“Voor een goed waterbeleid zijn alle partners in het veld nodig”

Dat de waterproblematiek Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir na aan het hart ligt, is wel duidelijk. Amper een jaar na haar aantreden in de Vlaamse Regering liggen er concrete plannen op tafel om zowel de droogte als het asset management van de riolen aan te pakken. Twee thema’s bovendien waarbij Aquafin mee in de cockpit zit. Aqua zette een digitaal dubbelinterview op met minister Demir en onze CEO Jan Goossens.

Q: Welke band heeft u persoonlijk met water?

Zuhal Demir: “Ik hou van water. Weet je dat water in de Turkse cultuur een symbool is van voorspoed? Als we een lange autoreis maken bijvoorbeeld, zal er altijd iemand met een bordje water klaarstaan en het over de wagen gieten bij vertrek, om je een goede en veilige reis te wensen. Ook voor mij staat water symbool voor voorspoed, helderheid en transparantie. Maar daarnaast is het natuurlijk gewoon een basisvoorziening. We staan er niet altijd bij stil, maar water is essentieel in alles wat we doen en nodig hebben. We zijn het allemaal zo gewoon dat er water uit de kraan komt. Maar als we er niet voorzichtig mee omgaan en geen fatsoenlijk waterbeleid hebben, dan gaan we in de problemen komen.”

Q: Water of het gebrek eraan, is in 2020 vaak en op verschillende manieren in het nieuws gekomen. Waarover bent u hoopvol?

Zuhal Demir: “Ik vind het hoopgevend te zien dat steeds meer mensen met water begaan zijn. Van gezinnen die omschakelen naar een waterbesparende douchekop tot de kleuterklas van mijn dochter waar ze leren spaarzaam om te gaan met water.

“Water staat vandaag eindelijk hoog op de maatschappelijke én politieke agenda. Ik ben heel blij dat we net voor de zomer onze Blue Deal hebben gelanceerd met een zeventigtal maatregelen die op alle sectoren van toepassing zullen zijn. En dat is broodnodig. Bij mijn aanstelling als minister schrok ik toen ik vaststelde dat Vlaanderen een van de regio’s is met de laagste waterbeschikbaarheid.”

Een stappenplan, in combinatie met goodwill uit de sector, kan een groot verschil maken voor toekomstige samenwerking en structuren

- Jan Goossens, CEO Aquafin

Jan Goossens: “Het klopt zeker dat de sense of urgency de laatste jaren spectaculair gestegen is. En dat zowel bij de gebruikers als in de watersector zelf. De bereidheid tot samenwerking en nieuwe initiatieven om die drinkwatervoorziening veilig te stellen, neemt toe. Ook Aquafin werkt daaraan mee.

“Wij zuiveren jaarlijks 800 miljoen m³ afvalwater tot beekwaterkwaliteit. Het voorbije jaar waren wij met haast élk drinkwaterbedrijf in Vlaanderen in gesprek om het potentieel van verdere zuivering tot drinkwater te bekijken of uit te breiden. Verder hebben we gigantische volumes aan afgekoppeld regenwater in buffers zitten om wateroverlast te vermijden. Ook dat kan ingezet worden als alternatief voor drinkwater. Met slimme sturingen kunnen we dat water ‘activeren’ en het niet enkel langzaam laten weglopen.”

Q: Zou digitalisering kunnen helpen om sneller resultaten te boeken?

Zuhal Demir: “Absoluut. Ik ben heel blij dat Aquafin investeert in digitalisering want innovatie zal een grote rol spelen in het halen van onze doelstellingen. Nog niet zo lang geleden hebben we met de Vlaamse Regering beslist om een centraal register op te zetten over het netwerk van de 50.000 kilometer riolering in Vlaanderen. Het digitaliseren van die informatie – waar zitten de riolen en welke staat bevinden ze zich – is belangrijk om te weten waar wanneer moet ingegrepen worden. Ook voor handhaving van bijvoorbeeld captatieverboden kan het inzetten van gps-systemen of drones helpen.”

Meer samenwerkingen nodig

Q: Waar ziet u nog potentieel voor samenwerkingen in de sector?

Zuhal Demir: “Het waterbeleid dat we vanuit Vlaanderen voeren, moet samen met alle partners in het veld gebeuren. Essentieel is dat drinkwaterbedrijven goed gaan samenwerken zodat we tenminste weten wie voldoende buffering en capaciteit heeft. Rioolbeheerders moeten hun plannen dan weer beter op elkaar afstemmen.

“Maar ook met de lokale besturen, mijn belangrijkste partners in het realiseren van de waterdoelstellingen, moeten we blijven inzetten op samenwerkingen. Neem nu de hemelwater- en droogteplannen. Vandaag zijn er amper 38 gemeenten die over een hemelwaterplan beschikken. In 2019 gaven 49 gemeenten aan hemelwaterplannen zelfs niet nuttig te vinden. De ambitie moet daar echt wel omhoog.”

Jan Goossens, CEO van Aquafin: "Ook voor ons zijn gemeenten belangrijke partners."

Jan Goossens: “Ook voor ons zijn die gemeenten belangrijke partners waarmee we projecten opzetten. Ik denk aan Operatie Perforatie en de website Blauwgroenvlaanderen.be. Zo zijn we de laatste jaren veel dichter bij de gemeenten maar ook bij de burgers gekomen. Wat het grotere speelveld betreft, sluit ik mij volledig aan bij de minister. Er zijn meer samenwerkingen nodig, voor mijn part zelfs consolidaties op organisatorisch vlak. We hebben een langetermijnvisie nodig voor de nutssector met een pragmatische invulling van het pad daarnaartoe.”

Zuhal Demir: “Ik ben blij dat Aquafin die samenwerkingen opzoekt en met de spirit die het bedrijf daarbij uitstraalt. Daarom hebben jullie ook een belangrijke rol in de taskforce van de Blue Deal en zijn jullie een vaste partner voor de verdere uitrol ervan.”

Circulair met afvalwater

Q: Op welke manieren kan je nog duurzaam omspringen met water?

Jan Goossens: “We zetten grote stappen richting circulaire economie. Behalve hergebruik van gezuiverd afvalwater zijn we de laatste jaren sterk beginnen diversifiëren in onze activiteiten. Al veel langer maken we – op basis van biomassa – groene stroom. Sinds dit jaar zetten we die ook op het net. Volgend jaar gaan we bijkomend zuiver biogas op het gasnet injecteren.

“Verder zetten we onze eerste stappen met riothermie, waarbij we warmte uit het rioolwater recupereren om warmtenetten te voeden. En op iets langere termijn – over vijf jaar – willen we met een nieuwe slibverwerkingsinstallatie zeer grote hoeveelheden elektriciteit en stoom produceren en fosfor terugwinnen uit het zuiveringsproces. Wat fosfor betreft denken we qua schaalgrootte daarmee een wereldwijde primeur beet te hebben.”

Behalve voor water ook gekend zijn voor energie en grondstoffen, dat wil ik met Aquafin bereiken

- Jan Goossens

Zuhal Demir: “Volgens mij hebben al die projecten veel potentieel. In de toekomst moeten we kijken waarvoor we die technieken allemaal kunnen gebruiken. Veel burgers zijn nu al begaan met duurzame energie, daar is dus zeker nog heel wat groeiruimte. Ik kan trouwens alleen maar aanmoedigen dat Aquafin zo hard inzet op recuperatie van grondstoffen want Vlaanderen wil in Europa echt wel de hoofdrol spelen inzake circulariteit.”

Hoopvol over de toekomst

Q: Tot slot: waarop willen jullie over vier jaar tevreden kunnen terugblikken?

Zuhal Demir: “Heel veel natuurlijk, ik heb veel bevoegdheden! Ik hoop vooral dat we voldoende stroom gaan hebben maar water is even belangrijk. Met de Blue Deal hebben we een plan van aanpak voor de droogte. De neuzen staan in dezelfde richting en er is voldoende budget. Ik hoop dus de komende jaren zoveel mogelijk van die plannen in gang te zetten zodat ik over vier jaar kan zeggen dat we Vlaanderen hebben voorbereid om de droogte die op ons afkomt, aan te kunnen.

“Verder moet ook de rioleringsgraad sterk omhoog. Aquafin zal een zeer belangrijke rol spelen bij het in kaart brengen en het opkrikken van het rioleringsnetwerk, net als de lokale besturen die mee in de cockpit zitten. We hebben bijna 41 miljoen euro extra vrijgemaakt voor investeringen in de bovengemeentelijke rioleringsinfrastructuur. Want niet alleen waterbeschikbaarheid maar ook -zuivering is een basisvoorziening. Daarom gaat de informatie over wat er met het afvalwater gebeurt, vanaf volgend jaar opgenomen worden in de Woningpas. Zo weten kopers op voorhand hoe de vork in de steel zit en behoeden we hen voor een nachtmerrie. In de 21ste eeuw mag je toch verwachten dat je een huis koopt dat aangesloten is op de riolering?”

Over vier jaar hoop ik te kunnen zeggen dat we Vlaanderen hebben gewapend tegen de droogte

- Zuhal Demir

Jan Goossens: “Voor mij zijn er twee zaken die ik tegen dan hoop gerealiseerd te zien bij Aquafin. Enerzijds hoop ik dat we de broodnodige digitaliseringsomslag hebben gemaakt. En dat zowel voor de continuïteit van het bedrijf als voor de financiële besparingen en het ‘slim’ uitrusten van ons patrimonium.

Anderzijds zou ik willen dat als mensen de naam Aquafin horen, ze niet alleen aan water denken, maar ook aan energie en grondstoffen. Binnen de nutssector hoop ik dan weer dat we verdere stappen hebben gezet in onze samenwerkingen. En nog breder droom ik natuurlijk van nog properdere waterlopen en dat er meer dan genoeg water uit de kraan komt. Dat lijkt misschien evident maar is het niet. We gaan hard werken om dat waar te maken!”