ART MUZIKOR 7
Për klasën e 7-të të arsimit 9-vjeçar
Prishtinë, 2018
Drejtoi botimin: Valmira MUSHI Recensentë të MASHT-së: Prof. asoc. Merita JUNIKU, Genita HOXHA, Shaip GUGJULI Redaktore letrare: Eni MYRTOLLARI MYTEBERI
Kopertina: Enkeleda REXHA Shtypi: Shtypshkronja Pegi, Lundër, Tiranë ISBN: 978-9951-786-00-3
© Botime Pegi sh.p.k, dega në Kosovë, korrik 2019
nga Botime Pegi sh.p.k. Ndalohet çdo riprodhim, fotokopjim, përshtatje, pa miratimin paraprak nga botuesi.
Botime Pegi: tel: +355/ 042 468 833; cel: +355/ 069 40 075 02; e-mail: botimepegi@botimepegi.al; web: www.botimepegi.al Sektori i shpërndarjes: cel: +355/ 069 20 267 73; 069 60 778 14; e-mail: marketing@botimepegi.al Shtypshkronja Pegi: cel: +355/ 069 40 075 01; e-mail: shtypshkronjapegi@yahoo.com
KRIJIMTARIA DHE PERFORMANCA ARTISTIKE
• Këngë
•
• Krijim muzikor
• Krijim nëpërmjet ritmeve të mësuara
GJUHA DHE KOMUNIKIMI ARTISTIK
• Elementet muzikore
• Shkrimi dhe leximi muzikor
• Shkallët muzikore
MUZIKA DHE SHOQËRIA
• Zhanret muzikore
• Gjinitë muzikore
• Instrumentet dhe formacionet muzikore
• Krijues dhe interpretues
ÇMUARJA DHE VLERËSIMI ESTETIKO-ARTISTIK
• Ngjarje muzikore
• Vepra muzikore
i shkallëve muzikore (maxhore dhe minore) me shenjat diezis # dhe bemol në armaturë; krijim i ushtrimeve ritmike dhe melodike në ritmet e mësuara; krijim i melodive të shkurtra (12-16 masa muzikore) në ritmet e mësuara; shprehje e emocioneve rreth formave të ndryshme muzikore vokale, instrumentale simfoni, etj.; (shqiptare dhe të huaj); vlerësim i muzikës botërore, i përfaqësuesve dhe veprave të tyre, duke argumentuar qëndrimin personal dhe duke respektuar mendimin e të tjerëve.
PËRMBAJTJE
Mësimi 1: Rikujtojmë njohuritë nga klasa e gjashtë 8
Mësimi 2: Kënga himn 10
Mësimi 3: Kënga: “Oda e gëzimit” 12
Mësimi 4: Intervalet muzikore 14
Mësimi 5: 18
Mësimi 6: Kënga: “Delja rudë” 20
Mësimi 7: Termat dinamikë 22
Mësimi 8: Krijim me ritme të thjeshta 24
Mësimi 9: Nota dhe pushimi 1/8 me pikë vlere 26
Mësimi 10: Kënga: “Pëllumbi i bardhë” 28
Mësimi 11: Muzika popullore, polifonike dhe homofonike 30 32
Mësimi 12: Shkalla D-Dur dhe H-Moll 36
Mësimi 13: Luajmë në instrument 40
Mësimi 14: Nota dhe pushimi 1/16 42
Mësimi 15: Format e thjeshta muzikore (fuga, sonata) 44
Mësimi 16: Krijojmë së bashku 46
Mësimi 17: Kënga: “Gjuha jonë, barot e trëndelinë” 48
Mësimi 18: Llojet e orkestrave 50
Mësimi 19: Shkalla H-Dur dhe G-Moll 52
Mësimi 20: Kënga: “Jam i lashtë se jam shqiptar ” 54
Mësimi 21: Krijues, interpretues, vepra
Projekti 1: Muzika jonë popullore 60
Mësimi 22: Format muzikore: simfonia 62
Mësimi 23: Luajmë në instrument 64
Mësimi 24: Orkestrinat popullore 66
Mësimi 25: Format muzikore kantatë, oratorio 68
Mësimi 26: Kënga: “A vritet pafajësia” 70
Mësimi 27: Ushtrime me shkallët e mësuara 74
Mësimi 28: Kënga: “We Are The World” 76
Mësimi 29: Përfaqësues dhe vepra muzikore 78 Mësimi 30: Performues shqiptarë dhe kosovarë 80 82
Projekti 2: Muzika dhe fëmijët 83
Mësimi 31: Kënga: “Urim për mësuesen time” 86 Mësimi 32: Muzika skenike 88
Mësimi 33: Kënga: “Ti më dhe zërin e bilbilit” 90
Mësimi 34: Luajmë në instrument 92 Mësimi 35: Veprimtari muzikore 94
Mësimi 36: Kanon 96 Mësimi 37: Të njohim kompozitorët tanë 100
Projekti 3: Instrumentet muzikore dhe orkestrat 104
Mësimi 1: Rikujtojmë njohuritë nga klasa e gjashtë
Mësimi 2: Kënga himn
Mësimi 3: Kënga: “Oda e gëzimit”
Mësimi 4: Intervalet muzikore
Mësimi 6: Kënga: “Delja rudë”
Mësimi 7: Termat dinamikë
Mësimi 8: Krijim me ritme të thjeshta
Mësimi 9: Nota dhe pushimi 1/8 me pikë vlere
Mësimi 10: Kënga: “Pëllumbi i bardhë”
Mësimi 11: Muzika popullore, polifonike dhe homofonike
Aftësitë e nxënësit/es:
këndon këngë në ritmet dhe tonalitetet e mësuara; krijon në ritmet e mësuara, duke përdorur simbolet muzikore përkatëse; plotëson më tej njohuritë muzikore lidhur me zhvillimin e muzikës popullore, përfaqësuesit e saj dëgjon muzikë dhe përjeton emocionet që ajo përcjell; zbulon ndjesitë që krijon muzika dhe i përshkruan ato; mbi muzikën që dëgjon, si pjesë e kohës në të cilën u krijua; përdor njohuritë për të krijuar ese, tema projektesh të ndryshme etj., individualisht ose në grup.
Rikujtojmë njohuritë nga klasa e gjashtë
1 Plotëso
a Masa muzikore formohet nga të vendosura në pentagram. Ajo plotësohet gjithmon me masën .
b Ritmi 2/4 formohet nga
. Theksi në lëvizjen e parë është më se theksi në lëvizjen e dytë. Pushimi 2/4 shkruhet të pentagramit.
c Ritmi 3/4 formohet nga tri
. Theksi në lëvizjen e parë është më krahasuar me dy lëvizjet e tjera.
d Ritmi 4/4 formohet nga
. Theksi i fortë bie në lëvizjen dhe të . Pushimi 4/4 shkruhet të pentagramit.
e Shenjat e përsëritjes janë të vendosura ose dy vijave pingule . f e melodisë.
g Fraza formohet nga .
h Dy fraza ose 4 masa formojnë .
i Periudha muzikore formohet nga 2 ose masa. j . k e cila këndohet në vend të
l Shkallë muzikore quajmë
, ndërsa ton quajmë largësinë më ndërmjet dy notave .
m Gjysmëton quajmë largësinë më ndërmjet dy notave . n të gradës .
Kënga himn
Himni i Kosovës
Çfarë përjeton kur dëgjon himnin e vendit tënd?
Dëgjo dhe diskuto
Muzika: Mendi MengjiqiMaestoso
Himni kombëtar:
• këndohet dhe interpretohet në ceremoni zyrtare, solemne dhe në çdo takim ku përfaqësohet një vend;
A e dini se...
“Himni i Republikës së Kosovës” kosovar Mendi Mengjiqi dhe u përzgjodh si simbol kombëtar më 11 qershor 2008. Himni luhet nga orkestra Kompozitori Mendi Mengjiqi lindi më 1958 në Lupç të Epërm të Podujevës. botës. Ai ka kompozuar për orkestër harqesh, orkestër simfonike, oratorinë “Homazh për Nënë Terezën”, këngë Flamuri i Republikës së Kosovës u ideua dhe u punua është e kaltër dhe nxjerr në pah gjashtë yjet e bardha, të cilat përfaqësojnë gjashtë komunitetet më të mëdha të Kosovës dhe hartën me ngjyrë të verdhë të vendit.
Flamuri u zgjodh si simbol i Republikës bashkë me Shpalljen e Pavarësisë, më 17 shkurt 2008 në Kuvendin e Kosovës.
këngës
Himni i Republikës së Kosovës është
e tij më pëlqen, sepse:
Kënga himn
Dëgjo dhe diskuto
A njeh himnin e ndonjë kombi tjetër?
- I -
Me një dëshir’ me një qëllim, Që është lindur tradhëtor, Kush është burrë nuk frikohet, Por vdes, por vdes si një dëshmor!
- IINë dorë armët do t’i mbajmë të mbrojmë atdhenë më çdo kënd, të drejtat tona ne s’i ndajmë. Këtu armiqtë s’kanë vend, që kombe shuhen përmbi dhe, po Shqipëria do të rrojë, - III -
te ty betohemi këtu, për Shqipërin’ atdhen’ e shtrenjtë, për nder` edhe lavdimn` e tu. Trim, burrë quhet dhe nderohet Atdheut kush iu bë theror, për jet’ ay do të kujtohet. Mbi dhe, nën dhe si një shenjtor!
Mëso “H
Himni kom
“Himni kombëtar”:
• këndohet dhe interpretohet në ceremoni zyrtare, në ceremoni solemne ose në takime, ku përfaqësohet një vend;
• këndohet gjithmonë duke u ngritur në drejt.
Asdreni
Ciprian
28 nëntor
Oda e gëzimit
Dëgjo dhe diskuto
Përshkruaj emocionet që të përjeton, kur dëgjon “Himnin e Evropës”.
- Ijetën ton’ çdo dit’ stolis. N’pragun tënd o të magjishëm buron kënga, udhën nis.
- RefreniSe atë që mbyt mërzia, Vllazërohet njerëzia,
A e dini se...
vargjet e poezisë së Fridrih Shilerit, dhe e quajtur “Ode gëzimi”, është njohur nga Këshilli i Evropës dhe nga BE si Himni i Evropës më 1972. Në këtë këngë himnizohet gëzimi, harmonia që sjell ai në jetën e çdo njeriu.
G'zim ti je i mre- ku- llu- shëm je- tën ton' çdo dit' sto -lis n'pra- gun tënd o të ma -gji- shëm bu- ron kën- ga u- dhën nis.
Se a- të që mbyt mër zi -a ti së rish e gja -llë -ron Vlla zë- ro -het nje -rë- zi -a fla- tra jo- te ku pu- shon.
Moderato Muzika: Ludvig Van Bethoven llue-shëm, lis. ga,N'pra a, ron. a,
Çmo tekstin dhe melodinë e këngës
Gjej informacione në libra, në enciklopedi ose në internet për “Himnin e Evropës”.
muzikore
Mëso Inte
Interval muzikor quhet largësia ndërmjet dy notave të ndryshme. Tetë . Ato formohen nga të gjitha dhe . Melodike: Harmonike:
rval muziko
Prima (unison)
Sekonda
INTERVALET
zbritjeShtrirja
Largësia ndërmjet dy notave me të njëjtin emër dhe lartësi.
Largësia ndërmjet dy notave. Terca
Largësia ndërmjet tri notave. Kuarta
Largësia ndërmjet katër notave. Kuinta
Largësia ndërmjet pesë notave.
Seksta
Septima
Largësia ndërmjet gjashtë notave.
Largësia ndërmjet shtatë notave. Oktava Do-Do2
Largësia ndërmjet tetë notave.
Zbulo përmes dëgjimit ngjyrimin e zërave vokalë
Zëri i njeriut
zërat mashkullorë dhe zërat e bardhë.
Zërat e fëmijëve (zëra të bardhë)
Zërat femërorë nga zëri më i lartë deri te më i ulëti.
Soprano
më i larti nga të gjithë zërat
më i ulët se zëri i sopranos
Zërat mashkullorë nga zëri më i lartë deri te më i ulëti.
Mexosoprano Bariton
Kontralto Bas
Tenor
më i larti nga zërat mashkullorë
më i ulët se zëri i tenorit
më i ulëti nga zërat femërorë më i ulëti nga të gjithë zërat
Zërat e fëmijëve (zërat e bardhë)
Kordat vokale të fëmijëve janë të ndryshme, por kur ata
zëri i djemve nga ai i vajzave. Pas moshës 14-15-vjeçare, zëri i djemve bëhet më i trashë, sepse kordat vokale e
Zërat e fëmijëve quhen zëra të bardhë
Bashkim Paçuku lindi në Dibrën e Maqedonisë së Veriut. Ai është diplomuar ndihmësdirigjent, mësues i teknikës vokale dhe solist. (sot Filarmonia e Kosovës) dhe Orkestra Simfonike e Tiranës.
Inva Mula lindi në Tiranë në vitin 1963, në një familje artistësh. Pas studimeve në Institutin e Lartë të Arteve, ajo spikati menjëherë në skenën
të Rosinit, “Traviata” të Verdit e “Bohema” të Puçinit. Ajo ka fituar çmimin “Butterfly” në Japoni. Inva Mula vazhdon të këndojë me sukses në skenat e mëdha ndërkombëtare.
Ramë Lahaj muzikantësh. Në moshën 21-vjeçare nisi të merrej me muzikë. Një vit
në operën “Luçia e Lamermurit”, në Operën Kombëtare të Parisit, në rolin e Alfredos në operën Travita, si dhe me të madhin Plaçido Domingo e me Marina Rebekën në operën “Elisir d’amor”.
Krijo në portofolin tënd skeda me repertorin e 5 sopranove dhe tenorëve të njohur.
njohuritë muzikoreDëgjo këngën “Barinjtë e Korabit”, kënduar nga Bashkim PaçukuD Dëgjo arien e Violetës nga opera “Traviata”, kënduar nga Inva MulaD Dëgjo arien e Alfredit nga opera “Traviata”, kënduar nga Ramë LahajD
“Delja rudë”
Dëgjo dhe diskuto
Diskuto rreth këngës popullore dhe vlerave të saj.
- I -
Ti moj dele, delja rudë, Ti moj dele, delja rudë,
A s’ma fal’ një qingj të butë, Ver’ o ver’ aman.
A s’ma fal’ një qingj të butë, Ver’ o ver’ aman.
- II -
Qingj të butë lara, lara, Qingj të butë lara, lara,
Sa t’i dal bacës përpara, Ver’ o ver’ aman.
Sa t’i dal bacës përpara, Ver’ o ver’ aman.
- III -
Ta kullos rrugë më rrugë, Ta kullos rrugë më rrugë, Rrug’ më rrug’ e ferr’ më ferrë, Ver’ o ver’ aman. Rrug’ më rrug’ e ferr’ më ferrë, Ver’ o ver’ aman.
Moderato
A e dini se...
Nexhmije Pagarusha lindi në vitin 1933 në Pagarushë dhe është një ndër këngëtaret më të njohura dhe të dashura të muzikës popullore. Një artiste në muzikën e lehtë, operistike dhe popullore, ajo është cilësuar nga kritika si Bilbili i Kosovës, Mbretëresha e këngës shqipe, Fyti i kristaltë etj. Shpeshherë ajo është quajtur “legjenda e gjallë e këngës shqiptare”. Me këngën “Baresha” ajo arriti majat e këngës popullore. Ndër këngët e saj më të njohura i vogël je”, “Zambaku i Prizrenit” etj. Më 2012, në Shqipëri iu dha titulli “Nder i Kombit”.
Popullore - Kosovë
Çmo tekstin dhe melodinë e këngës
muzikorë
andante
përcakto shpejtësinë
të
tabelën e mëposhtme
moderato - alegro ndihmojnë t’i këndoni këngët saktë
- mesatare - shpejt
dinamikë. Zakonisht ata shkruhen në krye të
bashkë me shkallëzimin e shpejtësisë nga
shumë-shumë ngadalë
shumë ngadalë
më shpejt se largo
e ngadalshme
ngadalë
më shpejt se adaxhio
më shpejt
pak më shpejt se moderato
më shpejt se sostenuto
më
mjaft
dhe me nota të forta shkakton
1
rrall.
tonalitetit;
Dëgjo
këndo
SHKRIMI DHE LEXIMI MUZIKOR
shpejtësinë
shtuar shpejtësinë
në shpejtësinë fillestare
pjesë muzikore
timbrit; c shpejtësisë.
e mëposhtëm.
DoReMiFaSol
luajtura në shpejtësi të ndryshme.
me shokun/shoqen.
Krijim me ritme të thjeshta
3 Krijo sipas ritmit të dhënë një melodi të thjeshtë me notat e mësuara.
4 Krijo një melodi me lartësi notash Do-Mi-Sol, sipas modelit të dhënë.
1/4 + 1/4 = 2/4 + 2/4 = 1/8 + 1/8 =
Nota dhe pushimi 1/8 me pikë vlere
Provo dhe zbulo
Dallo vlerat e thyesave ritmike dhe shëno
1/16 + 1/16 = 1/16 + 1/16 + 1/16 + 1/16 =
Mëso
Nota tetëshe me pikë vlere tri ose me Nota tetëshe
+= =
Kur duam të përdorim notën tetëshe me pikë vlere në një masë muzikore, ajo mund të formohet nga nota tetëshe me pikën e vlerës , duke e plotësuar atë edhe me një notë 1/16 .
• Lexojmë notën tetëshe me pikë vlere.
ta a ta - a tata - a tata - a tata - a tata ta tata tatata
1
aftësitë muzikore
përgjigjen e saktë.
2
notën tetëshe me pikë vlere
SHKRIMI DHE LEXIMI MUZIKOR
c 4 nota 1/16.
ushtrimin e mëposhtëm dhe rrethoje.
3
vijën e masës muzikore aty ku duhet. Nga ndarja duhet të krijohen 16 masa muzikore. Ushtrimi është në ritmin 2/4.
njohuritë muzikore
1/8 me pikë vlere.
“Pëllumbi i bardhë”
Dëgjo këngën dhe diskuto
A mund të
disa prej të drejtave të fëmijëve?
- I -
Një dit’ në dor’ un’ mora që vetëm ai i dëgjon. Dhe pastaj hapa duart
- Refreni -
Sa shumë gëzohen fëmij’t kur shkojn’ nëpër bot’ nëpër bot’, paqen përshëndesin. Mbi krahë ëndrra plot drit’ kaq shumë dashuri të përcjellin.
- II -
Dhe kur bërtet stuhia edhe kur era s’pushon jo nuk ka frik’ pëllumbi i paqes
Një dit’ në dor’ un’ mora pëllumbin e bardh’ m t
Muzika: Ina OsmanlliModerato
Muzika popullore, polifonike dhe homofonike
Dëgjo dhe diskuto
Dëgjo një fragment nga kënga “Janinës ç’i panë sytë”.
Mëso
popullo tonë Kënga po
Muzika popullore shqiptare është pjesë e trashëgimisë kulturore e shpirtërore të popullit tonë. Kënga popullore këndohet me një, dy, tri apo katër zëra, që mund të jenë burra, gra ose grupe të përziera.
Për nga mënyra e të kënduarit, ajo ndahet në këngë homofonike dhe polifonike. Kënga homofonike këndohet me një zë, kryesisht në zonën veriore, ndërsa kënga polifonike këndohet me shumë zëra, kryesisht në zonën jugore të vendit. Kënga homofonike këndohet
Iso-polifonia shqiptare u përfshi në listën e trashëgimisë kulturore nga UNESCO më 25 nëntor 2005.
• zë i parë – marrësi i isos
• zë i dytë – kthyesi i isos
• zë i tretë – hedhësi i isos
• zë i katërt – mbajtësi i isos
Moderato
Grupi polifonik i Lapardhasë
Kënga polifonike e Kurveleshit “tregon” aspekte të ndryshme të jetës e veçori të karakterit festa e gëzime familjare e kombëtare.
Kënga polifonike e Gjirokastrës dallon për një mënyrë të veçantë të të kënduarit. Përveç marrësit Kënga polifonike e Himarës - isoja, ku marrësi i këngës këndon gjysmë vargu, por humbet rolin parësor, sepse e merr isoja; - hedhësi (zëri i tretë), i cili e veçon atë. Kënga polifonike e Pilurit interpretohet si nga gratë, ashtu edhe nga burrat (si dhe nga grupe të përziera). Melodinë e parë zakonisht e këndon një grua, melodinë e dytë një burrë, ndërsa melodinë e tretë
Zoga kaçake në mal”. Kënga polifonike e Bënçës interpretohet në grupe të
tjera polifonike të të kënduarit, melodinë e parë të saj e këndojnë dy veta, një grua dhe një burrë, të cilët i gërshetojnë mes tyre frazat muzikore. Melodia e dytë dhe e tretë këndohet nga një njeri i vetëm, zakonisht burrë.
Shehu”, “Brez pas brezi trimërinë” etj.
1 Rretho përgjigjen e saktë.
a një zë; a Shqipërinë e Veriut; b dy zëra; b Shqipërinë e Mesme; c shumë zëra; c Shqipërinë e Jugut;
Çmo njohuritë muzikore
Dëgjo
a) madhështor; b) ; c) i qetë; ç) i gëzueshëm.
Lidh e intervaleve. do – la oktava do – sol prima do – re terca do – si seksta do – do² septima do – fa kuarta do – mi sekonda do – do kuinta
Lidh me shigjetë grupet me termat përkatëse (shigjetat duhet të kenë ngjyrën e grupeve).
Lento Moderato VeloçeRretho përgjigjen e saktë..
• a. tri nota 1/16; b.tri nota 1/8; c. 4 nota 1/16.
• a. një zë; b. dy zëra; c. shumë zëra.
Plotëso
Iso polifonia është pjesë e çmuar e trashëgimisë
të një kombi. Kënga polifonike e Himarës ka .
Plotëso kutitë bosh me fjalët e sakta.
1. Zëra të bardhë quhen zërat e...
2. Zëri më i lartë te meshkujt quhet...
3. Zëri më i lartë te femrat quhet...
4. Kur këndojnë të gjithë së bashku, formohet një...
5. Emri i tij është… Lahaj.
6. Inva, mbiemri i saj është…
Plotëso vendet bosh.
• Zëra femërorë, nga zëri më i lartë deri te më i ulëti.
• Zëra mashkullorë, nga zëri më i lartë deri te më i ulëti.
• Zërat e fëmijëve janë zëra
Mësimi 12: Shkalla D-Dur dhe H-Moll
Mësimi 13: Luajmë në instrument
Mësimi 14: Nota dhe pushimi 1/16
Mësimi 15: Format e thjeshta muzikore (fuga, sonata)
Mësimi 16: Krijojmë së bashku
Mësimi 17: Kënga: “Gjuha jonë, barot e trëndelinë”
Mësimi 18: Llojet e orkestrave
Mësimi 19: Shkalla H-Dur dhe G-Moll
Mësimi 20: Kënga: “Jam i lashtë se jam shqiptar ”
Mësimi 21: Krijues, interpretues, vepra
Aftësitë e nxënësit/es:
këndon këngë të ndryshme në ritmet dhe tonalitetet e mësuara; krijon në ritmet e mësuara, duke përdorur simbolet muzikore përkatëse; plotëson më tej njohuritë muzikore lidhur me shkallët muzikore, format muzikore ( ), orkestrat simfonike etj.; dëgjon muzikë dhe përjeton emocionet që ajo përcjell; zbulon ndjesitë që krijon muzika dhe i përshkruan ato; mbi muzikën që dëgjon, dhe veprat muzikore si pjesë e kohës në të cilën u krijua; përdor njohuritë për të hartuar ese dhe projekte, etj., individualisht ose në grup.
Gjysmëtoni
Shkallët
dhe
në instrument
dhe pushimi
dhe diskuto
Vëzhgo vlerat e notave muzikore dhe përcakto gjatësinë e tyre.
Mëso
Nota 1/8 është e barabartë me dy nota 1/16 = + Nota 1/16 ka dy kërraba, ndryshe nga nota tetëshe që ka një kërrabë. Vlera e notës 1/16 është më e shkurtër se nota 1/8. Pushimi i notës 1/16 ka formën e numrit shtatë me një vizë në mes ( ). Ai ka të njëjtën vlerë kohe si nota 1/16.
NotatPushimetParaqitja grafikeVlerat
Masa ritmike me përdorimin e notës 1/16.
SHKRIMI DHE LEXIMI
DoReMiFaSol
Format e thjeshta muzikore (fuga, sonata)
dhe diskuto
Çfarë të kujtojnë skemat e tri formave muzikore më poshtë? Plotësoji ato.
Mëso
Format e tjera që do të na ndihmojnë të kuptojmë vepra me përmasa më të mëdha të fuga, rondoja, tema me variacion, sonata. Fuga është formë muzikore polifonike, e interpretuar nga dy ose më shumë zëra. Kjo formë,
Tema kryesore: parë.
Kontratema: një temë e re, e cila ndryshon nga tema kryesore si në vijën melodike, ashtu edhe në ritëm. Ajo ndjek menjëherë temën kryesore, të ekzekutuar nga zëri i dytë, ose siç quhet ndryshe “zëri i kundërt”.
Përgjigjja:
Episodet: bazohen mbi fragmente të temës së parë dhe të kontratemës dhe zhvillohen lirisht, sipas idesë së kompozitorit.
etj.
Sonata është një nga format më të përdorura muzikore, e cila përbën bazën e zhvillimit të veprave koncertore dhe simfonike. Ajo bazohet në dy tema kryesore, të cilat ndryshojnë
për t’i dhënë emrin një pjese muzikore që përbëhet nga tri ose katër kohë;
për të treguar formën e një pjese (kohe) të veprës muzikore, zakonisht kohës së parë ose kohës së fundit.
Sonata luhet edhe si vepër më vete.
Koha e parë ndahet në tri pjesë (ABA) dhe mbështetet mbi dy tema me karakter të kundërt. Koha e parë: Allegro
A - ekspozicioni ose paraqitja e temës së parë,
B - zhvillimi
A - rikthimi ose përsëritja e dy temave,
Koha e dytë: ekzekutohet në ose
Koha e tretë: Koha e katërt: ose rondosë.
Nga skema kuptohet që vetëm koha e parë përcakton formën e sonatës. Forma e sonatës përdoret shumë në muzikën instrumentale, nga formacione të vogla ose të mëdha. Brahmsi etj.
(1884-1948) mund të cilësohet si kompozitor i madh klasikopër shkak të gjuhës harmonike të përdorur dhe shmangies nga rregullsia e ndikimi i Bethovenit.
në Mi Maxhor dhe “Scherzo” në La Minor, “Preludi” në La Minor, vepra për kanto etj.
Çmo njohuritë muzikore
Dëgjo dy vepra muzikore të formës së sonatës nga dy kompozitorë shqiptarë ose botërorë.
Krijojmë së bashku
Artet na ndihmojnë të shprehim ndjenjat dhe emocionet. Në pikturë kjo realizohet me anë të ngjyrave, në skulpturë duke skalitur materialin dhe në letërsi e në muzikë duke i dhënë
( shprehin gëzim, gjallëri dhe harmoni.
Pasi të dëgjosh këngën “ krijo një punim, ku të përdorësh ngjyrat e ngrohta.
shprehin melankoli apo qetësi.
Ngjyrat e plotësuese kanë tone të përziera. Pasi të dëgjosh sonatën “Për Elizën” të kompozitorit L. Van Bethoven krijo një punim, ku të përdorësh ngjyrat plotësuese.
1 Krijo
Artet na ndi
Mëso
“Gjuha jonë, barot e trëndelinë”
Dëgjo dhe diskuto
tregojnë vlerën ose bukurinë e gjuhës shqipe dhe diskuto rreth tyre.
-IGjuha jonë sa e mir’, sa e ëmbël, sa e dlir’, mbetën thell’ o tek ajo një bilbil dhe një shqiponj’.
Zëri ëmbël dhe i fort’ si kushtrim, o nëpër bot’.
-RefreniTha një popull historinë dhe gjuhës i këndoi, gjuh’ e arbrit, gjuha jonë barot e trëndelin’.
Ti mban sot o në çdo shkronjë dëshirën për liri, gjuh’ e arbrit, gjuha jonë barot e trëndelin’.
A e dini se...
-IIGjuha jonë sa e mir’, sa e ëmbël, sa e dlir’, thell’ në zemër të çdo trimi mbeti gjuha si kushtrim.
Brez pas brezi ti kalon, si lirinë ty të mbrojm’.
Limoz Dizdari lindi në Delvinë, në 7 shkurt 1942. Që i vogël ishte i dhënë pas muzikës polifonike dhe interpretuesve të mrekullueshëm të kësaj
Mësimet e para i mori në Gjirokastër për kompozitor me karakter të theksuar lirik dhe për piano dhe orkestër”, “Sonatë për piano”, romanca, sonata të frymëzuara nga poetë të
ModeratoTeksti: Betim Muço Muzika: Limoz Dizdari
n tën
gju - hës i kën - doi, sot dë - shi - rën për li - ri,dë - shi - rën li - ri,
Llojet e orkestrave
Përcakto muzikor që dëgjove, me ndihmën e mësuesit/es.
a kuartet; b kompleks harqesh; c bandë simfonike; d orkestër simfonike.
Mëso
Instrumentet muzikore shërbejnë për të luajtur vepra të ndryshme muzikore, solo dhe formacion instrumental muzikor. Formacioni instrumental i përbërë nga të gjitha instrumentet quhet orkestër muzikore. Orkestra e parë u formua rreth viteve 1600, kur muzikantët dhe kompozitorët krijonin muzikë kryesisht për instrumentet e harqeve në oborret mbretërore. Më pas, për shkak të zhvillimit të veprave muzikore, u pa e nevojshme krijimi i instrumenteve të reja muzikore, si ato me goditje, frymore dhe ato të perkusionit, të cilat pasuruan këto formacione orkestrale, duke krijuar orkestrën simfonike bashkëkohore.
Orkestra simfonike bashkëkohore përbëhet nga të gjitha instrumentet muzikore, ku numrin më të madh e zë familja e harqeve (rreth 60 instrumente, 32 prej të cilave janë violina). Violinat e para (16) janë në vijën e parë të orkestrës, majtas, të ndjekura më pas
nga 16 violina të dyta; në qendër janë violat dhe djathtas violonçelat. Kontrabasët, e fundit të orkestrës qëndrojnë instrumentet e perkusionit. Këto instrumente, për shkak të ksilofoni, këmborët me tuba etj.
Orkestra simfonike bashkëkohore përbëhet nga 90 deri në 100 instrumente. E gjithë orkestra udhëhiqet nga një drejtues, i cili quhet .
Orkestra Filarmonike e Kosovës Orkestra Filarmonike e Kosovës (Filarmonia e Kosovës)
Orkestra Filarmonike e Kosovës ( ) 1962 u formua Orkestra Simfonike e Radio-Televizionit Shqiptar.
Çmo njohuritë
Gjej informacion për historikun e krijimit të orkestrës së parë në Kosovë. Diskuto në klasë me shokun/shoqet.
SHKALLËT MUZIKORE
“Jam i lashtë se jam shqiptar ”
Dëgjo dhe diskuto
Lexo rreth historisë e kulturës së lashtë të atdheut.
- IÇdo fëmij’në k’të bot’
ka një vend ku ka ler’, ka një nën’ e një atdhe.
- IIÇdo fëmij’ mbi k’të tok’ ka një gjuh’, ka një fe, ka një vend ku ka ler’, ka një nën’ e një atdhe.
Xhavit Ujkani
- Refreni -
Ndaj buron nga zemra dhe me qiellin kënga, jam i par’ ndaj jam krenar se un’ jam shqiptar. Ndaj buron nga zemra dhe me qiellin kënga, jam i lasht’ ndaj jam krenar se un’ jam shqiptar. Un’ jam krenar se jam shqiptar, ndaj jam krenar se jam shqiptar.
Muzika: Xhavit Ujkani Teksti: Jorgo Papingji
Krijues, interpretues, vepra
Martin Gjoka u lind më 20 prill 1890 në Tivar. Në vitin 1905 u zhvendos nga Mali i Zi në Shkodër për të vazhduar shkollën e mesme në Kolegjin françeskan. Atje mësoi instrumentin e pianos, luajti në violinë e flaut.
Ka dhënë një ndihmesë të vlefshme në fushën e muzikës vokale dhe instrumentale. Këtu përfshihen një numër këngësh, pjesë korale (edhe pjesë me subjekt fetar, këngë për fëmijë, balada, romanca etj.). U bënë të njohura melodramat e tij “Juda Makabe”, Rapsodia shqiptare për orkestër frymore”, pjesët instrumentale “Tek Ura e Shalës” për flaut dhe piano, “Një vjollcë Shkodre” për ansambël orkestral, suita për orkestër simfonike “Dy lule mbi varr të Skënderbeut” etj. Ngriti dhe drejtoi orkestrën frymore “Illyricum”.
Kristo Kono moshën 13-vjeçare studioi për klarinetë dhe mori pjesë në bandën
Më 1927 u vendos në Itali, ku kreu studimet për klarinetë në konservatorin “Xhuzepe Verdi” të Milanos. Pas kthimit në atdhe kulturore “Skënderbeu”. Kompozoi këngë korale, romanca e këngë
Kono kompozoi operetën “Agimi” me libret të Kolë Jakovës, vepra e parë muzikore skenike shqiptare, që i hapi rrugën zhvillimit të operës shqiptare.
Rexho Mulliqi u lind më 1923 në Guci. Ai e kreu shkollën fillore në vendlindje, vazhdoi arsimimin në Medresenë e Shkupit dhe mbaroi studimet e larta në Akademinë e Muzikës në Beograd (1946). Në vitin 1953 u kthye në Kosovë, ku dha mësim (harmoninë dhe kontrapunktin) në Shkollën e Mesme të Muzikës në Prizren dhe më pas drejtoi veprimtarinë muzikore në Radio Prishtina. Ai është ndër krijuesit e traditës muzikore profesioniste në Kosovë, krijues i këngës korale dhe autor i simfonisë së parë shqiptare në Kosovë.
Çmo njohuritë
Vinçenc Gjini diplomua për Teori dhe pedagogji muzikore në Akademinë e Muzikës në Beograd. Në Shkup studioi dhe u diplomua për kompozim. Punoi kryesisht si pedagog i muzikës dhe në
krijuese, ai krijoi një numër të madh veprash të formave të simfonitë, simfonieta, 10 kantatat (jo të mëdha), sonata për violinë e piano, variacionet për klarinetë e piano, cikli i vogël i këngëve solo etj.
Bëj një krijim të shkurtër për jetën dhe krijimtarinë e një kompozitori të dalluar kosovar.
Plotëso
a) Shkallën muzikore me dy diezis ( ) e gjejmë duke u ngjitur ose duke zbritur nga nota e parë e shkallës.
b) nga nota e parë e kësaj shkalle.
c) Shkallën muzikore me dy bemola, e gjejmë duke zbritur ose ngjitemi nga shkalla
d) Për të gjetur shkallën Minore të shkallës Si Maxhore zbresim nga grada e parë e shkallës .
Ndërto shkallën Re Maxhore, Si Minore dhe Si Maxhore, Sol Minore.
Rretho
I. a. notës së plotë; b. gjysmënotës; C. notës katëeshe.
II. a. orkestër muzikore; b. operë; c.
Plotëso
a) Fuga është formë muzikore e interpretuar me .
b) Sonata është formë muzikore që ekzekutohet me .
Shkruaj poshtë secilës figurë emrin e formacionit orkestral.
Gjej në internet informacione për Filarmoninë e Vjenës. Diskutoni në klasë historikun, rëndësinë e traditën rreth 200-vjeçare të këtij formacioni.
1 Grupi i TIK-ut
1. Kërkon në
2.
muzikë
nga
pjesët muzikore.
një
dhe një
Ne dhe muzika
2 Grupi i muzikantëve
1. Diskuton për këngët, vallet dhe kostumet popullore.
2. Diskuton karakteristikat e këngëve, të valleve dhe të kostumeve popullore.
3 Grupi i letrarëve
4 Grupi i interpretuesve
1. Përzgjedh këngët dhe vallet.
2. I interpreton ato në klasë, në shkollë ose në komunitet.
Rezultatet e arritura nga grupet
1 Rezultati i arritur nga grupi i parë: CD-ja dhe DVD-ja, që përmbajnë këngë dhe valle popullore.
2 Rezultati i arritur nga grupi i dytë: prezantimi i karakteristikave të këngëve, valleve dhe kostumeve popullore.
3 Rezultati i arritur nga grupi i tretë: prezantimi i vlerave letrare të teksteve dhe lexim i eseve për këngët dhe vallet popullore.
4 Rezultati i arritur nga grupi i katërt: interpretimi me ndjenjë dhe emocion i katër këngëve dhe tri valleve nga krahina të ndryshme.
Mësimi 22: Format muzikore: simfonia
Mësimi 23: Luajmë në instrument
Mësimi 24: Orkestrinat popullore
Mësimi 25: Format muzikore kantatë, oratorio
Mësimi 26: Kënga: “A vritet pafajësia”
Mësimi 27: Ushtrime me shkallët e mësuara
Mësimi 28: Kënga: “We Are The World”
Mësimi 29: Përfaqësues dhe vepra muzikore
Mësimi 30: Performues shqiptarë dhe kosovarë
Aftësitë e nxënësit/es: këndon krijon plotëson dëgjon zbulon përdor
Fjalë kyçe:
formë muzikore instrumentale; simfoni; formë muzikore vokale; kantatë; oratorio; orkestër popullore
Format muzikore: simfonia
Mëso
Muzika profesioniste fetare, ai kompozoi disa vepra vokale dhe instrumentale, midis të cilave një simfoni, pjesë popullore shqiptare.
Muz
Muzika simfonike luhet me një numër të madh veglash (orkestër e plotë), por edhe sepse trajton tema shoqërore, mbështetur në ngjarje të njohura, fakte historike, romane, drama, vepra letrare etj. Ky lloj zhanri u zhvillua gjatë viteve ’50. Një nga veprat më të rëndësishme ishte poema simfonike ta lëvronin më tej muzikën simfonike, duke e përmirësuar e futur në to frymën kombëtare, si harmonike e orkestrale.
Veprat simfonike të Ç. Zadesë, R. Mulliqit, L. Antonit, N. Zoraqit, K. Larës, F. Ibrahimit, L. Dizdarit, K. Laros, Th. Gaqit, etj. karakterizohen nga format e qarta e mbështetja në muzikën popullore e në traditën e re të kohës.
Dëgjo një fragment muzikor nga “Simfonia Nr. 2 kosovare”
Dëgjo dhe diskutoOrkestra Filarmonike e Kosovës
Simfonia e parë shqiptare është kompozuar nga Çesk Zadeja dhe është vepra e parë me rëndësi në repertorin Kjo vepër ka peshë historike në zhvillimet e muzikës shqiptare, pasi është pikënisja e një faze të re krijuese, që kapërceu amatorizmin e fazës paraardhëse. Veprat në folklorin muzikor të Shqipërisë së Veriut. Në këtë
Simfonia I dhe II kosovare është kompozuar nga kompozitori kosovar Rexho Mulliqi. Simfonia II veçohet si një ndër veprat më të spikatura të
popullor, ku Mulliqi është mbështetur, përmendim “Kenka mbush bjeshka me bor” dhe “Kanga e Rexhës”.
Ken-
ken-
mbu-
Dëgjo prej tyre.
Çmo njohuritë muzikore
Luajmë në instrument
ReDo
Orkestrinat popullore
Dëgjo dhe diskuto
Dëgjo një fragment të luajtur nga orkesrina me çifteli e Ndue Shytit. Diskuto rreth interpretimit.
Mëso
Instrumentet muzikore popullore janë të krijuara dhe të trashëguara brez pas brezi si pjesë e trashëgimisë sonë materiale e kulturore. Kohë më parë, interpretuesit i prodhonin vetë instrumentet me të cilat luanin. Ata e siguronin vetë lëndën e parë që u duhej (lëkurë e regjur, tel, dru).
Orkestër homotimbrike
Instrumentet popullore , , ) grupime me instrumente të njëjta, të quajtura ndryshe grupime me instrumente të ndryshme, të quajtura ndryshe . Kosovë, Malësi e Madhe - fyell, çifteli, dajre, lahutë; Tropojë, Lezhë, Shkodër, Kurbin - sharki, fyell, dajre, çifteli etj. Në orkestrinat heterotimbrike bëjnë pjesë edhe orkestrinat e këngës popullore qytetare të njohura me emrin “aheng”. Ato i gjejmë në Shkodër, Lezhë, Krujë, Tiranë, Elbasan etj., dhe violina, kavalli, dajrja ose luga. Në krahinat e Shqipërisë së Jugut, (klarineta), violina, lahuta, gajdja, dajrja, fizarmonika, mandolina e kitara.
Provo aftësitë muzikore
Shkruaj grupin ku bëjnë pjesë instrumentet e mëposhtme.
Format muzikore kantatë, oratorio
Dëgjo Dëgjo dhe diskuto
Mëso
Kantata është formë muzikore vokalo-instrumentale, që interpretohet nga solistë, kore dhe orkestra. Kantata mund të jetë në disa kohë, të cilat përcaktohen nga përmbajtja dhe ideja muzikore që do të transmetohet. i kantatës mund të jetë ose
Kantata është gjini më e madhe se kënga, e ndërtuar për etj. Në këtë formë muzikore kanë krijuar shumë kompozitorë shqiptarë dhe kosovarë. Kantata “Atdheu im” nga Çesk Zadeja, “Malli për atdhe” nga Kristo Kono, “Fjala
Kantata “Tanë Shqipnia asht betue”
Allegro Feim Ibrahimi
Shum' as- qer'po qet pam -po -ri tan' poi qet ma zi se kor -bi Të shtat' kraj- lat ku- ven- doj në
Oratorioja është formë muzikore vokalo-instrumentale ciklike, që interpretohet nga solistë, kore dhe orkestra. Në oratorio, vendin kryesor e zë . Përmbajtja muzikore mund të ketë dhe .
Solistët, kori, recituesit dhe orkestra interpretojnë të ndarë ose së bashku. Kompozitorët
Siliqi, Fatos Arapi, Kadare, Agolli e Kolë Jakova u bënë burim frymëzimi për kompozitorët e parë.
Zhorzh Frederik Hendel (George Frideric Handel) (1685-1759), ndër kompozitorët më të mëdhenj gjermanë, i cili e kaloi pjesën
të muzikës, ndikimi i barokut italian në veprën e Hendelit është krejt i dukshëm.
bënë të njohur në rrethet e muzikantëve. Oratorioja “Mesia”, e kompozuar më 1741, shënoi një pikë kthese në historinë e muzikës, prej formës së veçantë e prej
Oratorio
A
A-li -llu ja, a-li- llu- ja, a- li
B llu- ja, a li -llu -ja, a- li llu -ja
etj.
Çmo njohuritë muzikore
Dëgjo një oratorio dhe një kantatë.
Dallo
“A vritet pafajësia”
Dëgjo dhe diskuto
Dëgjo këngën “A vritet pafajësia”. Diskuto me shokët dhe shoqet. Lidhet ajo me ndonjë çast të rëndësishëm historik për Kosovën?
-I-
A vritet pafajësia?!
çfarë faji ka Drenica?! Pse tremben nga fëmija, që thërret Azem Galica?
Drenica lind veç trima Është një komb që don liri, dhe Kosova është Shqipëri!
Refreni
Qielli digjet, toka varet po ku je Adem Jashari?!
Na vranë babën,e na vran motrën Na përzunë,na dogjën votrën.
Se kam gjallë Azem Galicën
Mos ma prek trollin shqiptar Mijëra vetë,jam vetë e parë.
Ja foshnjet po i vrasin Po kullat jo nuk lozin.
Drenica lind veç trima
Është një komb që don liri, dhe Kosova është Shqipëri!
-II-
Ja foshnjet po i vrasin Po kullat jo nuk lozin.
Drenica lind veç trima Është një komb që don liri, dhe Kosova është Shqipëri!
A vri - tet pa - faj - si - a ç’far’ fa - ji ka Dre - ni-ca se
tre-mben nga fë-mi-ja që th’rret A-zem Ga-li-ca Dre -ni -ca lind veç tri-ma ju i
li - ni f’mijt je -ti -ma ësht’një komb që do li- rin’ dhe Ko-so-va ësht’ Shqip - ri.
Qie - lli di-gjet to - ka va - rre po ku
je A -zem Ja -sha -ri na vran bab’ e na vran mo - tra,
na për - zun e do-gjën vo - tra.
Mos ma prek ti shkja Dre - ni - cën, se kam gjall’ A - zem Ga - li - cën,
1.
mos ma prek tro - llin shqip- tar, mij’ra vjet jam vet’ e par’ mij’ ra vjet jam vet’ e par’ mos ma prek ti shkja Dre - ni- cën.
2. D.C. al Coda Coda
Ushtrime me shkallët e mësuara
SHKALLËT
1.
Dë Dhe fu bora shat zbar tadhi të- pje male- të
2.
të Njer'- zia më s'po da- li-
në dhe rru- ga ësht'e qe të
Çmo njohuritë muzikore
njohuritë e tua në ushtrimet që lexon ritmikisht dhe këndon melodikisht.
Dallo
- I -
When we heed a certain call
When the world must come together as one
There are people dying - II -
We can’t go on pretending day by day
That someone, somewhere will soon make a change
We all are a part of God’s great big family
And the truth, you know, Love is all we need
- Refreni -
We are the world
We are the children
We are the ones who make a brighter day, so let’s start giving
There’s a choice we’re making We’re saving our own lives
- III -
Send them your heart so they’ll know that someone cares
And their lives will be stronger and free
As God has shown us by turning stone to bread
So we all must lend a helping hand
Dëgjo dhe diskuto
“We Are The World”
comes
We
worldmust
great__
a
cer tain
call___
when that some the
There We are are all people a dy part -ing__ of__ and God's it's
know, great love est is gift____ all___ of we all. need.
Weare
weare the chil dren,__ we are theones_
Përfaqësues dhe vepra muzikore
Dëgjo D
Franc Shubert (Franz Schubert) (1797-1828) lindi në Vjenë, Austri. Duke qenë pjesë e orkestrës së shkollës, ai u njoh që herët me liedin (romancën vokale), që u shndërrua në gjininë muzikore më të dashur të kohës. Në moshën 17-vjeçare kompozoi simfoninë e ciklet me këngë “Mullixhesha e bukur”, “Rrugë dimërore” etj.
Bedrih Smetana si “babai i muzikës çeke - ka kompozuar shumë vepra muzikore instrumentale.
KRIJUES DHE INTERPRETUES
Dëgjo një fragment muzikor nga “Nokturn op. 9 nr. 2” të F. Shopenit. Përshkruaj ndjesitë që të krijohen.
Frederik Shopen (Frédéric Chopin) (1810-1849) u lind në Varshavë të
Studimet i ndoqi në Konservatorin e Varshavës, që sapo ishte themeluar mazurka, nokturne, skerco, balada, poloneze etj.
DDëgjo një fragment muzikor nga suita “Liqeni i mjellmave” të P. I. Çajkovskit . Përshkruaj ndjesitë që të krijohen. Është muzikë e thellë, e qetë apo e fuqishme?
Pjotr Iliç Çajkovski (Pyotr Ilyich Tchaikovsky) (1840-1893), kompozitor i kombëtar, për harmoninë e pasur dhe meloditë energjike. Ai shkroi për të gjitha gjinitë e muzikës (koncerte për piano dhe orkestër, koncert për violinë dhe orkestër, simfoni, romanca vokale etj.), por u bë i njohur
Performues shqiptarë dhe kosovarë
Dëgjo dhe diskuto
Dëgjo “Tri valle për violinë dhe orkestër” ekzekutuar nga Ibrahim Madhi. Trego emocionet që përjeton.
Ibrahim Madhi u lind në Tiranë. Mund të quhet
ishte jo vetëm solist brilant, por edhe drejtues i shkëlqyer i grupeve të muzikës së dhomës dhe orkestrës së harqeve. Shkolla
dhjetëra koncerte të suksesshme, si solist në Orkestrën e RadioShtetëror të Këngëve dhe të Valleve Popullore. Ibrahim Madhi ka dhënë ndihmesë të jashtëzakonshme në
Saimir Pirgu u lind më 23 shtator 1981 në Elbasan. Studimet për muzikë i mbaroi me një diplomë në kanto në konservatorin “Claudio Monteverdi” të Bolzanos, nën
jetë i veçantë.
KRIJUES DHE INTERPRETUES
Shkëlzen Doli lindi më 9 gusht 1971 në Elbasan dhe u rrit në Gjakovë. Shkëlzen Doli studioi në Universitetin e Muzikës dhe në shkollën “Performing Arts” në Vjenë. Pak kohë pas përfundimit të studimeve të larta, ai u bë pjesë e Orkestrës së Operës Shtetërore të Vjenës. Sot është anëtar i seksionit të dytë të violinës.
Venera Mehmetagaj-Kajtazi u lind në Kosovë më 1960. Njihet si një ndër në: Gjermani, Spanjë, Slloveni, Turqi, Maqedoni e Francë, vendin ku është specializuar. Venera Mehmetagaj-Kajtazi ka qenë soliste për shumë vite në Orkestrën Simfonike të RTP-së. Sot ajo është anëtare e Orkestrës Filarmonike të Kosovës dhe pedagoge në Universitetin e Prishtinës në Fakultetin e Arteve.
Dëgjo D
(1910-1947), këngëtare e
familja u vendos në Korçë dhe më pas në e vazhdoi në Paris, deri më 1935, kur u kthye këngëtare profesioniste. Krahas arieve lirike të autorëve të shquar botërorë, këngëve popullore shqiptare, si pjesë integrale të kulturës muzikore. Në repertorin e saj bënin pjesë rreth 90 këngë popullore të të gjithë qyteteve të Shqipërisë, 36 prej të cilave ajo i regjistroi në pllaka tonë” apo “Kur më vjen burri nga stani”.
nga opera “Bohemë” e Puçinit dhe atë të Rozinës nga opera “Berberi i Seviljes” të Rosinit. Ajo u nda nga jeta në moshën 37-vjeçare.
Plotëso
Simfonia është formë muzikore e cila luhet nga
Simfonia e parë mbarëshqiptare është . Rrethoni përgjigjen e saktë.
• a. këngëtare lirike; b. violiniste; c. anëtare e Orkestrës Filarmonike.
Plotësoni
• a) b)
;
• Grupimet me instrumente të ndryshme quhen .
• Grupimet me instrumente të njëjta quhen .
.
• Simfonia e parë shqiptare u kompozua nga kompozitori .
• Muzika për ansambël është muzikë që krijohet për disa muzikore.
• Simfonia pasqyron një muzikë .
• Kantata është gjini muzikore më e madhe se e ndërtuar për
• Oratorioja është vepër e madhe kompozuar për
Në oratorio vend kryesor zë .
• Ajo interpretohet duke gërshetuar .
.
Rendit pesë kompozitorë të mëdhenj botërorë. Për secilin përmend nga një vepër të mirënjohur. Shkruaj një ese të shkurtër rreth krijimtarisë së një interpretuesi me origjinë shqiptare apo kosovare.
Shkruaj poshtë secilës figurë emrin e formacionit orkestral.
NR.2 MUZIKA DHE FËMIJËT
Grupi i intervistuesve
Hapat për realizimin e projektit:
1. Harton pyetjet që do t’iu bëhen të intervistuarve.
2. Kryen intervista me shokët në komunitet rreth llojit muzikor që ai pëlqen më shumë.
3. Analizon përgjigjet e marra, duke përcaktuar muzikën e parapëlqyer (1 deri në 2 lloje).
Grupi i kërkuesve rreth muzikës më të parapëlqyer nga komuniteti
1. Kërkon në internet, bibliotekë, apo nga muzikantë që jetojnë në komunitet, të dhëna rreth këtyre llojeve muzikore.
2. Përzgjedh dhe veçon informacionin e gjetur, duke e ndarë atë me shokët.
3. Paraqet informacionin para grupeve të projektit, në PowerPoint ose në mënyra të tjera.
Grupi i interpretuesve që ekzekuton lloje
REZULTATET E ARRITURA NGA REALIZIMI I PROJEKTIT
Grupi i intervistuesve
1. Interviston grupmosha të ndryshme rreth muzikës lidhur me çështje dhe grupmosha të caktuara.
2. Diskuton dhe vlerëson përgjigjet e marra.
3. Bazuar mbi përgjigjet e marra, përcakton detyrën për grupin tjetër.
Grupi i kërkuesve rreth muzikës më të parapëlqyer nga komuniteti
1. Gjen informacionin që dëshiron, nëpërmjet burimeve të ndryshme.
2. Paraqet informacionin e gjetur, duke theksuar të dhënat kryesore dhe e bën atë të kuptueshëm për të gjithë dëgjuesit.
Grupi i interpretuesve të një prej llojeve muzikore më të parapëlqyera:
1. Shfaq aftësitë muzikore përmes një koncerti, duke finalizuar kështu llojet muzikore më të pëlqyera nga intervistat.
2. Regjistron në CD apo DVD shfaqjen e dhënë.
Pyetje rreth muzikës sipas grupmoshave
Punë në grup
Shfaqje para shkollës
Mësimi 32: Muzika skenike
Mësimi 33: Kënga: “Ti më dhe zërin e bilbilit”
Mësimi 34: Luajmë në instrument
Mësimi 35: Veprimtari muzikore
Mësimi 36: Kanon
Mësimi 37: Të njohim kompozitorët
Aftësitë e nxënësit/es: këndon krijon plotëson dëgjon përdor
Fjalë kyçe:
Dëgjo dhe diskuto
Dëgjo një këngë kushtuar mësueses ose nënës. Me cilat festa të shënuara lidhen ato?
- I -
Një sekret që ma ka zemra, ma tradhtoi, ma nxori kënga. Pse kaq fort këtë mëngjes po troket? Më ngacmojn’ qindra mendime, sot për fest’ mësueses sime, Çfar’ dhurate t’i dhuroj?
- II -
O krijes’ qiellore, dashuri p’rrallore, zëri yt i ëmbël melodi më dhuron. në çdo thinj’ një brez i tër’ jeton.
- Refreni -
Sot gëzim fëmijë çelet në çdo an’, kemi fest’, kërcejm’ edhe këndojm’. Lule t’buk’ra zemrat çelin anemban’ dhe për fest’ mësueses ia dhurojm’.
AllegrettoTeksti: Jorgo Papingji Muzika: Agim Rrëza
Një se- kret që ma ka ze- mra ma tradh- toi ma nxo -ri kën -ga
Psekaq fort kë -të mën- gjes po tro -ket? Më ngac- mojn' qi- ndra me- ndi- me
te
Sot për fest' më -sue- ses ti -me çfar'dhu -ra -të t'i dhu roj?
re,
1. 2.
O O më kri- jes sueqie se da llo shur re da shpirshu ti yt ripra i -llo pa sur re në zë çdo ri yt thinj' i një ëm brez bël i -me tër' lo je di më dhu -ron ton'. Lu Sot le gë- zim t'bu fë kra ze mi -mrat je mble çe let dhin
1. 2. D.C.
në e çdo an' mban' dhe dhe për për fest' fest' kër më sue cejm e ses dhe ia kë dhundojm' kë-ndojm'. rojm'.
anë
ze - mra, kën - ga.toi, me, sot si - me, jes' shur, shpir-ti yt p'rra -llo - re, jë çe - link'ra an - e - mban' cejm'
Çmo tekstin dhe melodinë e këngës
Muzika skenike
Dëgjo dhe diskuto
Dëgjo arien “Dielli ka prendu” nga opera Mrika dhe diskuto rreth saj.
Mëso
Ope shk
Opereta është vepër muzikore skenike dhe vokale, që ngjan me operën, por me kohë më të shkurtër të zhvillimit të ngjarjeve. Ajo ka karakter më të thjeshtë, është më e lehtë e më e Johan Shtraus, “Orfeu në nëntokë” nga Zhak Ofenbah etj.
Dëgjo një fragment nga opereta “Karnavalet”
Opera është vepër muzikore vokalo-skenike. Muzika e operës krijohet nga kompozitori, trajtohet. Opera mund të quhet vepër komplekse, pasi ndërthur muzikën, kërcimin e aktrimin. e . solistë, korit dhe kërcimtarëve. shkrimtari Llazar Siliqi. Në operën “Mrika”, ngjarjet dhe personazhet janë vendosur në një
Dëgjo një fragment nga opera “Mrika”
Opera “Gjergj Kastriot Skënderbeu” është kompozuar nga Prenkë Jakova. Ajo vë në qendër
Dëgjo
Opera “Goca e Kaçanikut”
lirë. Por, dashuria e tyre ndërlikohet kur shfaqet tradhtari Rus Bashi, i cili spiunon Trimorin,
Dëgjo një fragment nga opera “Goca e Kaçanikut”
1954, me përpunimin e valleve popullore, për të vazhduar më tej me krijimin e tablove, Hajria”, “Bijtë e peshkatarit” etj.
fragment nga mjuzikëll “Grease”
Mjuzikëlli (musical) është një gjini e spektaklit, që lindi për herë të parë në Amerikë në dhjetëvjeçarët e parë të shekullit XX. Mjuzikëlli, ose siç njihet ndryshe komedia muzikore u ndikua drejtpërdrejt nga opereta
• ka një t
i mëshon ;
interpretuesit janë aktorë që vijnë nga dhe me përvojë
Në komedinë muzikore (mjuzikëll) këndohen një numër i madh këngësh, rreth 20.
njohuritë muzikore
Hulumto muzikën e kësaj komedie muzikore.
“Ti më dhe zërin e bilbilit”
Dëgjo dhe mëso këngën
-I-
A thue drita e mëngjezit Rrezja e par’ kur zgjohet në agim, A thue gemi i trëndafilit Të qëndisi ty qyteti im.
-II-
Perëndimet t’i përflakën, Ata trima që për ty kan’ rën’, Duke mbjell aq lule gjaku, Emrin ty Gjakovë ta kan’ vën’.
-Refreni-
Ti më dhe zën’ e bilbilit, Gurgullimën e një kroi, Ti më fale freskin’ e prillit, Që gjith’ jetën un’ ty të këndoj.
-III-
Edhe lulet e pranverës Bukuri e rrallë për çdo prag, Sa her’ shkrepën vetëtimat U spërkatën dhe u lan’ me gjak.
-IV-
Ai gjak që rrjedh në emër Dhe që rrënjët thellë t’i vadit, Qarkullon këtu në zemër Dhe më bën të quhem biri yt.
-Refreni-
Ti më dhe zën’ e bilbilit...
Rauf Dhomi lindi në Gjakovë, kreu arsimin e mesëm në Prizren dhe studimet e larta në Sarajevë. Ai
për muzikën vokale. Me operat “Goca e Kaçanikut” dhe “Dasma Arbëreshe” Rauf Dhomi është autori i parë i operës në Kosovë.
Athua drita-e mën gje- zitrre zja e par' kur zgjo- het në a- gimA thua gemi-trë ndafi- littë qën- di -si ty qy -te- ti im
1. ty Gja- ko- vë ta kan vënTi më
,
1. 2.
e e . ‘ ‘‘ Je
Çmo tekstin dhe melodinë e këngës
.
2. Ref: dhezën' e bil- bi- litgur gu llimën e një kroiTi më fale fre skin e pri- llitqë gjith je- tën un' ty të kën doj. je- tën un' ty të kën- doj.
Luajmë në instrument
MiReDo Sol
Fa
Allegro moderato
Allegro moderato
Veprimtari muzikore
Dëgjo dhe diskuto
Mëso
Vep
Veprimtaritë muzikore
Koncertet muzikore koncerte mund t’i përkasin si muzikës klasike, ashtu edhe asaj të lehtë e popullore. Në koncertet me karakter simfonik luhen pjesë dhe vepra të kompozitorëve vendas e të huaj.
violinë, violonçel ose violinë-orkestër harqesh etj. Koncertet simfonike kanë rëndësi, sepse sjellin në vëmendje veprat më të mira të krijimet e kompozitorëve të rinj.
zhvillohet çdo vit, duke paraqitur repertorin më të mirë të këngëve.
të mira të muzikës së vendit, e prej shumë evropian të këngës, në .
Në ekranet shqiptare zhvillohen spektakle të
“Muzika xhaz”, “Ethet e së premtes”, “The Voice”, “X-Factor” etj. Ato kanë për qëllim të nxjerrin në pah talente të reja në muzikë.
folklorike, tradita muzikore të çmuara e interpretues të rinj.
MUZIKA DHE SHOQËRIA
zhvillohet çdo vit në Shqipëri në muajin qershor. Ky
Qendra Kulturore e Fëmijëve në të gjitha .rrethet e Shqipërisë
Emisionet muzikore në radio dhe TV janë emisione që realizohen në televizione të ndryshme kombëtare ose lokale. Ato kanë rëndësi të veçantë pasi shërbejnë për të formuar një kulturë të gjerë muzikore
, ku
Përmes radios dëgjuesit dëgjojnë emisione muzikore, muzikë e vepra të muzikës simfonike.
Në televizion transmetohen dokumentarë, ku teleshikuesit njihen më nga afër me njerëz të
• analiza për shfaqje e premiera
Kanon
Dëgjo dhe diskuto
Lexo ritmikisht kanonin në ritmin 2/4.
Mëso
Kanon quajmë këndimin e një pjese muzikore ku zëri i dytë, i tretë etj. ndjekin njëri-tjetrin pas një, dy ose më shumë masave.
Maestoso
Muzika: Mendi Mengjiqi Maestoso
“Nënë Terezë lul kurorë”
1. Bij'e ma- dhe e k'saj to ke
1 2 3
2. y- je
nde- ze n'çdo kënd bo- te
3. nëkët' fe- stë
në për -vje- tor Nën' Te re- zë lul' ku- ror'.
Të njohim kompozitorët tanë
Dëgjo këngën popullore “Zambaku i Prizrenit” të kompozuar nga Akil Koci.D
Akil Koci u lind më 1936. Ai është kompozitor i shquar kosovar, i njohur për kompozimet e tij në të gjitha gjinitë. Është fitues i shumë çmimeve kombëtare e ndërkombëtare dhe është shpallur “Qytetar nderi” i Prishtinës në vitin 1974. Në vitin 1976 kompozoi muzikën për baletin e parë shqiptar në Kosovë “Sokoli e Mirusha”. Akil Koci njihet si krijuesi i parë shqiptar në “Lirisë” (1959), “Vajzës (1960), “Nënës sime” (1960), “Nimfa” (1971), “Trimja gjakovare” (1974). Kënga “Zambaku i Prizrenit” është një nga kompozimet e tij më të njohura.
Dëgjo D
Nikolla Zoraqi u lind më 1929, në Tiranë. Ai ka kompozuar disa vepra muzikore dhe ka dhënë kontribut të veçantë në zhvillimin e muzikës së re kor e orkestër, shumë baladave, operetave për fëmijë, bashkë me 6 uvertura, 6 koncerte për violinë dhe orkestër, 4 baleteve, 30 operave etj. Ka kompozuar në të gjitha gjinitë muzikore, që nga kënga tek opera, nga miniatura
Dëgjo një fragment nga “Sonatina për violonçel dhe piano” të Zeqirja Ballatës.D
Zeqirja Ballata u lind më 23 prill 1943, në Gjakovë. Ai është kompozitor dhe akademik me një veprimtari të gjerë dhe të shumëllojshme muzikore. Kompozimet e tij kanë elemente të muzikës popullore shqiptare mjaft të përpunuara dhe të larmishme. Disa nga veprat e tij më të rëndësishme janë “Epitafi N” për recitues dhe për ansambël, “Bilbili” për bllokflaut e për piano, “Jehona nga Bjeshkët e Nemuna” për piano, “Suitë për flaut dhe harpë”, “Sonatina për violonçel dhe piano”, “Një si baladë” për kitarë, “Kënga shkodrane” për fizarmonikë dhe për piano, “Kapriço simfonike”, “Simfonia 83”, “Suita për orkestër harqesh” etj. Ai ka shkruar mjaft libra për edukimin muzikor.
KRIJUES DHE INTERPRETUES
D
Feim Ibrahimi u lind më 1935, në Gjirokastër. Ai është një nga kësaj ai dha mësim në degën e Kompozicionit në Konservator e më tej
Shum' as- qer'po qet pam -po -ri tan' poi qet ma zi se kor -bi
Të shtat' kraj- lat ku- ven- doj në
Dëgjo këngën e Rexhës për ansambël koral, të kompozuar nga Lorenc Antoni.D
Lorenc Antoni, kompozitor, dirigjent dhe etnomuzikolog i shquar i Kosovës.
Ai u lind më 1909, në Shkup dhe u aktivizua që fëmijë në ansamble të ndryshme muzikore të shqiptarëve. Studioi privatisht muzikë në Shkup dhe Beograd dhe pas diplomimit në Fakultetin Filozofik të Shkupit u kthye në Ferizaj, ku ngriti më 1948 të parën shkollë të ultë dhe të mesme muzike “Josp Sllavenski” në Prizren. Në vitet në vazhdim, ai ishte dirigjenti i korit të shkollës muzikore, i shoqërisë kulturore artistike “Agimi” dhe i orkestrës simfonike të qytetit të Prizrenit. Në vijim, vazhdoi të merret me kompozime, dirigjime të veprave muzikore, veprimtari pedagogjike. Krijimtaria e tij për fëmijë përfshin
Çmo njohuritë muzikore
Gjej në burime të ndryshme informacioni materiale për kompozitorët e mësuar.
1.
3.
bibliotekë
burime të tjera
muzikore, nga krijimi i tyre deri në ditët tona.
të tjera.
nga të cilat ato janë ndërtuar.
ose në mënyra të tjera.
i kërkimit të llojeve të orkestrave muzikore
1. Përshkruan rrugën e zhvillimit dhe të përsosjes së këtyre instrumenteve
2. Kërkon në internet, bibliotekë apo nga burime të tjera informacioni mbi krijimin e komplekseve të para muzikore, deri te formimi i orkestrës.
në mënyra të tjera.
2.
të ndryshme.
ekzekutohen
në
Grupi i kërkimit të instrumenteve muzikore
1. Gjen informacionin që dëshiron, për plotësimin e detyrës nëpërmjet burimeve të ndryshme.
2. Përzgjedh materialin që kërkohet rreth instrumenteve muzikore.
3. Paraqet informacionin e gjetur, duke veçuar të dhënat kryesore dhe e bën të kuptueshëm për të gjithë dëgjuesit.
dhënat e gjetura) për vazhdimësi grupit tjetër.
1. Gjen nëpërmjet burimeve të ndryshme orkestër.
2. Paraqet materialin e gjetur, duke
1. Gjen dhe përzgjedh informacionin rreth orkestrave muzikore.
2. Paraqet materialin, duke krahasuar të dhënat e gjetura sipas udhëzimeve të caktuara.
Plotëso
Opereta është
Ajo interpretohet duke
muzikore
karakter
dhe u kompozua nga kompozitori
Opera e parë është
Mjuzikëlli ose komedia muzikore këndohet nga një numër i madh këngësh, rreth
FJALORTH
Acellerando, kur një pjesë muzikore ekzekutohet duke shtuar shpejtësinë.
Adagio, kur një pjesë muzikore ekzekutohet më ngadalë.
Aerofon, lloji i instrumentit, tingujt e të cilit krijohen nga trysnia e ajrit.
Akordi është tingëllimi i menjëhershëm i tri gradëve kryesore të shkallës (1-3-5).
Allegretto, kur një pjesë muzikore ekzekutohet me shpejtësi mesatare.
Allegro, kur një pjesë muzikore është e shpejtë.
Andante, kur një pjesë muzikore ekzekutohet ngadalë.
A tempo, kthim në ritmin fillestar.
Banda, orkestër frymore që ekzekuton duke ecur, e cila është e përbërë nga instrumentet e frymës (të drunjta dhe metalike).
Bariton është zëri i mesëm mashkullor.
Bas, zëri më i ulët nga të gjithë zërat.
Bemoli e ul notën 1/2 toni.
Bekuadri e kthen notën në gjendjen e mëparshme.
Calmo, kur një pjesë muzikore është e qetë.
Dirigjenti është drejtuesi i orkestrës.
Ekspozicioni është paraqitja e temave muzikore.
Espressivo, kur një pjesë muzikore është shprehëse.
Energico - kur një pjesë muzikore është energjike.
Fanfara është një bandë që përbëhet nga instrumente aerofone metalike dhe me goditje (perkusion).
Fokoso, kur një pjesë muzikore është e zjarrtë.
Fuga është një formë muzikore polifonike, e interpretuar nga dy ose më shumë zëra.
Gjysmëtoni është largësia më e vogël ndërmjet dy notave të ndryshme.
Harmonia është kombinimi i tingujve muzikorë.
Intervali është largësia ndërmjet dy notave të
dhe zbritës.
Korona është një shenjë muzikore që tregon se nota apo pushimi me këtë shenjë këndohet e gjatë, sipas dëshirës së dirigjentit apo ekzekutuesit.
Kordofon, lloji i instrumentit, tingujt e të cilit krijohen nëpërmjet dridhjeve apo pickimit të telave.
Kontralto është zëri më i ulët nga zërat femërorë. Koha e përbërë formohet nga dy kohë të thjeshta.
Kontratema është një temë e re, e cila ndryshon nga tema kryesore në ritëm dhe në vijën melodike.
Koda është një shtesë ose përfundimi i një pjese muzikore.
Kuarta është largësia ndërmjet katër notave të ndryshme.
Kuinta është largësia ndërmjet pesë notave të ndryshme.
Kuarteti është një formacion instrumental ose vokal, që ekzekutohet me katër instrumente ose katër zëra.
Largo, kur një pjesë muzikore ekzekutohet më ngadalë.
Lento, kur një pjesë muzikore ekzekutohet ngadalë.
Marciale, kur një pjesë muzikore ekzekutohet me ritëm marshi.
Maestoso, kur një pjesë muzikore është madhështore.
Maxhor, kur një pjesë muzikore është e gjallë, ritmike dhe plot dritë.
Masë e paplotësuar, kur pjesa muzikore nuk fillon në kohën e parë, por në kohën e dytë, të tretë apo të katërt dhe plotësohet me masën e fundit.
Membranofon është lloji i instrumentit, tingujt e të cilit krijohen nga dridhjet e lëkurës së tendosur.
Mexosoprano është zëri i mesëm femëror.
Minor, tonaliteti që tregon kur një pjesë muzikore është e ëmbël, e butë, e qetë, melankolike.
Moderato, kur një pjesë muzikore ekzekutohet me shpejtësi mesatare.
Muzika e dhomës, ekzekutohet nga një formacion muzikor instrumental, që përmban një numër të vogël instrumentesh muzikore.
Nota 1/16 është një notë e rrumbullakët, e mbushur, me bisht lart ose poshtë dhe me dy kërraba. Ajo zgjat sa gjysma e kohës 1/8.
Oktava është largësia ndërmjet tetë notave të ndryshme.
Orkestra është bashkimi i disa instrumenteve të njëjta ose të ndryshme.
Partitura është libri që mban përpara dirigjenti.
Perkusioni, lloji i instrumentit, tingujt e të cilit krijohen nga goditjet e tij.
Presto, kur një pjesë muzikore ekzekutohet shpejt.
Prestissimo, kur një pjesë muzikore ekzekutohet shumë shpejt.
Prima është largësia ndërmjet dy notave me të njëjtën lartësi dhe emër.
Pushimi 1/16 është një shenjë që përdoret në pjesë të ndryshme muzikore dhe zgjat sa gjysma e vlerës së pushimit 1/8.
Rallentando, kur një pjesë muzikore ekzekutohet duke ngadalësuar shpejtësinë.
Repriza është rishfaqja e temave kryesore të paraqitura në ekspozicion.
Rondo është një formë muzikore instrumentale, ku melodia kryesore gërshetohet dy-tri herë me melodi të tjera.
Seksta është largësia ndërmjet gjashtë notave të ndryshme.
Septima është largësia ndërmjet shtatë notave të ndryshme.
Sekonda është largësia ndërmjet dy notave të ndryshme.
Soprano është zëri më i lartë nga të gjithë zërat femërorë.
Sonata është një formë muzikore instrumentale, e interpretuar me një ose dy instrumente.
Spiritozo, kur një pjesë muzikore ekzekutohet me shpirt.
Stakato është shenja e pikës që vihet sipër ose poshtë notës dhe kjo notë këndohet e shkurtër, sa gjysma e vlerës së saj.
Shenjat e shartimit janë shenja që vendosen para notave dhe i ngrenë ose ulin ato 1/2 toni.
Shkalla muzikore është renditja graduale e tetë notave në ngjitje dhe në zbritje.
Tenor është zëri më i lartë nga zërat mashkullorë.
Termat dinamikë janë termat që tregojnë shpejtësinë me të cilën luhet një pjesë muzikore.
Tema me variacion një formë e thjeshtë muzikore instrumentale, e bazuar mbi një temë, e cila pas çdo përsëritjeje paraqitet e ndryshuar në ritëm, harmoni dhe dinamikë.
Terca është largësia ndërmjet tri notave të ndryshme.
Toni, largësia më e madhe ndërmjet dy notave fqinjë.
Trio është një formacion instrumental ose vokal, që ekzekutohet me tri instrumente ose tre zëra.
Vivaçe, kur një pjesë muzikore ekzekutohet me gjallëri dhe shpejt.
Zëra të bardhë janë zërat e fëmijëve.
REFERENCA
• Korniza Kurrikulare e Arsimit Parauniversitar të Republikës së Kosovës; Gusht, 2016
• Kurrikulat lëndore/programi mësimor Art muzikor; Kosovë, Gusht, 2018
•
• K. N. Mullai; Edukata muzikore V, VI; Tiranë, Shqipëri, 1998
• N. Doko, Sh. Mara; Solfezhi për klasat e muzikës të shkollës 8-vjeçare; Tiranë, Shqipëri, 1982
• T. Zadeja, S. Kalemi; Metodika e mësimit të këngës dhe muzikës; Tiranë, Shqipëri, 1988
• R. Sokoli; Folklori muzikor shqiptar; Tiranë, Shqipëri, 1965
• V. S. Tole; Folklori muzikor (monodia shqiptare, polifonia shqiptare); Tiranë, Shqipëri 1999, 2002
• S. Kalemi; Historia e muzikës, pjesa 1; Tiranë, Shqipëri, 1973
• R. Radoja, A. Hoxha; Këngët e Atdheut; Tiranë, Shqipëri, 2015
• E. Koço; Kënga lirike qytetare shqiptare në vitet 1930; Tiranë, Shqipëri, 2002
• P. Miso; Veglat muzikore kordofone; Tiranë, Shqipëri, 2008
• R. Sokoli, P. Miso; Veglat muzikore të popullit shqiptar; Tiranë, Shqipëri, 1991
• M. Hala, V. Shamku; Edukimi muzikor VI; Tiranë, Shqipëri, 2005
• M. Hala, V. Shamku; Edukimi muzikor VII; Tiranë, Shqipëri, 2007
• M. Hala, V. Shamku; Edukimi muzikor VIII; Tiranë, Shqipëri, 2007
• M. Hala, V. Shamku; Edukimi muzikor IX; Tiranë, Shqipëri, 2008
•
• V. Shamku, R. Radoja; Muzika VI; Tiranë, Shqipëri, 2015
• V. Shamku, R. Radoja; Muzika VII; Tiranë, Shqipëri, 2016
• V. Shamku, R. Radoja; Muzika VIII; Tiranë, Shqipëri, 2017
• V. Shamku, R. Radoja; Muzika IX; Tiranë, Shqipëri, 2018
• R. P. Castello; Fantasia e musica (A-B-C); 2011.
Katalogimi në botim – (CIP) Biblioteka Kombëtare e Kosovës “Pjetër Bogdani” 37.016:78(075.2)
Hala, Majlinda Art muzikor 7 : për klasën e 7-të të arsimit 9-vjeçar / Majlinda Hala, Violeta Shamku. - Prishtinë : Botime Pegi, 2019. - 108 f. : ilustr. ; 20.7 x 28 cm.
1.Shamku, Violeta ISBN978-9951-786-00-3
Lejohet për botim me vendimin e Ministris së Arsimit të Shkencës dhe të Teknologjisë, nr. 161/01-B, të datës 27.06.2019.
