Rapò 10zyèm Anivèsè APA (Kreyòl)

Nan Men Nou:

N ap Selebre 10 Lane Aksyon Kolektif RAP Ò ENPAK 2014–20 24

ANSEYE POU AYITI

Anseye Pou Ayiti se yon mouvman ayisyen pou liberasyon toutbon Tab Matyè 2

Lèt Prezidan Direktris Jeneral la

3

Konsènan Mouvman Anseye Pou Ayiti

4

Kore chanjman avèk kominote yo

6

Kreye solisyon dirab antanke yon kominote

9

Men nan men: Ki sa dirije yon mouvman nan tèt ansanm ye

10 Faz 1: Pote kole pou nou ede aprenan yo reyisi nan lekòl 14 Faz 2: Pataje fado a epi selebre viktwa yo 19 Demen nan men nou

Chè Alye, Sa gen dis (10) lane depi nou te makonnen fòs nou pou nou kreye mouvman Anseye Pou Ayiti (APA) a. Jiskaprezan, nou rive touche plis pase 18,000 aprenan an Ayiti epi nou ogmante to reyisit la rive plis pase de (2) fwa mwayèn nasyonal la. Enpak la te posib gras ak alye tankou ou, ki te kore APA pou vanse pi douvan epi kwape difikilte nou te kwaze sou tout wout nou.

Pwovèb ki di “men anpil, chay pa lou” a enkane lespri tèt ansanm ki fè APA egziste jounen jodi a. Se pwovèb kreyòl ki enspire rapò sa a, yon fason pou nou mete chapo ba devan moun ki te solidè avèk nou epi ki te pouse nou fè transfòmasyon edikatif nou te vize fè a pandan 10 lane sa yo.

Mwen envite ou pran men mwen pou nou reflechi ansanm sou eksperyans nou te fè, moman nou te pase, ak kominote ki te ede nou kreye yon demen miyò pou timoun Ayiti yo.

Pou fini, mwen espere n ap kontinye pote kole pou nou rive gen yon sistèm edikasyon ki ekitab epi libere Ayiti, pandan n ap rete ini pou nou avanse kòtakòt.

Mèsi anpil,

Nedgine Paul Deroly Ko-Fondatris / Prezidan Direktris Jeneral Letter from Our CEO 2

2014–2024 Rapò Enpak

Ansanm, nou bay zafè lidèchip la yon lòt sans pou nou kreye yon sistèm edikasyon ekilibre ki baze sou istwa, valè, ak vizyon.

Ayiti se yon peyi ki gen lidè ki kapab rezoud pwoblèm pwòp kominote yo. Anseye Pou Ayiti (APA) itilize tradisyon lidèchip lokal ak aksyon kolektif Ayisyen yo pou li fè chanjman ki pozitif ak dirab nan tout peyi a.

APA pote kole avèk lòt antite pou kreye yon mouvman ki gen pou objektif ankouraje aksyon kominotè epi transfòme sistèm edikasyon ayisyen an pou fè l tounen levye liberasyon. Chak moun nan kominote a jwe yon wòl enpòtan, tankou angrenay nan yon machin. N ap kreye yon rezo anseyan, paran, ak direktè-lidè ki genyen menm objektif la ki se chanje edikasyon an nèt pou derasinen eleman kolonizasyon yo.

3

ANSEYE POU AYITI

KONSÈNAN ANSEYE POU AYITI

Kore chanjman avèk kominote yo Fason yo kreye sistèm edikasyon ayisyen an agrave inegalite ak enjistis ki egziste yo, paske li konsève enfliyans nou eritye nan epòk kote lòt peyi t ap dirije peyi a oparavan.

GEN ANVIWON 70% NAN POPILASYON AYITI A K AP VIV AN PWOVENS, KOTE:

SE MWENS PASE 30% APRENAN KI FINI LEKÒL FONDAMANTAL

SE SÈLMAN 20% NAN ANSEYAN LEKÒL FONDAMANTAL YO KI RESEVWA FÒMASYON POU ANSEYE

SE SÈLMAN 1% KI ALE NAN INIVÈSITE

Ayiti kapab soti tèt li toutbonvre si nou retire bagay sa yo nan sistèm edikasyon nou an: inegalite, metòd aprantisaj ki pa entegre kilti ak tradisyon nou, fransè ki mete pye sou kou kreyòl la, mank respè pou edikasyon sivik, ak chatiman kòporèl nan salklas yo. Edikasyon ki defann kilti, istwa, ak idantite ayisyen se mwayen ki pi efikas pou mete konfyans nan sitwayen yo. Revolisyon Ayisyen an transfòme mond lan. Yon revolisyon pou jistis edikatif se pwochen etap enpòtan nou pral franchi.

Nan APA, nou konstate se objektif komen nou genyen an ki kwape inegalite ak enjistis ki motive moun ki nan kominote yo. Dis (10) lane nou fè ap bati mouvman an fè nou kwè se nou menm, pèp ayisyen, ki pou chanje fason yo wè ak konprann peyi nou. Se sa ki fè nou kore yon nouvo jenerasyon sitwayen-lidè ki fyè dèske yo se ayisyen epi ki kwè vrè lidèchip la soti nan aksyon kolektif.

Plis enfòmasyon: “Haiti’s Education System is Broken ...By Design” (ENG)

4

2014–2024 Rapò Enpak

“Sa mwen pi renmen nan travay m ap fè nan APA a se lefètke mwen santi m ap travay pou tèt mwen ak kominote mwen. Mwen santi mwen itil nan APA paske m ap travay pou yon demen miyò ak yon nouvo Ayiti.”

– Michele Montout, manm estaf APA

5

ANSEYE POU AYITI

PWOGRAM

Kreye solisyon dirab antanke yon kominote APA pote kole avèk anseyan, paran, ak direktè-lidè yo pou pote solisyon. Yo retire obstak pou yo rann li pi fasil pou salklas la ak kominote a travay ansanm.

Seyans Kotchin ak Obsèvasyon Chak de (2) semèn, kotch yo òganize seyans kote yo pale sou diferan mannyè pou anseye ak fason aprenan yo devlope sou plan emosyonèl epi aprann.

Depi 2014, nou angaje patnè kominotè nou yo nan Gwomòn, Gonayiv, Ench, Boukan Kare, ak Mibalè atravè pwogram nou yo. Transfòmasyon atravè pwogram yo kòmanse nan chak salklas, li simaye nan tout lekòl yo, epi kounye a se tout kominote a k ap benefisye li.

Rekritman

Fòmasyon Pratik Anseyan-lidè yo patisipe nan yon fòmasyon ki dire 4 semèn – Imèzyon Dete – ki gen ladan l ansèyman nan salklas pandan kou dete bò kote anseyan-lidè parèy yo ak ekip APA a.

Seyans Devlopman Pwofesyonèl ak Devlopman Lidèchip Pou anseyan-lidè yo, modil seyans yo pandan tout ane lekòl la konsantre sou teknik ansèyman ki baze sou aprenan epi ki espesifik pou kontèks la.

APA rekrite moun ki te viktim enjistis ak inegalite nan sistèm edikasyon an pou fè pati kowòt li a.

Estrateji twa (3) kowòt nou an pèmèt anseyan-lidè, paran-lidè, ak direktè-lidè nou yo travay nan tèt ansanm olye yo travay yo chak nan kwen pa yo.

Lè kowòt yo travay ansanm, yo aprann fason pou yo chanje sistèm edikasyon an ak fè chanjman ki pozitif nan kominote yo.

6

Touletwa (3) kowòt yo reyini pou yo ka pi byen konprann fason yo tout ka fè pati yon sèl mouvman.

Nan kad fòmasyon an, paran-lidè ak direktè-lidè yo aprann fason pou yo òganize evènman ak planifye pwojè yon fason pou yo ka itilize konpetans sa yo nan pwojè kominotè pa yo.

Pou paran-lidè yo ak direktè-lidè yo, seyans yo pale sou alafwa estrateji lidèchip kominotè ak teknik pedagojik APA yo pou asire kowòt yo gen zouti pou ranfòse apwòch anseyan-lidè nou yo.

2014–2024 Rapò Enpak

v

Suivi Pwogrè

Aktivite Kominotè Anbasadè yo (gradye pwogram nou yo) òganize konbit pou ankouraje yon pakèt moun nan kominote a jwenn solisyon ansanm. Yon konbit vle di anpil bagay nan istwa ak kilti ayisyen an. Jeneralman, li reprezante aksyon kolektif moun yo pou yo atenn yon sèl objektif.

Men lòt aktivite ki ede APA pwogrese nan misyon li ki baze sou kominote:

▶ Kanpay pou elimine zafè chatiman kòporèl la

SA KI FÈT JISKA PREZAN

Nou ekipe 613 Chak de (2) semèn epi chak twa (3) mwa, APA suiv pwogrè aprenan yo sou baz evalyasyon nan lekòl yo ak evalyasyon ki espesifik pou APA. APA fenk kreye platfòm pou paranlidè ak dirèktè-lidè yo kolekte done.

Platfòm sa yo pral pèmèt yo rete okouran sou konpetans y ap bezwen pou yo ankouraje ekite nan zafè edikasyon.

▶ Konkou Tèks Kreyòl, kote tèks orijinal yo montre istwa, kilti, ak idantite Ayiti

pase 18,000 aprenan

83% to reyisit an mwayèn nan salklas yo,

plis pase de (2) fwa mwayèn nasyonal la ki se 41%

nan domèn edikasyon

▶ MagAPA, ki se yon magazin peryodik ki gen atik anbasadè APA yo ak manm kowòt aktyèl yo ekri

▶ Konferans APA, pou rasanble moun ki pou travay ansanm pou yo jwenn rezilta pou kominote yo

Nou rive touche plis

95% nan anbasadè (gradye pwogram APA yo) kontinye travay

▶ Emisyon radyo ki pale sou ekselans pedagojik, sante, ak sekirite

▶ Konkou Antreprenarya, ki mete anbasadè APA yo an kontak ak antreprenè ayisyen ki gen eksperyans

anseyan-lidè, paran-lidè, ak direktè-lidè

10 anbasadè APA k Pwogrè yon kominote depann de fason paran-lidè yo ak direktè-lidè yo travay ansanm, ansanm avèk faktè ki gen pou wè ak byennèt aprenan yo tankou sante, bon manje, ak bon lojman.

ap kreye enpak nan Ministè Edikasyon an

1,160 moun nan kominote a mobilize

pou konbit depi lè APA te fè premye konbit li nan mwa desanm 2018

116 lekòl patnè

Plis enfòmasyon: “How one organization is helping Haiti’s families transcend a failing, colonial education system” (ENG)

7

ANSEYE POU AYITI

APÈSI

Men nan men: Ki sa dirije yon mouvman nan tèt ansanm ye

Lè nou travay ansanm epi nou itilize eksperyans nou te fè yo, nou kapab fè chanjman nou vle a.

Mouvman nou an gen fòs lè moun yo rasanble, epi nou jwenn fòs sa a lè nou apwofondi travay avèk kominote patnè nou yo. Nou panse, olye nou ogmante kantite kominote patnè nou yo, nou kapab kreye solisyon nan salklas yo ak kominote yo epi konsève solisyon sa yo lè nou kore lidè lokal yo alontèm.

Nelson Hilaire, ki se yon manm kowòt 2018 la, te jounalis epi diplome nan dwa. Men pi devan, li te vin dekouvri li renmen anseye toutbonvre. Aprenan li, ki se Lovelie, pase plis pase twa (3) lane san li pa ale lekòl akoz yon maladi. Nelson fè kou ratrapaj pou li avèk matyè li pa t wè yo, kote li montre Lovelie lyen tout leson yo genyen ak lavi chak jou li ak rèv li genyen pou l vin anseyan.

Lovelie te an mezi pou li etidye pi byen paske li te byen konprann sa li t ap etidye a. Jounen jodi a, li tounen lekòl epi l ap byen pase. Li se maton sitou nan matematik, syans sosyal, ak syans eksperimantal.

8

2014–2024 Rapò Enpak

Kominote nou yo

Kote Bony Exantus te rete a, fatra konn fè pil epi kreye danje sou wout la pou moun ki prale lekòl oswa travay.

Gras ak sa li te aprann lè li te nan kowòt 2018 la, li te fè kominote li an fè yon sèl pou li te ka lanse yon pwojè netwayaj pou zòn nan.

Lefètke pwojè a te bay bon rezilta, yo te vin ap fè li chak ane. Moun nan kominote yo, ki gen ladan yo aprenan yo, te vle toutbon pou zòn nan rete pwòp. Yo mete tèt ansanm pou yo mete limyè nan katye yo yon fason pou ka mete plis sekirite nan nuit epi kwape fè nwa.

Se sitwayen-lidè lokal ki yo menm te viktim anba sistèm opresyon yo vle demantibile a ki mete ansanm pou yo mennen mouvman an favè jistis edikatif la. Yo konnen sa k ap pase nan kominote yo a toutbonvre, epi yo genyen pwòp ide ak solisyon pa yo pou pwoblèm yo.

Gwomòn

19 LEKÒL PATNÈ 93 SITWAYEN-LIDÈ

Ench

13 LEKÒL PATNÈ 79 SITWAYEN-LIDÈ

Gonayiv

45 LEKÒL PATNÈ 213 SITWAYEN-LIDÈ

Boukan Kare

8 LEKÒL PATNÈ 21 SITWAYEN-LIDÈ

Mibalè

31 LEKÒL PATNÈ 192 SITWAYEN-LIDÈ

9

ANSEYE POU AYITI

FAZ 1:

Pote kole pou nou ede aprenan yo reyisi nan lekòl Nan chèche yon demen miyò, Faz 1 an (2014–2020) te bay anseyan-lidè yo konpetans yo bezwen pou yo defann jistis edikatif la.

10

2014–2024 Rapò Enpak

Difikilte yo

Mouvman APA a te vin ranfòse epi ansanm, nou te kreye yon sistèm ki itilize idantite kiltirèl ayisyen an pou ede nou fè fas ak gwo difikilte yo.

Inegalite nan zafè edikasyon: Anpil moun an Ayiti, sitou nan zòn pwovens ak zòn defavorize yo, pa kapab fini lekòl.

Sa ki vle di yo pa gen twòp chans pou yo reyisi nan karyè pwofesyonèl yo.

Edikasyon an Ayiti reflete istwa li antanke ansyen koloni: Nan lekòl Ayiti yo, anseyan yo kontinye itilize lang fransè pou yo anseye epi gen ladan yo ki kontinye ap bat timoun yo. Yo retire matyè edikasyon sivik nan pwogram edikasyon nasyonal la.

Twoub politik ak difikilte ekonomik: Manifestasyon, vyolans gang, ak to enflasyon an ki wo anpeche lekòl ki nan kominote APA yo ofri yon bon anviwònman aprantisaj.

Fas ak difikilte sa yo, nou di

“men anpil, chay pa lou.”

Apwòch la

Nan sis (6) premye ane yo, nou te fè jefò pou n rann ansèyman nou an bon anpil gras ak yon pwogram de (2) lane nou te kreye. Nan kad pwogram sa a, anseyan-lidè yo te aprann aspè enpòtan nan apwòch APA a.

Antanke yon mouvman ayisyen pou Ayisyen, nou te pote kole avèk lekòl lokal yo pou nou ogmante kantite anseyan-lidè yo. Epitou, nou te patisipe nan amelyore kalite edikasyon an nan tout peyi a. Gras ak jefò nou fè ansanm nan Faz 1 an, nou te prepare teren an pou fè pi gwo enpak nan pwochen faz yo.

ASPÈ ENPÒTAN YO

Yon ansèyman ki baze sou kilti ayisyen nan ede aprenan yo aprann pandan yo ap konekte ak kilti ayisyen an

Ansèyman ki chita sou gerizon an panche sou enjistis ak soufrans aprenan yo te sibi, epi li itilize yo pou kreye solisyon dirab ki priyorize byennèt aprenan yo

Metòd ansèyman ki vize trete aprenan yo ak anseyan-lidè yo ak respè epi ede yo aprann ak amelyore ansanm

11

ANSEYE POU AYITI

FAZ 1:

Siksè nou fè nan tèt ansanm Nou soti nan 15 LEKÒL PATNÈ — NOU RIVE NAN

90

Nou soti nan 30 ANSEYAN-LIDÈ AK ANBASADÈ — NOU RIVE NAN

230

Nou kòmanse ak 670 APRENAN — NOU PASE A PLIS PASE

11,000 95%

NAN ANBASADÈ YO KONTINYE AP TRAVAY NAN DOMÈN EDIKASYON 15 ladan yo vin direktè lekòl 10 ladan yo travay ak Ministè Edikasyon Nasyonal lan

Aplikasyon mobil nan kad yon patenarya avèk Dimagi, Inc. pou suiv done enpòtan ki pèmèt nou konnen kòman pou transfòme sistèm edikatif ayisyen an

Pri ak Rekonesans “Center for Education Innovations” chwazi APA kòm yon inovasyon Ko-fondatris APA a, Nedgine Paul Deroly, nan lis Forbes’ 2016 “30 Under 30” Antreprenè Sosyal “Echoing Green Global Fellowship” 2014

Kanpay kominotè ak emisyon radyo ki rele “Aprann ak radyo” pou aprantisaj a distans pandan pandemi COVID-19 la

Gade: Somè Fondasyon Obama (ENG)

12

“Obama Foundation Fellowship” 2018

2014–2024 Rapò Enpak

FAZ 1

Yon rezo alye pandan Faz 1 mouvman APA a Nou te an mezi pou kore anseyan-lidè yo epi ba yo mwayen pou yo eksele paske nou te jwenn èd alye ki te kwè nan objektif nou an ki se rann zafè edikasyon an jis ak ekitab. Kèk eleman enpòtan patenarya nou yo te akonpli nan Faz 1 an: Pote kole pou yo anime seyans devlopman pwofesyonèl ki pale sou fason pou kreye anviwònman lekòl ki san danje ak fason pou ankouraje bon jan disiplin avèk InnovEd, Fondasyon Felicitée, ak Tipa Tipa

Anime plizyè seyans sou aprantisaj sosyal ak emosyonèl (social and emotional learning, SEL) avèk La Ressource

Kole zepòl avèk Ministè Edikasyon Nasyonal pou pèmèt 65 lekòl patnè itilize metòd ansèyman/kotchin APA a ki respekte ak reflete kilti ayisyen an

Faz 1 APA a se te yon premye etap enpòtan, paske moun ki soti divès kote te vin jwenn nou pou n te ka tanmen revolisyon kiltirèl nou te anvizaje a. Nou vle fè yon ti pale sou kèk moun ki te fè yon enpak pozitif gras ak sipò yo te bay pandan peryòd sa a:

Fleurinord Deristil

Job Moise

Aprenan Lidè

Kowòt Anseyan-Lidè 2019

Kowòt Anseyan-Lidè 2015

Daphneed amelyore konpetans li nan zafè pale ak kolaborasyon gras ak bagay li te aprann nan men anseyan-lidè APA yo pandan de (2) lane.

Epitou, aktivite an gwoup li fè avèk aprenan parèy li yo te ede li konprann enpòtans pote kole a ak konsèp aksyon kolektif nou te itilize pou fonde APA a. Eksperyans Daphneed te fè nan APA a te pèmèt li anvizaje kalite demen li te vle pou tèt li a.

Apre Fleurinord te fin suiv de (2) lane fòmasyon pwofesyonèl nan APA, li te chanje fason li anseye. Kounye a, li itilize yon metòd ki rele regilasyon pozitif, kote li ankouraje aprenan yo aprann epi rapwoche youn lòt nan yon anviwònman ki favorab.

Job, ki soti Gwomòn, ap anseye depi 2011.

Apre li fin antre nan kowòt 2015 APA a, li te fè chanjman pozitif nan fason li anseye aprenan yo. Job te konn itilize estrateji prezantasyon kote li te konn pale anpil epi amelyore pwòp konpetans pa li. Nan pwogram APA , li vin konprann se pa pou anseyan yo bagay yo fèt, men se pou aprenan yo.

Daphneed Emmanuela Leon

“Sa mwen pi renmen kay anseyan-lidè nou yo se lefètke yo se zanmi nou. Yo pa ba nou kou lè nou fè dezòd.

Depreferans, yo pran tan pou yo pale ak nou nan yon mannyè pou nou konprann.”

Daphneed te deside reyalize rèv li yo paske li te wè jan anseyan-lidè yo t ap travay di epi te mete tout nanm yo nan sa yo t ap anseye a.

Li kontinye jwe wòl lidè lokal paske li vle ede fanmi l ak kominote li – menm jan APA te ede li.

“Se yon gran fyète pou mwen antanke yon sitwayen-lidè epi anbasadè APA pou mwen kapab selebre moman sa a… Nan mwens pase 10 lane, APA deja chanje anpil moun pou fè yo tounen vrè lidè k ap travay pou yon nouvo jenerasyon.

Mwen santi mwen fyè pou m selebre jou sa a.”

Fleurinord te konstate jan APA te chanje atitid aprenan yo genyen anvè lekòl. Li te pèmèt yo apresye li plis epi li te ankouraje yo aprann epi grandi ansanm. Lefètke APA kwè nan aksyon kolektif, sa motive aprenan pou yo kwè nan tèt yo ak siksè yo kapab fè lè yo travay ansanm.

“Se avèk yon gran fyète m ap selebre 10 lane yo paske APA te kòmanse avèk mwen nan lane 2015. Mwen kontinye lite jounen jodi a paske mwen wè chanjman. L ap vini tikal pa tikal. M ap tann pou mwen viv chanjman an epi pou mwen patisipe ladan l.”

Job te konstate ak je li enpak pwogram APA a te fè sou timoun yo. Kounye a, yo montre yo renmen anseyan yo plis, yo fè devwa lakay yo pi byen, yo konprann bagay yo pi byen epi yo aprann pi vit. Li kwè menm si li difisil pou APA fè edikasyon an ekitab pou tout moun, lè plis moun mete men nan pat la, bagay yo ap amelyore pou jenerasyon ki la jounen jodi a.

13

ANSEYE POU AYITI

FAZ 2:

Pataje fado a epi selebre viktwa yo Anplis defi pou nou leve ansanm, objektif Faz 2 a montre jan kominote patnè nou yo fyè dèske yo se egzanp aksyon kolektif la.

14

2014–2024 Rapò Enpak

Objektif nou nan Faz 2 a (2020–2025) se montre apwòch nou bay rezilta nan kominote yo toutbon.

Paran-lidè, anseyan-lidè, direktè-lidè, ak aprenanlidè yo itilize kapasite yo pou yo fè chanjman ki pozitif. Yo montre nou ki rezilta sa bay lè tout moun nan kominote a travay nan tèt ansanm pou asire edikasyon an ekitab pou tout moun epi gen jistis nan sosyete a.

Menm si Ayiti te gen anpil pwoblèm soti ane 2020 rive 2022, moun ki t ap travay ansanm yo te reyalize anpil bagay epi yo te ede kominote yo fè pwogrè pandan ane sa yo. Pandemi COVID-19 la te rann li difisil pou moun deplase ak reyini an gwoup.

Epitou, li te lakoz moun pèdi travay, ak risk pou sante moun nan kominote a, tandiske twoub politik yo te agrave akoz vyolans gang yo ak asasinay Prezidan Jovenel Moïse. Malgre pwoblèm ki te genyen tankou menas pou sante ak sekirite, lekòl ki te fèmen, ak latwoublay chak jou, sa pa t anpeche sitwayen-lidè APA yo travay di pou fè chanjman pozitif nan tèt ansanm avèk APA ak sipòtè nou yo.

Nou te kontinye mete konfyans nou nan moun ki nan kominote yo k ap travay pou lapè, pou chèche solisyon ak jistis. Se poutèt sa, nou te kontinye kore yo. Fas ak difikilte sa yo, lidè lokal sa yo te pran mezi pou montre Ayiti kapab fè plis bagay pase sa n ap li nan jounal yo jounen jodi a. Lè chak moun fè pati yon kominote ki djanm, sa pèmèt yo leve defi yo ansanm epi atenn objektif yo pi byen.

Priyorite Nou yo

Ranfòse lidèchip kolektif gras ak pwogram APA yo Ranfòse aktivite bati mouvman yo epi ankouraje kolaborasyon pami anseyan-lidè, paran-lidè, ak direktè-lidè yo.

Ogmante enpak la gras ak yon kotchin kote gen kolaborasyon ak reyaksyon APA lanse yon nouvo pwogram kote li pral envesti nan yon rezo kotch kominotè. Li pral kreye yon rezo ki gen kotch ki soti nan domèn diferan, epi efè pozitif rezo sa a p ap rete sèlman nan salklas la.

Pran desizyon ki baze sou done epi ki fè kominote a patisipe nan demach la Depi 2015, n ap sèvi ak platfòm pou nou kolekte done sou bezwen kominote yo genyen epi pou nou detèmine pwen fò pwogram edikasyon nou an. Sa ede nou fè gwo plan pou amelyore sistèm edikasyon an nan tout peyi a.

Se gwo alyans sa a ki pèmèt nou pwogrese nan priyorite nou genyen nan Faz 2 a.

15

ANSEYE POU AYITI

FAZ 2:

Siksè nou fè nan tèt ansanm Nou soti nan 90 LEKÒL PATNÈ — NOU RIVE NAN

Pri ak Rekonesans

116

Akreditasyon Ministè Edikasyon Nasyonal lan

Nou soti nan 230 SITWAYEN-LIDÈ ANGAJE — NOU RIVE NAN

Alyans Nasyonal pou Avansman Pwofesyonèl Ayisyen yo: “Haitian Leaders Spotlight”

613

Nou kòmanse ak 11,000 APRENAN — NOU PASE A PLIS PASE

18,000 10

ANBASADÈ K AP KREYE ENPAK NAN MINISTÈ EDIKASYON AN Plis pase

100+

SITWAYEN-LIDÈ KI SÈTIFYE NAN CPR (RESISITASYON KÈ AK POUMON) AK PREMYE SWEN

Ekspansyon pwogram pou paran-lidè ak direktè-lidè nan Gwomòn ak Ench

“Emerson Collective Dial Fellowship” 2021 Finalis Pri WISE 2021 HundrED’s Spotlight 2020: Konpetans pou 21yèm Syèk la nan Amerik Latin nan ak Karayib la Koleksyon Global HundrED 2023 Pri Pwofesè Nasyonal Ane (PwoNa) an Ayiti se anbasadè APA 2 lane youn dèyè lòt

Lansman pwogram pou kotch kominotè Entegrasyon aprantisaj global avèk sante mantal ak sosyo-emosyonèl nan kourikoulòm APA a Devlopman rezo alye angaje gras ak nouvo blòg APA a

Plis enfòmasyon: Bous Dial Emerson Collective (ENG)

16

APA fè anpil pwogrè depi lè li te kòmanse koute manm kominote yo an Ayiti jiska jounen jodi a, kote l ap travay nan tèt kole avèk kominote yo pou fè gwo amelyorasyon. Te gen gwo bagay ki fèt pandan tout faz mouvman an, epi nou toujou ap fè jefò nan tèt kole avèk sitwayen-lidè yo pou nou fè yon pi gwo enpak sou tout sistèm nan.

2014–2024 Rapò Enpak

FAZ 2

Sa ki kache dèyè chif yo Aksyon kolektif la fèt nan toulèsenk kominote patnè APA yo, men li fèt tou an deyò kominote patnè sa yo. Pandan ane ki pase yo, patenarya nou yo te pèmèt nou itilize konpetans ak kapasite alye ki an Ayiti epi tou ki atravè mond lan. Patenarya nou fè nan Faz 2 a montre kolaborasyon se pi bon estrateji pou chanjman sistèmik dirab.

Gwo pwen ki make patenarya

Nou travay nan 18 lekòl

Nou pote kole avèk plizyè

Nou patisipe nan kreye yon

piblik epi n ap kreye nouvo

patnè epi tou Digital Promise

achiv dokiman aprantisaj

pwogram pou devlope rezo

pou nou kreye yon pwogram

Kreyòl anliy pou aprenan ak

kotch kominotè yo avèk

pilòt ki pèmèt nou konble vid

anseyan ayisyen yo avèk

Ministè Edikasyon Nasyonal

ki genyen nan zafè aprantisaj

Inisyativ MIT-Ayiti a

(MENFP)

nimerik la

“[Misyon APA a] rann aprenan yo pi responsab epi alèz nan travay yo dwe fè pou yo chanje peyi a. [...] lè aprenan yo devlope kapasite lidèchip yo epi itilize valè tankou kolaborasyon, tolerans, ak onètete, yo kapab ede amelyore Ayiti epi fè chanjman ki pozitif ladan li.”

“Travay APA a chita sou syans aprantisaj ak devlopman – sou devlopman lidèchip ki baze sou reyisit anseyan ak aprenan. Travay [APA] fè avèk Digital Promise la kapab ede amelyore aprantisaj ibrid la ak aprantisaj a distans lan nan mond lan.”

Diquessi Germain, Direktè Depatmantal Adjwen, Ministè Edikasyon Nasyonal (MENFP)

Jean-Claude Brizard, Prezidan ak Direktè Jeneral “Digital Promise”

“APA se yon òganizasyon ki pa gen parèy. Lidèchip li se fanm vanyan ak gason kason ki gen bèl angouman pou edikasyon kiltirèl ki chita sou idantite aprenan yo. Se menm kalite angouman sa a nou jwenn Grenadye ak Grenadyèz MITAyiti yo tou. Epi tou APA ap feraye pou yon chanjman dirab ki depann de yon modèl lidèchip ki entegre tout manm kominote a. Siksè APA gen rasin li nan fason yo branche sou kontèks lokal la,nan rezotay yo nan divès sektè kominote a — nan tout nivo sosyete a.

MIT-Ayiti bezwen patenarya ak òganizasyon tankou APA pou n kore jefò n ap fè pou n pataje resous nou yo ak anseyan yo — yon fason pou anseyan yo ak lekòl yo rive gen pi plis jèvrin nan fonksyonnman yo.”

Michel DeGraff, Direktè Inisyativ MIT-Ayiti epi Pwofesè Lengwistik Plis enfòmasyon: Inisyativ MIT-Ayiti

17

ANSEYE POU AYITI

Gwo pwen ki make patenarya

Lousemie Duvernat Kowòt Paran-Lidè 2022 Nou ogmante estrateji patisipasyon fanmi yo avèk RISE Colorado “Travay APA a se yon leson tout moun ki nan domèn edikasyon dwe etidye epi aprann – non sèlman an Ayiti, men tou Etazini, ak nan mond lan!”

Nou kontinye fè ansyen ak nouvo sitwayen-lidè APA yo fè enpak nan domèn edikasyon an ak lòt domèn yo

“Nou menm [nan APA] grandi anpil pandan 10 dènye ane yo. [...] Mouvman APA a, gras ak lidèchip transfòmasyonèl, pèmèt nou bay antouraj nou valè epi fè chanjman nan kominote nou.”

Lefètke Lousemie vin yon paran-lidè APA, sa fè li wè zafè edikasyon timoun nan yon lòt mannyè. Pwogram APA te ede li vin yon pi bon paran. Li te aprann koute pitit li yo, pale ak yo nan yon mannyè ki itil, ede yo fè devwa yo ak etidye leson yo, epi li ede l jere lajan li byen. Lousemie di APA mèsi paske li pèmèt sitwayen-lidè tankou li amelyore tèt yo anvan, yon fason pou yo kapab nan yon pi bon pozisyon pou yo transfòme pwòp kominote pa yo.

Phabiana Jean Kowòt Anseyan-Lidè 2017 “Pi gwo enpak mwen wè se jan n ap ede anseyan yo gen konfyans yo nan tèt yo ak vrèman kwè nan valè travay yo nan sal klas yo ak kominote yo.”

Nan APA, objektif nou se pou pwogram kotch la louvri epi ranfòse koneksyon ant moun yo nan salklas yo, nan kay yo, ak nan kominote yo. Objektif nou an reflete nan Phabiana, ki travay antanke kotch nan pwojè Ministè Edikasyon Nasyonal.

Travay li anrasinen nan motivasyon li bay apranti li yo pou yo ka pi bon vèsyon tèt yo pou yo ka trase yon bonjan egzanp pou aprenan yo. Se poutèt sa, li ankouraje anseyan li yo pou yo vin lidè, epi enspire fanmi yo ak zanmi yo pou yo ka adopte wòl lidèchip tou. Sa a se pouvwa ki genyen nan yon rezo sitwayen-lidè ayisyen k ap fleri!

Plis enfòmasyon: RISE Colorado (ENG)

18

Sabrina Dieudonne Kowòt Anseyan-Lidè 2018 “Apre pwogram APA ak metriz m fin fè a, mwen pa ka tann pou m aplike ekspètiz mwen nan swen enfimye, sante kominotè, ak edikasyon pou m pote solisyon pou sante ak aprantisaj aprenan yo yon fason pou yo kapab pare pou yo grandi epi dirije peyi a.”

Sabrina, ki se yon sitwayen-lidè epi enfimyè, montre jan moun nan kominote yo jwenn solisyon ki kreyatif lè yo nan gwo pwoblèm. Li te remake aprenan ki nan kominote kote l ap viv la te genyen boul sou po yo paske yo te pase tan ap jwe nan lari, nan rivyè, ak lanmè. Maladi a te fè aprenan yo wont epi yo te pè ale lekòl pou yo pa simaye maladi po a bay lòt aprenan yo. Donk, ekip li a te anime yon atelye sou ijyèn epi òganize yon klinik mobil. Klinik mobil la te pèmèt aprenan yo retounen lekòl san maladi a.

2014–2024 Rapò Enpak

N AP GADE DEVAN

Demen nan men nou Pandan pwochen faz mouvman nou an, nou vle fè yon gwo chanjman nan sistèm lan nan tout peyi a sou baz aprantisaj ak enpak APA jiska prezan. Anvan 2025, n ap ogmante rezo kolaboratè nou an epi prepare 50,000 sitwayen-lidè ayisyen pou 4 milyon timoun nan peyi a.

APA rete motive pou li transfòme edikasyon nan peyi a paske se yon pakèt moun ki gen konpetans ak pasyon diferan k ap travay pou atenn objektif sa a. Nan tèt kole avèk kowòt, alye, ak patnè nou yo, men sa n ap fè pou nou reyalize rèv nou genyen pou Ayiti a: pwogram kowòt nou yo nan 1 Ranfòse toulèsenk (5) kominote patnè yo

APA ap kontinye asire chak moun nan kominote a patisipe nan mouvman pou jistis edikatif la.

pwogram rezo kotch lan 2 Elaji APA pral ankouraje kolaborasyon nan sektè

ki pa sektè edikasyon gras ak yon rezo kotch kominotè. Enpak kotch sa yo pral fè apwòch APA a rive non sèlman nan 5 kominote patnè nou yo, men tou nan lòt kominote.

yon sistèm done nasyonal 3 Bati APA ap itilize platfòm koleksyon done li an pou l ka pran desizyon epi fè pledwaye sou baz done onivo nasyonal.

Etandone mouvman APA se yon mouvman ayisyen k ap fè yon enpak pozitif sou lavi plizyè milyon moun nan ane k ap vini yo, travay nou fè ansanm nan vin tounen yon modèl dekolonizasyon edikasyon, angajman kominotè, epi garanti liberasyon toutbon nan Amerik Latin nan, Karayib la ak nan mond lan.

Ansanm, nou gen pouvwa pou nou kreye peyi nou vle ak merite a.

19

Dwadotè © 2023. Anseye Pou Ayiti

/teachforhaiti

@anseyepouayiti

/anseye-pou-ayiti

@anseyepouayiti

@anseyepouayiti

anseyepouayiti.org