DE TATA BRUG - Derk Sijtsma - afstudeerverslag

de TATA BRUG

ONTWERP VOOR EEN FIETS- EN WANDELROUTE DOOR DE STAALFABRIEK

COLOFON

TATA TOUR - EEN WANDEL- FIETSTOCHT DOOR EEN STAALFABRIEK DERK SIJTSMA DATUM: 26 SEPTEMBER 2024

ARTEZ UNIVERSITY OF ARTS MASTER ARCHITECTUUR ONDERLANGS 9 6812 CE ARNHEM

MENTOR: KRIJN GEEVERS INTERNE MENTOREN: ANNEMARIKEN HILBERINK RALPH BRODRUCK WOUTER HILHORST

AFSTUDEERCOORDINATOR: RENSKE VAN DAM BEOORDELAAR SCRIPTIE: FRANS STURKENBOOM TWEEDE BEOORDELAAR:

CONTACT: DERK. SIJTSMA@GMAIL.COM

NIETS UIT DEZE UITGAVE MAG WORDEN VERVEELVOUDIGD, DOOR MIDDEL VAN DRUK, FOTOKOPIEEN, GEAUTOMATISEERDE GEGEVENSBESTANDEN OF OP WELKE ANDERE WIJZE OOK ZONDER VOORAFGAANDE TOESTEMMING VAN DE AUTEUR.

TREFWOORDEN: TATA STEEL, STAALFABRIEK, STAAL, BRUG, ROUTE, IJMUIDEN, WANDELEN, FIETSEN, BUIS, INDUSTRIEEL, IJMUIDEN, WIJK AAN ZEE,

de TATA BRUG

ONTWERP VOOR EEN FIETS- EN WANDELROUTE DOOR DE STAALFABRIEK

AFBEELDING1:ZICHTOPTATASTEELENZEEENVANSTAAL

voor woord

Zittend in de zon, met zand tussen mijn tenen, geniet ik van het strand en het uitzicht op zee. Ik kijk hoe mijn kinderen vlak bij het water een zandkasteel bouwen en bezig zijn om de gracht met water te vullen. Het is een vredig tafereel in een prachtig landschap. Als ik mij omdraai zie ik de glooiende duinen met daarachter de staalfabriek van Tata Steel met schoorstenen die om de paar minuten grote rookpluimen uitstoten.

Tata Steel was afgelopen jaren veel in het nieuws. De kritiek van omwonenden op de staalfabriek lijkt de trots van generaties te overstijgen. De fabriek zou zijn omgeving vervuilen, omwoners ziek maken, Natura2000 gebieden beschadigen, het water verontreinigen, de grootste vervuiler van Nederland zijn. Tata Steel wil vergroenen en staal maken zonder dat hier uitstoot voor nodig is. Er is een spanningsveld tussen voor- en tegenstanders.

Als ik de fabriek bezoek voel ik deze spanning in mijn lijf. De fabriek is ontzagwekkend en heeft een onmenselijke schaal. Gebouwen van 100 meter hoog doen de achterliggende duinen miniatuur lijken. De hitte in de fabriek, de bergen met grondstoffen in de havens. Het is zo’n groot terrein dat ik met een touringcar wordt rondgeleid. Het voelt smerig, rauw, groots, indrukwekkend, maar ik voel ook hoop. Wat als de groene ambities van Tata Steel realiteit worden en de fabriek schoner wordt?

In mijn proces van afstuderen ben ik dezelfde spanning tegengekomen. De staalfabriek is niet in een waarheid te vangen. Er zijn veel meningen en perspectieven van waaruit je het onderwerp Tata Steel kan belichten, maar geen van allen vertelt het hele verhaal. Juist deze maatschappelijke spanning maakt dat Tata Steel onderwerp is geworden van mijn afstuderen.

Door dit afstuderen ben ik genuanceerder gaan kijken naar de fabriek. Mijn afstudeervoorstel was het ontwerpen van vakantieverblijven voor aandeelhouders van Tata Steel op het terrein van Tata Steel Nederland. Al snel kwam ik erachter dat het juist de omgeving was die het terrein zou moeten zien. Deze gedachte transformeerde tot het ontwerp dat u in dit verslag zult vinden.

Deze afstudeerreis liep ik niet alleen en daarom wil ik een aantal mensen bedanken die mij in dit proces geïnspireerd en geholpen hebben. Allereerst Krijn Greevers, die mij met zijn enthousiasme, feedback en bovenal kritische vragen heeft begeleid als mentor. Daarnaast de academie van bouwkunst Artez voor de grote ontwerpvrijheid die ik heb gekregen. Alle mensen die met mij de discussie aangingen over de staalfabriek en mij zo richting nieuwe inzichten hebben geleid. En als laatste wil ik mijn vrouw en kinderen bedanken voor hun ongelofelijke geduld.

DERK SIJTSMA - AUGUSTUS 2024 - AMERSFOORT

INHOUD

SAMENVATTING INLEIDING NOORDZEEKANAAL

ONTSTAAN TATA STEEL

TATA STEEL NU

OMGEVING TATA STEEL PROCESSEN TATA STEEL

ZONE

BRUG ONTWERP DE ONDERDELEN DE SPECIALS CUSTOMER JOURNEY

samenvatting

Tata Steel is een staalfabriek boven IJmuiden, en beslaat een oppervlak van 750 hectare waar staal wordt geproduceerd. Decennialang werd de staalproducent als een icoon van de Nederlandse industrie gezien. De afgelopen jaren is het overwegend positieve beeld veranderd door onderzoeken naar de milieu- en gezondheidsimpact. Het fabriekscomplex is verouderd en kan alleen met grote aanpassingen en investeringen toekomstbestendig worden gemaakt. Het maatschappelijk debat over de staalproducent en de toekomst is gepolariseerd waarbij perspectieven haaks op elkaar staan.

In dit verslag wordt ingegaan op de vraag ‘hoe ruimtelijk-architectonische ingrepen de verbinding tussen Tata Steel en haar omgeving kunnen versterken’. Om deze vraagstelling te beantwoorden zijn verschillende methoden toegepast. Ten eerste is een overzicht gemaakt van de verschillende perspectieven op Tata Steel aan de hand van interviews met een selectie aan actoren betrokken bij, of gedupeerd door de staalproducent. Ten tweede is aan de hand van plandocumentatie en ruimtelijke visies gekeken naar de ontwikkeling en structuur van het Tata complex. Daarbij is zowel naar de historische context als de visies voor de toekomst gekeken.

Aan de hand van de uitkomsten uit de bovenstaande deelonderzoeken is een visie ontwikkeld voor het gebied en zijn verschillende ruimtelijke ingrepen onderzocht en gecombineerd in een ontwerp. Kerngedachte van het ontwerp is dat ruimtelijke ingrepen een ‘brugfunctie’ kunnen vervullen tussen de verschillende perspectieven op Tata Steel. In het ontwerp is een plan uitgewerkt voor een Tata brug door het gebied, door een wandel- en fietsroute die IJmuiden en Wijk aan Zee aan elkaar verbindt. In dit afstudeerproject is van de landschappelijke route tussen IJmuiden en Wijk aan Zee de brug op het Tata Steel terrein uitgewerkt tot een ontwerp. De brug brengt de gebruiker dwars door de haven, de overslag en de ruwe industrie. In het ontwerp is gezocht naar een ruimtelijke-architectonisch ontwerp die Tata Steel en haar omgeving verbindt.

De verschillende deelonderzoeken en het ruimtelijk ontwerp bieden antwoorden op de onderzoeksvraag. Ruimtelijk-architectonische ingrepen kunnen de relatie tussen Tata en omgeving veranderen door het gebied beter te verbinden en te ‘openen’. De 1750 meter lange brug is van staal. De brug bestaat uit diverse onderdelen en zijn allemaal gebaseerd op de vormentaal, processen en/of principes die voorkomen op het Tata Steel terrein. De brug bestaat uit een buis voor wandelaars en een buis voor fietsers. De buizen openen, sluiten, buigen of stijgen als reactie op de plek en het gebruik. Hierdoor ontstaan er tijdens de route speciale plekken die uitzicht bieden en/of ontmoetingen tussen verschillende gebruikers arrangeren. De brug leidt zijn bezoekers langs het maakproces van ruwijzer tot staal. Dit maakt bedrijfsprocessen meer transparant en biedt kansen voor dialoog en informatievoorziening. Het ontwerp kan daarmee een bijdrage leveren in het gepolariseerde debat rond het complex.

Een belangrijke beperking van het ontwerp is de minimale toegang tot gedetailleerde informatie over het Tata Steel terrein en de bedrijfsprocessen van Tata Steel. Deze beperking heeft invloed gehad op de nauwkeurigheid van de positionering van mijn brug, aangezien deze voornamelijk gebaseerd is op de beschikbare kaarten en informatie. Hierdoor kan het ontwerp mogelijk niet volledig aansluiten bij de werkelijke situatie ter plaatse, wat uitdagingen zou kunnen opleveren bij de implementatie en verdere optimalisatie van het project.

inleiding

Afgelopen jaren is Tata Steel veel in het nieuws geweest. Eerst waren het de zwarte regenbuien die de omgeving vervuilde. Later kwam het rapport van het RIVM waarin een direct verband werd gelegd tussen de uitstoot van Tata en hoge concentraties aan gevaarlijke luchtverontreiniging in de directe omgeving. Protesten en rechtszaken volgden. Omwonerscollectief de Frisse Wind diende namens 1400 omwonenden een massaclaim in. Naar aanleiding van de aangifte die advocate Ficq deed namens 800 personen startte het Openbaar Ministerie een strafrechtelijk onderzoek naar het opzettelijk en wederrechtelijk in de bodem, lucht of oppervlaktewater brengen van gevaarlijke stoffen met als mogelijk gevolg gevaar voor de openbare gezondheid.

De serie ‘STAAL’ (HUMAN, 2024) van Human toont de strijd die er gaande is. Aan de ene kant zijn er de omwonenden die zich langzaam, maar steeds beter, weten te organiseren. Uit zorgen over hun gezondheid, invloed op de natuur en de toekomst voor hun kinderen startten zij met protestacties. Door partijen als de Frisse Wind, die camera’s hebben geplaatst rondom het terrein van Tata Steel. Via de website spotdegifwolk.nl kunnen kijkers van de livestream gifwolken spotten en melden. Door deze actie is de Omgevingsdienst, de controlerende instantie ook camera’s gaan plaatsen. Gesprekken in de serie geven de spanning weer tussen omwonenden die werken bij Tata Steel en mensen die niks met de fabriek hebben.

Aan de andere kant is daar Tata Steel die al meer dan honderd jaar op deze plek staal maakt. Die voor ongeveer 86.000 banen zorgt, waarvan 11.000 direct, 47.000 indirect en 28.000 afgeleid (Tata Steel Nederland, 2024). Door Tata Steel zijn wij minder afhankelijk van landen met een minder strenge milieuwetgeving zoals China en - ironisch vanwege Tata’s moederbedrijf - India.

Vorig jaar plaatste Tata Steel een filter van 200 miljoen euro op de pellet fabriek die ervoor zorgt dat de fabriek 80 procent minder fijnstof, lood en andere zware metalen uitstoot (RTL, 2023). Met de Roadmap plus (steel, tatasteelnederland.com, 2024) worden de verbeterstappen tot 2035 uitgelegd en in het plan Groen Staal (Steel, Groen staal-plan, 2024) wordt uitgelegd hoe de fabriek getransformeerd wordt tot een fabriek zonder uitstoot.

Maart 2023 werd bekend dat het kabinet Tata Steel wil helpen verduurzamen (Tata Steel Nederland, 2024). Het kabinet zou zo’n 2 miljard euro willen investeren in het bedrijf, mits er aan een aantal voorwaarden voldaan wordt. Het bedrijf zal harder zijn best moeten doen om overlast te bestrijden. Dit betekent enerzijds dat Tata schoner zal moeten worden waarmee de milieu-impact meetbaar daalt. Tegelijkertijd kent de overlast een subjectievere dimensie waarbij het draait om een verstoorde relatie tussen bedrijf, omgeving en maatschappij. Minder uitstoot betekent niet automatisch minder overlast zolang er argwaan blijft over de bedrijfsvoering op basis van het verleden. Daarom voeg ik een andere voorwaarde toe: openheid, transparantie en eerlijker. De strikte afsluiting van het gebied achter hoge muren en hekken helpt niet. Door middel van een route door het gebied kan het ruimtelijke ontwerp van het gebied hierbij helpen.

In het afstudeervoorstel, die als bijlage is toegevoegd, is te lezen hoe ik in eerste instantie vakantieverblijven voor aandeelhouders wilde ontwerpen. Hiermee wilde ik de aandeelhouders scherp houden op de belofte van een groene transitie. Gaandeweg bleek uit mijn analyses dat de verbinding met de omgeving een mogelijk grotere impact zou maken. Daarom is mijn uiteindelijke onderzoeksvraag: Hoe kan de verbinding

COLLAGEVANMOGELIJKERELATIETUSSENTATASTEELENZIJNOMGEVING.

tussen Tata Steel en haar omgeving worden versterkt door ruimtelijk-architectonische ontwerpingrepen?

De vraagstelling vormt de kern van het onderzoek dat is uitgevoerd als basis voor het ontwerp. In het onderzoek is gebruik gemaakt van verschillende methoden met als doel om zowel 1) een scherper beeld te krijgen van de problematiek, als 2) de ruimtelijk-architectonische situering en gelaagdheid. Als eerste stap in het onderzoek zijn gesprekken gevoerd met verschillende actoren die een relatie hebben tot 1) Tata, 2) de omgeving rondom Tata of 3) het maatschappelijk debat op het snijvlak Tata en omgeving. De gesprekken zijn opgenomen in het eerste hoofdstuk. Als tweede stap in het onderzoek zijn ruimtelijke analyses uitgevoerd om een beeld te krijgen van 1) de ruimtelijke dimensies van Tata, 2) haar historische ontwikkeling en gelaagdheid, 3) de relatie tussen omgeving en Tata op een hoger ruimtelijk schaalniveau en 4) ruimtelijke plannen voor de toekomst op basis van overheidsdocumenten en visies. Het

ruimtelijk onderzoek is opgenomen in hoofdstuk twee. Hoofdstuk drie dient als een transitiehoofdstuk waarin de uitgangspunten voor het ontwerp worden geformuleerd. In hoofdstuk vier wordt het voorgestelde ontwerp beschreven, verankerd in de uitkomsten uit de verschillende onderzoeken.

gesprekken

Om meer grip te krijgen op de positie van Tata Steel in de IJmond ben ik in gesprek gegaan met een aantal mensen die in hun dagelijks leven te maken hebben met Tata Steel. Zij vertellen vanuit hun perspectief wat Tata Steel voor hen betekent. De gespreksverslagen die hierna volgen zijn een vastlegging van de conversaties die ik heb gehad aangevuld door feiten en nieuwsberichten die het standpunt van de gesprekspartner ondersteunen.

Op basis van de nieuwsberichten over Tata Steel en mijn eigen onderzoeken ben ik op zoek gegaan naar actoren die met mij in gesprek wilden gaan over Tata Steel. Ik wilde graag iemand van Tata Steel spreken en kwam eerst uit bij een woordvoerder. Doordat ik mee kon met een rondleiding van Booosting (een netwerkplatform) over het terrein van Tata Steel kwam ik in contact met Bauke Hoeksta Bonnema. Iemand met jarenlange ervaring bij Tata Steel en die veel kon vertellen over de transitieplannen van Tata Steel.

Daarna wilde ik ook graag iemand spreken die geen voorstander van Tata Steel is. De stichting Frissewind.nu, die namens bezorgde omwonenden samen met strafrechtadvocaat Bénédicte Ficq een aangifte tegen Tata Steel heeft gedaan leek mij hiervoor een geschikte gesprekspartner. Ik heb gesproken met Sanne Walvisch. Zij is bestuurder van de stichting en woont met haar gezin in Wijk aan Zee.

Hierna wilde ik iemand spreken die door een andere bril naar Tata Steel kijkt. Wat als je voor je werk de IJmond regio moet

promoten? Dat is wat citymarketeer Friso Huizinga doet. Hij woont en werkt in de buurt van Tata Steel en heeft dagelijks met hen te maken. Hoe kijkt hij tegen de staalfabriek aan?

Vanuit mijn eerste analyses viel het mij op dat er naast de staalfabriek een Natura2000-gebied ligt. Wat zijn de gevolgen van buurman Tata Steel voor zo’n kwetsbaar natuurgebied?

Hiervoor heb ik contact gezocht met de boswachter van het duingebied Serena Oly. Om meer grip te krijgen op de gevolgen van de vervuiling van Tata Steel op de natuur heb ik hierna ook contact gezocht met een bioloog. David van der Veen heeft mij meegenomen in de verschillende duin typologieën en de unieke soorten die hier leven.

Tata kan vanuit een waaier aan gezichtspunten worden bekeken, elk met andere afwegingskaders en conclusies. De actoren die ik heb gesproken geven inzicht in deze waaier, maar is niet volledig. Het maakt wel duidelijk dat er op hele verschillende manieren naar deze staalfabriek gekeken kan worden.

POLARISATIE of wij-zij-denken betekent

dat groepen van mensen fel tegenover elkaar komen te staan, en steeds overtuigder worden van hun eigen mening. Soms zo hard dat ze niet meer luisteren naar de andere kant.

VANDALE

DE GESPREKKEN

FRISSE WIND

Ik tref Sanne Walvisch aan haar keukentafel. Via haar laptop ontmoeten we elkaar en stellen we onszelf kort voor. Via de website van Frisse Wind heb ik een gesprek aangevraagd en Sanne wilde mij graag te woord staan. Sanne is een van de bestuursleden van stichting de Frisse Wind. Deze stichting is een burgerinitiatief van bezorgde omwonenden uit de omgeving Kennemerland. Zij strijden voor een gezonde leefomgeving en daarmee tegen de bedrijfsactiviteiten van Tata Steel. Naast diverse protestacties tegen Tata Steel en een massaclaim organiseert de stichting wandeltours in de duinen rondom Tata Steel, waar ze geïnteresseerden vertellen over de vervuiling van Tata Steel. Vast attribuut van deze wandeling is de magneet, waarmee ze bij speeltuinen het zand onderzoeken op staaldeeltjes. “Als je de magneet door het zand haalt in de speeltuinen zit hij al vrij snel vol met kleine deeltjes staal. Dat kan toch niet gezond zijn?”

De plannen van Tata Steel om te vergroenen en over te gaan naar een proces op waterstof noemt Sanne: de Tata Morgana. “Dit is te mooi om waar te zijn. In de zogenaamde Roadmap+ worden een route omschreven hoe het bedrijf in de toekomst gaat vergroenen, maar dit is helemaal niet concreet. Die hele roadmap is het greenwashen van hun slechte imago. In de huidige energiecrisis waar we in zitten wil Tata Steel zijn fabriek in het begin op gas laten draaien. Hoe dan?! En als je op wereldschaal kijkt, hoe logisch is het dan om een staalfabriek in de duinen van Wijk aan Zee te hebben? Hoort zo’n staalfabriek niet dicht bij de ijzererts bronnen te staan?” Ik vraag Sanne of we hiermee niet het probleem buiten ons zichtveld plaatsen, alles wat wij niet zien of ervaren daar hebben wij geen last van. “Zodra we nieuwe fabrieken ergens anders bouwen kunnen we dit goed doen, met nieuwe technologieën die minder vervuilend zijn.”

“Het ergste scenario zou zijn als de directie van Tata Steel uit India deze Nederlandse tak als een sterfhuis ziet. Dat deze fabriek niet meer te redden, en zonder nieuwe investeringen door blijft draaien zolang het gaat. Een daaropvolgend slecht scenario zou de opslag van CO2 in de Noordzee zijn. Op deze manier behouden we het probleem en verstoppen we de problemen.”

De uitstoot van Tata Steel is enorm. De CO2 uitstoot heeft invloed op de wereld. Stikstof heeft invloed op Nederland en zijn natuur. De ZZW-metalen (zeer zorgwekkende metalen) hebben invloed op de omgeving van Tata Steel. Volgens Sanne is dit de grootste zorg voor de omgeving. We weten niet wat Tata Steel aan deze uitstoot gaat doen. Er is veel gezegd over de Kooksfabriek, maar ook de Pellet en Sinter fabriek zijn vervuilend.

De stichting is meerdere malen in gesprek gegaan met Tata Steel, maar dit heeft weinig

geholpen. Daarom is de Frisse Wind in augustus 2023 gestart met een massaclaim. Inmiddels zijn zo’n 1400 mensen aangesloten bij deze claim. De rechter moet uiteindelijk bepalen wie hier gelijk heeft.

Daarnaast is er een strafaangifte gedaan door advocaat Bénédicte Ficq. Zij voert namens bijna 1200 omwonenden een strafzaak tegen Tata Steel. Deze massaclaim is gericht op de vermeende gezondheidsschade veroorzaakt door de fabriek. Daarbij heeft ze namens bijna 1100 mensen en acht stichtingen aangifte gedaan tegen Tata Steel, waarbij de staalfabriek wordt beschuldigd van het ‘willens en wetens blijven uitstoten van zeer zorgwekkende en kankerverwekkende stoffen’. Dit alles heeft te maken met de impact van de fabriek op de gezondheid van de omwonenden. Als de rechter in het voordeel van de omwonenden beslist, kan dit leiden tot financiële compensatie voor de slachtoffers en veranderingen in de bedrijfsvoering van Tata Steel. Bovendien zou het een precedent kunnen scheppen voor vergelijkbare zaken tegen andere vervuilende bedrijven.

Stichting Frisse Wind heeft rondom Tata Steel in IJmuiden drie camera’s geplaatst, zodat iedereen via de livestream 24 uur per dag live mee kan kijken en mogelijke gifwolken kan melden. Ook is hier software aan toegevoegd die de wolken automatisch kan detecteren. De camera’s zijn gericht op verschillende locaties, zoals de kooksfabrieken en hoogovens. De stichting heeft sinds kort een nieuwe geavanceerde infraroodcamera die continu de uitstoot meet. Dit geeft inzicht in de chemische samenstelling van gassen in de lucht en helpt bij het analyseren van lekkages, incidenten en normale emissies. Met al deze apparatuur zijn er op dit moment al 7310 meldingen gedaan via de website spotdegifwolk.nl. Hiervan zijn 984 gevallen gemeld bij de omgevingsdienst. (Frissewind, 2024)

Plannen voor een wandel- en fietsroute lijken Sanne handig voor de bereikbaarheid. Op dit moment moeten scholieren uit Wijk aan Zee via een pontje naar IJmuiden of moet er ver omgefietst worden. Maar hoe veilig is het om zo dicht langs deze installaties te fietsen? Kan je langs al die installaties lopen? Een route door Tata biedt uitkomsten, maar moet de bezoekers wel goed beschermen!

CITY MARKETEER IJMUIDEN

Friso, de citymarketeer van Velsen en IJmuiden, zet zich in voor het verbeteren en versterken van het imago van deze regio. Samen met zijn team werkt hij hard om de aantrekkingskracht van deze plek te vergroten, niet alleen voor bezoekers en toeristen, maar ook voor bedrijven en potentiële bewoners.

In IJmuiden spelen short stay hotels een belangrijke rol. Ze bedienen tijdelijke arbeiders in de offshore-industrie, visserij en bij Tata Steel. Toerisme draagt 5% bij aan de inkomsten in deze regio. Jaarlijks overnachten zo’n 350.000 toeristen in IJmuiden en Velsen, en de ambitie is om dit aantal te laten groeien naar 500.000 in 2030. Bovendien trekken jaarlijks 1 miljoen mensen naar deze regio voor een dagje uit.

Voor internationale toeristen is IJmuiden bekend als “Amsterdam Beach”, met de breedste stranden van Nederland. Ook vertrekken er jaarlijks 40 à 50 cruiseschepen vanuit IJmuiden naar Newcastle. Vroeger had IJmuiden het SHIP (Sluis Haven Informatie Punt), een experience center waar bezoekers meer leerden over de geschiedenis van het havengebied. Nu zoekt de regio naar een nieuw alternatief, een publiekstrekker.

Friso benadrukt dat de ophef over Tata Steel niet overal in IJmuiden leeft. Nieuwkomers, vooral de linkse bakfietsgeneratie uit Amsterdam, beseffen soms niet eens dat Tata Steel hier is. Zodra ze hier wonen beginnen ze te klagen. Vroeger woonden in deze dorpen vooral veel werknemers van Tata Steel en was er vooral begrip en trots. Hoewel er qua uitstoot zeker verbeteringen nodig zijn, is Tata Steel al sterk veranderd. De communicatie is verbeterd en er wordt gezocht naar verbinding met de omgeving. De transitie naar waterstof zal de impact verder verminderen. Als citymarketeer ziet Friso een regio vol verhalen. Rijkswaterstaat vertelt hier het verhaal van ontzilting, en Tata Steel heeft zijn eigen verhaal. De langsvarende schepen met windmolens vertellen het verhaal van de nieuwe offshore-markt. IJmuiden herbergt ook de twee grootste visbedrijven van Nederland. Momenteel komen bezoekers vooral voor de natuur en een visje in de haven, niet zozeer voor de sluizen of Tata Steel. Vergelijk het met Neeltje Jans, waar goed ingerichte attracties mensen interesseren. Al onze unieke verhalen hebben toeristische waarde. De regio heeft echter geen product om te verkopen sinds het SHIP is gesloten. Een route of attractie door Tata Steel zou zo’n product kunnen zijn om toeristen aan te bieden.

BIOLOOG

David is opgeleid als ecoloog en momenteel werkzaam bij de provincie Utrecht. Via eerdere werkgevers heeft hij ook onderzoeken gedaan rondom het terrein van Tata Steel en in het Noord Hollands Duinreservaat. De titel ‘Natura2000’ zorgt ervoor dat het duingebied beschermd wordt. In feite is dit vooral bescherming tegen de mens. Natura 2000-gebieden zijn kwetsbaar omdat ze specifiek zijn aangewezen om bedreigde dier- en plantensoorten en hun leefomgeving te beschermen.

David legt uit: “Het duingebied bestaat uit verschillende type duinen. Zo zijn er grijze duinen. Hier is meer vegetatie en bestaat het voornamelijk uit, halm vegetatie: grasland. De meest bijzondere plekken zijn de duinvalleien door de combinatie van brakwater en zoet regenwater. Hierdoor bevat dit gebied bijzondere vegetatie. Denk aan kalkarme vegetaties met kraaiheide, kruipwilg en buntgras.

In het Noordhollands Duinreservaat groeien verschillende bijzondere planten. Denk aan het zoutminnende duinsterretje, de zeedorpenvegetaties met soorten zoals zandhaver en blauwe zeedistel, het kleine duinviooltje, diverse orchideeën en de wilde duinroos.”

“Tata Steel spreekt van transitie binnen hun bedrijf. Dit komt ook voor in de natuur: natuurlijke successie. Dit is een ecologisch proces waarbij merkbare veranderingen in de soortensamenstelling binnen een leefgebied plaatsvinden. Dit proces begint in een kaal gebied zonder planten, waarbij pionierssoorten als eerste verschijnen. Naarmate de successie vordert, wordt het systeem complexer. Uiteindelijk ontstaat een stabiele levensgemeenschap, ook wel het climaxstadium genoemd. Successie kan zowel door interne als externe dynamiek worden veroorzaakt, zoals natuurlijke verstoringen, menselijk handelen of vervuiling.

Dit proces van verandering is in het Noord Hollands Duinreservaat al gaande. Pionierssoorten die het goed doen op stikstof ontspringen hier. Door de stikstof verdwijnt de open vegetatie in het duinlandschap. Stikstof bindt zich aan de kalk en onttrekt deze kalk in de toplaag. Hierdoor kunnen bepaalde planten die hiervan afhankelijk zijn niet meer groeien. Stikstof is een probleem waar de natuur veel langer last van heeft. Stikstof kan wel zo’n 50 tot 100 jaar in de bodem blijven zitten. Maar dit geldt niet alleen voor de stikstof. Ook al zou de kolenproductie verdwijnen, de gevolgen blijven zichtbaar in de bodem.”

DE BOSWACHTER

We bevinden ons in het prachtige Noordhollands Duinreservaat, waar ik in gesprek ben met de bevlogen boswachter. Laten we eens dieper ingaan op dit bijzondere stukje natuur.

De Duingebieden van PWN-waterleidingsbedrijf Noord-Holland zijn ware schatkamers van biodiversiteit. Meer dan 50% van alle soorten die in Nederland voorkomen vinden hier hun thuis. En dat is niet zomaar. Het Noordhollands Duinreservaat is aangewezen als Natura 2000-gebied, wat betekent dat het Europees beschermd is. Op landelijk, Europees en zelfs mondiaal niveau is het duingebied uitzonderlijk zeldzaam.

Wandelend door de duinen ontdek je een rijke variatie aan flora en fauna. Denk aan wilde orchideeën die tussen het zand opduiken of zeldzame insecten die zich aanpassen aan deze omstandigheden.

En dan die cijfers: tot nu toe hebben we al zo’n 10.000 verschillende soorten geteld, en dat is alleen nog maar in ons eigen reservaat. Uniek zijn ook de nachtvlinders: van de 2400 soorten die in Nederland voorkomen, vinden er maar liefst 1400 hun plekje tussen de duinen.

De boswachter vervolgt: “Maar het draait niet alleen om aantallen. Het is de rijkdom aan flora en fauna die ons hart sneller doet kloppen. Als PWN hebben we niet alleen de taak om betrouwbaar drinkwater te leveren, maar ook om deze natuurpracht te koesteren. Behoud en verbetering van onze gebieden staan hoog op onze agenda, en dat doen we met zorgvuldig beheer.

En dan die Nieuwsuur-uitzending van augustus 2022. Collega Dick Groenendijk, een ecoloog die hier zijn sporen heeft verdiend, legde uit hoe de stikstofdepositie het duinlandschap heeft veranderd. Struiken, zoals bramen en grassen, zijn in overvloed gegroeid door de hoge stikstofwaarden. Maar daardoor verdwijnen juist de bijzondere insecten en planten die zo kenmerkend zijn voor dit landschap.

En laten we niet vergeten dat ook Tata Steel een rol speelt. De staalproducent stoot stikstofverbindingen uit, zoals NO2 en NH3. Helaas maak ik me zorgen over de impact hiervan op onze natuur. De concentratie NO2 op de meetpunten rondom het terrein van Tata Steel blijft weliswaar onder de wettelijke grenswaarde, maar de uitstoot heeft invloed op onze kwetsbare ecosystemen. De provincie Noord-Holland heeft recentelijk de natuurvergunning van Tata Steel aangescherpt, waardoor de uitstoot van stikstof met ongeveer 8% wordt ingeperkt. Deze maatregel komt ten gunste van de natuur in onze regio, maar het blijft een zorgpunt. Gelukkig hebben we een troef achter de hand: begrazing. Onze dieren grazen open plekken waar weer bloemen kunnen groeien. En die ‘stuivende’ duinen? Dat is de natuurlijke dynamiek die we koesteren. De wind die over de duinen raast, brengt leven en verandering. Zo houden we het landschap levendig en veerkrachtig. Als beheerder kunnen wij het tempo van de stikstofbegroeiing verlagen, maar de gevolgen voorkomen lukt niet.”

AFBEELDING7: TATAMEDEWERKER

TATA STEEL MEDEWERKERS

Het gesprek met Bauke liet even op zich wachten. Er lag een goed pak natuurijs, dus er moest eerst geschaatst worden. Bauke werkt al meer dan 36 jaar bij de Hoogovens en kent het bedrijf als geen ander. Hij was erbij toen het bedrijf verkocht werd aan Corus en later aan Tata Steel. Bauke is momenteel senior marketeer manager bij Tata Steel, maar is in het verleden verantwoordelijk geweest voor diverse afdelingen binnen het bedrijf. Al snel heb ik het met Bauke over de grote ambities die Tata Steel heeft voor de vestiging in IJmuiden. “Tata Steel is bezig met een van de grootste transities van Nederland. Dit heeft de grootsheid in zich vergelijkbaar met de realisatie van de Afsluitdijk. Als men eens zag wat hier gebeurde, dan zou er toch wel anders over ons gepraat worden. De transitie is een huzarenstuk.”

De DRI (direct reduced iron) moet de hoogovens straks helemaal gaan vervangen. Deze nieuwe installaties kunnen het ijzer verhitten tot 600 graden. Daarom zijn er ook elektrische ovens nodig die tot wel 1600 graden verhitten. De DRI centrales zijn niet nieuw, maar wel in combinatie met de elektrische ovens. Dit is nog nooit gedaan en daarom duurt het ook even voordat de plannen helemaal definitief zijn afgerond. Maar de transitie en het verminderen van de uitstoot is in volle gang. In januari 2024 werd de ontstoffingsinstallatie bij de Pelletfabriek in gebruik genomen. Deze installatie, onderdeel van Roadmap Plus, koste het bedrijf zo’n 200 miljoen euro. “Onze ambitie is om in 2045 CO2-neutraal staal te produceren en in 2030 onze CO2 uitstoot tussen de 35% en 40% te verminderen”. De nieuwe installatie bij de Pelletfabriek is een doekfilter. Het filter heeft als doel de uitstoot van lood en andere zware metalen bij de Pelletfebriek met 80% terug te dringen ten opzichte van 2019. Het filter is 30 meter hoog en bestaat uit meer dan 6.000 filterzakken van elk 10 meter lang. In totaal gaat het dus om 60 kilometer aan filterdoek. Daarnaast bevat de ontstoffingsinstallatie zo’n 140 meter buis, met de breedte van een metrotunnel. (Steel, Ontstoffingsinstallatie bij Pelletfabriek in bedrijf gesteld, 2024)

Het terrein van Tata Steel is gesloten terrein voor de veiligheid van de fabriek, maar ook voor de veiligheid van bezoek. De staalindustrie is erg open en er is veel kennisdeling. Het is voor ons niet mogelijk om iedereen zomaar over ons terrein te laten lopen, alhoewel we graag zouden willen laten zien wat we hier aan het doen zijn.

Het is volgens Bauke niet nodig om beschermende kleren (PBM) te dragen als je over het terrein rondloopt. Deze zijn alleen in de fabrieken nodig.

“Er wordt veel gesproken over de impact van Tata Steel. Maar wist je dat wij een BES6001 certificaat hebben gehaald?”. Dit certificaat gaat om de eigen bedrijfsprocessen zoals inkoop en productie, maar ook om de duurzaamheid van de keten. In 2010 was Tata Steel het eerste bedrijf in de staalsector dat de BES 6001 certificering kreeg voor de

Colorcoat-producten. Vandaag de dag heeft Tata Steel het grootste portfolio van gecertificeerde producten met een verantwoorde herkomst ter wereld. (Steel, BES 6001 en LCA, 2024)

Bauke geeft toe dat er zorgen zijn over de uitstoot van de fabriek en de impact die dit heeft op de omgeving. Daarom is Tata Steel zoveel mogelijk een open boek en wil graag luisteren naar de zorgen die er zijn en in gesprek gaan. Er worden burendagen georganiseerd en inloopuren op het kantoor in Wijk aan Zee.

CEO van Tata Steel Hans van den Berg bevestigt dit in een interview bij Op1 op 20 november 2023. Hans werkt zelf al 33 jaar voor het bedrijf en zag het sentiment rond Tata Steel veranderen. De problemen stapelen zich al jaren op. ”Ik denk dat we wel een aantal dingen sneller hadden kunnen doen, maar veel is natuurlijk ook in de tijdsgeest. Ik denk dat we ondertussen wel heel sterk op snelheid zijn. We hebben de laatste jaren het roer behoorlijk omgegooid. We zijn goed gaan luisteren naar de omgeving. Dat doe ik zelf ook regelmatig, om onze plek weer terug te winnen en weer onderdeel te worden van die samenleving.”

Dat de omgeving erg belangrijk is voor het bedrijf bevestigt woordvoerder van Tata Steel

Arianne Volz. “Tata Steel probeert veel gebruik te maken van lokale ondernemers. Tata Steel is in contact met zijn omgeving en zal deze niet passeren, maar probeert deze juist te laten aanhaken. Een goed voorbeeld hiervan is het Tata Schaaktoernooi dat plaatsvindt in Wijk aan Zee, zodat de lokale gemeenschap hiervan meeprofiteert. Tata Steel zal dus nooit hotels voor hun gasten op eigen terrein bouwen, want daar vinden ze de omgeving te belangrijk voor. De omgeving moet en mag juist meeprofiteren van de welvaart die Tata Steel brengt.”

nieuws

Tata Steel is bijna wekelijks in het nieuws. Dit zijn nieuwsartikelen van de NOS website die tijdens de periode dat ik met mijn afstuderen bezig ben zijn gepubliceerd.

AFBEELDING8: NOSARTIKELENOVERTATASTEELINPERIODEAFSTUDEREN

AFBEELDING8: NOSARTIKELENOVERTATASTEELINPERIODEAFSTUDEREN

(2024)

(2024)

(2024)

(2024)

(2024)

(2024)

(2024)

(2024)

(2024)

(2024)

(2024)

AFBEELDING100:HOOGOVENSIN1928.FOTO:ANPHISTORISCHARCHIEF.

onderzoek

Dit hoofdstuk omvat het onderzoek dat ten grondslag ligt van mijn ontwerp. Het start bij de geschiedenis van het Noordzeekanaal en Tata Steel. Vanaf regionaal niveau zoom ik in op het bedrijf, het maakproces, totdat ik uiteindelijk op moleculair niveau kijk hoe ijzer moleculen gescheiden worden van zijn ballast.

NOORDZEEKANAAL

AFBEELDING9: VOGELVLUCHTVANHET

NOORDZEEKANAAL, GEZIENNAARHET

OOSTENVANIJMUIDEN

NAARAMSTERDAMMET

OPDEVOORGROND

DENOORDZEE

(VERVAARDIGER:RUST,J.A.) 1876

Halverwege de 19e eeuw is Amsterdam in strijd met Rotterdam om de titel van havenstad van Nederland. Rotterdam had door zijn ligging aan zee een groot voordeel, maar Amsterdam was van oudsher een handelsstad en had de ambitie om dit zo te houden.

Rond 1850 was Amsterdam niet meer bereikbaar voor de grootste zeeschepen met een volledige lading. Op dat moment voeren schepen via het Noordhollands Kanaal (tussen Amsterdam en Den Helder). Dit kanaal was in 1824 voor de internationale vrachtvaart gerealiseerd, maar was inmiddels te klein. Grote schepen maakten bij Nieuwediep (Den Helder) gebruik van lichters. De lading werd op kleinere schepen geladen die wel Amsterdam konden bereiken.

Sinds de 17e eeuw bestonden er al plannen om een kanaal te graven tussen de Noordzee en Amsterdam. Na de Gouden Eeuw was er een lange periode waarin het economisch slecht ging met Amsterdam. Ook de economische bloei van Rotterdam, die als overslaghaven van het Ruhrgebied ging fungeren, gaf een extra impuls om aan de slag te gaan met de plannen voor een nieuw kanaal.

Het initiatief voor het kanaal kwam vooral van particulieren. Door verandering van gemeentebestuur kwam er ruimte om deze ideeën te verwezenlijken. Het plan kon alleen uitgevoerd worden onder leiding van - en met steun van - de rijksoverheid.

Het realiseren van het kanaal zorgde voor een aantasting van de duinen, die Nederland op natuurlijke wijze beschermde tegen de zee. Maar in het project van het Noordzeekanaal zat ook de drooglegging van het Wijkermeer opgenomen. De grond die vrijkwam bij het afgraven van het kanaal werd gebruikt om het Wijkermeer droog te leggen.

In 1863 keurde het parlement een wetsvoorstel goed voor de aanleg van het Noordzeekanaal. In 1865 begon de daadwerkelijke constructie van het kanaal. Het project omvatte het graven van een kanaal tussen Amsterdam en de Noordzee. Plus de bouw van sluizen om het niveauverschil tussen het kanaal en de zee te beheren.

Na elf jaar werd het kanaal op 1 november 1876 officieel geopend door Koning Willem III. (Bron: (Woud, 2006)

DE SLUIZEN

De sluizen van het Noordzeekanaal spelen een cruciale rol bij het beheren van het scheepvaartverkeer tussen de Noordzee en Amsterdam. Gedurende de geschiedenis van het kanaal zijn er meerdere keren sluizen gebouwd en uitgebreid om aan de veranderende behoeften van de scheepvaartindustrie te voldoen. Het probleem van ‘te kleine’ sluizen is een uitdaging geweest die regelmatig moest worden aangepakt.

Toen het Noordzeekanaal werd geopend in 1876, werden er sluizen gebouwd om het hoogteverschil tussen het kanaal en de zee te overbruggen. Deze oorspronkelijke sluizen waren ontworpen voor de scheepvaart van die tijd, die veel kleiner was dan de moderne schepen. Schepen werden groter, waardoor de bestaande sluizen capaciteitsproblemen begonnen te ervaren.

Om tegemoet te komen aan de groeiende vraag, werden de sluizen voor het eerst uitgebreid aan het einde van de 19e eeuw met de Middensluis. Door deze uitbreiding konden grotere schepen worden doorgevoerd. Niettemin bleek deze uitbreiding ook al snel ontoereikend te zijn vanwege verdere groei in de scheepvaartindustrie.

Rond 1930 werd een tweede uitbreiding van de sluizen gerealiseerd om de capaciteit verder te vergroten. De Noorderzeesluis had nog grotere afmetingen om de passage van grotere schepen mogelijk te maken. Deze verbeteringen waren op dat moment state-of-the-art, maar opnieuw werd de groei van de scheepvaart al snel te groot voor de sluizen.

In 2022 is de laatste uitbreiding officieel geopend door Koning Willem Alexander. De Noorderzeesluis is momenteel de grootste zeesluis ter wereld. Verder zijn er moderniseringen en aanpassingen geweest om de capaciteit en efficiëntie van de sluizen te vergroten. Deze omvatten bijvoorbeeld digitalisering van het sluissysteem en het gebruik van geavanceerde technologieën om het scheepvaartverkeer te beheren.

Het probleem van ‘te kleine’ sluizen is een voortdurende uitdaging geweest voor het beheer van het Noordzeekanaal, omdat de scheepvaartindustrie voortdurend evolueert en groeit. Het vereist voortdurende investeringen en aanpassingen om ervoor te zorgen dat het kanaal efficiënt blijft functioneren en kan voldoen aan de behoeften van de moderne scheepvaart.

NOORDERZEESLUIS

ZUIDERSLUIS (1876)

MIDDENSLUIS (1896)

(1929)

ZEESLUIS (2022)

ONTSTAAN TATA STEEL

Het verhaal begint in 1918: de Nederlandse regering besloot tot de oprichting van een nationale staalindustrie om de afhankelijkheid van geïmporteerde staalproducten te verminderen. De Nederlandse metaalnijverheid en de scheepsbouw waren in de voorgaande jaren hard geconfronteerd met hun afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers. De oorlog had het bedrijfsleven overtuigd van het belang van een eigen voorziening in de basisbehoefte aan ijzer, staal en walserijproducten. Een groep van industriëlen, bankiers en reders bundelen hun krachten ‘ter versterking van ’s lands economische kracht en tot handhaving onzer economische onafhankelijkheid’. Ook de regering zag het belang ervan in. Minister van Waterstaat C. Lely zei hierover: “een zaak van groot nationaal belang”. (Bron: Bouwens, 2018)

Dit leidde tot de oprichting van de Nederlandse Staatmijnen (DSM) in 1918. DSM nam de hoogoven- en staalactiviteiten over van de particuliere ondernemingen in de regio Limburg. In 1924 werd een fusie tot stand gebracht tussen de Nederlandse Staatmijnen en de Koninklijke Nederlandse Hoogovens en Staalfabrieken NV, gevestigd in IJmuiden. Dit markeerde het begin van het bedrijf dat later bekend zou worden als Koninklijke Hoogovens.

Er is lang gezocht naar de juiste locatie voor de staalfabriek. Van oudsher liggen staalfabrieken in de buurt van grote kolenbekkens, zoals in het Ruhrgebied en de Elzas. Dit lag landinwaarts, wat de aanvoer van producten moeilijker maakten. Rond de periode van de oprichting van de Nederlandse staalfabriek waren er een aantal technologische doorbraken die het gebruik van kolen verminderden. Hierdoor kwam de nadruk op de aanvoer van ijzererts te liggen, en was een locatie aan zee een stuk logischer. Rotterdam leek op het eerste gezicht een goede keuze. Het had een haven met goede faciliteiten voor het transport van kolen, ijzererts en schroot. De stad was zelf enthousiast en de gemeente bood zelfs aan om op eigen kosten een terrein aan de Waalhaven bouwrijp te maken. Het nadeel van Rotterdam was de ondergrond die bestond uit slappe veenlagen en klei. Dit zou minder geschikt zijn voor de zware installaties en zou bij toekomstige uitbreidingen voor hoge funderingskosten zorgen.

Het staalbedrijf had al in een vroeg stadium zijn oog laten vallen op IJmuiden. Hier was een stevige zandbodem van het duingebied; een goede fundering voor de nieuwe fabriek. Het gebied lag ver boven zeespiegel waardoor het ook mogelijk was om kelders en ondergrondse bouwwerken aan te leggen. Er was hier op dat moment ook enorm veel ruimte beschikbaar en het lag op een strategisch punt aan een waterweg voor de binnenvaart en een belangrijke spoorweg tussen Haarlem en Alkmaar. Door de ligging van de sluizen, niet aan zee maar iets landinwaarts, was het mogelijk om een haven te bouwen waar zeeschepen zonder oponthoud konden aanmeren.

Gedurende de volgende decennia groeide Koninklijke Hoogovens uit tot een belangrijke speler op het gebied van staalproductie in Nederland en daarbuiten. Het bedrijf investeerde continu in nieuwe technologieën en productiemethoden om concurrerend te blijven in de snel evoluerende staalindustrie.

Een van de belangrijkste mijlpalen in de geschiedenis van Koninklijke Hoogovens vond plaats in 1999, toen het bedrijf fuseerde met British Steel, waardoor Corus Group ontstond, destijds de op twee na grootste staalproducent ter wereld. Dit markeerde een periode van internationale expansie voor het bedrijf.

In 2007 werd Corus overgenomen door Tata Steel, een van de grootste staalproducenten ter wereld, gevestigd in India. Deze overname resulteerde in de oprichting van Tata Steel Europe, met vestigingen in het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Duitsland en andere Europese landen. De vestiging in Nederland behield de naam Tata Steel Nederland.

TATA STEEL NU

OMVANG

Tata Steel is het grootste aaneengesloten bedrijventerrein van Nederland van in totaal 750 hectare grond (1500 voetbalvelden). Sinds 1918 is het bedrijventerrein enorm uitgebreid en heeft zich helemaal om Wijk aan Zee gevouwen. Tata Steel Nederland, voorheen bekend als Koninklijke Hoogovens, is een prominente speler in de Nederlandse staalindustrie.

Tata Steel Nederland blijft een belangrijke speler in de Nederlandse economie en is een belangrijke werkgever in de regio IJmond. Zij zorgen voor ongeveer 86.000 banen, waarvan 11.000 direct, 47.000 indirect en 28.000 afgeleid (Tata Steel Nederland, 2024).

VERVUILER

Tata Steel is de grootste uitstoter van CO2 van Nederland. Zij stoten 12,9 megaton CO2 uit. Dat is 8% van de totale uitstoot van Nederland. En staat gelijk met de uitstoot van 1,4 miljoen Nederlanders. Het is meer dan 1,5 keer zoveel als alle uitstoot (8 megaton) van de totale Nederlandse luchtvaartsector. En dan hebben we het alleen nog maar over CO2. Het RIVM heeft berekend dat door de uitstoot van Tata Steel mensen in Wijk aan Zee gemiddeld 2,5 maanden korter leven door blootstelling aan fijnstof en stikstofdioxide. Daarnaast vergroot fijnstof de kans op longkanker. Ongeveer 4% van de nieuwe gevallen per jaar is toe te schrijven aan deze uitstoot. De blootstelling aan stikstofdioxide vergroot de kans op astma: het gaat om ongeveer 3% van de nieuwe gevallen van astma bij kinderen onder de 18 jaar. (RIVM, 2024). Door de uitstoot van stikstof verandert het duinlandschap, wat nadelige gevolgen heeft op de biotopen die hiervan afhankelijk zijn. (NOS.nl, 2024)

TRANSITIE

Het is duidelijk dat het anders moet. En dat wil Tata Steel Nederland ook. In ‘Roadmap Plus’ (met ondertitel: versneld op weg naar een betere leefomgeving) wordt er met een concrete tijdlijn met maatregelen gewerkt naar een verbeterde leefomgeving voor omwonenden. Met Zeremis (verkort voor zero emission) werkt Tata Steel Nederland naar een duurzaam en groen staalbedrijf. Hiervoor schakelt het bedrijf uiteindelijk over naar groene waterstof. Door deze stap kan het bedrijf staal produceren wat CO2 neutraal is in 2045. De transformatie is enorm. Volgens het bestuur van Tata Steel Nederland gaat het om een investering van enkele miljarden. IJmuiden zal een nieuwe skyline krijgen. Maar dit gaat stapsgewijs en is een continu proces.

OMGEVING TATA STEEL

HUIDIGE RUIMTELIJKE STRUCTUUR

Tata is de enige staalfabriek in Nederland en vormt samen met haar omgeving een plek met, binnen Nederland, unieke eigenschappen. Zoals al eerder besproken liggen aan de zuidzijde de sluizen van het Noordzeekanaal. Daaronder ligt IJmuiden, een stad die is meegegroeid met het succes van het kanaal.

Aan de oostzijde grenst het staalbedrijf aan de woonwijken van Velsen-Noord en Beverwijk. Ten westen ligt Wijk aan Zee. Deze badplaats is alleen bereikbaar door de groene corridor die door het Tata Steel terrein heen loopt. Wijk aan Zee is ontstaan in 1487 als vissersdorp en stond toen nog bekend als “Wicke aan Zee”. In de 18e eeuw woonden in Wijk aan Zee veel zeevarenden die in de walvisvaart werkten. In het voorjaar voeren ze naar het poolgebied en in het najaar kwamen ze weer thuis. (Tipwijkaanzee, 2024) Door de ontwikkeling in de visserij en het ontbreken van een haven liep de visserij terug. De steeds groter wordende boten konden niet meer op het strand worden getrokken, zoals eerder gebruikelijk was. De visserij stopte in dit dorp rond 1811 en er ontstond veel armoede bij de bevolking.

Later werd het een badplaats voor de gegoede burgers uit Amsterdam. In 1881 werd het badhotel aan de Zwaanstraat geopend. Vanaf dit moment kwam het toerisme in Wijk aan Zee op gang. Aan voorpuien van woningen werden serres gebouwd die verhuurd konden worden aan badgasten.

TOEKOMSTPERSPECTIEVEN

De provincie Noord-Holland heeft een visiedocument opgesteld voor de kustplaatsen. Veel kustplaatsen verliezen aantrekkingskracht, omdat ze qua voorziening, accommodatie en uitstraling niet altijd de kwaliteit bieden die wordt verwacht. De provincie wil dat de kustplaatsen beter concurreren met andere toeristische gebieden, zoals bijvoorbeeld Amsterdam. Hiervoor is verbetering en versterking nodig van de identiteit en het imago. Dit wil men bereiken door te focussen op meer diversiteit, differentiatie en kwaliteit van het aanbod in de kustplaatsen. De identiteit van de badplaatsen is daarbij een belangrijk uitgangspunt. De provincie onderzoekt wat de badplaatsen authentiek en uniek maakt, zoals architectuur, ontstaansgeschiedenis en gewoonten.

Uit de visiestukken en onderzoeken van de provincie blijkt dat Wijk aan Zee ‘klem’ ligt achter het Tata Steel terrein. Dit heeft ervoor gezorgd dat het dorpse karakter behouden blijft. Vergeleken met andere kustplaatsen is Tata Steel een unique selling point voor Wijk aan Zee.

In het document ‘keuze aan de kust, project identiteit kustplaatsen van Noord-Holland’ van de provincie Noord-Holland wordt de identiteit van de kustplaatsen gedefinieerd. Dit is gedaan aan de hand van gesprekken met de bewoners, ondernemers, bezoekers en kennisinstellingen. Op het ‘identity board’ wordt de identiteit van het dorp samengevat in een aantal afbeeldingen. Een van de afbeeldingen is een uitzicht vanaf het strand op het terrein van Tata Steel. In de uitleg wordt hierover het volgende geschreven:

“Hoogovens:WijkaanZeeenVelsen-NoordZIJNdeHoogovens.Hetkanelkepaar jaarvannaamveranderenmaarhetzijnenblijvenaltijddeHoogovensindehoofden vandemensenendiezijnnooitlostekoppelenvanhetdorp.Hetdorpleeftervanen heeftersomslastvan,maaruiteindelijkzijnzetotelkaarveroordeeldendatisgoed! GeenIDBoardduszondereenbeeldvandeHoogovens...(endanvanafhetstrandhetperspectiefvandebezoekers)”

AFBEELDING12:IDENTITYBOARDVANWIJKAANZEE

WIJK AAN ZEE

VELSEN-NOORD

NATURA2000:NOORDHOLLANDS

DUINRESERVAAT

Het duingebied ten noorden en westen van Tata Steel is een Natura-2000 gebied. Dit betekent dat het behoort tot een Europees beschermd netwerk van natuurgebieden. In dit netwerk worden bepaalde diersoorten, planten en leefomgevingen beschermd, zodat de biodiversiteit in Europa behouden blijft. Het Noordhollands Duinreservaat herbergt meer dan 50% van de biodiversiteit in Nederland. Zo zijn 1400 van de 2400 Nederlandse nachtvlinders te vinden in dit duingebied. In totaal zijn er zo’n 10.000 soorten flora en fauna geteld (alle verschillende soortgroepen van planten, insecten, zoogdieren tot paddenstoelen en schimmels). Doordat het duingebied zo voedselarm, dynamisch met verschillende kalkgehaltes (van kalkrijk tot kalkarme gronden) is, komen er veel speciale en zeldzame soorten voor. Bijvoorbeeld verschillende wilde orchideeën en zeldzame insecten. Door onder andere alle verschillende habitats, reliëf en microklimaat wat er te vinden is voelen vele soorten hier zich thuis.

DE EUROPESE WANDELROUTE E9

De Europese wandelroute E9 reikt van Portugal tot aan de Baltische staten. Het volgt grotendeels de kustlijn en biedt een wandelroute door afwisselende landschappen, diverse culturen en een boeiende geschiedenis. In Nederland is het de langste aaneengesloten wandelroute, met een lengte van 725 kilometer langs de Nederlandse kustlijn.

Tussen Wijk aan Zee en IJmuiden maakt het pad een flinke bocht om het terrein van Tata Steel te vermijden. Hierdoor buigt de route ten zuiden van IJmuiden landinwaarts, passeert IJmuiden oostelijk, neemt de pont naar Velsen-Noord en bereikt uiteindelijk Wijk aan Zee via een omweg. Helaas gaat deze route voorbij aan een belangrijk stuk Nederlandse kustgeschiedenis, inclusief de zeesluizen van het Noordzeekanaal en de groei van IJmuiden. Ook de band tussen Tata Steel en de kust wordt hierdoor niet benadrukt.

AFBEELDING13:EUROPEANLONGDISTANCEPATHE9 AFBEELDING14:E9TERHOOGTEVANTATASTEEL

FIETSPADEN

WANDELPADEN

OPENBAREWANDEL-ENFIETSPADENINDEOMGEVINGVANTATASTEEL

wijk aan zee duinen oxistaalfabriek

strand duin oxistaalfabriek hoogovens

PROCESSEN TATA STEEL

verzinkli jnen

warmbandwalseri j koudbandwalseri j direct sheet plan

oxi staalfabriek

kooksfabriek 2 pellet fabriek sinter fabriek hoogovens

aanvoer ijzererts & kolen opslag i jzerer ts & kolen haven

verpakkingsmateriaal

ERTSVOORBEREIDING: - Mengen van 12 soor ten er tsen - circa 55 KM aan lopende band - PERSONEEL: 400 medewer kers

HAVEN: - AANVOER:

13 miljoen ton grondstof f en per jaar door 350 zeesc hepen 4,8 miljoen ton producten per jaar (50% zeevaar t, 50% binnenvaar t - PERSONEEL: 450 medewer kers

OXYS TAALFABRIEK

- hoogte: 86 meter

- staalproductie: 7 miljoen ton per jaar

- 280 000 plakken per jaar

- circa 25% gerecycled sc hroot

- PERSONEEL: 850 medewer kers

DIRECT SHEET PL AN

- 1 proces van vloeibaar staal tot war mgewalst staal

- staalproductie: 1,4 miljoen ton staal per jaar

- 70 000 rollen staal

- lengte tunneloven: 320 meter

- PERSONEEL: 200 medewer kers

HOOGOVENS

- 120 Meter hoog

- 6,5 miljoen ton r uwijzer per jaar

- temperaturen tot 2300 graden

- PERSONEEL: 300 medewer kers

SINTER EN PELLETFABRIEK:

- 4,8 miljoen ton sinter

- 4,8 miljoen ton pellet

- PERSONEEL: 400 medewer kers

KOOKSOVEN GASHOUDER

- gashouder van 60 000m3

- dit verbr uikt tata in 30 minuten

- jaargebr uik aardgas van 24 huishoudens

- tbv constante dr uk op gasnetwer k

- 50 meter hoog

KOOKS- EN GASFABRIEKEN:

- kolen 18 uur ver hit op 1000 graden

- eindproduct : Kooks en kooksgas

KOOKSPRODUCTIE:

- 18 miljoen ton per jaar

- 115 000 m3 per uur kooksgas (hergebr uikt)

- PERSONEEL: 400 medewer kers

KAART:INFORMATIEOVERPRODUCTIEZONE

TORPEDO (treinwagons)

- voor ver voer r uwijzer - Tata S teel heef t 25 mengers - leeg: 375 ton (incl bemetseling) - gevuld: tot 875 ton (incl locomotief) - 16 000 r itten per aar - inspect ebeur ten om de 400 r itten

WARMBANDWALSERIJ

- plakken staal uit oxystaalf abr iek gewalst

- eindproduct : rollen staal van min 2mm d k

- door koelen, war men en walsen eigensc happen van staal aan passen

PRODUCTIE:

- 5,3 miljoen ton per jaar

- = 267 000 rollen staal (rol weegt max 38 ton)

- rol is max 2 km lang (bij dunste staal)

- 115 000 m3 per uur kooksgas (hergebr uikt)

- PERSONEEL: 450 medewer kers

KOUDBANDWALSERIJ

- mater iaal nog dunner, opper vlakte gladder, hogere ster kte

- na walsen opgewar md onder stolpen, daardoor beter bewer kbaar

PRODUCTIE:

- 2,4 m ljoen ton per jaar

- rolgewic ht tussen 11 en 48 ton

- dikte: 0,3 - 4mm

- PERSONEEL: 550 medewer kers

COATED PRODUCTS

- dompelverzinkl n - verfli jn

PRODUCTIE:

- 1,6 miljoen ton per jaar - waar van 1/8 met verflaag

- PERSONEEL: 430 medewer kers

BEITSBAAN

- walshuid (oxidelaag) wordt ver wijderd met zoutzuur

- oxidelaag wordt hergebr uikt als grondstof

PRODUCTIE:

- 4 miljoen ton per jaar

- PERSONEEL: 550 medewer kers

PAC KAGING

- productielijn voor ver pakkingsstaal

- gebeitst, koudgewalst en gegloeid

- voorzien van dunne tinlaag

- voorzien van dun laag polymeer

PRODUCTIE:

- 0,8 mi joen ton per jaar waar van 95% ver tind

- dikte: 0,14 - 0,5 mm

- PERSONEEL: 950 medewer kers

ENERGIEBEDRIJF

- ever ng van: - productiegassen (van kooks- en gasf abr ieken, hoogovens en staalf abr iek (2/3 hergebr uik 1/2 naar vattenf all die elektra ter uglever t)

- stoom en elektr citeit uit e gen centrales - zorg voor tec hnisc he gassen en water - 15% productie eigen e ectr iciteitsbehoef te - hoogovengasle ding: 2,5km ang 3,2m doorsnede

PERSONEEL

170 medewer kers

KAART:INFORMATIEOVERENERGIEBEDRIJF

TATA STEEL BOS

NATURA 2000 GEBIED

KOOKS

GIETWALS INSTALLATIE

WARMGEWALSTE PLAAT

GEGOTEN PLAKKEN

KOUDBANDWALSERIJ

KOUDGEWALSTE DUNNE PLAAT

VERTINLIJN

WARMBAND WALSERIJ

WARMGEWALSTE PLAAT

CONTINU GIETMACHINE DOMPELVERZINK LIJNEN

STEENKOOL IJZERERTS

export: 1/3 zeeschip

1/3 binnenvaartschip

1/6 trein 1/6 vrachtwagen

KAART:IMPORTVANGRONDSTOFFENENEXPORTVANEINDPRODUCTENVANTATASTEELIJMUIDEN.

DE SCHAAL VAN TATA

KAART-BEGROEID+ONBEGROEIDTERREINDEEL+WATER

KAART-GEBOUWEN

KAART-SPOORRAILS

KAART-WEGEN

Johan Cruyff Arena Rijksmuseum KAART-VERGELIJKEN:RIJKSMUSEUMENJOHANCRUYFFARENA

Zollverein park Essen

Landschaftspark

Duisburg

KAART-VERGELIJKEN:LANDSCHAFTPARKINDUISBURG

binnenstad Amsterdam

singelgracht oosterdok

amstel

KAART-VERGELIJKEN:DEBINNENSTADVANAMSTERDAM

DE ZONES

Tussen IJmuiden en Wijk aan Zee zijn 6 zones te definiëren. Hierbij delen we het terrein van Tata Steel op aan de hand van het proces van de grondstoffen tot staal.

1. Sluizen

2. Haven

3. Productie

4. Laan

5. Bos

6. Duin

In elke zone staat er een ander proces centraal. Het proces van comprimeren van 13 miljoen ton grondstoffen tot 7 miljoen ton staal.

1. SLUIZEN

De sluizen vormen een unieke civiele geschiedenis. Bij de oversteek van het Noordzeekanaal passeert men sluizen van 1876 tot 2022. Het kenmerkt de Nederlandse relatie met water en de strijd van het Noordzeekanaal om Amsterdam bereikbaar te houden.

2. HAVEN

In de haven komen alle grondstoffen aan en worden ze in de overslag geordend en voorbereid voor het proces. Grote kranen hijsen de grondstoffen op het vaste land waarnaar lopende banden en graafmachines de grondstoffen op grote hopen schuiven. Mengmachines maken goede samenstellingen van het diverse type ijzererts, zodat er een hoogwaardig product ontstaat. Lopende banden brengen de kolen naar de Kooksfabriek en ijzererts naar de Sinter en Pelletfabriek. De haven omgeving is wijds en staat vol met enorme machines die hier hard werken om de 13 miljoen ton grondstoffen die elk jaar binnenkomt te verwerken. De haven draait om ordenen, stapelen en transporteren van de grondstoffen naar de fabrieken. Dit gaat allemaal in rechte lijnen. De haven is ruw en vuil. De route start in een gesloten buis. De omgeving is hier te vervuild om zomaar doorheen te lopen. Tevens is het een referentie naar de grondstoffen die uit de grond kwamen. De wandelroute heeft openingen die gaandeweg groter worden aan de zijde waar dit mogelijk is.

3. PRODUCTIE

In de productie zone worden eerst alle grondstoffen voorbereid tot ingrediënten van de hoogoven. In de kooksfabrieken worden de kolen gebakken tot kooks. In de pellet- en Sinterfabriek wordt het ijzererts gebakken tot brokjes en kogeltjes. Deze processen zijn een voorbereiding voor het belangrijkste proces wat in de hoogovens plaatsvindt: hier wordt de ijzererts vloeibaar ijzer. Hier stijgen alle routes tot hun climax.

4. LAAN

Aan de laanzone ligt de Oxystaalfabriek. Treinen met vloeibaar ijzer rijden vanuit de hoogovens via deze laan naar de Oxystaalfabriek. Hier wordt het ijzer getransformeerd in staal. Het productieproces vertraagt hier, de treinen rijden met zeer lage snelheid door de groene grasweide omringt door fabrieken. Waar er in de haven en de industrie nog veel herrie en vuiligheid is, heerst hier rust. De route daalt vanaf het hoogtepunt naar het maaiveld. De buis gaat hier steeds verder open, zodat het zichtbaar wordt waar men naar toe gaat.

5. BOS

De treinen uit de Oxystaalfabriek rijden door naar secundaire processen. Wij buigen af richting Wijk aan Zee. We komen in een bosgebied wat in bezit is van Tata Steel. Hier zien we wat de gevolgen zijn van de uitstoot van Tata Steel. Dit ongerepte stuk bos wordt niet beheerd. We zien hier een van oorsprong duingebied wat nu dichtgegroeid is door beplanting die het goed doen op stikstof, zoals brandnetels, bramen en grassen.

6. DUIN

Daarna betreden we het goed beheerde Noordhollands Duinreservaat. Dit duingebied wat beheerd wordt door PWN heeft unieke flora en fauna. Zoals eerder beschreven telt dit gebied wel 10.000 soorten. Het gebied is bestempeld als Natura-2000 en daarmee hebben we met elkaar aangegeven dat dit gebied belangrijk is en in stand gehouden moet worden.

De zandduinen zijn natuurlijk ontstaan, maar als we kijken wat er nodig is om dit gebied te behouden is het maar de vraag of we dit als natuurlijk kunnen bestempelen. Het gebied was continu onderhevig aan veranderingen, maar nu willen we de situatie bevriezen zodat de unieke soorten die hier leven kunnen blijven. Het is noodzakelijk om soorten te behouden, maar eigenlijk is er weinig natuurlijks aan. Een plek waar we voor God spelen. Dit is eigenlijk de tegenhanger van de zwarte duinen in de haven die we eerder tegenkwamen.

KAART-ZONES

1. SLUIZEN

2. HAVEN

3. PRODUCTIE

4. LAAN

5. BOS

6. DUIN

DOORSNEDEDOORHAVENZONE

DOORSNEDEDOORPRODUCTIEZONE

4. LAAN

6. DUIN

STAAL MAKEN

Tata Steel Nederland maakt staal via een geavanceerd productieproces dat begint met de grondstoffen en eindigt met hoogwaardige staalproducten. Vanuit de hele wereld worden in de haven van Tata Steel schepen ontvangen met ladingen kolen of ijzererts. Deze ruwe materialen worden aan de kade opgeslagen.

1. Grondstoffen: Het proces begint met de selectie en voorbereiding van grondstoffen. Grondstoffen die gebruikt worden om staal te maken zijn ijzererts, kolen en schroot. Deze grondstoffen worden zorgvuldig geselecteerd en gemengd om de gewenste chemische samenstelling te verkrijgen voor het eindproduct.

2. Hoogovens: De voorbereide grondstoffen worden geladen in hoogovens, waar ze worden verhit tot extreem hoge temperaturen. In de hoogovens worden de grondstoffen omgezet in ruwijzer, een ruwe vorm van ijzer dat een hoog koolstofgehalte heeft.

3. Oxystaalfabriek: Het ruwijzer wordt vervolgens getransporteerd naar de Oxystaalfabriek, waar het wordt omgezet in staal. Dit gebeurt door het ruwijzer te behandelen in een converter. Hier wordt zuurstof toegevoegd aan het ruwijzer, waardoor de onzuiverheden (zoals koolstofdeeltjes, fosfor, mangaan, silicium) oxideert en er zuiver ijzer overblijft. Na deze behandeling mag men het ijzer staal noemen.

4. Warmwalsen: Het geproduceerde staal wordt vervolgens gevormd in de gewenste afmetingen door middel van warmwalsen. Door het staal opnieuw te verwarmen kan het vervolgens door walsen in de gewenste vorm gebracht worden.

5. Afwerking: Na het warmwalsen ondergaat het staal vaak verdere bewerkingen om de oppervlaktekwaliteit te verbeteren en specifieke eigenschappen toe te voegen. Dit kan onder meer het verwijderen van onzuiverheden, het aanbrengen van coatings of het uitvoeren van warmtebehandelingen zijn om de eigenschappen van het staal te versterken.

6. Inspectie en verpakking: Voordat het staal de fabriek verlaat, ondergaat het een grondige inspectie om ervoor te zorgen dat het voldoet aan de vereiste kwaliteitsnormen. Na inspectie wordt het staal verpakt en klaargemaakt voor verzending naar klanten.

STAP 3: HOOGOVEN PROCES

IJZERERTS

SCHEIKUNDIG

Het scheikundige proces van de transformatie van ijzererts naar staal omvat verschillende stadia, waarbij ijzererts wordt omgezet in ruwijzer en vervolgens verfijnd tot staal.

STAP 1: Winning van ijzererts: IJzererts wordt gewonnen uit mijnen en bestaat hoofdzakelijk uit ijzeroxiden, zoals hematiet (Fe2O3) en magnetiet (Fe3O4). Het erts wordt vervolgens vermalen en gezuiverd om onzuiverheden te verwijderen.

STAP 2: Voorbereiding van ijzererts: Het gezuiverde ijzererts wordt vervolgens gemengd met cokes (koolstof) en kalksteen. Cokes wordt toegevoegd als brandstof en reductor, terwijl kalksteen wordt gebruikt als flux om onzuiverheden te verwijderen tijdens het smeltproces.

STAP 3: Hoogovenproces: Bij de hoge temperaturen (1500°C) in de hoogoven reageren de cokes en koolstof met de zuurstof in het ijzererts, waarbij koolstofmonoxide (CO) wordt geproduceerd. Dit koolstofmonoxide dient als reductor en reageert met het ijzererts om ruwijzer te produceren volgens de volgende reactie: Fe2O3 + 3CO = 2Fe + 3CO2. Het geproduceerde ruwijzer bevat nog steeds onzuiverheden, zoals koolstof, silicium, fosfor en mangaan.

STAP 4: Oxystaalfabriekproces (LD-proces): Zuurstof wordt door het ruwijzer geblazen, waardoor de koolstof en andere onzuiverheden oxideren en uit het gesmolten ijzer worden verwijderd. De chemische reacties die plaatsvinden tijdens het LD-proces kunnen als volgt worden samengevat:

a. Verwijdering van koolstof:

Fe + C = FeC (koolstofcarbide)

FeC + O2 = FeO + CO2 (koolstofdioxide)

b. Verwijdering van silicium:

Si + O2 = SiO2 (siliciumdioxide)

c. Verwijdering van fosfor:

P + 5O2 = P2O5 (fosforpentoxide)

d. Verwijdering van mangaan:

Mn + 2O2 = MnO2 (mangaandioxide)

De overgebleven zuivere Fe noemen we staal. Het ijzererts is getransformeerd in staal.

GROEN STAAL

HUIDIGESITUATIETATASTEELIJMUIDEN.AFBEELDINGUITZEREMISPRESENTATIE. TOEKOMSTIGESITUATIETATASTEELIJMUIDEN.AFBEELDINGUITZEREMISPRESENTATIE.

Tata Steel produceert hoogwaardig staal voor een grote afzetmarkt. Vanuit deze markt is er een steeds grotere vraag naar staal met een minimale Co2 afdruk. Een goed voorbeeld is de auto-industrie. Hier wordt al lange tijd gezocht naar manieren om transport schoner en duurzamer te maken door bijvoorbeeld auto’s elektrisch te maken. De volgende stap is om ook de footprint van een auto te verkleinen door beter naar de grondstoffen te kijken. Een belangrijk ingrediënt voor een auto is staal.

Tata Steel Nederland wil groen staal gaan produceren. Dit is staal zonder CO2 uitstoot. Om dit te kunnen realiseren zal Tata Steel stoppen met zijn hoogoventechnologie en overstappen naar een Direct Reduced Iron (DRI) technologie en elektrische ovens. In de hoogovens waren de kolen de reductor om ijzer te maken. In de DRI wordt dit vervangen door waterstof. Hierdoor ontstaat er naast ijzer geen CO2, maar H20.

Deze groene transitie gaat geleidelijk. Het streven is om in 2030 staal te maken met 40% minder uitstoot. Vanaf 2030 wordt de inzet van schroot (hergebruikt staal) verhoogt

van 17% naar 40% en wordt de eerste DRI centrale in bedrijf genomen. Het einddoel is om in 2045 staal te maken voor CO2 uitstoot. (Steel, 2024)

Hiervoor heeft Tata Steel heeft 380 kiloton groene waterstof per jaar nodig. Men spreekt van groene waterstof als de waterstof geproduceerd is door middel van duurzame bronnen. Hiervoor is 4 GW aan duurzaam elektrisch vermogen nodig. Momenteel levert windenergie van de Noordzee zo’n 4,5 GW op. De Nederlandse overheid wil dat dit in 2030 21 GW en in 2050 zelfs 70 GW. Om voldoende groene waterstof te kunnen maken is Tata Steel dus afhankelijk van de deze enorme ontwikkeling. Het is de ambitie van Tata Steel om over te gaan op groene waterstof, maar als er nog niet voldoende beschikbaar is dan kan de fabriek ook op aardgas draaien. (helpdesk, 2024)

Om de hele staalfabriek te verbouwen heeft Tata Steel financiële hulp nodig van de Nederlandse overheid. Eind mei van dit jaar heeft de tweede kamer ingestemd met de subsidie voor het vergoenen van Tata Steel. Momenteel wordt er onderhandeld over de voorwaarden van deze miljardensteun. (NU.nl, 2029)

DIRECT REDUCED IRON (DRI) PROCES

AFBEELDING100:HOOGOVENSIN1928.FOTO:ANPHISTORISCHARCHIEF.

UITGANGSPUNTEN

In dit hoofdstuk worden de conclusies van het onderzoek gebundeld en wordt de opgave en de uitgangspunten geformuleerd.

SAMENVATTING ONDERZOEK

IJZERERTS IJZER STAAL

3VERSCHILLENDEZONES IN3 ZONESSTAATERSTEEDSANDERPRODUCTCENTRAAL

2. HAVEN 3. PRODUCTIE 4. LAAN

2. HAVEN 3. PRODUCTIE 4. LAAN

VLOEIBAAR

VOUWEN

STAPELEN GESCHEIDEN STROMENIN RECHTELIJNEN

bewegingen verbindingen

STROMEN KOMEN SAMEN

STAALHEEFT IN3 ZONES3VERSCHILLENDE VERBINDINGSVORMEN BEWEGINGENVANPRODUCTPERZONE

EEN PRODUCT STROOM

2. HAVEN 3. PRODUCTIE 4. LAAN

2. HAVEN 3. PRODUCTIE 4. LAAN

comprimeren

STAALPRODUCTCOMPRIMEERT

VOLUMIEKEMASSAVANSTAALPRODCUCTNEEMTTOEPERFASE.

volumieke massa

2. HAVEN 3. PRODUCTIE 4. LAAN

2. HAVEN 3. PRODUCTIE 4. LAAN

INGEPAKT CADEAU CADEAU GAAT OPEN CADEAUIS ZICHTBAAR

scheikundig proces essentie van scheikunde

SCHEIKUNDIGEVERANDERINGVANIJZERERSTNAARSTAALPERZONE VRIJEVERTALINGVANSCHEIKUNDIGPROCES

2. HAVEN 3. PRODUCTIE

4. LAAN

2. HAVEN 3. PRODUCTIE

4. LAAN

WAT NU?

De Nederlandse Staalfabriek roept veel verschillende reacties op. De fabriek bestaat al meer dan honderd jaar en is diepgeworteld in zijn omgeving. Veel omwonenden zijn (oud)werknemer van Tata Steel en/of kennen wel iemand die er werkt. Het is een fabriek die gegroeid is tot het grootste aaneengesloten bedrijventerrein van Nederland. Voorstanders willen dat de fabriek blijft en vinden dat de fabriek noodzakelijk is voor de Nederlandse economie. Tegenstanders zien de fabriek liever zo snel mogelijk verdwijnen, omdat de fabriek slecht is voor mens en milieu. Voorstanders zien de vooruitstrevende verduurzamingsplannen van Tata Steel. Tegenstanders noemen deze plannen een ‘Tata Morgana’ en geloven niet meer in de ‘mooie praatjes’ van Tata Steel, maar veel meer in de rapporten van de RIVM.

De Nederlandse overheid heeft aangekondigd dat zij voor miljarden het bedrijf gaan steunen in hun transitie naar groen staal. De provincie heeft extra camera’s geplaatst om de fabriek beter in de gaten te houden en legt de fabriek steeds meer dwangsommen op vanwege vervuilende en giftige uitstoot. Als er een ding duidelijk wordt door mijn onderzoek is dat de discussie rondom Tata Steel enorm gepolariseerd is. Tata kan vanuit een waaier aan gezichtspunten worden bekeken, elk met andere afwegingskaders en conclusies. De fabriek is organisch gegroeid en heeft steeds meer grond aangekocht. De fabriek blijft zichzelf aanpassen en vernieuwen. Als er bijvoorbeeld een nieuwe hoogoven wordt gebouwd komt deze naast de huidige hoogoven, zodat het proces altijd door kan gaan. Verandering en groei is onderdeel van dit terrein. Dat Tata Steel een afgesloten terrein is doet de discussie geen goed. Tata Steel zegt

hard te werken aan een groene transitie, maar de buitenwereld ziet het niet. Daarom is het doel van mijn ontwerp om het terrein open te breken.

Mijn architectonische ingreep ontstaat in deze gepolariseerde regio. Mijn ingreep aanschouwt de gepolariseerde werkelijkheid en berust in deze situatie. Het spreekt zich niet uit in het voordeel van de een of de ander.

Mijn ingreep komt op het Tata Steel terrein. Elke ingreep die naast het terrein plaatsvindt zou geen zeggenschap hebben over het gesprek wat hier gevoerd wordt. Doordat mijn ingreep op het terrein van Tata komt, wordt Tata Steel ook mijn fictieve opdrachtgever. Hiermee koppel ik mijn opdracht wel aan een partij, maar dit betekent niet dat mijn ontwerp een propaganda product is voor de Staalfabriek.

WAAROM EEN BRUG?

Tata Steel Nederland is een indrukwekkende staalfabriek gelegen op een terrein van maar liefst 750 hectare. Dit immense complex is gesitueerd tussen de dorpen Wijk aan Zee, Beverwijk, en IJmuiden. Het is een wereld van staalproductie, waar grondstoffen via verschillende processtappen worden omgezet in rollen staal die per spoor, binnenvaartschip, zeeschip of vrachtwagen naar klanten over de hele wereld gaan.

Helaas is het terrein van Tata Steel niet toegankelijk voor het grote publiek. Maar stel je eens voor: wat als er een wandel- en fietsroute zou zijn die omwonenden, toeristen en geïnteresseerden een kijkje kan geven op dit industriële wonderland? Hier zijn enkele redenen waarom dit een goed idee zou zijn:

1. Transparantie en Educatie: Een route over het Tata Steel-terrein zou mensen de kans geven om te zien hoe staal wordt gemaakt. Ze kunnen de processen van dichtbij bekijken en begrijpen hoe dit materiaal wordt geproduceerd. Als de route IJmuiden en Wijk aan Zee verbindt is het mogelijk om de bezoekers de route van ijzererts tot staal te laten volgen.

2. Waardering voor Industrie: Door binnen te kijken bij Tata Steel kunnen mensen een beter begrip krijgen van de impact van staalproductie op ons dagelijks leven. Staal is overal om ons heen, en het is belangrijk om te zien hoe het wordt gemaakt en welke uitdagingen daarbij komen kijken. Iedereen heeft een stukje Tata Steel in huis.

3. Toeristische Trekpleister: Een goed ontworpen route zou niet alleen interessant zijn voor omwonenden, maar ook voor toeristen. Het zou een unieke attractie zijn om door een staalfabriek die in bedrijf is te wandelen. Mensen zouden kunnen genieten van het uitzicht op de hoogovens, de logistieke processen en de enorme schepen die

aanmeren om grondstoffen af te leveren. Landschaftspark Duisbrug-Nord in Duitsland trekt jaarlijks 1 miljoen bezoekers. Zou een draaiende fabriek niet veel meer bezoekers trekken?

4. Milieubewustzijn: De transitie naar waterstof is een belangrijke stap voor Tata Steel. Een route zou kunnen benadrukken hoe het bedrijf werkt aan duurzaamheid en milieuvriendelijke productie. Door het openbreken van Tata Steel zien we of Tata Steel zijn beloftes houdt. Is de transitie al zichtbaar? Wordt de vervuilende hoogoven al gesloopt? Wordt de DRI centrale al gebouwd?

Het kan Tata Steel helpen om zich aan zijn gemaakte beloftes te houden.

5. Verbinding: Het Tata Steel terrein is door zijn enorme omvang een flink ‘obstakel’ waardoor veel wandelpaden en fietspaden enorme omwegen moeten maken. Door een nieuwe route toe te voegen die dwars door dit obstakel gaat ontstaat er een nieuwe verbinding die toegevoegd kan worden aan het fiets- en wandelnetwerk. Het internationale wandelpad (N9) zou via deze route een betere Nederlandse kustervaring kunnen krijgen. De route zou dan door IJmuiden en over de sluizen, door het Tata Steel terrein naar Wijk aan Zee kunnen lopen. Op deze manier zou de route deze bijzondere plekken die veel vertellen over de kustgeschiedenis van Nederland niet hoeven missen.

De route brengt een nieuwe verbinding tussen Wijk aan Zee en IJmuiden die geschikt is voor scholieren die nu nog dagelijks moeten omfietsen. Ook ontstaan er op de route ontmoetingsplekken waar Tata Steel medewerkers kunnen pauzeren, toeristen van het uitzicht kunnen genieten en voor- en tegenstanders met elkaar in gesprek kunnen.

tata steel is mijn opdrachtgever

De route komt op het terrein van Tata Steel, dus Tata Steel is mijn opdrachtgever. Transparantie vanuit Tata Steel is een logische voorwaarde aan de benodigde staatssteun. Het is in Tata’s belang om directe omwonenden inzicht te geven op hun terrein om mogelijke bedenkingen weg te kunnen nemen. Dit geldt natuurlijk ook voor degene die dankzij de belastinginkomsten bijdragen aan de vergroening van Tata Steel.

alles is van staal

Met Tata Steel als de opdrachtgever kan de route alleen maar van staal zijn. Door bezoekers te omhullen met staal, blijven de bezoekers geen toeschouwers die van een afstand naar de fabriek kijken, maar kijken/ervaren/voelen/ruiken ze de fabriek vanuit een stalen omgeving. De nieuwe route komt voort uit de fabriek en daardoor ervaart de bezoeker de fabriek nog intenser.

route vertelt het verhaal van staal

De route gaat door de haven, de opslagvelden vol met kolen en ijzererts, langs fabrieken en eindigt in het hart van de fabriek op een groot groen grasveld. Elke zone vraagt om een ande-re mate van bescherming en zicht. De route moet zich aanpassen aan zijn omgeving. De rou-te moet het verhaal vertellen hoe ijzererts verandert in hoogwaardig staal.

uitgangs punten

Aansluiten op EU pad

De route verbindt IJmuiden met Wijk aan Zee. Hierdoor is het een nieuwe praktische route die deze twee plaatsen beter bereikbaar maakt voor bewoners van IJmuiden en Wijk aan Zee. De fietsroute van 12 kilometer wordt ingekort naar 8 kilometer.

Het sluit aan bij het Europese wandelpad E9. Dit is de Europese kustroute die van Cabo de Sao Vicente (Portugal) tot aan Narva Joesu (Estland) loopt. Op dit moment loopt deze route om de 750 hectare van Tata Steel heen.

Kaderen van ontwerp (entree tot laan)

Mijn ontwerp start bij de zuidelijke omheining van Tata Steel en eindigt op het grasveld ten oosten van de Oxystaalfabriek. Vanaf dit punt transformeert mijn route in een landschappelijke inpassing die ik aan een volgende afstudeerder laat.

DE ROUTE

VAN IJMUIDEN NAAR WIJK AAN ZEE EN TERUG.

De route is een pad voor wandelaars en fietsers tussen IJmuiden en Wijk aan Zee. Het pad start in IJmuiden bij de oude sluismeesterwoning en loopt via de sluizen naar het Tata Steel terrein.

Op het Tata Steel terrein volgt de route het productieproces van ijzererts tot staal. Dit proces start in de havens aan de zuidzijde van het terrein en loopt in westelijke richting naar de hoogovens. Vanaf daar gaat het proces door naar de Oxystaalfabriek, die ten noorden van de hoogovens ligt. Hierdoor kunnen wandelaars en fietsers het productieproces van ijzererts tot staal van dichtbij zien. Via de groene laan voor de Oxystaalfabriek, loopt de route uiteindelijk het terrein af door het Tata Steel bos. Deze grond is in bezit van Tata Steel en grenst aan het Natura2000 duingebied. Via het bos loopt de route naar de duinen en vanuit de duinen eindigt de route uiteindelijk in Wijk aan Zee. Natuurlijk is het ook mogelijk om de route van Wijk aan Zee naar IJmuiden te lopen. Voor mijn afstuderen heb ik mijn opgave afgekaderd tot de Tatasteel zones: haven en de industrie. Het ontwerp is gericht op architectonische ingrepen en aanpassingen binnen deze twee gebieden. De vormgeving van het park bij de Oxystaalfabriek, de route door het bos, en de route in de duinen laat ik buiten beschouwing, omdat deze meer van landschappelijke aard zijn.

VANUIT DE HAVEN NAAR DE INDUSTRIE.

Zoals eerder uitgelegd is het Tata Steel terrein op te delen in verschillende zones. Om beter grip te krijgen op de verschillende zones met hun specifieke eigenschappen heb ik per zone een programma van eisen gemaakt. Deze stellen voorwaarden aan de route aan de hand van de omstandigheden van dit gebied.

PVE PER ZONE

Voor elk deelgebied is een apart PvE opgesteld waarin de volgende aspecten zijn opgenomen: 1) vormgeving van routing, 2) relatie tussen routing en directe omgeving, 3) programmaeisen vanuit gebruiker en omgeving. Het programma van eisen reageert op de analyse die per gebied is gemaakt en koppelt dit aan de behoefte van de gebruiker van de route.

2. HAVEN

ROUTE OVERBRUGT HOOGTE VERSCHILLEN ROUTE BESCHERMT EN FILTERT

ROUTE VOLGT GRONDSTOFFEN

ALLE BEWEGINGEN IN EEN GRID. GEEN DIAGONALE LIJNEN

CONTINU IN BEWEGING

3. PRODUCTIE

PROCESSEN STROMEN HIER LOS VAN ELKAAR

HET PROCES MAAKT EEN BOCHT (OOST-WEST > ZUID-NOORD)

ALLE ROUTES STIJGEN HIER: CLIMAX

+/- 25 METER STIJGEN OM UITZICHT TE HEBBEN OVER LAAN EN HAVEN

ERVARING VAN AFMETINGEN GEBOUWEN

PLEK WAAR KENNIS TOT UITING KOMT

HART VAN PROCES

4.

LAAN

AANSTURINGSCENTRA

OPEN EN GROEN

OPEN, MAAR TOCH GESCHEIDEN

IS

PLEK VAN ONTMOETING (BEZOEKERS EN MEDEWERKERS)

GEBIED STRAAT RUST UIT. ALLES VERTRAAGD

PVEVANLAANZONEOPDOORSNEDE

MAAIVELD IS BESCHIKBAAR

OXISTAALFABRIEK

WAND VAN HET PARK

PAUZE PARK

GRAS, SPOOR, WEGEN

ZICHTLIJNEN GEACCENTUEERD DOOR TREINSPOOR

ONTWERP STUDIES

route door 3 zones

BRUGDOOR3ZONESMETSPECIFIEKEIGENSCHAPPENOMOPTEREAGEREN

2. HAVEN

3. PRODUCTIE

4. LAAN

positie van de route positie van de route positie van de route

LOCATIEBRUG/BEZOEKERTENOPZICHTEVANBEZIENSWAARDIGHEDENPERZONE

2. HAVEN

3. PRODUCTIE 4. LAAN

1BRUGDOORTRANSITIEVANSTAAL

1 route door transitie van staal

2. HAVEN

3. PRODUCTIE

4. LAAN

CONFRONTATIE OMGEVING

ONTMOETING

zicht

ZICHT ENERVARINGBEZOEKER

2. HAVEN

3. PRODUCTIE 4. LAAN

VERDER KIJKEN

POSITIEGEBRUIKERS

positie gebruikers

2. HAVEN

3. PRODUCTIE

4. LAAN

WANDELTOERISTEN

FIETSTOERISTEN

DAGELIJKSEGEBRUIKERS

VERSCHILLENDEGEBRUIKERS

verschillendeverschillendegebruikersgebruikers verschillende gebruikers

2. HAVEN

3. PRODUCTIE 4. LAAN

brug ontwerp

De brug is onderdeel van het fabrieksterrein van Tata Steel. Dit is het centrale concept van mijn ontwerp. De totale route loopt van IJmuiden naar Wijk aan Zee, maar de brug start bij de poorten van Tata Steel en eindigt op het grasveld voor de Oxystaalfabriek. Dit gedeelte van de route overbrugt een deel van Tata Steel waar het maaiveld niet beschikbaar is en daarom verhoogd door het gebied gaat. Aan de hand van de voorgaande analyses en onderzoeken heb ik een brug ontworpen die het mogelijk maakt voor wandelaars en fietsers om het terrein van Tata Steel te doorkruizen. Deze 1750 meter lange brug is 100% van staal. Alle onderdelen zijn gebaseerd op de vormentaal, processen en principes die al voorkomen op het Tata Steel terrein.

De brug bestaat uit buizen en constructies die reageren en transformeren als reactie op de plek. Tijdens de route ontstaan hierdoor een aantal speciale plekken. Deze speciale plekken vormen de drager van de brug en worden in een aparte paragraaf beschreven en toegelicht. Om deze plekken goed te begrijpen zoom ik eerst verder in en licht de bouwstenen van de brug toe. Vervolgens de ‘specials’ en dan is het tijd om de brug zelf te beleven. Bij het hoofdstuk ‘Beleef het’ komen wij tijdens het doorlopen van de route opnieuw de boswachter, Tata Steel medewerkers, de Frisse Wind en de bioloog tegen.

TATA TOUR

DE ONDERDELEN

De brug is onderdeel van het fabrieksterrein van Tata Steel. De route is 100% van staal. Alle onderdelen zijn gebaseerd op de vormentaal en/ of de principes die al voorkomen op het Tata Steel terrein. Zoals het staal in de haven nog bestaat uit losse grondstoffen die allemaal hun eigen route hebben, zo zijn de fietsers en de wandelaars in het begin nog van elkaar gescheiden. Nadat de brug de grondstof overslag is overgestoken worden de buizen samengevoegd in een draagconstructie. Ze ontmoeten elkaar in bochten, door middel van noodtrappen en botsende stijgingen. Totdat de brug in de hoek van de hoogovens komt en de beide buizen definitief openbreken en er uitzicht ontstaat. Op deze hoogte versmelten de twee routes en haken zij aan en in elkaar. Versmolten daalt het fietspad en het wandelpad weer af naar het maaiveld waar het aanhaakt op de laan. Hier zal de wandelaar en de fietser tot rust komen in een parkachtige setting, waar Tata Steel medewerkers pauzeren en de dampende torpedo treinen langzaamaan aan hen voorbijtrekken.

De brug bestaat uit twee stalen buizen die gesegmenteerd zijn, zodat ze als een bouwpakket in elkaar gezet kunnen worden. De buizen worden ondersteund door stalen poten. De fietsbuis en de wandelbuis hebben beide een patroon van gaten met ieder zijn eigen logica. In de buizen ligt een wegdek waarop gefietst en gewandeld wordt. Om de brug ook in de avond te kunnen gebruiken is de verlichting ook ontworpen. De hierboven gearceerde woorden zal ik op de aankomende pagina’s toelichten.

IMPRESSIE:BINNENZIJDETATABRUG

DE BUIS

Er zijn diverse transportsystemen op het Tata Steel terrein te vinden. Enorme vrachtschepen varen de haven in met de benodigde grondstoffen om staal te maken. De grote hijskranen brengen de grondstoffen aan land. Graafmachines schuiven alles op hopen, grote grijpers brengen het vervolgens op transportbanden. Via de transportbanden belanden de grondstoffen in diverse fabrieken. Vanuit deze fabrieken stroomt het product door via transportbanden, over het spoor of door buizen.

De bezoeker van de Tata Tour moet het terrein doorkruizen en daarbij zoveel mogelijk van het proces van staal maken zien en/of ervaren. Daarbij moet de bezoeker beschermd worden tegen de gevaren op het terrein. Anderzijds moet Tata Steel ook beschermd worden voor de bezoekers; de route moet voorkomen dat bezoekers op onveilige plekken kunnen komen. De buis (en koker) is het enige transportsysteem van de staalfabriek die het product afschermt voor zijn omgeving. De buis biedt in essentie een op zichzelf staande ruimte die constructief gevormd wordt door 1 gebogen plaat. Stalen platen die hier op hoog tempo de fabriek uit rollen. Het staal buigt om de bezoeker heen en dekt hem daarmee af voor gevaren. Door zijn vorm geeft hij ook richting, naar twee zijden.

In mijn zoektocht naar de vormgeving van de brug ging het vooral over optillen, omhullen en beschermen. Het maaiveld is te gevaarlijk voor bezoekers. Zodra de route het terrein van Tata Steel binnen gaat moet het zich losmaken van de grond en transformeert de route in een constructie van een brug. Als we op het Tata Steel terrein kijken naar de grondstoffen die verplaatst worden over lange afstanden en op hoogte gebracht worden dan is dit door transportbanden en door stalen buizen. Als het een miniatuur bocht zou zijn zou de buis gebogen kunnen worden. Met buizen van 5 meter hoog gaat dat niet. De bocht bestaat uit rechte stukken die schuin zijn afgezaagd. De bochten bestaan dus uit aan elkaar gelaste segmenten die samen de juiste bochtstraal vormen.

Wandelen en fietsen door een stalen buis. Soms met uitzicht op het staalproces, maar altijd omringd door staal vindt de gebruiker zijn weg. Gebruikers worden ondergedompeld in een staalwereld. Het staal is te voelen, te ruiken, te zien en te horen. Het ruwe, onbehandelde staal met zijn bruine oxide laag geeft een rauwe, industriële look aan de route, waardoor hij opgaat in zijn omgeving.

IMPRESSIE:STALENBUISMETGATENENLADNADEN

CONSTRUCTIEVE OPZET

Een brug van 1750 meter van grote stalen buizen met een diameter van 3,5 en 5 meter heeft een ontwerp nodig dat uit onderdelen bestaat die vervoerbaar zijn. De stalen buizen zijn gemaakt van gevouwen staalplaten met een breedte van 2,5 meter. 5 stuks worden aan elkaar gelast door middel van een lasnaad aan de binnen- en buitenzijde. Deze buizen van 12,5 meter worden aan weerzijde voorzien van een flens. De buizen kunnen per schip vervoerd worden naar de havens van Tata Steel. Op locatie worden deze door middel van een hijskraan op zijn plek gehesen en met flensen aan elkaar gebout. Om de 50 meter wordt de buis bevestigt aan zijn poten. De flenzen zitten aan de binnenzijde van de buizen. De lasnaden en flensen geven de buis gelaagdheid die de lengte van de buis optisch segmenteert. Dit soort systemen en afmetingen worden ook geproduceerd voor de offshore

windmolens die vanuit IJmuiden op de Noordzee worden gerealiseerd. De SIF Group produceert vanaf de Maasvlakte in Rotterdam dit soort buizen. Door middel van een geautomatiseerd proces worden de stalenplaten gebogen tot enorme ringen die door computergestuurde lassystemen aan elkaar worden gezet. In delen worden deze dan per schip vervoerd naar de bouwlocatie. Op deze wijze zou deze brug ook opgebouwd kunnen worden. De buis wordt naar mate de route vordert, door steeds grotere cirkels geperforeerd. Vanaf het hoogtepunt verdwijnt de bovenzijde van de buis. Dit doet natuurlijk iets met de sterkte van de buis en daarom hebben de dragers van de roosters een dubbele functie. Deze H-balken verbinden de twee zijdes van de balk, zodat deze bij elkaar gehouden worden. Hierover valt meer te lezen in het wegdek hoofdstuk.

ROOSTER

AFBEELDING47: LASNAADBIJSTALENBUIS

AFBEELDING49:COMPUTERGESTUURDELASAPPARATENBIJSIF-GROUP

AFBEELDING48:FABRIEKWINDMOLENBUIZEN

AFBEELDING50:COMPUTERGESTUURDELASAPPARATENBIJSIF-GROUP

POTEN

POTEN

Om de buis op hoogte te brengen moet er een constructie komen die de buis draagt. Hiervoor ben ik op zoek gegaan naar buisleidingen die op hoogte getransporteerd worden. De opzet van de pijlers is gebaseerd op de constructie van de gasleidingen die door het Tata Steel gebied lopen. Deze buizen met een diameter van +/- 2,5 meter worden gedragen door stalen poten. Deze pijlers staan met kleine voet, wijdbeens verankerd op een betonnen voet. Het is net een man die zijn voeten stevig neerzet en met zijn armen omhoog de buis boven zijn hoofd tilt. Met slanke armen en benen en een stevige romp wordt de buis in de lucht gehouden. Door middel van een ring wordt de buis vastgehouden.

Met dit principe ben ik verder gaan ontwerpen. Mijn buizen zijn groter en gaan hoger door het gebied heen. De brug start aan de zuidzijde op het maaiveld en kruipt langzaam de hoogte in. In de eerste etappe lopen de fietsbuis en de wandelbuis naast elkaar. Daarna bevindt de wandelbuis zich boven de fietsbuis. De pijlers houden hier dus twee buizen vast. Later breekt de buis verder open en zijn het nog maar halfronde buizen die vastgehouden moeten worden. Vervolgens smelten de buizen samen en veranderen de pijlers ook mee.

We zitten nu op de 175 meter van de start van de fietsroute en de fietsers zijn inmiddels 6 meter gestegen en de wandelaar 4,5 meter. De buis wordt vastgehouden door ‘kleine’ stalenpootjes op een betonnen voet van 1,5 meter hoog. Constructief zou dit lager kunnen, maar op deze manier is het ook een aanrijdbeveiliging voor de grote machines die hier werken.

We zitten nu op de 425 meter van de start van de fietsroute en de fietsers zijn inmiddels 11 meter gestegen en de wandelaar 18,5 meter. De buizen zijn in de bocht samengevoegd tot een draagconstructie. Hierover valt meer te lezen in het volgende hoofdstuk over de specials. De fietsbuis is als het ware de buik van de man die zijn armen strekt om de wandelbuis boven zijn hoofd te tillen. De fietsbuis wordt omringd door een stalenplaat met diagonale lijnen die de krachtenafdracht helpen. De totale constructie heeft een hoogte van 22 meter.

We zitten nu op de het hoogste punt van de route en 1,4 kilometer van de start van de fietsroute. De fietsers zijn tot 20 meter gestegen en de wandelaar 26 meter. Om van het uitzicht te kunnen genieten zijn hier de buizen gehalveerd. Het wegdek is in beide buizen gestegen. Waar het eerst in de onderste kwart van de buis lag, ligt hij nu voorbij de middenlijn. Om de buis van extra stevigheid te voorzien is de ligger van het wegdek doorgebout aan de pijler. De totale constructie heeft een hoogte van 27 meter.

De route daalt nu richting de groene laan. We zitten nu op 1,5 kilometer van de start van de fietsroute en de fietsers zijn tot 16 meter gestegen en de wandelaar 20 meter. De buizen zijn hier ‘samengesmolten en vormen samen een soort van ‘achtje’. De pijler draagt de fietsbuis. De totale constructie heeft een hoogte van 21 meter.

We gaan bezig met dalen richting het maaiveld van de groene laan. De wandelbuis bevindt zich hier naast en aan de fietsbuis. We zitten nu op 1,65 meter van de start van de fietsroute en de fietsers en wandelaars zitten inmiddels weer op 11 meter boven de grond. De stalenplaat met diagonale lijnen vormt een mal rondom de buis. Door de vorm van de buizen is de staalconstructie hier ook breder. De totale constructie heeft een hoogte van 12,5 meter.

GATEN

Door middel van perforaties in de buis ontstaat er zicht op de omgeving. In het begin is er weinig zicht, de omgeving is hier te vervuilend. Langzaam opent de buis aan de zijde die zich afkeert van de haven. De gaten worden steeds wat groter. De gaten zitten steeds op dezelfde plekken, maar doordat ze groter worden en de buis rond is, vervormen de gaten. Eigenlijk zijn het kegels die door de buis heen steken. Elke 2,5 meter is er een kegelvormig gat waarbij de smalle zijde zich aan de vervuilende haven kant bevindt. Het patroon van gaten wordt om de 12,5 meter herhaald. De gaten vergroten van het wegdek af. Hierdoor blijft er altijd een veilige borstwering. De kegel is een verwijzing naar de kegelvormige vuurkolom die in de hoogoven gecreëerd wordt om het ijzererts vloeibaar te krijgen. De eerste 400 meters zijn de gaten gelijk en klein. Totdat de route de Kooksfabriek gepasseerd is en de buizen zijn samengevoegd in 1 constructie. Dan wordt de kegelvorm elke 50 meter aan de ‘schone zijde’ 10 centimeter breder. De havenzijde is altijd 250mm. Ter plaatse van de kookfabriek start de kegel met een diameter van 100mm. Elke 50 meter wordt dit groter zoals zichtbaar wordt op de afbeelding. Dit gaat door tot aan het punt dat de brug de havenstrook verlaat en beide zijde gelijkwaardig zijn. Hier groeit de sparing nog steeds, maar heeft het twee gelijke zijden. Dit gaat door tot het hoogtepunt waar de buis gehalveerd wordt en er een open route ontstaat. De gaatmakende kegels staan altijd haaks op de haven. Bij bochten ontstaan hierdoor vervreemde vormen. Op punten dat de fietsroute dicht bij de wandelroute komt vallen er ook gaten van de kogelvorm door de route van de fietsers. Bij de fietstunnel worden de fietsers begeleid door horizontale strepen. Rechthoekige gaten die in een ritme de fietsers leiden, zoals geverfde strepen dit normaliter op de weg doen. De strepen blijven altijd horizontaal, maar doordat de buis stijgt, komt de fietser steeds weer nieuwe strepen tegen en ervaart op deze manier extra dat hij stijgt. De gaten hebben een afmeting van 1000mm x 150mm. Op een aantal plekken in de route veranderen de gaten in woorden, zodat hiermee de plek van de route geduid kan worden. Op deze manier wordt de Kooksfabriek en de Pelletfabriek op de route aangegeven. Bij de entree staat er WIJK AAN ZEE 2,5 KM. En bij de uitgang richting IJmuiden staat er IJMUIDEN 2,5 KM. Is zo’n enorme verscheidenheid van gaten maakbaar? Het antwoord is ja. Bedrijven zoals de HGG-group uit Wieringerwerf gebruiken computergestuurde apparatuur om gaten in buizen te maken van groot formaat. Het geautomatiseerde lasapparaat kan alle mogelijke vormen uit het staal snijden.

BUISAANHETEINDEVANDEHAVENZONE.KEGELGATINROOD

IMPRESSIE:UITZICHTVANUITDEBUISOPDEGASOMETER

IMPRESSIE:DIVERSEGATENINDEBUIS.

ROOSTERS EN WEGDEK

BOUTVERBIDING FLENS

FLENS

DEJO ROOSTER BOUTVERBINDING

H-BALK TBV OPLEGGING ROOSTERS

Om de buizen goed begaanbaar te maken voor fietsers en wandelaars moet er een wegdek in de buizen komen. Het wegdek van de wandelaars heeft een breedte van 2,5 meter. Wandelaars kunnen elkaar goed passeren en er is genoeg breedte om af en toe te stoppen om door een van de gaten van het uitzicht te genieten. Om de vorm van de buis goed te kunnen blijven ervaren heb ik ervoor gekozen om een transparante vloer te maken. Hierdoor is het ook mogelijk om de gaten die onder de wandelroute zitten te ervaren. Het wegdek bestaat uit DEJO roosters met een antislip profilering die ook veel gebruikt wordt in de (offshore) industrie. De roosters hebben een afmeting van 2,5 x 2,5 meter. Deze rusten op constructieve stalen H-balken die in het hart van een gebogen staalplaat van 2,5 meter is bevestigd (zie afbeelding bij detail).

Het wegdek voor de fietsers heeft een breedte van 3 meter met aan beide zijden een uitwijkmogelijkheid van 50 centimeter. Dit wegdek bestaat uit staalplaten van 4 meter x 2,5 meter. Over de breedte van het fietspad is een laag granulaat aangebracht die het geschikt maakt om zonder slipgevaar onbezorgd over te fietsen. Het heeft dezelfde constructieve ondersteuning als in de wandelbuis.

VERLICHTING

De brug is onderdeel van een openbare route en zal dus ook in de nacht gebruikt kunnen worden. Verlichting is essentieel om de wandelaars en fietsers veilig gebruik van de brug te kunnen laten maken. De bestaande verlichting op het Tata Steel terrein bestaat voornamelijk ook grote schijnwerpers die grote stukken werkterrein verlichten. Ook zijn er kleine punt lichtjes op schoorstenen en hijskranen. Dit alles geeft een gloed aan het terrein.

In de verbinding van de flensen wordt er door middel van afstandhouders ruimte gecreëerd voor verlichting. In een oranje matkleurige behuizing straalt het licht in egale lijnen naar binnen en naar buiten. Om de 50 meter is er een lichtpunt die het fietspad en voetpad belicht. Doordat de vorm en de ritmiek van de verlichting anders is dan de rest van de verlichting is het mogelijk om de brug van een afstand te onderscheiden.

SCHETS:POSITIEVANVERLICHTINGTUSSENFLENZEN

IMPRESSIE:VERLICHTINGOPHETFIETSPAD

IMPRESSIE:BRUGINHETDONKER

IMPRESSIE:VERLICHTINGOPHETWANDELPAD

IMPRESSIE:BRUGINHETDONKER

IMPRESSIE:BRUGDOORTATASTEELTERREININHETDONKER

BRUG PRODUCTIE

De brug is onderdeel van het fabrieksterrein van Tata Steel. De route is 100% van staal. In totaal is er 3,26 miljoen kilo staal nodig om de brug te realiseren. Dit lijkt een heel erg veel, maar Tata Steel IJmuiden produceert 7 miljoen ton staal per jaar. (europe, 2024) De productie van de brug is dus 0,046% van de jaarlijkse productie. In andere woorden: Tata Steel IJmuiden produceert deze brug in 4 uur.

Afgelopen jaar stootte Tata Steel IJmuiden 8,5 miljoen ton kilo Co2 uit. (NU.nl, tata steel blijft grootste co2 uitstoter, 2024) Tijdens de productie van de brug zal de fabriek zo’n 3,9 miljoen kilo Co2 uit. Dit staat gelijk aan de CO2 voetafdruk van 236 gemiddelde Nederlanders in een jaar (<10% van de inwoners van Wijk aan Zee) (cbs, 2024). Het is net zoveel CO2 uitstoot als dat van 975 koeien in een jaar tijd.

DE SPECIALS

De route verbindt een begin- en een eindpunt, maar er is ondertussen zo veel meer. Door zijn omgeving wordt de tocht interessant en zullen er mensen gebruik van willen maken. De omgeving is de drager van de route. Zonder de sluizen was er geen oversteek van het Noordzeekanaal.

Ditzelfde geldt voor de Tata Brug. De brug wordt interessant doordat hij een nieuwe omgeving presenteert. De brug maakt het mogelijk om deze omgeving te doorkruizen. Tijdens de tocht over de brug komen bezoekers een aantal ‘specials’ tegen. Speciale plekken die samen een drager zijn voor de Tata Brug. Plekken die een speciale functie hebben voor de brug en/of de gebruiker.

Als men de brug van IJmuiden naar Wijk aan Zee loopt komt men de volgende ‘specials’ tegen: entree, kijkbuizen, bocht, noodtrappen, expansie, ontmoeting, hoogtepunt, daling en versmelten. Op de volgende pagina’s ga ik deze specials in deze volgorde toelichten.

DALING

VERSMELTEN

ONTMOETING

HOOGTEPUNT

FIETS ENTREE

IMPRESSIE:ENTREEFIETSBRUG

De wandel- en fietsroute start bij de sluizen aan de zuidzijde van het Tata Steel terrein. De route volgt het proces van de grondstoffen tot staal.

De route van IJmuiden naar Wijk aan Zee bereikt na het oversteken van de sluizen het afgeschermde terrein van Tata Steel. Aan de Noordersluisweg ligt de entree. Zoals het staal in de haven nog bestaat uit losse grondstoffen die allemaal hun eigen route hebben, zo zijn de fietsers en de wandelaars hier ook nog van elkaar gescheiden. Beide hebben hun eigen constructie en stijglogica.

De fietsers bewegen in een stalenbuis met een diameter van 5 meter. Hierdoor past er een tweebaans fietspad in de buis. De buis stijgt nooit meer dan 3 graden, conform de regelgeving bij het aanleggen van bruggen. Hierdoor is het voor een breed publiek mogelijk om de brug te gebruiken. De radius van een bocht is altijd groter dan 15 meter, zodat er op snelheid door de buis bewogen kan worden.

Vanaf de Noordersluisweg opent de buis, alsof er een enorme loper uitligt voor de fietsers. In de eerste 60 meters van de brug zitten er 3 gaten, die steeds kleiner worden. De ogen van de fietser kunnen hierdoor wennen aan minder licht op zijn pad. De buis loopt langzaam omhoog om het hoger liggende terrein van Tata Steel te bereiken. Het stijgt verder, want achter de hekken van Tata Steel is er treinverkeer wat overstegen moet worden. Met een flauwe bocht draait de brug, zodat hij parallel aan de wandelbrug komt te liggen.

WANDEL ENTREE

LANGSDOORSNEDE DOOR WANDELROUTE: ENTREE TOT HOEK (1:200)

DOORSNEDE:ENTREEWANDELBRUG

Haaks op de stoep van de Noordersluisweg loopt er een pad van roosters naar een stalen kolom. Onder in de kolom is een groot rond gat, dat de entree vormt. In de kolom zijn langs de wand stalen treden aanwezig die bezoekers naar boven brengen. De treden zijn met stalen bouten bevestigt aan de kolom. Bovenaan de trap is opnieuw een groot gat dat uitzicht biedt op het Noordzeekanaal met zijn sluizen. De route vervolgt zich, de buis in.

KIJKBUIZEN

Het eerste deel van de route is donkerder. Kleine gaten aan beide zijden bieden genoeg licht, maar er is weinig uitzicht. Dan komen de wandelaars vier buizen tegen die uit de wanden van buis steken. Deze vier buizen bieden zicht op het Noordzeekanaal, het water waardoor deze plek ontstaan is. Bij mooi weer is de skyline van Amsterdam zichtbaar, de stad die in 1850 onbereikbaar was geworden.

De tweede buis biedt zicht op de haven van Tata Steel waar door grote hijskranen de bulkschepen worden gelost.

Daarna loopt de wandelaar de trap op en komt de derde en vierde buis tegen die beide gericht zijn op het sluizencomplex van het Noordzeekanaal. Vanaf deze hoogte overziet de wandelaar de geschiedenis van deze waterwerken die nodig zijn om het water te bedwingen. Door de ene buis zijn de nieuwe sluizen en de uitvarende schepen te zien. Bij de andere buis zien we de schepen de zee opvaren en zien we op de achtergrond de Noordzee liggen.

IMPRESSIE:KIJKBUIZENVANAFDEBUITENKANT

BOCHT

De route gaat verder en steekt de overslag met kolen over. Het volgt de bewegingspatronen van de grondstoffen. Vanaf de boot, via een hijskraan, de overslag gaat het in een rechte lijn de kade op. Vanaf daar leggen graafmachines de grondstoffen op lopende banden die parallel aan de kade liggen. Op ditzelfde punt maakt de brug een bocht naar links en vervolgt zijn route richting de sinter- en pellet fabrieken. Deze bocht bevindt zicht dichtbij de veelbesproken Kooksfabriek 2. Deze fabriek is zeer vervuilend en stoot met enige regelmaat schadelijke stoffen uit. De staalfabriek krijgt regelmatig dwangsommen opgelegd voor de uitstoot en de provincie dreigde vorig jaar al dat de vergunning ingetrokken zou kunnen worden als de situatie niet verbetert. (Emma Wesseling, 2024). In de diagonale buis zijn traptreden gezaagd en gevouwen in de ronding van de buis. Deze versmalling zorgt ervoor dat men hier de route alleen naar boven moet maken. Omhoogkijkend ziet met opnieuw een insectenoog met daarachter een schone lucht?

Door de open optredes van de trap is de fietsbuis zichtbaar.

De fabriek, die ‘cokes’ produceert - brandstof voor de rest van de fabriek, is een essentieel onderdeel van de fabriek en mag dus niet ontbreken in de route. Volgens de laatste berichten zal Tata Steel deze fabriek uiterlijk in 2029 sluiten. Deze stalen brug kan de lucht niet filteren, maar om de bezoeker duiding te geven wat hier gaande is en een speciaal uitzicht te bieden zijn de uiteinden van de buizen in de wandelbocht vormgegeven als een filter. Deze drie uiteinden bestaan uit 96 buizen van 323 millimeter diameter. De buitenste buizen hebben een lengte van 1000 millimeter, terwijl de middelste maar 250 millimeter lang zijn. Dit versterkt een vertekenend beeld in de benadering van de bocht.

De fietsers hebben een lichte stijging als zij de overslag oversteken. Vlak voor de bocht ontstaat er door dit nieuwe hoogteverschil extra streepjes lijn in de buis, zodat de route nu door 4 lijnen begeleid wordt. Twee lijnen langs de onderzijde en twee lijnen aan de bovenzijde. De lijnen begeleiden de fietser door de bocht heen. Na de bocht worden de lijnen woorden en staat er heel groot: KOOKSFABRIEK in de buis geschreven.

NOODTRAPPEN

Op de brug komt men 2 noodtrappen tegen die de fietsbuis en de wandelbuis met elkaar verbindt door middel van een stalen trap. De trap heeft een pragmatische vormgeving die aansluit op de noodtrappen die bij Tata Steel gebruikt worden. Door een rechthoekige uitsnede in de fietsbrug steekt de trap in de buis. Langs de zijkant van de buis loopt de trap omhoog. De noodtrap snijdt door de bovenzijde van de fietsbrug naar de andere zijde te gaan. Bij de ene noodtrap gebeurt dit haaks op de fietsbrug en bij de andere noodtrap langs een schuine lijn. Door deze sneden wordt er opnieuw een ontmoeting tussen verschillende gebruikers gearrangeerd. Daarna stijgt de buis totdat hij aan kan sluiten op de wandelbuis. Hiervoor is er een grote ronde opening in de buis gemaakt.

NOODTRAP

NOODTRAP

IMPRESSIE:HALVERWEGENOODTRAP

IMPRESSIE:ENTREENOODTRAPVANAFWANDELBRUG

IMPRESSIE:ENTREENOODTRAPVANAFFIETSBRUG

EXPANSIE

IMPRESSIE:EXPANSIEVANAFBUITENZIJDE

Staal zet uit en heeft ruimte nodig. Natuurlijk wordt dit grotendeels opgevangen in de aansluitingen van de flensen, maar om de werking van het staal ook zichtbaar te maken voor de wandelaars en fietsers is dit ook uitvergroot op twee plekken in de buis. Halverwege het lange buizenstelsel in de haven en in de bocht wanneer de brug het havengebied verlaat.

Bij de eerste expansie in de wandelbrug heeft de wandelbuis een open einde. Naast de buis ligt een nieuwe buis op een poot en deze buis wordt door middel van 2 kleine buizen verbonden aan de brug. De grote gaten staan in lijn met de gashouder.

Bij de tweede expansie maakt de route een bocht om de haven uit te gaan en de Sinterfabriek te ontwijken. De wandelbrug scheert vlak langs de fabriek en bezoekers kunnen de fabriek bijna aanraken. Aan het einde van deze buis is weer een kleinere buis die de transfer naar de rest van de brug mogelijk maakt. Deze kleine buis ligt diagonaal in de route, hierdoor ontstaan er ook vreemde vormen in de buis, omdat de kegels nog steeds vanaf dezelfde kant komen. Voor de fietsers wordt deze S-bocht begeleid door de horizontale strepen.

DOORSNEDE:EXPANSIE

EXPANSIE

EXPANSIE

DOORSNEDE:TWEEDEEXPANSIE

AANZICHT:TWEEDEEXPANSIE

IMPRESSIE:TWEEDEEXPANSIEVANBUITEN

IMPRESSIE:TWEEDEEXPANSIEVANUITFIETSBRUG

ONTMOETING

ONTMOETING

De brug begint weer te stijgen en heeft hoogte nodig om over de fabrieken heen te komen. Wandelaars en fietsers hebben beide een andere manier van stijgen. De fietsers stijgen met drie procent en klimmen gestaag naar de nodige hoogte, dit is een klim van zeven en een halve meter. De wandelaars treffen een verticale buis met daarin een trap die hen naar de juiste hoogte brengt. De verticale lijnen verdwijnen in de vloer waar een nieuwe lijn op een nieuwe hoogte begint. De route van de fietsers blijkt al meer te zijn gestegen dan de wandelbrug en er vindt een ontmoeting plaats tussen fietsers en wandelaars. Het Dejo rooster van de wandelaars wordt zichtbaar in de fietstunnel. Ronde gaten die bedoeld zijn voor de wandelbrug zijn nu ook in de fietsbrug aanwezig. De verticale buis met de trap drukt ook door de fietsbrug heen.

Dit alles vindt plaats ter hoogte van de Sinterfabriek. Een fabriek waar ijzererst versmolten wordt tot sinterkorrel. Samengesmolten brokjes ijzererts die groot genoeg zijn voor het proces in de hoogovens.

HOOGTEPUNT

De route gaat verder en de gaten worden groter. Er ontstaat steeds meer zicht op de haven, op de overslag, op de Sinterfabriek en in de verte de hoogovens. Dan verdwijnt ook het dak van de fiets- en de wandelroute. Het hoogtepunt is bereikt. De wandelaars lopen nu 26 meter boven de grond, precies genoeg om over de overslag de monding van het Noordzeekanaal te zien liggen. Om de route verder te overzien en de Oxystaalfabriek te zien staan. Hoog genoeg om te beseffen dat, ondanks deze enorme klim, de wandelaar nog lang niet over de fabrieken heen zal kunnen kijken. Sterker nog, grote transportkanalen van de Sinterfabriek hangen boven de route. Op dit punt heeft de wandelaar de kans om de omgeving en het Tata Steel terrein goed te bekijken.

De fietser bevindt zich onder de wandelaar op 20 meter hoogte en kan vanaf dit punt ook heel veel zien. Om de fietser de mogelijkheid te geven om ook op hoogte

te komen en even af te kunnen stappen, hangt er na de bocht een grote verticale buis. In deze buis is het voor de fietser mogelijk om zijn fiets te parkeren en via een trap het 360 graden plateau te betreden. Fietswielen kunnen in een gleuf in de buis vastgezet worden. De traptreden zijn gebogen staalplaten die met bouten aan de buis vastzitten. Bovenin deze buis kunnen de fietsers en de wandelaars in alle rust en ruimte genieten van het uitzicht.

De rand van de enorme buis, met een diameter van 11 meter, is omgebogen zodat er een lessenaar ontstaat. Hierin zijn verklaringen van het uitzicht gegrafeerd. Op sommige plekken zijn nieuwe plaatjes op de lessenaar geschroefd. Die wijzen naar nieuwe fabrieken, zoals de nieuwe DRI-centrale en de elektrische ovens. Sommige gegrafeerde verwijzingen wijzen naar lege velden, zoals die van de Kooksfabriek 2, die vorig jaar gesloopt is.

HOOGTEPUNT

KAART:LOCATIEHOOGTEPUNT

IMPRESSIE:OPGANGNAARBOCHTENHOOGTEPUNTBIJWANDELBRUG

IMPRESSIE:VANAFHOOGTEPUNTBIJWANDELBRUG

IMPRESSIE:FIETSENSTALLINGOP HOOGTEPUNTBIJFIETSBRUG

DOORSNEDE:HOOGTEPUNT

AANZICHT:HOOGTEPUNT

DALING

De brug gaat verder in de richting van de laan die langs de oxistaalfabriek loopt en is dan gesitueerd tussen de pelletfabriek en de hoogovens. Hier worden alle grondstoffen om hoogte gebracht en samengevoegd om hun werk te doen in de hoogovens.

Vanaf het platform in de buis wandelen de bezoekers verder totdat ze bij een kleine verticale buis komen, waarin men via een trap daalt en de route vervolgt in een nieuwe buis die versmolten lijkt met die van de fietsbuis. Nu dalen ze samen af.

Vanaf het hoogtepunt fietst de bezoeker richting de volgende buis, waarnaar hij boven opeens wandelaars kan zien lopen op Dejo roosters. De wandelaars, die tijdens de rest van de route veelal onzichtbaar waren voor de fietsers, kunnen elkaar nu zien.

DALING

DOORSNEDE:DALING

VERSMELTEN

De brug gaat verder in de richting van de laan die zich langs de Oxystaalfabriek uitstrekt en bevind zich inmiddels voor de hoogovens. De plek waar de grondstoffen uit de haven zijn samenkomen en waar ijzererts veranderd in vloeibaar ijzer. De buis van de wandelaar maakt een knik en daalt via een trap af zodat hij naast de buis van de fietsers komt te liggen. De zijkanten van de twee halve buizen raken elkaar en gezamenlijk dalen ze het laatste deel af naar maaiveld. IMPRESSIE:VERSMELTEN

IMPRESSIE:VANAFFIETSBRUG,KNIKINWANDELBRUG

IMPRESSIE:VANAFWANDELBRUG,KNIKINWANDELBRUG

VERSMELTEN

DOORSNEDE:VERSMELTEN

AANZICHT:VERSMELTEN

DOORSNEDE:VERSMELTEN

AANZICHT:VERSMELTEN

Beleef het

Alle onderdelen en ‘speciale plekken’ zijn nu beschreven. Nu wordt het tijd om de route te doorlopen. Eerst gaan we per fiets en daarna nemen we de wandelroute. Op deze route komen we ‘oude bekenden’ tegen, namelijk: de Tata Steel medewerkers, de bioloog, de boswachter, de Frisse Wind en de citymarketeer. Zij geven vanuit hun perspectief uiting aan hun ervaring op deze brug.

FIETSEN

CITYMARKETEER:“EENPRACHTIGEPLEKOMTOERISTENMEETELOKKEN”

FIETSEN

BOSWACHTER:““DEZEBRUGHERINNERTMEAANDEWAARDEVANONZEONGEREPTE NATUUR”

FIETSEN

BIOLOOG:“HIERFIETSIKDUSLANGSDIEVERVUILENDEFABRIEK!”

FIETSEN

FRISSEWIND:“VANAFDETRAPHEBIKGOEDZICHTOPDEVERVUILENDE”KOOKSFABRIEK2”

FIETSEN

TATASTEELMEDEWERKER:“ALSIKOVERDEZEBRUGFIETS,VOELIKDEENERGIEVANONS TEAMENDETOEWIJDINGDIEWEELKEDAGINONSWERKSTEKEN.SAMENCREËRENWEIETS DATSTERKERISDANSTAAL.”

FIETSEN

CITYMARKETEER:“INDEZEBRUGZIEIKDETOEKOMSTVANONZESTAD.TATASTEELISEEN SYMBOOLVANINNOVATIEENSAMENWERKING,ENDATINSPIREERTONSALLEMAAL.”

FIETSEN

FIETSEN

FIETSEN

BOSWACHTER:“HIEROPDEBRUGVOELIKDENOODZAAKOMONZEDUINENENBOSSENTE BESCHERMENTEGENVERVUILING.”

FIETSEN

FIETSEN

TATASTEELMEDEWERKER:“PRACHTIG!IKZIEDEOXISTAALFABRIEKAL!”

WANDEL

WANDEL

TATASTEELMEDEWERKER:“TIJDOMDEFABRIEKEENSVANUITEENANDERPERSPECTIEFTE BEKIJKEN”

WANDEL

CITYMARKETEER:“ALSIKOVERDEZEBRUGLOOP,ZIEIKDEKRACHTVANONZEINDUSTRIEEN DEMOGELIJKHEDENDIEVOORONSLIGGEN.TATASTEELISEENESSENTIEELONDERDEELVAN ONZEIDENTITEITENTOEKOMST.”

WANDEL

WANDEL

FRISSEWIND“HEBIKNOUMIJNMOOIEJURKAANGETROKKENOMDOORDEZEVIEZETUNNELTELOPEN?”

WANDEL

TATASTEELMEDEWERKER:“METMOOIWEERZOUJEAMSTERDAMKUNNENZIEN”

WANDEL

FRISSEWIND:“TERWIJLIKHIERSTAENUITKIJKOVERHETTATASTEELTERREIN,VOELIKDE URGENTIEVANONZEMISSIESTERKERDANOOIT.DELUCHTDIEWEINADEMEN,DEGROND WAAROPWESTAAN,ALLESMOETSCHOONENVEILIGZIJNVOORONSENDEGENERATIESNA ONS.DITISNIETALLEENEENSTRIJDVOOREENGEZONDEREOMGEVING,MAARVOOREEN RECHTVAARDIGETOEKOMST.”

WANDEL

FRISSEWIND:“MAARHETISWELEENPRACHTIGUITZICHT!”

WANDEL

WANDEL

TATASTEELMEDEWERKER:“ELKESTAPHIERHERINNERTMEAANDEKRACHTVANONS VAKMANSCHAP.DEKOOKSFABRIEKISNIETALLEENEENPLEKVANPRODUCTIE,MAAROOK VANTROTSENGESCHIEDENIS.”

WANDEL

WANDEL

TATASTEELMEDEWERKER:“KIJK,INDIEFABRIEKHEEFTJOUWOPAENOVERGROOTOPANOGGEWERKT”

WANDEL

WANDEL

FAMILIEVANTATAMEDEWERKER:“EVENEENSELFIEMETPAPA’SZIJNWERKPLEK”

WANDEL

FRISSEWIND:“ELKESTAPHIERVERSTERKTONZEINZETVOOREENSCHONELEEFOMGEVING.”

WANDEL

WANDEL

FRISSEWIND:“KIJKHIERKOMTALDATZWARTESTOFVANDAANWATINJULLIESPEELTUINLIGT”

WANDEL

BIOLOOG:“WATEENVERSCHIKKELIJKETOCHT,WANNEERBENIKEINDELIJKBIJDEDUINEN?”

WANDEL

WANDEL

CITYMARKETEER:“EENUNIEKEERVARINGENEENEXTRATOERISTENTREKKERVOORDEREGIO”

WANDEL

CITYMARKETEER:“OPDEZEHELDEREDAGKANIKMIJNHUISINIJMUIDENZIEN”

WANDEL

FRISSEWIND:“JAJONGEN,NATUURLIJKZIJNDIEHIJSKRANENMOOI,MAARALSJIJHIEROUDWILTWORDEN

WANDEL

WANDEL

BOSWACHTER:“VANAFDEZEBRUGZIEIKHOETATASTEELWERKTAANEENSCHONERE TOEKOMST,METINNOVATIEVEOPLOSSINGENVOOREENBETEREBALANSTUSSENINDUSTRIE ENNATUUR.”

WANDEL

TATAMEDEWERKER:“DATZIJNDEHOOGOVENSDIEZEBINNENKORTGAANSLUITEN.WATEENKLUS!”

WANDEL

BOSWACHTER:“EVENEENSELFIE,ACHTERDIEFABRIEKENLIGGENMIJNDUINEN”

WANDEL

BIOLOOG:“TERWIJLIKOVERDEZEBRUGGA,ZIEIKDESPORENVANINDUSTRIEOPONZE OMGEVING.HETISEENHERINNERINGDATWEZORGVULDIGMOETENOMGAANMETONZE NATUURLIJKEHULPBRONNEN,VOORDATHETTELAATIS.”

CONCLUSIE

In dit onderzoek is gezocht naar een antwoord op de vraag: Hoe kan de verbinding tussen Tata Steel en haar omgeving worden versterkt door ruimtelijk-architectonisch ontwerpingrepen?

Door middel van gesprekken met diverse partijen over Tata Steel kwam ik erachter dat Tata vanuit een waaier aan gezichtspunten kan worden bekeken, elk met andere afwegingskaders en conclusies. Gezamenlijk schetst het een beeld van de complexiteit van de relatie tussen Tata Steel en zijn omgeving.

Hoe de verhoudingen zijn ontstaan en zijn gegroeid wordt duidelijk door de analyses en onderzoeken naar vroeger en nu. Het bedrijf is al lang onderdeel van deze regio en zijn geschiedenis is nauw verweven met het ontstaan van het Noordzeekanaal. Inmiddels is het een enorm bedrijf dat klem ligt tussen de duinen en woonwijken. De grote schaal van het bedrijf staat in contrast met bijvoorbeeld het dorp Wijk aan Zee.

In het proces van ijzererts naar staal worden de ijzermoleculen gescheiden van oxides. Dit gebeurt nu nog met kolen. Het zijn ingenieuze systemen die het mogelijk maken staal te maken. Nog groter is de transformatie van Tata Steel om zijn fabriek om te bouwen naar een systeem op waterstof. Tata Steel praat hier wel over, maar voor zijn omgeving is er niks van zichtbaar. Ondertussen wordt de roep uit de omgeving om delen van de fabriek te sluiten luider en de controle door de omgevingsdienst strenger.

De route die ik in dit afstudeerverslag presenteer verbindt IJmuiden met Wijk aan Zee. Wandelaars en fietsers krijgen een unieke inkijk op het terrein van Tata Steel vanuit een brug die het proces van staal maken volgt. De verschijningsvorm en materialisatie van de brug sluit aan bij de staalfabriek. Hierdoor ervaren de gebruikers dat zij ‘onderdeel zijn’ van de fabriek. De brug start bij de haven en loopt via de productielijnen naar de Oxystaalfabriek. Hier loopt de route verder via landschappelijke ingrepen via de duinen naar Wijk aan Zee.

Door de omgeving inzicht te geven in het staalbedrijf zal er meer begrip kunnen komen voor het staalbedrijf. En andersom: doordat Tata Steel zijn deuren opent voor de omgeving, zal hij zijn groene beloftes moeten waarmaken.

nawoord

In het vak ‘voorbereiden afstuderen’ heb ik mij de vraag gesteld: waar wil ik mijn laatste jaar op de academie van bouwkunst mee bezighouden? De studieprojecten waar ik het meeste energie uithaalde, waren de projecten met een maatschappelijke relevantie. Zo kwam ik op twee ideeën: het herbestemmen van Lelystad Airport of iets met Tata Steel. Dit maakt meteen wel duidelijk dat ik graag op een grote schaal acteer.

Uiteindelijk viel de keuze op Tata Steel en na research was mijn plan om een klimaatklooster in de duinen naast Tata Steel te ontwerpen. Dit plan werd mij sterk afgeraden door de opleiding en daarom ging ik verder zoeken en werden het vakantieverblijven voor aandeelhouders van Tata Steel. Ik werd op dit moment sterk geleid door de nieuwsberichten die ik over Tata Steel las en die focuste vooral op de vervuiling en overlast die de fabriek veroorzaakte. Desalniettemin ben ik gestart met mijn afstudeeropgave.

Bij mijn onderzoek heb ik veel artikelen gelezen over de verduurzamingsplannen van Tata Steel.

Bij Tata Steel kreeg ik een rondleiding en een lezing over de groene transitie. Daarnaast ging ik in gesprek met partijen uit de omgeving. Hierna ben ik verder gaan uitzoomen en heb ik de hele regio geanalyseerd. Hierdoor kon ikzelf ook meer afstand nemen van de vele meningen die er zijn.

Op hetzelfde moment waren er een aantal gebeurtenissen in het nieuws waarbij mensen, al voordat zij voor de rechter verschenen, veroordeeld werden door de (social) media. Er was geen inhoudelijk debat, maar vooral modder gooien en sensatie. Deze tendens zag ik ook steeds meer terug in de items over Tata Steel.

In de discussie na mijn derde schouw werd mij de vraag gesteld waar ik mij positioneer ten opzichte van Tata Steel. “Jij bent echt de enige hier die voor deze vervuilende staalfabriek wilt werken”. Mijn brug is geen paradepaardje voor Tata Steel, maar een zoektocht om verschillen te overbruggen.

Om verbinding te zoeken in plaats van akkoord te gaan met polarisatie.

Het ontwerpen van de brug ging niet vanzelf. Ik heb veel dingen geprobeerd en mogelijkheden onderzocht. Totdat ik mijzelf de vraag stelde “Wat wil je zelf nou eigenlijk?” liet ik mij door veel onderzoekjes, meningen en ideeën leiden. Ik ben door mijn afstuderen beter naar mijzelf gaan luisteren.

Door dit afstuderen moest ik niet alleen kritisch kijken naar mijn werk als ontwerper, maar ook naar mijzelf als beroepsoefenaar. De schaal in mijn afstuderen is eerder stedenbouwkundig en landschappelijk. In mijn toekomst als architect zou ik ook graag op deze grotere schaal actief zijn.

BRONnen

BOEKEN

VANDERWOUD,A.(2006).EENNIEUWEWERELD:HETONTSTAANVANHETMODERNENEDERLAND SLUITER,S.(2023).DESTAALWOESTIJN:VERANDERINGVANEENLANDSCHAP,VANHOOGOVENSTOTTATA:EENGESCHIEDENIS.

BOUWENS,B.,DANKERS,J.,VANMIL,Y.,RUTTE,R.,SLUYTERMAN,K.,VERHEULJ.(2018).DOORSTAALGEDREVEN:VANHOOGOVENSTOTTATASTEEL1918–2018.

WEBSITES

- EMMAWESSELING.(2024,JULI15).TATASTEELPRESENTEERTMETKLEINEAANPASSINGENNUTOCHECHT‘GROENSTAAL’BIJMINISTERIE.OPGEHAALDVAN

NHNIEUWS.NL:

https://www.nhnieuws.nl/nieuws/327154/tata-steel-presenteert-met-kleine-aanpassingen-nu-toch-echt-groen-staal-bij-ministerie

- FRISSEWIND.(2024,0621).OVERDEZEACTIE.OPGEHAALDVANSPOTDEGIFWOLK:

https://spotdegifwolk.nl/pagina/over-deze-actie

- HUMAN.(2024,0516).2DOCSTAAL.OPGEHAALDVAN2DOC.NL:

https://www.2doc.nl/documentaires/2024/03/staal.html

- NOS.(2022,AUGUSTUS10).NOS.NL.OPGEHAALDVANNOS.NL:

https://nos.nl/regio/noord-holland/artikel/294538-de-duinen-verstikken-en-tata-steel-krijgt-de-schuld-de-provincie-moet-eens-lef-tonen

- NOS.NL.(2024,0516).DEDUINENVERSTIKKENENTATASTEELKRIJGTDESCHULD:“DEPROVINCIEMOETEENSLEFTONEN”.

https://nos.nl/regio/noord-holland/artikel/294538-de-duinen-verstikken-en-tata-steel-krijgt-de-schuld-de-provincie-moet-eens-lef-tonen

- RIVM.(2024,0516).DIRECTERELATIETUSSENUITSTOOTTATASTEELENHINDERENKANSOPZIEKTE.OPGEHAALDVANRIVM:

OPGEHAALDVANNOS.NL:

https://www.rivm.nl/nieuws/directe-relatie-tussen-uitstoot-tata-steel-en-hinder-en-kans-op-ziekte#:~:text=Het%20RIVM%20heeft%20berekend%20dat,te%20schrijven%20aan%20 deze%20uitstoot.

- RTL.(2023,APRIL2).RTLECONOMIE.OPGEHAALDVAN:

https://www.rtl.nl/economie/bedrijven/artikel/5431358/tata-steel-filter-flatgebouw-minder-uitstoot-staalfabriek

- RTL.(2023,APRIL2).RTLECONOMIE.OPGEHAALDVAN:

https://www.rtl.nl/economie/bedrijven/artikel/5431358/tata-steel-filter-flatgebouw-minder-uitstoot-staalfabriek - STEEL,T.(2024,0621).BES6001ENLCA.OPGEHAALDVANTATASTEELEUROPE:

https://www.tatasteeleurope.com/nl/bouw/blog-nieuws/blog/bes-6001-en-lcaSteel,T.(2024,0516).

- GROENSTAAL-PLAN.OPGEHAALDVANTATASTEELNEDERLAND.COM:

https://www.tatasteelnederland.com/groen-staal-en-duurzaamheid/CO2-neutraal-staal#:~:text=Wat%20is%20groen%20staal%3F,een%20CO2%2Dneutrale%20staalproducent.

CONF.APANORMEN

- STEEL,T.(2024,0621).ONTSTOFFINGSINSTALLATIEBIJPELLETFABRIEKINBEDRIJFGESTELD.OPGEHAALDVANTATASTEELNEDERLAND:

https://www.tatasteelnederland.com/nieuws/ontstoffingsinstallatie-bij-pelletfabriek-afgerond - STEEL,T.(2024,05016).TATASTEELNEDERLAND.COM.OPGEHAALDVANMILIEUENLEEFOMGEVING:

https://www.tatasteelnederland.com/milieu-en-leefomgeving - TATASTEELNEDERLAND.(2024,APRIL02).TATASTEELNEDERLAND.OPGEHAALDVAN:

https://www.tatasteelnederland.com/Over-ons/tata-steel-ijmuiden#:~:text=Zo%20zorgen%20wij%20voor%20ongeveer,47.000%20indirect%20en%2028.000%20afgeleid. - TIPWIJKAANZEE.(2024,0621).HISTORIEENBEZIENSWAARDIGHEDEN.OPGEHAALDVANTIPWIJKAANZEE:

https://www.tipwijkaanzee.nl/cultural-village/historie-en-bezienswaardigheden/ - HELPDESK,K.(2024,0922).ISTATASTEEL’SOVERSTAPNAARWATERSTOFHAALBAARDOORDEBENODIGDEDUURZAMEENERGIEOPTEWEKKENINDENOORDZEE?OPGEHAALD VANISTATASTEEL’SOVERSTAPNAARWATERSTOFHAALBAARDOORDEBENODIGDEDUURZAMEENERGIEOPTEWEKKENINDENOORDZEE?:

https://www.klimaathelpdesk.org/answers/is-tata-steels-overstap-naar-waterstof-haalbaar-door-de-benodigde-duurzame-energie-op-te-wekken-in-de-noordzee

- NU.NL.(2029,0922).KAMERSTEUNTSUBSIDIEVOORVERGROENINGTATA,MAARWORSTELTMETVOORWAARDEN.OPGEHAALDVANKAMERSTEUNTSUBSIDIEVOOR VERGROENINGTATA,MAARWORSTELTMETVOORWAARDEN:

https://www.nu.nl/klimaat/6314666/kamer-steunt-subsidie-voor-vergroening-tata-maar-worstelt-met-voorwaarden.html

- STEEL,T.(2024,0922).GROENSTAAL-PLAN.OPGEHAALDVANGROENSTAAL-PLAN:

https://www.tatasteelnederland.com/groen-staal-en-duurzaamheid/CO2-neutraal-staal - CBS.(2024,0923).WATISONZEBROEIKASGASVOETAFDRUK?OPGEHAALDVANWATISONZEBROEIKASGASVOETAFDRUK?:

https://www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-broeikasgassen/wat-is-onze-broeikasgasvoetafdruk- EUROPE,T.S.(2024,0923).TATASTEELEUROPE.OPGEHAALDVANOVERONS:

https://www.tatasteeleurope.com/nl/over-ons/locaties-en-faciliteiten - NU.NL.(2024,0923).TATASTEELBLIJFTGROOTSTECO2UITSTOTER.OPGEHAALDVANTATASTEELBLIJFTGROOTSTECO2UITSTOTER:

https://www.nu.nl/klimaat/6309146/tata-steel-blijft-grootste-co2-uitstoter-meer-klimaatimpact-dan-alle-kolencentrales.html

AFBEELDINGEN

AFBEELDING1: TATASTEELTV-OPENINGS-ROUND.

AFBEELDING2: DRONBEELDOPOXISTAALFABRIEK

AFBEELDING3: FOTO:BLACK-WHITE-PORTRAIT-SAD-WOMAN

AFBEELDING4: FOTO:MANOPWEG

AFBEELDING5 FOTO:MANMETGESTREKTEARMEN

AFBEELDING6 FOTO: VROUWMETVERREKIJKER

AFBEELDING7 FOTO: TATAMEDEWERKER

AFBEELDING8 SCREENSHOTSNOSPAGINA

-HTTPS://WWW.TATASTEELNEDERLAND.COM/OVER-ONS/BEDRIJFSONDERDELEN)

- HTTPS://WWW.TELEGRAAF.NL/FINANCIEEL/1093261646/TATA-STEEL-I-JMUIDEN-MOET-170-MILJOEN-BESPAREN

- HTTPS://WWW.FREEPIK.COM/FREE-PHOTOS-VECTORS/MELANCHOLIC-LONGING/2

- HTTPS://WWW.FREEPIK.COM/FREE-AI-IMAGE/FULL-SHOT-MAN-SHOWING-SADNESS_171795191.HTM

- HTTPS://WWW.FREEPIK.COM/FREE-PHOTOS-VECTORS/WALK-BY-FAITH/4

- HTTPS://WWW.FREEPIK.COM/FREE-PHOTOS-VECTORS/SILHOUETTE-LOOKING-SKY/37

- TELEGRAAF.NL/FINANCIEEL/1722006173/MEER-GROENE-BANEN-DAN-OOIT-TECHNEUT-MET-OPEN-ARMEN-ONTVANGEN

- HTTPS://NOS.NL/ZOEKEN?Q=TATA+STEEL&PAGE=1

AFBEELDING9 SCHILDERIJ:VOGELVLUCHTVANHETNOORDZEEKANAAL,GEZIENNAARHETOOSTENVANIJMUIDENNAARAMSTERDAMMETOPDEVOORGRONDDENOORDZEE, DOOR:RUST,J.A.(1828-1915)

- HTTPS://ARCHIEF.AMSTERDAM/BEELDBANK/DETAIL/1EB30AC8-142B-1EA9-49E2-AEFF9195AFE3

AFBEELDING10PRENT:KAARTVANHETBALJUWSCHAPKENNEMERLAND.NIEUWEKAARTVANT’BALJUWSCHAPVANKENNEMERLANDMETDEBANNENVAN WESTSAANEN,ASSENDELFT,HEEMSKERK,WYKAANDUYN,VELSEN,SPAARWOUDE.PRENTMAKER:ANONIEM.DATERING:1718-1726

- HTTPS://COMMONS.WIKIMEDIA.ORG/WIKI/FILE:KAART_VAN_HET_BALJUWSCHAP_KENNEMERLAND_NIEUWE_KAART_VAN_T’_ BALJUWSCHAP_VAN_KENNEMERLAND_MET_DE_BANNEN_VAN_WESTSAANEN,_ASSENDELFT,_HEEMSKERK,_WYK_AAN_DUYN,_VELSEN,_ SPAARWOUDE_%26C_%E2%80%A6_(TITEL_OP_OBJECT),_RP-P-AO-9-1-2.JPG AFBEELDING11SCHILDERIJ:DEAANLEGVANHETNOORDZEEKANAAL,CA.1872.DEBOUWVANDESLUIZEN.VERVAARDIGER:VRIES,R.DE&GREIVE,J.C.DATERING: CA.1872,

- HTTPS://NOORD-HOLLANDSARCHIEF.NL/BEELDEN/BEELDBANK/DETAIL/B14000C3AA2D4412A30A7EFE2DBDC4C5

AFBEELDING12: IDENTITYBOARDVANWIJKAANZEE, -HTTPS://WWW.NOORD-HOLLAND.NL/ONDERWERPEN/TOERISME_RECREATIE/KUSTPLAATSEN/ONDERZOEKEN/ AFBEELDING13:EUROPEANLONGDISTANCEPATHE9

AFBEELDING14:E9TERHOOGTEVANTATASTEEL

AFBEELDING15:SLUIS

- HTTPS://EN.WIKIPEDIA.ORG/WIKI/E9_EUROPEAN_LONG_DISTANCE_PATH#/MEDIA/FILE:MAP_OF_THE_EUROPEAN_LONG_DISTANCE_ PATH_E9.PNG

- HTTPS://WWW.LONGDISTANCEPATHS.EU/E9/NL/INDEX.PHP?START=7172&END=7180&B1=STARTEINDPUNT

-HTTPS://WWW.VARENDOEJESAMEN.NL/NIEUWS/KLEINE-SLUIS-SLUIZENCOMPLEX-IJMUIDEN-VOORLOPIG-GESTREMD

AFBEELDING16:ZEESLUISENPASSAGIERSSCHIP

AFBEELDING17:ZEESLUIS

AFBEELDING18:KOLEN

AFBEELDING19:LOPENDEBANDMETKOLEN

AFBEELDING20: OVERSLAGMETKOLEN

AFBEELDING21: CORTENSTAAL

AFBEELDING22: SCHOORSTENEN

AFBEELDING23: ZICHTOPHOOGOVENS

AFBEELDING24: TREINSPOORENGROEN

AFBEELDING25: TORPEDOTREIN

AFBEELDING26: ZICHTOPGROENELAAN

AFBEELDING27:BRAMEN

AFBEELDING28:ZANDHAGADIS

AFBEELDING29:BOSDUINEN

AFBEELDING30:DUINGRAS

AFBEELDING31+41:SCHOTSEHOOGLANDERINDUIN

AFBEELDING32:PWNDUINEN

AFBEELDING33:SLUISPLEIN15,IJMUIDEN

AFBEELDING34:ZUIDERSLUIS

AFBEELDING35:NIEUWEZEESLUIS

AFBEELDING36: NIEUWEDRICENTRALE

AFBEELDING38:OVERSLAGMETKOLEN

AFBEELDING39:HOOGOVENS

AFBEELDING40:BINNENINDEOXISTAALFABRIEK

AFBEELDING42:ZEEVANSTAAL

AFBEELDING43:KERKVANWIJKAANZEE

AFBEELDING44:STRANDVANWIJKAANZEE

AFBEELDING45:INSTALLATIEOPPOTEN

AFBEELDING46:PRODUCTIEVANBUIZENDOORSIFGROUP

AFBEELDING47:LASNAADSTALENBUIS

AFBEELDING48: FABRIEKWINDMOLENS

AFBEELDING49:MECHANISCHLASSENBIJSIFGROUP

AFBEELDING50: MECHANISCHLASSENBIJSIFGROUP

AFBEELDING51: LASNAADINDEMAAKBIJSIFGROUP

AFBEELDING52:GASBUISOPPOTENBIJTATASTEELIJMUIDEN

AFBEELDING53-56:PRODUCTIEPROCESBIJHGG-GROUP

AFBEELDING57:ZWAARLASTDEJO-ROOSTERSVOOROFFSHORE

AFBEELDING100:HOOGOVENSIN1928.

AFBEELDING101:TATASTEELBIJNACHT.

-HTTPS://WWW.JUTTER.NL/EERSTE-PASSAGIERSSCHIP-GESCHUT-IN-ZEESLUIS-IJMUIDEN/

-HTTPS://COMMONS.WIKIMEDIA.ORG/WIKI/FILE:NIEUWEZEESLUISIJMUIDEN3.JPG

-HTTPS://WWW.KAMARWYRZYSK.PL/EN/HEATING-FUELS/COAL/

-HTTPS://WWW.TATASTEELJOBS.NL/OVER-TATA-STEEL/LOCATIES-TATA-STEEL-IN-NEDERLAND/IJMUIDEN/KOOKS-EN-GASFABRIEK-1.HTML

-HTTPS://NOS.NL/ARTIKEL/2396426-PENSIOENFONDSEN-EN-DE-DILEMMA-S-VAN-BELEGGEN-IN-FOSSIEL-RENDEMENT-TELT-OOK

-HTTPS://WWW.RAWPIXEL.COM/SEARCH/RUSTED%20METAL?PAGE=1&PATH=_TOPICS&SORT=CURATED

-HTTPS://WWW.RTL.NL/GELD-EN-WERK/ARTIKEL/1881711/FOSSIELE-BRANDSTOFFEN-FRANKRIJK-EN-GB-BIJNA-OP

-HTTPS://WWW.RTL.NL/ECONOMIE/BEDRIJVEN/ARTIKEL/4736976/TATA-STEEL-HARSCO-IJMUIDEN-STAALFABRIEK-STAALPRODUCTIE

- HTTPS://DEPOSITPHOTOS.COM/NL/PHOTOS/MEMPERBAIKI-TREK.HTML?OFFSET=300

-HTTPS://FD.NL/ONDERNEMEN/1259603/STERK-STAAL

-HTTPS://WWW.FLYINGHOLLAND.NL/-/PORTFOLIO/PORTFOLIO/INDUSTRIE/-/MEDIAS/9BC60938-2A90-4B80-9259-BE5825569440OVERSLAGBEDRIJF-EMO-TERMINAL-MISSISSIPPIHAVEN-MAASVLAKTE-HAVEN

-HTTPS://WWW.GROEN-PLUS.BE/BRAMEN_BRANDNETELS_EN_DISTELS

-HTTPS://NL.WIKIPEDIA.ORG/WIKI/ZANDHAGEDIS

-HTTPS://BEELDBANK.ONROERENDERFGOED.BE/IMAGES/224109

-HTTPS://FOTOHELA.BLOGSPOT.COM/2018/02/TEXEL-17.HTML

-HTTPS://WWW.ISHETNOGVER.NL/NEDERLAND/WANDELEN-IN-WIJK-AAN-ZEE/

-HTTPS://WWW.PWN.NL/DRINKWATER/PROJECTEN

-HTTPS://WWW.MONUMENTEN.NL/MONUMENT/520710

-HTTPS://OVIJMOND.NL/ONDERHOUDSWERKZAAMHEDEN-AAN-ZUIDERSLUIS-IJMUIDEN-6-10-NOVEMBER-2023/

-HTTPS://WWW.NRC.NL/NIEUWS/2022/01/25/OOK-NA-OPENING-BLIJFT-DE-NIEUWE-ZEESLUIS-IJMUIDEN-EEN-SPLIJTZWAM-A4083206

-HTTPS://WWW.VERDUURZAMINGINDUSTRIE.NL/INDUSTRIEROUTES/WATERSTOF/NIEUWS-WATERSTOF/2294724.ASPX

-HTTPS://NOS.NL/ARTIKEL/2416994-TATA-LAAT-MOGELIJKE-DUMPING-VAN-STEENKOOL-IN-ZEE-ONDERZOEKEN

-HTTPS://WWW.TELEGRAAF.NL/FINANCIEEL/722721471/TATA-STEEL-STEEKT-200-MILJOEN-IN-BOUW-ONTSTOFFER-OM-UITSTOOT-LOODFORS-TE-BEPERKEN

-HTTPS://WWW.IJMUIDERCOURANT.NL/REGIO/IJMOND/OXYSTAALFABRIEK-2-VIERT-50-JARIG-BESTAAN/10686005.HTML

-HTTPS://WWW.JUTTER.NL/CORONAPROOF-CULTUUR-SNUIVEN/

-HTTPS://JTRAVEL.NL/NEDERLAND/WANDELINGEN/WANDELING-WIJK-AAN-ZEE/

-HTTPS://WWW.FACEBOOK.COM/PHOTO/?FBID=962769745849551&SET=A.502492848543912

-HTTPS://WWW.PAROOL.NL/PS/DE-MANNEN-VAN-STAALFABRIEK-TATA-NIET-MEER-ZO-TROTS-ALS-VROEGER~B48557D6/

-HTTPS://SIF-GROUP.COM/NL/DOWNLOADS/

-HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=LIBPVQNOIMO

-HTTPS://WWW.PRIMOAUTOMATION.COM/WELDING/WIND-TOWER-FABRICATION-WELDING-LINE.PHP

-HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=L7K-FSVCW0S&LIST=PLGA1XSESEJR5SWS1JDX71-YWBFOJVN0PE

-HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=3ILFANSOZGQ

-HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=3ILFANSOZGQ

-HTTPS://MAPS.APP.GOO.GL/FFGEKDBISHV8ENMGA

-HTTPS://YOUTU.BE/L7K-FSVCW0S?SI=D6VS75QYEIJ4F_DF

-HTTPS://WWW.DEJO.NL/DEJO_ROOSTERS_VOOR_OFFSHORE

-HTTPS://ONH.NL/VERHAAL/TATA-STEEL-IS-HIER-OM-TE-BLIJVEN

-HTTPS://INDUSTRIEVANDAAG.NL/TATA-STEEL-DIENT-PLAN-IN-VOOR-VERDUURZAMING-2030/ AFBEELDING102:PRODUCTIEVANSTAAL

-HTTPS://FD.NL/ONDERNEMEN/1358609/TATA-STEEL-IJMUIDEN-WORDT-AFGEROOMD-DOOR-MOEDERBEDRIJF-IN-INDIA

*AFBEELDINGEN OFRENDERSDIENIETZIJNVERMELDINDEBRONVERMELDINGZIJNEIGENWERK.

PROVINCIENOORDHOLLAND.(2020).KEUZEAANDEKUST.HAARLEM:PROVINCIENOORDHOLLAND.

BIJLAGE

AFSTUDEER VOORSTEL

SEPTEMBER 2022

vakantieverblijven voor aandeelhouders van Tata Steel

AAN·DEEL

(het; o; meervoud: aandelen)

1 deel van een gemeenschappelijk bezit dat iem. toekomt: zijn aandeel ontvangen

2 bewijs dat iem. bijdraagt aan het kapitaal van een onderneming: op de beurs worden aandelen verhandeld

3 persoonlijk deel van gemeenschappelijke daden of ondervindingen: iemands aandeel in een opstand

SIJTSMA - AFSTUDEERVOORSTEL - 22 SEPTEMBER 2022

DERK

INLEIDING & MOTIVATIE

Beste lezer,

Welkom! In het document dat voor u ligt stel ik mijn afstudeeropgave aan u voor.

Tijdens mijn studie ben ik erachter gekomen dat ik mij erg interesseer in het maatschappelijke debat en dat ik dit graag in pas in mijn ontwerp/opdracht. Ik heb meerdere essays geschreven over stikstof, heb ik bij het atelier (wat over privacy ging) een plek gemaakt waar vluchtelingen opgevangen konden worden en bij een ander atelier een modern klooster waarin jongeren woonden en werken en aan hun toekomst konden bouwen.

Door de voorbereidende lessen voor het afstuderen ben ik op zoek gegaan naar locaties in Nederland die ook dit maatschapelijk debat in zich hadden. Op deze manier is Tata Steel op mijn radar gekomen. Een staalfabriek waar al veel over gezegd en geschreven is. Een bedrijf dat nu geen goede buur is, maar aankomende jaren langzaam

transformeert naar een duurzaam bedrijf.

Het lijkt mij erg interessant om een gebouw te maken dat passend is voor de toekomstig groene staalfabriek, maar ook nog aansluit bij de huidige omstandigheden. Het dient de grauwe wolken buiten te houden, maar de toekomstige natuur toe te laten.

Ik geloof dat er binnen de architectuur veel meer focus moet liggen op gebouwen die gebruik maken van circulaire materialen en die rekening houden met de directe omgeving, zodat ook ecosystemen verbeterd en/of herstelt kunnen worden. Ik zou hier graag zelf ook meer mee aan de slag willen en hiervoor lijkt mij dit voorstel een goede stap.

Veel leesplezier verder!

Derk

DE TATA-TRANSITIE

Tata Steel IJmuiden is een staalproductiecomplex in Nederland. Het is een onderdeel van Tata Steel Nederland. Het bedrijf produceert vooral rollen hoogwaardig en bekleed staal.

Tata Steel Nederland is opgericht in 1918 door de Nederlandse overheid onder de naam: De Koninklijke Nederlandse Hoogovens. Het was toen het grootste overheidsproject ooit. Door dit bedrijf werd Nederland minder afhankelijk van buitenlandse partijen. Inmiddels is het bedrijf een dochteronderneming van de Indiase Tata-groep. Deze locatie is Tata Steels grootste productiesite in Europa.

Tata Steel Nederland is uitgegroeid tot de grootste staalfabrikant van Europa, het grootste bedrijf en de grootste werkgever van Nederland. Tata Steel is werkgever van 9.000 mensen (indirect zorgt het zelfs voor zo’n 30.000 banen). Tata Steel in IJmuiden produceert en levert jaarlijks meer dan 7 miljoen ton hoogwaardig staal in de vorm van rollen. Het staal uit IJmuiden wordt met name verwerkt in de automobielindustrie, de bouw en de verpakkingsindustrie. Het materiaal wordt verder toegepast in batterijen, buizen, industriële voertuigen en in witgoed,

zoals koelkasten en fornuizen. Conclusie: iedereen heeft wel een stukje Tata Steel in huis.

Het is een bedrijf waar nog steeds door veel mensen met trots naar gekeken wordt. Maar het bedrijf is ook de grootste vervuiler van Nederland. De fabriek is verantwoordelijk voor 7%van de totale Nederlandse CO2-uitstoot en heeft daarmee de grootste uitstoot van Nederlandse bedrijven. Daarnaast heeft Tata een hoge uitstoot van schadelijke stikstofverbindingen.

“De rook vanuit IJmuiden waait uit over heel Nederland en tast alle Natura 2000-gebieden aan.”

Aldus de MOB (Mobilisation for the Environment), die is begonnen aan een juridische strijd om Tata Steel in IJmuiden gesloten te krijgen. Daarnaast heeft Tata Steel Nederland nog een aantal rechtszaken tegen zich lopen.

Het is duidelijk dat het anders moet. En dat wil Tata Steel Nederland ook. In ‘Roadmap Plus’ (met ondertitel: versneld op weg naar een betere leefomgeving) wordt er met een concrete tijdlijn met maatregelen gewerkt naar een verbeterde leefomgeving voor omwonenden.

Met Zeremis (verkort voor zero emision) werkt Tata Steel Nederland naar een duurzaam

en groen staalbedrijf. Hiervoor schakelt het bedrijf uiteindelijk over naar groene waterstof. Door deze stap kan het bedrijf staal produceren wat CO2 neutraal is in 2045.

De transformatie is enorm. Volgens het bestuur van Tata Steel Nederland gaat het om een investering van enkele miljarden. IJmuiden zal een nieuwe skyline krijgen. Maar dit gaat stapsgewijs en is een continu proces.

Het bedrijf werkt al jaren aan een efficiënte en duurzame staalproductie. Anders dan de getallen doen vermoeden is Tata Steel IJmuiden een van de minst uitstotende staalbedrijven ter wereld (World Steel CO2 Association data report 2021, BF-BOF route). De CO2 intensiteit van het staal dat in IJmuiden wordt geproduceerd ligt 7% onder het Europese gemiddelde en wel 20% onder de wereldwijde gemiddelde.

Staal is een product wat goed herbruikbaar is. Naast het hergebruik van constructies en de recycling van schroot speelt circulariteit bij Tata Steel een grote rol. 98 Procent van alle restmateriaalstromen op de productielocatie in IJmuiden wordt in processen opnieuw gebruikt.

RELEVANTIE VOOR HET VAK.

In Nederland zijn veel bedrijven bezig met thema’s als duurzaamheid, uitstoot en footprint. Zodra hier stappen in worden genomen betekent dit dat bedrijven, fabrieken en fabrieksterreinen langzaam transformeren naar een groene omgeving met nieuwe mogelijkheden en kansen.

Met mijn afstudeeropgave wil ik ambities voor energie en circulariteit zichtbaar maken, juist op de moeilijkst denkbare plek.

Huidige situatie Tata Steel IJmuiden. afbeelding uit Zeremis presentatie.

Toekomstige situatie Tata Steel IJmuiden. afbeelding uit Zeremis presentatie.

decarbonisatie-initiatieven, tijdlijn tot 2038. Afbeelding uit Zeremis presentatie.

Tijdspad verbeteringen Tata Steel Nederland. Afbeelding uit het Roadmap Plus document.

MAATSCHAPPELIJKE RELEVANTIE

De maatschappelijke relevantie is tweeledig. Enerzijds is Tata Steel Nederland onderdeel van het maatschappelijk debat. De huidige fabriek stoot te veel uit en vervuilt zijn omgeving. Bij het maken van een vakantiecomplex voor aandeelhouders ontkom ik niet aan dit debat. Ergens zal het gebouw reageren en/of conflicteren met zijn (veranderende) omgeving.

Andere kant is dat ik een gebouw wil maken dat aanhaakt bij de hoge ambities van Tata wat betreft duurzaamheid, CO2 neutraal, circulariteit en omgevingsgerichtheid.

DE PROBLEEMSTELLING

De transitie van een vervuilend staalbedrijf naar een groen staalbedrijf is een continu en veelomvattend proces waar waterstof een ver doel is. In deze transitie zijn er vele duizenden kleine veranderingen op het terrein, in het productieproces en in de filtering van lucht. Echter zal er onder de eigenaren van Tata Steel Nederland geen verandering in visie moeten plaats vinden, maar een helder einddoel waar het bedrijf zich naar toe zal bewegen.

Met mijn afstudeeropgave haak ik aan op het transitie proces. Ik ontwerp een toevoeging die een vergezicht biedt op wat de transitie van Tata voor het gebied kan betekenen en waarin de ambities van Tata zichtbaar zijn.

DE ARCHITECTONISCHE OPGAVE

De plannen van Tata Steel om het eerste groene staalbedrijf op waterstof te worden zijn veelbelovend. Maar krabbelen Tata Steel of zijn aandeelhouders niet halverwege terug? Kunnen we een ingreep doen waarmee we de vergezichten van de staalfabriek als groene oase nu al zichtbaar maken? Een vliegwiel bedenken dat, eenmaal aan het draaien, de voortgang van de transitie onvermijdelijk maakt?

Ik wil een appartementencomplex op het terrein van Tata Steel Nederland maken met vakantieverblijven voor de aandeelhouders van Tata Steel Nederland.

Een gebouw dat aansluit op de huidige en toekomstige omgeving. Nu bestaat het uit staalfabrieken (en toebehoren) en duingebieden. Door de transitie van Tata Steel verandert het straks in een groene oase met fabrieken zonder uitstoot: een prachtige en unieke (woon) locatie.

Het gebouw moet aansluiten bij de visie van Tata Steel Nederland. Zo moet het gebouw voor een groot deel bestaan uit

MENTOR

Tijdens mijn zoektocht naar een mentor heb ik een aantal klasgenoten en architectuurvrienden mijn afstudeer ideeën voorgelegd. Ik heb hen gevraagd of zij iemand kenden die goed bij de plannen EN goed bij mij zou kunnen passen.

Via deze weg werd ik gewezen op Krijn Geevers. Krijn is werkzaam bij Architectuur Maken. Een bureau dat gevestigd is in Rotterdam. Het bureau is door Architectenweb genomineerd voor de prijs van Architect van het jaar 2022. de jury: “We moeten naar een heel andere manier van bouwen – biobased, circulair, natuurinclusief en energiepositief – zodat de gebouwde omgeving uiteindelijk helemaal geen CO2 meer uitstoot, stelt de jury. Architectuur Maken heeft een diepe motivatie

(rest) producten van het bedrijf. Het gebouw moet onderdeel zijn van het groene landschap en aansluiten op de industriële omgeving, klimaat adaptief zijn en een startpunt zijn Tata’s eigen duurzame t/d-uindorp.

Als we naar de bedrijfsstructuur van Tata Steel kijken hebben uiteindelijk de aandeelhouders de touwtjes in handen. Het appartementencomplex is in eerste plaats een ‘early adopter’ van het fabriekspark wat straks op een unieke locatie aan zee komt te liggen.

Het gebouw zal bestaan uit een +/- 25 vakantieappartementen, een vergaderzaal, restaurant en andere voorzieningen die nodig zijn voor een fijn verblijf.

om tot die andere manier van bouwen te komen en weet in steeds grotere projecten ook tot een steeds duurzamere architectuur te komen. Het werk wordt steeds circulairder, heeft steeds vaker een houten draagconstructie, is steeds natuurinclusiever en genereert steeds meer energie.”

Krijn heeft lesgegeven aan de Academie van Bouwkunst in Rotterdam en heeft hij daar ook een aantal afstudeerders begeleid.

Krijn is het soort mens dat als hij het niet eens is met een artikel op Architectenweb, zelf een artikel schrijft dat vervolgens ook gepubliceerd wordt. Tijdens onze kennismaking merkte ik al dat hij mij met zijn vragen en kritische houding goed kan helpen om mijn ideeën over het afstuderen

aan te scherpen.

Zijn disciplines sluiten goed aan op hetgeen ik zoek in een mentor en wat past bij mij.

JULI

- Afronden vak ‘voorbereiding afstudeervoorstel’

- 3e koersbepaling/ voorleggen afstudeeronderwerp

AUGUSTUS

- Verder aanscherpen afstudeervoorstel

- Vaststellen mentor

- Locatiegebied en titel vaststellen

SEPTEMBER

- 8 SEPTEMBER: LOCATIEBEZOEK TATA STEEL.

- Inleveren en presentatie afstudeervoorstel.

- Onderzoek naar de transitie van Tata Steel.

- Onderzoek naar de bedrijfsstructuur van Tata Steel.

- Onderzoek naar huidig en toekomstig productieproces

- Onderzoek naar Tata Steel terrein en landschap.

- Eerste ontwerpuitgangspunten vaststellen met gemaakte analysedocumenten

OKTOBER

- 11 TM 13 OKTOBER VERBLIJF IN ABDIJ SINT-BENEDICTUSBERG

- Vervolg onderzoeken uit septemeber.

- Concept programma van eisen opstellen voor vakantieverblijven.

- Schetsmaquette en vormstudies

- Concept, aanzet ontwerp

- Presentatie voorbereiden

NOVEMBER

1E SCHOUW 11 NOVEMBER

- Evalueren & aanscherpen

- Massamodellen

- Voorlopig ontwerp

- Stedenbouwkundige inpassing

DECEMBER

- Voorlopig ontwerp

- Toets voorlopig ontwerp aan ontwerpuitgangspunten/ PVE

JANUARI

- Praktijkportfolio 7

- Presentatie voorbereiden

Ik heb met mijn mentor afgesproken om elkaar 2x per maand te spreken. Hierbij wisselen we online en live met elkaar af. Deze afspraken zijn in de weken dat ik geen begeleiding heb op de academie.

FEBRUARI

2E SCHOUW 3 FEBRUARI

- Evalueren & aanscherpen

- Opzet maken afstudeerverslag

- Definitief ontwerp

- Constructie, materialisering definitief

MAART

- Werken aan afstudeerverslag: tekst en beeld

- Visueel uitwerken definitief ontwerp

- Presentatie voorbereiden

3E SCHOUW 31MAART

APRIL

- Evalueren & aanscherpen

- Werken aan afstudeerverslag: tekst en beeld

MEI

- Werken aan afstudeerverslag: tekst en beeld

- Definitieve maquette gebouw

- Nieuwe stedenbouwkundige maquette maken

- Sfeermaquette

- Maquette van beeldbepalende element

JUNI

- Werken aan afstudeerverslag: tekst en beeld

- Definitieve maquette gebouw

- Sfeermaquette

- Maquette van beeldbepalende element

- Inleveren afstudeerverslag

- Inleveren praktijkportfolio 8

- Eindpresentatie

JULI

4E SCHOUW 23 JUNI

Voor mijn afstudeeropgave staat 1 jaar. Mijn intentie is om het in 1 jaar af te ronden, maar ik wil het wel graag in balans

houden met mijn gezin en werk e.a. belangrijke dingen. Dus mocht het een half jaar langer duren, dan is dat ook oke.

schouw 2.0