SAMENVATTING
[ hersteloord Praia da Ursa ]
Het hersteloord is zorgvuldig gesitueerd in de ruige, natuurlijke omgeving van Praia da Ursa, aan de westkust van Portugal. De locatie is gekozen vanwege het milde klimaat, de wandelroutes, de overweldigende natuur en de nabijheid van stad en dorp. Dit creëert een balans tussen rust, herstel en prikkeling.
klimaat, landschap en zintuiglijke beleving
Het milde Atlantische klimaat zorgt voor stabiele temperaturen, variërend van 10–28°C, met een verkoelende zee en constante westenwinden. Het landschap wordt gekenmerkt door kliffen, glooiende landschappen, valleien, zicht op de oceaan en afwezigheid van toeristische voorzieningen, wat bijdraagt aan de stilte en exclusiviteit van de plek. De beleving is sterk zintuiglijk: geluid van zee en vogels, de geur van zout en planten, tastbare materialen zoals zand, water en steen, en wisselend licht, schaduw en wind maken iedere plek uniek.
helende kracht van de oceaan
De oceaan is meer dan een decor: ze speelt een actieve rol in het herstelproces. Het ruisen werkt kalmerend, de horizon biedt mentale ruimte, en het zoute water heeft een fysiek genezende werking door mineralen als jodium en zink. Ook contact met zand en aarde bevordert de natuurlijke balans van het lichaam (Earthing).
natuurlijke en materiële verbondenheid
De geologie van de locatie, kalksteen, zand, zeewater en lokale vegetatie zoals eiken, vormt de basis voor het materiaalgebruik in het ontwerp. Deze elementen worden niet alleen visueel maar ook fysiek geïntegreerd, zodat een sterke verbinding met de plek ontstaat. filosofie en ontwerpuitgangspunten
Het ontwerp berust op onderzoek naar vergelijkbare herstelplekken en richt zich op persoonlijke aandacht, rust, lichamelijke bewustwording en verbondenheid met de natuur. Verspreide gebouwen in het landschap stimuleren beweging en dragen bij aan herstel. Er is een duidelijke scheiding tussen private en gezamenlijke ruimtes, waarbij alle elementen, van kamerligging tot looproutes, zijn afgestemd op psychologisch welzijn.
drie fasen van herstel
Het programma is opgebouwd rondom drie psychologische herstelstadia, gebaseerd op de theorie van Saskia de Bruin:
1. zoeken (introvert): stilte, tekenen, schrijven.
2. vinden (balans): yoga, massage, wandelen.
3. verbinden (extravert): gesprekken, groepsactiviteiten, oceaanbad.
Het hersteloord biedt zowel individuele als gezamenlijke programmaonderdelen, afgestemd op deze fasen. Een voorbeeld van een dagindeling laat een combinatie zien van structuur en vrije tijd.
positionering en functie
De gebouwen zijn strategisch in het landschap geplaatst om natuurlijke kwaliteiten te benutten. Afstanden van 50–300 meter stimuleren bewust bewegen. Elke functie vraagt om een specifieke ruimtelijke en zintuiglijke context:
• Hoofdgebouw (op de klif): centrale oriëntatie, structuur, overzicht en geborgenheid. Hier bevinden zich restaurant, bibliotheek en activiteitenruimte. Het robuuste beton en strategisch geplaatste openingen sturen licht en uitzicht.
• De kamers (in de vallei): verdeeld over drie zones, afhankelijk van de herstelbehoefte. De kamers zijn minimalistisch, gericht op introspectie, met aandacht voor privacy, lichtval en uitzicht. Ze liggen deels verzonken in de rotswand, wat geborgenheid en stilte bevordert.
• De baden (in de klif): diep in de rotsen liggen de baden, onderverdeeld in drie niveaus, passend bij de drie herstelstadia.
het individuele programma in de klif
De route naar de spa volgt een trapsgewijze daling in de klif, met plateaus voor rust en oriëntatie. Deze vormgeving zorgt ervoor dat zowel de fysieke inspanning als de psychologische overgang geleidelijk en draaglijk is. De ervaring eindigt bij het oceaanbad, op zeeniveau, waar de bezoeker in direct contact komt met de natuur. Alleen bij innerlijke balans is deze laatste stap mentaal en fysiek haalbaar.
Het ontwerp van het hersteloord is holistisch, met aandacht voor de relatie tussen lichaam, geest en omgeving. Elk onderdeel, van materiaalkeuze tot ruimtelijke sequentie, draagt bij aan het herstelproces.
Beweging, ritme, reflectie en zintuiglijke ervaring vormen samen een gelaagde reis naar innerlijk evenwicht en verbinding met de wereld.
In onze huidige samenleving, waarin stress, burn-out en andere vormen van mentale en fysieke uitputting steeds vaker voorkomen, groeit de behoefte aan plekken die herstel en rust ondersteunen. De natuurlijke omgeving blijkt hierin een essentiële rol te spelen. De interactie tussen mens en landschap kan het herstelproces op diepgaande wijze beïnvloeden, zowel lichamelijk als geestelijk. Binnen deze context is het concept van een hersteloord aan de westkust van Portugal ontwikkeld, ter plaatse van Praia da Ursa: een ongerept, krachtig en zintuiglijk landschap.
Het probleem dat centraal staat in dit onderzoek is hoe architectuur en landschap op een geïntegreerde manier kunnen bijdragen aan persoonlijk herstel. Traditionele zorgomgevingen of wellnesscentra bieden vaak onvoldoende aandacht aan de wisselwerking tussen omgeving en psychisch welzijn. De uitdaging is om een plek te ontwerpen waar zintuiglijke beleving, lichamelijke ervaring en mentale processen in balans zijn, zonder terug te vallen op standaardoplossingen of commerciële wellnessformules.
Het doel van dit onderzoek is het ontwikkelen van een ruimtelijk en programmatisch ontwerp voor een hersteloord dat herstel ondersteunt in drie fasen: zoeken, vinden en verbinden. Hierbij staat de vraag centraal hoe architectuur en landschap zó kunnen worden ingezet dat ze bijdragen aan rust, introspectie, fysieke heling en sociale herverbinding. Er wordt gezocht naar een ontwerp dat niet alleen functioneel, maar ook betekenisvol is, ingebed in de plaats en afgestemd op de gebruiker.
De relevantie van dit onderzoek ligt op het snijvlak van architectuur, psychologie en landschap. In een tijd waarin de geestelijke gezondheidszorg onder druk staat en de kloof tussen mens en natuur toeneemt, biedt dit ontwerp een alternatieve benadering: een plek waar de natuurlijke omgeving actief deel uitmaakt van het genezingsproces. Het project sluit bovendien aan op bredere discussies over duurzame, contextuele architectuur en mensgerichte zorgomgevingen.
De methode bestaat uit locatieanalyse, precedentonderzoek, literatuurstudie naar helende omgevingen en psychologisch herstel en ruimtelijk ontwerp op basis van zintuiglijke en functionele criteria. Theorieën van onder andere Saskia de Bruin, observaties van bestaande resorts en zorgcentra, en terreinverkenning vormen de basis voor het
ontwerpconcept. Daarnaast is er aandacht besteed aan schaal, routing, materiaal, klimaat en beleving in relatie tot de verschillende fasen van herstel.
De lezersgroep van dit verslag bestaat uit architectuurstudenten, ontwerpers, docenten en professionals binnen de zorg, landschapsarchitectuur en wellnessindustrie die geïnteresseerd zijn in de relatie tussen ruimte, gezondheid en beleving.
De structuur van dit verslag volgt de ontwerplogica: beginnend met de locatieanalyse (klimaat, landschap, cultuur en zintuiglijke kenmerken), gevolgd door het programmatisch en theoretisch kader (helende fasen, ruimtegebruik, gebruikersprofiel), waarna het ruimtelijk ontwerp wordt besproken: van gebouwtypologieën en routing tot materiaalgebruik en detailontwerp. Elk onderdeel is steeds gekoppeld aan de centrale ontwerpvraag: hoe draagt de ruimte bij aan herstel?
De conclusie van dit onderzoek laat zien dat een zorgvuldig vormgegeven omgeving, die natuurlijke elementen, zintuiglijke prikkels en psychologische fasering integreert, daadwerkelijk kan bijdragen aan herstel. De locatie Praia da Ursa biedt door haar pure en krachtige karakter een ideale voedingsbodem voor een hersteloord waarin architectuur niet alleen functioneert als beschutting, maar ook als begeleider van een innerlijke reis.
THEORETISCH KADER
Dit project vertrekt vanuit het idee dat ruimte het lichaam beïnvloedt. Niet alleen functioneel, maar via zintuiglijke, ritmische en atmosferische kwaliteiten. Het hersteloord in Praia da Ursa is daarmee geen zorginstelling in de traditionele zin, maar een plek die uitnodigt tot herstel via omgeving, beweging en beleving. Dit wordt ondersteund door de volgende theoretische benaderingen:
zintuiglijke architectuur
Architecten als Peter Zumthor en denkers als Juhani Pallasmaa beschrijven hoe architectuur niet primair visueel is, maar via geur, temperatuur, geluid en aanraking op het lichaam inwerkt. Deze ideeën zijn fundamenteel geweest voor mijn benadering van het hersteloord als zintuiglijk landschap.
biophilic design
Onderzoek, onder andere door Stephen R. Kellert, laat zien dat natuurlijke elementen stress kunnen verminderen, het herstelproces versnellen en cognitieve functies ondersteunen. Biophilic Design onderscheidt zich in drie benaderingen: directe verbinding met de natuur (zoals fysieke en zintuiglijke interactie met natuurlijke elementen), indirecte verbinding (via vorm, materiaalgebruik, licht en ritme) en de ruimtelijke en psychologische ervaring van natuur (hoe ruimte ons gedrag, welzijn en gevoel van veiligheid beïnvloedt). Elementen zoals daglicht, frisse lucht, uitzicht en natuurlijke materialen zijn daarmee cruciale bouwstenen binnen het ontwerp.
Biophilic design vormt in dit project een fundamenteel uitgangspunt. Het verbindt architectuur met natuur en draagt actief bij aan herstel en welzijn. Deze benadering ligt niet alleen aan de basis van dit project, maar is verweven met mijn dagelijkse ontwerppraktijk.
slow architecture
Het project is ontwikkeld in lijn met een “slow” benadering van architectuur: aandachtig ontwerpen, tijd nemen voor materialiteit en vertraging centraal stellen. Dit geeft het project zijn ingetogen karakter.
Beknopt referentieoverzicht van projecten:
• Therme Vals (Peter Zumthor, 1996) – badritueel als zintuiglijke route, materialiteit
• Piscinas das Marés (Álvaro Siza Vieira, 1966) - poëtische integratie van gebouw en kustlijn, met aandacht voor natuurlijke vormen en functionaliteit
• Maggie’s Centres (diverse architecten, vanaf 1996) - huiselijke zorgarchitectuur die autonomie en verbondenheid stimuleert zonder medische sfeer
• Bell-Lloc Winery (RCR Arquitectes, 2007) – architectuur die zicht beperkt ten gunste van geur en geluid
• Les Cols Marquee (RCR Arquitectes, 2011) - licht, materiaal en atmosfeer creëren een subtiele, gelaagde beleving
In het hoofdstuk referenties wordt dieper ingegaan op deze en andere referentieprojecten.
HISTORISCH OVERZICHT
Helende architectuur is geen nieuw fenomeen. In verschillende tijdperken zijn gebouwen ontworpen met zorg, natuur en rust als leidende principes. In dit hoofdstuk wordt het hersteloord geplaatst binnen een bredere historische traditie.
sanatoria en kuuroorden (19e-20e eeuw)
Sanatoria zoals Aalto’s Paimio Sanatorium (1933, Finland) en Duikers Zonnestraal Sanatorium (1928, Nederland) waren ontworpen op licht, lucht en rust. Ze liggen vaak in bossen of bergen, vanwege de helende werking van de natuur. Architectuur ondersteunde het ritme van de dag, de rust van het lichaam en het contact met de natuur.
De ruimtelijke fasering, het ritme van de dag en zorgvuldige oriëntatie zijn inspiratiebronnen geweest voor dit project.
asylums en psychiatrische instellingen
Asylums en psychiatrische instellingen uit de 19e en 20e eeuw waren vaak grootschalige, gesloten complexen die bedoeld waren om controle en isolatie te waarborgen. De architectuur kenmerkte zich door strikte hiërarchie, uniformiteit en een gebrek aan aandacht voor individuele beleving of autonomie. Hoewel ze functioneerden als zorgplaatsen, leidde hun ontwerp vaak tot vervreemding en versterking van sociale isolatie.
Het hersteloord Praia da Ursa kiest bewust een tegengestelde koers: waar asylums afstand en controle vormden, streeft het hersteloord naar nabijheid, menselijke schaal en openheid. Privacy en autonomie zijn kernwaarden, met kleinschalige, verspreide volumes in een natuurlijk landschap die ruimte bieden voor persoonlijke reflectie zonder isolement zoals deze bedoeld was in de psychiatrische instellingen. De architectuur is niet autoritair, maar uitnodigend; ze ondersteunt herstel door zintuiglijke ervaring en verbinding met de omgeving.
badhuizen en thermen
Romeinse thermen, Japanse onsen en Europese kuuroorden tonen hoe baden gebruikt worden voor lichamelijk en geestelijk herstel. Ze zijn vaak verbonden met rituelen, natuur en gemeenschap. Baden zijn meer dan functies, ze zijn architectonische ervaringen met ritme, sfeer en stilte.
Architectuur is in dit project opgevat als een reeks van ruimtelijke overgangen die ritme, rust en betekenis bieden. Rituelen als baden, wandelen, mediteren zijn niet als functies ingevuld, maar als ruimtelijke ervaringen ontworpen.
kloosters
Kloosterarchitectuur is een eeuwenoude traditie van ruimte voor verstilling, ritueel en herstel. Complexen zoals de Cisterciënzerabdijen
Le Thoronet en Fontenay (12e-13e eeuw, Frankrijk) maken gebruik van sobere materialen, een duidelijke ruimtelijke ordening en een sterke relatie met de natuur via binnenhoven en meditatieve tuinen. Licht, schaduw en ritme faciliteren stilte en meditatie. Deze ritmische en beschouwende ruimtelijkheid inspireert het hersteloord, dat zich concentreert op afzondering, innerlijke rust en verbinding met het landschap.
hedendaagse herinterpretaties
In de 21e eeuw zijn er nieuwe typologieën ontstaan rondom wellness, stilte en natuurbeleving, vaak kleinschalig en verspreid in het landschap. Voorbeelden zijn wellness resorts, retraites en helende centra die rust, natuur en persoonlijke ruimte centraal stellen. Deze ontwikkeling sluit aan bij de keuze in het project voor een netwerk van volumes die afstand en nabijheid combineren en zo bijdragen aan herstel en reflectie.
Dit ontwerp draagt bij aan een nieuwe interpretatie van zorgarchitectuur, waarin het lichaam en de geest centraal staan, en waar een helende omgeving ontstaat door aandacht voor ritme, sfeer en natuur. Hiermee reageert het project kritisch op de vaak negatieve nalatenschap van traditionele asylums en zoekt het een positie binnen een meer humane, integratieve benadering van herstel en welzijn.
Vanuit een diep persoonlijke ervaring is een visie ontwikkeld op het herstellen van de balans tussen lichaam en geest. De aanleiding was een periode van fysieke en mentale uitputting, gevolgd door deelname aan een wetenschappelijke studie naar herstel bij chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS). Deze ervaring vormde de basis voor een zoektocht naar een helende plek, een plek die meer biedt dan comfort en rust, maar daadwerkelijk bijdraagt aan herstel.
De kern van deze visie ligt in een holistische benadering: herstel vindt plaats op het snijvlak van voeding, fysieke gesteldheid en mentale veerkracht. De gebouwde omgeving, de natuurlijke context én het ritme van het programma werken hierbij als één geheel samen.
De natuur speelt een cruciale rol. Ze biedt rust, ruimte voor reflectie en fysieke inspanning. Essentieel om tot jezelf te komen. Maar de nabijheid van de stad of een dorp is minstens zo belangrijk. Herstel gebeurt niet in isolatie: het moet voorbereid zijn op de terugkeer naar het dagelijks leven. Het is deze balans tussen afzondering en confrontatie, tussen stilte en prikkeling, die de locatiekeuze bepaalt.
Er is daarom bewust gezocht naar een plek die voldoet aan vier belangrijke voorwaarden:
• Een stabiel maar gelaagd klimaat, zodat de plek het hele jaar door toegankelijk is.
• Een rijke natuurlijke omgeving die uitnodigt tot wandelen en vertraging.
• De nabijheid van een stad of dorp, om geleidelijk terug te keren naar de realiteit.
• Een fysieke wandelroute naar de plek zelf, als overgangsmoment tussen de buitenwereld en de innerlijke wereld.
Deze voorwaarden kwamen samen in Praia da Ursa, aan de Portugese westkust. Een ruig, afgelegen strand, bereikbaar enkel te voet, met uitzicht op dramatische rotsformaties en de oneindige oceaan. Het ligt op loopafstand van Cabo da Roca en dichtbij Lissabon, een unieke combinatie van afzondering en bereikbaarheid.
De visie is meer dan een persoonlijke overtuiging. Ze is versterkt door wetenschappelijke inzichten, onderbouwd met onderzoek naar vergelijkbare projecten en gedragen door referentieanalyses.
Wat kunnen we leren van bestaande herstelomgevingen? Welke ruimtelijke elementen dragen écht bij aan genezing? Welke zintuiglijke, psychologische en fysieke voorwaarden moeten worden geïntegreerd in het ontwerp?
Het resultaat is een visie op architectuur die herstel niet enkel faciliteert, maar actief uitlokt. Een plek die niet alleen rust biedt, maar ook ruimte voor confrontatie en groei. Waar de architectuur, het landschap en het programma samenwerken aan het opnieuw verbinden van lichaam en geest. Een plek waar je alleen maar hoeft te zijn, en juist daarin kunt helen.
het vastgestelde plangebied: Praia da Ursa, Portugal
MOBILITEITMOBILITEIT NATUUR
De omgeving waarin het hersteloord zich bevindt, is gekozen vanwege het klimaat, het natuurlijke landschap, de mogelijkheden om te wandelen en de nabijheid van het dorp en de stad. De kwaliteiten en kenmerken van de omgeving zijn in beeld gebracht.
Het hersteloord ligt ingebed in één van de kliffen van Praia da Ursa. Praia da Ursa is een strand aan de westkust van Portugal, ter hoogte van Lissabon. Het gebied ligt op circa 30 kilometer van Lissabon. Vanaf hier is het ongeveer drie kwartier rijden naar Praia da Ursa.
De wegenkaart van de omgeving Lissabon geeft de positie van het vliegveld weer, het netwerk van de trein en het netwerk van de autosnelweg. Praia da Ursa ligt in de witte vlek. Wat wil zeggen dat er geen snelverkeer in de directe omgeving van Praia da Ursa aanwezig is. In de directe omgeving is er een netwerk van lokale wegen.
De natuur- een cultuurkaart van de omgeving Lissabon is een weergave van de natuurlijke en culturele plaatsen die maximaal op een uur rijden van Praia da Ursa liggen. Op de kaart is te zien dat Praia da Ursa in een natuurlijke omgeving ligt. Onder natuur vallen stranden, bergen, beschermde baaien of natuurgebieden en natuurparken. Onder cultuur vallen de historische stadjes, haventjes en plekken waar je lokaal kunt eten. Op een half uur rijden van Praia da Ursa liggen Cascais, Sintra en Azenhas do Mar.
De omliggende natuur en cultuur zijn een verrijking voor het te volgen programma binnen het hersteloord. De natuur is nodig om te herstellen, op te laden en tot rust te komen. Maar de stad is nodig om te ondervinden en te ontdekken, om de realiteit van het alledaagse onder ogen te komen.
Een combinatie van stad en natuur is om die reden ook geïntegreerd in het programma.
kaart Portugal
Een voorwaarde van de plek was een klimaat waar je in alle tijden van het jaar kunt zijn. Dat houdt in dat er geen grote schommelingen en veranderingen aanwezig mogen zijn in het klimaat. Bij gebieden die aan zee liggen, zijn er een grote verschillen in temperatuur aanwezig tussen de winter en zomerperiode.
luchttemperatuur
In de winterperiode ligt in Praia da Ursa de gemiddelde minimumtemperatuur ligt rond de 10 graden Celsius en de gemiddelde maximumtemperatuur rond de 15 graden Celsius. Het vriest er niet. In de zomerperiode ligt de gemiddelde minimumtemperatuur rond de 18 graden Celsius en de gemiddelde maximumtemperatuur rond de 28 graden Celsius.
watertemperatuur
De gemiddelde zeetemperatuur in de winter is 15 graden Celsius. In de zomer is dit 18-19 graden Celsius. De watertemperatuur van de Atlantische Oceaan blijft in de zomerperiode dus ook relatief koel. Je kunt tijdens de zomerperioden het beste een frisse duik nemen en niet te lang in het water blijven, om onderkoeling te voorkomen. Tijdens de winterperiode volstaat een korte onderdompeling.
Januari, februari en maart zijn relatief gezien de koudste maanden. Juli, augustus, september en oktober behoren tot de warmste maanden.
overheersende windrichting
De overheersende windrichting is noordwest. De gemiddelde windsnelheden liggen tussen 25-35 km/u.
Praia da Ursa ligt aan de Atlantishe Oceaan, wat betekent dat de plek ook onderhevig kan zijn aan stormen en hevige buien. Het kan bijvoorbeeld ook voorkomen dat er een enorme mist hangt.
luchtfoto Praia da Ursa dronefoto, eigen beeld, links: noorden, rechts: zuiden
hoogtekaart gebied + bebouwing
1 laag = 10 meter, noordgericht
Het landschap langs de klif bestaat voornamelijk uit rotsen en water.
Maar bovenop de rotsen is het groen. Boven op de klif is het landschap zacht en glooiend. De klifrand is grillig van aard en is erg onregelmatig. De hoogtekaart geeft de hoogtes in de directe omgeving van Praia da Ursa weer.
Praia da Ursa staat bekend om haar schoonheid. Het is een puur en ongerept stukje natuur. Het strand zelf heeft geen plek om te eten, waardoor toeristen hier minder lang zullen verblijven dan de naastliggende plekken. Het dichtstbijzijnde restaurant ligt ten noorden bij Praia da Adraga en ten zuiden bij Cabo da Roca.
Cabo da Roca is het meest westelijke puntje van Portugal. Vanaf Cabo da Roca is het ongeveer 2 kilometer lopen naar Praia da Ursa. De klif van Cabo da Roca ligt op 140 meter hoogte boven het zeeniveau. Zo’n 40 meter hoger dan de klif waarop het hersteloord ligt.
De vuurtoren op Cabo da Roca is 22 meter hoog en is een herkenningspunt in de omgeving. De aanwezige bebouwing is wat gecentreerd en bevindt zich vooral rondom de vuurtoren.
[ observatie bij het uitkijkpunt bij Praia do Caneiro ]
er is veel wind, het geluid van de zee is kalmerend, de golven slaan neer tegen de rotsen in het water, maar doordat het een continu geluid is, heeft het een kalmerend effect
oceaan
De zee en de oceaan dragen bij aan onze fysieke en mentale gezondheid. Eb en vloed vormen al miljoenen jaren het oerritme van de aarde. Volgens onderzoeker Mathew White zit het idee dat je je goed voelt aan het strand en de zee verankerd in onze hersenen. De zee beperkt stress en moedigt onbewust lichaamsbeweging aan. Daarnaast zijn
ophoging zand wind, stormen en getij veranderen het strand continu
er nog meer natuurlijke elementen van de zee in het bijzonder die bijdragen aan het herstel.
Het [ruisen van de golven] van de zee of oceaan helpt ons om op een diep niveau te ontspannen. Dit komt namelijk doordat onze hersenen 24 uur per dag bezig zijn met het registreren van geluid. Onder in je hersenstam, in je reptielenbrein, wordt voortdurend geanalyseerd of een geluid veilig is of niet. Natuurlijke geluiden worden van oudsher herkend als veilig. Het meest prettig voelen wij ons op plekken waar omgevingsgeluiden ons onbewust een veilig gevoel geven.
Het [zien van een horizon] draagt ook bij aan het herstel. Een horizon is een natuurlijke begrenzing en helpt je om angst die grenzeloosheid (in denken, voelen en emoties) met zich meebrengt te kalmeren. Op een bankje zitten met uitzicht op zee kan dus echt wonderen doen als je somber bent.
In het zeewater zitten heilzame stoffen, zoals jodium en ijzerhoudende stoffen zoals kalium, calcium, zwavel, silicium, fluor en zink. Onder de 34 graden Celsius worden deze stoffen ook opgenomen door ons lichaam, maar in mindere mate dan wanneer het zeewater tot 34 graden zou worden opgewarmd. Het [baden of zwemmen in zeewater] draagt ook bij aan de positieve werking op ons welbevinden.
Door op [blote voeten door het zand te lopen], stimuleer je de zenuwuiteinden in de zolen van je voeten, versterk je de spieren in je voeten en neem je de natuurlijke frequentie van de aarde aan.
Ook wel Earthing genoemd. Dit verlicht stress. Contact maken met de aarde zorgt er namelijk voor dat elektriciteitsspanning in je lijf in balans blijft. Als mens ben je positief geladen en de aarde is negatief geladen. Zodra je contact maakt, gebeurt er iets wonderlijks: via je bloten voeten kun je een teveel aan elektriciteitsspanning in je lichaam naar de aarde geleiden. Hierdoor herstel je de natuurlijke balans.
Voor de theoretische onderbouwing van de helende werking van de zee is het boek Holistik van Evelyn van Hasselt & Karlijn Visser geraadpleegd.
geologie
kaart Portugal
PRAIA DA URSA
PORTO
LISSABON
geologie
In de directe omgeving van Praia da Ursa komen veel verschillende soorten gesteentes voor: kalksteen, graniet en syeniet.
Graniet en kalksteen komen samen bij Praia da Ursa. Beide gesteenten zijn aanwezig op deze plek. Het zuidelijke deel, richting Cabo da Roca, is graniet en het noordelijke deel van Praia da Ursa is kalksteen. Dat maakt het strand een bijzondere plek om te zijn.
Lokale materialen creëren een materiële verbinding met de natuur. Het geeft een duidelijk gevoel weer van de plaats. Naast gesteente zijn er meer materialen die in de omgeving, al zij het niet de directe omgeving, maar wel in Portugal, voorkomt.
gesteente uit de omgeving gesteente die ik ben tegenkomen tijdens de wandeling in het gebied
PRAIA DA URSA
PORTO LISSABON
eiken
kaart Portugal
In Portugal groeien heel veel eiken. In het gebied bij Praia da Ursa komt de zomereik, de Portugese eik en de Pyreneese eik voor. In het zuiden van Portugal zijn er heel veel kurkeiken aanwezig.
Aanwezige materialen op het strand:
- cellana (zeeslak) (limpets)
- zeepokken
- percebes: eendenmosselen (= verwant aan de zeepok)
- zeewier
- zeewater
- zand
- gesteente: kalksteen, graniet
materialen op het strand materialen die ik tegen ben gekomen op het strand
wegenkaart gebied
[ een beschrijving van de ervaring in de omgeving ]
wind wat meer aanwezig, maar het gevoel dat de zon mijn rug opwarmt geeft ook een fijn en ontspannen gevoel, op deze plek voel ik me goed, op de plek van gisteren voelde ik me klein, misschien ook wel meer beschermd
voeten en benen in het water:
- het water was qua temperatuur heerlijk, graden weet ik niet, maar koud was het zeker niet, eerder lekker fris, op dit moment 12.08 zijn er ook mensen aan het zwemmen in de zee
het water, de zee was vanochtend verder de zee ingetrokken dan gisteren, het strand was groter
er is een continu geluid van de zee waarbij af een toe een wat harder geluid is (het klotsen tegen de rotsen in het water) dat geluid wordt versterkt als een soort echo, wellicht door de massa en de hoogte van..
een beschreven ervaring van het locatiebezoek
notitieboek waarin ik alle notities schreef tijdens het locatiebezoek
omgeving in beeld, dronefoto (november 2022)
[ beschrijving van de ervaring in de omgeving ]
Tijdens mijn locatiebezoek ontdekte ik hoe de rotswanden en dalen rondom Praia da Ursa natuurlijke luwtes creëren. Op sommige van deze plekken viel het mij op dat het geluid van de oceaan werd gedempt. De wind verdween, de temperatuur veranderde subtiel, en geur en geluid namen het over van zicht. Juist op die momenten werd ik me bewust van hoe belangrijk deze beschutte zones zijn in het ontwerp, niet als toevlucht, maar als plekken van verstilling, geborgenheid en introspectie.
bevinding tijdens locatiebezoek
[ PLEKKEN EN ATMOSFEREN ] de gelaagdheid van het landschap
Er zijn verschillende plekken en atmosferen waar te nemen in de omgeving. Deze plekken en atmosferen worden gevormd door verschillende lagen die aanwezig zijn op zo’n plek.
Zo speelt de fysische geografische gelaagdheid van het landschap een grote rol om een plek te definiëren, maar wordt de atmosfeer van zo’n plek pas echt bepaald en ervaren door er te zijn.
[ Het fysiek aanwezig zijn op een plek is voor mij een vereiste om een gebouw(de omgeving) te ontwerpen. Ik moet de plek voelen, ervaren, zien. De lichamelijke verhouding en de perceptie van een plek kun je alleen maar ervaren door er te zijn. ]
De atmosfeer van een plek bestaat niet uit één factor, maar uit de samensmelting van meerdere indrukken:
- het horen van geluiden
- het ruiken van geuren
- het zien (van beweging)
- het ervaren van licht en tijd
- het voelen van niet-fysieke elementen, zoals wind en zon - de aanraking van fysieke elementen, zoals water, zand of rots - de eigen gemoedstoestand
De atmosfeer wordt ‘voelbaar’ als er meerdere verschillende factoren zoals hierboven zijn genoemd tegelijkertijd aanwezig zijn, bijvoorbeeld door te zien, te voelen en te ruiken. De atmosfeer zou kunnen worden gedefinieerd als de zintuiglijke beleving van een ruimte of plek.
[ Tijdens een bezoek aan de Bell-Lloc Winery in Girona, ontworpen door RCR Arquitectes, kwam ik in een ruimte terecht waarin het zicht werd uitgeschakeld. Hierdoor beleefde ik geluid en geur pas echt intens. ]
Wanneer je van de kliffen afdaalt richting het strand, verandert het
geluid. De wind zwakt af, het zand dempt je voetstappen, het ritme van de golven neemt het over. Deze overgangsmomenten zijn van groot belang in het ontwerp. Ze markeren niet alleen fysieke transities in het landschap, maar ook mentale overgangen.
Plekken als deze hebben hun eigen karakteristieken:
Fysieke elementen: de Atlantische Oceaan, de rotsachtige kliffen, het grind, zand en de beplanting;
Niet-fysieke elementen: windrichting, geluidsgolven, temperatuur, beschutting, tijdsbeleving;
Psychologische elementen: veiligheid, geborgenheid, openheid, spanning, loslaten.
Door deze kenmerken te analyseren en in kaart te brengen, zijn zones ontstaan binnen het plangebied met uiteenlopende atmosferen. Deze zones vormden een directe aanleiding voor het positioneren van de gebouwen: waar voelt de plek open, waar gesloten? Waar biedt de natuur geborgenheid, waar juist confrontatie? Waar is stilte, waar ritme?
De combinatie van landschap, zintuig en emotie maakt van een plek een ervaring. En het is die ervaring die richting geeft aan het ontwerp. Niet elk lijntje op papier is rationeel verklaarbaar; sommige keuzes komen voort uit een gevoel, een herinnering, een beleving op locatie.
fragment van een analysetekening een zonering van opvallende en kenmerkende binnen het plangebied, onderzoek naar mogelijke aanleiding voor de gebouwen, de plekken zijn verschillend ten opzichte van elkaar en hebben allemaal andere eigenschappen en kwaliteiten
formaat: 841mm x 1189mm pen en houtskool op calquepapier in werkelijkheid schaal 1:2000
schets van bevindingen tijdens locatiebezoek opname van de bevindingen en de routes naar het plangebied, de onderlegger is een samengevoegde kaart van de hoogtelijnen en wegen
OP DE KLIF TEN ZUIDEN VAN PRAIA DA URSA
[ een beschrijving van de observatie ]
zandgrond, licht glooiend landschap, zachte kussens van hottentotvijg, plekken waar het geluid wordt gedempt, geluid van vogels overheerst over het geluid van de oceaan, het geluid is zelfs nauwelijks waarneembaar, geen bescherming en beschutting tegen de zon zacht, licht glooiend, fijne plek om te wandelen, maar wel veel toeristen (dit gebied ligt tussen Cabo da Roca en Praia da Ursa)
OP DE KLIF TEN NOORDEN VAN PRAIA DA URSA
[ een beschrijving van de observatie ]
geluid van stromend water, knisperend en kabbelend ter plaatse van het beekje, geluid van de waterval, luid en harder, soms oorverdovend
[ OEFENING ]
Een opname van de omgeving. Kies een plek in het landschap en schrijf op wat je hoort, ziet, ruikt, voelt, etc.
omgeving in beeld, Google Earth de klif van het hersteloord, geïsoleerd in haar omgeving
pen en houtskool op papier opnames van het landschap resultaat van een creatieve groepssessie: tekenen
routes onderzocht en gewandeld tijdens locatiebezoek
routes onderzocht en gewandeld tijdens locatiebezoek
DAG 1
DAG 2
WANDELEN ]
De verschillende plekken in het landschap maken verschillende type wandelingen mogelijk. Wandelen vormt een belangrijk onderdeel van het programma. Wandelen is een vorm van licht bewegen en draagt bij aan het herstel. Een wandeling kan individueel, maar ook gezamenlijk plaatsvinden. Een aantal wandelroutes in de directe omgeving zijn inzichtelijk gemaakt op de kaart. ABC is een wandeling van 2,5 uur.
• 1. dorp
• 2. Praia da Ursa
• 3. Cabo da Roca
■ dorp
A. 2,5 km, 35 min
B. 3,2 km, 60 min
C. 3,2 km, 60 min
D. 4,2 km, 60 min
E. 2 km, 45 min
F. 2 km, 45 min
wanneer/tijdstip ochtendwandeling middagwandeling avondwandeling waar/plek strandwandeling hike klifwandeling omgevingswandeling stadswandeling soort/type stilte wandeling
veel wind
veel vogels
wandeling in de omgeving, foto door Richerd Pul (november 2022)
[ STILTEWANDELING ]
Stel de volgende vragen eens aan jezelf tijdens het wandelen: Wat hoor ik? Wat zie ik? Wat voel ik? Wat ruik ik? Door te focussen op je zintuigen, maak je contact met je lichaam.
formaat: 210mm x 297mm houtskool op papier
opname van het landschap resultaat van de therapiesessie: tekenen
plattegrond met functies
conclusie analysetekening van hotel met spa (1)
plattegrond met functies
conclusie analysetekening van het behandelcentrum (3)
HOTEL
Er is diepgaand onderzoek gedaan naar een programma passend bij onze filosofie. Hiervoor zijn bestaande locaties met een soortgelijk programma onderzocht en is er gezocht naar wetenschappelijke onderbouwingen. Hoe het programma van het hersteloord tot stand is gekomen en welke behandelingen er zijn, is in dit deel beschreven.
Er zijn vier projecten geanalyseerd: een hotel met spa (1), een wellness, retreat resort and spa (2), een behandelcentrum (3) en een medisch resort (4). De projecten zijn geselecteerd op functie en/of bijzondere (ligging in de) omgeving. De projecten waren onderling verschillend van aard, zodat er een goede vergelijking gemaakt kon worden.
De projecten zijn geanalyseerd op de samenstelling van het programma, de functies en ruimtes, de onderlinge relatie tussen de ruimtes, de afstanden tot de ruimtes en de grootte van de ruimtes en het project.
Er zijn vier verschillende soorten gebouwen met ieder een eigen functie waarbij het doel bij allen gelijk is: verblijven om te ontspannen of te herstellen. Er is één groot gebouw (3) waarin alle ruimtes en faciliteiten zijn opgenomen. Daarnaast is er nog een gebouw (4), maar wat kleiner van aard, waarin alle woonruimtes zijn opgenomen. De behandelruimtes liggen hier op het aangrenzende terrein. Bij de andere twee projecten zijn er meerdere gebouwen met eigen functies in het landschap gepositioneerd.
naar binnen en naar buiten gekeerde ruimtes
Alle programma’s bestaan uit een mix van naar binnen gekeerde ruimtes en naar buiten gekeerde ruimtes. De meeste ruimtes zijn naar buiten gericht, met uitzicht op de omgeving. Ruimtes die naar binnen gericht zijn of dieper in het gebouw liggen, zijn toch vaak de ruimtes waar je tot jezelf komt. omvang van de kamers
De omvang van de kamers (slaapvertrekken) verschillen aanzienlijk ten opzichte van elkaar: 12 (4), 16 + 2x2 (2), 59 (3) en 5 (1). Het aantal kamers is afhankelijk van de grootte van het project, maar komt ook voort uit de visie van het bedrijf of organisatie. En soms is er zelfs een economisch belang. Dat is dan ook terug te zien aan het aantal kamers, 59 (3) en de grootte van het gebouw.
Dit geeft ons eerder het gevoel van massaproductie in plaats van zorg en aandacht, wat wij heel belangrijk vinden. Hierdoor zijn wij gaan nadenken over het aantal kamers dat het beste bij de visie voor hersteloord Praia da Ursa zou passen. Bij (2) en (4) ligt dit al veel meer in lijn met onze visie. Bij 5 (1) zou de verhouding tussen kamers en het programma niet in evenwicht zijn. Het verschil tussen (2) en (4) is de ligging van de kamers. In (2) zijn de kamers in het landschap gesitueerd en bij (4) liggen de kamers in het hoofdgebouw. Als de kamers in het hoofdgebouw gesitueerd zijn, zou je je kunnen afvragen wat de afstanden zijn die er dagelijks afgelegd worden en hoe veel of weinig je dan gemiddeld op een dag zou lopen. Terwijl in onze visie beweging juist één van de belangrijkste onderdelen is van het herstel. Om die reden zijn de kamers in het hersteloord in het landschap gesitueerd.
De grootte van de kamers ligt gemiddeld tussen de 25-30 m2, zonder buitenruimte.
privé en openbaar
Ieder project is anders omgegaan met private en openbare functies. Bij het behandelcentrum (3) bestaat het gebouw uit een kern met daar omheen de privévertrekken. De kern bestaat uit gemeenschappelijke functies. Ruimtelijk gezien is er dus een duidelijke scheiding tussen privé en gemeenschappelijk. Maar omdat de gesprekken tussen patiënt en arts vinden hier plaats op de eigen kamer, wordt deze scheiding vertroebeld. Onze visie is dat je eigen kamer een plek voor jou alleen moet zijn, waar je je kan terugtrekken en waar je rust en geborgenheid voelt. Als het gesprek plaatsvindt in deze kamer is dat in onze beleving toch een inbreuk op je privacy. En juist die plek is zo belangrijk in het herstel, de plek waar je slaapt, tot rust komt, je veilig voelt. Om die reden vinden op het hersteloord de gesprekken met de arts niet plaats op de kamer, maar in de spreekruimte. Een ruimte die voor zowel de arts als jou neutraal is. Wellicht dat spreekruimte dan ook niet de juiste term is, maar het eerder een stilteruimte is waar je samen met de arts een gesprek kunt hebben. Hierdoor ontstaat er fysieke en psychische afstand, waardoor je je beter kunt richten op het herstel.
Bij hotel met spa (1) worden de private functies letterlijk gescheiden van de openbare functies door de doorgaande route van de autoweg. Het hotel en de spa zijn bij elkaar gesitueerd en het restaurant en de parkeerplaats, de openbare functies, bevinden zich aan de overkant.
een gemeenschappelijke kern met omliggende private ruimtes analyse van het behandelcentrum (3)
fysieke scheiding tussen privé en gemeenschappelijk analyse van het hotel met spa (1)
totale omvang van de projecten van boven naar beneden:
Al Faya Retreat, Hotel & Spa (1)
Sharjah, Verenigde Arabische Emiraten woestijnlandschap
Santani Wellness Retreat, Resort & Spa (2)
Kandy, Sri Lanka heuvellandschap
U-center, behandelcentrum (3)
Epen, Zuid-Limburg heuvellandschap
Marnes, medisch resort (4)
Alicante, Zuid-Spanje heuvellandschap
Plangebied van het hersteloord
Praia da Ursa, Portugal kustlandschap
Het hotel is privaatgericht en bevat alleen de receptie, bibliotheek, ontbijtruimte en de hotelkamers. De spa is publiekgericht, maar is enkel toegankelijk vanuit het hotel en alleen voor de gasten van het hotel. Als toevallige passant kun je dus geen gebruik maken van de spa.
De toegang tot de spa in ons hersteloord heeft om die reden ook een eigen toegang die enkel bedoeld is voor de bezoekers van het hersteloord, en enkel vanuit het hoofdgebouw toegankelijk is. Hiermee wordt voorkomen dat er toevallige passanten zomaar gebruik maken van de spa.
totale omvang van het project
De grootte van de gebouwde omgeving van de verschillende projecten zijn in kaart gebracht en zijn onderling met elkaar vergeleken. Hiervoor is een raster van 200 bij 200 meter opgesteld. Wat hier opvalt, is dat alle projecten wel een redelijk gelijke verhouding hebben van de massa
een doorsnede van de gebouwen in het landschap
analyse van wellness retreat, resort and spa (2)
plattegronden samengevoegd tot één beeld
analyse conclusietekening van wellness retreat, resort and spa (2)
en de leegte binnen het raster. Alleen is de verdeling van de massa per project verschillend. Bij wellness retreat, resort and spa (2) is de uitgestrektheid ca. 420 meter, maar is de korrelgrootte weer heel klein.
Om gevoel van schaal en grootte te krijgen voor ons hersteloord is dit raster ook op het plangebied van Praia da Ursa geprojecteerd. Dit is niet de exacte locatie, maar het geeft aan hoe groot het gebied is een hoeveel ruimte het ongeveer in het landschap inneemt. Later is er een studie gedaan naar de exacte positie in het landschap.
onderlinge afstanden
De uitgestrektheid of de dichtheid van een project is goed af te lezen in de omvang van analyses van de totale omvang van de projecten. De situering van de gebouwen in het landschap bepalen de onderlinge afstanden. De afstand van het hotel tot de spa bij het hotel met spa (1) is 54 meter. Van het hotel naar het restaurant 160 meter. Van de parkeerplaats tot het restaurant 117 meter en van de parkeerplaats tot het hotel 134 meter. De afstanden bij wellness retreat, resort and spa (2) bedragen 100-320 meter om van de ene plek naar een andere plek te gaan. Op basis van deze projecten zou een reële afstand tot een gebouw op het hersteloord gemiddeld tussen de 50-300 meter zijn, afhankelijk van de uitgestrektheid van het project.
drie fasen van herstel
Naast de ruimtelijke elementen van het programma zit er ook een psychologische laag verweven in het programma. Deze laag is op basis van wetenschappelijke onderbouwingen samengesteld. Zo schrijft Saskia de Bruin in haar boek SOLK (somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijk klachten) drie helende bewegingen: zoeken, vinden en schenken.
fase 1: zoeken
Deze fase is licht. Dit is de fase waar je naar binnengaat, tot jezelf komt. Het gaat hier om verbinding zoeken met jezelf, weer leren voelen, in contact komen met jezelf en gaan ontspannen. Hier horen zachte introverte activiteiten bij, zoals in stilte zijn, de natuur opzoeken, tekenen en reflectief schrijven, De fase vormt een periode van individuele activiteiten.
3 helende bewegingen volgens Saskia de Bruin in samenwerking met Marten Klaver, voormalig neuroloog
fase 2: vinden
Deze fase is gemiddeld, niet zwaar en niet licht en vormt de overgang tussen fase 1 en 3. Dit is de fase waarin je verblijft in je binnenwereld. Het gaat hier om de verbinding met jezelf, in contact zijn met jezelf, blijven voelen en de afwisseling tussen ontspannen en inspannen. Het gaat hier om het ‘moment van ervaren’. Activiteiten als yoga, meditatie, massages, baden en wandelen horen in deze fase. Deze fase vormt een periode van gezamenlijke en individuele activiteiten.
fase 3: verbinden
Deze fase is zwaar. Dit is de fase waarin je naar buiten gaat, jezelf laat zien. Het gaat hier om contact maken met anderen, verbinding hebben met jezelf, anderen en de natuur. De fase waarin je lichaam en geest weer in verbinding is. Activiteiten als een lange wandeling, een hike en het het bezoek aan het oceaanbad horen in deze fase.
Deze 3 helende bewegingen zijn als handvaten gebruikt om het programma samen te stellen. Voor verdere samenstelling van het programma is er onderzocht welke behandelingen bijdragen aan herstel van lichaam en geest.
individuele en gezamenlijke activiteiten
Het programma bestaat uit individuele activiteiten en gezamenlijke activiteiten. De gezamenlijke activiteiten zijn onderdeel van een vast programma. Een gezamenlijke activiteit is een groepsactiviteit of een therapiesessie, zoals yoga, wandelen of een creatieve sessie. Het gezamenlijke programma gaat om het fysiek bezig zijn: bewegen en voelen. Het gaat om verbondenheid.
De individuele activiteiten behoren tot het individuele programma. Dit proces is heel persoonlijk. Dit is een vrij programma waarin je zelf kan bepalen welke activiteiten je wanneer wil doen, zoals wandelen, mediteren of een bezoek aan de baden. Een gesprek met je coach of met de arts valt hier ook onder. Het individuele programma gaat om het mentaal bezig zijn: denken en voelen
[ holistisch ] [bewegen, gedachten, eten ]
//9.00-10.00 uur ontbijt
10.00-12.00 uur creatieve groepssessie (2 uur)
//12.00-13.00 uur lunch
13.00-18.00 uur vrije tijd (5 uur)
//18.00-20.00 uur diner
20.00-21.00 uur avondwandeling (1 uur)
voorbeeld van een dagprogramma
individueel gezamenlijk vrij programma vast programma (groepsactiviteit, therapiesessie)
bibliotheek baden sauna wandelen wandelen relaxen
mediteren mediteren bezinnen yoga mindfulness mindfulness massage ontbijt lunch diner helpen in de moestuin bezoek aan een stad
tekenen tekenen schilderen schilderen schrijven schrijven zwemmen coaching coaching
Wat heeft het programma nodig? Welke ruimtes en functies horen daar bij? Wat zijn de randvoorwaarden van een functie? Is er een plek in het landschap die dat vervult of versterkt?
programma
een tekstuele voorstelling van het programma en de ruimtes
onderzoekende schets programma en positie in het landschap programma en posities van de gebouwen in het landschap samenbrengen,kwaliteiten van de omgeving koppelen aan de functies
- 3 routes van benadering naar het strand
- water vanuit de oceaan de rots in laten stromen
- water in en vanuit de vallei is zacht
- water bij de waterval is hard (geluid)
- in de vallei: ochtendzon en ochtendlicht, in de luwte, uitzicht op groen
- theehuis: melden,semi-openbaar,kijkt vanuit landschap over het gebouw,vanuit gebouw zicht op zee, route tot het gebouw te voet, maar hoe kom ik vanaf hier naar de plek?
[ uiteindelijk besloten om het theehuis te laten vervallen en te integreren in het restaurant, omdat er in dit deel op de klif meer toeristen aanwezig zijn dan het linkerdeel en een semi-openbare plek ook meer toeristen aantrekt die zullen verblijven (en dus ook langer op het strand) ]
schema op tekening: links: spreekruimtes, massages en baden
midden: entree centraal, service, restaurant, kern rechts: privévertrekken
[ PROCES ]
onderzoekende schets programma en positie in het landschap gradaties van het programma koppelen aan de eigenschappen van het landschap (wild - rust, fijn, zacht), van zacht en comfortabel (weinig prikkels) naar hard, wat kan je aan? en wat nog niet?
[ er vond een analyse plaats van de ‘voelbare’ psychische eigenschappen van de plek, zoals wild, zacht, rust, deze elementen werden vergeleken met de eigenschappen van functie, welke eigenschappen van de functies komen overeen met de ervaringen van de plek? zo is de eerste stap van het programma tot stand gekomen: de thematiek van de ruimte: een atmosfeer van de plek en de bijbehorende functie, de vervolgstap was om het bepalen van de exacte positie van de gebouwen in het landschap waarbij de plek in het landschap heel globaal bepaald is, maar gegeven is: plek + functie ]
omgevingsmaquette
afmeting: 1m x 0,7m, in werkelijkheid schaal 1:2000 de omgevingsmaquette is gemaakt en gebruikt om de posities van de gebouwen te onderzoeken, de hoogtes inzichtelijk te maken en de horizontale afstanden in verhouding tot de hoogteverschillen beter inzichtelijk te maken, dit betreft een eerdere studie
PROCES ]
fragment van de omgevingsmaquette
afmeting: 1m x 0,7m, in werkelijkheid schaal 1:2000 de huidige situatie
materiaalonderzoek
materiaalonderzoek
map proces: 08 november 2023
map proces: 08 november 2023
kalksteen verkleinen tot grind in verschillende korrelgroottes en poeder
[ PROCES ]
foto’s van het proces
betonsample met kalkpoeder één van de samples
1 deel cement
2 delen zand + kalkpoeder (als pigment)
3 delen grind
+ deel instrooien met kalkpoeder
[ PROCES ]
verdiepend onderzoek naar de mogelijkheden en verwerkingen van kalksteen als onderzoeksmiddel voor het ontwerp
betonsample met ingestrooid grind
één van de samples
1 deel cement
2 delen zand
3 delen grind
+ deel instrooien met grind
kalkpoeder en grind als grondstof of bouwmateriaal of als pure toepassing in het terrein of gebouw
[ SCHRIJFOEFENING ]
10 minuten vrij schrijven oefening (tussendoor niet stoppen)
De landschappelijke eigenschappen, fysiek én psychisch voelbaar, hebben het programma vormgegeven en richting gegeven aan de positionering van de gebouwen. Door het landschap te analyseren en de zintuiglijke, atmosferische kwaliteiten van de verschillende zones te onderzoeken, zijn er drie hoofdzones te onderscheiden die elk een unieke rol vervullen binnen het programma:
op de klif
De klif is een plek van uitzicht, oriëntatie en mentale helderheid. De wind waait vrij, het zicht reikt ver. De relatie met de horizon en de lucht is hier het sterkst voelbaar.
in de vallei
De vallei biedt beschutting en geborgenheid. Hier is de atmosfeer rustiger, het geluid gedempt en de wind gefilterd. De schaal van het landschap sluit zich meer rond het lichaam, waardoor het gevoel van veiligheid en introspectie wordt versterkt.
in de klif, aan de oceaan
Deze plek, geïntegreerd in de rotsen en dicht bij het water, is de meest intieme en krachtige zone. Hier voel je de kracht van het landschap, de oceaan, het gesteente en het tijdsverloop. Het gaat hier om een diepe persoonlijke ervaring en transformatie.
De keuzes zijn gemaakt op basis van een gevoelsmatige en psychologische lezing van de plek. Wat roept een bepaalde zone op?
Wat vraagt deze plek? Wat biedt ze aan? De atmosfeer van een plek kan een psychische gesteldheid versterken, ondersteunen of verzachten.
Tijdens het ontwerpproces is voortdurend teruggegrepen op de voelbare eigenschappen van het landschap: beschutting versus openheid, geluid versus stilte, hoogte versus diepte. Deze contrasten zijn gekoppeld aan de behoeften van de gebruiker en aan het idee dat niet alles tegelijk opgelost kan worden, maar dat alles wel met elkaar verbonden is.
De plek draagt het ontwerp. Door het programma op deze manier te projecteren op de plek, en andersom: door de plek het programma te laten sturen, ontstaat een ontwerp waarin landschap en gebouw niet los van elkaar bestaan, maar in elkaar grijpen en elkaar versterken.
1. entree, hoofdgebouw
2. parkeerplaats
3. de kamers
4. de baden (individueel programma)
situatie positie gebouwen in landschap
DE GEBOUWEN EN HET LANDSCHAP de positionering in het landschap
Wandelen is een heel belangrijk onderdeel van het programma en in het herstel. Door de functies uit elkaar te halen en in het landschap te plaatsen op plekken waar de functies versterkt worden door hun omgeving, wordt er op natuurlijke manier al een afstand tussen de gebouwen gecreëerd.
De parkeerplaats (2) is slechts een opening in het groen. De groene struiken vormen de natuurlijke begrenzing van deze ruimte.
Het entreegebouw, oftewel het hoofdgebouw (1) vormt het hart van het hersteloord en ligt daarom ook het meest centraal gelegen.
De kamers (3) liggen in de vallei in een cluster van 4 kamers. De kamers zijn aaneengeschakeld, maar liggen steeds 2 meter terug ten opzichte van de kamer ernaast. Ze volgen daarmee de lijn van de vallei.
De 3 clusters zijn verspringend in het landschap geplaatst. Ieder cluster heeft een eigen kwaliteit en geeft daardoor de bezoeker een keuze. De keuze kan gebaseerd zijn op de staat waarin iemand verkeerd: de startfase van het herstelproces.
Het eerste cluster ligt hoog en dichtbij het hoofdgebouw, waardoor de kamers van binnen licht zijn en de afstand tot het hoofdgebouw aanzienlijk kort is. Er is weinig hoogteverschil aanwezig. Een geschikte kamer voor iemand die zwaar uitgeput is.
Het tweede cluster ligt verder naar het oosten en is daardoor ook verder van het hoofdgebouw gesitueerd. Het cluster sluit aan op een wandelroute, waardoor de mogelijkheid er is om direct vanuit de kamer een wandeling te starten. De afstand tot het hoofdgebouw is verder en het hoogteverschil is ook iets groter.
Het derde cluster ligt aan de voet van de vallei, nabij het stromende water van de kabbelende beek. De kamers hebben minder daglicht dan de kamers in de andere clusters, maar wel een volledig uitzicht op het groen en het aanwezige geluid van het water. Een geschikte kamer voor iemand die licht uitgeput is.
117
[ Een reeks van 12 kamers en twee keer een reeks van 6 kamers is ook onderzocht, maar voldeden niet aan de voorwaarden van het programma en pasten niet in het landschap. ]
De baden (4) liggen in de klif aan de oceaan. Het programma past bij het water en vereist een diepgaand proces. Het dalen en stijgen zijn hierin belangrijke eigenschappen. De ruimtes zijn verdeeld over verschillende hoogtes, maar volgen ook hier de lijn van de klif.
pen en houtskool op papier schetsen van gebouwen in het landschap resultaat van de therapiesessie: tekenen
OP DE KLIF het hoofdgebouw
Het hoofdgebouw bevindt zich op de klif. Op de klif is er overzicht en uitzicht: een belangrijke eigenschap die is vereist voor het hoofdgebouw. Het hoofdgebouw staat voor helderheid, overzicht en structuur.
Het hoofdgebouw ligt stevig verankerd in het groen. Hoewel ze middenin het groen ligt verankerd, steekt ze met haar strakke betonnen wanden hier nog deels bovenuit. Dit zorgt ervoor dat ze alsnog voldoende zichtbaar en herkenbaar is voor haar bezoekers. Het gebouw vormt als enige bebouwing een solide element op de klif.
Rondom het hoofdgebouw is er vrij uitzicht, maar in het hoofdgebouw zelf is dit uitzicht beperkt tot kaders, zichtlijnen en -assen. Via het dakterras is er een panoramisch uitzicht waar te nemen.
Hoewel de gedachte er eerst was om een glazen gebouw met staal te ontwerpen vanwege de omgeving en het prachtige uitzicht, is de architect hier later op teruggekomen. De reden om het fragiele transparante gebouw dat opging in haar omgeving, te veranderen naar een sterk, gefundamenteerd gebouw dat ligt verankerd in haar omgeving, was hoofdzakelijk vanwege de doelgroep en functie. Daar waar het glazen gebouw vooral naar buiten, enkel op de omgeving was gericht, is het huidige gebouw zowel naar buiten als naar binnen gericht. Doordat het gebouw op sommige plekken naar binnen is gericht, sluit dit beter aan bij de doelgroep. Het gebouw biedt fysieke en mentale bescherming. Fysieke bescherming tegen weersomstandigheden en mentale bescherming als gevoel van geborgenheid en privacy tegen buitenstaanders.
[ Geborgenheid, privacy en beschutting zijn niet-fysieke elementen waarbij architectuur ingezet kan worden om dat gevoel te bereiken. ]
doorsnede in landschap doorsnede later in het procees, waarin de schets van de ondergrondse gang naar de baden is opgenomen, de bufferzone van het groen tbv privacy
Het hoofdgebouw is de plek van ontmoeting en verbinding. Dit is de plek waar iedereen samenkomt. Het restaurant, de bibliotheek en de activiteitenruimte bevinden zich hier. Deze drie ruimtes liggen naast elkaar in dezelfde zone van het gebouw, aan de zone van de oceaan waar de functies naar buiten zijn gericht. Toch heeft iedere ruimte zijn eigen oriëntatie.
De bibliotheek heeft uitzicht op de oceaan, maar is vooral georiënteerd richting de vallei. Je kunt hierdoor heerlijk een boek lezen in de zon. De ruimte is licht en wordt goed opgewarmd door de zon. Het restaurant bevindt zich middenin het gebouw en heeft een eenzijdige oriëntatie richting de oceaan. De activiteitenruimte is noordgericht, waardoor de ruimte overdag koel is. En heeft ook uitzicht op de oceaan.
In de andere zone ligt de oriëntatie op het groen en zijn de ruimten veelal naar binnen gericht, zoals de loungeruimte en het buitenterras. De keuken ligt aan de noordgevel, waardoor er nooit direct zonlicht naar binnen toetreedt. Vanuit de keuken is er zicht op de logistieke route en is er een verbinding met het buitenterras en de gang. De gang vormt de hoofdroute en zichtas van het gebouw. De gang scheidt letterlijk de twee zones van elkaar, maar verbindt wel alle ruimtes met elkaar. Aan de zuidkant ligt het slaapvertrek van het personeel. Hierbij is de oriëntatie gelijk als die van de kamers in de vallei.
De hoofdentree bevindt zich aan de oostkant. Je komt via een patio doorsnede van het hoofdgebouw in werkelijkheid schaal 1:100
binnen. [ Een patio is een omsloten buitenruimte. ] De patio dient als een overgangszone tussen binnen en buiten. Vanuit de patio is het dakterras toegankelijk. Het verhoogde plantenvak in de patio verdeelt de ruimte in twee delen. Het markeert de entreezone en creëert daardoor een beschutte buitenplek om te zitten.
De logistieke entree bevindt zich aan de noordkant, naast de keuken. Deze ingang is ondergeschikt aan de hoofdentree en is vormgegeven als een zuivere smalle opening in de betonnen wand. De opening vormt de contour van de gang, een belangrijke as, route en zichtlijn in het gebouw.
plattegrond van het hoofdgebouw in werkelijkheid schaal 1:100
op de klif met uitzicht naar zee, auteur (november 2022)
onderzoek naar ruimte-relatie schema van links naar rechts, van boven naar beneden:
1_kern als hart van het gebouw fungerend, met de ruimtes om de kern heen
2_in gradaties en overgangen
3_grid met invulling van de ruimtes, assen en zichtlijnen
4_clustervorming, groepen
5_grid met invulling van de ruimtes, een duidelijke as doorbreekt de ruimte in 2 delen
6_een eerste aanzet tot invulling van de functies
onderzoek onderlinge relaties van de ruimten, vlekkenplannen de twee beelden op de linker pagina
fragment van de toegang naar de baden fragment uit het gebouw genomen, gecombineerd met de omgeving, een manier van onderzoeken, de tekening zelf is geen werkelijkheid maar wel twee werkelijkheden in één tekening verwerkt, bedek de omgeving buiten de wanden en je hebt het beeld wat je wil zien, bedek het gebouwde deel en je ziet de omgeving naast het gebouw schets ondergrondse gang
zonwering integreren in de architectuur betonnen balken als zonwering
IN DE VALLEI de kamers
De kamers liggen in de vallei. De kamers bieden rust en geborgenheid. Ze liggen deels in het landschap verzonken, zodat je voelt dat je letterlijk in de vallei bent. De geborgenheid van de vallei is voelbaar in de gang naar de kamer toe. De ruimte voelt aards en heeft een bepaalde mate van tactiliteit. Het cluster dat uit 4 kamers bestaat, is een uitgehakte ruimte met daarin een nieuwe ingevulde ruimte bestaande uit beton. Het betonnen omhulsel is de ruimte waar de kamers zich bevinden.
plattegrond kamer de kamer is 5 m x 10 m inclusief buitenruimte
OCHTENDRITUEEL ]
Waar ben ik dankbaar voor?
Hoe voel ik mij nu op een schaal van 1-10?
Waar ligt mijn focus vandaag?
Hoe ziet mijn dagplanning eruit?
Waar kijk ik naar uit vandaag?
Waar zie ik tegenop?
De kamers verspringen ten opzichte van elkaar. Hierdoor is de toegang tot je kamer goed zichtbaar. Doordat er contraruimte aanwezig is tussen de kamers, dringt het daglicht door in de donkere gang. De textuur van rots is waarneembaar en wil aangeraakt worden. Vooral op de route van de kamer naar het hoofdgebouw toe.
impressie vanuit de gang links de rotswand in het zicht, vloer, plafond en de kamers in beton
plattegrond gang en kamers
onderzoekende schets, maar geeft al wel het principe van de massa en constructie weer
De kamer zelf is zo ontworpen dat er weinig negatieve afleiding is. De kamer bevat dan ook alleen het noodzakelijke, zoals een 2-persoonsbed, een plek om te schrijven of te lezen, een toilet, wastafel en douche en
vanuit de kamer naar buiten
gekaderde landschap vanuit de kamer een focuspunt op het groen
plattegrond van de gang en kamers schets massa en ruimte
detailuitwerking de gang ongeïsoleerd laten, maar de kamers wel voorzien van isolatie middenin het beton
detailuitwerking
goot langs vloerrand, zodat het water en vocht dat uit de rots komt kan worden afgevoerd, vloerafwerking met kalksteen verwerken (wat ruwer oppervlak)
[ BODYSCAN ]
Deze oefening kan op ieder moment van de dag, maar heeft het beste resultaat in de ochtend direct na het wakker worden of in de avond voor het slapen gaan. Omdat de bodyscan ontspanning brengt in je lichaam, en meestal de meeste angst en spanning bij ontwakening of voor het slapen gaan aanwezig is. Dit verschilt per persoon. Het kan fijn zijn om de bodyscan als een geleide meditatie uit te voeren. Je kunt hierdoor je aandacht volledig bij je lichaam houden, in het hier en nu, omdat je dan alleen maar hoeft te luisteren en te focussen op de stem van de geleide meditatie.
Ga comfortabel liggen en sluit je ogen. Neem even de tijd om een ontspannen positie aan te nemen. Lig je goed? Voel dan waar je lichaam de ondergrond raakt. Hoe voelt de ondergrond waar je op ligt? Probeer je zwaar te maken en voel je lichaam wegzakken in de ondergrond. Haal diep adem en ontspan.
Focus je eerst op je voeten. Probeer met je gedachten naar je voeten te gaan. Hoe voelen die? Breng nu je aandacht naar je onderbenen. Dan naar je knieën. Je bovenbenen.
Als je merkt dat je afgeleid raakt, probeer je je aandacht weer terug te brengen naar je lichaam. Hoe voelen je schouders? Haal diep adem en ontspan je schouders. Breng dan je aandacht naar je bovenarmen. Je ellebogen. Je onderarmen. Je polsen. En je handen.
Breng je aandacht naar je buik. Je borst. Voel hoe je ademhaalt. Adem je via je buik? Of via je borst?
Adem dan rustig in en uit een breng je aandacht naar je keel. Je kaken. Ontspan. Dan naar je neus. Voel de lucht naar binnen stromen. Breng de aandacht dan naar je ogen. Voelen deze ontspannen?
Haal dan diep adem en adem dan langzaam uit en open je ogen langzaam.
tussenruimte kamers
vanuit de gang tussen de kamers door naar de vallei gekeken
Wat is er vandaag gebeurd?
Hoe voelde ik mij daarbij?
Waar ben ik dankbaar voor?
Wat heb ik vandaag gedaan?
[ AVONDRITUEEL ]
Wat waren mijn emoties vandaag?
Waardoor kwam dat?
Hoe voelde ik mij vandaag?
Hoe voel ik mij nu?
IN DE KLIF AAN DE OCEAAN de baden
In de klif aan de oceaan bevindt zich het individuele deel van het programma. Dit deel is samengesteld om het individuele herstelproces te ondersteunen en te bevorderen. Zoals al eerder is beschreven in deze gids, bestaat het programma uit 3 fasen. Het individuele deel is volledig ingericht op deze 3 fasen. De 3 fasen zijn vertaald naar 3 lagen. De lagen zijn gekoppeld aan de fase van het programma.
fasen van het programma
fase 1: naar buiten gericht individueel fase 2. naar binnen en buiten gericht individueel + gezamenlijk fase 3. naar buiten gekeerd gezamenlijk
lagen in de klif
laag 1: weinig prikkels, ontspannen (rustig)
laag 2: meer prikkels, ontspannen vs inspannen laag 3: (over)prikkeld, overweldigend, inspannen (wild)
[ dalen in de lagen van de aarde = dalen in de lagen van jezelf ]
Waar sta je in het proces en wat kan je aan?
Hoe dieper je daalt in de lagen van de aarde, des te dieper je daalt in de lagen van jezelf. Hoe dieper je gaat, hoe zwaarder het zal zijn, maar hoe meer je weer aan kan. Soms is de stap nog te veel of te zwaar. Dan doe je een stapje terug. Dan ben je nog niet zo ver.
De behandeling is voor iedereen gelijk, alleen het proces, de verwerking en de weg er naartoe is verschillend per persoon.
formaat: 1m x 2,5m houtskool op tekenpapier 120 g in werkelijkheid schaal 1:200
doorsnede massa, ruimte en water van links naar rechts: oceaanbad, gezamenlijke bad, massageruimtes, individuele baden, spreekruimte, hoofdgebouw
formaat: 1m x 2m houtskool op calquepapier in werkelijkheid schaal 1:200
plattegrond massa, ruimte en water van links naar rechts, van boven naar beneden: oceaanbad, gezamenlijke bad, massageruimtes, individuele baden, yogaruimte, (spreekruimte is niet zichtaar op de plattegrond, omdat deze boven de individuele baden en naast de yogaruimte ligt), hoofdgebouw
DEEL II
het tweede deel van het individuele programma
fase 2: naar binnen keren
Dit is de tweede laag en bevindt zich middenin de klif.
De ruimtes zijn zowel naar buiten als naar binnen gekeerd. Het is de overgang tussen fase 1 en 3. In deze fase is de tast belangrijk en ga je je lichaam weer leren voelen. In deze fase gaat het om gevoel, de lichtval, de atmosfeer en zachte en geleidelijke overgangen. Je lichaam staat centraal.
Het doel in deze fase is contact maken met je lichaam, weer leren voelen.
_spa-ritueel _individuele baden _massageruimtes
formaat: 0,5m x 0,7m houtskool op tekenpapier 120 g in werkelijkheid schaal 1:100
plattegrond individuele baden
een overzicht van alle ruimten op één tekening weergegeven
1. hoofdtoegang spa
2. toiletten
3. kleedruimte
4. douches
5. was- en opslagruimte
6. toegang spa-ritueel
7. route massageruimtes
8. rustruimte, waterpunt
9. individueel rustbad
10. bloemenbad
11. voetenbad
12. kruidenbad
13. bezinningsbad
14. massagebad
15. personeelsingang
16. waterval, uitzicht- en rustplek
Individuele baden is een gebouw in de klif. De plek waar alle ruimtes bij elkaar gecentreerd zijn. Ideaal voor de techniek, maar ook voor de bezoekers van de spa. De loopafstanden tot de verschillende baden en functies worden hierdoor geminimaliseerd.
Het gebouw bestaat uit meerdere lagen:
De eerste laag, 73 m boven zeeniveau, is de entree van de spa. Bij de entree zijn de praktische ruimtes gesitueerd, zoals de kleedruimtes, douches, toiletten en de was- en opslagruimte. Het spa-ritueel is ook aanwezig op deze laag. Vanuit deze laag zijn er twee routes die naar beneden gaan. De route naar de individuele baden en de route naar de massageruimtes.
De tweede laag, 70 m boven zeeniveau, is de zone van de individuele baden. Vanuit hier zijn er twee routes die naar de massageruimtes gaan.
De derde laag, 65 m boven zeeniveau, bestaat uit techniek- en transitieruimtes. De route langs de waterval en het rustpunt is op deze laag.
Het gebouw bestaat uit beton en rots. Er is een groot deel uit de rots gehaald om het gebouw te kunnen realiseren. Een deel daarvan is vervolgens ingevuld met beton. Hier is de techniek ook direct in verwerkt. De kleur van het beton is gelijk aan de kleur van de rots.
Waardoor je wel voelt dat je in de rots aanwezig bent.
De analyse van Therme Vals van Peter Zumthor en de studie van de baden van Aires Mateus zijn van invloed geweest op het eindresultaat.
Met name de manier waarop er omgegaan is met de massa is heel waardevol geweest voor dit ontwerp. [ Er is geen wand te bekennen, er is enkel massa, een monolitisch geheel, gecreëerd door massieve hoeken waaruit geen diktes van wanden zijn te herleiden. Hetzij enkel openingen in een massa. ]
Aan de hoofdroute liggen secundaire ruimten, zoals de kleedruimte,
doorsnede en aanzicht gang bovenste beeld: doorsnede over de doorgang tpv gang kleedruimte en toiletten onderste beeld: aanzicht van de gang, van links naar rechts: douches, kleedruimte, doorgang naar boven (uitgang, hoofdroute), de vorm van de hoofdroute is aanzienlijk anders van verhouding, waardoor het voor de bezoeker duidelijk is te onderscheiden is welke opening een ruimte of onderdeel is van de route
doorsnede van de gang met het aanzicht van de opening van de kleedruimte routing en verplaatsing door de ruimte er is onderscheid gemaakt tussen snel of langzaam dalen en stijgen, dit heeft te maken met de type ruimte of een overgang van de ruimte, hiermee wordt de bezoeker ook alvast (door het fysiek te maken, daardoor onbewust ook geestelijk) voorbereid op de functie of wat er komen gaat of wordt het afgestemd op ‘zwaar’ of ‘licht’, dit hangt allemaal samen met de beleving en functie van de ruimte, een aankomst in een ruimte of een overgang van een ruimte zijn belangrijke onderzoekselementen
[ uitleg van ontwerpkeuzes ]
Als je langs de yogaruimte bent gelopen, daal je via de entree van de spa af in de klif. Deze trap moet 6 meter in hoogte overbruggen. De trap is daarom opgedeeld in een afwisseling van plateaus en trappen. De trappen overbruggen steeds een hoogte van 2 meter, en de plateaus zijn 4 meter lang. Er is bewust voor een maximale hoogte van 2 meter gekozen, omdat dit niet psychisch niet te zwaar aan voelt. Er is al snel weer een horizontaal vlak in het zicht. Daarnaast is het fysiek ook een verlichting, omdat de hoogte steeds wordt opgedeeld in kleine stukjes en de plateaus een moment zijn om weer op adem te komen, doordat de hartslag op het horizontale vlak weer wordt vertraagd.
Er ontstaat een ritme van kort - lang, inspanning - ontspanning: langzaam en vertraagd lopen, kort en snel dalen of stijgen, langzaam en vertraagd lopen, kort en snel dalen of stijgen, langzaam en vertraagd lopen, kort en snel dalen of stijgen, langzaam en vertraagd lopen. De route van dit deel van de trap begint met een plateau en eindigt met een plateau.
Aan het einde van de trap kun je alleen maar de hoek om. Je komt in een andere soort ruimte. De treden worden langer tot overgaan in een plateau. Op het plateau zijn aan beide kanten openingen in de wand aanwezig, rechts is de toegang naar de kleedruimte en links die van de toiletten. De kleedruimte is de eerste opening die je tegenkomt, omdat dit meestal de eerste ruimte is waar je naartoe gaat. Je stapt de kleedruimte in en kleed je om. Je vervolgt je route door de kleedruimte en stapt de ruimte aan de andere kant weer uit. Je komt in een nieuwe ruimte terecht. Een hoge ruimte. Om de hoofdroute te vervolgen hoef je alleen het licht te volgen. Het kan ook zijn dat de kleedruimte niet de eerste ruimte is die je wil bezoeken. Dan blijf je de hoofdroute volgen en kom je uiteindelijk ook in dezelfde ruimte terecht. De route is zowel onderzocht voor de route van boven naar beneden als van beneden naar boven. Dit heeft geleid tot bovengenoemde keuzes.
Dit is een voorbeeld hoe ik ook naar andere ruimtes heb gekeken waar verticale stijging en horizontale verplaatsing plaatsvindt. Het gaat dus heel erg om de psychische beleving van zo’n ruimte en daar kan architectuur heel goed als middel ingezet worden om het gewenste resultaat te bereiken.
175
In de wand van de kleedruimte zijn nissen opgenomen. In deze nissen kan je een badjas pakken of een handdoek. Na het bezoek aan de spa of na het douchen kan je de vuile was in de sleuf van de wand gooien. Deze komt namelijk automatisch uit in de personeelsingang, nabij de wasruimte.
uitwerking van de plattegrond onderzoeken en vaststellen van de ruimtes
houtskool op calquepapier
fragment van de grote plattegrond
het spa-ritueel ligt volledig in de massa van de klif
1. garderobe
2. stoomruimte (bloemen)
3 scrubruimte
4. douche
5. stoomruimte (kruiden)
6. heet bad 40 graden
7. lauw bad 35 graden
8. koud bad 28 graden
9. hot stone
10. rustruimte + thee
Het spa-ritueel bevindt zich in in de eerste laag van de individuele baden.
Vanuit de gang is er een rechtstreekse doorloop naar de ruimtes. De vloer van de gang loopt vloeiend over in de ruimtes van het spa-ritueel.
Het spa-ritueel is gebaseerd op het Romeinse badritueel.
Je kunt ervoor kiezen om het spa-ritueel te volgen. Als het ritueel wordt gevolgd is er geen uitstap mogelijk. Het is de bedoeling dat het van begin
schets van het heetwaterbad het hete water zorgt voor zware inspanning van het lichaam en daardoor een diepe ontspanning van de geest, de hoogte van het water is afgestemd op de zithoogte en komt ongeveer tot de borst, zodat het niet te zwaar en te benauwd wordt, de ruimte zelf is naar binnen gekeerd, via de opening komt er licht binnen en wordt de zwaarte wat verlicht (omdat het een kleine ruimte is), daarnaast zorgt de breking van het licht op de wanden en het water voor positieve afleiding
principe weergave van de baden een doorgaande route met daaraan ruimtes, naar buiten gekeerde baden en naar binnen gekeerde baden
schets van de gang lichtinval door openingen zonlicht zorgt voor lichtreflectie, waterspiegeling en beweging op wand en plafond,
fragment van de grote plattegrond massa, water en ruimte
Als je de trap (1) afloopt, loop je naar het licht toe een focus van de ogen op de verte, de oceaan. Het uitzicht wordt gekaderd en opent zich steeds meer naarmate je daalt. De ruimte wordt lichter. Aan het einde van de trap sta je voor de keuze om de hoofdroute te vervolgen of te verblijven in de individuele baden.
De individuele rustbaden (3) zijn met elkaar verbonden door het water. Vanuit het bad is er een ontspanning door een blik in de verte. Dit wordt versterkt doordat het water om de hoeken doorloopt en het uiteindelijk over de rand naar beneden stroomt. Hierdoor ontstaat een visuele verlenging van het water. Het badwater lijkt over te lopen in het water van de oceaan. Een blik op het oneindige brengt rust en kalmte.
In deze laag is er keuze. Je kiest waar jij op dat moment behoefte aan hebt. Dat kan iedere keer anders zijn. Vaak hangt het af van je persoonlijke voorkeur, of waar je je in het proces bevindt.
plattegrond individuele baden
1. doorgang naar kleedruimte, toiletten, douches, spa-ritueel
2. rustpunt, waterpunt
3. individueel rustbad
4. douche
5. bloemenbad
6. voetenbad
7. kruidenbad
8. bezinningsbad
9. massagebad
10. doorgang naar waterval
11. waterval
12. doorgang naar massageruimtes
fragmenten
van de benadering van de individuele baden, onderdeel van de hoofdroute
deelplattegrond van toegang naar de individuele baden zicht op de zee als je de trap afloopt
doorsnede over de trap naar de individuele baden onderzoeken plafondlijn en ruimtelijke beleving boven de trap en onderaan de trap in de gang en rustplek
uitzicht vanaf de trap naar de individuele baden hoe ervaar je de ruimte als het plafond doorloopt,of eerder stopt? en welke gevolgen heeft dat voor de ruimte onderaan de trap?
fragment van een doorsnede ruimtes lopen in elkaar over, maar de trap is een overgang naar een nieuwe ruimte, een nieuw onderdeel, de gang van de individuele baden is daarom leidend, deze hoogte is bepalend, de trap is daarom als een uitholling in de massa vormgegeven en beperkt zich tot de eigen elementaire ruimte van de trap
onderzoek bad aan de klifrand plaatsen in de context water letterlijk over de rand laten stromen, ontstaan van het idee van een waterval, het geluid van stromend water (natuurlijk geluid) draagt tevens bij aan het herstel, welke betekenis krijgt deze ruimte? wat is het programma in deze laag?
een nieuwe route door het water letterlijk over de rand te laten stromen is er een nieuwe ruimte ontstaan, het idee is om een route langs de waterval te creëren, vanuit de massageruimte niet dezelfde weg terug omhoog, maar wordt je door het geluid van de waterval verleidt om een andere weg omhoog te nemen, namelijk langs de waterval, er is keuze en er ontstaat een verrassend element in de overgang, een onderbreking, positieve afleiding, misschien zelfs een rustmoment
onderzoek naar de verbinding van de trap met alle lagen de nieuwe route verbinden met de andere ruimtes, complexe opgave
[mysterie] het gevoel om dieper de omgeving in te willen trekken De toepassing van dit patroon in een omgeving kenmerkt zich doordat men zich gedwongen voelt om te zien wat er om de hoek is, er wordt nieuwsgierigheid opgeroepen.
(Browning, Ryan & Clancy, 2014)
individueel rustbad
verstilling door water, een oneindige horizon
[ beschrijving van de ruimte ]
verstilling door water
voel hoe je voeten de ondergrond raken je langzaam maar steeds verder wegzakt in de massa je blik strak op de horizon gevestigd
de klank van het bewegende water doordat je lichaam zich door de zware massa verplaatst
een begrenzing van de ruimte zichtbaar door de reflectie van licht
het water gaat verder dan jij kan lopen
je staat stil en voelt je één met de massa je lichaam omringd door water
je blik op het oneindige
[ OVERGANG ] tussenruimte, van individuele baden naar de massageruimtes
[ REFLECTIE ]
Hoe voel je je? Waar sta je?
houtskool op calquepapier
fragment van de grote plattegrond massa en verhoudingen, het gevoel van de massa wordt sterker ervaren naarmate je dieper naar binnen gaat in de klif, de massageruimtes liggen aan de oppervlakte en mogen wat lichter en luchtiger van aard zijn
De massageruimtes liggen op 50 m boven het zeeniveau. De massageruimtes liggen aan de oppervlakte van de klif, de rustruimtes liggen dieper in de klif.
Ook bij massages is het belangrijk dat overgangen geleidelijk en zacht zijn. Alle zintuigen staan namelijk op scherp wanneer de gedachtenstroom tot stilstand komt en de aandacht naar de staat van
plattegrond en doorsnede massageruimtes de structuur van de ruimte, het principe van de constructie van de ruimte, een uitholling met een invulling van een betonnen structuur, de buitenste rand binnenin de klif blijft rots, het is dus zaak dat de overgang tussen rots en gebouw met aandacht gedetailleerd wordt
plattegrond massageruimtes functies en plekken aangegeven
plattegrond massageruimte uitbreiding en doorontwikkeling, de opening naar de rustruimtes is gewijzigd zodat de overgang tussen rots en beton letterlijk is losgekoppeld, nu is er zicht op de rotswand, waar die voorheen lag op de betonwand
schets van de gang in de massageruimte onderzoek naar de bufferzone tussen gang en verblijfplekken als natuurlijke barriere
De wachtruimte is ingericht als loungeruimte en bevindt zich in het hart van de ruimte. Aan de oppervlakte van de klif, tussen de massageruimtes. De wachtruimte kan ook gebruikt worden als rustplek op de route naar fase 3. Net zoals de rustruimtes.
De rustruimte ligt tegenover de massageruimte, dieper in de klif. In de rustruimte is er geen daglicht aanwezig, maar alleen kunstlicht. Het licht maakt de textuur van de rots zichtbaar. Door de aanwezige massa, ervaar je dat je je in de rots begeeft.
De toegang tot de massageruimtes is aan de uiterste kant van de wachtruimte geplaatst, omdat er hierdoor een gesloten en massieve
hoek ontstaat zonder openingen. Het gevoel van massa wordt hierdoor sterker ervaren.
Als je een afspraak hebt voor een massage, neem je plaats in de wachtruimte. Je wordt hier opgehaald en gaat dan naar de massageruimte. Na je massage ga je naar de rustruimte, waar je thee of een vers sapje kan drinken. Het is belangrijk dat je veel blijft drinken na de massage, omdat je veel vocht bent verloren tijdens de massage maar erna ook nog blijft hydrateren. Je hele lymfesysteem is door de massage namelijk in werking gesteld.
onderzoek uitzicht massageruimte en overgang binnen-buiten de wand loopt visueel door, de vloer en het plafond stoppen hard, zodat er een horizontale lijn ontstaat, versterking van de horizon, het water ligt lager dan de vloer en lijkt over te gaan in de oceaan
principe doorsnede massageruimte water zorgt voor afkoeling en een weerspiegeling en reflectie van het licht
doorsnede massageruimte verder uitgewerkt, het water ligt lager, zodat er een duidelijk kader en begrenzing vanuit de ruimte ontstaat, het water loopt over de rand weg en geeft het gevoel van oneindigheid, het rustige en ontspannen gevoel wordt hierdoor versterkt bij binnenkomst van de ruimte
Terugblik. Stitstaan. Vooruitblik.
[ WEEKREFLECTIE ]
Wat heb ik afgelopen week bereikt?
Wat heb ik afgelopen week geleerd?
Waar sta ik nu in het proces?
Wat wil ik de komende week leren?
Wat wil ik de komende week meer gaan doen?
Wat wil ik de komende week minder gaan doen?
Waar ben ik dankbaar voor?
Waar ligt mijn focus voor komende week?
formaat: 210 mm x 297 mm houtskool op papier
uitzicht op zee op de route van de massageruimtes naar het gezamenlijke bad
formaat: 210 mm x 297 mm houtskool op papier
doorgang een snede in de rots zorgt voor minimaal lichtval, op de route het gezamenlijke bad naar de massageruimtes
[ OVERGANG ]
ruimte tussen het gezamenlijke bad en de massageruimtes
DEEL III
het derde deel van het individuele programma
fase 3: naar buiten keren
Dit is de laatste fase, tevens de zwaarste. Deze fase gaat om het naar buiten keren, fysiek en mentaal.
De architectuur treedt hier ook letterlijk naar buiten, gebouwen zijn zichtbaar, maar als persoon in het gebouw ben je ook zichtbaar. In deze fase worden je zintuigen optimaal geprikkeld, pas als je lichaam en geest weer in balans geraken, kan je deze fase aan. Er zijn namelijk harde klanken aanwezig en een intense prikkeling van de zintuigen.
_gezamenlijk bad _oceaanbad
Het gezamenlijke bad ligt 30 m boven zeeniveau. Het bad bestaat uit een binnen- en buitenbad. Het binnenbad is enkel overdekt, niet fysiek afgesloten. Vanuit het bad is er uitzicht over de gehele breedte langs de rotswand, het bad bevindt zich namelijk op de rand van de rots.
Het gezamenlijke bad is gevuld met zeewater. De temperatuur van het water is 34 graden Celsius. [Als zeewater tot 34 graden Celsius wordt verwarmd, kunnen allerlei heilzame stofjes doordringen onze huid.]
Het bad is 1,20 m diep. Het water ligt gelijk aan de rand en mag eroverheen stromen. De gang ligt 0,2 m hoger. Hierdoor kan het water via de overkragende vloerrand van de gang wegstromen naar de techniekruimte. Er is ruimte tussen de waterlijn en de vloerrand aanwezig. De hoofdroute loopt door het gezamenlijke bad heen, met de douches aan de ene kant en het bad aan de andere kant. Als voorbijganger aan de ruimte kijk je dus neer op het bad en vervolg je je route vanzelfsprekend, tenzij je er bewust voor kiest om te baden of te douchen.
De ruimte is voor een groot deel om de rotsen heen ontworpen, zodat de aanwezigheid van de rotsen ook in het bad zichtbaar blijft. Hiermee wordt het gevoel van de plek benadrukt. Je voelt dat je je nog steeds in de rotsen bevindt.
De architect is geïnspireerd geraakt door het zwembad van Siza in Porto. Hoe Siza de architectuur hier samen laat komen met de natuurlijke omgeving is fenomenaal. Het wekt de illusie op alsof het er altijd al is geweest. Zo verankerd ligt het ontwerp in zijn omgeving.
schets doorgang gezamenlijke bad
formaat: 0,5 m x 0,7 m houtskool op tekenpapier 120 gr in werkelijkheid schaal 1:100
presentatietekening doorsnede en plattegrond gezamenlijk bad
doorsnede binnenbad
doorsnede buitenbad
schetsen van de route
het detail van de vloerrand
plattegrond, aanzicht en doorsnede gezamenlijke bad de tekeningen waarin de verdere uitwerking van het bad werd ontwikkeld
schetsen van het gezamenlijke bad
230 [ beschrijving van de ervaring van de ruimte ]
het gezamenlijke bad ligt achter je nieuwsgierig voor wat er nu komen zal waar leidt de gang je heen is dit dan het eindpunt de ruimte voelt zwaar het meeste heb je achter de rug maar straks moet je weer omhoog moedeloos wordt je ervan maar gelukkig wordt het steeds lichter het eind is in zicht de wanden voelen koud aan maar zijn niet heel glad de vloer daarentegen wel ruw genoeg om niet uit te glijden maar glad genoeg om je voeten heel te laten je had je slippers bij het bad achtergelaten en besloot nu op blote voeten verder te gaan je blik op het oneindige gekaderd door een zuiver gat
impressie van de overgang naar het oceaanbad aan het einde van de gang van gezamenlijke bad naar het oceaanbad
[ OVERGANG ] klankruimte
houtskool op calquepapier
fragment van de grote plattegrond massa = zwart, water = grijs, beton, vloer en lucht = wit
Het oceaanbad is het laatste onderdeel van het individuele programma, tevens het zwaarste. Als je dit deel mentaal en fysiek aankunt, zijn je lichaam en geest weer in balans. Als je lichaam een geest nog niet volledig in balans zijn, zul je dit ervaren in de vorm van overprikkeling van de vele zintuigen tegelijk.
De weg naar boven is het zwaarst. Als je dit aankunt, zonder tegenslag, ben je klaar om naar huis te gaan. Dan ben je hersteld.
Het oceaanbad ligt 0,5 m boven het zeeniveau. Er is gekeken naar de waterstanden en het zeeniveau. Het zeeniveau is het gemiddelde tussen eb en vloed. De gemiddelde hoogwaterstand ligt 0,8 m boven het zeeniveau en de gemiddelde laagwaterstand ligt 0,7 m onder het zeeniveau. Het oceaanbad ligt daarom bewust lager dan de gemiddelde hoogwaterstand, zodat het bad iedere dag ververst wordt. Extreme hoogen laagwaterstanden komen ook voor. De extreme hoogwaterstand is gemiddeld 1,8 m boven het zeeniveau en de extreme laagwaterstand is gemiddeld 1,7 m onder het zeeniveau. Als de hoogwaterstand extreem is, is de eerstvolgende laagwaterstand ook extreem. Dus er zal altijd een moment op de dag aanwezig zijn dat het bad toegankelijk is. Gemiddeld is er twee keer per dag eb en twee keer per dag vloed, soms vervalt er een eb of vloed per dag. De cyclus van en een vloed is onregelmatig. Eb een vloed wordt veroorzaakt door de aantrekkingskracht van de maan en de zon. Het bad is daarmee volledig afhankelijk van de natuur. Op sommige momenten zal het bad ook niet toegankelijk zijn.
Het bad is 1,20 m diep. De waterlijn zit op 1,10 m hoogte. Dit is de hoogte van de opening in de achterwand ten behoeve van de waterdoorstroom.
Het bad bestaat uit beton. De rand van het bad is 1,00 m breed een dient tevens als barrière en begrenzing van de ruimte. De rand versterkt de horizon. Je kunt over de rand lopen of erop zitten. De rand van het bad vloeit over in het plateau. De laatste laag beton is gegoten tot aan de trap in de rotswand. De kleur van het beton is gelijk aan die van
[ OCEAANBAD ]
schets van de plattegrond overtollig water wordt afgevoerd via de achterwand en zorgt voor verversing van het water
de rots. Er steken hier en daar ook nog rotsen door het plateau wat een onregelmatigheid aan de ruimte weergeeft. De grens tussen het natuurlijk en het bebouwde wordt hier vervaagt.
Voorafgaand aan de realisatie van het oceaanbad zijn er referentieprojecten bezocht en bekeken, waaronder het zwembad van Siza in Porto. Daarnaast is het boek The Nature of Swimming (2024) geraadpleegd en zijn enkele voorbeelden van oceaanbaden geanalyseerd, met name oceaanbaden in Australië, waaronder de Eden Rock pool in NSW. Een afwijkend voorbeeld dat onderzicht is, zijn de Victorian Baths in Malta. Hoewel dit bad aan de Middellandse Zee ligt, bestaan de baden uit kalksteen en zijn het meer kleine baden naast elkaar in plaats van één groot bad.
doorsnede van het oceaanbad in werkelijkheid schaal 1:100 de weergave van de waterstanden
deel van een onderzoek naar de benadering van het oceaanbad in werkelijkheid schaal 1:100
links: je landt eerst op het plateau (een nieuwe ruimte/ervaring), dan stap je bewust het oceaanbad in rechts: de benadering in één rechte lijn rechstreeks in het bad, de trap mondt uit en vloeit over in de trap van het bad
reflectie op de tekeningen: welke aspecten ontbreken hier nog? ‘het onverwachte?’ is dit te voorspelbaar? de voorkeur gaat uit naar de linker optie,omdat het plateau zorgt voor een afstand (buffer) tussen de route en het oceaanbad,daarnaast zorgt het plateau ervoor dat je aankomt in de ruimte,dat is een prettige ervaring,aandacht voor de trap in het bad,deze trap mag gelijke op- en aantrede hebben als de trap in de rots om het ‘onverwachte’ aspect toe te voegen zou de trap in de rots verlegd kunnen worden zodat je niet meer vanuit één route rechtstreeks het bad in loopt, maar gedwongen wordt om van richting te veranderen en je blik te wijzigen
plattegrond en doorsnede oceaanbad in werkelijkheid schaal 1:100 de aanpassing van de reflectie op de tekeningen
formaat: 0,5 m x 0,7 m houtskool droog en nat op tekenpapier 120 g in werkelijkheid schaal 1:100
bovenaanzicht oceaanbad het betreft een tijdelijke stand van het werk, nog niet alle rotsen zijn klaar en het water in het oceaanbad ontbreekt nog
[ REFLECTIE ]
In dit afstudeerproject stond de hoofdvraag centraal: hoe kunnen architectuur en landschap op een geïntegreerde manier bijdragen aan psychisch en fysiek herstel, zonder te vervallen in standaardoplossingen of commerciële wellnessmodellen? Met dit project is aangetoond dat zo’n geïntegreerde benadering mogelijk is, mits deze diepgeworteld is in de specifieke eigenschappen van een plek en in de psychologische behoeften van de gebruiker.
Het hersteloord bij Praia da Ursa beantwoordt deze hoofdvraag met een ontwerp waarin natuur, gebouwde ruimte en herstelprogramma volledig in elkaar grijpen. Het ongerepte landschap werkt actief mee aan het genezingsproces. Dit gebeurt onder andere via zorgvuldig gekozen materialen, positionering van gebouwen in relatie tot het landschap, en een programmatische opbouw gebaseerd op drie psychologische herstelstadia: zoeken, vinden, verbinden.
Beantwoording deelvragen:
Welke rol speelt de zintuiglijke ervaring in herstel?
Zintuigen zijn een directe toegang tot het lichaam en spelen een sleutelrol in het vertragen, aarden en voelen. Geluid, geur, tast, temperatuur en licht zijn bewust ingezet om de gebruiker terug te brengen naar het hier en nu. De oceaan, door haar ruis, geur en horizon, vormt daarin een dragende kracht.
Hoe kan de fasering van herstel ruimtelijk worden vertaald?
De drie fasen van herstel zijn letterlijk in het landschap gepositioneerd: van de geborgen kamers in de vallei (introversie), via het hoofdgebouw op de klif (balans en oriëntatie), tot aan de baden aan zee (confrontatie en verbinding). De fysieke route door het landschap weerspiegelt de mentale reis van de gebruiker.
Hoe kan de architectuur een gevoel van geborgenheid, rust en veiligheid oproepen?
Door materialiteit, schaal, positionering en oriëntatie zorgvuldig af te stemmen op de psychologische staat van de gebruiker. De kamers zijn deels verzonken in de rotswand van de vallei, met gekaderd uitzicht en zachte lichtinval, een plek voor introspectie. Openbare functies zijn juist helder en georiënteerd op de horizon, met duidelijke looplijnen en overzicht.
Hoe draagt beweging bij aan herstel?
Door de gebouwen op afstand van elkaar te plaatsen ontstaat natuurlijke beweging, zonder dat deze geforceerd wordt. Elke stap door het landschap is betekenisvol, en draagt bij aan het lichamelijk herstel en de mentale transitie.
Het ontwerp toont aan dat een hersteloord méér kan zijn dan een functionele zorgomgeving: het kan een ruimtelijke vertaling worden van een psychologisch proces. Door het ontwerpproces te koppelen aan persoonlijke ervaring, locatieonderzoek, precedentenanalyses en wetenschappelijke onderbouwing, is een plek ontstaan die betekenisvol is op verschillende lagen. Het ontwerp is geen generieke oplossing, maar een individuele en holistische benadering van zorg en herstel.
Het project sluit aan bij actuele discussies binnen zowel de architectuur als de gezondheidszorg. In een tijd waarin burn-out, mentale uitputting en de ontkoppeling van lichaam en natuur toenemen, is er een groeiende behoefte aan plekken die niet medicaliseren, maar humaniseren.
Waar traditionele zorgomgevingen vaak functioneel en gestandaardiseerd zijn, biedt dit project een alternatief: een ontwerp dat uitgaat van beleving, vertraging en persoonlijke ruimte. Daarmee draagt het bij aan een verschuiving binnen het werkveld richting meer mensgerichte, contextuele en interdisciplinaire ontwerppraktijken.
De combinatie van analytische en intuïtieve methodes (zoals locatiebezoek, schrijven, handmatige schetsen, materiaalonderzoek en observatie) heeft geleid tot een ontwerp dat voelt, klopt en leeft. Theorieën van o.a. Saskia de Bruin vormden een stevig kader, maar werden nooit dogmatisch toegepast: ze dienden als richtingaanwijzers voor het voelen en begrijpen van ruimte. Het tekenen ‘vanuit de plek’ gaf ruimte voor ontdekking en ervaring, zonder het proces volledig te willen controleren.
Architectuur wordt hier dus niet opgevat als oplossing, maar als mogelijkheid: een structuur die ruimte schept voor herstel. De kracht van dit project schuilt in de symbiose tussen natuurlijke context, ruimtelijke ervaring en ritueel gebruik. Door deze drie pijlers met elkaar te verweven, wil het hersteloord in Praia da Ursa laten zien dat architectuur wel degelijk helend kan zijn, wanneer ze met aandacht
luistert naar wat een plek, een lichaam en een mens nodig hebben.
Voor toekomstige ontwerpers, studenten en gezondheidsprofessionals die zich bezighouden met helende omgevingen wil ik benadrukken: begin bij de ervaring in plaats van het programma. Observeer, vertraag, voel. Werk vanuit het lichaam, het landschap en de plek. Laat ruimte ontstaan in plaats van haar te vullen. Architectuur kan een gids zijn in dat proces, als ze luistert, voelt en meebeweegt.
REFLECTIE & POSITIONERING
Dit project is ontstaan uit een persoonlijke zoektocht naar hoe architectuur betekenisvol kan zijn in een proces van herstel, niet alleen lichamelijk, maar ook mentaal en zintuiglijk. Als architect richt ik mij op ruimte als ervaring: hoe licht, geluid, materiaal, ritme en atmosfeer ons lichaam beïnvloeden nog voordat we ons hier bewust van zijn. Het gaat mij niet alleen om het zien van architectuur, maar om de ervaring van architectuur met ons hele lichaam. Een omgeving die ons uitnodigt tot vertraging, reflectie en innerlijke rust.
Ik positioneer mij als een architect die ontwerpt vanuit de plek en de ervaring. Mijn focus ligt op zintuiglijke beleving, ritme en atmosfeer, waarbij ruimte wordt gezien als een dynamisch proces dat lichaam en geest met elkaar verbindt. Architectuur is voor mij ook een middel om de verbinding met de natuur te versterken waardoor ze een bijdrage kan leveren aan de gezondheid van de mens (biophilic design). Ik werk op het grensvlak van architectuur, landschap en psychologie.
Mijn project is gericht op herstel, reflectie en persoonlijke transformatie. Ik geloof dat een zorgvuldig vormgegeven omgeving, met aandacht voor licht, materiaal, routing en natuurlijke context, wezenlijk kan bijdragen aan het psychisch en fysiek welzijn van de mens. Mijn ontwerpen zoeken balans tussen geborgenheid en openheid, tussen confrontatie en rust. Architectuur moet de mens uitnodigen tot vertraging, aanraking en aanwezigheid.
Mijn onderzoek bouwt voort op een rijke traditie van helende architectuur, maar ik neem ook afstand van sommige aspecten daarvan. Zo bewonder ik het werk van Peter Zumthor (Therme Vals) om zijn intensiteit in materiaalgebruik en atmosfeer, waarbij architectuur langzaam en tactiel de zintuigen benadert. Tegelijkertijd kies ik bewust voor kleinschaligheid en een gefragmenteerde opzet van volumes, om afstand te nemen van de grootschalige, vaak gesloten en autoritaire structuur van historische psychiatrische instellingen en asylums, die naar mijn gevoel eerder isoleren dan verbinden.
Tijdens het proces werkte ik met verschillende methodes van onderzoek: zintuiglijke observaties op locatie, analyse van vergelijkbare projecten, maquettestudies, schetsend onderzoek, creatief schrijven en materiaalonderzoek. Deze methoden hielpen me om intuïtieve ontwerpkeuzes te onderbouwen en ze te verankeren in ruimtelijke, materiële
en psychologische beredeneringen. De afwisseling tussen verschillende schaalniveaus en verschillende soorten van methoden brachten mij nieuwe inzichten en een stap verder in het proces. Het proces van dit project heeft mij geleerd hoe belangrijk het is om met een open blik naar de plek te luisteren: naar de natuurlijke context, de eigenschappen van het landschap en de behoeften van de gebruiker.
Daarnaast laat ik mij inspireren door projecten als Maggie’s Centres, waar huiselijkheid, autonomie en menselijke maat centraal staan, en het werk van Álvaro Siza, waar de architectuur zich vloeiend voegt naar het landschap zonder zich op te dringen. Deze referenties ondersteunen mijn overtuiging dat architectuur niet klinisch hoeft te zijn, maar juist kan uitnodigen tot vertraging, innerlijke rust en herstel.
De inbedding van het hersteloord in het ruige landschap van Praia da Ursa versterkt mijn overtuiging dat architectuur altijd in dialoog moet staan met haar omgeving. Dit project laat zien hoe een zorgvuldig samenspel van natuur, beleving en ruimte een helende omgeving kan creeren, zonder afbreuk te doen aan autonomie en menselijke schaal.
Wat mij onderscheidt als architect is mijn vermogen om ruimte te benaderen als een dynamisch proces, in plaats van als een vast gegeven. Ik ontwerp niet vanuit formele ambitie, maar vanuit een intense aandacht voor de ervaring van de gebruiker, voor wat ruimte doet met het lichaam, de geest en het ritme van het leven. Mijn kracht ligt in het combineren van ruimtelijke precisie met psychologische gevoeligheid.
Daarbij werk ik traag en aandachtig: ik luister naar de plek, naar het landschap, naar stilte. Ik zoek niet naar iconische beelden, maar naar gelaagde eenvoud die op een subtiele manier blijft werken. Wat ik wil maken, zijn ruimtes die je bijblijven zonder zich op te dringen, architectuur die niet alles zegt, maar precies genoeg laat voelen.
In het werkveld wil ik me blijven inzetten voor projecten waarin menselijke ervaring, atmosfeer en maatschappelijke relevantie samenkomen. Of het nu gaat om zorg, wonen of publieke ruimte, ik geloof in een architectuur die luistert, heelt en verbindt. Dat is waar ik voor sta, en waar ik aan wil blijven bouwen.
Wat dit project voor mij zo bijzonder maakt, is dat het vertrokken is vanuit een persoonlijke ervaring. Mijn deelname aan een studie naar het herstel van het chronisch vermoeidheidssyndroom heeft geleid tot een dieper inzicht in de complexiteit van herstel, zowel fysiek als mentaal. Vanuit deze ervaring groeide een visie waarin lichaam en geest als één geheel worden benaderd, een visie die uiteindelijk de basis is geworden van dit afstudeerproject.
Tijdens het ontwerp werd mij steeds duidelijker hoe sterk architectuur verbonden is met psychologische processen. Iedere lijn op papier, iedere hoek in de ruimte, is het resultaat van een overweging die dieper ligt dan esthetiek of functionaliteit. In dit project vielen voor het eerst alle fragmenten samen. Ondanks de moeilijke momenten heb ik met veel plezier en toewijding gewerkt aan dit plan. Het werd meer dan een ontwerp: het werd een persoonlijk proces van herstel. Wanneer ik vastliep, zocht ik een andere weg, precies zoals ook het herstelproces zelf vraagt om flexibiliteit en geduld.
Ik wil een aantal mensen bedanken die een essentiële rol hebben gespeeld in het tot stand komen van dit project. Daarvoor wil ik Ana Rocha als eerst bedanken, die als mentor haar scherpe blik, geduld en aanmoediging op de juiste momenten wist in te zetten. Gerard van Heel, dank voor je betrokkenheid, je vertrouwen en de kritische vragen die mijn ontwerp telkens een stap verder brachten. In het bijzonder dank aan Vanessa Potgieter voor de waardevolle gesprekken, inzichten en bemoediging. Daarnaast ben ik dankbaar voor de feedback en begeleiding van mijn docenten en begeleiders, voor de steun van vrienden en familie, en voor iedereen die op welk moment dan ook heeft meegedacht of meegeluisterd.
Wat het soms zo moeilijk maakt, is dat alles met elkaar verbonden is. Alles tegelijk oplossen kan niet, en moet ook niet. Herstel vraagt tijd, aandacht en ruimte. Dat geldt voor mensen, maar ook voor het ontwerpen van een plek die dat herstel moet kunnen dragen.
Ik voel dat dit project mij gevormd heeft. De lessen die ik hieruit heb geleerd, over luisteren, analyseren, doorzetten en vertrouwen op intuïtie en onderzoek, neem ik mee. Ze vormen een stevige basis voor mijn toekomst als architect, waarin ik hoop te blijven werken aan opgaven waarin menselijkheid, ruimte en zintuiglijke beleving centraal staan.
Soms ontstaat een project niet uit ambitie, maar uit noodzaak. Niet omdat je iets wil maken, maar omdat je iets moet begrijpen. Dit afstudeerproject begon op die plek, tussen kwetsbaarheid en verlangen naar herstel. Wat begon als een persoonlijke zoektocht, groeide uit tot een ruimtelijk voorstel waarin architectuur, landschap en zorg elkaar ontmoeten.
Terugkijkend zie ik hoe elk fragment, elk inzicht, elke schets, elke wandeling, een bouwsteen was. De puzzel was niet eenvoudig. Alles leek tegelijk opgelost te moeten worden, en toch ontvouwde het zich stap voor stap. Uiteindelijk bleek het proces zelf net zo betekenisvol als het resultaat: het leerde me opnieuw kijken, luisteren, voelen. Het leerde me dat ontwerpen ook helen kan zijn.
De plek, Praia da Ursa, bepaalde de omgeving. Maar het waren de gesprekken, de twijfels, het doorzetten, de reflectie op mijn eigen rol als ontwerper, die dit project zijn gelaagdheid gaven. In het tekenen, wandelen, schrijven en denken vielen de thema’s van dit onderzoek op hun plaats: balans, aandacht, aanwezigheid.
De inzichten die ik heb opgedaan, over atmosfeer, over de helende kracht van ruimte, over de menselijke maat, neem ik mee. Ze zullen me blijven begeleiden, als kompas, in toekomstige opgaven. Want architectuur is meer dan vormgeving: het is een zorgzame daad. En dit project heeft me laten voelen hoe diep die verantwoordelijkheid reikt.
