ریکالم
رەوەندو كۆچەریەكان ئەمسال ناتوانن بچنە كوێستان
بە‌کڕینی مۆبایلێک بەشداربە‌لەبردنەوەی ئۆتۆمۆبیلێک وە چەندین خەاڵتی دیکە ژماره ()630 سێشەممە 2018/6/26
2
www. awene.com
ریکالم
ریکالم
"هاواڵتیان بەدەر لەهەڵبژاردن بەدیلی دیكەیان نییە بۆ گۆڕانكاریی" 5
هه‌ڵبژاردنێكی نادادپه‌روه‌رانه
3
لەوەتەی هەین قەیران دەسەاڵت بەقەیران دەسپێرین بەمیكانیزمەكانی دیموكراسیی، دیموكراسی پوچەڵ دەکاتەوە 2
3
درێژکردنەوەی ماوەی كورد مه‌رجی چی پەرلەمان :چارەسەرە بێت بۆ چونه نێو هاوپه‌یمانێتییه‌وه یان مەترسی؟ له‌گه‌ڵ كوتله سیاسییه‌كان؟ 4
وریای منداڵەکانتان هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی ئه‌ردۆغان بن لە‌کاریگەریی بانگەشەی هەڵبژاردن كاریگه‌ریی له‌سه‌ر هه‌رێم چی ده‌بێت؟ 5
6
ئاوێنە ئەم هەشت الپەڕەیەی تایبەت بەهەڵبژاردن بەهاوکاریی کونسوڵخانەی گشتیی ئەمەریکا لەهەولێر چاپ‌و باڵودەکاتەوە ناونیشان :سلێامنی ته‌الری زارا -نهۆمی سێیه‌م -شوقه‌ی ژمار ه 32
ته‌له‌فۆن 3202416 :
به‌شی ریکالم 07700600659 :ـ 07500600659
کۆمپانیای باڵڤ پەیک ئاوێنە دابەش دەکات نرخی 500دینار
8
2
) )630سێشه‌ممه 2018/6/26
بەهۆی هاتنی سوپای توركیاوە
رەوەندو كۆچەریەكان ئەمسال ناتوانن بچنە كوێستانەكان ئا :سیروان برادۆستی هاتنی سوپای توركیا بۆ ناو خاكی هەرێمی كوردستان زیانی زۆری گەیاندوە بەرەوەندو كۆچەریەكانی ناوچەی برادۆست .ئەمسال وەک سااڵنی پێشو ناتوانن روبکەنە كوێستانەكان.
هەموو ناوچانە ساالنە لەگەل هاتنی وەرزی بەهار رەوەن���دو كۆچەریەكان روولە‌و ناوچانە دەكەن بەمەبەس���تی لەوەراندنی مەروماالتەكانیان دەڤەری برادۆست ناوچەیەكی گرینگە بۆ كاری ئاژەلداری‌و كشتوكال كردن. چەندی���ن كوێس���تانی گرینگی هەیە وەك مێرگەمیرو بیرمە ساردو خواروو كێلەش���ین‌و بیركم‌و بەربزین‌و خنێرە‌و لۆالن‌و خوكورك‌و گەلی رەش‌و ئارێ‌و و مێرگەدوكان‌و مێرگەمیرو بیرمەسارد‌و بەردە س���پی چەندین ش���وێنی تر بۆ لەوەڕاندنی ئاژەل‌و مەروماالت ،سااڵنە كۆچەریەكی زۆر لە‌شارو شارۆچكەكانی هەرێمی كوردس���تان رو لەو ناوچەیە دەكەن بەمەبەس���تی لەوەڕاندنی مەرو مااڵتەكانیان ،بەاڵم ئەمسال بەئاسانی ناتوان���ن بچ���ن ب���ۆ كوێس���تانەكانی دەڤەری برادۆست ،بەهۆی بەردەوامی بۆردوم���ان‌و تۆپباران���ی فرۆك���ە جەنگیەكانی توركیا. كۆچەرییەك���ی گون���دی لێت���ان لەدەڤەری برادۆس���ت بەن���اوی برایم حس���ین بەئاوێنەی وت "هەمو ساڵێك دەچم بۆ مێرگەمیر لەناوەڕاستی مانگی پێنج ،تا نزی���ك مانگی ئەیلول لەوێ دەبم بۆ لەوەراندن���ی مەروماالتەكەم، بەاڵم ئەمس���ال ناتوانم بەئاسانی بچم بەهۆی شەری نێوان پەكەكەو سوپای توركیاوە". لەهەرێم���ی كوردس���تاندا بەپێ���ی ئام���ارە فەرمیی���ەکان نزیكەی س���ێ ملێۆن س���ەر مەرو بزن هەیە ،ساالنە هەم���و دەم���ەو هاوینێ���ک رەوەندو كۆچەریەكان بەمەبەس���تی لەوەڕادنی م���ەڕو مااڵتەكانیان دەچ���ن بۆ ناوچە فێنك‌و ساردەکان ،دەڤەری برادۆست لەوەرگایەك���ی زۆری هەی���ە خاوەنی
ئاگرکەوتنەوە بەهۆی بۆردومانی تورکیاوە
ئاوارەبونی هاواڵتیان بەهۆی بۆردومانی تورکیاوە گەورەتری���ن لەوەرگای���ە لەباش���وری كوردستان س���ااڵنە زیاتر لە3٥٠هەزار سەر مەرو بزن دەهێنرێتە ئەو سنورە بەمەبەستی لەوەڕاندنیان‌و ماوەی دو تا سێ مانگ لەو شوێنانە دەمێننەوە.
كۆچەریەك���ی تر بەناوی خورش���ید ش���ێخۆ بەئاوێن���ەی وت "ئەمس���ال نەمتوانیوە بچمە كوێستانەكان لەبەر شەڕی نێوان پەكەكەو سوپای توركیا، داوا لەه���ەردو حكومەت���ی هەرێم���ی
ئاژەڵداری لەبرادۆست كوردس���تان‌و حكومەتی عێراق دەكەم چارەس���ەرێك بۆ ئ���ەم دۆخەی ئێمە بدۆزنەوە،ئێم���ە لەو ش���ەرەدا زیانی س���ەرەكیمان پێگەیش���توەو لەهاتنی سوپای تورکیادا بوینەتە قوربانی".
وتیش���ی "ئێم���ە داهاتمان لەس���ەر ئ���ەو مەروماالتەی���ە ،زیان���ی زۆرمان پێگەیشتووە. دەڤەری برادۆست لەئێستادا بەهۆی هاتن���ی س���وپای تورکی���اوە بوەتە
گۆڕەپانی ملمالنێی‌و ش���ەڕ ،س���وپای توركیا بەردەوام بۆردومان‌و تۆپبارانی ناوچەك���ە دەكات بەبیان���وی هەبونی بنكەو بارەگاكان���ی پارتی كرێكارانی كوردستان "پەكەكە".
تەمەنی ئەنجومەنی پارێزگاکان کۆتایی هات
"لەوەتەی هەین قەیران بەقەیران دەسپێرین" ئا :ئومێد عومه‌ر یەکشەممەی رابردو تەمەنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان کۆتایی هات .لەو روەشەوە کە هیچ وادەیەک بۆ هەڵبژاردنێکی نوێ دەستنیشان نەکراوە ،دەنگۆی درێژکردنەوەی تەمەنی ئەنجومەنی پارێزگاکان بۆ ٩٠رۆژ هاتۆتە ئاراوە .بەاڵم ئەندامێکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی پێی وایە پێویست بە‌درێژکردنەوە ناکات ،چونکە بەپێی یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان "بەهەر هۆكارێك نەتوانرێت هەڵبژاردن بكرێت، ئەنجومەنەكە لەكاری خۆی بەردەوام دەبێت تا هەڵبژاردنی ئەنجومەنێكی نوێ". ئەكرەم ش����ەریف محەمەد ئەندامی ئەنجومەن����ی پارێ����زگای س����لێمانی لەفراكس����یۆنی یەكێت����ی ،لەب����ارەی ئەگ����ەری درێژكردن����ەوەی تەمەن����ی ئەنجومەن����ی پارێ����زگای س����لێمانی رایدەگەیەنێت دیاریكردنی كات‌و رۆژ بۆ درێژكردنەوەی تەمەنی ئەنجومەنەكە دژی دەستوری عێراقە .دەشپرسێت ئەگەر لەدوای ئ����ەو 90رۆژەی باس دەكرێت هەڵب����ژاردن نەكرێت بەهەر هۆكارێك بێت ،چارەنوسی ئەنجومەن‌و
پارێ����زگاری ش����ارەكانی هەرێم����ی كوردس����تان چییان بەسەر دێت؟ ئەو وت����ی "من تێناگەم بۆچ����ی لەوەتەی هەین لەم هەرێمی كوردستانە قەیران بە‌قەی����ران دەس����پێرین؟! ئێس����تاش بابەت����ی ئەنجومەن����ی پارێ����زگاكان بوەتە قەیرانێكی گەورە‌و بە‌چارەسەر نەكراوی هێڵراوەتەوە". راش����یدەگەیەنێت دەبو هەڵبژاردنی ئەنجومەن����ی پارێ����زگاكان لەگ����ەڵ هەڵبژاردن����ی پەرلەمان����ی عێ����راق ئەنجامبدرای����ە " دەب����و ه����ەردو هەڵبژاردنەكە پێكەوە ئەنجامبدرانایە، بەپێ����ی یاس����ا دەبێت هەر 4س����اڵ جارێ����ك پرۆس����ەی هەڵب����ژاردن بەرێوەبچێت .بابەتی درێژكردنەوەكە پەیوەندی ب����ەوەوە نی����ە ئێمە پێی رازی دەبی����ن ی����ان الیەنەكانی تریش پێیان باشە ،لەس����ەرەتادا بابەتەكە یاساییە‌و لەدەرەوەی دەستور‌و یاسا هی����چ راڤەكردنێكی پێویس����ت نیە. لەدەس����توری عێراقدا هاتوە ئەو كاتە پارێزگار وەك پارێزگار دیاریدەكرێت ك����ە ئەنجومەنێكی پارێ����زگا هەبێت ب����ۆ ئ����ەوەی متمان����ەی پ����ێ بدات. پارێزگار بەب����ێ ئەنجومەنی پارێزگا نابێت ،بەب����ێ ئەنجومەنی پارێزگاش بەرێوەبەرە گشتیەكان‌و بەرێوەبەری ق����ەزا‌و ناحی����ەكان‌و جێگرەكان����ی پارێزگار ش����ەرعیەتیان دەكەوێتە ژێر پرسیارەوە".
بەئاوێن����ەی راگەیان����د بەپێی یاس����ا تەمەنی ئەنجومەنی پارێزگا بۆ ماوەی 90رۆژ درێ����ژ دەكرێت����ەوە .پێش����ی وایە حكومەتی هەرێمی كوردس����تان بەرپرس����یاری یەكەمە لەوەی رۆژێكی دیارینەكردوە بۆ هەڵبژاردن .ئەو وتی "ئەمرۆ كە 2018-6-24یە چوارساڵی كاركردنی تەمەنی خۆمان تەواوكردوە، لەس����بەینێوە دەتوانی����ن تا 90رۆژی دیكە بەردەوام بین لەكاركردن ،بەاڵم لەدوای ئەو وادەیە بۆش����ایی دروست دەبێت‌و پێویس����تە حكومەت بەپەلە كاتێك دیاری ب����كات بۆ هەڵبژاردن، یان پەرلەمانی كوردستان‌و حكومەتی هەرێمی كوردستان بە‌بریارێك جارێكی تر تەمەنی ئەنجومەنەكە درێژ بكەنەوە، وەك چ����ۆن لەرابردو ب����ۆ پەرلەمانی كوردستانیان درێژكردەوە". ئەنجومەنی پارێزگای هەولێر لەب����ارەی دەنگ����ۆی درێژكردنەوەی م����اوەی ئەنجومەنەك����ە ب����ۆ 90رۆژ، ئاماژە ب����ەوە دەكات دیاریكردنی 90 رۆژەكە ئەگەر بەسەر لیژنەی هەمواری یاساكەش����دا تێپەریبێت ،ئەوا دیسان هەر پێچەوانەی دەستورە .بەداخەوە بەس����ەر لیژن����ەی هەمواركردن����ەوەی دەستوریش����دا تێپەری����وە ،وتیش����ی "جارێك����ی دیك����ە دەیڵێم����ەوە هەتا پارێزگار هەبێ����ت دەبێت ئەنجومەنی
پارێزگاش هەبێ����ت ،لەژمارە 102ی 2009-7-16لەرۆژنام����ەی وەقائیع����ی كوردس����تاندا یاس����ای ژم����ارە 4ی تایبەت بەهەڵبژاردنی پارێزگا‌و قەزا‌و ناحییەكان زۆر بە‌رونی باڵوكراوەتەوە، دەڵێ����ت بەهەر هۆكارێ����ك نەتوانرێت هەڵب����ژاردن بكرێ����ت ئەنجومەنەك����ە ل����ەكاری خۆی ب����ەردەوام دەبێت ،تا هەڵبژاردن����ی ئەنجومەنێكی نوێ .من زۆر بەالمەوە سەیرە كەباس لە 90رۆژ
دەكرێت!". راشیدەگەیەنێت ئەگەر لەدوای ئەو 90رۆژەی بەگەرم����ی ب����اس دەكرێت هەڵبژاردن نەكرا ،راستەوخۆ ئەنجومەن هەڵدەوەشێتەوە ،پێشی وایە باشترین چارەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردنە. هەر لەوباریەوە محەمەد عەبدولوەهاب عومەر ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای س����لێمانی لەفراكس����یۆنی گ����ۆران،
پێشی وایە نابێت پارێزگار ئەنجومەنی پارێ����زگای نەبێ����ت ،ئەنجامدان����ی هەڵبژاردنیش بە‌رێگەچارەی دروست دەزانێت بۆ رێگریكردن لەدروستبونی قەیران����ی ئەنجومەنەك����ە .ئ����ەو وتی "ئێمە وەك فراكس����یۆنی گۆران داوا دەكەی����ن س����ەرجەم هەڵبژاردنەكان لەكات����ی خۆیان����دا ئەنج����ام بدرێن، دەبێت حكومەت‌و الیەنە سیاسییەكان رێكبكەون ب����ۆ ئ����ەوەی رێگە بگرن لە‌دیاردەی درێژكردنەوەی دامەزراوە هەستیارەكانی هەرێمی كوردستان".
) )630سێشه‌ممه 2018/6/26
3
هه‌ڵبژاردنێكی نادادپه‌روه‌رانه
روناك ی هه‌ده‌پ ه له‌تاریكی ئاكه‌پ ه به‌هێزتره ئا :ئاوێنه
ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان بۆ پێنج ساڵی تر به‌سه‌رۆكی تاق‌و ته‌نها ی توركیا هه‌ڵبژێردرایه‌وه ،هیواو چاوه‌ڕوانیه‌كانی ئۆپۆزیسیۆنی ئه‌و واڵته بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌ردۆغان له‌خولی یه‌كه‌می هه‌ڵبژاردندا نه‌یباته‌وه نه‌هاته‌دی ،چونكه ئه‌ردۆغان سه‌ره‌داوی هه‌مو ژیانی سیاسیو ئابوری‌‌و ئه‌منی‌‌و سه‌ربازی‌‌و دادوه‌ری‌‌و میدیایی له‌و واڵته‌دا كۆنتڕۆڵ كردبو، بۆیه "محه‌ره‌م ئینجه" پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی به"نادادپه‌روه‌رانه" ناوبرد. ئه‌ردۆغ���ان یه‌كێك���ه ل���هو سیاس���ه‌تمه‌دارانه‌ی ده‌یه‌وێت به‌هه‌ر نرخێ���ك كه بوه له‌س���ه‌ر كورس���ی ده‌س���ه‌اڵت بمێنێته‌وه ،ل���هو پێناوه‌دا کردنەوەی گرێی ده‌س���تی نه‌خستبوه ددان ،ئ���هو ئ���ه‌م كاره‌ی بۆ به‌خت‌و ق���ه‌زاو ق���ه‌ده‌ر به‌جێنه‌هێش���تبو، ده‌س���تی خس���تبوه گه‌وره‌و بچوكی ژیانی سیاس���یو ئابوری‌‌و سه‌ربازی‌‌و میدیای���ی ئ���هو واڵت���هوه .یاس���ای هه‌ڵبژاردن���ی به‌جۆرێ���ك گۆڕیبو كه خزم���ه‌ت به‌مان���ه‌وه‌ی له‌ده‌س���ه‌اڵتدا بكات ،چاودێرانی س���ه‌ر سندوقه‌كانی له‌نوێن���ه‌ری حزبە‌سیاس���یه‌كانه‌وه كرد به‌كاربه‌ده‌س���تانی خۆجێی سه‌ر به‌ده‌وڵه‌ت ،هه‌ربۆیه سه‌رۆكی جه‌هه‌په، ئه‌نجومه‌ن���ی ب���ااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كانی به"ئه‌نجومه‌نی چه‌ته‌كان" ناوبرد. له‌باكوری كوردس���تان ،ماش���ێنی ره‌ش���بگیری‌‌و ترس���اندن‌و تۆقاندنی خس���ته‌گه‌ڕ ،س���ه‌ركرده چاالكه‌كانی ك���وردی خس���ته زیندان���هوهو هه‌مو هه‌وڵ‌‌و كۆششی بۆ ئه‌وه خسته‌گه‌ڕ كه هه‌ده‌په به‌ربه‌ستی %10تێنه‌په‌ڕێنێت. دامه‌زراوه‌كانی دادوه‌ری‌‌و س���ه‌ربازی له‌كه‌س���انی س���ه‌ربه‌خۆو نه‌ی���ار پاككرده‌وه ،دادگاو سوپا كه رۆژگارێك به"دوژمن���ی ئه‌ردۆغان" ناس���رابون، ئێس���تا گوێڕایه‌ڵ���ی ئه‌ردۆغان���ن. میدیاكانی به‌ت���ه‌واوی كۆنتڕۆڵ كرد، ب���ۆ ئه‌وه‌ی ك���ه‌س گوێ���ی له‌ده‌نگی نه‌یارانی نه‌بێت ،به‌پێ���ی راپۆرتێكی چاودێری میدیای���ی له‌كاتی هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردندا ،كه‌ناڵه‌كانی ته‌له‌فزیۆنی توركیا 68كاتژمێریان تایبه‌ت كردوه به‌ئه‌ردۆغان ،له‌به‌رامب���ه‌ردا محه‌ره‌م ئینجه 8كاتژمێری پێدراوه ،ئاكشنار میراڵی���ش 45خوله‌ك‌و س���ه‌الحه‌دین ده‌میرتاش���یش هه‌ر به‌ته‌واوی نادیده گیراوه! رۆژنامه‌كانی توركیا زۆربه‌یان وێنه‌ی
ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان ئه‌ردۆغ���ان بەالپ���ەڕەی یەکەمیانەوە بوه ،دام���ه‌زراوه‌ی میدیای دۆغان كه دامه‌زراوه‌یه‌ك���ی نیمچ���ه س���ه‌ربه‌خۆ بوه ،به‌ر له‌هه‌ڵمه‌ت���ی هه‌ڵبژاردنه‌كه به‌یه‌كێك له‌كه‌سه نزیكه‌كانی ئه‌ردۆغان فرۆشراوه. ههرچهنده هه‌مو تواناو سه‌رچاوه‌كانی ده‌وڵ���ه‌ت ب���ۆ پش���تیوانی ك���ردن له‌ئه‌ردۆغان‌و ئاكه‌په خرابونه كار ،به‌اڵم سه‌رباری ئه‌م هه‌مو ناداپه‌روه‌رییه‌ش هێش���تا ه���ه‌ر ئه‌ردۆغان ده‌ترس���ا، به‌تایبه‌تی به‌هۆی دۆخی ئابورییه‌وه، كه س���اڵێك زیاتره ئابوری ئه‌و واڵته رو له‌داكش���ان‌و قه‌یرانه‌‌و نیشانه‌كانی بێزاربون له‌ده‌سه‌اڵتخوازیی ئه‌ردۆغان‌و
ئاكه‌په له‌ناو توركیادا ده‌ركه‌وتوه. زۆر ب���ون ژم���اره‌ی ئه‌وان���هی ك ه چاوه‌ڕوانی ئه‌وه بون ئه‌م هه‌ڵبژاردنه س���ه‌ره‌تای كوژانه‌وه‌ی ئه‌س���تێره‌ی به‌خت���ی ئه‌ردۆغان بێ���ت ،ههرچهنده ئه‌مه‌ش روینه‌دا ،به‌اڵم پاشه‌كش���هی پێگ���هی ئه‌ردۆغ���ان‌و ئاكه‌پ���ه خۆی تروسكایی هیوایه. هه‌ڵبژاردن ده‌ریخست كه ئه‌ردۆغان ت���ا كۆتای���ی ته‌مه‌ن���ی له‌كۆش���كی "چانكایا" نامێنێته‌وه‌و گه‌النی توركیا به‌ش���ێوه‌یه‌كی س���یحرئامێز شه‌یدای ده‌س���ه‌اڵتی ئ���ه‌م پی���اوه ئاس���نینه خۆپه‌رس���ت‌و ده‌س���ه‌اڵتخوازه نابن. توركیا پاش 16س���اڵ له‌ده‌س���ه‌اڵتی
له‌به‌رامب���ه‌ر ئ���ه‌م بردنه‌وه‌ی���ه ی ئه‌ردۆغان‌و ئاكه‌په ،شه‌كه‌ت‌و هیالكە، ی ئاب���وری ئه‌ردۆغان���دا ،ئه‌وه‌ی هی���وا به‌گه‌النی ناكرێ���ت رۆڵ���ی قه‌یران��� له‌دیاریكردن���ی ده‌نگه‌كان���ی خه‌ڵكدا توركی���او ئازادیخوازان���ی ئ���هو واڵته نادی���ده بگیرێت .كارێ���ك كه خۆی ده‌به‌خشێت ،س���ه‌ركه‌وتنی هه‌ده‌په‌‌و ی مه‌ش���خه‌ڵی تێپه‌ڕاندن���ی به‌ربه‌س���تی %10ی���ه. له‌خۆیدا به"دامركانه‌وه عه‌شقی توركه‌كان به‌رامبه‌ر ئه‌ردۆغان" س���ه‌ركه‌وتنی هه‌ده‌په ل���ه‌م ملمالنێ س���ه‌خته‌دا كه ئه‌ردۆغ���ان‌و ئاكه‌په‌ی ناوده‌برێت. ههرچهنده ئه‌ردۆغان له‌خولی یه‌كه‌مدا فه‌رمان���ڕه‌وا هه‌م���و رێگه‌یه‌كی���ان بۆ كێبڕكێی سه‌رۆكایه‌تی یه‌كالیكرده‌وه ،شكستپێهێنانی تاقیكرده‌وه ،هیوایه‌كی به‌اڵم ئاكه‌په ژماره‌ی كورس���ییه‌كانی گه‌وره‌تر به‌گه‌لی كورد ده‌به‌خش���ێت له 317كورسییه‌وه كه‌می كرد بۆ 298بۆ كۆڵنه‌دان‌و به‌رده‌وامبون له‌س���ه‌ر كورسی ،به‌مه‌رجێك پێشتر په‌رله‌مان خه‌بات‌و تێكۆش���ان ،سه‌ڕه‌رای هه‌مو ئاس���ته‌نگ‌و رێگری���ه‌كان ده‌رك���ه‌وت 550كورسی بو ،به‌اڵم ئێستا ژم���اره‌ی كورس���یه‌كانی 600روناك���ی هه‌ده‌په له‌تاریك���ی ئاكه‌په به‌هێزتره. كورسییه.
پاشه‌كشه ی پێگه‌ی ئه‌ردۆغان‌و ئاكه‌په خۆی ی هیوایه تروسكای
دەسەاڵت بەمیكانیزمەكانی دیموكراسیی ،دیموكراسی پوچەڵ دەکاتەوە ئا :نیاز محەمەد لەگەڵ ئەوەی شارەزایانی سیاسی پێیانوایە خەڵك لەهەرێمی كوردستان‌و عێراق گەیشتۆتە رادەیەك باوەڕی بەوە نەماوە وەك میكانیزمێك بۆ گۆڕانكاری سەیری هەڵبژاردن بكات، بەاڵم سیاسییەكی سەربەخۆ پێی وایە دەبێت هێزە سیاسییە مەدەنییەكان پشت لەو رێگایە نەكەن‌و دەتوانن بە‌سوربونیان دیموكراسیەتێكی ناتەواو بەرەو دیموكراسیەتێكی كامڵ بگۆڕن. هێشتا ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی عێراق یەكالی����ی نەبۆتەوە ،ئێس����تا لەهەرێمی كوردس����تان الیەنە سیاسییەكان خۆیان بۆ هەڵبژاردنێكی دیكە ئامادە دەكەن. ش����ارەزایەكی سیاسی پێی وایە خەڵك بێزار بوە لەم هەمو هەڵبژاردنە كە هیچ گۆڕانكارییەك ناهێننەدی. نەوزاد جەمال ،شارەزای سیاسی پێی وایە هەڵبژاردن لە‌رۆژهەاڵتی ناوەڕاست ئەزمونێك����ی زۆر س����ەختە لەبەرئەوەی كلتورێكی دیموكراس����ی لەم ناوچەیەدا جێنەكەوتوە .دیموكراس����ی تەنیا وەكو دروش����مێكی سیاس����ی بەرزكراوەتەوەو
پراكتی����زە نەك����راوە .چونك����ە یەكێك لە‌بنەماكانی دیموكراسی ئاڵۆگۆڕكردنی دەسەاڵتە ،بەاڵم ئەگەر سەیری ناوچەكە بكەی����ن هی����چ دەس����ەاڵتێك لەڕێگەی هەڵبژاردنەوە نەگۆڕاوە. وتیش����ی"الی ئێمەش چ لەعێراقو چ لەهەرێمی كوردستان خەڵك گەیشتونەتە ئ����ەو بڕوایەی كە هێزە سیاس����ییەكان بەچەك یاخود بە‌پش����تیوانی هێزەكانی ناوچەك����ە دەتوانن ئاڵۆگۆڕی سیاس����ی لەدەس����ەاڵتدا بك����ەن ن����ەك لەڕێگەی س����ندوقەكانی دەنگدانەوە ،لەبەرئەوە خەڵ����ك بێزار بوە لەم هەمو هەڵبژاردنە بۆی����ە دەبینی����ن رێ����ژەی بەش����داری خەڵ����ك لە‌هەڵبژاردنەكان����دا رۆژ بە‌رۆژ كەمتر دەبێتەوەو گەیش����تۆتە نزمترین ئاس����تەكانی .تەنان����ەت خەڵك باوەڕی ب����ەوەش نەم����اوە كە ئەوانەی باس����ی چاكس����ازی‌و گۆڕانكاری دەكەن راستگۆ ب����ن بەڵكو هەس����ت دەك����ەن تەنیا بۆ ئەوەیانە پێگ����ەی خۆیان بەهێز بكەن‌و خۆیان دەوڵەمەند بكەن". نەوزاد جەمال لەگەڵ ئەوە ئەو دۆخە بە‌مەترس����یدار دەزانێ����ت ك����ە خەڵكی ئ����ەو بڕواییەی ال دروس����ت ب����وەو هیچ ئومێدو هیوایەك����ی نەبێت بە‌گۆڕانكاری
راستەقینە نییە ،بەپێچەوانەوە رێگەی ئاڵۆزتركردنی كێشەكان‌و رێگەی گۆڕینی ستەمێكە بە‌ستەمێكی نوێتر. ئاسۆ لەو روانگەیەوە پێی وایە نابێت هێزە مەدەنییەكان بیر لەرێگەی توندوتیژ بكەن����ەوە ب����ۆ هێنان����ەدی گۆڕانكاری پێ����ی وایە هەڵب����ژاردن دەبێ����ت تاكە رێگەی دروس����ت بێت بۆ ئەو مەبەستە، وتیش����ی"بەاڵم ئەمە زەمینەی مێژویی خۆی هەیەو پرۆس����ەیەكی دورودرێژەو بەو ش����ێوە پەلەییەی كە خەومان پێوە دەدی ،بەبڕوای من لەمەودایەكی نزیكدا قابیلی بەدیهاتن‌و جێبەجبون نییە".
لەدەس����ەاڵت لەڕێگە مەدەنییەكانەوە. چونكە بەبڕوای ئەو رێگەی توندوتیژی‌و شۆڕش‌و كودەتاكان بەدیلی زۆر خراپن بۆ گۆڕانكاری. باسی لەوەشكرد كە دەبێت لەم جۆرە كۆمەڵگایانەدا مرۆڤی دیموكراسیخوازی راس����تەقینە دروس����تبكرێت ب����ەاڵم وتیشی"كێش����ە ئەوەی����ە ئەوان����ەی لە‌حزبەكانی ئۆپۆزسیۆندان لەم واڵتەی ئێم����ەدا ئەوانیش سیاس����ەت دەكەن‌و لەس����ەری هەرەمەكەوە قس����ە لەس����ەر گۆڕانكاری دەكەن نەك لەخوارەوە". ئاس����ۆ عەلی ،سیاس����ی س����ەربەخۆ پێی وایە دەس����ەاڵت لەعێراقو هەرێمی ئەبوبەكر كاروانی ،سیاسی سەربەخۆی كوردس����تانیش بە‌بەرنامە كار بۆ ئەوە دەكات ك����ە لەڕیگ����ەی میكانیزمەكانی ئیس��ل�امی پێی وایە كاتێك هەڵبژاردن دیموكراس����ییەوە ،دیموكراسی پوچەڵ دابڕا لە‌بەها دیموكراتییەكانی‌و تەنیا بۆ بكرێتەوە لە‌واتاكانی خۆی‌و لەوەش����دا شەرعیەتدانەوە بێت بە‌دەسەاڵت‌و هیچ س����ەركەوتو ب����ون .بۆیە جۆش����ێك بۆ ئاڵوگۆڕێك نەهێنێتەدی ،دەبێتە مایەی هەڵبژاردن لەناو خەڵكدا نەماوە كاتێك نائومێ����دیو بێهێوایی لەناو هاواڵتیاندا، دەزانێ����ت هەڵب����ژاردن نابێت����ە مایەی ئەمەش یەكێك لەو هۆكارانەی لەعێراقو كوردس����تاندا كە ئاس����تی بەش����داری گۆڕانكاری. لەگ����ەڵ ئ����ەوەش پێی وای����ە نابێت هاواڵتیانی لە‌هەڵبژاردنەكاندا هێناوەتە پەناببرێت����ە بەر توندوتی����ژی ،چونكە خ����وارەوەو دۆخەكە بەرەو بنبەس����ت‌و توندوتی����ژی بەره����ەم دەهێنێت����ەوەو خراپ بەكارهێنانی دەس����ەاڵت‌و پشێوی بۆی����ە رێگەی چارەس����ەر‌و ئاڵوگۆڕێكی كۆمەاڵیەتی دەبات.
بەاڵم نائومێدبونی هاواڵتیان لە‌بەشداری سیاس����ی بە"هەڕەش����ەیەكی گ����ەورە" لەسەر دیموكراس����ی ناودەبات‌و پێشی وایە لەبەرژەوەندی دەسەاڵتداراندایە بۆ مانەوەیان. وتیشی"بۆیە هەمو سیاسەتمەدارێكی راس����تەقینە ،رۆش����نبیرو بیرمەندێكی دڵسۆز‌و دامەزراوەو الیەنە مەدەنییەكان، دەبێت ئاگاداری ئەوە بێت پش����تكردنە بەش����داری سیاس����ی لەنێویش����یاندا بەشداریكردن لە‌هەڵبژاردنەكان ،سزادانی خۆی‌و كوشتنی خۆیەتی‌و خزمەتكردنە بەو دەسەاڵتدارانەی بە‌ناڕەوا حوكمڕانی دەكەن". پێش����ی وایە دەبێت بەش����ێكی زۆری چاالك����ی ئ����ەو الیەنان����ەی باوەڕی����ان بەدیموكراس����ی هەی����ەو هەروەه����ا رێكخ����راوەكان‌و راگەیاندنەكان بۆ ئەوە بێت كە نەهێڵن ئەو هەستە الی هاواڵتی قوڵ ببێتەوە كە ب����ڕوای بە‌هەڵبژاردن‌و لە‌گۆڕانكاری����دا كاریگەرییەكان����ی نەمێنێت. وتیشی"بە‌سوربون لەسەر بەدیهێنانی خەبات����ی مەدەن����ی دەكرێ����ت ئێم����ە دیموكراس����یەتێكی نات����ەواو ب����ەرەو دیموكراسیەتێكی كامڵ ببەین".
نائومێدبونی هاواڵتیان لە‌بەشداری سیاسیو هەڵبژاردن هەڕەشەیەكی گەورەیە لەسەر دیموكراسیو لەبەرژەوەندی دەسەاڵتداراندایە بۆ مانەوەیان
4
) )630سێشه‌ممه 2018/6/26
درێژکردنەوەی ماوەی پەرلەمان" :هاواڵتیان بەدەر لەه چارەسەرە یان مەترسی؟ ئا :نیاز محەمەد بەشێك لەپەرلەمانتاران درێژكردنەوەی وادەی پەرلەمانی عێراق كە بڕیارە لەدانیشتنی داهاتوی پەرلەماندا بخرێتە دەنگدانەوە بە"نادەستوری‌و مەترسیدار" بۆ سەر پرۆسەی سیاسی دەزانن ،بەاڵم پەرلەمانتارێكی سەربەخۆی كورد باس لەوە دەكات بۆ دۆخی ئێستا ئەوە "چارەسەرە" نەك مەترسی. پەرلەمان���ی عێراق لە‌دو دانیش���تنی نائاسایی پێشوی خۆیدا خوێندنەوەی یەكەم‌و دوەمی بۆ پرۆژە یاسای هەمواری هەڵبژاردن���ی پەرلەمانی عێ���راق كرد كە یەكێ���ك لە‌مادەكانی بەردەوامبونی خولی ئێستای پەرلەمانی عێراق لەسەر كارەكانی تا یەكالییكردنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان���ی مانگ���ی راب���ردوی عێراق. بڕی���ارەی لە‌دانیش���تنی رۆژی پێنجشەممەی داهاتودا ،پرۆژە یاساكە بخرێت���ە دەنگدانەوە ك���ە دەنگدانیش لەس���ەر پرۆژە یاس���اكە بەپێچەوانەی ئەو دو دانیش���تنەی پێش���و كە تێیدا خوێندنەوەی یەك���ەم‌و دوەمی بۆ كرا، پێویس���تی بە‌تەواوكردن���ی نیس���ابی یاسایی هەیە. ع���ادل ن���وری ،پەرلەمانت���اری س���ەربەخۆی كورد لەپەرلەمانی عێراق كە بەقس���ەی خۆی سەرپەرشتی ئەو هەڵمەتە دەكات ب���ۆ "بەردەوامبون"ی خول���ی ئێس���تای پەرلەمان ت���ا كاتی پەسەندكردنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردن جەخت دەكاتەوە كە لەپرۆژە یاس���ای هەم���واری هەڵبژاردن���ی پەرلەمان���ی عێراقدا هیچ ش���تێك نەهاتوە بەناوی درێژكردنەوەی خولی پەرلەمان بەڵكو تەنیا دەس���تەواژەی "بەردەوامبون"ی ئ���ەم خولە هات���وە ك���ە زۆر جیاوازە لە‌پرسی درێژكردنەوە. عادل نوری بۆ ئاوێنە پێشبینی دەكات كە ل���ە‌رۆژی پێنجش���ەممە ژمارەیەكی زۆر پەرلەمانتار كە نیس���ابی یاس���ایی تێپەڕێنێ���ت ،ئام���ادەی دانیش���تنەكە بن‌و دەن���گ بە‌پرۆژە یاس���اكە بدەن. چونكە بەبڕاوی ئەو ئەو بڕگەیە مایەی
چارەس���ەری دۆخەكەیە لەكاتێكدا كە خولی نوێی پەرلەمان هێش���تا بەهۆی كێشەكانی س���اختەكاری لە‌هەلبژاردندا پەسەند نەكراوە تا دەست بەكارەكانی بكات. باسی لەوەش���كرد كە ئەویش لەگەڵ درێژكردن���ەوەی پەرلەمان���دا نیی���ەو رەتیش���یكردەوە ئ���ەو پرۆژە یاس���ایە زەمینە خۆش بكات بۆ درێژكردنەوەی ماوەی پەرلەمان. بەردەوامب���ون وتیشی"پرس���ی جیاوازەو تەنیا تا ئەو كاتە دەبێت كە ئەنجامەكان���ی هەڵبژاردنەكەی مانگی راب���ردو لەالی���ەن دادگای فیدراڵییەوە پەسەندبكرێن". عادل نوری ،رەخنەش���ی لەو الیەن‌و كەس���ایەتیانە گرت وەك خۆی دەڵێت هەڵمەتێكی���ان لە‌میدی���اكان‌و ت���ۆڕە كۆمەاڵیەتیی���ەكان س���ەر رێخس���توە گوایە ئەمە درێژكردنەوەیەو ئەوەش���ی بە‌هەوڵێك بۆ چەواشەكاری ناوبرد. سەرس���وڕمانی خۆیش���ی دەرب���ڕی بەرامبەر بەوەی كە دەوترێت ئەو كارە نادەس���تورییە یاخود دەبێتە مەترسی لەسەر پرۆسەی سیاسیو دیموكراسی لەواڵت پرسیشی"ئایا هەڵبژاردنێك بەو هەمو ساختەكارییەوە دەبێتە مەترسی لەس���ەر دیموكراسی یان بەردەوامبونی پەرلەمان لەس���ەر كارەكانی بۆ ماوەی چەند رۆژێك كە ئەو كەسوالیەنانەی دژ بەردەوامبونی پەرلەمان قس���ەدەكەن. باس لەوەیان ناكەن؟" ئ���ەو وتی"بارودۆخێك���ی نەخوازراو هەیە قس���ەكردنیش لەسەر بەردەوامی پەرلەمان كارێكی ناچارییە". ب���ەاڵم ش���اخەوان عەب���دواڵ، پەرلەمانت���اری پارت���ی لەپەرلەمان���ی عێراق پێی وایە ئ���ەوە درێژكردنەوەی كاری پەرلەمانەو ئەوان بە‌نادەستوری دەزانن‌و دژی دەوەستنەوەو بە‌كارێكی "مەترس���یدار"یش بۆ س���ەر پرۆسەی سیاسی ناوی دەبات. ئەو پێش���بینی دەكات ئ���ەو پرۆژە یاس���ایە دەنگ نەهێنێت چونكە بەپێی قس���ەی ئەو لەنێو ئەو فراكسیۆنانەی كە لەگەڵ هەمواری یاسای هەڵبژاردنی پەرلەماندا بون‌و هەمویان كۆدەنگ بون
لەس���ەری ،ئێستا لەس���ەر ئەم بابەتە كە درێژكردن���ەوەی ماوەی پەرلەمانە، كۆدەنگ نین. ئارێز عەبدواڵ ،سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێت���ی لەپەرلەمانی عێراق بۆ ئاوێنە ئام���اژەی ب���ەوەدا كە ه���ەر رێكارێك بگیرێتەب���ەر لەوبارەی���ەوە دەبێ���ت دەس���توری بێت ،ب���ەدەر ئەمان وەك یەكێتی بەرژەوەندی عێراق بەگش���تیو گەلی كوردستان بەتایبەتی لەچیدابێت لەو روەوە هەڵوێست وەردەگرن. جەختیش���ی ك���ردەوە پرس���ی دەس���توریبون یان نەبونی بەردەوامیی ئ���ەم خول���ەی پەرلەمانیش لەس���ەر كارەكانی ت���ا یەكالكردنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەكان وەك لەپرۆژە یاساكەدا هاتوە ،لەالی���ەن دادگای فیدراڵییەوە یەكالیی دەكرێتەوە. وتیش���ی"ئێمە ت���ا پێنجش���ەممە سەیردەكەین بزانین بەرژەوەندی گەلی خۆم���ان لەچیدای���ە ،ئەو هەڵوێس���تە وەردەگری���ن چونكە تا ئەو كات لەگەڵ الیەنەكان���ی دیكەش وتوێژ‌و پرس���ورا لەگەڵ یەكدی دەكەین".
پەرلەمانتاران لەگەڵ ئەوە نین ئەزمونی درێژکردنەوەی ماوەی پەرلەمانی كوردستان بگوازرێتەوە بۆ بەغدا
لەالی خۆیش���یەوە زانا رۆس���تایی، پەرلەمانت���اری كۆمەڵی ئیس�ل�امی كە هەمان كات ئەندامی لیژنەی یاس���ایی پەرلەمانی عێراقە بەئاوێنەی راگەیاند كە ئەوان وەك كۆمەڵ لەگەڵ ئەوە نین یەك رۆژیش م���اوەی كاری پەرلەمانی عێ���راق درێژبكرێت���ەوەو ئەزمون���ی پەرلەمانی كوردس���تان بگوازرێتەوە بۆ ئەوێ. بەب���ڕوای زان���ا رۆس���تایی دەنگدان لەسەر درێژكردنەوەی ماوەی پەرلەمان نادەستورییەو وێڕای ئەوەش مەترسی دەبێت لەس���ەر پرۆس���ەی سیاس���یو دیموكراسی لە‌عێراقدا. رۆستایی پێش���ی وایە دەستەواژەی "بەردەوامبون���ی ئەم خولەی پەرلەمان لەس���ەر كارەكانی ت���ا یەكالكردنەوەی ئەنجام���ی هەڵبژاردن���ەكان" ل���ەروی ناوەڕۆك���ەوە هی���چ جیاوازییەكی نییە لەگەڵ درێژەكردنەوەی كاری پەرلەمان‌و تەنیا لەڕوی وشەوە جیاوازن ئەگەرنت هەمان ناوەڕۆك‌و واتایان هەیە.
ئا :مەزهەر كەریم
كوردو عەرەب‌و توركمان لەكەركوك هیوایان بەزیادكردنی دەنگەكانیانە پاش هەژماركردنەوەیان بەدەست ئا :ئاوات خەیرواڵ الیەن���ە عەرەب���ی و توركمانەكانی كەرك���وك ،ك���ە ن���اڕازی ب���ون ب���ە ئەنجامەكانی هەڵب���ژاردن لەكەركوك، ئێس���تا چاوەڕوان���ن لەئاكام���ی ژماردنەوەیان بەدەس���ت ،دەنگەكانی یەكێت���ی لە پارێزگاكە ك���ەم بكات و دەنگی خۆیشیان زیاد ،بەاڵم یەكێتی جەخت دەكاتەوە كە دەنگەكانی ئەوان زیاد دەكات. ل���ەدوای راگەیاندن���ی ئەنجام���ە بەراییەكان���ی هەڵبژاردن���ی مانگ���ی رابردوی پەرلەمانی عێراق ،توركمان و عەرەبەكان ئەنجامەكانیان لەكەركوك رەتكردەوەو دەستیان بە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیكرد لەشارەكەو دەستیان بەسەر س���ندوقەكانی دەنگداندا گرت، ئەوان لەگەڵ بەش���ێك لە الیەنەكانی دیكەی عێ���راق لەپەرلەمان بڕیاریاندا بەدەس���ت دەنگ���ەكان بژمێردرێنەوەو ئ���ەو رێ���كارەش لەالی���ەن دادگای فیدراڵی عێراقەوە پەسەندكرا ،ئێستا چاوەڕاونی ئەوەن بەهۆی گرتنەبەری رێكارەكەوە دەنگەكانیان زیاد بكات و دەنگەكانی یەكێتیش ،كە تاكە الیەنی
براوەی كوردییە ل���ە پارێزگاكە ،كەم بكەن. حەس���ەن تۆران ،جێگری سەرۆكی ب���ەرەی توركمان���ی لەوبارەی���ەوە بە ئاوێن���ەی ڕاگەیان���د ،ئەگ���ەر بێت���و دەنگەكانی كەركوك س���ەد لەس���ەد بەدەس���ت بژمێردرێن���ەوە ،ئ���ەوا ئەنجامەكان���ی هەڵب���ژاردن و ڕێژەی كورس���ییەكانی لیس���تە ب���راوەكان گۆڕانكاری بەسەردا دێت. بەبڕوای تۆران لەئەنجامی پرۆسەی ژماردن���ەوەی دەنگەكان���دا ،ژمارەی دەنگەكانی یەكێتی لەو پارێزگایە كەم دەكات و وتیش���ی"یەكێتی بەشێك بو لەو ساختەكارییانەی كە لە پارێزگاكەدا ئەنجامدران و دەنگی توركمانەكان بۆ ئەوان هەژماركراون". جێگری س���ەرۆكی بەرەی توركمانی كە یەكێك ب���و ل���ەو كاندیدانەی كە لەهەڵبژاردن���ە پەرلەمانییەكەی عێراق دەنگی تەواوی بەدەستنەهێنا ،باسی لەوەشكرد ،ئەوان پابەند دەبن بەهەر ئەنجامێكەوە كە دەنگەكان بەشێوەی دەستی هەژماربكرێنەوە. ه���اوكات ئیس���ماعیل حەدیدی، كاندی���دی هاوپەیمان���ی نەس���ر ل���ە پارێزگای كەرك���وك دەربارەی بڕیاری
هەژماركردنەوەی دەنگەكان بەدەست بەئاوێنەی وت "س���اختەكارییەكی زۆر لەپارێ���زگای كەرك���وك ئەنجامدراوەو جیاكردن���ەوەی دەنگەكان بەدەس���ت گۆڕان���كاری گەورە ل���ە ئەنجامەكانی الیەن���ەكان ل���ە پارێ���زگای كەركوك دروست دەكات". جەختیش���یكردەوە "ئاش���كرابونی بەوش���ێوەیە س���اختەكارییەكان دەردەكەوێ���ت ك���ە جیاكردن���ەوەی دەنگەكان لە پارێزگاكە س���ەد لەسەد بێت ،بەاڵم ئەگەر بێتو تەنها بەشێك لەسندوقەكان واتە ئەوانەی سكااڵیان لەس���ەرە ب���ە دەس���ت جیابكرێنەوە گۆڕان���كاری لە ئەنجامەكان دروس���ت ناكات". ئ���ەوەش لەكاتێكدای���ە ئەنجومەنی كۆمسیارانی كۆمسیۆن كە لە دادوەرە دان���راوەكان پێكهاتون ،بڕیاریداوە كە تەنی���ا دەنگی ئەو بنكانە بەدەس���ت بژمێردرێنەوە كە س���كااڵیان لەسەرە یاخود راپۆرتی رەس���می هەیە لەسەر بونی ساختەكاری تێیاندا. بەاڵم ڕێبوار تەها ،سەرۆكی لیستی یەكێت���ی نیش���تیمانی لەكەركوك بە ئاوێنەی ڕاگەیاند یەكێتی پیشتیوانی بڕیارەك���ەی دادگای فیدراڵیی دەكات
لەب���ارەی هەژماركردنەوەی دەنگەكان لە پارێزگاكە بەش���ێوەی دەس���تی و هیچ گرفتێكیش���یان لەگ���ەڵ ئەوەدا نییە بەمەرجێك لەچوارچێوەی یاساو رێكارەكانی كۆمسیۆندا بێت. رێب���وار تەها ،ئەوەی نەش���اردەوە ك���ە بەهۆی ئەوەی م���اوەی 27رۆژ، سندوقەكانی دەنگدان لەژێر دەسەتی خۆپیشاندەرە توركمان و عەرەبەكانی ش���ارەكەدا ب���ون گوم���ان دەك���ەن دەستكاری دەنگەكان كرابێت. لەگ���ەڵ ئ���ەوەش پێش���بینی ئەوە دەكات لەئاكام���ی جیاكردن���ەوەی دەنگەكان بەدەست لەكەركوك ڕێژەی دەنگەكان���ی یەكێتی زیاد بكات بۆیە حەزدەكەن بەزوترین كات دەست بەو پرۆسەیە بكرێت. بەقس���ەی رێبوار حزبەك���ەی تەنها پێنج هەزار دەنگی ماوە لە پارێزگاكە كورس���ی حەوتەم بەدەس���ت بهێنێت و وتیش���ی" 157وێس���تگەی دەنگدان لەكەرك���وك هەژمارنەك���راون ،ڕەنگە بەجیاكردنەوەو ژماردنی ئەو سندوقانە بەدەس���ت 15ه���ەزار دەنگی یەكێتی زیادبكات و كورسی حەوتەم بەزیادەوە مسۆگەربكەین".
پەرلەمانتارێك ئاماژە بەوە دەكات ئەوە پارتیو یەكێتین خەڵكیان بێهیوا كردوەو پێویستە هاواڵتیان حیزب‌و ئەجندای دیكە تاقی بكەنەوە ،كاندیدێكی دەرنەچویش دەڵێت "دەنگی زۆرینەی حیزبەكەم بەدەستهێنابو نازانم بۆ دەرنەچوم ،بەاڵم چون بۆ دەنگدان باشترە نەك نەچون سەرەڕای ساختەكارییەكان".
هێش����و رێب����وار عەل����ی ،یەكێكە لەو كاندی����دە دەرنەچوان����ەی پارتی لەش����اری س����لێمانی ب����ۆ پەرلەمانی عێ����راق ،ئەو لەب����ارەی هەڵبژاردنەوە دەڵێت "ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنانەی لەكوردستان‌و عێراق ئەنجام دەدرێن، وەك ئەوە دەرناچن خەڵكی تەسەوریان دەكات ،م����ن وەك كاندیدێ����ك خۆم داناب����و ببمە یەكێ����ك لەكاندیدەكانی حیزبەكەم بۆ پەرلەمانی عێراق ،بەاڵم وەها دەرنەچو ،هەرچەندە دەنگێكی زۆریشم بەدەستهێنابو".
یه‌كگرتو له‌كۆم هڵ به‌گلله‌ییه:
زۆر هه‌وڵمان له‌گه‌ڵدا ئا :ئومێد عومه‌ر
هه‌ریه‌ك له‌یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان‌و بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی به‌بێ كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌چوارچێوه‌ی هاوپه‌یمانێتی "بهرهو ئیسالح" به‌شداریی له‌هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان ده‌كه‌ن كه‌وا بریاره رۆژی 30ی ئه‌یلولی ئه‌مساڵ ئه‌نجام بدرێت ،ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتو له‌باره‌ی پێكهێنانی هاوپه‌یمانێتیه‌كه بە‌ئاوێنه‌ی وت "ده‌رگامان بۆ هه‌رهێز‌و كه‌سایه‌تییه‌ك كراوه‌یه باوه‌ری بە‌پرۆژه‌كه‌مان بێت" ،گله‌یی له‌كۆمه‌ڵی ئیسالمیش ده‌كات به‌وه‌ی زۆر هه‌وڵیان له‌گه‌ڵداون‌و دوای چه‌ندین كۆبونه‌وه به‌شدارییان
له‌هاوپه‌یمانێتیه‌كه نه‌كردوه. ئه‌ندامی س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتوی ئیس��ل�امی كوردس����تان ،ئه‌بوبه‌ك����رد هه‌ڵه‌دن����ی رایده‌گه‌یه‌نێت هاوپه‌یمانی بهرهو ئیس��ل�اح پ����رۆژه‌ی هه‌مو ئه‌و كه‌س����انه‌یه باوه‌ری����ان بە‌ئیس��ل�اح‌و چاكس����ازی هه‌یه ه����ه‌ر له‌ب����ه‌ر ئه‌و ه����ۆكاره‌ش ناوێكی ئیس��ل�امیانه‌یان ب����ۆ هاوپه‌یمانێتیه‌ك����ه دانه‌ن����اوه، وتیش����ی "پرۆژه‌كه بۆ ئه‌و كه‌سانه‌یه باوه‌ریان بە‌ئیس��ڵ�اح هه‌بێت ئیتر ئه‌و كه‌س����ه ئیس��ل�امی بێت یان هه‌ر بیرو باوه‌رێك����ی دیكه‌ی هه‌بێ����ت ،پێمان خۆش����بو براده‌رانی كۆمه‌ڵی ئیسالمی به‌شداربونایه ،به‌اڵم به‌داخه‌وه ره‌نگه ئ����ه‌وان بریارێك����ی دیكه به‌دروس����ت بزانن ،له‌م ماوه‌یه‌دا گفتوگۆیه‌كی زۆر‌و
) )630سێشه‌ممه 2018/6/26
هەڵبژاردن بەدیلی دیكەیان نییە بۆ گۆڕانكاریی"
5
كورد مه‌رجی چی بێت بۆ چونه نێو هاوپه‌یمانێتییه‌وه له‌گه‌ڵ كوتله سیاسییه‌كان؟ س���ه‌عدون فه‌یل���ی ،به‌رپرس���ی مه‌ڵبه‌ندی یه‌كێتی له‌به‌غدا: پێویس���ته ك���ورد بە‌مه‌رج���ی جێبه‌جێكردن���ی هه‌م���و ماف���ه ده‌ستورییه‌كانی له‌ده‌ستوری عێراق، بچێت���ه ن���او هاوپه‌یمانییه‌كان���هوه بە‌بروای من جێبه‌جێكردنی ده‌ستور كۆتایی بە‌كێش���ه‌كانی نێوان كوردو الیه‌نه‌كانی تری عێراق بەس���وننه‌‌و شیعه‌وه ده‌هێنێت. عه‌ب���دواڵ وه‌رتێ ،ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی: ده‌بێ���ت الیه‌نی ك���وردی گرتنی چاره‌س���ه‌ر كردنی موچ���هو بوجه‌‌و م���اد‌هی 140و ناوچه دابرێنراوه‌كان ب���كات ،ده‌بێت پێداگربێت له‌س���ه‌ر ئه‌وه‌ی ببێته هاوبه‌شێكی راسته‌قینه، ن���ه‌ك وه‌ك راب���ردو بە‌میزاج���ی شه‌خس���یو كێش ه كه‌س���ییه‌كانه‌وه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردس���تان بكرێ���ت ،جێبه‌جێكردن���ی م���اده ده‌س���تورییه‌كان مه‌جی س���ه‌ره‌كی الیه‌نی كوردی بێت له‌به‌غدا. نه‌جیبە‌نه‌جیب ،په‌رله‌مانتاری عێراق له‌فراكسیۆنی پارتی: دڵنیانی���م له‌وه‌ی الیه‌نی ش���یعه كێش���ه‌كانی له‌گه‌ڵ كورد چاره‌سه‌ر ده‌كات یان نا ،به‌اڵم پێویسته كورد به‌مه‌رجی جێبه‌جێكردنی ده‌ستور‌و له‌ناویاندا ماده‌ی 140و به‌ركه‌وته‌ی پێش���مه‌رگه‌‌و بودج���هی خه‌ڵك���ی كوردس���تان بكه‌وێته دانوس���اندن، نابێت به‌سیاس���ه‌تی برس���یكردنی دژایه‌ت���ی هه‌رێم���ی كوردس���تان بكرێت.
لەگ����ەڵ ئەوەش هێش����و پێی وایە لەهەر بارودۆخێكدا بێت بەشداریكردنی هاواڵتی����ان لەدەنگداندا زۆر باش����ترە نەچ����ن و گۆڕەپانەكە چۆڵ بكەن بۆ كەسێكی دیكەو الیەنێكی دیكە. بەهار مەحمود ،ئەندامی پەرلەمانی كوردس����تان لەفراكس����ۆنی گ����ۆران‌و كاندی����دی هەڵبژێ����راوی گ����ۆران بۆ پەرلەمان����ی عێراق بڕوای وایە دەبێت خەڵك بچێت ب����ۆ دەنگدان .ئەو وتی "دەسەاڵتی پارتیو یەكێتی بێهیواییان لەالی خەڵكی دروستكردوە ،خەڵكێك
ك����ە لەم دەس����ەاڵتە بێ����زارە دەبێت ناڕازیبونی لەم دۆخە وەهای لێبكات بچێ����ت ب����ۆ دەنگ����دان ،لەبەرئەوەی حیزبی بەدیلی دیكەو ڕوئیای دیكەی هەیە بۆ حكومڕانی لەم واڵتەدا". ئەو پەرلەمانتارەی گۆڕان ئاماژەشی بەوە كرد هیچ ڕێگەیەكی دیكە نییە بۆ ئەوەی خەڵكی دەسەاڵت بگۆڕێت جگە لە هەڵبژاردن و وتیشی"رێگاكانی دیكە بۆ گۆڕینی دەسەاڵت تاقیكراونەتەوە لەجێگەی دیكەوە سەركەوتو نەبون، ئێمە ش����ەڕی ناوخۆمان تاقیكردەوەو
زۆر رێگ����ەی دیكە ب����ەدەر لەرێگەی مەدەنی ئەنجامیان نەبو". مامۆستای زانكۆ ،حەسەن سابیر، لەگ����ەڵ ئ����ەوەی پێی وای����ە لەواڵتی ئێمەدا هەڵبژاردنێك����ی پاك‌و پوخت ئەنجام نادرێت ،بەاڵم بەپێویستیشی دەزانێ����ت خەڵك����ی بچن����ە س����ەر سندوقەكانی دەنگدان‌و بێهیوا نەبن لە هەڵبژاردن����ەكان چونكە بەدیلی دیكە نییە بۆ گۆڕانكاری. رێبی����ن عوم����ەر ،مافن����اس و بەڕێوەبەری ناحیەی عەربەت باس����ی
لەوە كرد كە گۆڕانكاری و چاكسازی‌و ئەنجامنەدان����ی س����اختەكاری ل����ە هەڵبژاردنەكان����دا كارێك����ی ه����ەروا ئاس����ان نییە ،بەاڵم وتیش����ی"نابێت ئەوە بێهیوامان بكات ساردبینەوە لە چونە سەر س����ندوقەكانی دەنگدان" چونكە بەبڕوای بەڕێوەبەری ناحیەی عەرب����ەت ،ئەوە دەس����ەاڵتە بەپالن‌و بەرنامە كاری بۆ ئەوە كردوە خەڵكی بێهیوا بكات لەچونی����ان بۆ دەنگدان كە ئەوەش بەب����ڕوای ئەو خزمەت بە مانەوەی دەسەاڵت دەكات.
رێبواری دەالك ،شاعیر ،كە دەیان هۆن����راوەی بۆ هەڵبژاردن نوس����یوە، لەوبارەی����ەوە وتی"ئەگ����ەر نەچی����ن ب����ۆ هەڵبژارندن كەوات����ە بەم دۆخە ڕازین؟! حیزبی دەس����ەاڵت ئەجندای دەرەكی جێبەج����ێ دەكەن ،ئەمەش تاسەر نیەو دەبێت كۆتای پێبهێنرێت ئەویش بەرێگ����ەی دەنگدان هەربۆیە بەه����ەر هۆكارێ����ك بێ����ت نابێت ئەو پالنەی دەسەاڵت جێبەجێ بكرێت كە دەیانەوێت خەڵكی لەهەڵبژاردن سارد بكەنەوە".
ان‌و به‌شدارییان له‌هاوپه‌یمانێتیه‌كه نه‌كرد چروپریان له‌گه‌ڵ كراوه به‌اڵم س����ودی نه‌بوه" داواش ده‌كات هیچ بیانوو پاساوێك نه‌بێته هۆی دواخس����تنی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان ،بەپێویستیشی ده‌زانێت پرۆسه‌كه له‌كاتی دیاریكراوی خۆیدا به‌رێوه بچێت. له‌به‌رامبه‌ریش����دا ئه‌ندامی پێشوی مه‌كته‌ب����ی سیاس����ی بزوتن����ه‌وه‌ی ئیس��ل�امی‌و كادیری نارازیی ئێستای ئه‌و حزبه ،به‌كر تام����اس بە‌ئاوێنه‌ی راگه‌یاند تا ئێستا حزبە‌ئیسالمییه‌كان نه‌یانتوانی����وه زه‌مینه بۆ پێكه‌وه‌ییان بره‌خسێنن ،له‌باره‌ی هاوپه‌یمانی بهرهو ئیساڵح ئه‌و وتی "یه‌كگرتوی ئیسالمی كوردستان باش ئه‌و راستیه ده‌زانێت
له‌گ����هڵ بزوتن����هوه هاوپه‌یم����ان بێت یاخود ن����ا گۆرانكاریی له‌ده‌نگه‌كانیدا رون����ادات ،به‌اڵم بزوتنه‌وه به‌هۆی ئه‌و پاشه‌كش����ه گه‌وره‌یه‌ی له‌چه‌ند ساڵی رابردو به‌خۆیه‌وه بینیوه پێویس����تی به‌اڵیه‌نێك����ی ت����ری ئیس��ل�امی هه‌یه هاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵ ببه‌ستێت". راشیده‌گه‌یه‌نێت ئه‌و هاوپه‌یمانیه‌ی له‌نێ����وان یه‌كگرت����وی ئیس��ل�امی‌و بزوتنه‌وه‌ی ئیس��ل�امی به‌ناوی بهرهو ئیساڵح پێكهێنراوه ،كێشه‌ی زۆری هه‌یه به‌تایبه‌ت له‌س����ه‌ر ئه‌وه‌ی نه‌یتوانیوه هه‌مو الیه‌نه ئیسالمییه‌كانی تر چ وه‌ك حزب یان گ����روپ له‌ژێر یه‌ك چه‌تردا كۆبكاته‌وه ،پێش����ی وایه یه‌كگرتوی ئیسالمی‌و بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی ناتوانن هیچ گۆرانكارییه‌ك دروست بكه‌ن ،ئه‌و
وتی "كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی كوردستان هاوكاری����یو بی����رورا ئاڵوگۆرك����ردن كه الیه‌نێكی گرنگی ئیس��ل�امیه له‌ناو له‌نێوانم����ان هه‌بێ����ت ،دوات����ر له‌ناو هاوپه‌یمانێتیه‌ك����ه‌دا نی����ه ،ئه‌م����ه‌ش په‌رله‌مان ده‌كرێت لێك نزیكببینه‌وه". هۆكارێ����ك ده‌بێت بۆ دروس����تكردنی پێچه‌وان����هی لێدوان����ی ئه‌بوبه‌ك����ر بێمتمانه‌ی����ی الی ئیس��ل�امییه‌كانی كوردس����تان له‌ه����ه‌ر ح����زب‌و گروپ‌و هه‌ڵه‌دن����ی ،ئه‌ندامی س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كگرت����و كه ده‌ڵێت "ل����ه‌م ماوه‌یه‌دا ته‌ریقه‌تێك بن". گفتوگۆیه‌ك����ی زۆر‌و چروپرم����ان هه‌روه‌ه����ا ئه‌ندامی س����ه‌ركردایه‌تی له‌گ����هڵ براده‌ران����ی كۆم����هڵ كردوه كۆمه‌ڵی ئیسالمی كوردستان ،فاروق به‌اڵم س����ودی نه‌بوه‌‌و نه‌هاتونه‌ته ناو عه‌لی ده‌رب����اره‌ی هاوپه‌یمانی بهرهو هاوپه‌یمانییه‌ك����ه" ،ئ����ه‌م ئه‌ندام����هی ئیس��ل�اح بە‌ئاوێنه‌ی وت "بۆچونی من س����ه‌ركردایه‌تی كۆمه‌ڵ����ی ئیس��ل�امی وایه مه‌رج نیه ته‌نها به‌دروس����تكردنی هۆكاریی به‌شدارینه‌كردنیان بۆ كه‌می هاوپه‌یمان����ی له‌نێ����وان الیه‌ن����ه كات ده‌گێرێته‌وه ،ئه‌و وتی "ده‌رفه‌ت‌و ئیس��ل�امییه‌كان ب����ۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان كات نه‌ب����وه راوێژی زیات����ر بكرێت، نزیكایه‌ت����ی دروس����ت بێ����ت ،ئێم����ه كۆمه‌ڵ ئاینده‌ی خۆی به‌س����توه‌ته‌وه باوه‌رم����ان وایه ده‌كرێت دۆس����ت بین بە‌یه‌كالیی كردن����ه‌وه‌ی ئه‌نجامه‌كانی رێز له‌راوبۆچونه‌كان����ی یه‌كتر بگرین ،هه‌ڵبژاردنی عێراق".
كۆمه‌ڵ ئاینده‌ی خۆی به‌ستوه‌ته‌وه بە‌یه‌كالیی كردنه‌وه‌ی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنی عێراق
نه‌وزاد ساڵه‌ح ،ئه‌ندامی دامه‌زراوه ی هه‌ڵبژاردن‌و ئاماری هاوپه‌یمانی بۆ دیموكراسیو داد په‌روه‌ری: گرنگه الیه‌نی ك���وردی خۆی له‌و الیه‌نانه نزی���ك بكاته‌وه كه به‌راورد بە‌الیه‌ن���ه عێراقییه‌كان���ی دیك���هی عێ���راق هه‌نگاوێك له‌پێش���تره بۆ جێبه‌جێكردنی ماده‌ی 140و پرسی ن���ه‌وت‌و گاز‌و بودج���هی هه‌رێم���ی كوردستان ،پێویسته كورد له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندیی���ه نیش���تمانییه‌كان دانوساندن بكات نه‌ك به‌رژه‌وه‌ندییه حزبییه‌كان. د .ئیس���ماعیل نامیق ،به‌رپرس���ی ژوری یاسایی بزوتنه‌وه‌ی گۆران: ئێم���ه وه‌ك گۆران ت���ا بە‌ته‌واوی به‌رچاومان رون نه‌بێته‌وه له‌س���ه‌ر ئه‌نجامی كۆتای���ی هه‌ڵبژاردن هیچ قس���ه‌یه‌ك له‌س���ه‌ر مه‌رج���ی كورد ناكه‌ین ،تا ئه‌نجامه‌كان رانه‌گه‌یه‌نرێن قسه‌كردن له‌س���ه‌ر ئه‌م بابه‌ته بە‌زو ده‌زانین ،ئێمه پێمان وایه ئه‌نجامی كۆتایی بری���ار له‌س���ه‌ر چۆنیه‌تی به‌ش���داریكردنی كوردو مه‌رجه‌كانی ده‌كات. مه‌روان گه‌اڵڵی ،ئه‌ندامی په‌رله‌مان ی كوردستان له‌فراكس���یۆنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی: ك���ورد وه‌ك ئ���اردی ن���او دركی لێهات���وه ،م���ن پێموای���ه توانای ئه‌وه‌ی نیه مه‌رج له‌سه‌ر الیه‌نه‌كانی دیكه‌ی عێراق دابنێت ،له‌م قۆناغه‌دا كورد په‌رت���ه‌وازه‌‌و لێكترازاوه رۆڵی وه‌ك پێشو ئه‌و كاریگه‌رییه‌ی نابێت په‌رته‌وازه‌ی���ی ناوخۆی هه‌رێم كاتی زیاتر ده‌ده‌ن بە‌به‌رامبه‌ره‌كانی كورد بۆ ئه‌وه‌ی فشاری زیاتری بخه‌نه‌سه‌ر، له‌كوردستان هیچ الیه‌نێك متمانه‌ی بە‌الیه‌نه‌ك���هی دیكه نی���ه ،پارتیو یه‌كێتی ئ���هو یه‌كریزییه‌ی بۆ به‌غدا داوای ده‌ك���ه‌ن ئ���هی ب���ۆ له‌هه‌رێم هه‌وڵی بۆ ن���اده‌ن ،له‌ماوه‌ی رابردو گفتوگۆی الیه‌نی ك���وردی هێنده‌ی له‌به‌رژه‌وه‌ندی حزبی‌‌و كه‌س���ی بوه هێن���ده له‌به‌رژه‌وه‌ن���دی گش���تیو نیشتمانی نه‌بوه.
6
) )630سێشه‌ممه 2018/6/26
"وریای منداڵەکانتان بن لە‌کاریگەریی بانگەشەی هەڵبژاردن" ئا :هەڤاڵ سەالم بە‌درێژایی مانگی رابردوو کە بانگەشەی هەڵبژاردن بەڕێوەچو، کەم شەو هەبو مندااڵن بە‌کۆمەڵ نەبرێنە ئاهەنگی بانگەشەکان. مندااڵن دڵخۆش‌و کامەران دیاربون‌و ئااڵی حزبە‌پەسەندکراوەکانی دایک‌و باوکیان هەڵگرتبو ،بەاڵم شارەزایانی کۆمەڵناسی هۆشداریی دەدەن کە ئەم دیاردەیە کاریگەری خراپ لەسەر کەسێتی منداڵەکان بەجێ دەهێڵێ.
هیچ هەڵبژاردنێک نییە لە‌دنیادا ماف بە‌منداڵ بدات بەشداری دەنگدان بکات بۆیە دەبێ دووریش بن لە‌بانگەشەکان
ئاهەنگی هەم����وو حزبەکان بەبێ جیاوازیی مندااڵنی تێ����دا دەبینرا، بۆی����ە ئەم����ەش مەترس����ییەکەی زیات����ر ک����ردووە چونکە دروش����م وبانگەش����ەکان هیچی����ان تایب����ەت نەبوون بە‌مندااڵن بگرە هەڵسوکەوتی توند‌و السارانەش����یان ل����ێ دەبینرا بەهۆی ئەو دروش����مانەوە .بەبڕوای د.پەیم����ان عەبدولقادر کە هەڵگری بڕوانامەی دکتۆرایە لە‌کۆمەڵناس����ی دا‌و مامۆستایە لە‌زانکۆی سلێمانی، لەو فلێک����س‌و ئااڵو پۆس����تەرانەی لە‌بانگەشەکانی هەرێمی کوردستاندا بین����ران ،زۆر بە‌کەم����ی رەچ����اوی بانگەشەیەکی نوێ کرابوو بە‌تایبەت لەسەر دەروون‌و کەسێتی مندااڵن.
د .پەیم����ان روون����ی دەکات����ەوە "بانگەشە بۆ هەڵبژاردن دیاردەیەکی جیهانیی����ەو مافێکی ڕەوای قەوارە‌و کاندیدەکانە پڕوپاگەندە بۆ خۆیان بکەن .بەاڵم دەبێ رەچاوی شێواز‌و شوێن وجۆری بانگەشەکان بکرێ‌و لە‌کاتی ئامادەکردنی کەرەستەکانی بانگەش����ەدا الیەن����ی س����ایکۆلۆژی جەماوەر بە‌تایبەت مندااڵن لەبەرچاو بگیرێ" بەرپرسانی ش����ارەوانی سلێمانی گش����تییەکاندا پۆس����تەر‌و فلێکس ئەم کۆمەڵناس����ە کات����ێ دەگاتە منداڵ ناڕاستەوخۆ دەبێتە شەڕانگێر ش����اری س����لێمانییە وەک باوک����ی چونکە ه����ەر لە‌ئێس����تاوە مندااڵن سەر کاریگەرییە راس����تەوخۆکانی ئەویش بە‌دڕاندنی پۆس����تەرەکانی منداڵێ����ک ،ئەم پیاوە دەڵێ بەهۆی دەبنە بوونەوەرێکی سیاسی کە هێج ک����ە رینمایی وبڕی����اری تایبەتیان هەڵبواسن ،بەاڵم دیارە هەبووە کە بانگەش����ەی هەڵب����ژاردن بۆ س����ەر بانگەشە بێ ئەوەی هیچ ئامانجێکی بانگەش����ەوە منداڵەک����ەی چەندین پێویس����تیان بەوە نییە لە‌ئێستاوە هەبووە ب����ۆ ق����ەوارە‌و کاندیدەکان پابەن����دی ئ����ەو رێنماییانە نەبووە‌و لە‌کاتی هەڵمەتی بانگەش����ە دەڵێن ،ئێمەش سزامان داون". جەماوەر ،خێرا ئام����اژە بە‌مندااڵن هەبێ ل����ەو دڕاندن����ەدا .ئەمەش وا پرس����یاری لێک����ردووە س����ەبارەت ببنە بەشێک لەو دنیایە" شارەزایان پیشنیازی ئەوە دەکەن لەالیەن بانگەش����ەکارانەوە الساریی دەدات چونکە ئەوان زووتر لە‌هەمووان دەکات منداڵەکە لە‌خۆیەوە دەبێتە بە‌رەنگی ئااڵی حزب����ەکان " منداڵ هەرچەن����دە کۆمس����یۆنی ب����ااڵی ک����راوە‌و پابەن����دی هەم����وو بڕیار‌و بۆ هەڵمەتی بانگەش����ەی داهاتوو، ب����ۆ یەکەمجار بەر ئ����ەم چاالکییە دروشم‌و رەنگ‌و هەڵسوکەوتەکان وەر بەشێک لە‌ملمالنێی هەڵبژاردندا". بۆ پرس����ی ج����ۆری دروش����می‌و سیاس����ی وجەماوەرییە دەکەوێ ،هەڵبژاردنەکانی عێراق بە‌هاوبەشی رێنماییەکان نەبوون .لە‌بەرامبەرئەو کۆمس����یۆنی ب����ااڵی هەڵب����ژاردن دەگرن .لە‌کاتێکدا هیچ هەڵبژاردنێک نییە لە‌دنیادا م����اف بە‌منداڵ بدات س����روودەکانی هەڵبژاردن ،دیسان جۆرێک لەش����ۆک وپرس����یاری ال لەگەڵ ش����ارەوانییەکان ،قەدەغەی پێش����ێلکارییانەدا ،س����زای کاندید‌و وشارەوانییەکان ،قەوارەکان ناچار بەشداری دەنگدان بکات بۆیە دەبێ مندااڵن پارێزراو نابن لە‌کاریگەریی دروس����ت دەب����ێ ..بابە‌فاڵنە حزب کردبوو لە‌هەندێ ش����وێنی گشتیی قەوارەکانی����ان داوە بە‌لێس����ەندنی بکەن رەچ����اوی الیەن����ی دەروونی مندااڵن بکەن‌و رێگە نەدەن پۆستەر‌و راس����تەوخۆ " .من����داڵ دەکەوێتە بۆچی ئااڵکەی وایە ..فیسارە حزب وەک����و پ����رد ..دی����واری مزگەوت‌و بڕێک پارە. دووریش بن لە‌بانگەشەکان. زه‌رده‌ش����ت ره‌فیق لێپرس����راوی فلێکس لەش����وێنی نزمدا هەڵبواسن ناوەندەکان����ی لەمبارەی����ەوە د .پەیم����ان وتی :چەواش����ەکارییەوە کاتێ وشەیەکی بۆچی رەنگێکی تری هەیە؟ ئەمەش قوتابخان����ەکان‌و "س����ایکۆلۆژی من����داڵ کاریگ����ەری نەشیاوی رکابەرەکان دەڵێتەوە یان وایکردووە من����دااڵن کێش بکات بۆ پ����ەروەردە‌و فێرک����ردن پۆس����تەر‌و راگەیاندنی شارەوانی سلێمانی وتی :تا مندااڵن بە‌ئاس����انیی دەس����تیان ڕاستەوخۆی پۆستەرەکانی بانگەشەی ئەزب����ەری دەکات .ئەمانە هۆکاری ئاهەنگەکانی بانگەشەی هەڵبژاردن فلێکس����ی بانگەش����ەی هەڵبژاردن " ئێمە وەک سەرۆکایەتی شارەوانی نەیانگاتێ .هەروەها رەچاوی رەنگ بەس����ەرەوە دیارە ،زۆرجار بە‌دیوە س����ەرەکین بۆ تێکدان����ی ڕەفتاری بەب����ێ ئ����ەوەی سانس����ۆرێک یان هەڵبواس����رێن .بەاڵم لە‌زۆرش����وێن س����لێمانی ڕێنماییمان دا بە‌الیەن‌و وش����ێوازی وێنەی ناو پۆستەرەکان خراپ‌و نێگەتڤەکەی����دا .بۆ نموونە منداڵ‌و الس����اریکردن لە‌ن����او ماڵ‌و رێگرییەک هەبێ بۆ ئەو بانگەش����ە ق����ەوارە‌و کاندیدەکان بایەخیان بەو کاندی����دەکان کە بە‌چ����ی ڕێگایەک بک����رێ ت����ا نەبن����ە کەرەس����تەی سیاس����ی وحزبییان����ە .م����ن وەکو بڕیاران����ە ن����ەدا‌و ریکالم����ی خۆیان وێنەو دروشمەکانیان باڵو بکەنەوە .گاڵتەک����ردن والس����اییکردنەوەیان لەڕووی الس����اریی کردن‌و شڵەژانی قوتابخانەو شوێنە گشتیەکاندا". نابێ لە‌باخچەو قوتابخانەو ش����وێنە لەالیەن مندااڵنەوە. د.سەالم نەسرەدین ،دانیشتووی باوکێک ئەمە بە‌شتێکی خراپ دەزانم هەڵواسیبوو. هەڵسوکەوتەوە .هەندێجار ڕەفتاری
ده‌وڵه‌ت ی یاسا :دوای جیاكردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست هاوپه‌یمانێتیه‌كان گۆڕانكارییان به‌سه‌ردا دێت ئا :ئاوات خه‌یروڵاڵ دوای ڕاگه‌یاندنی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق، دروستكردنی هاوپه‌یمانێتییه‌كان بۆ پێكهێنانی گه‌وره‌ترین فراكسیۆنی په‌رله‌مانی بۆته گرفت .به‌شێك له‌الیه‌نه به‌شداربوه‌كانی هه‌ڵبژاردن ئاماژه بۆ ئه‌وه ده‌كه‌ن ،تاوه‌كو ئه‌نجامی كۆتایی هه‌ڵبژاردنه‌كان په‌سه‌ند نه‌كرێت ،هێشتا زوه بۆ پێكهێنانی هاوپه‌یمانی به‌مه‌به‌ستی پێكهێنانی حكومه‌ت. عادل نوری په‌رله‌مانتاری سه‌ربه‌خۆ له‌ئه‌نجومه‌ن���ی نوێنه‌ران���ی عێ���راق بەئاوێن���هی ڕاگه‌یاند ،دروس���تكردنی هاوپه‌یمانی ب���ۆ پێكهێنانی حكومه‌ت هی���چ بنه‌مایه‌ك���ی نییه له‌ئێس���تادا، چونك���ه تا ئێس���تا نازانرێ���ت دوای
هه‌ژماركردن���ه‌وه‌ی ده‌نگ���ه‌كان ك���ێ براوه‌یه‌‌و كێ دۆڕاو ،هه‌ر بۆیه ئێس���تا هیچ لیستێك براوه‌ی یه‌كه‌م نیه. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد ،جیاكردنه‌وه‌ی ده‌نگ���ه‌كان به‌ده‌س���ت هه‌م���و س���اخته‌كارییه‌كان‌و ده‌نگه دزراوه‌كان ئاش���كرا ده‌كات .پێش���بینی ده‌كرێت دوای ئاش���كراكردن‌و ده‌ركه‌وتن���ی ئه‌نجامه ڕاسته‌قینه‌كان جموجۆڵه‌كان ب���ۆ پێكهێنان���ی حكومه‌ت ده‌س���ت پێبكات. ئ���هو په‌رله‌مانت���اره ك���ورده هێم���ای بۆ ئ���ه‌وه‌ش ك���رد ،ئاینده‌ی سیاس���یی عێ���راق دوای ده‌ركه‌وتنی ئه‌نجامه‌ڕاس���ته‌قینه‌كانی ده‌نگ���دان ده‌رده‌كه‌وێت. هاوكات فه‌تاح ش���ێخ په‌رله‌مانتاری ده‌وڵه‌تی یاس���ا بە‌ئاوێنه‌ی ڕاگه‌یاند،
هاوپه‌یمانێتییه‌كان���ی ئ���ه‌م دواییه ی لیستی س���ائیرون له‌گه‌ڵ الیه‌نه براوه شیعه‌كان هیچ بااڵنسێكی تێدا نیه. هه‌روه‌ه���ا ئام���اژه‌ی به‌وه‌ش���كرد، دوای هه‌ژماركردن���ه‌وه‌ی ده‌نگ���ه‌كان به‌ده‌س���ت له‌الی���ه‌ن كۆمس���یۆنه‌وه، ئه‌نجام���ه‌كان گۆڕان���كاری گ���ه‌وره‌ی به‌سه‌ردا دێت‌و هه‌ر ئه‌وه‌ش وا ده‌كات هاوپه‌یمانێتییه‌كانی���ش گۆڕانكارییان به‌س���ه‌ردا بێت .جه‌ختیش���یكرده‌وه، پێكهێنان���ی حكوم���ه‌ت ته‌نها له‌الیه‌ن لیسته شیعه‌كانه‌وه جێگای قبوڵكردن نییه ،پێویسته پێكهاته‌كانی دیكه‌ش به‌شداری تێدا بكه‌ن. ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی ده‌وڵه‌تی یاس���ا باس���ی له‌وه‌ش���كرد ئه‌گه‌ربێت‌و دوای جیاكردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌س���ت، ده‌نگ���ه دزراوه‌كانیان بۆ نه‌گه‌ڕێته‌وه، "ئ���ه‌وا داوای هه‌ڵوه‌ش���اندنه‌وه‌ی
هه‌ڵب���ژاردن ده‌كه‌ین تاوه‌ك���و دوباره له‌گ���هڵ هه‌ڵبژاردنه‌كان���ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان ئه‌نجام بدرێت". له‌الیه‌كی تره‌وه بەبڕوای تارق حه‌رب پسپۆڕی یاسایی ناس���راو هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌ك���هی عێ���راق كێش���هو گرفتی زۆری ب���ه‌دوای خۆیدا هێناوه، "ئه‌گه‌ربێ���ت‌و ئه‌نجامه‌كان���ی دوای هه‌ژماركردنه‌وه‌ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ست ناڕه‌زای���ی الیه‌ن���ه سیاس���ییه‌كانی لێ بكه‌وێت���هوه ،ئه‌وا عێ���راق بهرهو چاره‌نوسێكی نادیار ده‌چێت". درێژكردن���ه‌وه‌ی له‌ب���اره‌ی م���اوه‌ی په‌رله‌مانیش���هوه پێ���ی وای ه "درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی كاری په‌رله‌مان كارێكی نایاسایی‌‌و ده‌ستورییه ،چونكه به‌ت���ه‌واو بونی كاره‌كان���ی په‌رله‌مان بۆشایی یاس���ایی‌‌و ده‌ستوری دروست
نابێت ،به‌ڵكو ته‌نیا بۆ شایی په‌رله‌مان دروست ده‌بێت". تارق حه‌رب رونی كرده‌وه "له‌حاڵه‌ت ی نه‌بونی په‌رله‌مانی عێراقدا ،ده‌س���ته‌ی نه‌زاهه‌‌و حكوم��� هت‌و دادگای فیدراڵی كاره‌كانیان ده‌ك هنو بۆش���ایی یاسایی له‌عێراقدا دروست نابێت". ده‌رب���اره‌ی هاوپه‌یمانێت���ی الیه‌نه ب���راوه‌كان ،تارق حه‌رب ده‌ڵێت "ته‌نها هاوپه‌یمانێت���ی نێوان (س���ائیرون)و (نه‌س���ر) ڕاس���ته‌قینه‌یه‌‌و وه‌كو خۆی ده‌مێنێت���هوه ،هاوپه‌یمانێتیه‌كان���ی دیكه‌ی س���ه‌در گۆڕانكاری به‌س���ه‌ردا دێت". جه‌ختیش���ی ك���رده‌وه پێویس���ته الیه‌نه‌كانی سوننه‌‌و كورد له‌پێكهێنانی حكومه‌تدا به‌شدارییان پێبكرێت‌و ته‌نها حكومه‌تێكی شیعی نه‌بێت.
له‌حاڵه‌تی نه‌بون ی په‌رله‌مانی عێراقدا ده‌سته‌ی نه‌زاهه‌‌و حكومه‌ت‌و دادگای فیدراڵی كاره‌كانیان ده‌كه‌ن‌و بۆشایی یاسایی له‌عێراقدا دروست نابێت
) )630سێشه‌ممه 2018/6/26
هه‌مو شتێک له‌باره‌ی کوردستان‌و عێراقه‌وه
www. niqash. org
7
ئه‌م الپه‌ڕه‌یه به‌سپۆنسه‌ری رێکخراوی راگه‌یاندن له‌هه‌ماهه‌نگی‌‌و گواستنه‌وه، ئه‌کادیمیای راگه‌یاندنی ئه‌ڵامنی
جه‌ژنیش الیه‌نه‌كانی ئاشتنه‌كرده‌وه
ناكۆك ی هێزه سیاسییه‌كان ی كوردستان به‌بۆنه‌یه‌كی دیك ه سپێردرا نیقاش ،مەعاز فەرحان ناكۆكی توندی نێوان الیه‌نه سیاسیه‌كانی كوردستان كۆتایی به‌و نه‌ریته هێنا كه له‌جه‌ژن‌و بۆنه‌كاندا په‌یامیان بۆ یه‌كتر ده‌نارد ،ئهمجاره هه‌ریه‌كه‌یان به‌كۆمه‌ڵێك نیگه‌رانیه‌وه له‌ماڵی خۆیان جه‌ژنیان كرد. س����ااڵنی رابردوو ،له‌گه‌ڵ بون����ی ناكۆكی سیاسیو بۆچونی جیاواز الیه‌نه سیاسیه‌كان جه‌ژنه پیرۆزه‌یان له‌یه‌كتر ده‌كرد‌و له‌رێگه‌یه‌وه داوای س����ازان‌و یه‌كده‌نگی����ان ده‌كرد ،به‌اڵم ناكۆكیه‌كان����ی ئهمجاره به‌ه����ۆی هه‌ڵبژاردنی 12ی ئایاره‌وه گه‌یشتنه لوتكه وایكرد الیه‌نه ناڕازییه‌كان_گۆڕان ،كۆم����هڵ ،هاوپه‌یمانی‌‌و یه‌كگرتوو_ دڵی����ان له‌یه‌كێتی‌‌و پارتی زیاتر بئێشێت‌و جه‌ژنیش نه‌توانێت ناكۆكیه‌كانیان بهرهو هێوربونه‌وه به‌رێت. ماوه‌ی چوار س����اڵه پرۆس����هی سیاس����ی له‌هه‌رێمی كوردستان له‌قه‌یرانێكه‌وه ده‌چێت بۆ قه‌یرانێكی دیكه ،په‌یوه‌ندی ئاڵۆزی نێوان گۆڕان‌و پارتی له‌س����ه‌ر پرس����ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و داخس����تنی په‌رله‌م����ان دانه‌مركابۆوه پرسی ریفراندۆمی هاته سه‌ر ئه‌مش هێنده‌ی دیكه خوێی ك����رد بە‌برین����ی ناكۆكی نێوان الیه‌نه‌كاندا‌و ڕووداوه‌كانی 16ی ئۆكتۆبه‌ریش ناكۆكی له‌نێ����وان دوو پارته فه‌رمانڕه‌واكه‌دا گه‌یانده لوتكه ،پارتی یه‌كێتی بە"خیانه‌تكار" تۆمه‌تباركرد‌و به‌ش����ێك له‌یه‌كێتیش پارتیان به‌س����ه‌رچاوه‌ی "له‌ده‌س����تدانی" كه‌رك����وك ناوبرد. نوێترین پرس����یش كه بازن����هی ناڕه‌زایی‌و ناكۆكیه‌كانی فراوانك����رد ،هه‌ڵبژاردنی 12ی ئای����اری ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران����ی عێراق بوو، كه گۆڕان‌و هاوپه‌یمانی‌‌و كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوو، یه‌كێتی‌‌و پارتی به‌ئه‌نجامدانی س����اخته‌كاری تۆمه‌تبارده‌كه‌ن‌و ئه‌وه‌ش وایكردوه ئاماده‌نه‌بن هیچ دانیشتن‌و كۆبونه‌وه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ ئه‌و دوو الیه‌نه‌دا بكه‌ن. سااڵنی رابردوو سه‌ره‌ڕای هه‌موو ناكۆكییه سیاسییه‌كان ،وه‌ك جۆرێك له‌موجامه‌له هێزه سیاس����ییه‌كان له‌جه‌ژن����دا په‌یامیان بۆ یه‌ك ده‌نارد ،به‌اڵم ئه‌مس����اڵ له‌جه‌ژنی ره‌مه‌زاندا (هه‌ینی رابردوو یه‌كه‌م رۆژی بوو) هێزه‌كان گوێیان له‌و نه‌ریته خه‌واند. ماردین ئیبراهیم ،ماس����ته‌ر له‌فه‌لسه‌فه‌ی سیاس����یو مامۆس����تای زانك����ۆی جیه����ان له‌س����لێمانی ،بە"نیق����اش"ی وت "په‌یوه‌ندی نێوان پارتیو یه‌كێتی‌‌و گۆڕان په‌یوه‌ندیه‌كی خراپ‌و گرژه" .وتیش����ی "ئهمجاره ناكۆكی‌‌و گرژییه‌كه له‌پرس����ی هه‌ڵبژاردندا زیاتر بوو، پارتیو یه‌كێتی ویس����تیان به‌ته‌واوه‌تی هێزه نه‌یاره‌كان الواز بكه‌ن‌و ئۆپۆزسیۆنێكی الواز هه‌بێ����ت له‌به‌رئه‌وه ش����تێكی چاوه‌ڕوانكراوه ئ����هو په‌یوه‌ندیان����ه ب����ه‌ره‌و گ����رژی بڕۆن‌و موجامه‌له‌كردنی یه‌كتر كۆتایی بێت".
خەڵکی کوردستان جەژن بەبۆنەیەک دەزانن بۆ ئاشتبوونەوەو گەردن ئازادی بزوتن����ه‌وه‌ی گ����ۆڕان دیارتری����ن الیه‌ن����ی ناڕازیی����هو به‌ته‌واوه‌ت����ی له‌یه‌كێت����یو پارت ی نیگه‌ران����ه ،بزوتنه‌وه‌كه په‌یام����ی پیرۆزبایی جه‌ژنی به‌تایبه‌ت بۆ هیچ الیه‌نێك نه‌ناردوه. له‌په‌یامه‌كه‌ی����دا هات����ووه "هیوادارین هاتنی ئ����ه‌م جه‌ژن����ه س����ه‌ره‌تای قۆناغێك����ی نوێ بێ����ت بۆ گه‌له‌كه‌مان ،كه هه‌موان له‌س����ایه‌ی حكومڕانیه‌ك����ی دادپه‌روه‌ران����ه‌دا هه‌س����ت به‌ئارام����یو ئاس����وده‌یی بكه‌ی����ن .له‌مڕوه‌وه وه‌ك هه‌میش����ه بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌س����تی هاوكاری‌و ته‌بایی بۆ هه‌ر الیه‌ن‌و پرۆژه‌یه‌كی دیموكراس����یانه درێ����ژ ده‌كات كه له‌خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندی بااڵی گه‌له‌كه‌مان‌و پێكه‌وه ژیان بێت". به‌ره����ه‌م س����اڵح ،س����ه‌رۆكی ق����ه‌واره‌ی هاوپه‌یمان����ی بۆ دیموكراس����یو دادپه‌روه‌ری له‌په‌یامێك����دا ك����ه له‌تویت����ه‌ری خ����ۆی باڵویكردووه‌ته‌وه نوس����یوویه‌تی" ،به‌رێزگرتن له‌ئیراده‌ی گه‌ل‌و پاراستنی ده‌نگی هاواڵتیان بۆ راستكردنه‌وه‌ی رێبازی واڵت‌و كۆتاییهێنان به‌گێژاویی قه‌یران����ه‌كان ،كاتی ئه‌وه هاتووه عێراقییه‌كان به‌ئاش����تیو ژیانێكی پڕ ش����كۆ بژین". عه‌لی باپیر ئه‌میری كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امیش له‌په‌یامێك����دا له‌ته‌فزیۆنی فه‌رمی حزبه‌كه‌ی، له‌په‌یامێك����دا به‌بۆن����هی جه‌ژن����هوه له‌خودا پاڕایه‌وه كه ده‌روی خێر له‌خه‌ڵكی كوردستان‌و عێراق بكاته‌وه له‌م دۆخه ده‌ربازیان بێت. س����ه‌الحه‌دین به‌هادین ،ئه‌مینداری گشتی یه‌كگرتووی ئیس��ل�امی كوردستان ،له‌میانه‌ی به‌شداری له‌مه‌راسیمی نوێژی جه‌ژن له‌شاری سلێمانی رایگه‌یاند" ،ده‌بێت له‌م بۆنه‌دا له‌گه‌ڵ
میلله‌ته‌كه‌مان‌و له‌گه‌ڵ خوداش ئاشت بینه‌وه‌و كاراكته‌ره سیاس����ه‌كان‌و هێزه بااڵده‌سته‌كان دان به‌هه‌ڵه‌كانی����ان بنێن‌و ژی����ان به‌م جۆره به‌ڕێ ناكرێ‌و میلله‌تی ئێمه شایسته‌ی ژیانی باشتره". په‌یام����ی الیه‌ن����ه‌كان زیات����ر مه‌تاتی����هو ئاڕاس����ته‌ی الیه‌نێك����ی دیاریك����راو نه‌كراوه‌‌و جیاوازه له‌په‌یامی س����ااڵنی رابردو كه تێیدا دوای جه‌ژنیان وه‌ك واده‌یه‌ك بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌كان دیاریده‌كرد. ئیسماعیل نامیق ،ئه‌ندامی جڤاتی نیشتمانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ،به"نیقاش"ی وت "ناوماڵی كورد زۆر په‌رت‌و په‌رش����وباڵوه ،ئه‌و كێش����ه سیاسیانه‌ی كه هه‌ن‌و ده‌ستگرتنی یه‌كێتی‌‌و پارتی به‌س����ه‌ر ده‌س����ه‌اڵتدا‌و هی����چ مرونه‌ت نه‌كردنێك بۆ الیه‌نه‌كان‌و خۆ به‌گه‌وره‌زانین‌و خۆ به‌خاوه‌ن زانینی كوردس����تان‌و به‌بچوك س����ه‌یركردنی الیه‌نه‌كانی دیكه‌‌و وه‌رنه‌گرتنی بۆچونه‌كانی����ان‌و ئیداره‌دانێك����ی خراپ ئه‌مه وایكردوه نێوانی الیه‌نه سیاسیه‌كان له‌وپه‌ڕی خراپیدابێت". ئیس����ماعیل نامیق ،ده‌ڵێت دید‌و تێڕوانی ئێمه بۆ سیس����تمی سیاسیو ده‌ستاوده‌ستی ده‌س����ه‌اڵت‌و هێزی پێش����مه‌رگه‌‌و سیس����تمی ئابوری جی����اوازه له‌دید‌و تێڕوانینی یه‌كێتی‌‌و پارتی ،ئه‌و یه‌كڕیزییه‌ی ئه‌وان داوای ده‌كه‌ن ئه‌وه‌یه كه ئه‌وه‌ی ئه‌وان ویستیان الیه‌نه‌كان جێبه‌جێ����ی بك����ه‌ن .وتیش����ی "له‌به‌رئ����هوه بۆنه نه‌ته‌وه‌یی‌‌و نیش����تمانیه‌كانیش نه‌توانن جارێكی دیكه یه‌كڕی����زی له‌ناو ماڵی كورددا بهێننه‌دی‌‌و الیه‌نه‌كان په‌یامی ئاش����ته‌وایی بۆ یه‌كتربنێرن".
په‌یوه‌ندییه‌كانی گۆڕان له‌ئێس����تادا له‌گه‌ڵ یه‌كێتی له‌وپه‌ڕی ئاڵۆزیدایه ههرچهنده پێشتر رێككه‌وتنێكی سیاس����ی له‌نێوانیاندا هه‌بوو، به‌اڵم نه‌ك رێككه‌وتنه‌كه جێبه‌جێنه‌كرا ،به‌ڵكو په‌یوه‌ندییه‌كانیان بە‌ئاستێك گه‌یشتوه چه‌ند مانگێك هیچ دیدار‌و كۆبونه‌وه‌یه‌ك له‌نێوانیاندا نه‌كرێت‌و له‌جه‌ژنیش����دا س����ه‌ردانی یه‌كتریان نه‌كرد‌و خراپی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوانیش����یان بە‌ئاشكرا هه‌ستی پێكرا ،كاتێك عادل موراد س����كرتێری ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ن����د ی یه‌كێتی‌‌و یه‌كێ����ك له‌دامه‌زرێنه‌رانی ئ����هو حزبە‌كۆچی دوایی كرد‌و گۆڕان به‌ش����داری پرس����ه‌كه‌یان نه‌كرد ،پاس����اوی گۆڕان بۆ به‌شدارینه‌كردن له‌پرس����ه‌كه‌دا بۆ "ئه‌نجامدانی ساخته‌كار ی"و "هێرشكردنه" س����ه‌ر مه‌كۆی سه‌ره‌كیان بوو له‌سلێمانی له‌شه‌وی 12ی ئایاردا. ئه‌ندامه‌ك����هی جڤات����ی نیش����تمانی، له‌وبڕوایه‌دای����ه یه‌كێتی ویس����تویه‌تی كوده‌تا به‌س����ه‌ر گۆڕان����دا ب����كات" ،ده‌ی هێزێ����ك بیه‌وێ����ت كوده‌تات به‌س����ه‌ردا بكات حه‌تمه‌ن په‌یوه‌ندییه‌كانت له‌گه‌ڵی خراپ ده‌بن‌و به‌ڵێ ئێمه ئێستا په‌یوه‌ندییه‌كانمان له‌گه‌ڵ یه‌كێتی له‌وپه‌ڕی خراپیدایه" .ئیس����ماعیل نامیق وای وت. یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان وه‌ك الیه‌نێكی سه‌ره‌كی ناكۆكیه‌كان هه‌ژمارده‌كرێت ،چه‌ند به‌رپرس����ێكی ئه‌م هێزه له‌جه‌ژن����دا په‌یامی پیرۆزبایی����ان باڵوك����رده‌وه ب����ه‌اڵم دیس����ان ئه‌مانیش په‌یامی سیاس����ی تێدا نه‌بوو ،ته‌نها دووباره‌كردنه‌وه‌ی چه‌ند ده‌سته‌واژه‌یه‌ك بوو كه س����ااڵنێك س����ه‌رجه‌م الیه‌ن ه سیاسیه‌كان دووباره‌یان ده‌كه‌نه‌وه ئه‌ویش هیواخواس����تن
وێنه :حمه سور
به‌وه‌ی ج����ه‌ژن ببێت����ه هۆی ئاش����ته‌وایی‌‌و یه‌كخستن ی ناو ماڵی كورد. دیارترینی����ان جه‌ژن����ه پی����رۆزه‌ی قوب����اد تاڵه‌بان����ی كوڕی ج����ه‌الل تاڵه‌بانی‌‌و جێگری س����ه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم ب����وو ،كه‌تێیدا هیوای خواس����توه ئه‌م جه‌ژن����ه ببێته مایه‌ی خێر وخۆش����ی بۆ هه‌موالیه‌ك وڕۆژی هه‌موو ب����ه‌رۆژووان‌و نزاكانی����ان قب����وڵ بێ����ت الی په‌روردگار. ئارێز عه‌ب����دواڵ ،ئه‌ندامی س����ه‌ركردایه‌تی یه‌كێت����ی ،پێیوای����ه كێش����ه‌كان ئه‌وه‌ن����ده قوڵبونه‌ت����هوهو دژایه‌تیك����ردن ئه‌وه‌نده زۆر بووه ،خه‌ریكه بابه‌تی هاوبه‌ش‌و به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌ش له‌بیر ده‌كرێت. ئارێز عه‌بدواڵ ،بە"نیقاش"ی وت "ناكۆكی‌‌و ملمالنێی سیاس����ی شتێكی ئاس����اییه ،به‌اڵم ناكرێت بگه‌ن ه ئاستێك به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و بابه‌تی هاوب����ه‌ش له‌بیربكرێن ،ئه‌گ����ه‌ر ئه‌وه بكرێت هه‌ركه‌س����ێك به‌ڕێگه‌ك����دا ده‌ڕوات ئه‌و كاته هه‌موو الیه‌كم����ان زیان ده‌كه‌ین ،ناكۆكیه‌كان وایك����ردوه به‌ته‌نها بیر له‌خاڵ����ه جیاوازه‌كان بكرێته‌وه نه‌ك خاڵی هاوبه‌ش". له‌ب����اره‌ی ئاس����ایبونه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كانی حزبه‌ك����هی له‌گه‌ڵ په‌یوه‌ن����دی ئێمه‌‌و گۆڕان هه‌ڵكشان‌و داكش����ان هه‌یه هه‌ندێكجار باش ده‌بێت‌و هه‌ندێكجار خ����راپ به‌اڵم له‌كۆتاییدا له‌گ����هڵ گ����ۆڕان ئه‌توانین لێكتێگه‌یش����تنی هاوبه‌شمان هه‌بێت. یه‌كێت����ی ل����ه‌دوای ڕووداوه‌كان����ی 16ی ئۆكتۆبه‌ر ی 2017هوه په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ پارتی به‌تایبه‌ت له‌كه‌ركوك گرژیان تێكه‌وت، به‌اڵم پرسی هه‌ڵبژاردن‌و چونه به‌غدا هه‌ردوو
الیه‌نه‌ك����هی له‌یه‌كت����ر نزیك ك����رده‌وه ،ئه‌م هێزه ئێس����تا په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ گۆڕان‌و هاوپه‌یمان����ی بۆ دیموكراس����یو دادپه‌روه‌ری به‌س����ه‌رۆكایه‌تی به‌ره����ه‌م س����اڵح له‌وپه‌ڕی خراپیدای����هو هی����چ دی����دار‌و كۆبونه‌وه‌ی����ه‌ك له‌نێوانیاندا نیه. چه‌ن����د س����اڵێكه الیه‌ن����ه ناڕازییه‌كان����ی له‌پرۆسه‌ی حكومڕانی له‌هه‌رێمی كوردستان، پارتی دیموكراتی كوردس����تان ،بە‌خه‌تاباری یه‌كه‌م له‌كێشه‌‌و قه‌یرانه‌كان ده‌زانن ،سااڵنی راب����ردو ناكۆك����ی توندی ئه‌م هێ����زه له‌گه‌ڵ گۆڕان‌و كۆمه‌ڵی ئیس��ل�امی ب����وو ،به‌تایبه‌ت له‌پرسی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمدا. چه‌ند ساڵێكیشه هیچ دیدار‌و په‌یوه‌ندییه‌كی فه‌رم����ی له‌نێوان كه‌س����ی یه‌كه‌م����ی پارتیو گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ ئه‌نجامنه‌دراوه‌‌و له‌م جه‌ژنه‌شدا په‌یامیان بۆ یه‌كتر نه‌نارد. مه‌س����عود بارزان����ی ،س����ه‌رۆكی پارت����ی دیموكراتی كوردستان ،له‌و په‌یامه‌یدا به‌بۆنه‌ی جه‌ژن����هوه باڵویك����رده‌وه هی����چ ئاماژه‌یه‌كی به‌ئاڕاس����ته‌ی نزیكبون����ه‌وه‌ی الیه‌نه‌كان تێدا نه‌بوو ،ئه‌و "هاتنی جه‌ژنی ڕه‌مه‌زانی له‌هه‌موو مس����وڵمانانی كوردس����تان ،له‌هه‌ر شوێنێكی جیهان بن ،پیرۆز كردبوو". به‌پێچه‌وانه‌ی قسه‌ی به‌رپرسه‌كانی گۆڕان‌و یه‌كێتیه‌وه ،به‌رپرس����ێكی پارتی په‌یوه‌ندی حزبه‌ك����هی له‌گ����هڵ الیه‌ن����ه سیاس����یه‌كان به‌سروش����تی ناوده‌بات .محه‌مه‌د خورش����ید، ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی پارتی ،بەن"نیقاش"ی وت "ئێم����ه وه‌كو پارت����ی په‌یوه‌ندییه‌كی نا سروش����تیمان له‌گه‌ڵ هیچ الیه‌نێكی سیاسی نیه ،ب����ه‌ر له‌جه‌ژنیش س����كرتێری مه‌كته‌بی سیاس����ی پارتی وتی ك����ه له‌په‌یوه‌ندییه‌كی به‌رده‌وامدان‌و له‌دوای جه‌ژنیش هه‌وڵده‌ده‌ین ك����ه س����ه‌رجه‌م الیه‌ن����ه‌كان كۆبكه‌ین����هوه، ئه‌وه‌نده‌ی من ئاگادارب����م زۆربه‌ی الیه‌نه‌كان به‌تایبه‌ت له‌كه‌ركوك له‌جه‌ژندا پیرۆزباییمان له‌یه‌كتر كردوه ،ب����ه‌اڵم به‌هۆی ئه‌و دۆخه‌ی هه‌یه ڕه‌نگه نه‌بوبێته بابه‌تی میدیاكان". وتیش����ی "بزوتنه‌وه‌ی گ����ۆڕان هه‌ر كاتێك په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ یه‌كێتی خراپ بێت ناوی پارتیشی تێده‌كه‌ن ،ئه‌وان ڕه‌نگه له‌ڕوانگه‌ی خۆیان����هوه س����ه‌یری بك����هنو قس����ه بكه‌ن، ئه‌وه‌نده‌ی م����ن ئاگادارم قس����هو په‌یوه‌ندی له‌نێوان گۆڕان‌و پارتی هه‌یه". به‌رپرس����ه‌كه‌ی پارتی ئام����اژه‌ی به‌وه‌كرد له‌دوای ج����ه‌ژن هه‌وڵده‌ده‌ن هه‌م����وو الیه‌نه سیاس����یه‌كان كۆبونه‌وه‌یه‌ك بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی له‌به‌غدا بە‌یه‌ك كوتله‌ی سیاس����ی كاربكه‌ن، "ئه‌ش����زانین به‌هۆی ئه‌و دۆخه‌ی له‌سلێمانی ڕووی����داوه ڕه‌نگه هه‌ندێك الی����ه‌ن نه‌یانه‌وێت بێنه ناو ئه‌و كۆبونه‌وه‌یه". خه‌ڵكی كوردس����تان چاویان له‌وه بوو ئه‌م جه‌ژنه ئ����او بكات به‌ئاگ����ری ناكۆكی الیه‌نه سیاس����ییه‌كاندا ،به‌اڵم ئه‌و خواس����ته نه‌هاته دیو به‌قۆناغ‌و بۆنه‌یه‌كی تر سپێردرا.
بینایی موسڵ لەناو تاریکیدا بلۆگه‌ره‌كه‌ی موسڵ :خۆم فێری پاراستنی دیجیتاڵی كرد تا داعش ئاشكرام نه‌كات نیقاش ،موسته‌فا حه‌بیب له‌رۆژانێكی وه‌ك ئه‌م رۆژانه‌ی ئێستا، چوار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر عومه‌ر محه‌مه‌دی بلۆگه‌ر‌و ملیۆنان كه‌س له‌دانیشتووانی موسڵ تووشی شۆك ببوون ك ه ده‌یانبینی شاره‌كه‌یان كه‌وتووه‌ته فه‌وزایه‌كی گه‌وره‌وه. ئه‌وێ رۆژ ێ سوپا ده‌كشایه‌وه‌و توندڕه‌وان جێگایان ده‌گرته‌وه ،ته‌رم به‌ش���ه‌قام‌و رێ‌و بان���ه‌كان باڵوبوون���هوهو كاروان���ی ملیۆنی له‌ماڵه‌كانیان هه‌ڵده‌هاتن. دوای شه‌ڕێكی س���ه‌خت‌و دوور‌ودرێژ ك ه ح���ه‌وت مانگ���ی خایاند‌و باجه‌ك���هی گران كه‌وت ،هێ���زه ئه‌منییه‌كانی عێراق توانیان موسڵ كۆنترۆڵ بكه‌نه‌وه ،به‌هه‌زار كوژرا‌و، چه‌ند گه‌ڕه‌كێك به‌ت���ه‌واوی ته‌ختی زه‌وی كراون‌و تا ئه‌مڕۆش ته‌رمی دانیشتووانه‌كه‌یان له‌خۆگرتووه ،به‌اڵم وه‌ك عومه‌ر محه‌مه‌دی بلۆگه‌ر ده‌ڵێت ئه‌و باجه فاكته‌رێكی سه‌ره‌كی بوو بۆ مش���توماڵكردنه‌وه‌ی یه‌كێتی عێراق ك ه له‌دوای 2003وه هه‌ره‌سی هێنابوو ،بۆی ه عومه‌ر بڕیاری دا به‌ش���ێوازی خۆی له‌ڕێی
بلۆگه‌وه دژایه‌تی داعش بكات. عومه‌ر كه مامۆس���تای مێژووه له‌زانكۆی موسڵ سه‌ركێش���ی بە‌ژیانی خۆیه‌و‌ه كرد‌و بڕی���اری دا ببێته په‌یامنێ���ر دوای ئه‌وه‌ی هه‌واڵی موسڵ له‌جیهان دابڕا‌و میدیای داعش ك ه هه‌وڵ���ی ش���اردنه‌وه‌ی قه‌تڵوعامه‌كانی ده‌دا ،بووه ته‌نیا سه‌رچاوه‌ی هه‌واڵ. په‌یامنێری "نیق���اش" چاوپێكه‌وتنێكی له‌گه‌ڵ عومه‌ر محه‌مه‌د ئه‌نجامداوه له‌میانی به‌ش���داریكردنی له"كۆڕبه‌ن���دی میدی���ای جیهانی" له‌شاری "بۆن"ی ئه‌ڵمانیا ئه‌ویش له‌چوارچێوه‌ی گه‌ش���تێكی جیهانیدا كه بۆ ناس���اندنی مێژووی ش���اره‌كه‌ی بە‌جیهان‌و ئه‌و نه‌هامه‌تیانه‌ی له‌م���اوه‌ی داگیركردنیدا له‌الی���ه‌ن داعش���هوه به‌س���ه‌ریدا هاتووه‌‌و ئ���هو هه‌نگاوان���هی كه پێویس���ت ه كۆمه‌ڵی نێوده‌وڵه‌ت���ی بیانهاوێژێت ب���ۆ گێڕانه‌وه‌ی ژیان بۆ شاره‌كه. نیق���اش :له‌رۆژانێكی وه‌ك ئه‌م رۆژانه‌دا چوار س���اڵ له‌مه‌وبه‌ر له‌موسڵ چی روویدا، تا ئێس���تاش گێڕانه‌وه‌كان دژ به‌یه‌كن ،ئه‌و كاته له‌شاره‌كه‌دا بوویت؟ عومه‌ر :رووداوه‌كان رۆژی 5ی حوزه‌یرانی 2014ده‌س���تیانپێكرد ،داعش هێرشیكرده
عومه‌ر محه‌مه‌د سه‌ر شاری س���امه‌ڕا ،به‌اڵم ده‌سه‌اڵتدارانی دانیش���تووانه‌كه‌ی ورده ورده ده‌هاتن��� ه ئه‌من���ی قه‌ده‌غه‌ی هاتووچۆیان له‌موس���ڵ ده‌ره‌و‌ه بۆ س���ه‌ر شه‌قامه‌كان تا بزانن چی راگه‌یان���د ،له‌ماڵه‌كانماندا ماینه‌وه‌‌و هه‌واڵی رووده‌دات ،به‌اڵم شه‌وه‌كه‌ی ته‌قینه‌وه‌یه‌كی دژبه‌یه‌ك‌و ده‌نگ���ی ته‌قه‌ی نزیك‌و دوورمان گه‌وره هۆتێلی نێوده‌وڵه‌تی موس���ڵی كرد‌ه ده‌بیس���ت ،دوای رۆژێ���ك بێده‌نگییه‌ك���ی ئامانج‌و ترسی خسته نێو شاره‌كه‌وه ،دواتر نام���ۆ باڵی به‌س���ه‌ر ش���اره‌كه‌دا كێش���او ده‌ركه‌وت ته‌قینه‌وه‌ك��� ه ئه‌و فه‌رمانده‌ییه‌ی
سوپای كردووه‌ت ه ئامانج كه له‌هۆتێله‌كه‌دا جێگیر كرابوو ،دوای ئه‌و ته‌قینه‌وه‌یه به‌ری راستی ش���اره‌ك ه به‌ته‌واوی كه‌وت ه ده‌ستی داعش. ب���ه‌اڵم هێش���تا ب���ه‌ری چ���ه‌پ له‌ژێ���ر ده‌س���تی س���وپادا بوو كاتێك ده‌ستیكرد بە‌بۆردومانكردنی به‌ری راست به‌پشتبه‌ستن بە‌چه‌ن���د زانیارییه‌ك���ی هه‌ڵه‌ی كه‌س���ێك به‌ن���اوی محه‌مه‌د عه‌بدولس���ه‌الم ئه‌بو ته‌ها ك��� ه له‌گه‌ڵ هێزه ئه‌منییه‌كان كاری ده‌كرد، به‌اڵم دوات���ر ده‌ركه‌وت له‌گه‌ڵ داعش���یش كاری ده‌كرد‌و زانیاری هه‌ڵه‌ی بە‌سوپا ده‌دا له‌باره‌ی شوێنی تیرۆریس���ته‌كانه‌وه ،بۆی ه بۆمبه‌كان به‌س���ه‌ر دانیش���تووانی مه‌ده‌نیدا ده‌كه‌وتنه خ���واره‌و‌ه له‌به‌رئ���هوه توڕه‌یی خه‌ڵكه‌كه له‌هێ���زه ئه‌منییه‌كان زیاتر بوو، داعشیش هه‌وڵی بۆ ئه‌وه ده‌دا‌و سوپای بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی به‌كارهێنا. نیقاش :ئه‌ی رۆژی كه‌وتنی موس���ڵ چی روویدا؟ عوم���ه‌ر :رۆژی 10ی حوزه‌ی���ران داعش كۆنترۆڵكردن���ی به‌ری چه‌پ���ی ته‌واوكرد، ئیتر رووداوه‌كان به‌ش���ێوه‌یه‌كی دراماتیكی خێرابوون ،خاڵ���ی میدیایی له‌گه‌ڕه‌كه‌كاندا
باڵوده‌بوون���هوهو زیندانی���ان ئازادك���ران‌و زۆرێكی���ان چوون���ه پاڵ تیرۆریس���ته‌كان، هه‌روه‌ك به‌ده‌یان كه‌س���یش له‌دانیشتووانی مه‌ده‌ن���ی ك���ه به‌دوژمنی تیرۆریس���ته‌كان داده‌نران ،له‌ناوبران ،له13ی حوزه‌یرانیشدا داع���ش به‌ڵگه‌نامه‌ك���هی ده‌رك���رد ك��� ه بە‌به‌ڵگه‌نامه‌ی شار ناسراوه‌‌و به‌شێوه‌یه‌كی ره‌سمی بۆ جیهان‌و دانیشتووانی موسڵیشی راگه‌یان���د ك���ه رێكخراوه‌ك���ه كۆنترۆڵ���ی شاره‌كه‌ی كردووه. سه‌یر له‌وه‌دابوو كۆنس���وڵگه‌ری توركیا ش���اره‌كه‌ی به‌جێنه‌هێش���ت ،ه���ه‌روه‌ك لێدوانه‌كانی پارێزگاری ش���اره‌ك ه له‌وكاته‌دا كه دانیش���تووانی دڵنیاده‌ك���رده‌وه له‌وه‌ی ئه‌وه‌ی روویداوه له‌ماوه‌یه‌كی كه‌مدا كۆتایی دێت ،وایكرد ملیۆنان كه‌س له‌دانیشتووانی ش���اره‌كه بڕیاری به‌جێنه‌هێشتنی شاره‌ك ه بده‌ن ،ب���ه‌اڵم دوای یه‌ك مانگ له‌و به‌روار‌ه سه‌ركرده‌كه‌ی داعش له‌وتارێكدا ده‌ركه‌وت‌و ئیتر دانیش���تووانه‌كه بۆی���ان ده‌ركه‌وت ك ه بوونه‌ت ه زیندان���ی له‌زیندانێك���ی گه‌وره‌دا كه‌ناوی موسڵه. ته‌واوی بابه‌ته‌كه له‌نیقاش بخوێننه‌وه http://www.niqash.org/
په‌رله‌مان 018 2 هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی ئه‌ردۆغان كاریگه‌ری ی له‌سه‌ر هه‌رێم چی ده‌بێت؟ رێژه‌ن سه‌ردار كه‌س ناتوان ێ نكوڵ ی له‌و راستیی ه بكات ك ه ئه‌ردۆغان یه‌كێك ه له‌كاراكته‌ر‌ه سه‌ره‌كی‌‌و كاریگه‌ره‌كان ی رۆژهه‌اڵت ی ناوه‌ڕاس���ت ،هیچ كام له‌واڵتان ی ناوچه‌ك ه ئێستا ناتوانن رۆڵ ی كارا‌و گه‌وره ی توركیا له‌ئاڕاسته‌كردن ی روداوه‌كاندا نادیده بگرن .هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‌و مانه‌وه ی ئه‌ردۆغان بۆ پێنج س���اڵ ی دیك ه له‌ده‌سه‌اڵتدا "ره‌نگ ه بۆ 10ساڵ ی دیكه‌ش" كاریگه‌ریی راسته‌وخۆ ی له‌سه‌ر دۆخ ی كورد به‌گشتی‌‌و هه‌رێم ی كوردستان به‌تایبه‌ت ی ده‌بێت. هه‌رێم ی كوردس���تان له‌چه‌ند رووییه‌كه‌و‌ه جێ ی بایه‌خ ه بۆ توركیا :له‌ماوه ی ش���انز‌ه س���اڵ ی رابردودا ك ه ئه‌ردۆغان له‌ده‌س���ه‌اڵتدا بوه ،دۆزین���هوهو ده‌رهێنان ی نه‌وت‌و غاز له‌هه‌رێم���ی كوردس���تان وه‌ك "ده‌رچونی لۆتۆی���ه‌ك" وابو‌ه بۆ توركیا‌و ك��� ه ئابوریی ه داته‌پیوه‌ك���ه ی بوژانه‌وه‌‌و هه‌ل ی كار بۆ س���ه‌دان كۆمپانیا ی له‌ناو هه‌رێمدا ره‌خس���اند. توركیا ی س���ه‌رده‌م ی ئه‌ردۆغان هه‌رێم ی كوردستان ی به‌ته‌واو ی كرد به‌بازاڕێك ی گه‌وره ی س���اغكردنه‌وه ی كااڵكانی ،ئه‌مه‌ش خزمه‌تێك ی گه‌وره ی به‌بوژانه‌وه ی ئابور ی ئه‌و واڵت ه كرد .یه‌كێك له‌س���تراتیجییه‌كان ی ئه‌ردۆغان‌و ئاكه‌پ ه له‌س���ااڵن ی ئاینده‌دا هێشتنه‌وه ی هه‌رێم ی كوردستان له‌ڕو ی ئابورییه‌وه له‌م دۆخ ی پاشكۆیه‌تییه‌دا ده‌بێت. له‌ڕو ی سیاس���یو جیۆپۆلتیكه‌وه ،توركیا سه‌رسه‌ختان ه كار ده‌كات بۆ تێكشكاندن ی ه���ه‌ر هه‌وڵ‌‌و كۆشش���ێك ی كورد له‌پێن���او به‌ده‌س���تهێنان ی مافه‌كانیدا له‌ن���او توركیا‌و له‌ده‌ره‌وه ی س���نوره‌كان ی توركیاش���دا .پڕۆژه ی ئه‌ردۆغان وه‌ك له‌سه‌ره‌تا ی ئه‌مساڵه‌و‌ه به‌رون ی ده‌ركه‌وت ،ره‌وانه‌كردن ی س���وپا ی توركیای ه بۆ س���ه‌ر كورد له‌ڕۆژئاوا‌و باشور ی كوردستان‌و پێشبین ی ده‌كر ێ له‌س���ه‌ر ئه‌م له‌شكركێشییانه ی به‌رده‌وام بێت .توركیا ی س���ه‌رده‌م ی ئه‌ردۆغان هه‌مو هه‌وڵێك ی خس���ته‌گه‌ڕ بۆ هێشتنه‌وه ی یه‌كپارچه‌ی ی عێراق‌و س���وریا ،ك ه به‌ال ی ده‌س���ه‌اڵتداران ی توركیاو‌ه "هێڵ ی س���ورن" .بۆئه‌وه ی كورد له‌م دو واڵته‌دا به‌هێزو سه‌ربه‌خۆ نه‌بن .له‌و پێناوه‌شدا له‌داڕشتنه‌وه ی هاوكێش ه سیاسییه‌كان ی سوریا‌و عێراقدا به‌زیان ی كورد رۆڵ ی كارا ی بینی‌و له‌پێناو سه‌ركه‌وتكردنی خواسته‌كان ی كوردا هاوكار ی ئێرانیش ی كرد ،ههرچهنده هه‌ڵوێستیان سه‌باره‌ت به‌زۆربه ی روداوه‌كان ی ناوچه‌كه ناكۆك‌و جیاواز بوه! ئه‌ردۆغان له‌سه‌ر ئه‌م سیاسه‌تانه‌ش ی به‌رده‌وام ده‌بێت. ئه‌ردۆغان ئه‌گه‌ر رۆژێك له‌ڕۆژان رویه‌ك ی خۆش��� ی پیش���ان ی س���ه‌ركرده‌و هێزه‌كان ی هه‌رێم ی كوردس���تان دابێت ،به‌نیاز ی به‌كارهێنانیان بوه بۆ خزمه‌تكردن به‌پڕۆژه‌كانی‌‌و به‌مه‌به‌ست ی گورز وه‌شاندن بوه له‌په‌كه‌كه .بینیمان ك ه چۆن به‌گه‌رمی‌‌و خۆشحاڵییه‌و‌ه پێشواز ی له‌بارزان ی ده‌كرد له‌ئه‌نقه‌ره‌و سه‌ردان ی هه‌ولێریش ی ده‌كرد‌و باوه‌ش ی بۆ بارزان ی ده‌گرته‌وه ،به‌اڵم ك ه كار گه‌یشت به‌وه ی بارزان ی باس ی "ریفراندۆم‌و سه‌ربه‌خۆیی" بكات، به‌گاڵت ه پێكردنه‌و‌ه پێیوت "دانیش��� ه بارزان ی با ش���تێك نه‌ش���كێنی ،خه‌ون ی منداڵی ی له‌سه‌رت ده‌رك ه چونك ه به‌دیهێنانی مه‌حاڵه".
Awene
خاوه‌نی ئیمتیاز :کۆمپانیای ئاوێنه
ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی تورکیا ئەردۆغان
%52.5
ئاکپارتی
موحەڕەم ئینجە
%30.7
جەهەپە
سەالحەدین دەمیرتاش هەدەپە
مەراڵ ئاکشنەر ئی پارتی
تامال كەرەموڵاڵ ئۆغڵو
پارتی سەعادەت
دۆغۆ بارینچاك پارتی نیشتمان
ئاکپارتی
%42.6
جەهەپە
%22.7
%8.02
مەهەپە
%11.1
%7.4
هەدەپە
%11.7
%0.9
%0.2
ئی پارتی پارتی سەعادەت
%10.1
%1.36
سه‌رئێش���ه‌یه‌ك ی دیكه ی توركیا بۆ هه‌رێم ی كوردس���تان ،مه‌س���ه‌له ی كه‌ركوكه ،ك ه به‌هه‌مو ش���ێوه‌یه‌ك رێگری ی له‌گه‌ڕانه‌وه ی بۆ س���ه‌ر هه‌رێم ی كوردس���تان ده‌كات‌و ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ش له‌ئه‌جندا ی توركیادا مه‌سه‌له‌یه‌ك ی بنه‌ڕه‌تی‌‌و نه‌گۆڕ ده‌بێت. هه‌ڵبژاردنه‌وه ی ئه‌ردۆغان به‌پش���تیوان ی "مه‌هه‌په" مانا ی وای ه ئه‌و مانگ‌و س���ااڵنه ی له‌پێش���مانه‌وه‌ن ،ره‌نگ ه مه‌ترس���یو زۆر موفاجه‌ئه‌ی���ان له‌گه ڵ خۆیان���دا بۆ هه‌رێم ی كوردستان‌و ناوچه‌كه‌ش هه‌ڵگرتبێت ،به‌اڵم ئه‌وه ی جێ ی نیگه‌رانیی ه ئاماده‌ی ی كورد له‌م هه‌رێمه‌دا بۆ ئه‌و رووداوانه ی به‌ڕێوه‌ن له‌نزمترین ئاستدایه.
ریکالم
ریکالم