4
) )300سێشه‌مم ه 2011/11/15
hewalusyaset.awene@gmail.com
هەنوکە
"ئه‌نقه‌ره‌و تاران گوێ له‌به‌رپرسان ی كورد ناگرن"
ی ژێر به‌ژێریان له‌گه ڵ توركیاو ئێران هه‌یه" "كاربه‌ده‌ستانی هه‌رێم كار ئا :ئاوێنه ی كه‌سایه‌تی ناسراوو په‌رله‌مانتار عێراق "د.مه‌حمود عوسمان" ئاماژ‌ه به‌وه ده‌كات كه ئه‌مه‌ریكا گه‌وره‌ترین ێ خه‌تاباره له‌وه‌ی پشتی توركیا ده‌گر ی له‌دژی كوردو ده‌ڵێت "كاربه‌ده‌ستان ی ئه‌نقه‌ره‌و تاران گوێ له‌به‌رپرسان كورد ناگرن ،گه‌ر گوێشیان لێبگرن به‌قسه‌یان ناكه‌ن". ی سه‌باره‌ت به‌و جموجۆڵ ه دیپلۆماسیی ه ماوه‌یه‌ك��� ه له‌الی���ه‌ن س���ه‌رۆكایه‌تی‌‌و حكومه‌ت���ی هه‌رێم���هوه ب���ۆ هه‌ریه‌ك له‌ت���اران‌و ئه‌نق���ه‌ره‌و واش���نتۆن ئه‌نجامده‌درێت ،د.مه‌حمود عوس���مان ی راگه‌یاند ك���ه هه‌رچه‌ند‌ه كه‌سایه‌تی ناسراوو په‌رله‌مانتاری عێراق به‌ئاوێن��� ه سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم‌و به‌رپرسانی كورد س���ه‌رۆكی هه‌رێ���م‌و به‌رس���انی كورد قسه له‌گه ڵ به‌رپرسان ی ی توركیاو ئێران چه‌ن���د بڵێن با كێش���ه‌كان به‌ئاش���ت ده‌كه‌ن ،ب���ه‌اڵم ئ���هو ده‌وڵه‌تان ه بڕیار چاره‌س���ه‌ر بكرێن ،گوێی���ان لێناگرن، ی خۆی���ان ده‌ده‌ن به‌پێ���ی به‌رژه‌وه‌ند ی ئه‌مان ،مومكین ه نه‌ك له‌سه‌ر خواست ی گوێی���ان لێبگرن ،ب���ه‌اڵم به‌رژه‌وه‌ندی ی بێت هه‌ر ئ���هوه ده‌كه‌ن، خۆی���ان چ ی "ده‌وڵه‌تان���ی توركیاو ئێران ئ���هو وت ی كورد ناگرن ،ئه‌گه‌ر گوێ له‌به‌رپرسان ی ی ئه‌مدوایی ه بڕوانن له‌دوای سه‌ردانه‌كه ی بارزانیی���هوه ب���ۆ توركی���ا بۆردومان توركیا بۆس���ه‌ر س���نوور ی ی هه‌رێم نه‌ك ته‌نانه‌ت ئێرانیش كه ئێستا تۆپباران كه‌م نه‌بووه‌ت���هوه ،به‌ڵكو توندتر بووه راگرتووه ،هۆكاره‌كه‌ی سوریایه ،چونك ه به به‌راورد به‌جاران". ی په‌كه‌كه له‌گ��� هڵ س���وریا مه‌رحه‌بای د.مه‌حم���ود ئاماژ‌هی به‌وه‌ش���كرد ك ه هه‌یه ،ئێرانیش ده‌یه‌وێ رژێمی سوریا
ی ی سه‌ردانه‌كه له‌دوا ی بارزانییه‌و‌ه ئه‌مدواییه ی بۆ توركیا ،بۆردومان ی توركیا بۆسه‌ر سنوور هه‌رێم نه‌ك كه‌م نه‌بووه‌ته‌وه ،به‌ڵكو توندتر بووه
فۆتۆ :ئەرشیف "د.مه‌حمود عوسمان" نه‌ڕوخێ ،لهبهرئهوه ئه‌و ش��� هڕو شۆڕ‌ه نه‌كه‌ن ،هۆیه‌كیش���ی ئه‌وه‌یه ئه‌مه‌ریكا له‌ناو خاكی تۆ ده‌دات ،شه‌ڕه‌كه له‌ناو ی تۆدایه ،ش���ه‌ڕه‌كه ئه‌گه‌ر له‌ناو ی خاك ی بۆ هه‌ڵكردوون ،به‌كه‌یف ی گڵۆپی سه‌وز وه‌س���تاوه ،وات���ه ئه‌وی���ش په‌یوه‌ند ی رۆ ڵ ی توركی���ا بوای��� ه ده‌تتوان به‌ئێم���هوه نییه ،ئه‌و ده‌وڵه‌تان ه چییان خۆیان ئیش ده‌كه‌ن ،ئه‌مه‌ریكا پش���تی خاك توركیا ده‌گرێ ،توركیاش پشتی ئێران ببینی‌‌و نه‌شبی به‌الیه‌ن ،به‌اڵم شه‌ڕه‌ك ه ی تۆیه، ی تۆیه ،په‌كه‌ك ه له‌خاك ده‌گرێ ،له‌هه‌مانكاتیش���دا به‌غداشیان له‌خاك ی ئێران دێن له‌ناو ی توركی‌‌و تۆپ ی فڕۆك ه له‌گه‌ڵه ،ئه‌وانیش حساب بۆ حكومه‌ت ی تۆ ئه‌ده‌ن ،له‌دێهاتی تۆ ده‌ده‌ن، به‌غ���دا ده‌كه‌ن ،به‌اڵم ك���ورد ئه‌وه‌ند‌ه خاك ی گرتووه ،ئیتر حسابی بۆ ناكه‌ن‌و به‌قسه‌شی ناكه‌ن" .ش���ه‌ڕه‌ك ه یه‌خه‌ی تۆ د.مه‌حم���ود ئه‌وه‌ش���ی به‌دوورزانی ك ه چۆن ده‌توانی بێالیه‌ن بیت؟!". ی ی حكومه‌ت ی كوردس���تان له‌م كێش���انه‌دا ئ���هو گرنگ���ی سیاس���ه‌ت هه‌رێم��� ی ك���ه به‌رامبه‌ر ی ل���ه‌وه‌دا بین ێ هه‌رێم��� ی گرتووه‌ت���هوه بتوان ك ه چ���وارده‌ور ی دروستیان ی "زۆر زه‌حمه‌ت ه به‌توركیا‌و ئێران هه‌ڵوێست ی "تا بێالی���ه‌ن ب���ێ‌‌و وت��� ێ هه‌ر ئهوه ده‌كه‌ن .ناوبراو وت بو ی ی سیاس���ه‌ت ی گۆڕین ی له‌م هه‌ب���ێ‌‌و هه‌وڵ ئێس���تا هه‌رێمی كوردستان نه‌یتوانیو‌ه هه‌رێمی كوردستان بێالیه‌نی خۆ ی كاریگه‌ریی له‌سه‌ر سیاسه‌تی ئه‌نقه‌ره‌و كێش���انه‌دا بپارێزێت ،چونك ه گرفته‌ك ه ئه‌نق���ه‌ره‌و ت���اران بده‌ن ،ب���هو پێیه تاران بكات ،گۆڕینی تیا بكات ،تا شه‌ڕ ئه‌وه‌یه توركیا یه‌كسه‌ر دێت لێتده‌دات ،گرفته‌ك���ه نه‌په‌كه‌كه‌ی���هو نه‌پ���ژاك،
ی ئه‌مه‌ریكا خه‌تاباره ،خه‌تابارێك گه‌وره‌شه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی پشتی توركیا زۆر ده‌گرێ ،به‌ڕاست‌و چه‌پ
گرفته‌ك ه له‌ئه‌نق���ه‌ره‌و تارانه ،ك ه دان به‌بونی ك���وردو مافه‌كانیان���دا نانێن‌و ی ی كێشه‌كه‌یه‌و ئه‌وان ه ئه‌مه‌ش ئه‌ساس ی ئه‌مه‌ن. ی ده‌ره‌نجام��� ت���ر هه‌م���وو ی من له‌مه‌دا د.مه‌حمود وتی "به‌ب���ڕوا ی ئه‌مه‌ری���كا خه‌تاب���اره ،خه‌تابارێك��� ی پشتی توركیا گه‌وره‌ش���ه ،لهبهرئهوه ی زۆر ده‌گرێ ،به‌ڕاست‌و چه‌پ .تۆ ناتوان ی تۆ داوا له‌په‌كه‌كه بكه‌یت ئێس���تا بڵێ ی تریش چه‌ك دانێ‌‌و شه‌ڕ مه‌كه ،الیه‌كه به‌فڕۆك ه بێ‌‌و لێتب���دات ،ئه‌گه‌ر توركیا ی حه‌ز له‌شه‌ڕ شه‌ڕ نه‌كات كورد به‌گشت ناكات شه‌ڕ ناكەن". ی ناوبراو ئاماژ‌هی به‌وه‌ش كرد ك ه گرفتێك ی دیك ه ئه‌وه‌ی ه سه‌رۆكایه‌تی‌‌و حكومه‌ت ی رۆشن‌و شه‌فافیان هه‌رێم سیاسه‌تێك ی تر به‌رامب���ه‌ر به‌ك���وردی پارچه‌كان��� ی ی "ش���ه‌فافیه‌ت به‌گشت نییه ،ئه‌و وت ی ئێم���ه‌دا به‌دیناكرێت ،چ له‌كاروب���ار ی به‌رامبه‌ر ب ه به‌غدا‌و چ به‌رامبه‌ر به‌كورد ی شه‌فاف پارچه‌كانی تر سیاس���ه‌تێك ی روونمان له‌ئارادا نییه ،سیاس���ه‌تێك نییه ،به‌رپرسانی كورد ك ه دێنه به‌غدا یان ده‌چنه ئه‌نقه‌ره‌و تاران‌و واش���نتۆن ی ئهوه بۆ خه‌ڵك بكه‌ن ك ه نایه‌ن باس��� چییان كردو چییان به‌وان وت‌و ئه‌وانیش ی ی رای گشت چییان به‌مان وت ،بۆ ئهوه بزانێت ك ه له‌و س���ه‌ردان‌و دانیشتنانه‌دا ی شه‌فافیه‌ت ه ی روویداوه ،ئه‌م نه‌بوون چ ئهوه ده‌رده‌خات ك ه به‌رپرس���انی كورد ی ژێر به‌ژێری���ان هه‌یه له‌گه ڵ ئه‌و كار پایته‌ختانه".
په‌كه‌كه :جارێكیتر ئاگربه‌ستی یه‌ك الیه‌ن ه راناگه‌یه‌نین ئا :یه‌حیا به‌رزنجی له‌م گفتوگۆیه‌دا به‌رپرسی راگه‌یاندن ی كه‌جه‌كه( ،رۆژ واڵتی) سه‌ردانه‌كه‌ی بارزانی بۆ توركیا هه‌ڵده‌سه‌نگێنێ‌‌و هه‌ڵوێستی په‌كه‌كه‌ش سه‌باره‌ت به‌و گۆڕانكاریانه ده‌رده‌بڕێ كه له‌سوریا به‌رده‌وامه ،ئه‌و ده‌ڵێت "ئه‌مه‌ریكا ده‌یه‌وێت دیموكراسی بۆ خۆرهه‌اڵتی ناوین مسۆگه‌ر بكات ،كه‌چی مافی خوراوی ئه‌و هه‌موو كورده‌ی توركیا نابینێت". ئاوێن���ه :س���ه‌ردانه‌كه‌ی ئه‌مدواییه‌ی بارزانی بۆ توركیاو لێدوانه‌كانی سه‌باره‌ت به‌په‌كه‌كه چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟ رۆژ واڵت :ئێمه سه‌ردانه‌كه‌ی بارزانی‌‌و لێدوانه‌كان���ی له‌به‌رامبه‌ر چاره‌س���ه‌ری پرس���ی كورد له‌كوردس���تانی باكوور ب���اش ده‌نرخێنی���ن ،ئێم���ه‌ش وه‌ك بارزان���ی ه���ه‌ر وه‌هامان وت���ووه ،كه چاره‌سه‌ری پرسی كورد له‌كوردستانی باكوور له‌ڕێگه‌ی دیالۆگ‌و رێگه‌چاره‌ی ئاشتیانه‌وه ده‌كرێت نه‌وه‌كو له‌ڕێگه‌ی شه‌ڕو كوش���تار ،له‌ڕوویه‌كی تریشه‌وه ئه‌و نزیكبونه‌وه‌یه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم‌و توركی���ا ئومێ���د ده‌كه‌ی���ن به‌قازانجی كه‌یسی ئاش���تی‌‌و چاره‌سه‌ری كێشه‌ی سیاس���ی كورد له‌توركیادا بكه‌وێته‌وه، به‌اڵم ئ���هوه توركیایه ئ���هو رێگه‌یه‌ی به‌س���ه‌ر خه‌باتی گه‌له‌كه‌مان���دا فه‌رز ك���ردووه ،ب���ه‌رده‌وام ئ���هو ده‌وڵه‌ته خه‌ریكی هێرش���كردن‌و زیندانیكردنی سیاس���ی كورده له‌ناو توركیادا‌و هه‌وڵ ئه‌دات جینۆس���ایدی گه‌لی كورد بكات له‌بێده‌نگییه‌ك���ی بێوێن���ه‌ی ئهوروپاو ئه‌مه‌ری���كان .ئه‌مه‌ری���كا ده‌یه‌وێ���ت دیموكراس���ی ب���ۆ خۆرهه‌اڵت���ی ناوین مس���ۆگه‌ر بكات ،كه‌چی مافی خوراوی ئه‌و هه‌موو كورده‌ی توركیا نابینێت ،ئه‌و واڵته ته‌نها چه‌ك‌و فڕۆكه‌ی سیخوڕی‌‌و ته‌كنه‌لۆجیا ده‌دات���ه توركیا ،تاوه‌كو ئێس���تا بۆ یه‌كجاریش موباده‌ره‌یه‌كی ئاش���تیخوازانه‌ی بۆ پرسی چاره‌سه‌ری كورد له‌توركیادا نه‌خستووه‌ته گه‌ڕ كه ئێمه به‌رده‌وام ئه‌و هه‌ڵوێس���ته‌ی ئه‌و واڵته زلهێزانه ره‌خنه ده‌كه‌ین. ئاوێن���ه :ئای���ا دوای ئ���هو لێدوانه‌ی بارزانی‌‌و ئه‌و هه‌وڵه دیپلۆماسییانه‌ش كه له‌نێوان په‌كه‌ك���هو توركیادا هه‌ن، ش���هڕو بۆردومانی ناوچه سنووریه‌كان كه‌متر بووه‌ته‌وه یان به‌پێچه‌وانه‌وه؟ رۆژ واڵت :توركی���ا نه ئۆپه‌راس���یۆنی راوه‌س���تاندووه نه هێرشكردن ،دوێنێ
فۆتۆ :یەحیا ئەحمەد چەند گەریالیەکی پەکەکە لەکاتی نانخواردندا لەبناری قەندیل بوو قه‌ندیلی به فڕۆكه بۆردومان كرد، بێت ،كورد به‌گشتی هه‌نگاوێكی مه‌زن رۆژانه تۆپ ده‌نێت به س���نوره‌كانه‌وه، ده‌هاوێت. له‌به‌رامب���ه‌ر هه‌رچییه‌ك ك���ه توركیا ئاوێنه :كه‌وابوو په‌كه‌كه‌‌و ئه‌و پارته‌ش ده‌ی���كات ده‌رهه‌ق ب���ه خه‌ڵكی كوردو له‌ن���او كۆنگ���ره‌ی گه‌ل���دا خه‌بات بۆ پارته‌ك���ه‌ی ئێم���ه‌ش ،بێده‌نگییه‌كی كوردان���ی س���وریا له‌گه‌ڵ باش���ووری بێوێن���ه‌ی ئه‌مه‌ریكاو یه‌كێتی ئهوروپاو بچووك ده‌كه‌ن پش���تگری شۆڕش���ی سیاسییه كورده‌كانیش له‌ئارادایه. گه‌النی سوریا ده‌كه‌ن‌و له‌گه‌ڵ روخانی ئاوێن���ه :ئه‌گ���ه‌ر ئێس���تا داوات���ان رژێمی به‌شار ئه‌سه‌دن؟ رۆژ واڵت :ئێس���تا ئۆپۆزس���یۆنێكی لێبكرێت ئێوه جارێكیتر ئاگربه‌س���ت عه‌ره‌بی دروس���تبووه دژی ده‌سه‌اڵتی راده‌گه‌یه‌نن؟ به‌ش���ار ئه‌س���ه‌د ،ئه‌و ئۆپۆزسیۆنه‌ش رۆژ واڵت :جارێكیت���ر ئێم���ه وه‌ك ماف���ی كوردی قبووڵ ك���ردووه ،به‌اڵم په‌كه‌ك���ه ئاگربه‌س���تی ی���ه‌ك الیه‌نه توركیا به‌هه‌موو ش���ێوه‌یه‌ك ده‌یه‌وێت راناگه‌یه‌نی���ن .تاوه‌كو ئێس���تا 8جار ئاسته‌نگی دروست بكات بۆ رێگه‌نه‌دان ئاگربه‌ستی یه‌كالیه‌نه‌مان راگه‌یاندووه، به‌رده‌وام ل���هو كاتانه‌ش���دا ده‌وڵه‌تی س���ه‌ر س���ه‌رۆك ئاپۆ هه‌ڵبگیرێ‌‌و له‌و ئێمه‌وه له‌هه‌ر واڵتێكی ئه‌م ناوچه‌یه‌دا ،به‌وه‌ی كوردانی س���وریا مافی خۆیان تورك له‌هێرش���ه‌كانی به‌رده‌وام بووه ،شوێنه‌ش بگوازرێته‌وه هەروەها گرتنی مه‌س���ه‌له‌ی كورده ،له‌ئێستادا نزیكه‌ی وه‌ربگرن .ته‌نانه‌ت ئه‌مه‌ریكاش بۆ مافی چه‌ندین هه‌ڤاڵمان له‌كاتی ئاگربه‌ستدا سیاس���ه‌تمه‌دارانی كوردو وه‌ستاندنی 50ملیۆن ك���ورد له‌هه‌ر چوار پارچه‌ی كورد له‌سوریا هیچ پرۆژه‌یه‌كی پێنییه، كوردس���تان ژیان ده‌كات ،ئێمه له‌گه‌ڵ به‌اڵم ئه‌وه‌ش مایه‌ی خۆش���حاڵییه كه شه‌هیدبوون .ئه‌گه‌ر داوای وه‌ها بكرێت ،هه‌موو ئۆپه‌راسیۆنه‌كانیان. ده‌بێت له‌ده‌وڵه‌تی تورك بكرێت .ئێمه ئاوێن���ه :وه‌ك ئاش���كرایه توركی���ا ئه‌وه‌داین كه كێش���ه‌ی سیاسی كورد پارته‌كانی باش���ووری بچ���ووك له‌ناو به‌رده‌وام به‌رگریی له‌هه‌مبه‌ر هێرش���ی په‌یوه‌ندییه‌ك���ی توندوتۆڵ���ی له‌گ���هڵ له‌ه���ه‌ر پارچه‌یه‌ك چاره‌س���ه‌ر ببێت‌و خۆیاندا 11پارت یه‌كێتییه‌كیان دروست ئه‌واندا ده‌كه‌ین .ئه‌گ���ه‌ر توركیا رازی به‌رپرس���انی ئه‌نجومه‌نی نیش���تمانی به‌ماف���ی ئۆتۆنۆمییه‌كی دیموكراس���ی كردووه ك���ه داوای دیموكراتییه‌ت بۆ بێ���ت به ئاگربه‌س���ت‌و هاتن���ه كایه‌ی سوریا هه‌یه ،ئایا ئێوه پشتیوانی له‌و بگه‌ن .له‌س���وریاش ئه‌وه‌ی زیاد له‌هه‌ر سوریا ده‌كه‌ن‌و ئۆتۆنۆمی بۆ نه‌ته‌وه‌ی گفتوگۆیه‌كی جدی بۆ چاره‌سه‌ركردنی شۆڕش���ه ده‌كه‌ن له‌دژی رژێمی به‌شار ش���تێك به‌الی ئێم���هوه گرنگه ئه‌وه‌یه ك���ورد ل���هو پارچه‌یه‌ی كوردس���تان، كێش���ه‌ی كورد له‌توركیا ،ئه‌وا ئێمه‌ش ئه‌س���ه‌د له‌و واڵته‌دا له‌ئارادایه ،یاخود ك���ه ك���ورد به ماف���ی خ���ۆ ی بگات‌و ئێمه‌ش پشتگیریی هه‌ر الیه‌ك ده‌كه‌ین ئۆتۆنۆمییه‌كی دیموكراس���ی به‌ده‌ست كه ماف���ی ئۆتۆنۆمی بداته كورده‌كانی ئاگربه‌س���ت راده‌گه‌یه‌نی���ن .جگ���ه به‌پێچه‌وانه‌وه؟ به‌رپرسی راگه‌یاندنی كه‌جه‌كه ،رۆژ واڵت ل���ه‌وه‌ش پێویس���ته ئ���هو گه‌مارۆیه‌ی رۆژ واڵت :مه‌س���ه‌له‌ی گرن���گ به‌الی بهێنێ���ت .ئه‌گ���ه‌ر ئه‌وه‌ش به‌ده‌س���ت باشوور.
توركیا هه‌وڵ ی ئه‌گه‌ر توركیا راز ی ئه‌دات جینۆساید بێت به ئاگربه‌ست‌و ی كورد بكات گه‌ل ی هاتنه كایه ی له‌بێده‌نگییه‌ك ی ی جد گفتوگۆیه‌ك ئه‌وا ئێمه‌ش ئاگربه‌ست بێوێنه‌ی ئهوروپاو ئه‌مه‌ریكادا راده‌گه‌یه‌نین