Nieuw dashboard toont vorderingen rioolinspecties in Vlaanderen

Door de kritische riolen in de Vlaamse ondergrond periodiek te screenen op gebreken kan ernstige schade voorkomen worden. Dat is het doel van een traject dat de Vlaamse Regering in 2020 opstartte om lokale besturen en rioolbeheerders tegen 2027 stapsgewijs te begeleiden naar een beter zicht op de toestand van hun rioleringsstelsel. Sinds kort kunnen ze die voortgang minutieus opvolgen via een digitaal dashboard dat Aquafin hiervoor ontwikkelde.

Schade aan riolen door bijvoorbeeld barstjes of wortelingroei van bomen, kan lang onder de radar blijven als de leidingen niet worden geïnspecteerd. Wat doorgaans klein begint, kan na een tijd leiden tot ernstige verzakkingen met grote maatschappelijke hinder of tot ecologische schade. De herstellingskost is dan altijd veel groter dan wanneer tijdig wordt ingegrepen. Enkele jaren geleden zette de Vlaamse Regering de sector ertoe aan om standaarden en minimumvoorwaarden uit te werken voor rioolinspecties, met daaraan gekoppeld een stappenplan dat zowel organisatorisch als financieel haalbaar is.

Sectororganisatie Vlario, Aquafin, de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), Aquaflanders, en de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) gingen hiervoor samen aan de slag.

“In Vlaanderen ligt in totaal zo’n 50.000 km riolering, waarvan 40% kritisch,” zegt Danny Verhulst, asset manager bij Aquafin en trekker van het project. “Van die 40% willen we tegen 2027 de toestand kennen, want het zijn de riolen die bij falen de grootste schade veroorzaken. Een klein deel daarvan, zo’n 573 km, is zelfs topkritisch. Het zijn riolen die onder gebouwen, autosnelwegen en spoorlijnen doorlopen. Elke gemeente of rioolbeheerder zou ondertussen een rioolinventaris moeten hebben opgemaakt, een risico-inschatting gemaakt hebben en een inspectieplan hebben opgesteld tot 2027. Tegen eind dit jaar moeten ze een kwart van het inspectieplan hebben uitgevoerd waaronder minimaal 25% van de topkritische riolen.”

Gemeenten en rioolbeheerders rapporteren hun vorderingen in de AWIS-databank van de Vlaamse Milieumaatschappij. Op vraag van de Vlaamse Regering ontwikkelde Aquafin een gebruiksvriendelijk dashboard dat de informatie uit AWIS visueel weergeeft in percentages en grafieken.

STATUSTOOL VS. ROSI

Het dashboard dat Aquafin ontwikkelde om de vorderingen ten opzichte van de minimumvoorwaarden voor rioolinspecties op te volgen, staat helemaal los van ROSI. Met ROSI biedt het bedrijf steden en gemeenten waarvoor het instaat voor het asset management, een digitaal platform waar ze de volledige planning en uitvoering van rioolinspecties inclusief voorgestelde maatregelen met timing en budget op de voet kunnen volgen. Ondertussen maken al 105 gemeenten gebruik van die service.

Voor het ontwerp, de aanleg en het onderhoud van rioleringssystemen bestaat er een ‘Code van Goede Praktijk’, een handleiding zeg maar. Daarin was er al een hoofdstuk over onderhoud en is ondertussen een nieuw hoofdstuk over rioolinspecties aan toegevoegd. Momenteel wordt gewerkt aan standaarden die bepalen in welk geval moet worden gekozen voor welke maatregel bij het vaststellen van gebreken. “Renovatiemethodes hangen onder meer af van de diameter van de leiding en die details zijn niet altijd gekend,” weet Danny Verhulst. “Daarom willen we dit soort goede praktijken ook meegeven in de Code. Tegen eind dit jaar zal er een nieuwe versie van de Code beschikbaar zijn waarin alle informatie rond onderhoud, inspecties en maatregelen wordt gebundeld onder één hoofdstuk.”

Enkele weken geleden werd deze zogenoemde ‘statustool’ gelanceerd. Sindsdien kunnen gemeenten en rioolbeheerders op elk moment in een oogopslag controleren of ze op schema zitten. Het aanleveren van de informatie en het respecteren van de inspecties zal trouwens een voorwaarde zijn om in de toekomst nog aanspraak te kunnen maken op GIP-subsidies (gemeentelijk investeringsprogramma) via de VMM.

Een snelle blik op de statustool leert dat bij de lancering half mei op enkele uitzonderingen na alle gemeenten klaar waren met de rioolinventaris, risicoinschatting en het inspectieplan. Nu is het zaak om de inspecties ook effectief uit te voeren tegen de gestelde deadlines. Danny Verhulst: “Niet elke kritische riool moet volledig in beeld gebracht worden met een rijdende camera. Dat zijn namelijk dure inspecties omdat de riool er eerst moet worden voor gereinigd. Van de 20.000 km die in totaal moet geïnspecteerd worden, zal maar voor 2.000 km een rijdende camera nodig zijn. De rest kan gebeuren met een statische camera die wordt neergelaten in de rioolput. Dit kan je vergelijken met een fototoestel dat aan een telescopische arm wordt neergelaten en de nodige beelden schiet. Dat zal het geval zijn voor zo’n 100.000 locaties.”

Het in kaart brengen van risico’s en gebreken in het rioolstelsel is een eerste noodzakelijke stap om er vervolgens acties aan te koppelen. “Naargelang de inspecties vorderen, kunnen gemeenten en rioolbeheerders maatregelen beginnen definiëren. Ook die acties moeten tegen 2027 mee in databank zitten, inclusief de vooropgestelde timing voor uitvoering,” stelt Wendy Francken, directeur van Vlario. “Alleen zo kunnen we ervoor zorgen dat onze rioleringsinfrastructuur in goede staat blijft en doet wat ze moet doen.”

Meer handige tips en blauwgroene maatregelen vind je hier!

Of een tuinstraat, groendak of wadi het leven in de stad aangenamer maakt? Met die vraag gingen we op pad en in gesprek met buurtbewoners in en rond Antwerpen. Hoe kijken zij naar de blauwgroene maatregel én waar lopen ze tegenaan?

Aquafin geeft antwoorden.

Nassira Elmir (21 jaar): “Ik wist helemaal niet wat een wadi was en dat zoiets hier in de Brusselstraat in Antwerpen lag. De bloemen die hier groeien zijn prachtig en ik ben blij dat we zo een mooi parkje voor onze straat hebben, maar wat voor functie heeft die wadi dan precies?”

AQUAFIN

“Een wadi is essentieel voor de infiltratie van regenwater en om de grondwatertafel aan te vullen. Indirect heeft een wadi ook een invloed op het voorkomen van wateroverlast. Doordat het regenwater wordt opgevangen en ter plaatse kan infiltreren in de bodem, beschermt een wadi lagergelegen straten tegen overstromingen. Als het water lokaal de grond kan intrekken, hebben de waterlopen ook minder kans om op regendagen overbelast te worden. Bovendien is water lokaal bijhouden ook belangrijk om de droogteproblematiek in Vlaanderen tegen te gaan. We hebben nog een heleboel wadi’s nodig, want één wadi is maar een druppel op een hete plaat, maar we kijken uit naar een blauwgroene toekomst waarin dit normaliteit wordt.”

Jelle Debusscher (39 jaar): “Ik heb thuis een groot plat dak dat op dit moment nog onbenut is. Met het oog op zo veel mogelijk groen wil ik enkele verbouwingen plannen, waaronder ook een groendak Momenteel moeten er een paar schoorstenen vervangen worden en het dak is nog niet geïsoleerd zoals het volgens de laatste EPC-normen hoort. Ook moet de draagkracht berekend worden. Daarnaast wil ik voluit voor hennep kiezen als bouwmateriaal, maar ook dat moet nog goedgekeurd worden. Zijn er zaken waarop ik verder nog moet letten bij de aanleg van een groendak?”

“Bij het aanleggen van een groendak speelt de draagkracht van het dak inderdaad een belangrijke rol. Een groendak moet een minimum van 6 centimeter substraatdikte (ofwel dikte van opbouw) hebben om planten op te kunnen laten groeien. Hoe dikker de opbouw, des te beter de planten gewapend zijn tegen droge en hete periodes. Er kunnen dan ook andere planten geplant worden. Hennep kan gebruikt worden als isolatiemateriaal, maar een volledig dak in hennepmateriaal aanleggen, kan toch best beken worden met een architect. Vochtgevoeligheid van isolatiemateriaal is erg belangrijk met het oog op mogelijke condensatie. Meer info en uitleg over verschillende groendaken kan je ook vinden op de website Blauwgroenvlaanderen.be.”

Gert Vermeersch (34 jaar): “Ik woon vlakbij de tuinstraat in de Lange Ridderstraat in Antwerpen en ik vind dat project heel geslaagd. Het draagt bij aan het imago van de stad en maakt het aangenaam wonen. Ook is het leuk om te zien hoe sommige buurtbewoners spontaan de handen uit de mouwen steken om het gras en de bloemen mee te onderhouden. Wat wel jammer is, is dat vandalen dat harde werk soms teniet doen. Worden er nog extra tuinstraten aangelegd in Antwerpen? Ik ben namelijk fan, omdat ze de stad leefbaar kunnen houden.”

“Tuinstraten hebben inderdaad heel wat voordelen, zeker in de stad. Ze kunnen helpen bij het voorkomen van wateroverlast en bij hittestress tijdens hete zomers.”

“Een tuinstraat verhoogt ook de kwaliteit van de woonomgeving in een straat, omdat het een rustiger, groener en mooier straatbeeld creëert, en bevordert eveneens de sociale interactie en het buitenleven in een straat. Met de Green Deal Tuinstraten willen Infopunt Publieke Ruimte, Aquafin, Commons Lab en Febe aanzetten tot de aanleg van meer tuinstraten."

Linda Kelders (47 jaar): “Ik woon in de buurt van een wadi in de regio Luchtbal. Naar mijn gevoel doet de wadi zijn werk, want af en toe zie ik er ook effectief water in staan. Hevige regenval wordt daar dus goed opgevangen. Ik vraag me af of zo'n wadi ook het onderlopen van kelders kan tegenhouden? De kelders van verschillende appartementsblokken hier in de buurt staan nog altijd regelmatig onder water.”

“Eigenlijk is het zo dat een wadi niet bedoeld is om het onderlopen van kelders tegen te houden. Wel is het de bedoeling om regenwater te laten infiltreren. Meestal worden ondergelopen kelders veroorzaakt door grondwater en is dit seizoensgebonden. Heb je altijd of de hele winter lang bijvoorbeeld last van water in de kelder, dan ligt de oorzaak bij het grondwater. Grondwater is eigenlijk opgeslagen regenwater dat een weg afgelegd heeft tussen de verschillende bodemlagen. Water in je kelder na een hevige bui? Dan kan dit komen door infiltrerend regenwater. Hierbij kan een wadi in beperkte mate soelaas bieden door een grote hoeveelheid regenwater lokaal op te vangen en op een geschikte plaats te infiltreren.”