een beetje zelf
optie was. Ik weet nog dat ik een briefje kreeg van
uitzoeken. Pas na de verkoop van het bedrijf aan
Lestraden dat we zuiniger met het gebruiken van
Schulte & Lestraden begon dat te komen. Gek hè’,
postzegels moesten zijn. Maar voor de rest hoorde
merkt Labee op, ‘dat daar ook weinig over werd
je echt helemaal niets. Wat dat betreft zaten wij in
gesproken.’
Utrecht toch een beetje op een eiland.’
Vóór de overname van HOMIJ door Schulte &
52
Lestraden, maakte de onderneming een moeilijke
Speciaal Labee bladert door het fotoboek, gemaakt ter ere van zijn afscheid. Een foto van Lightbody, de toenmalige directeur van HOMIJ. ‘Een aparte man die soms in Schotse rok op officiële gebeurtenissen verscheen en voor wie ik een zwak had.’ Hij slaat het boek dicht en legt het weer netjes op de stapel. Na een korte stilte zegt Labee: ‘Weet je dat ik het bedrijf nog steeds volg? Ik ken er natuurlijk nog maar weinig mensen, maar als ik in de krant lees dat er weer een order is binnengehaald ben ik toch een beetje trots. En ik ga ook nog naar de oud-medewerkersdagen. Dat geeft wel aan dat het een speciaal bedrijf is. Toch?’
1933
de eerste Europese auto voorzien van een autoradio komt op de markt Homij 125.indd 52
1935 27-11-2006 14:58:09
53
De eerste tl-buis of fluorescentielamp wordt in zijn huidige buisvorm in 1935 gedemonstreerd voor de Illuminating Engineering Society in Cincinnati (USA) door General Electric en op de wereldtentoonstelling in Parijs in 1936 door Osram. Het rendement is 5 Ă 6 keer hoger dan bij een gloeilamp. Homij 125.indd 53
27-11-2006 14:58:34
‘Techneuten zijn geen praters’ ‘Wij hebben eigenlijk een handicap’, zegt Walter van der
De thuisbasis van Groeneveld is HOMIJ Networks in Reeuwijk. Het bedrijf is gespecialiseerd in het
Griend, projectmanager bij HOMIJ Infra & Industrie
aanleggen en onderhouden van universele datanetwerken en totale telecommunicatie oplossingen.
lachend. ‘Wij zijn hier allemaal techneuten én wij zijn ook
In Reeuwijk werken vijftien mensen in de binnendienst en dertig medewerkers in de buitendienst.
nog mannen. Kortom, geen echte praters. Communiceren
‘Vooral de medewerkers in de buitendienst hebben contact met andere bedrijfsonderdelen. Uiteindelijk
is voor ons dus niet echt gemakkelijk.’ Samen met zijn collega
halen wij 50 procent van onze omzet via HOMIJprojecten binnen. Maar voor veel mensen die hier
Jerry Groeneveld, senior projectleider bij HOMIJ Networks,
op kantoor zitten is Amsterdam of Nieuwegein natuurlijk een stuk verder weg.’
bestempelt van der Griend de sfeer bij HOMIJ als dat van
Van der Griend vraagt zich hardop af of dat eigenlijk wel zo erg is. ‘Iedereen weet toch wel dat hij
54
‘een familiebedrijf’.
of zij onderdeel uitmaakt van een groter geheel. Dat merk je toch ook als er weer iets voor het personeel op poten wordt gezet. Vaak komt ieder-
Samen werken zij al 29 jaar bij HOMIJ. ‘Dat is
een, ook uit Groningen en Limburg.’
denk ik ook wel typerend voor onze onderneming’, zegt van der Griend, ‘veel collega’s werken hier al jaren. Dat komt omdat je van de directie vrij snel
Mensenwerk
de vrijheid krijgt om naar eigen inzicht te handelen. En zoiets geeft vertrouwen. Overigens heb ik nieu-
De banden tussen hoofdkantoor Nieuwegein en
welingen gezien die daar niet zo goed tegen konden
de verschillende divisies wordt onderhouden door
en die vetrokken dan ook weer vrij snel.’ Groene-
het organiseren van verschillende bijeenkomsten.
veld typeert de sfeer binnen de organisatie vooral
‘Zo hebben we bijvoorbeeld de projectleidersdag
als ‘gemoedelijk’. Daardoor is de werksfeer prettig
waarbij alles wordt besproken waar wij als project-
en informeel.’
leiders binnen de verschillende projecten tegenaan
‘Dat informele’, zegt van der Griend op zijn beurt,
lopen. Daarnaast zijn er nog tal van andere project-
‘is volgens mij ook typerend voor de sfeer van een
vergaderingen. En deze reguliere overleggen dragen
familiebedrijf, waar iedereen hart voor heeft. Ik heb
ertoe bij dat de communicatie goed in de organisatie
acht jaar bij Rijkswaterstaat gewerkt en qua sfeer en
verankerd is.’
werkbeleving is dat echt een wereld van verschil.’
‘Dat is ook noodzakelijk’, erkent van der Griend. ‘Want juist in een informele sfeer schuilt het gevaar
Toch zijn beiden zich ervan bewust dat HOMIJ een
dat er op de gang even snel over zaken gesproken
grote organisatie is. Groeneveld: ‘Het zijn natuur-
én besloten wordt, zonder dat dit vervolgens wordt
lijk vier divisies en afhankelijk van je functie heb
vastgelegd. En zoals ik al zei, wij techneuten zijn
je feitelijk niet zo gek veel met elkaar te maken.’
geen echte praters.’
1mobilofoon 939 Homij 125.indd 54
m o b i l o f o o n Introductie van de mobilofoon door de Nederlandse Seintoestellen Fabriek (NSF). Deze ‘mobiele telefoon’ is niet echt draagbaar en moet gemonteerd worden in de auto. Om een gesprek te voeren met een andere mobilofoon of een abonnee van het vaste telefoonnet moet de hulp van een telefoniste ingeroepen worden.
27-11-2006 14:58:45
ceren
MENSENWERK
n
Homij 125.indd 55
55
27-11-2006 14:58:49
56
Homij 125.indd 56
27-11-2006 14:58:51
golden gate bridge golden gate bridge start bouw: 5 januari 1933, openstelling: 27 mei 1937
totale lengte: 2.737 meter, langste overbrugging: 1.280 meter, breedte: 27 meter
doorgangshoogte brug: 4,27 meter, afstand tot water: 67,06 meter
128.000 kilometer metaaldraad 57
75.293.000 kg staal, totale gewicht: 804.700.000 kg
torens: 227 m en 40.200.000 kg
1.200.000 klinknagels
128 lampen, tol: $5 golden gate bridge Homij 125.indd 57
27-11-2006 14:58:53
brug naar begrip brug naar begrip Verlicht met meer dan honderd lampjes en geschilderd in een kleur die tegenwoordig als
‘Internationaal
Oranje’ wordt bestempeld, markeert de Golden Gate Bridge de overgang van San Fransisco’s baai naar de Indische Oceaan. Bijna 70 jaar na de opening op 27 mei 1937 is het niet meer de langste en hoogste hangbrug ter wereld, maar nog altijd het beroemdste symbool van de stad San Fransisco . Jarenlang werd de oversteek tussen de meest noordelijke punt van het schiereiland van San Fransisco en Marin County gemaakt met de pont. Het idee om een brug te bouwen werd voor het eerst geopperd door ingenieur
James Wilins , maar het
Joseph Strauss : een ingenieur die al meer dan vierhonderd hangbruggen op zijn naam had staan toen hij in 1921 de eerste schetsen voor de Golden Gate Bridge maakte. eigenlijke ontwerp van de brug is het geesteskind van
De ‘Bridging the Golden Gate Association’ werd opgericht en dankzij een aandelenuitgifte was op 5 januari 1933 de benodigde 35 miljoen dollar bij elkaar om een start te maken met de bouw.
Om de sprong over de monding van de haven te maken, iets dat nog nooit eerder was vertoond, begonnen ingenieurs op
58
335 meter van de kust met het bouwen van de eerste brugpijler. In open zee trotseerden bouwvakkers bittere kou , windstoten van 113 kilometer per uur en duizelingwekkende hoogten om binnen vier jaar de hele brug te realiseren. Dankzij een onder de brug gespannen veiligheidsnet sneuvelden er tijdens de bouw ‘slechts’ 11 mannen , voor die tijd een absoluut veiligheidsrecord . De 19 mannen wiens leven door het veiligheidsnet werd gespaard gingen na de bouw door het leven als trotste leden van de informele
‘Halfway to Hell Club’ .
De totale lengte van de brug is
2,7 kilometer , de afstand tussen de twee pijlers 1.280 meter en de ruimte onder
de brug is bij hoog water 76 meter. De brug is door middel van twee reusachtige kabels met een doorsnee van 0,91 meter opgehangen aan de twee 227,4 meter hoge pijlers. Gemaakt van 128.000 kilometer metaaldraad, bevatten de kabels van de Golden Gate Bridge genoeg ijzerdraad om drie keer om de aarde te cirkelen. Zonder enige schade op te lopen overleefde de brug diverse
aardbevingen en slechts drie keer sinds zijn bestaan moest de overgang worden gesloten wegens aanhoudende stormachtige wind. Door een combinatie van technisch vernuft en prachtig ontwerp is de Golden Gate Bridge vandaag de dag nog steeds één van de meest ontzagwekkende en meest gefotografeerde bruggen ter wereld.
brug naar begrip Homij 125.indd 58
27-11-2006 14:58:57
59
Homij 125.indd 59
27-11-2006 14:59:00
ST W a t e r
e n
s t r o o m
Elektrotechniek en Werktuigbouw; volgens mensen uit het vak twee totaal verschillende werelden. Een ander vak, andere mensen en een andere aanpak. Water en stroom lijken niet samen te gaan, of toch wel? Sinds negen jaar nu, zijn deze twee takken van sport binnen HOMIJ verenigd. Met als doel de teamspirit en de efficiëntie te vergroten, en om de communicatielijnen en de doorlooptijd van een project te verkleinen. Samen met projectmanager Herman van den Bosch, bouwplaatsleider Umberto de Groot en montagechef werktuigbouw Bert van Gerven, nemen we de twee werelden onder de loep. De hamvraag die overblijft: ‘Waarom is deze brug niet al veel eerder geslagen?’
60
‘Schrijf maar op dat ik een technische achtergrond op HTS niveau heb,’ zegt van den Bosch op de vraag of hij nu een ‘E’ of een ‘W’ achtergrond heeft. Hij blijft daar graag een beetje vaag over ook naar opdrachtgevers toe. ‘Dat doe ik bewust omdat het verschil tussen die twee werelden zo verankerd is in het denken van de mensen.’ En dat is direct ook het antwoord op de hamvraag. De indeling wordt steeds minder traditioneel, maar zij is er nog wel. Dat maakt dat veranderingen traag gaan. ‘Als je één vakgebied noemt, neemt niemand meer iets van je aan wanneer je iets zegt over het andere vakgebied.’ Het gaat van den Bosch juist om de integratie. Hij is projectmanager en die moet multidisciplinair zijn, dat is het grootste verschil met projectleiders die juist monodisciplinair opereren. De projectmanager moet van beide vakgebieden zo veel weten, dat hij de opdrachtgever goed kan adviseren. Daarnaast moet hij over de praktijk voldoende weten dat hij ook de problemen op de werkvloer voor beide disciplines kan oplossen. Hierdoor is er één aanspreekpunt die als intermediair tussen de opdrachtgever en de werkvloer fungeert.
1940 Homij 125.indd 60
Op 10 mei begint voor het Koninkrijk der Nederlanden de Tweede wereldoorlog. Nederland was bezet gebied vanaf de overgave op 15 mei 1940 tot de Duitse capitulatie op 6 mei 1945. 27-11-2006 14:59:04
ELECTROTECHNIEK | WERKTUIGBOUW
TROO
1947
Homij 125.indd 61
61
Door de uitvinding van de transistor werd het mogelijk kleinere radio-ontvangers te bouwen, die tevens minder energie nodig hebben om te kunnen werken. 27-11-2006 14:59:10
Stereotypering Die traditionele indeling is dus kennelijk van hardnekkige aard. Maar waar zitten die verschillen dan? Van den Bosch kan wel een aantal stereotyperingen geven: ‘Een werktuigbouwkundige is wat star, hij kijkt niet graag over de randen van zijn eigen vakgebied. Zijn installaties zijn grofstoffelijk en dat is hij zelf ook. Die onverzettelijkheid van de techniek lijkt door te werken in het acteren van de mens, wel heeft hij een bijzonder ontwikkeld ruimtelijk inzicht. De elektro technicus werkt met kleinere en fijnere dingen en op een hoger abstractieniveau. Hierdoor lijkt hij ook iets flexibeler in de dagelijkse omgang. Bij een aanloper, dus als E en W elkaar ergens in het gebouw tegenkomen, dan is het vaak de elektrotechnicus die zijn systeem moet wijzigen. En, natuurlijk is het zijn schuld.’ Bert van Gerven en Umberto de Groot herkennen zich voor een deel wel in de stereotyperingen. Ook bij hen lijkt het vak ze in de genen te zitten, de interesse heeft hij al van jongs af aan. Van Gerven: ‘Het is eigenlijk van vader op zoon gegaan. Ik was vroeger al bezig met timmeren en metaal bewerken. Ik vind het mooi dat je iets maakt en dat je dan direct het resultaat
62
ziet. Ik werk gewoon liever met mijn handen dan met mijn hoofd. Water zie je stromen en stroom niet. Ik heb één keer onder tweetwintig spanning gestaan en toen was het direct afgelopen.’ Ook de Groot was op zijn beurt al jong met elektriciteit in de weer. Volgens hem zit het vooral in de scholing. ‘In de elektrotechniek zijn wat meer opleidingen, je kunt je gemakkelijker bijscholen en secundaire richtingen kiezen. Ik denk dat wij daarom een bredere visie hebben en ook, wat men noemt, een grotere mond.’
To t a a l p l a a t j e Binnen HOMIJ is van den Bosch op dit vlak de pionier; de bruggenbouwer. Hij heeft negen jaar geleden zijn idee handen en voeten gegeven. ‘Dit is natuurlijk heel geleidelijk gegaan. Zoiets doe je niet in één keer. Als projectleider zat ik me altijd al te bemoeien met de rolverdeling, ik trok heel nauw op met de projectleider van de andere discipline. Ik merkte dat veel dingen efficiënter konden en dat je de communicatielijnen korter kon maken als je de boel eens wat meer zou bundelen. Nog geen van onze concurrenten deed dat.’ Na vele gesprekken met het management kon van den Bosch zijn idee gaan
1949 Homij 125.indd 62
Op 12 december 1949 gaf de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat toestemming tot de officiële introductie van televisie in Nederland. Na twee jaar experimenteren en debatteren vond op 2 oktober 1951 om 20.15 uur de allereerste reguliere Nederlandse televisieuitzending plaats.
27-11-2006 14:59:18
toepassen op een project in Hilversum. Hij had bewust een groot project gekozen met verschillende vakdisciplines en een lange doorlooptijd. De financiële verantwoordelijkheid werd gebundeld in een VOF. Het belangrijkste verschil met de tot dan toe gebruikelijke organisatie is dat de werktuigbouwers en de elektrotechnici ieder een eigen budgetverantwoordelijkheid hadden en dus ook ieder een eigen financiële administratie. ‘Allemaal dubbel werk, bovendien stagneert het ook de samenwerking omdat niemand naar het totaalplaatje kijkt. Als je maar strak je eigen budget blijft bewaken zie je ook niet hoe dingen door samenwerking goedkoper zouden kunnen.’ Inmiddels is HOMIJ, mede door het succes van de geïntegreerde projectaanpak, overgegaan naar een divisiestructuur, waarin E en W per regio binnen één business-unit vallen.
We e r s t a n d Van den Bosch werkt nu 26 jaar bij HOMIJ. Hij is er begonnen als tekenaar, daarna is hij projectleider geworden en nu dus projectmanager. Maar hoe lang hij er ook werkt, als pionier kun je natuurlijk altijd weerstand verwachten. ‘Door sommigen word ik wel een beetje als een rebel gezien. Niet iedereen vindt veranderingen prettig. Mensen hebben soms het gevoel dat er taken van ze weggenomen worden of dat ze in hun nieuwe rol minder te zeggen krijgen. Maar doordat ik hier al zo lang werk en weet waar het om draait kan ik ze tegelijkertijd ook wel weer heel goed de voordelen uitleggen. En daar wordt uiteindelijk dan ook wel weer naar geluisterd. Geleidelijk is er een organisatiestructuur ontstaan waarin iedereen meer tijd krijgt om zijn dingen goed te doen. Vooral ook die dingen te doen waar hij goed in is en dat geeft rust. In feite haal je méér uit de vakinhoudelijke specialist, die in deze branche natuurlijk onmisbaar is. Bovendien is er met de
63
projectmanager een functie bijgekomen waardoor mensen met meer managementambitie verder door kunnen groeien.’ Maar pas op; het moeten wel échte techneuten blijven. Op de bouwvloer heeft hij eigenlijk weinig weerstand ondervonden, maar hoe hebben de Groot en van Gerven dat ervaren? ‘Natuurlijk zijn er mensen die er moeite mee hebben, dat houd je altijd. Vooral die oude knarren, die buigen niet meer zo gemakkelijk mee,’ vertelt van Gerven. De Groot vult hem aan. ‘Over het algemeen merk ik wel dat er goed op gereageerd wordt. We zijn meer een team en er wordt beter gecommuniceerd. En hierdoor werken we weer efficiënter.’ Van Gerven kan daar wel een voorbeeld van geven. ‘Vroeger gebeurde het nog wel eens dat onze projectleider een opdracht gaf en dat daarna uit een vergadering met de andere projectleider bleek dat het toch anders moest. Niets is zo frustrerend als dingen dubbel doen. Dat hebben we nu veel minder.’ De Groot: ‘Het grootste verschil met vroeger is eigenlijk dat we niet alleen meer bedenken wát we gaan maken, maar vooral ook hóe we het gaan maken.’ ‘Ja ,’ lacht van Gerven, ‘we zitten veel meer te plannen achter de computer. Als je mij zeven jaar geleden had verteld dat ik ooit nog eens achter een laptop zou belanden, dan had ik je vierkant uitgelachen.’
1963 Homij 125.indd 63
Op 22 november 1963 wordt President John F. Kennedy dodelijk verwond door twee geweerkogels terwijl hij in de presidentiële limousine over Dealey Plaza in Dallas rijdt.
27-11-2006 14:59:27
64
Homij 125.indd 64
27-11-2006 14:59:31
65
Homij 125.indd 65
27-11-2006 14:59:37
Uitdaging voor diversiteit Umberto de Groot (37) is bouwplaatsleider waar hij zowel elektrotechnische als werktuigbouwkundige kennis combi neert. Van oorsprong is hij een elektrotechnicus.
Al lang in het vak? ‘Twintig jaar.’
En bij HOMIJ? ‘Twintig jaar.’
66
Wat is het mooiste aan elektrotechniek? ‘Dat vind ik nou een stomme vraag. Het mooiste vind ik juist dat ik elektrotechniek en werktuigbouwkunde kan combineren. Die diversiteit door de verschillende disciplines maakt het juist veel uitdagender.’
En aan welk project heb je de beste herinneringen? ‘Ik denk dat ik een van de weinigen ben die kan zeggen dat hij de kerncentrale in Dodewaard helemaal dicht heeft mogen maken. Vakinhoudelijk was het niet zo’n interessant project, we moesten alles loskoppelen en dichtmetselen en een nieuwe werktuigbouwkundige en elektrotechnische installatie aanbrengen, maar het had wel veel impact. Ik heb heel veel van straling en radioactiviteit geleerd. Aanvankelijk vond ik het doodeng, maar het was achteraf bere interessant.’
Homij 125.indd 66
27-11-2006 14:59:49
‘Ik kan genieten van het resultaat’ Bert van Gerven (53) is montagechef werktuigbouw
Hoe lang al in de werktuigbouw? ‘Vanaf mijn zestiende al dus reken maar uit; een hele tijd.’
En hoeveel van die zevenendertig jaar zit je nu bij HOMIJ? ‘Alweer dertig jaar. De eerste zeven jaar heb ik wel twintig baantjes gehad. Als ik ergens meer geld kon verdienen vertrok ik weer. Ik was een vrije jongen. Bij HOMIJ kwam ik onder de vader van Umberto te werken. Dankzij hem werk ik nu nog bij HOMIJ, dat kan ik gerust zeggen. Hij was mijn leermeester
67
en wist me enthousiast te houden.’
Wat is er nu zo mooi aan werktuigbouw? ‘Mijn vrienden noemen me altijd Willy Wortel de uitvinder. Ik vind het mooi om iets te maken en te verbeteren en kan dan genieten van het resultaat. Ik ben een echte knutselaar, ook thuis. Dat je direct resultaat ziet, dat vind ik mooi. Daarom heb ik ook een beetje een afkeer van stroom, dat kun je niet zien.’
Aan welk project denk je nog vaak terug? ‘Ik heb twaalf jaar aan de energiecentrale van het Academisch Ziekenhuis in Utrecht gewerkt. Het mooie aan dat project is dat de techniek voor een ziekenhuis veel uitgebreider en ingewikkelder is dan voor een kantoor.’
Homij 125.indd 67
27-11-2006 14:59:55
reganamtcejorp tmeon ’,bew teh ni nipS‘ un si teH .tsfeil teh flezhciz gninoK ed dlonrA -rettoR ni JIMOH jib jih tad nedeleg raaj nevez reem hciz edliw JIMOH .nekrew nemok si mad -orparfnI & -eirtsudnI eretorg po nethcir naag -adtiu ewuein nee thcoz gninoK ed ne netcej iem ni seitibma eewt ezed nemawk oz nE .gnig naa mo dneweg saw gninoK eD .nemas 9991 netcartnoc edlekkiwegni tem netcejorp eretorg .nekam et segatroppar elëicnanif ne nekrew et muidatsnigeb nee ni saw tnemeganamtcejorP‘ ed drew tcejorp ethce etsree njiZ ’.JIMOH jib reez nee nav tcejorp toorg neE .lennutednewtjiS .r e b i l a k h c s i n h c e t g o o h
Sijtwendenessut nellihcsrev elenoitidart ed tnek gninoK eD raam ,koo ednukwuobgiutkrew ne keinhcetortkele jiH .nav reem giniew krew skjilegad njiz ni re tkrem nedetsebnaa nav ezjiw ed rood tmok tid tad tkned -ianilpicsiditlum nee jibraaw srevegthcardpo rood eitasinagro sla ej teom raaD .si tsierev kapnaa er dlerew ed tad naa tfeeg jiH .njiz dletsegni po lew ew netkrew nedelrev teh nI‘ .si nerednarev teh naa gidroowneget ne remennaaredno sla kjilemanroov -allatsni rood rekav sdeets lorsruesivda ed tdrow druuhegni neella tein nedrow eW .dluvegni sruet -nek ekefiiceps ezno rood raam ,eitasilaer ed roov ne nekkorteb tcejartroov teh jib la koo ew njiz sin .gnirevelpo ed an duohredno teh ew negrozrev
68
gidon netsilaiceps nav maet nee ej beh roovreiH ed thcart eid dnamei nE ’.nekrewnemas wuan eid
opgeklommenslA .gninoK ed si taD .neduoh et raakle jib leob
INDUSTR
roov tnupkeerpsnaa kjileman jih si reganamtcejorp . kjilekkameg djitla tein si tad ne neeredei ne sella ne taag tuof teh sla neella kjilruutan teh trooh eJ‘
njiz tdniv gninoK eD ’.nennuk neget ej teom raad dniv tnasseretni ki taw sellA‘ .kuel leeh laroov krew ej eoh netew dleebroovjib teom eJ .nemas tmok neella nak tad ne neruts teom gnissolpo nee raan koo tiz re raaM .tbeh sinnekkav ederb nee ej sla -maet ed teom eJ .ni rotcaf elaicos etorg eleh nee sdoonsed ne neduoh tsaisuohtne ,nekaweb tseeg ni deog nesnem ed sla :djitla gez kI .neretebrev ´.koo tad ki tiz nad ,nettiz lev nuh
ednewtjiS madnehcsdieL/grubrooV jib lennutednewtjiS eD nav tcejorplennut arfnI etorg etsree teh sud saw po hciz JIMOH tfeeh eemreiH .madrettoR JIMOH -newtjiS eD .nettez nennuk traak ed po deibeg tid -nemaS etavirP keilbuP( SPP nee saw lennuted eird tiu kjilnegie taatseb ne eitcurtsnoc )gnikrew Homij 125.indd 68
eewt kle tem slennutotua negeleg raakle rethca
27-11-2006 15:00:03
tunnel
69
TRIE & INFRA ARNOLD DE KONING • PROJECTMANAGER • HOMIJ ROTTERDAM •
EEN NIEUWE UITDAGING • GROTE INFRA TUNNELPROJECT • DRIE AUTOTUNNELS NAAST ELKAAR MET ELK TWEE TUNNELBUIZEN
ADK 1999
SIJTWENDETUNNEL
Electrotechniek Werktuigbouwkunde en verkeer Communicatie 8 S ijtwendetunnel
Homij 125.indd 69
Industrie Infra 40
2003
Voorburg/ Leidschendam 68
90 H omij R otterdam
27-11-2006 15:00:07
70
1964
DE HEER P.C.J. OEGES (ENIG AANDEELHOUDER VAN HEEMSTEDE OBELT) VERKOOPT AL ZIJN AANDELEN AAN HANDELSMAATSCHAPPIJ MAINTZ & CO (MAINTZ-ANIEM) DIE AL EIGENAAR IS VAN MIJNSSEN & CO N.V.
Homij 125.indd 70
1967
Op 2 januari wordt de eerste televisiereclame uitgezonden. Het spotje maakt reclame voor de Nederlandse dagbladpers en opent met de woorden: “Zeven seconden geleden begon de reclame in de televisie. U wist het uit uw krant.”
27-11-2006 15:00:12
Grote Infrawerken zijn gebaad bij een goede samenwerking ‘Spin in het web,’ noemt projectmanager Arnold de Koning zichzelf het liefst. Het is nu zeven jaar geleden dat hij bij HOMIJ in Rotterdam is komen werken. HOMIJ wilde zich meer gaan richten op grotere Industrie- & Infraprojecten en de Koning zocht een nieuwe uitdaging. En zo kwamen deze twee ambities in mei 1999 samen. De Koning was gewend om aan grotere projecten met ingewikkelde contracten te werken en financiële rapportages te maken. ‘Projectmanagement was in een beginstadium bij HOMIJ.’ Zijn eerste echte project werd de Sijtwendetunnel. Een groot project van een zeer hoog technisch kaliber.
De Koning kent de traditionele verschillen
71
tussen elektrotechniek en werktuigbouwkunde ook, maar merkt er in zijn dagelijks werk weinig meer van. Hij denkt dat dit komt door de wijze van aanbesteden door opdrachtgevers waarbij een multidisciplinaire aanpak vereist is. Daar moet je als organisatie wel op ingesteld zijn. Hij geeft aan dat de wereld aan het veranderen is. ‘In het verleden werkten we voornamelijk als onderaannemer en tegenwoordig wordt de adviseursrol steeds vaker door installateurs ingevuld. We worden niet alleen ingehuurd voor de realisatie, maar door onze specifieke kennis zijn we ook al bij het voortraject betrokken en verzorgen we het onderhoud na de oplevering. Hiervoor heb je een team
1969 1 januari Homij 125.indd 71
Ingenieursbureau Van Heemstede Obelt N.V. en Mijnssen & Co gaan samen verder onder de nieuwe naam Van Heemstede Obelt - Mijnssen, Technische installaties N.V. “HOMIJ” Amsterdam. (later B.V.)
27-11-2006 15:00:23
van specialisten nodig die nauw samenwerken.’
maar die gaan wel als één team te werk. Alles moet
En iemand die tracht de boel bij elkaar te houden.
op elkaar worden afgestemd en voldoen aan
Dat is de Koning. Als projectmanager is hij namelijk
alle strenge eisen die er gesteld worden aan een
aanspreekpunt voor alles en iedereen en dat is niet
tunnel. Eén tunnel heeft wel tachtig verschillende
altijd gemakkelijk. ‘Je hoort het natuurlijk alleen
installaties.
als het fout gaat en daar moet je tegen kunnen.’
Van het afvoeren van het regenwater tot aan
De Koning vindt zijn werk vooral heel leuk.
ingewikkelde veiligheidssystemen en de bediening
‘Alles wat ik interessant vind komt samen. Je moet
van de tunnel; wij maken het.’
bijvoorbeeld weten hoe je naar een oplossing moet sturen en dat kan alleen als je een brede vakkennis hebt. Maar er zit ook een hele grote sociale factor
Opgeklommen
in. Je moet de teamgeest bewaken, enthousiast houden en desnoods verbeteren. Ik zeg altijd: als de
Dat de Koning ooit zelf op de vloer begonnen
mensen goed in hun vel zitten, dan zit ik dat ook.´
is, daar heeft hij nu veel profijt van. ‘Ik ben ooit met enkel LTS op zak begonnen als technisch tekenaar.’ Met avond MTS en verschillende
Sijtwende
managementcursussen is hij uiteindelijk opgeklommen tot deze positie. ‘En dat is een voor-
72
De Sijtwendetunnel bij Voorburg/Leidschendam
deel. Zo heb ik in alle lagen van het proces
was dus het eerste grote Infra tunnelproject van
gewerkt en weet ik uit ervaring waar de pijnpunten
Divisie Infra & Industrie. Hiermee heeft HOMIJ
kunnen zitten. Maar ik spreek ook de taal van de
zich op dit gebied op de kaart kunnen zetten.
jongens op de vloer, ik weet waar ze het over
De Sijtwendetunnel was een PPS (Publiek Private
hebben.’ Om dit te kunnen is het volgens de
Samenwerking) constructie en bestaat eigenlijk
Koning belangrijk dat je het traditionele denken
uit drie achter elkaar gelegen autotunnels met elk
loslaat. Je moet niet meer denken in vakgebieden,
twee tunnelbuizen. In één gedeelte van het tun-
maar in één vak, je werkt samen aan één project
neltracé is ook een afzonderlijke buis voor hoog-
waar iedereen dezelfde verantwoordelijkheid
waardig openbaar vervoer aangelegd. Het bestek
voor draagt. ‘Ik zou al niet eens meer weten hoe
bestond voornamelijk uit engineering, het inrich-
het anders zou moeten.’
ten van de tunneldelen, de software-ontwikkeling en het inrichten van de Botlektunnel om bediening op afstand mogelijk te maken. ‘Wij hebben de opdracht gekregen de hele tunnel te ontwerpen. En daar begint de integratie van alle disciplines al direct. We hebben natuurlijk wel verschillende engineers op het gebied van elektrotechniek, werktuigbouwkunde en verkeer en communicatie,
1969 op 11 juli loopt de Amerikaan Neil Armstrong als eerste mens op de maan Homij 125.indd 72
27-11-2006 15:00:36
73
Homij 125.indd 73
27-11-2006 15:00:41
74
Homij 125.indd 74
27-11-2006 15:00:47
75
Homij 125.indd 75
27-11-2006 15:00:53
76
Homij 125.indd 76
27-11-2006 15:01:04
d e l t a w e r k e n d e l t a w e r k e n
13 dammen in totaal Hollandse IJsselkering, eerste onderdeel Deltaplan, 80 meter lang
start bouw: april 1976, openstelling: november 1987
kosten bouw: 40 miljoen euro Maeslandkering, start bouw: 1991, openstelling: mei 1997
kosten: 635 miljoen euro twee deuren van elk 300 mm, 300.000 liter witte verf
Oosterscheldekering, 3 kilometer lang 65 pijlers van maximaal 18.000 ton, 7.000 m beton per pijler
77
start bouw: april 1976, openstelling: werd op 4 oktober 1986
kosten bouw: 2,5 miljard euro 172,5 miljoen euro jaarlijkse recreatieomzet in en rond Deltawateren Zeeland
d e l t a w e r k e n Homij 125.indd 77
27-11-2006 15:01:11
storm op komst storm op komst De
Watersnoodramp van 1953: Het zeewater breekt dwars door de Zeeuwse en Zuidhollandse dijken en 150.000
hectare land loopt onder water. De ramp kost 1.835 mensen het leven en dwingt maar liefst 70.000 bewoners hun huizen te verlaten. 10.000 dieren verdrinken en 4.500 huizen worden verwoest. Om er voor te zorgen dat dit nooit meer kan gebeuren zijn de Deltawerken ontwikkeld: een ingenieus systeem om ons land
bescherming te bieden tegen het wassende water.
De eerste ontwerpen voor de Deltawerken dateren eigenlijk al van voor de ramp. In uitvoering van de eerste
1950 werd namelijk begonnen met de
indammingen in het omvangrijke Deltaplan. Onder andere door de oorlog, verkeerde onze vele slachtoffers in 1953
waterbescherming in een erbarmelijke staat. Aanvankelijk geleidelijk, maar na de werd besloten dat er onmiddellijk iets moest gebeuren.
Het doel was om de onveilige gebieden aan de monding van de
Maas
en de
Rijn
te kunnen controleren.
dammen, sluisdeuren, stormvloedbarri猫res en ander ingenieurswerk dat ons land tegen het water moet beschermen. Langs de gehele zeekust werden de duinen vijf meter hoger gemaakt. Om de
De Deltawerken bestaan uit een uitzonderlijk uniek, enorm, complex en computergestuurd systeem van
kustlijn in te korten werden de Zeeuwse eilanden met elkaar verbonden door waterkeringen en andere kolossale constructies.
De grootste, meest geavanceerde en duurste van deze
13 dammen is de Oosterscheldekering
tussen Schouwen-Duiveland en Noord-Beveland: een ruim drie kilometer lange kering van sluispoorten die geopend en gesloten kunnen worden om de zee in bedwang te houden en tegelijkertijd de zoutwater
rivierdelta in stand te kunnen
houden voor dieren en de visindustrie. De dam is gemaakt van 65 betonnen pijlers met 62 stalen deuren van 42 meter breed. De onderdelen werden in een droogdok gefabriceerd. Vervolgens werd het gebied onder water gezet en een kleine vloot van speciaal ontworpen schepen tilde de pijlers naar hun definitieve plaats. De pijlers zijn tussen de 35 en 38,75 meter hoog en wegen 180.000 ton.
Misschien minder bekend, maar zeker niet minder indrukwekkend is de
78
Maeslandkering in de buurt van de
Rotterdamse haven. Vanwege het economische belang van de havens in Rotterdam en Antwerpen moest de Maeslandkering z贸 worden ontworpen, dat er doorgang voor schepen mogelijk was. Een dam, zoals de
Oosterscheldekering ,
was dus geen optie. De Maeslandkering bestaat uit twee horizontale, gebogen hydraulisch bestuurde dammen. Bij goed weer staan de meer dan zestig 23 meter hoge vloedpoorten open, waardoor het water van de drie rivieren direct naar zee stroomt. Zodra er de dreiging van een storm is kunnen de poorten in minder dan een uur worden gesloten.
Eeuwenlang werden er verwoede pogingen gedaan om de zee terug te dringen maar alle inspanningen werden herhaaldelijk door een stormvloed weggespoeld. De Deltawerken zijn voor de hele wereld een bewijs dat de mens het soms
wint van de natuur .
storm op komst Homij 125.indd 78
27-11-2006 15:01:18
79
Homij 125.indd 79
27-11-2006 15:01:24
PER
Stormachtige periodes
HOMIJ is in zijn 125 jarig bestaan meerdere keren van eigenaar verwisseld. Opvallend is, dat dit in de laatste veertig jaar eigenlijk nog het meest is gebeurd. Volgens Ir. A.P.H. van Baardewijk, lid van de Raad van Commissarissen van VolkerWessels, is dat echter geen toeval. Als voorzitter Raad van Bestuur nam hij in 1990 de aandelen van HOMIJ over van de toenmalige grootaandeelhouder en presidentdirecteur Archibald Lightbody. ‘In de installatiebranche volgden de vette en magere jaren elkaar in hoog tempo op. Vooral tijdens de magere jaren kan een bedrijf het erg moeilijk krijgen en is verkoop niet zelden de enige optie.’ Moeilijk heeft NV Th. van Heemstede Obelt’s sanitair-technisch bureau het voor het eerst in 1934, zo blijkt uit de directieverslagen uit die tijd. Midden in de crisisjaren verzucht de directie: ‘Men moet echter iets proberen om te trachten tot vergrooting van omzet te geraken.’ De directie overweegt nu ‘rijpelijk’ wat gedaan moet worden en uiteindelijk komt het serieuze advies tot ‘liquidatie van de vennootschap’. Een advies dat overigens pas een jaar later in concrete daden wordt omgezet. Het totaalverlies van de vennootschap is dan gigantisch geworden en een liquidatie van de erfenis van Theodorus van Heemstede Obelt is onafwendbaar. Maar daarmee valt voor het bedrijf het doek niet definitief. Immers, Ir. H.W. Opstelten en de heer P.C.J. Oeges, deze laatste is als monteur begonnen en inmiddels opgeklommen tot technicus, besluiten een nieuwe NV op te richten. En onder de naam Ingenieursbureau Van Heemstede Obelt NV worden de werkzaamheden in dezelfde kantoorruimte, werkplaatsen en magazijnen voortgezet. De twee weten de onderneming door de donkere oorlogsjaren te loodsen. Als op 7 juli 1954 Opstelten komt te overlijden zet Oeges het bedrijf als enige aandeelhouder voort.
Schok Het is voorjaar 1964 wanneer Oeges besluit Ingenieursbureau Van Heemstede Obelt van de hand
80
te doen. Joop Westhoff, op 24-jarige leeftijd als cv-monteur bij Van Heemstede Obelt begonnen, werkt dan al weer tien jaar bij het bedrijf. ‘Het was wel een hele schok’, herinnert hij zich, ‘Oeges was toch een soort vader voor zijn medewerkers. Altijd tijd voor een praatje en zorgzaam.’ Tegelijkertijd, erkent Westhoff, bleef Oeges te allen tijde een echte zakenman. ‘En de zaken gingen nu eenmaal erg slecht. Het jaar daarvoor was de huishoudelijke afdeling van het bedrijf gesloten en moesten er zestig of zeventig mensen uit.’ Oeges verkoopt zijn aandelen aan Handelsmaatschappij Maintz & Co. Deze handelsmaatschappij die haar wortels in Indonesië heeft, is dan ook al eigenaar van Mijnssen & Co. Hier is Rob Broodman
1972 3 februari 1972 Homij 125.indd 80
Alle aandelen HOMIJ worden verkocht aan Schulte & Lestraden N.V., een installatiebedrijf uit Sassenheim. Zij doen het pakket twee jaar later over aan Engelse particulieren en de heer A. Lightbody wordt dan president-directeur.
27-11-2006 15:01:35
VETTE EN MAGERE JAREN
RIOD
1975
81
Oprichting van dochteronderneming Mijnssen International Engineers B.V., werkzaam op het gebied van industriĂŤle basic- en detailengineering.
1 januari 1975 Homij 125.indd 81
27-11-2006 15:01:49
als 15-jarige jongen begonnen. ‘Onder aan de ladder’, zegt Broodman die nog steeds als inbedrijfsteller bij HOMIJ werkzaam is. Hij omschrijft Mijnssen als een prettig bedrijf met veel aandacht voor technische innovaties. Onder de nieuwe eigenaar krabbelt ook Van Heemstede Obelt op, maar zoals Westhoff het zegt ‘het blijft sappelen.’ In 1969 besluit Maintz & Co tot een ingrijpende reorganisatie. Ingenieursbureau Van Heemstede Obelt wordt met Mijnssen & Co samengevoegd onder de nieuwe naam in NV Technische Installaties Van Heemstede Obelt-Mijnssen Amsterdam. Westhoff: ‘Dat bericht kregen wij als medewerkers van de ene op de andere dag meegedeeld. Wij voelden ons Van Heemstede Obelt en zagen Mijnssen als een stel indringers.’ Broodman ondervond dat aan den lijven. ‘Als we elkaar op bouwprojecten tegenkwamen was er nauwelijks sprake van enige collegialiteit. Er werd door de directie ook helemaal niets ondernomen om er echt één bedrijf van te maken. Dat is eigenlijk pas later als vanzelf gegroeid.’
Grotere projecten In de nieuwe constellatie timmert Van Heemstede Obelt-Mijnssen flink aan de weg. Westhoff merkte dat aan de grootte van projecten. ‘Eind ‘69 werden wij betrokken bij de bouw van het Okura hotel in Amsterdam. Dat was voor onze begrippen toentertijd een groot project. We hadden daar op een zeker moment twintig monteurs lopen en nog eens tussen de dertig en veertig uitzendkrachten.’ Toch komt er de klad in. Broodman: ‘Je zag dat het slechter ging. Als wij materialen bij de Technische Unie gingen halen moesten we cash betalen anders kregen we het echt niet mee. Er was ook veel onrust onder de collega’s en er gingen er toen ook veel weg.’ Handelsmaatschappij Maintz & Co doet Van Heemstede Obelt-Mijnssen begin 1972 voor het symbolische bedrag van 1 gulden over aan Schulte & Lestraden NV, een installatiebedrijf in de bollenstreek. Het wordt er volgens Westhoff en Broodman niet echt beter op. Er blijft werk binnenkomen, maar niemand heeft echt veel op met de nieuwe eigenaren. ‘Het was eigenlijk een kassenbouwer die er wat verwarmingswerkzaamheden bij is gaan doen. Totaal geen verstand van de sectoren waar wij ons mee bezighielden’, weet Broodman zich nog te herinneren. Financieel worden de teugels flink aangetrokken. Iedere postzegel die ergens wordt opgeplakt moet worden verantwoord. De periode onder leiding van Schulte & Lestraden duurt dan ook niet lang. Immers, koud twee jaar later verkoopt
82
het Van Heemstede Obelt-Mijnssen aan de Engelsman K.T. Philcox. De aandelen van het bedrijf worden
In het voorjaar van ‘64
besluit Oeges Ingenieursbureau
Van Heemstede Obelt van de hand te doen
1979 Homij 125.indd 82
IBM introduceert de eerste Personal Computer: de IBM Personal Computer op basis van de 8088 een 16-bits microprocessor van Intel. IBM kocht van het toen volstrekt onbekende en kleine bedrijfje Microsoft een nog te ontwikkelen besturingssysteem voor de Personal Computer.
27-11-2006 15:02:00
Onder Lightbody groeit het bedrijf langzaam maar zeker
naar zo’n 550 medewerkers op naam van zijn vrouw gezet. De medewerkers zullen Philcox en zijn vrouw zelden zien, want hij stelt Archibald Lightbody aan om het Nederlandse bedrijf te leiden. Deze Schot laat zich uitbetalen in aandelen en verwerft op deze wijze stukje bij beetje een meerderheidsbelang in de onderneming. Uit de overlevering blijkt Lightbody een kleurrijk figuur. ‘Hij sprak zeer gebrekkig Nederlands, maar was over het algemeen wel heel vriendelijk’, weet Westhoff zich nog te herinneren. En Broodman voegt er aan toe dat Lightbody het leuk vond om tijdens officiële gebeurtenissen in Schotse kilt te verschijnen. Van Baardewijk die, als voorzitter Raad van Bestuur van VolkerWessels, destijds de overname onderhandelingen met Lightbody heeft gevoerd herinnert zich de Schot als iemand die tot in de kleinste detail wist hoe zijn bedrijf er financieel voor stond. Lachend: ‘Alsof hij, bij wijze van spreken, iedere dag zelf de centen in de kassa telde.’
Feest Onder Lightbody groeit het bedrijf langzaam maar zeker naar zo’n 550 medewerkers. De jaren zeventig worden beëindigd en in 1982 wordt het eeuwfeest Van Heemstede Obelt-Mijnssen gevierd. Dat leidt overigens nog tot een klein akkefietje met het personeel en vooral de ondernemingsraad. Westhoff die in die tijd hierin zitting heeft: ‘Lightbody wilde alleen een feest organiseren voor de vaste relaties Van Heemstede Obelt-Mijnssen. Dat ging ons dus even een stap te ver. We hebben toen zelfs gedreigd hierover een advertentie in de Telegraaf te plaatsen. Uiteindelijk is er toch een feest gekomen.’ En het blijft niet bij een eenmalige gebeurtenis. Lightbody, die haarfijn aanvoelde dat een goede sfeer binnen het bedrijf belangrijk was, laat de personeelsvereniging twee jaar later weer een flink festijn organiseren. Op 12 mei 1984 wordt in Uitgaanscentrum ‘De Woerd’ in Zuilichem het jaarlijkse personeelsfeest dit keer dan ook groots gevierd. Naast een flink buffet treden zelfs de zusjes Maywood op en wordt de avond met een stampende disco besloten. In het programmaboekje schrijft Lightbody het voorwoord: ‘Onze onderneming heeft goede en slechte tijden gekend. Door de volledige inzet van allen, vaak was deze inzet meer dan 100 procent, is de onderneming er altijd weer in geslaagd de slechte tijden te boven te komen. Met veel succes werd en wordt er gewerkt aan de verdere uitbouw van onze onderneming.’
83
Overname Die voorspelde uitbouw gaat in de tweede helft van de jaren tachtig maar moeizaam. Van Heemstede Obelt-Mijnssen lijkt de goede tijden weer achter zich te hebben gelaten en Lightbody realiseert zich dat het einde van een zelfstandige onderneming langzaam maar zeker in zicht komt. Hij gaat gesprekken aan met verschillende bedrijven om te kijken of hij daar zijn onderneming aan kan slijten. Fabricom is eind jaren tachtig één van de ondernemingen waar Lightbody mee gaat onderhandelen. Op datzelfde ogenblik buigt de Raad van Bestuur van het dan nog Koninklijke Volker Stevin zich
1979
Oprichting dochteronderneming Reform Heating B.v. Utrecht wat een geheel geprefabriceerde monoprofielpijp plintverwarmingssysteem levert: Esthetisch, economisch en functioneel verantwoord.
1 januari 1979 Homij 125.indd 83
27-11-2006 15:02:11
84
Homij 125.indd 84
27-11-2006 15:02:16
Lightbody is een kleurrijk figuur. ‘Hij sprak zeer gebrekkig Nederlands,
maar was over het algemeen wel
heel vriendelijk’ over de toekomst. Van Baardewijk: ‘Wij zagen een verandering in de markt. De gebouwen werden,
zeg maar, steeds intelligenter en klanten begonnen andere eisen aan ons als bouwer te stellen. Vooral in de utiliteitsector dus bij de bouw van ziekenhuizen, expohallen en warmtekrachtcentrales ontstond bij de opdrachtgevers de vraag naar een aannemer die zelf een brede kennis in huis had. Maar ook binnen ons eigen bedrijf kregen we behoefte om door middel van innovatieve uitwisseling tot oplossingen te kunnen komen.’ De Raad van Bestuur besluit de markt af te tasten en op zoek te gaan naar geschikte partijen die voor een overname openstaan. ‘Uiteindelijk krijg je dan een shortlist met mogelijke kandidaten’, zegt van Baardewijk. Van Heemstede Obelt-Mijnssen blijkt op deze lijst bovenaan te staan. Er volgen oriënterende gesprekken en Lightbody ziet wel iets in het afstoten van zijn bedrijf aan het Rotterdamse bouwconcern. Hij stopt dan ook de gesprekken met Fabricom. Van Baardewijk zegt dat de keuze op Van Heemstede Obelt-Mijnssen ook vooral was ingegeven vanuit de verwachting dat het bedrijf goed bij VolkerWessels zou passen. ‘Het had een goede naam in de markt en de wil om zich over te laten nemen was aanwezig.’ Financieel directeur J.E.H.M. van der Horst bij Van Heemstede Obelt-Mijnssen zegt in artikel onder de kop ‘Volker Stevin aast op Van Heemstede Obelt’ in de Financiële Telegraaf: ‘Wij zijn na wat magere tijden inmiddels een interessante partner geworden. Van Volker Stevin is bekend dat ‘t in deze branche zijn vleugels wil uitslaan, dan is het logisch dat het ook bij onze onderneming terechtkomt.’ Op 30 maart wordt er een persbericht de wereld in gezonden met daarin de mededeling dat er overeenstemming is over de overname Van Heemstede Obelt-Mijnssen door Koninklijke Volker Stevin. Van Baardewijk: ‘Ik weet het niet meer zo precies, maar volgens mij verliepen de onderhandelingen erg voorspoedig. Lightbody ging met pensioen en wij hebben C. van Laarhoven als directeur aangesteld.’ Volgens de huidige commissaris van VolkerWessels stond vanaf het begin vast dat Van Heemstede ObeltMijnssen zijn eigen naam zou blijven houden. Een jaar later veranderde de naam in HOMIJ. ‘Het werd een zelfstandige werkmaatschappij die natuurlijk wel aan de Raad van Bestuur moest rapporteren. Verder kreeg de directie de opdracht een beleidsplan op te stellen. En ook dat werd door ons getoetst.’
Scherp Voor het personeel verandert er feitelijk weinig. Westhoff is in 1989 met pensioen en Broodman ziet de overname vooral als een versteviging van de orderportefeuille. ‘Wij werkten natuurlijk op verschil-
85
lende projecten al samen en dat is in de afgelopen jaren alleen maar meer geworden.’ Van Baardewijk herkent deze opmerking: ‘Dat was ook wel een beetje de algemene gedachte bij HOMIJ. Men ging er, zeker in het begin, vanuit dat het bedrijf bijna automatisch wel werk via onze dochterondernemingen toegeschoven zou krijgen. Ons standpunt is echter altijd geweest dat er binnen ons concern geen sprake is van gedwongen winkelnering. HOMIJ kan een offerte uitbrengen maar als een andere partij goedkoper is, dan is men niet gebonden aan HOMIJ. En dat is goed want dat houdt alle partijen alleen maar scherp. Scherp in de zin van de prijs en scherp op het gebied van kwaliteit. Ik noem dat een gezond spanningsveld.’
Iedere postzegel die ergens wordt opgeplakt
moet worden verantwoord Homij 125.indd 85
27-11-2006 15:02:16
86
Homij 125.indd 86
27-11-2006 15:02:29
i t a i p u d a m i t a i p u d a m start bouw: januari 1975, oplevering: 1982 kosten: 20 miljard dollar, 8 kilometer lang, 196 meter hoog
7 jaar lang werkten 30.000 mensen aan de bouw, grootste hydro-elektrische bouwwerk ter wereld
produceert 75 miljard kilowatt elektriciteit per jaar
produceert 80 procent van de totale geconsumeerde elektriciteit in Paraguay
25 procent van de totale geconsumeerde stroom in BraziliĂŤ, reservoir achter de dam is 1350 vierkante kilometers
87
i t a i p u d a m Homij 125.indd 87
27-11-2006 15:02:37
technisch vernuft technisch vernuft rivier de Parana op de grens van Paraguay en Brazilië bevindt zich één van de moderne wereldwonderen: de Itaipúdam. De 8 kilometer lange en 196 meter hoge Itaipúdam kostte 18 miljard dollar en is niet alleen de grootse stuwdam , maar tegelijk ook het grootste bouwwerk ter wereld. In de
In januari
1975
werd begonnen met het omvangrijke project. Daarvoor moest wel eerst de loop van de Parana rivier
91 meter diep , 150 meter breed en ruim 2 kilometer lang voor de rivier die te boek staat als de zevende grootste rivier ter wereld. Na het uitgraven van 50 miljoen ton steen en aarde , stroomde de Parana
worden verlegd. In drie jaar tijd groeven arbeiders een nieuwe rivierbedding van
op 14 oktober 1978 een andere route en viel een deel van de oorspronkelijke rivierbedding droog. Feitelijk kon toen pas écht de bouw van de dam van start gaan. Vier jaar later, in 1982, legden de arbeiders de laatste steen en werd het land achter de dam onder water gezet. Het water steeg 100 meter en binnen 14 dagen had zich een reservoir van 29 miljard kubieke meter gevormd. Nog eens twee jaar later produceerde de dam voor het eerst
De Itaipúdam is een zogenaamde holle
elektriciteit .
zwaartekrachtdam . Hij is opgebouwd uit holle betonblokken en is
zo gebouwd, dat hij door zijn enorme eigen gewicht de druk van het water kan weerstaan. Ondanks dat dit holle type zwaartekrachtdam 35 procent minder beton nodig heeft dan de massieve versie, is voor dit kolossale bouwwerk 210 keer zoveel cement gebruikt als voor het bouwen van het grootste voetbalstadion ter wereld. De gebruikte hoeveelheid ijzer en staal was ook genoeg geweest voor het bouwen van maar liefst 300 Eiffeltorens. Wat de Itaipúdam een modern wonder maakt is niet zozeer zijn omvang
elektriciteitscentrale . 805 meter lang en deels onder water bevat het 18 hydroelektrische generatoren van elk 10 meter breed. De ongeveer 160 ton water die per seconde door iedere turbine stroomt, levert 12.600 megawatt energie op. De Itaipúdam levert dan ook 25 procent van
maar vooral zijn
de totale elektriciteit die er in Brazilië per jaar wordt verbruikt, en 80 procent van de totale energieconsumptie van Paraguay.
politiek tintje. Brazilië, Argentinië en Paraguay, de landen die de rivierbedding delen, waren ten tijde van de bouw militaire dictaturen .
De bouw van het grootste hydro-elektrische bouwwerk ter wereld had ook een
Argentinië was bang dat Brazilië, wanneer er zich een conflict zou voordoen, alle sluizen open zou zetten om zo Argentinië tot aan Buenos Aires
onder water te zetten. In 1979 ondertekenden alle drie de landen daarom een verdrag
waarin werd vastgesteld hoeveel het waterniveau mocht variëren als gevolg van de hydro-elektrische onderneming. Ondanks dat
88
hierdoor nooit alle 18 turbines in gebruik mogen zijn en de maximale capaciteit van 14 gigawatt in de praktijk nooit gehaald zal worden, geldt de Itaipúdam nog steeds als een
hoogtepunt op het gebied van elektriciteitsopwekking en ingenieursschap.
technisch vernuft Homij 125.indd 88
27-11-2006 15:03:09
89
Homij 125.indd 89
27-11-2006 15:03:29
gidon dnamei neddah eZ .neppoK ne ITG ,sorD&sretloW ,jimoH ne nednah negnilletsleod ed ne sjiwredno nav dah dnatsrev eid netalrev sjiwredno teh nav diehgiliev ed beh kI‘ .neveg nok neteov eird etsree ed beh kI .negnorpseg ruutnova ewuein tid ni neb ne .tkreweg IOR nav dieleb teh naa remakredloz negie njim po raaj sleddimnI ’.nav tsiuj ki uoh raad raam ,gnigadtiu emrone neE ni sremenkrewgnilreel 0053 ,negnigitsev 01 kjilednal IOR tfeeh
zolderkamer
-po teh jib netolsegnaa nevjirdebeitallatsni 0003 re njiz ne tsneid
-krewgnilreel 033 reevegno un tfeeh thcertU IOR .fjirdebsgnidiel si dieorgeg 0102 ni latnaa tid tad thcawrev ne tsneid ni sremen .006 raan
poolgeeL taz ehcnarb eD .nevjirdebeitallatsni rood ne roov tezegpo si IOR hciz netthcir nevjirdeB .nemelborp ed ni knifl githcat neraj dnie
leegloopmo reem djit neeg neddah ne ssenisub-eroc nuh po reem sdeets
-sgnidielpO laanoigeR teh nav ruetcerid ,timS treB taarp ,thcertU ni )IOR( keinhceteitallatsnI fjirdeb .rednowdlerew etsthca teh sla keinhcet revo gaarg -taam ezno ni staalp elartnec nee tfeeh keinhceT‘ neeg gon ew nedrow keinhcet rednoz ,jippahcs thcels nee peorgspeoreb ed tfeeh hcoT ’.githcat nekrew drah si teh ne sutats elaicos egal nee :ogami nad re si neraj etstaal eD .teh tkjil ,dleg giniew roov ni tein njiz nelohcs eD .rotces ed ni lavtiu leev koo ed ne neduoh et droob nennib neregnoj ed mo taats nedielpo teh roov reem djit neeg nebbeh nevjirdeb ed rood thciregpo ,IOR teH .negnilegnoj nuh nav tag tad ni nedeleg raaj neitfjiv anjib si ,flez nevjirdeb teh neella tein snegnoj ed nerel jiW‘ .negnorpseg nedehgidraav elaicos edgidoneb ed koo raam ,kav ’.njiz et stort ez ew nerel lanevob raam
tein nekelb negnidielpo ed nE .nediel et po nethcark ewuein nuh
neE .kav teh roov nerevitom et edneodlov negnilreel nuh taats ni
-giutkrew ne ehcsinhcetortkele ed ni negnidielpo tgrozrev IOR
amolpid nuh eid neregnoj eD .gloveg teh saw poolgeel emrone
teh slaoz tuutitsnisgnidielpo neeg si teH .rotces egidnukwuob
-kjilekrew ni re teh eoh eedi neeg neddah ,dlaaheg neddah lew
jib tsneid ni njiz negnilreel eD .fjirdebsgnidielpo nee raam ,COR
nee la gon si teH‘ .lov gnal tein teh nedleih ne gnig eot naa dieh
-agkrew nee gnidielpo eleheg ed ednerudeg nebbeh ne IOR teh
-olsalk mraw nee ni sdnethco s‘ ruu negen mo ej ej fo lihcsrev
,fjirdeb teh ne gnilreel ed nessut tkilk tein teh sla koO .eitnar
egithcot nee po snegre sez revo trawk mo fo nedlem teom laak
-gnaleb ed nav nee jib naa tiuls tiD .tsneid ni IOR jib jih tfjilb
pelpinda’skoo nad teh sla nE .neget gre snegnoj leev tlav taD .staalpwuob
roov snegnoj ed :fjirdebsgnidielpo teh nav gnilletsleod etskjir
-us emraw nee ni nelluv nekkav reveil ez naag ,nezeirv taag gon
ed kjilnegie nelluvrev jiW‘ .neduoheb et ehcnarbeitallatsni ed
-rev ed rood koo timS sneglov tmok lavtiu ed raaM ’.tkramrep
,eiroeht ed ez nerel COR teh jiB .retseemnedlig eduo ed nav lor
ne loohcs pO .negniduohrev elaicos ed roov thcadnaa edrednim
teh ez negnerb jiw ne po gniravrekrew ez neod reolvkrew ed po
.regeorv nad roov neella reem leev re snegnoj ezed naats siuht
neretebrev teh po ni krets leeh nettez jiW‘ .tiu timS tgel ’,jib kav
tiu nemok raam sisabsiuht egiliev nee nebbeh neregnoj ella teiN
reolvkrew ed pO .snegnoj ed nav nedehgidraav elaicos ed nav
-naa giniew et leev koo re si loohcs po ne nennizeg nekorbeg
-tcepser ez nerel eW .sim kaav uaevin tad po kjileman teh taag
raan keozpo srebup laamella njiz teH .njizlew nuh roov thcad
neteom krew teh po hciz ez eoh ne netnalk neget njiz et lov
normprofielnennuk nad ,tdielegeb ni tein raad ez ej slA .tietitnedi negie nuh
nemokpo neteom flez hciz roov ez eoh koo raam ,negardeg
ez neveg ne dnah ed jib snegnoj ed nemen jiW .neropstno ez
,’sremenkrewgnilreel‘ eD ’.nedlem neteom keiz hciz ez eoh fo
ne edraaw ,nemron ez negnerb jiW .jippahcstaam ed ni kelp nee
-ielpo teh jib neella nennuk ,tmeon nellezeg raah IOR slaoz
netew raam ,lew kjileman ez nelliw kaaV .jib nedehgidraav elaicos
.netolsegnaa si IOR jib taw fjirdeb nee aiv thceret fjirdebsgnid
‘ .eoh deog oz tein ez
-ni ,si ”ni lla“ taw feiratneelni nee dlaateb fjirdeb teH
I N S TA L L A .gnidielpokjitkarp
ne
ACV
,netsoksgnidielpo
ella
feisulc
s’adnipleP
snegnoj eD‘ .siralas nuh tlaateb ne negnilreel ed treehcated IOR
-egeb nuh ni ne toorg sud si IOR nennib tnenopmoc elaicos eD
djit nuh nav tser ed ne gnidielpo ni djit nuh nav tnecorp 03 nettiz
nee nebbeh jiW‘ .rev leeh smoS .rev srekrewedem ed naag gnidiel
nerel kav neE .kjirgnaleb leeh si taD .fjirdeb teh roov ez nekrew
diehkjiledroowtnarev ed ne neregnoj ed tem gniduohrevsgazeg
.gad ella nav kjitkarp ed ni raam ,loohcs po tioon ej eod
ruu néé :gidraavthcer raam ,gnerts njiz eW .neod et eem stei raad
90
Homij 125.indd 90
slA .tkreweg rednim ruu néé sla ew nerertsiger ,loohcs po taal et
remakredloZ
gam nad ,fjirdeb nee rood tdrow negalstno snegnoj ed nav nee
-latsni gnorpsroo nav si jih ,kav teh tiu koo flez tmok timS treB
nad ne roov legeips nee lew meh uoh ki raam ,nevjilb sno jib jih
njiz jih tadan raam ,fjirdebeilimaf nee ni nennogeb tioO .ruetal
nerel eW .tioon - nellav tein ez netal ew raaM .dlim tein ki neb
nevegeg sel neraj jih tfeeh dlaaheg tfeeh diehdgeovebsjiwredno
tad tletrev timS treB ’.tiz kazkeorb negie nuh ni letuels ed tad ez
tiz nevegseL .krewdguej teh ni feitca djit ejirv njiz ni jih saw ne
fa knard ed nav ,neduoheg tfeeh sinegnaveg ed tiu snegnoj jih
negie raan dlerewsgnidielpo ed ni si jiH .deolb teh ni sud timS
jih raaM .nessolpo nepleh tfeeh nemelborpsgnitsevsiuh ne pleih
treB .´nekorpsebno tein´ ne ´dnekebno tein´ koo nad neggez
.njiz nemelborp tem snegnoj raam neella tein teh tad tkurdaneb
tein jih taal tfeeh tsav laamnee jih sla ,’retjibrood‘ nee si timS
taw etskjirgnaleb teH ’.rooh jib sejtnaahduog taz koo nettiz rE‘
jih laz nerued ethcid ne tein jih tnek ’,tein teh nak kI‘ .sol lens
.kav teh roov diehstort si nerel liw snemenkrewgnilreel njiz timS
-en neraj nigeb timS si neder eid mO .nekerb nelliw nepo djitla
edfeil eiD ’.rev leeh kjileman ej mok‘ ,jih tkurdaneb oz ’,stort teM‘
gnithcits ed jib nereticillos edliw jih fo dgaarveg koo nad gitneg
IOR tgidon koo moraaD .negnerbjib georv ej teom kav teh roov
rood thciregpo si IOR gnithcitS .jih deed tad nE .gnithcirpo ni 27-11-2006 15:03:34
grozrev IOR gidnukwuob raam ,COR ne IOR teh koO .eitnar jib jih tfjilb sleod etskjir itallatsni ed o ed nav lor vkrew ed po tgel ’,jib kav icos ed nav an teh taag t njiz et lov ,negardeg
roi
timS treB nI fjirdeb evo gaarg keinhceT‘ ,jippahcs ’.githcat ee :ogami niew roov leev koo mo taats nevjirdeb j nuh nav nevjirdeb gnorpseg raam ,kav vob raam
L AT I E T E C H N I E K iz ez eoh fo IOR slaoz
fjirdebsgnid
fjirdeb teH
ella
feisulc
ehcated IOR
REGIONAAL OPLEIDINGSBEDRIJF INSTALLATIETECHNIEK • ROI
orp 03 nettiz
• ZONDER TECHNIEK WORDEN WE NOG GEEN TACHTIG •
v ez nekrew
OPGERICHT
tioon ej eod
ROI 1984
dloZ ok timS treB tioO .ruetal ebsjiwredno i jih saw ne ni sud timS
DOOR
BEDRIJVEN
OUDE
GILDENMEESTER
PRAKTIJDOPLEIDING
Oprichting: Vestigingen: Profiel overzicht
•
installatiebedrijven 10 8
40
R eGionaal o PleidinGSBedRijF i nStallatieteCHnieK
3000 bedrijven 68
90
91
n edeRland
nad neggez nee si timS kI‘ .sol lens nepo djitla nad gitneg nithcirpo ni Homij 125.indd 91
27-11-2006 15:03:37
‘Wij vervullen eigenlijk de rol van de oude gildenmeester’
G
Bert Smit, directeur van het Regionaal Opleidingsbedrijf Installatietechniek (ROI) in Utrecht, praat graag over techniek als het achtste wereldwonder. ‘Techniek heeft een centrale plaats in onze maatschappij. Zonder techniek worden we nog geen tachtig.’ Toch heeft de beroepsgroep een slecht imago: een lage sociale status en het is hard werken voor weinig geld, lijkt het. De laatste jaren is er dan ook veel uitval in de sector. De scholen zijn niet in staat om de jongeren binnen boord te houden en de bedrijven hebben geen tijd meer voor het opleiden van hun jongelingen. Het ROI, opgericht door de bedrijven zelf, is bijna vijftien jaar geleden in dat gat gesprongen. ‘Wij leren de jongens niet alleen het vak, maar ook de benodigde sociale vaardigheden en bovenal leren we ze trots te zijn.’ ROI verzorgt opleidingen in de elektrotechnische en werktuigbouwkundige sector. Het is geen opleidingsinstituut zoals het ROC, maar een opleidingsbedrijf. De leerlingen zijn in dienst bij het ROI en hebben gedurende de gehele opleiding een werkgarantie. Ook als het niet klikt tussen de leerling en het bedrijf, blijft hij bij ROI in dienst. Dit sluit aan bij één van de belangrijkste doelstellingen van het opleidingsbedrijf: de jongens voor de installatiebranche te behouden. ‘Wij vervullen eigenlijk de rol van de oude gildemeester. Bij het ROC leren ze de theorie, op de werkvloer doen ze werkervaring op, en wij brengen ze het vak bij,’ legt Smit uit. ‘Wij zetten heel sterk in op het verbeteren van de
‘Liefde voor het
vak moet je vroeg
92
b i j b r e n g e n’
1980
Augustus 1980 wordt eerste steen gelegd van de nieuwbouw van de Veluwse Nuts-
bedrijven waar HOMIJ verantwoordelijk is voor de installatietechnische werken. Eén der meest milieuvriendelijke en onderhoudsarme gebouwen in Nederland.
Homij 125.indd 92
1984
personeelsfeest met Special Performance van Maywood 27-11-2006 15:03:57
GILDE GILDENMEESTER
1 9 8 6 eerste internetverbinding
93
25 april
met Nederland Homij 125.indd 93
27-11-2006 15:04:03
‘Wij vervullen eigenlijk de rol
van de oude gildenmeester’ sociale vaardigheden van de jongens. Op de werkvloer gaat het namelijk op dat niveau vaak mis. We leren ze respectvol te zijn tegen klanten en hoe ze zich op het werk moeten gedragen, maar ook hoe ze voor zichzelf moeten opkomen of hoe ze zich ziek moeten melden.’ De ‘leerlingwerknemers’, zoals ROI zijn gezellen noemt, kunnen alleen bij het opleidingsbedrijf terecht via een bedrijf dat bij ROI is aangesloten. Het bedrijf betaalt een inleentarief wat ‘all in’ is, inclusief alle opleidingskosten, VCA en praktijkopleiding. ROI detacheert de leerlingen en betaalt hun salaris. ‘De jongens zitten 30 procent van hun tijd in opleiding en de rest van hun tijd werken ze voor het bedrijf. Dat is heel belangrijk. Een vak leren doe je nooit op school, maar in de praktijk van alle dag.’
Zolderkamer Bert Smit komt zelf ook uit het vak, hij is van oorsprong installateur. Ooit begonnen in een familiebedrijf, maar nadat hij zijn onderwijsbevoegdheid had gehaald, heeft hij jarenlang les gegeven en was hij in zijn vrije tijd actief in het jeugdwerk. Lesgeven zit Smit dus in het bloed. Hij is in de opleidingswereld naar eigen zeggen dan ook ´niet onbekend´ en ´niet onbesproken´. Bert Smit is een ‘doorbijter’, als hij eenmaal vast heeft laat hij niet snel los. ‘Ik kan het niet,’ kent hij niet en dichte deuren zal hij altijd open willen breken. Om die reden is Smit begin jaren negentig dan ook gevraagd of hij wilde solliciteren bij de stichting in oprichting. En dat deed hij. Stichting ROI is opgericht door HOMIJ, Wolter&Dros, GTI en Koppen. Ze hadden iemand nodig die verstand had van onderwijs en die daarnaast de doelstellingen handen en voeten kon geven. ‘Ik heb de veiligheid van het onderwijs verlaten en ben in dit nieuwe avontuur gesprongen. Ik heb de eerste drie jaar op mijn eigen zolderkamer aan het beleid van ROI gewerkt. Een enorme uitdaging, maar daar hou ik juist van.’ Inmiddels heeft ROI landelijk 10 vestigingen, 3.500 leerlingwerknemers in dienst en zijn er 3.000 installatiebedrijven aangesloten bij het opleidingsbedrijf. ROI Utrecht heeft nu ongeveer 330 leerlingwerknemers in dienst en verwacht dat dit aantal in 2010 gegroeid is naar 600.
Leegloop ROI is opgezet voor en door installatiebedrijven. De branche zat eind jaren tachtig flink in de problemen. Bedrijven richtten zich steeds meer op hun core-business en hadden geen tijd meer om hun nieuwe krachten op te leiden. De opleidingen bleken niet in staat hun leerlingen voldoende te motiveren voor het vak. Een enorme leegloop was het gevolg. De jongeren die hun diploma wel hadden gehaald, hadden geen idee hoe het er in werkelijkheid aan toe ging en hielden het niet lang vol. ‘Het is nog al een verschil of je om negen uur ‘s ochtends in een warm klaslokaal moet zijn of om kwart over zes ergens op een tochtige bouwplaats. Dat valt veel jongens erg tegen. En als het dan ook nog gaat
94
1989 Het einde van de Koude Oorlog met op 9 november 1989 de val van de Berlijnse Muur.
Homij 125.indd 94
27-11-2006 15:04:16
vriezen, gaan ze liever vakken vullen in een warme supermarkt.’ Maar de uitval komt volgens Smit ook door de verminderde aandacht voor de sociale verhoudingen. ‘Op school en thuis staan deze jongens er veel meer alleen voor dan vroeger. Niet alle jongeren hebben een veilige thuisbasis maar komen uit gebroken gezinnen en op school is er ook veel te weinig aandacht voor hun welzijn. Het zijn allemaal pubers op zoek naar hun eigen identiteit. Als je ze daar niet in begeleidt, dan kunnen ze ontsporen. Wij nemen de jongens bij de hand en geven ze een plek in de maatschappij. Wij brengen ze normen, waarden en sociale vaardigheden bij. Vaak willen ze namelijk wel, maar weten ze niet zo goed hoe.’
Pelpinda’s De sociale component binnen ROI is dus groot en in hun begeleiding gaan de medewerkers ver. Soms heel ver. ‘Wij hebben een gezagsverhouding met de jongeren en de verantwoordelijkheid daar iets mee te doen. We zijn streng, maar rechtvaardig: één uur te laat op school, registreren we als één uur minder gewerkt. Als één van de jongens ontslagen wordt door een bedrijf, dan mag hij bij ons blijven, maar ik hou hem wel een spiegel voor en dan ben ik niet mild. Maar we laten ze niet vallen - nooit. We leren ze dat de sleutel in hun eigen broekzak zit.’ Bert Smit vertelt dat hij jongens uit de gevangenis heeft gehouden, van de drank afhielp en huisvestingsproblemen heeft helpen oplossen. Maar hij benadrukt dat het niet alleen maar jongens met problemen zijn. ‘Er zitten ook zat goudhaantjes bij hoor.’ Het belangrijkste wat Smit zijn leerlingwerknemens wil leren is trotsheid voor het vak. ‘Met trots,’ zo benadrukt hij, ‘kom je namelijk heel ver.’ Die liefde voor het vak moet je vroeg bijbrengen. Daarom nodigt ROI eens in de zoveel tijd leerlingen van de basisschool uit om op een
1990
95
Het bouwconcern Koninklijke Volker Stevin uit Rotterdam werkt aan de opbouw van een nieuwe installatiedivisie en neemt in 1990 HOMIJ over.
Homij 125.indd 95
27-11-2006 15:04:35
‘Er zitten vaak echte goudhaantjes tussen’ speelse manier met techniek in aanraking te komen. ‘Ik stel altijd één voorwaarde; dat één van de ouders of grootouders mee komen. Ik wil een beetje ouderwetse gezelligheid creëren. Samen iets maken, een gedeelde ervaring met mama, papa, oma of opa. Wij speelden vroeger met Mecano, dat deed je met elkaar. Tegenwoordig zitten ze allemaal achter de spelcomputer, dat is veel individueler. Ik koop dan altijd een grote zak pelpinda’s en dan gaan we met zijn allen rond de tafel zitten.’ Zijn ogen beginnen te glimmen als hij er over praat.
Normprofiel Naast zorg voor de jongens in het vak staat de klant bij ROI hoog in het vaandel. ‘Vóór 2010 willen we de klantvraag in kaart hebben gebracht. We vragen elke klant een profiel van hun toekomstige werknemer te schetsen. Wat verwachten ze van zijn kennisniveau en technische vaardigheden, maar ook op persoonlijk vlak kunnen ze hun wensen uitspreken. Moet de jongen bijvoorbeeld extravert en open zijn? En wat wordt er verwacht van zijn communicatieve vaardigheden? Elke leerlingwerknemer krijgt een zogenaamd bedrijfsprofiel, zijn persoonlijke score wordt vervolgens in het profiel getekend en na elke beoordelingsronde aangepast. Het doel is dat aan het eind van de opleiding de persoonlijke score overeenkomt het bedrijfsprofiel van de klant. En als dat niet lukt dan kijken we of we een betere match kunnen vinden.’
96
Homij 125.indd 96
27-11-2006 15:04:36
97
Homij 125.indd 97
27-11-2006 15:04:40
Bjorn Wassenberg werkt maar gaat ook nog naar school:
‘Ik vind die afwisseling juist leuk’ Bjorn Wassenberg (18) is twee jaar geleden in dienst getreden bij ROI Utrecht, zijn leerbedrijf is HOMIJ Nieuwegein. De ene week werkt hij vier dagen en gaat hij één dag naar school voor theorie lessen en de andere week is hij drie dagen aan het werk en zit hij twee dagen op school. Eén dag theorie en één dag praktijk. De theorielessen worden door het ROC verzorgd en op het ROI wordt hij praktisch bijgeschoold. Over anderhalf jaar heeft hij zijn monteursdiploma maar hij wil eigenlijk verder studeren tot hij zijn Servicetechnicusdiploma heeft.
98
Homij 125.indd 98
27-11-2006 15:04:41
Je bent dus ambitieus ‘Ja best wel. Voeger vond ik het nooit zo leuk om te leren, maar nu weet ik waar ik het voor doe.’
Wat zou je dan het liefst willen? ‘Ik wil heel graag als zelfstandig servicemonteur aan de slag. Lijkt me lekker om mijn eigen gang te kunnen gaan.’
Zelfstandig? Wil je een eigen bedrijf beginnen? ‘Nee dat niet. Daar heb ik de diploma’s niet voor. Wel bij een bedrijf als HOMIJ, maar ik bedoel meer dat ik zelfstandig op storingen wordt afgestuurd. Nu loop ik altijd nog met mensen mee, maar het lijkt me leuk om in de toekomst alles zelf te doen en op te lossen.’
Kun je dat worden met je monteursdiploma? ‘Nee dan moet ik nog vier jaar doorstuderen voor mijn Servicetechnicusdiploma.’
Is dat niet lang voor iemand die niet zo van leren houdt? ‘Ja het is wel lang, maar ik vind die afwisseling wel leuk. En ik wil het erg graag.’
Door wie word jij beoordeeld? ‘Een keer in de drie a vier maanden komt mijn begeleider van ROI bij HOMIJ langs en dan krijg ik een beoordeling.’
En? Zijn ze een beetje tevreden over je? ‘Over het algemeen wel. Op sociaal gebied scoor ik altijd zeer goed, maar ik ben wel een beetje slordig.’
Oh? En dat voor een elektrotechnicus? Lacht: ‘Tja ik ben gewoon vrij makkelijk. Als ik een kruiskopje moet losdraaien en ik heb een platte
99
schroevendraaier in mijn hand dan doe ik het daar mee, maar dat moet natuurlijk eigenlijk met een kruiskopschroevendraaier.’
Homij 125.indd 99
27-11-2006 15:04:41
Paleiskwartier
op de WKO aan te sluiten werkt de vijver als enorme zonnecollector, blijft het water koel en wordt een
Op weg naar optimaal leefklimaat
waterzuivering uitgespaard.
Aan de westzijde van het centraal station in Den Bosch
VWDEC van concept tot beheer
is een heel nieuw stadsdeel verrezen. De kantoren (180.000 vierkante meter), appartementen (1.700
Innovatie en duurzaamheid dat is wat de dochters
stuks) en 35.000 vierkante meter voorzieningen in
van VolkerWessels bindt. Braas: ‘Met elkaar maken
het zogenoemde Paleiskwartier beschikken over
we de hardware van Nederland. De dochters zoeken
geavanceerde systemen om een optimaal leefklimaat
elkaar graag op. Er wordt kennis gedeeld binnen een
na te streven. Dit kost energie, veel energie. Aangezien
veel breder spectrum en dat is voor iedereen een aan-
we daar steeds bewuster mee om moeten gaan,
winst.’ Maatschappelijke opgaven als fileproblemen,
is het belangrijk dat er gezocht wordt naar duurzame
sociaaleconomische achterstandsgebieden en kli-
en milieuvriendelijke oplossingen. In het Paleiskwartier
maatwijzigingen kunnen niet meer opgelost worden
is dat gedaan door een collectief systeem voor warmte
vanuit één vakgebied. Maar combinaties van verschil-
en koude opslag (WKO) aan te leggen. 80 meter onder
lende vakgebieden leveren soms mooie bijdragen.
de grond liggen de in totaal tien opslagplaatsen voor
Zo heeft HOMIJ Technische Installaties bijvoor-
warm en koud water. ‘Nieuw zijn dit soort systemen
beeld met Aveco de Bondt een bedrijf opgericht dat
niet meer, maar we zijn dan ook weer tien jaar verder,
VWDEC heet noemen (VolkerWessels Duurzame
vertelt Gert-Jan Braas, directeur van ingenieursbedrijf
Energie Concepten). VWDEC initieert energie
Aveco de Bondt. ‘Destijds was de collectieve WKO
projecten en maakt ze realiseerbaar. ‘Het toepassen
uniek in z’n soort.’
van duurzame energie concepten bij de ontwikkeling van vastgoed was in onze ogen zowel technisch
100
In het Paleiskwartier heeft Aveco de Bondt de aanzet
als financieel haalbaar. Ondanks het Verdrag van
gegeven voor de innovatieve WKO, samen met
Kyoto (CO2-reductie) en stimuleringsmaatregelen
HOMIJ de technische ontwikkeling aangestuurd en
vanuit de overheid bleef de echte doorbraak uit.
ook het project- en contractmanagement voor het
Oorzaak hiervan was dat de hogere initiële investe-
energiesysteem verzorgd. Kenmerkend voor deze
ringen terugverdiend moesten worden door middel
dochter van VolkerWessels is dan ook dat zij meer
van exploitatie. Dit paste niet binnen de gangbare
in huis heeft dan techniek alleen. ‘We hebben ook
financiële kaders van ontwikkelaars en beleggers.’
specialisten op economisch en juridisch gebied
Met de oprichting van VWDEC wordt deze impasse
en op het gebied van regelgeving en contract
opgeheven. VWDEC initieert, ontwikkelt en exploi-
management bijvoorbeeld. Daardoor kunnen we op
teert de duurzame energie concepten, brengt de
verschillende niveaus adviseren en gaan we probleem
benodigde technologie, financiering, realisatie en
oplossend te werk, net dat stapje meer.’ Zo ook in
beheer en onderhoud samen, en verlost de ontwik-
het Paleiskwartier. Boven op de bijna 400 meter lange
kelaars van hun zorgen over extra investeringen die
parkeergarage ligt een 40 centimeter (on)diepe
terugverdiend moeten worden in de exploitatiefase
vijver met een zwarte onderlaag. Behalve een mooie
van het vastgoed. ‘Op deze wijze dragen we met
weerspiegeling en stedelijke uitstraling zorgt dit ook
oplossingen als VWDEC bij aan maatschappelijk
voor een snelle opwarming van het water en voor
gewenste ontwikkelingen (lager energieverbruik,
bacterie- en algengroei. Door het rondgepompte
hoger comfortniveau) tegen acceptabele kosten
water van de fonteininstallatie via een warmtewisselaar
waarbij we zelf onze eigen business initiëren.’
1992
Homij 125.indd 100
oprichting van de Europese Unie
1993 27-11-2006 15:04:52
Mobiele telefonie beperkte zich begin jaren negentig tot zakenlieden, binnenvaartschippers en beroepschauffeurs. De start van het GSM-netwerk in 1993 was het begin van een stijging die er voor zorgde dat in 2006 het grootste deel van de Nederlanders een mobiele telefoon bezit.
Homij 125.indd 101
1997
101
In 1997 bundelen het vooral in de infrastructuur actief zijnde Koninklijke Volker Stevin en het in bouw- en vastgoed gespecialiseerde Kondor Wessels hun krachten en ontstaat Koninklijke Volker Wessels Stevin nv. In 2002 wordt de handelsnaam VolkerWessels ge誰ntroduceerd.
27-11-2006 15:05:00
102
Homij 125.indd 102
27-11-2006 15:05:05
Zonneweg Uitdaging om te vernieuwen ‘De kracht van innovatie.’ Dat is de leus van grond- en wegenbouwbedrijf KWS. 20 procent van al het asfalt in ons land wordt door deze dochter van VolkerWessels aangelegd. ‘In ons eigen laboratorium bestuderen we het gedrag van materialen en testen we nieuwe mengsels. Daarnaast houden we de ontwikkelingen in het buitenland sterk in de gaten en zijn wij dikwijls de eersten die iets nieuws op de Nederlandse markt brengen, zoals bijvoorbeeld een asfaltmachine die twee lagen in één keer kan aanbrengen.’ Henk Dijkink is senior consultant bij KWS en voelt zich daar als een vis in het water. ‘Er zijn veel mogelijkheden om nieuwe projecten te ontwikkelen en we worden steeds uitgedaagd om onze eigen producten te vernieuwen.’
Zo stond Dijkink ook aan de wieg van het Zonnewegsysteem: een systeem dat warmte aan het asfalt onttrekt. ‘Asfalt kan op een warme zomerdag temperaturen van tegen de 60 graden aannemen; allemaal gratis energie’. Dijkink is specialist in geluidsreducerend asfalt, maar draagt alles wat met energiebesparing en duurzaamheid te maken heeft een warm hart toe. De Zonneweg is dan ook een project dat helemaal op zijn lijf is geschreven. ‘Het asfalt als zonnecollector was op zich niet zo nieuw, maar wij hebben een systeem bedacht waardoor het water niet door buizen loopt, maar door een watervoerende laag in het asfalt zelf. Dit is veel goedkoper, en het water neemt sneller de temperatuur van het asfalt aan.’ Samen met KEMA heeft KWS dit product ontwikkeld, geheel in eigen beheer want een opdrachtgever was er nog niet. Juist dat eerste product verkopen is moeilijk. ‘Het kip en ei effect,’ noemt Dijkink dat. ‘Geïnteresseerde opdrachtgevers haakten af omdat ze eerst een voorbeeldproject wilden zien. Daarom hebben we ervoor gekozen om het systeem samen met HOMIJ voor één van onze eigen kantoorpanden van VolkerWessels aan te leggen.’ Na een wat moeizame start begint het nu dan toch te lopen. ‘Door de aangepaste Energie Prestatie Norm, waardoor er nog energiezuiniger gebouwd moet worden, krijgen we steeds meer vragen over de Zonneweg.’
Het zonnewegsysteem Tussen twee lagen dicht asfalt wordt een laag ZOWAB(Zeer Open Watervoerend Asfalt Beton) aangebracht. Deze watervoerende laag bestaat uit speciaal asfalt met een hoog percentage holle ruimte. Dit is nog niet zo eenvoudig, omdat juist water de kwaliteit van het asfalt aantast. Voor de ZOWAB wordt een bitumen gebruikt dat de steentjes in het asfalt tegen die aantasting van het water beschermt. Via een distributiebuis wordt water aan de hoge zijde van de weg in de ZOWAB-laag gebracht. Dat gebeurt onder een zeer lage overdruk. Door het afschot van de weg (circa 2 procent) stroomt het water naar de lage zijde. Daar wordt het opgevangen en naar een warmtewisselaar geleid. KWS en KEMA dragen zorg voor het systeem in het asfalt en alles wat daarbuiten valt neemt HOMIJ Technische Installaties voor zijn rekening.
Homij 125.indd 103
103
27-11-2006 15:05:05
104 Homij 125.indd 104
27-11-2006 15:05:20
kanaaltunnel kanaaltunnel kosten ruim 21 miljard dollar totale lengte: 50 kilometer, lengte onder water: 38 kilometer
gemiddelde diepte: 45 meter onder zeebodem
start bouw: 1986, opening: eind 1994 8 miljoen kubieke meter uitgegraven grond, 2.400 ton grond per dag
reisduur 20 minuten, materiaal: staal en beton
18 ontwikkelstudies naar binnenwanden 13.000 ingenieurs, technici & arbeiders 11 tunnelboormachines
recordsnelheid 426 meter per boor per week
kanaaltunnel Homij 125.indd 105
105 27-11-2006 15:05:28
een nieuwe toekomst een nieuwe toekomst Groot-Brittannië met de rest van Europa te verbinden is al ruim 200 jaar oud. Eén van de eerste voorstellen dateert uit 1802. De Franse ingenieur Albert Mathieu-Favier
De wens om
maakte een ontwerp voor een, met olielampen verlichte, tunnel onder het kanaal. Passagiers zouden met paard en wagen door de tunnel rijden en een eiland halverwege zou voor de benodigde rust en zuurstof voor de paarden zorgen. Een tiental voorstellen later, waaronder het afgewezen idee voor een drijvende stalen buis, wordt in
Chunnel . De Kanaaltunnel is een
1986 pas echt begonnen met de bouw van de
50 kilometer lange tunnel ter hoogte van de straat van Dover, onder het Engelse Kanaal,
die Folkestone in Engeland met Calais in Frankrijk verbindt. Een megaproject met een megabudget. 80 procent meer dan
10 miljard pond. Het is de op één na langste treintunnel ter wereld, maar wat betreft het ondergrondse deel van 39 kilometer is het de wereldrecordhouder.
begroot kostte het project ongeveer
In 1986 werden aan beide zijden van het water de eerste
reusachtige tunnelboormachines
de grond in gestuurd. Tijdens de bouw snelden zowel Frankrijk als Groot-Brittannië vooruit om te zien welk land als eerste in het midden zou aankomen. De Engelsen waren met een boorsnelheid van 150 meter per week sneller dan de Fransen, die in dezelfde tijd ‘slechts’ 110 meter aflegden. 4 miljoen kubieke meter uitgegraven kalksteen verder waren de Engelsen dan ook de eersten die het middelpunt bereikten.
Zeven jaar lang werkten er
15.000 mensen aan de bouw van de oversteek, die gemiddeld 45 meter onder de
zeebodem gelegen is. De Kanaaltunnel bestaat eigenlijk uit drie naast elkaar gelegen tunnels: twee spoortunnels voor verkeer en een derde tunnel die voor onderhoud en noodgevallen wordt gebruikt. De eerste twee tunnels zijn 7,7 meter hoog en liggen op 30 meter afstand van elkaar.
Bussen, auto’s en vrachtwagens worden met pendeltreinen van
4,5 meter breed en met een snelheid van 160 kilometer per uur door de tunnel vervoerd. Passagiers kunnen gebruik maken van de
hogesnelheidstrein tussen Londen en Brussel en Parijs. De derde
tunnel is 4,8 meter hoog en ligt tussen de overige twee in. Om de 375 meter is er een zijweg die de drie tunnels verbindt, zodat onderhoudswerkers bij de rails kunnen komen en in geval van nood de derde tunnel als
vluchtroute
kunnen gebruiken. Aan het eind van elke tunnel zijn er enorme ruimtes waar de treinen naar het andere spoor kunnen oversteken. De druk die zich aan de voorkant van de trein opbouwt wordt via buizen en enorme afzuiginstallaties afgevoerd. Langs de rails lopen buizen gevuld met koud water om de warmte af te voeren die wordt op gewekt door de luchtweerstand.
De bouw van de tunnel is niet alleen één van de sterkste staaltjes ingenieurswerk van de laatste decennia, maar heeft Groot-Brittannië ook letterlijk groter gemaakt. De 4 miljoen kubieke meter aan Engelse zijde uitgegraven grond werd in de kleine kustmeertjes bij de Shakespeare Cliffs gestort en zorgde ervoor dat Groot-Brittannië met bijna Het nieuwe stukje Engeland, bekend onder de naam
37 hectare groeide.
Samphire Hoe, is verder ontwikkeld en is tegenwoordig een
populaire wandel-, vis- en picknickplek.
106 Homij 125.indd 106
een nieuwe toekomst 27-11-2006 15:05:34
107 Homij 125.indd 107
27-11-2006 15:05:39
1999-2000
AKN-kantoor omroepgebouw met allure Het grootschalige studiocomplex is grotendeels ondergronds aangelegd zodat het pand niet detoneert in de fraaie parkachtige Hilversumse omgeving. HOMIJ Technische Installaties heeft als hoofdaannemer het complete installatiewerk uitgevoerd.
108 Homij 125.indd 108
27-11-2006 15:05:57
‘Kwaliteit, Arbo en milieu worden steeds belangrijker’
Hiervoor is wel een cultuurverandering nodig geweest: ‘Natuurlijk was er op de werkvloer eerst argwaan, maar dat is al weer lang geleden. Zo zijn bijvoorbeeld met betrekking tot veiligheid de veiligheidshelm en de veiligheidsschoenen heel gewoon geworden. In het kader van kwaliteit controleert men beter zijn eigen werk en legt men de
‘Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM) zijn binnen de
resultaten vervolgens vast, zodat de kwaliteit ook
installatiebranche een steeds belangrijkere rol
op een later tijdstip aantoonbaar is. Het invoeren
gaan spelen. En dat zal ook in de toekomst alleen
van deze zaken is denk ik wel goed gelukt.’
nog maar toenemen.’ Dat zegt Frank Thoonen, manager kwaliteit- arbo en milieu bij HOMIJ. Sinds 1994 is de onderneming ISO-gecertificeerd
Toolbox meetings
en voldoet HOMIJ ook aan de Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers (VCA).
Binnen HOMIJ worden maandelijks zogenoemde
Daarnaast is HOMIJ voor nog een aantal andere
toolbox meetings gehouden. Deze meetings,
regelingen gecertificeerd, waaronder: KOMO-Instal,
die oorspronkelijk voortkomen uit VCA, zorgen
SCIOS, STEK en de regeling Brandmeldinstallaties.
ervoor dat medewerkers even een moment de tijd
‘De certificatie van de regelingen betekent een
krijgen en nemen om met elkaar te praten over zaken
verankering van KAM binnen de organisatie.’
als veiligheid, arbeidsomstandigheden en milieu. Daarnaast is er voor KAM een rapportagesysteem.
Regelgeving, Nederland lijkt er gek op. Hoewel er
Hierin worden de KAM-prestaties van de projecten
momenteel, met de aanpassing van de Arbowet,
en bedrijfsonderdelen vastgelegd. Deze prestaties
een flinke dereguleringsslag aan de gang is, zal het
worden in diverse vergaderingen besproken met
aantal regels in de nabije toekomst niet verminderen.
als doel de organisatie te verbeteren en ervoor te
‘Daar kun je moeilijk over blijven doen, maar daar
zorgen dat de opdrachtgever daadwerkelijk krijgt
schiet niemand iets mee op. Het is beter dat het
wat hem is beloofd. ‘Het moet’, zo waarschuwt
bedrijf hierop anticipeert en tijdig onderzoekt
Thoonen, ‘natuurlijk niet te bureaucratisch worden.’
hoe het zo praktisch mogelijk omgaat met deze
In de nabije toekomst verwacht hij de nodige
(toekomstige) regels.’
technische innovaties als het gaat om de wijze
Volgens Thoonen heeft VCA Nederland een stuk
van rapporteren. ‘Ik ben er zeker van dat controle-
veiliger gemaakt. ‘En als we het hebben over ISO,
resultaten straks op de werkvloer via bijvoorbeeld
dan kunnen we gerust stellen, dat de regels om dit
een PDA draadloos in een centrale database worden
certificaat te behouden, gezorgd hebben voor meer
ingevoerd en dat er voor de rapportage alleen nog
structuur binnen de organisatie.’
maar een druk op de knop nodig is.’
Adviseur: Ketel Raadgevende Ingenieurs bv | Engineering: HOMIJ Technische Installaties bv | Realisatie: HOMIJ Technische Installaties bv | U i t v o e r i n g s p e r i o d e : 1999 - 2000 | Aanneemsom: ƒ 30.000.000,- | We r k z a a m h e d e n : C o m p l e t e r e a l i s a t i e : E + W i n s t a l l a t i e , m e e t - e n regel-, sprinkler- en data- en telecominstallaties | Uitgevoerd door: H O M I J r e g i o We s t / Midden
109
Homij 125.indd 109
27-11-2006 15:05:59
C
Een wenkend perspectief Hoe zal de wereld van de elektro-installatietechniek er over een kwart eeuw, dus bij het 150-jarig bestaan van HOMIJ er uit zien? Volgens Titia Siertsema, algemeen directeur van brancheorganisatie UNETO-VNI en Herman Hazewinkel, bestuursvoorzitter van VolkerWessels, een lastig te beantwoorden vraag: ‘We hebben te maken met een markt die buitengewoon dynamisch is en waar de ontwikkelingen zo snel gaan, dat ik grote moeite heb om zo’n voorspelling te doen’, zegt Hazewinkel. Siertsema heeft op haar beurt een sector voor ogen die sterk dienstverlenend is en waarbij een aantal partijen op Europese schaal werken. Kortom, een verhaal over de toekomst zonder voorbij te gaan aan het verleden en heden.
Het uitzicht van de directiekamer op de vijftiende etage van het concernkantoor van VolkerWessels in Rotterdam is fenomenaal. Een prima plek dus voor zijn bespiegeling over de toekomst vindt ook Herman Hazewinkel: ‘Ik ben van mening’, zo trapt hij af, ‘dat wij ons na de kosten- en kenniseconomie, nu opmaken voor de zogenoemde kanseneconomie waarbij het vooral gaat om ondernemersschap. En dat betekent inzetten op innovatie en het leggen van verrassende verbindingen en het maken van juiste combinaties. Dan denk ik daarbij aan marktinnovaties op terreinen zoals mobiliteit, vergrijzing van de samenleving, de veranderingen voor de woonomgeving en wat technologie daartoe kan bijdragen. Wij zijn’, benadrukt Hazewinkel, ‘natuurlijk van oorsprong altijd een sector geweest die gewend is uit te voeren wat de klant of opdrachtgever voorschrijft. Dat is al wat veranderd maar dat gaat in de komende jaren nog meer veranderen. Dan is het dus niet meer dat een opdrachtgever met een bestek voor een gebouw komt waarin bijvoorbeeld tot achter de komma staat aangegeven hoeveel lichtpunten, merk en type armaturen, en aantal pc-aansluitingen er moeten komen. Nee, dan wordt de vraag neergelegd: ‘Ik wil een compleet kantoor en dit is mijn budget’. Dan is het aan ons, de sector, om dat te realiseren. Design, construct en focus op levensduurkosten in plaats van investeringskosten, daar gaat het dan om. En dat vraagt niet alleen een geheel andere manier van denken maar ook van werken.’
2001
op dinsdag 11 september 2001 vinden terroristische aanvallen plaats op het World Trade Center in New York en het Pentagon in Washington DC 110 Homij 125.indd 110
2002
de invoering van de euro
27-11-2006 15:06:10
PERSPECTIEF
CTIEF
2003
Wind is tegenwoordig big business en HOMIJ bouwt mee aan een schone toekomst. Homij 125.indd 111
111 27-11-2006 15:06:23
Bouwkolom In Zoetermeer is de brancheorganisatie UNETO-VNI gevestigd. Deze ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel vertegenwoordigt ruim 5.500 ondernemingen en is daarmee één van de grootste werkgeversorganisaties van Nederland. Algemeen directeur Titia Siertsema wijst naar de wanden van de vergaderzaal. ‘Zie jij hier ergens een lichtschakelaar zitten?’ En inderdaad nergens is een schakelaar te vinden en dan realiseren we ons, dat het licht bij binnenkomst aansprong. ‘Het is natuurlijk maar een simpel voorbeeld’, zegt Siertsema, ‘maar op het gebied van installatietechniek kan nu al ongelofelijk veel. Zaken die het woon- maar ook het werkcomfort aanzienlijk verbeteren. Het wordt alleen nog nauwelijks toegepast omdat de consument daar vaak geen weet van heeft. En dat,’ zo benadrukt zij, ‘komt weer door de huidige positie die wij binnen de bouwkolom innemen. Dat is toch vaak die van de onderaannemer, die pas om het hoekje komt kijken als de electra en cv-installatie moeten worden aangelegd. Ik voorzie dat wij in de toekomst in de bouwkolom zullen opschuiven. Maar dat vergt van de branche dat er keuzes moeten worden gemaakt. De installateur zal zich, veel meer dan nu nog het geval is, moeten verdiepen in de wensen van de klant. Dat betekent beter communiceren met de klant en dat kan natuurlijk pas weer als hij voorin de kolom zit. Maar ik voorzie dat we hiervoor een lange adem moeten hebben.’
Te c h n i s c h d i e n s t v e r l e n e r Voor Hazewinkel is deze wens niet nieuw. ‘Ik ken de discussie. Welke positie neem je in binnen de bouwkolom of, zoals ik het noem, de waardeketen lopend van concept, ontwerp, risicodragend ontwikkelen en uitvoeren, tot en met beheer. Misschien wijzigt het al iets wanneer je andere namen voor oude begrippen zoals ‘onderaannemer’ verzint. Die bouwkolom wordt naar mijn idee ook te horizontaal benaderd, dus naar type bedrijven terwijl je nou juist een integratie moet nastreven. Ik voel wel wat voor die term van technisch dienstverlener.’ Siertsema voert daarbij aan dat een stevigere plek van de installatiebranche ook vanuit economisch oogpunt aanwezig is. ‘Het zal de techniek en de toepassingen daarvan een stuk verder brengen. Dat betekent vervolgens ook dat wij als branche niet meer alleen over techniek praten, maar ook aan kunnen sluiten bij maatschappelijke discussies als de vergrijzing, veiligheid en duurzaamheid. Een goed voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld het convenant dat wij hebben
2000-2003 112 Homij 125.indd 112
Van Nelle fabriek 27-11-2006 15:06:29
gesloten met de zorgsector. Doel hiervan is om te kijken welke oplossingen domotica kan bieden voor de zorg. Door middel van ‘best practices’ zal ook aandacht worden besteed aan betere standaardisering van systemen en technieken. Wat ik ermee wil zeggen is dat door zo’n samenwerking, beide partijen beter kunnen inspelen op de maatschappelijke, zorginhoudelijke, bouwkundige en technologische ontwikkelingen die de toekomst van wonen en zorg zullen bepalen. Voordeel is ook dat de branche leert van de cultuur waarbinnen zorginstellingen werken.’
To e k o m s t b e e l d De installatiebranche zal zich dus meer gaan ontwikkelen als dienstverlener? Siertsema knikt bevestigend. ‘Dat weet ik zeker. Ik voorzie voor de toekomst een tweetal sporen. Je hebt landelijk opererende bedrijven die ook op Europese schaal bezig zijn. Dat zijn bedrijven met specialistische technieken gericht op ontwerp en beheer. En daarnaast de wat meer regionaal georiënteerde ondernemingen die vooral consumentgericht zijn.’ Hazewinkel zegt het niet zo scherp gescheiden te zien. ‘Ik denk dat het wat diffuser is. Je zult waarschijnlijk wel een groep bedrijven hebben in het topsegment die vooral de professionele opdrachtgever bedient, daarnaast een groep die meer gericht is op consumenten en tenslotte een aanzienlijke groep die voor opdrachtgevers in het middensegment werkt en zich ook bezighoudt met zaken als gebouwbeheer en onderhoud. Ik zie dus meer een driedeling dan een tweedeling. En als je mij vraagt waar HOMIJ zich dan in bevindt, dan zeg ik zowel in het top- als middensegment. Daarnaast speelt HOMIJ natuurlijk ook een rol op het gebied van infrastructuur.’
Zw a r t e b l a d z i j d e Voor beiden staat vast dat de elektro-installatiebranche zich nog professioneler zal ontwikkelen. ‘En dat heeft weer te maken’, aldus Hazewinkel, ‘met wat ik al eerder zei over de veranderende vraag aan de bedrijven. Om die goed te kunnen beantwoorden is niet alleen technologie, maar ook het vinden van innovatieve oplossingen noodzakelijk om tot nieuwe concepten en systemen te komen.’ Meer openheid en transparantie naar de markt is daarbij een voorwaarde. ‘Daar zijn we natuurlijk door de parlementaire bouwenquête wel achter gekomen’, merkt de bestuursvoorzitter fijntjes op. Een zwarte bladzijde die in de ogen van Siertsema zijn uitwerking op de branche niet heeft gemist. ‘De bouw stond natuurlijk bekend om zijn gesloten cultuur en je ziet dat daar sinds de bouwfraude beweging in is gekomen. Het is natuurlijk een pijnlijke affaire geweest die voor niemand leuk was. Maar wat je nu ziet is dat bedrijven sindsdien een stuk professioneler zijn geworden. Men is met beide benen op de grond gekomen en er wordt nu over de inhoud gepraat, over zaken als prijs en kwaliteit. De luiken zijn opengegooid.’ Hazewinkel: ‘We zijn een enorme transitie gestart. Een fundamentele verandering waardoor de sector in vele opzichten volwassen is geworden.’
Nieuwe bestemming Van Nelle fabriek | Optimaal binnen klimaat in historisch pand | Opdrachtgever: Kondor Wessels Ontwerpfabriek b.v. | Structuurplan: Climatic Design Consult | Engineering: HOMIJ Technische Installaties bv | Uitvoeringsperiode: 2000 - 2003 | Aanneemsom fabrieken: ƒ 15.385.000,- | Uitgevoerd door: HOMIJ Technische Installaties bv Homij 125.indd 113
113 27-11-2006 15:06:37
114 Homij 125.indd 114
27-11-2006 15:06:52
Scholing Kijkend naar de toekomst zegt Hazewinkel in elk geval wel revival van technische beroepen te verwachten. Ook Siertsema verwacht dat over enkele jaren ‘de maatschappij hiervoor respect zal hebben’. Beiden zijn het erover eens dat daar op dit moment nog niet of nauwelijks sprake van is. Hazewinkel: ‘De situatie is op dit moment zorgelijk en lijkt vooralsnog alleen maar zorgelijker te worden. Het is duidelijk dat de jeugd technische opleidingen massaal links laat liggen. En dan heb ik het niet alleen over het ambacht maar ook over banen als werkvoorbereider, technisch ontwerper, projectleider noem ze allemaal maar op. Daar moet echt iets aan worden gedaan. Er moet een verbreding van de MBO en HBO opleidingen komen, maar we moeten als sector ook een wenkend perspectief bieden. Dat betekent meer gevarieerdheid in de werkzaamheden en de jeugd ook daadwerkelijk de kans geven en dan niet alleen op de bouwplaats of in de meterkast, maar ook op beslissende functies.’ Siertsema verwijst naar dit jaar, 2007, dat is uitgeroepen tot het Jaar van de Techniek. ‘We moeten alle initiatieven bij elkaar trekken om de instroom in technische beroepen te vergroten. Techniek moet naar mijn gevoel ook meer in het reguliere leerproces een plek krijgen. Waarom bijvoorbeeld niet naast de Cito-toets op de basisscholen ook een technische toets? Wanneer ouders zien dat hun kinderen daarin uitblinken kan het een overweging zijn om ze daarin te stimuleren.’ Zowel Hazewinkel als Siertsema zijn het er over eens dat het imago van technische beroepen of überhaupt het werken in de bouwsector niet geweldig is. ‘We moeten meer trots uitstralen’, zegt Siertsema. ‘En laten zien’, voegt Hazewinkel daar aan toe, ‘dat het vak mooier en uitdagender is geworden en dat ook de arbeidsomstandigheden in de afgelopen decennia enorm verbeterd zijn. Ga nu eens op een bouwplaats kijken en vergelijk dat met tien jaar geleden. Het is écht een wereld van verschil.’
115 Homij 125.indd 115
27-11-2006 15:06:59
De houdbaarheidsdatum van toekomstvisies ‘Ik denk dat er wereldwijd een markt is voor misschien vijf computers.’ Een weinig profetische maar inmiddels beroemde uitspraak uit 1943 van Thomas Watson, toenmalig directeur van IBM. Het tijdschrift ‘Popular Mechanics’ vulde hem aan met de voorspelling dat er ooit een computer zou komen die ‘maar’ 1.500 kilo zou wegen. Trendwatching en toekomstvisies winnen vooral
briljante consumentenvoorspellingen. ‘De toekomst’,
de laatste jaren aan populariteit, maar werden een
zo schreef hij, ‘zou getuige zijn van airconditioning,
aantal eeuwen geleden ook al toegepast. Zo deed
internationale telefoons, kleurenfotografie, diepvries-
bijvoorbeeld de filosoof Joseph Glanvill in 1661 al
maaltijden, medicijnpleisters, sneeuwwagens, wind-,
een opvallend rake voorspelling: ‘Voor hen die na
getijde- en zonne-energie en gedurende het hele jaar
ons komen is het misschien net zo gewoon om
alle soorten fruit’. Het meest verbazingwekkend is
een paar vleugels te kopen om naar de verste uit-
echter Watkins voorspelling dat ‘mensen en dingen
hoeken te vliegen als het nu is om voor het maken
van allerlei aard door middel van camera’s en
van een reis een paar rijlaarzen aan te schaffen.
elektrische verbindingen duizenden kilometers
Hierdoor zou het zelfs kunnen dat over een paar
verderop op schermen in beeld kunnen worden
eeuwen een reis naar de maan niet veel gekker zal
gebracht.’ De Britse econoom John Mayard Keynes
zijn dan naar Amerika.’
voorspelde, ook aan het begin van de 19e eeuw,
Aan het einde van de negentiende eeuw, toen het
zelfs e-commerce: ‘Inwoners van London kunnen
voorspellen van de toekomst steeds meer in
in de toekomst vanuit bed, telefonisch producten
zwang raakte, beschreef Jules Verne bijvoorbeeld
van over de hele wereld bestellen en met redelijkheid
hoe in het jaar 2.000 muziekuitvoeringen via een
hun vroege bestelling op hun stoep verwachten.’
draad, van de artiest naar piano’s over de hele wereld
Huidige internetshoppers zullen Keynes vooruit-
verstuurd zouden kunnen worden. MP3 muziek
ziende blik bewonderen, maar betreuren dat zijn
op het internet werkt niet helemaal hetzelfde maar
‘tot aan de drempel’ helaas vaak nog wat verder
wijkt er eigenlijk weinig vanaf. Ook de journalist
moet worden uitgewerkt.
John Elfreth Watkins deed in 1900 een aantal
2004-2005
Warmte Krachtkoppelingscentrale 116 Homij 125.indd 116
27-11-2006 15:07:07
Zaagsel en houtpulp kunnen worden omgezet in zoet voedsel en afgedankte papieren tafelkleden worden door chemische fabrieken gekocht om snoep van te maken.’
Visies uit 1950 die meer de toekomstige spijker op zijn kop sloegen, waren de voorspellingen die beschreven dat iedereen een televisie zou hebben
Toekomst de afgelopen vijftig jaar
die aangesloten was op de telefoon om zo degene met wie je belde ook te kunnen zien. ‘Zakenmannen
In de tweede helft van de 20e eeuw ontwikkelt
zullen gebruik maken van televisievergaderingen en
het schrijven van toekomstscenario’s en voor-
de meeste boodschappen worden via de televisie aan-
spellingen zich verder richting een geaccepteerde
geboden en aangeschaft.’ ‘Vergevorderde kennis van
wetenschap. Ondanks de steeds degelijkere aanpak
het menselijke metabolisme, gecombineerd met de
blijken praktische toekomstvisies slechts deels
werking van hormonen zullen er in 2000 voor hebben
houdbaar en leveren in moderne ogen grappige
gezorgd dat ouderdom een gedegenereerde ziekte is
situaties op. Een artikel uit 1950 door een weten-
en dat rimpels, kraaienpootjes en een leerachtige huid
schappelijk redacteur van de New York Times
uitzonderingen zijn of tekenen van verwaarlozing.’
beschrijft de wonderen die we in de komende vijftig jaar te zien zullen krijgen: ‘Door de vooruitgang
Bijzondere tijd
in de scheikunde zal een huishouden in het jaar
Het weer is steeds preciezer te voorspellen, maar
2000 niet zo mechanisch zijn als je misschien
de voorspelde mogelijkheid noodweer om te leiden
zou verwachten. Afwasmachines ontbreken omdat
naar plaatsen waar ze geen schade aanrichten is
iedereen wegwerpborden gebruikt of het servies na
helaas nog toekomstmuziek.
gebruik oplost onder kraanwater van 120 graden
Evenals het verwijderen van ‘criminele genen’ door
Celsius. Schoonmaken van de huiskamer gebeurt
middel van genetische manipulatie, het eeuwige
met de tuinslang. En waarom niet? Meubels,
leven, tijdreizen, huishoudrobots, vliegende auto’s,
tapijten, gordijnen en krasvrije vloeren zijn alle-
intelligente en gevoelige computers en verhuizen
maal gemaakt van synthetische of waterbestendig
naar een andere planeet. Wetenschappelijk on-
materiaal. Een reusachtige föhn droogt alles weer,
derbouwde voorspellingen of visionair gevoel.
en een schoonmaakmiddel in het water lost het
Eén ding is zeker over de toekomst. Net zoals wij
achtergebleven vuil op.’ Koken als een kunst is
zeker weten dat we in een bijzondere tijd leven
alleen nog maar een herinnering in de gedachtes
en getuigen zijn van een spectaculair keerpunt in
van oude mensen. En doordat de bevolking sneller
menselijke verhoudingen, zo zullen de generaties
groeit dan het voedselaanbod, is er in 2000 veel
na ons daar even stellig van overtuigd zijn. Iedere
onderzoek gedaan naar principes die in het begin
generatie denkt hetzelfde en iedere generatie zit er
van de 20ste eeuw nog in de kinderschoenen stonden.
vervolgens altijd weer net een klein beetje naast.
Januari 2004 - december 2005 | Warmte Krachtkoppelingscentrale (WKK) Universiteit Utrecht | Opdrachtgever: Universiteit Utrecht | Adviseur: Eneco Energie Projecten | Architect: Zeinstra van der Pol | Uitvoeringsperiode: januari 2004 - december 2005 | Aanneemsom: € 6.500.000 | Werkzaamheden: elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties | Uitgevoerd door: HOMIJ Technische Installaties bv Homij 125.indd 117
117 27-11-2006 15:07:21
118 Homij 125.indd 118
27-11-2006 15:07:36
119 Homij 125.indd 119
27-11-2006 15:07:46
colofon HOMIJ 125 onzichtbaar onmisbaar is een uitgave van HOMIJ Technische Installaties bv ter gelegenheid van het 125-jarig jubileum van HOMIJ in 2007.
concept, ontwerp, uitwerking Baanbrekers bv, Amersfoort | www.baanbrekers.nl Karin Cools Ivo Tol
tekstredactie Rutten Communicatieadvies, Amsterdam | www.rutten.net Anna Borleffs Saskia van der Kam Hans Ouwerkerk
beeldmateriaal HOMIJ Technische Installaties bv, Nieuwegein Anton van Daal, Westzaan Zeeuwse Bibliotheek, Middelburg Algemeen Nederlands Persbureau ANP, Rijswijk BrunoStock, Deventer Bart Laurens, Amersfoort Karin Cools, Ermelo
druk Drukkerij Bakker, Baarn | www.bakkerbaarn.nl
uitgegeven door HOMIJ Technische Installaties bv
oplage 2.500 exemplaren eerste druk, december 2006 Copyright Š 2006, HOMIJ Technische Installaties bv
HOMIJ Technische Installaties bv postbus 1236, 3430 BE Nieuwegein | www.homij.nl
Homij 125.indd 120
27-11-2006 15:07:49
125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125
125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 1 125125 125125 1 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125
125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 125 5 2 125 1 5 2 1 125 5 2 125 1 5 2 125125 125125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125 25 125 125 125