Gezuiverd afvalwater is ook bron voor drinkwater

Op pagina 12 lees je hoe Aquafin samenwerkt met waterbedrijven voor gemeentelijk rioolbeheer. Ook voor de productie van drinkwater vinden we elkaar steeds vaker. Gezuiverd afvalwater is namelijk een prima basis om van te vertrekken.

Waar aan de kust vooral drinkwater gewonnen wordt uit oppervlaktewater, zijn we in Limburg sterk afhankelijk van het grondwater. “Onze natuurlijke bronnen voor drinkwater komen steeds meer onder druk te staan” zegt Han Vervaeren, Programmabeheerder Onderzoek en Ontwikkeling bij De Watergroep. “De klimaatverandering dwingt ons om op zoek te gaan naar alternatieve waterbronnen. Aan de kust leeft deze urgentie al meerdere jaren door het schommelende toerisme en de beperkte bronnen van oppervlakte- en grondwater. Maar ook elders in Vlaanderen wordt de nood naar alternatieven steeds nijpender. Het gezuiverde afvalwater van Aquafin is een van de pistes die we onderzoeken, zeker wanneer de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) nabij een drinkwaterproductiecentrum ligt”, vertelt Han.

“Aquafin produceert jaarlijks 800 miljoen kubieke meter gezuiverd afvalwater (effluent) en is dus een essentiële partner in dit verhaal”, zegt Francis Meerburg, studieverantwoordelijke bij Aquafin. “Effluent is het jaar rond beschikbaar en heeft een vrij constante kwaliteit. Het is dus een betrouwbare bron, ook in tijden van droogte.” “Samenwerken is van groot belang om ook in de toekomst onze drinkwatervoorziening veilig te stellen”, vindt Han.

Technieken onderzoeken in Woumen

Die samenwerkingen uiten zich in verschillende (Blue Deal-)projecten. Een van de projecten tussen Aquafin en De Watergroep ligt in Woumen1 (Diksmuide).

Daar wordt waterproductiecentrum (WPC) De Blankaart van De Watergroep voornamelijk gevoed door het oppervlaktewater van de IJzer en de Blankaartvijver. “In de zomer krijgen we steeds vaker te maken met bevoorradingsproblemen en een verminderde kwaliteit van het oppervlaktewater”, vertelt Han. “Ons waterproductiecentrum ligt in de buurt van de RWZI van Woumen. Een mooie opportuniteit om samen met Aquafin te bekijken of en hoe we effluent kunnen inzetten als aanvullende waterbron voor WPC De Blankaart.”

“In een pilootinstallatie op onze RWZI testen we de werking van verschillende technieken, zoals ultrafiltratie, omgekeerde osmose, actieve koolfiltratie en desinfectie met UV. We onderzoeken hoe elke techniek zich gedraagt als we deze toepassen op effluent”, legt Francis uit. “We kijken bijvoorbeeld naar hoe vaak membranen moeten worden gereinigd, of welke voorfilters nodig zijn. Aangezien de technieken afzonderlijk hun nut al bewezen hebben, onderzoeken we vooral welke combinatie van technieken de beste is met het oog op energie- en kostenefficiëntie en hoe we de precieze kwaliteit kunnen aanbieden die De Watergroep nodig heeft. Het is een kwestie van de juiste puzzel te leggen”, aldus Francis.

“Het is niet omdat een technologie op locatie A goed werkt dat je die zomaar kan copy-pasten naar locatie B”, vult Han aan. “Elke locatie is anders, elk water is anders. Dat maakt dat er geen kant-en-klaar scenario is en we per regio op zoek moeten gaan naar de beste oplossing.”

“Tegenwoordig is het technisch mogelijk om vanuit elke waterbron zuiver water te maken. De uitdaging zit ‘m vooral in de risicobeoordeling en de betrouwbaarheid van het hele systeem, de kostprijs en de ontstane afvalwaterstromen.”

De piloot in Woumen werd opgestart in maart 2023 en loopt op dit moment nog volop. “We laten de installatie een volledig jaar draaien om alle seizoenseffecten – denk aan droge en minder droge periodes, de landbouwseizoenen, … – mee in rekening te kunnen nemen”, merkt Francis op.

Ondergrondse waterberging in Aalst en Sint-Truiden

In Aalst2 wordt gekozen voor omgekeerde osmose als zuiveringstechniek om effluent direct op te waarderen tot drinkwater. Het unieke hier is dat het opgezuiverde effluent ondergronds wordt geïnjecteerd en wordt opgeslagen in de bodem via de ASR-techniek, Aquifer Storage and Recovery. “ASR is een vorm van wateropslag in de diepe ondergrond en heeft heel wat voordelen”, legt Bart De Gusseme uit, Senior Expert Innovation Water bij Farys de drinkwatermaatschappij en trekker van het project. “Bij ondergrondse waterberging kunnen we vraag en aanbod beter op elkaar afstemmen. In de winter is de vraag naar water kleiner, maar het aanbod groter. Die overschotten kunnen we opslaan in de bodem en opnieuw oppompen bij waterschaarste in de zomer. Op die manier bouwen we een ‘winter-zomer batterij’ voor drinkwater.”

“De opslag in de bodem komt ook de waterkwaliteit ten goede", zegt Francis. “De natuurlijke filterfunctie van de bodem zorgt voor een extra barrière tegen pathogenen” “Ook in Sint-Truiden3 start er binnenkort een project met ondergrondse opslag. Daar zorgen de krijtlagen voor de mineralisatie van het water.”

“De bodemlaag vormt bij ASR bovendien een natuurlijke tussenstap in het productieproces, waardoor we van indirect hergebruik van afvalwater spreken.”

Op de site in Aalst worden momenteel de boringen voor de ASR-putten uitgevoerd. In het najaar start de constructie van de zuivering zelf. “Op dit moment monitoren we vanuit Aquafin de kwaliteit van ons effluent op bepaalde extra paramaters die belangrijk zijn voor Waterunie (een samenwerking tussen Farys en De Watergroep) voor het ontwerp van hun zuiveringsinstallatie”, vertelt Francis. “We meten het zoutgehalte, de bacteriële verontreiniging, en Waterunie bepaalt ook de hoeveelheid PFAS, zodat ze hun membraantechniek er perfect op kunnen afstemmen.”

Volgens de huidige planning zou de installatie in Aalst operationeel moeten zijn tegen eind 2025.

Samenwerken is de boodschap

Hergebruik van effluent kadert in een duurzaam watergebruik. “We moeten spaarzaam omgaan met ons drinkwater, grondwater en oppervlaktewater. Dankzij de technologieën die op punt staan, is het gebruik van gezuiverd afvalwater dus een alternatieve waterbron geworden voor de productie van drinkwater”, zegt Han. “Al moeten we ons ervan bewust blijven dat de huidige oplossingen nog niet perfect zijn. Een volgende stap is bijvoorbeeld om meer circulair om te springen met reststromen.”

“We moeten evolueren naar een duurzame samenwerking op lange termijn tussen Aquafin en industrieën die met vaste contracten en met vaste afnamevolumes kunnen werken”, zegt Francis. “Door de handen in elkaar te slaan, zetten we samen een waterslimme en waterrobuuste toekomst op poten”

1. Het project in Woumen is deel van een Europees Horizon project (B-WaterSmart, project nr 869171)

2. Het project in Aalst is een Blue Deal-project (DEEPER BLUE) van Waterunie, een samenwerking tussen Farys en De Watergroep

3. Het project in Sint-Truiden is deel van een Europees Horizon-project (Natalie) en een samenwerking tussen De Watergroep, KWR, AGT en Aquafin.