DOSSIER VEILIGHEID luister naar de tips van experts DE GROTE VRAAG Wat is de ware betekenis van Pasen
APR/MEI 2025 | NR.3 | PRIJS: € 5,95
Samen sterk
GERDI VERBEET
‘Nooit meer vergaderen: heerlijk!’
Pasen geeft ons het bewijs dat liefde overwint
omdat zelfs na veel grauw en grijs alles opnieuw begint
NA HET LEZEN VAN ONS DIKKE DOSSIER OVER VEILIGHEID IN HET NUMMER DAT VOOR U LIGT, vroeg ik me af wat erger is: je spullen en geld kwijtraken, of het vertrouwen in de wereld om je heen? Dat laatste is namelijk wat er vaak gebeurt, wanneer mensen het slachtoffer worden van oplichting en diefstal.
Onze nieuwe woordvoerder Simon van Herpen vertelde dat hij eens werd aangesproken door een groep van vijf jonge mannen. Ze hadden hun auto op een terrein geparkeerd, maar bij de automaat konden ze niet met contant geld betalen. En, dikke pech, de enige met een telefoon met betaalpas had geen geld op z’n rekening. Of Simon even twee euro wilde overmaken, zodat ze weg konden? Hij zou er een briefje van tien voor terugkrijgen. Hij pakte zijn telefoon en daarna ging alles razendsnel, maar aan het einde van het liedje waren zijn bankgegevens gestolen. Gelukkig belde hij meteen met ING en kon hij alles op tijd blokkeren. Simon verloor zijn vertrouwen in de mensen niet. ‘Ik zou weer helpen, maar iets scherper zijn op de inhoud van het verhaal’,
Blijf scherp, maar houd vertrouwen in elkaar!
Een bank vraagt nooit om uw bankgegevens
zei hij. Maar het bewijst wel: boeven worden steeds handiger en brutaler. Denk aan nepagenten die voor de deur staan. Of uw bank, die helemaal uw bank niet blijkt te zijn, die contact met u opneemt. Dat is vervelend en kan verstrekkende gevolgen hebben, maar het is niets om u voor te schamen. In 2023 waren 2,3 miljoen Nederlanders het slachtoffer van online criminaliteit. En 65 procent van de Nederlanders had in datzelfde jaar een mailtje, telefoontje of ander bericht ontvangen dat waarschijnlijk van een oplichter was. Genoeg reden voor ons om stil te staan bij deze problematiek, maar ook hoe we ons tegen al deze ellendelingen kunnen wapenen. Dat doen we met gouden tips, die u trouwens ook kan beluisteren in een nieuwe podcast-serie, waarover u op bladzijde 22 van alles leest. Belangrijkste conclusies: een bank vraagt u nooit om uw bankgegevens. De politie komt nooit aan de deur om uw waardevolle spullen in beslag te nemen. En, speciaal voor Simon, het is té toevallig dat er in een groepje van vijf mannen niemand kan afrekenen bij de parkeerautomaat.
Anneke Sipkens - Directeur-bestuurder directie@anbo-pcob.nl of Postbus 2012, 3440 DA Woerden
Wat apetito met mij doet
Wat een vertrouwde stem met mij doet
Wij zijn apetito. Bezorger van maaltijden, maar vooral bezorger van een lach. Onze medewerkers zetten zich met veel plezier in om het voor u zo fijn mogelijk te maken. Hulp nodig bij het kiezen van de lekkerste maaltijden? Geen probleem. Annemiek, Renate of Sandra van de klantenservice helpen u graag een handje op weg. U hoeft ze alleen maar even te bellen.
Ontdek wat apetito met ú doet. Ons brede aanbod voldoet aan elke wens en smaak. Heeft u specifieke wensen, zoals een glutenvrij, lactosevrij of eiwitrijk dieet? We helpen u graag bij het selecteren van uw maaltijden.
Bestel een voordelig proefpakket en ontvang 4 maaltijden voor slechts € 19,95.
Deze actie is
Meer weten? Ga naar apetito-shop.nl/proefpakket of bel 088 - 2012 123. Vermeld bij uw bestelling actiecode 202-OEW3T25
Elke dag een lach
Dossier veiligheid
Oplichters worden steeds slimmer. En ouderen zijn een gewild doelwit. Hoe kunt u zich weren tegen oplichters? Drie veiligheidsdeskundigen delen hun kennis, tips en waarschuwingen speciaal voor ANBOPCOB-leden in een podcast. Luister en leer!
INHOUD
Gerdi Verbeet
Oud-Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet (74) gaat het rustiger aan doen. Zegt ze. Minder vergaderen, dat sowieso: ‘Ik zou wel een keer willen opstaan met het idee van: hm, wat zal ik vandaag eens gaan doen? Misschien wel helemaal niks!’
Onderzoek openbare toiletten
De helft van de ouderen slaat weleens een dagje uit over omdat er te weinig openbare toiletten zijn in Nederland. Dat is een van de conclusies van het onderzoek van het Nationale Seniorenpanel, in opdracht van ANBO-PCOB onder 5.447 65-plussers.
OOK
IN DIT NUMMER
6 Post
8 Nieuws
34 Nú nog een hypotheek afsluiten? Ja, dat kan!
37 Reizen Het charmante Vlieland
42 Hoe oorlog doorwerkt in mensen
47 Column Wouke van Scherrenburg
48 Opgelost & geregeld De Gemeentepolis
50 De vrijwilliger gespreksleider
55 De Grote Vraag Wat is de ware betekenis van Pasen?
58 Digitaal Signal-app
59 Mijn mooiste werk kwam na mijn pensioen
66 Uit & thuis
68 Gezegd en gezwegen ‘Daten tegen de zin van mijn kinderen’
70 Ledenvoordeel
75 Column Jaap Jongbloed De reis naar binnen
78 Puzzel mee en win!
80 Jong over oud Boefjes en Barista’s
82 Word nu lid!
83 Servicepagina
Een blik in onze brievenbus en opmerkelijke
berichten die u met ons deelde.
WAT VOND U VAN DE LAATSTE OUDEREN WIJZER?
‘Prachtige en actuele informatie. Heb hier zeker wat aan gehad. Hulde.’
Bloed
doneren stopt bij 70?
In het artikel over leeftijdsdiscriminatie stelt een heer dat hij na zijn 70ste geen bloedplasma meer mocht doneren.
Mijn zus doneert al jaren plasma en is ouder dan 70 jaar. Kerngezond en geen medicatie. Volgens haar is deze regeling ongeveer twee jaar geleden gewijzigd. Op dit moment staat de leeftijdgrens op 80 jaar.
Marijke de Groot
Redactie : Dat klopt, Sanquin bevestigt dit, maar alsnog blijft ook die grens arbitrair. ANBO-PCOB pleit ervoor te kijken naar de mens in plaats van naar het getal.
Bedankt Jan!
Maandelijks lag de gang van zijn huis vol met gesorteerde pakketjes voor alle bezorgers, keurig gerangschikt per wijk. Twintig jaar lang was Jan de Vries, samen met zijn vrouw, actief voor (ANBO-)PCOB Leeuwarden. Als bestuurslid, ledenadministrateur, bezorger en maker van de nieuwsbrief. Het bestuur betreurt het dat hij stopt. Jan: dank voor alles wat jij voor de senioren in Leeuwarden hebt gedaan! En veel reisplezier!
Gerrit Krol, voorzitter ANBO-PCOB Leeuwarden
‘Een artikel over André van Duin en meer van deze tv- guren hoort niet in ons blad thuis, daar zijn de damesbladen goed voor.’
‘Het is gewoon een goed blad met veel informatie.’
‘Het interview met André van Duin: wat een geweldig mens en wat jn om te lezen!’
Reacties in lezersonderzoek
Oldtimer
Het blad Kampeerauto van NKC zet hoogbejaarde campers in het zonnetje. Met een bijrol voor de eigenaren. Maar in het laatste nummer zijn de rollen omgedraaid: de eigenaar staat in de schijnwerper. De heer Liefman is 100 jaar en heeft onlangs nog zijn rijbewijs verlengd met vijf jaar! Hij gaat op pad met z’n ruim veertig jaar oude camper. Want hij houdt van autorijden. Een mooi bewijs: stop met mensen weg te zetten op basis van hun leeftijd!
Henk Dijkink
Stuur een kaartje naar eenzame man (93)
Meneer Kerkman is opgegeven door een kennis omdat hij erg eenzaam is. Zijn vrouw is een tijdje terug overleden en hij is onlangs verhuisd waardoor hij de buren kwijt is die normaal naar hem omkeken. Voor meneer hoeft het allemaal niet meer eigenlijk. Misschien dat een kaartje een lichtpuntje voor hem kan zijn.
Mail voor het adres naar kaartje@anbo-pcob.nl of bel naar 0348-46 66 66.
WILT U OOK REAGE REN? magazine@ anbo-pcob.nl of schrijf naar Ouder en Wijzer Post Postbus 2012 3440 DA Woerden
‘Een kleine positieve gedachte in de ochtend kan de richting van je hele dag veranderen’
In de roman De allemansvriend van Arjan Visser (pagina 95) wordt ANBO-PCOB genoemd…
ANBO-PCOB krijgt haar zin: noodfonds
energie verlengd
ANBO-PCOB is blij dat het kabinet toch heeft besloten het noodfonds voor huishoudens met een laag inkomen en hoge energierekening in 2025 en 2026 te verlengen. Dit potje dreigde te verdwijnen, maar dat besluit is nu teruggedraaid. ANBO-PCOB had al opgeroepen om de 110.000 huishoudens die gebruikmaakten van deze toeslag niet in de kou te laten staan. Daaraan is nu gehoor gegeven, meldt onder meer RTL.
Hoewel de exacte invulling van het noodfonds op dit moment nog niet bekend is, geeft verantwoordelijk staatssecretaris Nobel aan, te proberen ‘het noodfonds voort te zetten zoals het het afgelopen jaren was’. Het is nog niet duidelijk wanneer en hoe huishoudens die een beroep willen doen op het noodfonds, zich kunnen melden. We houden u op de hoogte.
ANBO-PCOB IN DE MEDIA
De afgelopen maanden is ANBO-PCOB uitvoerig in de media gekomen. Een kort overzicht.
GRATIS TIPGIDS ENERGIE
Alles wat u moet weten over energie: van het kiezen van een passend contract en energiebesparing tot stappen naar een duurzamere woning. Ga voor de gratis tipgids naar www.anbo-pcob. nl/tipgids-energie
14 FEBRUARI ANBOPCOB DEELT ZORGEN OVER HUURVERHOGING IN DE TELEGRAAF
De Telegraaf pakt uit met een groot artikel over de aangekondigde huurverhogingen en de zorgen die daarover zijn. Uiteraard vindt ook ANBO-PCOB deze aangekondigde verhogingen zorgelijk: ‘Dat gaat zeker tikken geven.’
17 FEBRUARI FRIESCH DAGBLAD BEZOEKT JARIGE ANBOPCOBAFDELING OUDEMIRDUM
Het Friesch Dagblad was te gast op het veertigste verjaardagsfeest van ANBO-PCOB Oudemirdum. De krant beschrijft dat het aantal leden in de loop der jaren is gedaald, maar dat de urgentie van een seniorenvereniging misschien wel groter is dan ooit in een tijd van eenzaamheid.
31 JANUARI NOS: ANBOPCOB OVER QRCODES IN SUPERMARKTEN
Nederlandse supermarkten willen dat informatie over ingrediënten en voedingswaarden in het Engels op etiketten komt te staan, meldt de NOS. Via het scannen van een QR-code kan de informatie in het Nederlands worden gevonden. Dat is uitermate onwenselijk, zegt ANBO-PCOB tegen de NOS.
NSC-Kamerlid Agnes Joseph heeft haar amendement voor een referendum gewijzigd. Nu staat het herstel van het individueel bezwaarrecht centraal. U mag dan zelf kiezen of u over wilt naar het nieuwe pensioenstelsel. ANBO-PCOB steunt dat voorstel.
Als de deelnemers dat recht niet krijgen, moeten pensioenfondsen een referendum houden. ANBO-PCOB zag dat niet als een geschikte oplossing. Bovendien zou bij een opkomst onder de dertig procent een fonds helemaal niet over mogen naar het nieuwe pensioenstelsel.
Het gewijzigde amendement wordt nu voorgelegd aan de Raad van State voor een advies. ANBO-PCOB en de Koepel Gepensioneerden gaan tevoren hun standpunt in een brief aan de Tweede Kamer en aan de Raad van State kenbaar maken.
Fitnessen voor een huishoudelijke hulp mag nooit verplichting zijn
Wie een Wmo-aanvraag doet voor huishoudelijke hulp, kan in sommige gemeenten worden gevraagd een gesprek te hebben met een coach. Deze onderzoekt of het mogelijk is bepaalde taken weer zelf te doen, bijvoorbeeld door het volgen van een (fitness)cursus.
Deze manier van werken, waarmee hulpverleners ouderen zo zelfstandig mogelijk proberen te houden, staat bekend als ‘reablement’. ANBO-PCOB vindt het noodzakelijk dat er samen met ouderen en hun naasten wordt gekeken wat zij graag zelf willen en waar zij nog toe in staat zijn. Dit kan het levensgeluk en hun vitaliteit vergroten. Belangrijke voorwaarde is wel dat de wensen van het individu altijd leidend zijn bij welke ondersteuning wordt gegeven.
Pressiemiddel
Momenteel bereiken ons verhalen dat reablement door gemeenten wordt ingezet als bezuinigingsmaatregel, zonder dat er verder geluisterd wordt naar de wens van de oudere. Deze gemeenten oefenen druk uit op ouderen die een Wmo-aanvraag doen. De boodschap is: ‘Geen hulp, totdat u een fitnesstraject hebt afgerond.’ ANBOPCOB spreekt hier zijn zorgen over uit. Dit gaat volledig voorbij aan het idee van reablement zoals dat ooit is bedacht en door de overheid is beschreven. ANBO-PCOB is nu in contact met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Wij willen snel in gesprek met gemeenten die reablement als pressiemiddel gebruiken. Heeft u zelf ervaringen met reablement, bijvoorbeeld via het bedrijf Powerful Ageing? Neem dan contact met ons op via ons adviesteam: adviesteam@anbo-pcob.nl
WILT U MEER NIEUWS?
Wilt u op de hoogte blijven van wat er speelt binnen ANBO-PCOB en wat we allemaal voor u doen? Abonneer u dan nu op onze (gratis) digitale nieuwsbrief. Ga naar anbo-pcob.nl/ nieuwsbrief en meld u aan.
3
het beste bed kenmerken van
1. Makkelijk op- en schoonmaken
2. Unieke verstelmogelijkheden
3. Persoonlijk aangepast
2
3 voor nu én later
1
Ber & Elly Tweepersoons hoog-laag bed “Ook ná de aankoop zijn ze er voor je.”
Lees ruim 1.100 klantervaringen op
nachten slaapgarantie
Vraag gratis de brochure aan
✓ Boordevol informatie en inspiratie
✓ Lees ervaringen van klanten
✓ Bekijk de uitgebreide collectie
Ga naar well-fair.nl of bel ons: 0341 27 7010
TEKST: ARJAN VISSER FOTO’S: JANITA SASSEN
INTERVIEW
GERDI VERBEET
‘Nooit meer vergaderen: heerlijk!’
Oud-Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet (74) gaat het rustiger aan doen. Zegt ze. Minder vergaderen, dat sowieso: ‘Ik zou wel een keer willen opstaan met het idee van: hm, wat zal ik vandaag eens gaan doen?
Misschien wel helemaal niks!’
Ze ontvangt in Garderen, hartje Veluwe, waar de wolf ervoor heeft gezorgd dat ze niet langer alleen met ‘het hondje’ haar rondjes door het bos maakt. ‘En dan hebben we al een wandelstok met een fietsbel bij ons… misschien moet ik er ook nog een toeter op laten zetten!’
Nog voor de bandopname wordt gestart, lijkt er al een politiek verhaal op tafel te liggen: hoe er door mensen in de Randstad van alles over ‘de natuur’ wordt geroepen, maar haar buren laatst nog een doodgebeten schaap moesten laten opruimen en
de lokale bevolking en masse stemt op partijen die voorstander zijn van het afschieten van ‘een beest dat hier echt niet thuis hoort’. Niet dat ze zich actief in dit soort discussies mengt, maar toch: Gerdi Verbeet staat altijd aan, wil meepraten, meedenken, al heeft ze onlangs ook besloten een aantal taken in besturen, commissies en raden van toezicht neer te leggen, omdat ze zo langzamerhand wel genoeg heeft vergaderd. ‘Ik zou wel een keer willen opstaan met het idee van: hm, wat zal ik vandaag eens gaan doen? Misschien wel helemaal niks!’
KNUFFELEN
Het duurt niet langer dan een paar seconden voordat ze een bakje ‘knipsels’ tevoorschijn haalt; verhalen over mooie tentoonstellingen die gezien, en wandelroutes die gelopen moeten worden. Daarna komen de jongeren ter sprake, politiek actieve jongens en meisjes die ze met liefde coacht. O ja, en als haar kleinzoon binnenkort aan zijn studie ‘philosophy, politics and economics’
begint, gaat ze zich verdiepen in zijn lesmateriaal om er tijdens lunches met hem over te discussiëren. ‘Het lijkt me zo’n enige studie!’ Het is haar moeder die hier door-klinkt. ‘Een aanpakker, voorbeeldig als werkende moeder, veeleisend ook. Als ik vroeger trots mijn cijferlijst liet zien, wilde ze altijd weten of ik niet nóg hoger had kunnen eindigen. Ze was heel dwingend, soms ook wel een beetje manipulatief.’
Na een paar lastige jaren, waarin ze van haar moeder moest los zien te komen, brak er een tijd aan die voor Gerdi, ondanks de beroerde omstandigheden, bijzonder helend bleek te zijn. ‘Mijn moeder werd op haar oude dag dement. Ik heb getwijfeld – hadden we haar de gang naar het verzorgingstehuis niet moeten besparen? – maar wat ik me vooral herinner is hoe dicht we elkaar toen zijn genaderd. Vroeger was ze letterlijk afstandelijk, nu kon ik haar zomaar aanraken, knuffelen, nagels lakken, grappen maken, samen liedjes zingen… En ik zag iets terug wat ik in mijn jeugd maar héél af en toe
2015 - 2021 Voorzitter Nationaal Comité 4 en 5 mei
2012 - heden Lid van talloze raden van toezicht en comités van aanbeveling
Gerdi Verbeet woont met haar man Wim Meijer afwisselend in Amsterdam en Garderen.
heb gezien: de vrolijke, ondeugende jonge vrouw die ze ook was geweest.’
KNALLEN
‘Omdat haar grootouders al veel geld in mijn moeders opleiding hadden gestoken, kreeg ze een kleiner deel van de erfenis. Ze besloot er een bontjasje van te kopen en boekte een treinreis voor docenten naar Parijs. Er was een aantrekkelijke man aan boord, maar die droeg een trouwring. Daar begon ze niet aan. Mijn vader was vrijgezel, had bovendien haar koffer in het bagagerek gezet. “Dat was meteen de laatste keer dat hij charmant was”, grapten mijn broer en ik later, “echt een diepte-investering!”’
‘Het kon flink knallen tussen die twee’
‘Het begon allemaal zeer romantisch, maar ze verschilden ook behoorlijk. Mijn moeder zei altijd: “Wij waren in de vecht verbonden”, haha. Het kon flink knallen tussen die twee. Dat was voor mijn broer en mij niet altijd makkelijk, maar toen wij eenmaal de deur uit waren, kregen ze het heel leuk samen.’
‘Waar ze elkaar sowieso in hadden gevonden was hun liefde voor de sociaal-democratie, met dit verschil dat mijn moeder vooral een progressieve doorbraak-socialist was die zei: “Zo lang de regering niets doet,
moeten we zelf de handen uit de mouwen steken”, terwijl mijn vader de stelling aanhing: “Als de overheid iets niet doet, is het onbelangrijk en als het wél belangrijk is, moet de overheid het doen.” Ik denk dat ik, wat die ideeën aangaat, wel meer op mijn moeder lijk. Haar lijfspreuk was: “Ik heb altijd zelf aan het stuur gezeten”, waar ze dan, met een ondeugend lachje aan toevoegde: “en precies gedaan waar ik zin in had.”’ ‘Mijn vader was echt mijn kameraad, kon op een geweldige manier relativeren. Zelfs toen hij ging kwakkelen met zijn gezondheid bleef hij overal de humor van inzien. Toen hij vocht achter zijn longen kreeg, zei hij: “Als het vriest, mag ik niet naar buiten want anders word ik een soort Obelix, met een menhir op z’n rug.”’
VRAGEN OM HULP
Hoe ervaart ze het ouder worden? ‘Als ik nu in de spiegel kijk, moet ik om mezelf lachen en denk: hoe kon je vroeger zo ontevreden zijn? Mensen worden ouder en dat zie je. Is helemaal niet erg. En ik heb geen belemmeringen, dus ik mag sowieso niet mopperen.’
Dan wil ze graag nog iets kwijt over haar politieke idealen, waarbij haar belangrijkste boodschap is dat een sociaal-democratische volkspartij – nee, geen nieuwe, gewoon een verbeterde PvdA – meer oog zou moeten hebben voor de noden van mensen. ‘Ik ben al tijdens mijn voorzitterschap voorstander geweest van een Tweede Kamer die véél gevarieerder is, we moeten onze democratie aanvullen met maximaal gemengde groepen burgers die niet de eindbeslissingen nemen, maar
‘Ouderen moeten zélf in actie komen’
meedenken of oplossingen werkbaar zijn. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de ouderenhuisvesting: niemand wil nog in die klassieke verzorgingshuizen wonen, maar wél graag in de buurt van voorzieningen. Voor veel ouderen is het idee dat je niet langer mobiel bent een groter angstvisioen dan dat je minder zorg zou kunnen krijgen. Ik denk dat het goed is als ouderen zich meer met het beleid gaan bemoeien. Ouderenbonden, zoals ANBO-PCOB, zouden gesprekken met Kamerleden kunnen organiseren, zodat die van de mensen zélf kunnen horen wat er allemaal speelt. Bijvoorbeeld dat ze best van hun grote huis naar een compactere woning willen, zolang er maar goede voorzieningen zijn, waardoor er mogelijk iets aan de woningnood kan worden gedaan. En ouderen moeten zélf in actie komen. Aanpakken, ja!’ ‘Weet je wat je, als oudere, ook moet leren? Vragen om hulp. Ik vind geven en helpen leuker dan krijgen en vragen… Bij mij moet alles altijd onmiddellijk gebeuren. Als mijn kinderen het te druk hebben, klim ik – tot hun ergernis – toch zelf maar weer op dat trapje om, net iets boven mijn macht, met één hand een peertje in te draaien. Dat is misschien een nóg grotere leeropgave voor mij: iets meer geduld proberen op te brengen.’
Ik hielp als meisje liever de juf dan dat ik buiten speelde
De 5 voor Gerdi
1. Wat voor oma bent u?
‘Ik ben met al mijn kleinkinderen een voor een naar Parijs geweest. Ik boek altijd hetzelfde hotel, ga een kaarsje aansteken in de Sacré-Coeur. En daarna op pad. Ik ben een doe-oma, ik geniet ervan de stad nóg eens door hun ogen te mogen zien.’
2. Wat betekent Pasen voor u?
‘Mijn secretaresse, Netty de Geest, nodigde me jaren geleden uit om in Leiden te komen luisteren naar de Matthäus Passion. Sindsdien kan ik niet meer zonder. Het verhaal ontroert me enorm, keer op keer. Pasen associeer ik met hoop, lente en licht.’
3. Bent u weleens opgelicht?
‘Ze hebben het wel geprobeerd, via apps en e-mails vooral, maar het is tot nu toe niet gelukt.’
4. Wat betekent tachtig jaar vrijheid voor u?
‘Vrijheid, rechtsstaat, democratie… het zijn begrippen die wereldwijd onder grote druk staan. We moeten blijven benadrukken, ook in ons eigen land, dat er iets te verdedigen valt; dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.’
5. Wie is uw oudste vriend(in)?
‘Marinke! Ik leerde haar kennen tijdens mijn studie. Tot die tijd kende ik dit soort vriendschappen niet. Ik hielp als meisje liever de juf dan dat ik buiten speelde. Het drong pas later tot me door dat ik zo een afstand schiep tussen mezelf en leeftijdsgenoten.’
Onbezorgd ontdekken.
Drielandenreis, Nauders
10-daagse busreis
Onze chauff eur brengt je via prachtige bergroutes naar het Zwitserse Pontresina en het Italiaanse Merano en reis mee met de wereldberoemde Bernina Express.
Glacier en Bernina Express
10-daagse bus- en treinrondreis
Geweldig 4-sterren hotel met veel faciliteiten
Oostenrijk, Zwitserland en Italië in één reis
Ga mee met de Bernina Express
Al vele jaren onze topreis
Ervaar de sfeer van machtige Alpentoppen, prachtige excursies en twee van de beroemdste treinreizen ter wereld, de Glacier Express en de Bernina Express.
Reis per luxury class touringcar
Incl. 2 spectaculaire treintochten t.w.v. € 195
Met treinrit door de ‘Swiss Grand Canyon”
Vertrek tussen mei en oktober
Indrukwekkend met diverse excursies
Vertrek tussen mei en september
p.p. 1519
Meer dan 170 vriesverse maaltijden
Gratis thuisbezorgd door ons eigen bezorgteam.
ANBO-PCOB-leden profiteren altijd van 10% korting op onze maaltijden.
Bestellen is vrijblijvend en kan al vanaf 6 maaltijden.
Elektrisch verstelbaar hoog laag specialist
Verrijdbare boxsprings en ledikanten
Later nog uit te breiden met functionaliteiten
U bent goed uitgerust met een Aldenhuijsen
Bezoek één van de winkels
Plan een vrijblijvende thuisafspraak in Vraag de gratis brochure aan
Gerrit
“Zowel de ontvangst en vrijblijvende advisering in de winkel als de aflevering van de bedden waren gewoon perfect” Uitstekend beoordeeld 4,8/5 op Trustpilot
Dossier veiligheid
over veiligheid Luister en leer
Oplichters worden steeds slimmer. Ze verzinnen steeds nieuwe manieren om mensen van geld of gegevens te beroven. En ouderen zijn een gewild doelwit. Hoe kunt u zich weren tegen oplichters aan de deur, via de telefoon, WhatsApp of uw computer? Dat vroegen we aan drie deskundigen. Zij delen hun kennis, tips en waarschuwingen speciaal voor ANBO-PCOB-leden. Dat doen ze in dit magazine én in een podcast. Lees, luister en leer!
OuderenWijzer april/mei
ANBO-PCOB komt met allereerste podcast-reeks over veiligheid en criminaliteit
De ‘bankmedewerker’ door wie u wordt opgebeld, lijkt heel aardig. Hoe kunt u zorgen dat u niet in zijn verhaal trapt? En hoe zit het met WhatsApp-berichten van ‘bekenden’ die om uw hulp vragen? En als oplichters gebruikmaken van kunstmatige intelligentie (AI), hoe gaat dat dan in zijn werk?
In de allereerste podcast-serie van ANBO-PCOB vertellen drie deskundigen uit verschillende disciplines uitgebreid over wat belangrijk is te weten over veiligheid. Het zijn politieman Sybren van der Velden Walda, AI-specialist Jim Stolze en fraude-expert Boudewijn van der Valk.
Oud-radio- en televisiepresentator Inge Diepman vraagt ze het hemd van het lijf.
In twaalf afleveringen komen diverse valkuilen, trucjes en adviezen aan bod, want met AI kunt u bijvoorbeeld onveilige situaties juist ook voorkómen. De opnames hebben de kwaliteit van een radioprogramma. Maar het fijne is dat u een podcast op
elk gewenst moment via internet kunt beluisteren én terugluisteren.
GA NU NAAR ONZE PODCAST
1. Kies een app. Populaire apps om podcasts te beluisteren zijn Spotify, Pocket Casts, Google Podcasts of Apple Podcasts. Deze apps zijn gratis en eenvoudig te downloaden.
2. Zoek de podcast ‘OuderenWijzer’. Zoek via de hierboven genoemde diensten. U kunt de serie ook via onze website beluisteren, ga daarvoor naar: www.anbo-pcob.nl/podcast.
3. Druk op play. Kies een aflevering, druk op play, luister en leer. U kunt altijd pauzeren via de twee verticale streepjes of terugspoelen met het pijltje als u een stukje hebt gemist.
WAT IS EEN PODCAST EIGENLIJK?
Een podcast is een moderne uitvoering van een radioprogramma. Het grote verschil: een podcast kunt u beluisteren waar, wanneer en hoe vaak u maar wilt. Podcasts zijn namelijk beschikbaar via internet.
HOE LUISTER IK NAAR EEN PODCAST?
De meest gebruikte manier om een podcast te beluisteren is via een gratis app op uw mobiele telefoon of tablet. Op de iPhone staat standaard al een app, voor een toestel met Android kunt u bijvoorbeeld de app Pocket Casts of Google Podcasts downloaden. Een podcast kunt u ook via de computer of laptop beluisteren.
Als het om rechtvaardigheid gaat, is Sybren van der Velden Walda (1969) een politieman in hart en nieren. Natuurlijk wil hij ‘boeven vangen’, maar liever nog wil hij voorkómen dat zij hun slag slaan. In de vier podcasts met hem zien we allerlei soorten criminelen voorbijkomen.
Politieman Sybren van der Velden Walda
Over veiligheid in en om de woning
Ouderen zijn volgens de politieman vaak slachtoffer van oplichters, zowel voor de deur als via WhatsApp en aan de telefoon. ‘Het is een generatie die meer dan andere generaties vertrouwen heeft in de medemens’, zegt hij. ‘En senioren hélpen graag andere mensen.’
Daarom richten criminelen zich vaak bewust op deze groep. ‘Online worden grote databestanden met persoonlijke gegevens verhandeld. Daar pikken criminelen dan de oudste mensen uit, omdat ze weten dat die sneller toehappen. Senioren lopen dus een hoog risico slachtoffer te worden van criminele praktijken. De impact hiervan is enorm. Niet alleen op het slachtoffer zelf, maar ook op de omgeving.’
Sybren is een van de drie projectleiders van het landelijk coördinatieteam ‘High Impact Crimes’. Hij richt zich onder meer op woninginbraken en ‘Senioren en Veiligheid’. Meedoen met onze podcast over veiligheid en criminaliteit is een van zijn manieren om mensen weerbaarder te maken en zich veiliger te laten voelen. Tip van Sybren: ‘Slachtoffers hoeven zich nergens voor te schamen. Práát erover. En méld het. Je bent een held, als je het vertelt!’
EERSTE VIER AFLEVERINGEN
Aflevering 1 - Woninginbraak
Anders dan veel mensen denken, proberen inbrekers niet ’s nachts hun slag te slaan, maar aan het eind van de middag of in de avonduren.
Aflevering 2 – Veiligheid op straat
Er kunnen criminelen op de loer liggen als u staat te pinnen. Ze kijken gewoon over uw schouder mee. Soms lukt het iemand met een vlotte babbel om u af te leiden.
Aflevering 3 - Babbeltrucs
Criminelen weten u met babbeltrucs goed om de tuin te leiden. Vooral als ze als politieagent, meteropnemer of pakketbezorger voor de deur staan.
Aflevering 4 - Uitbuiting
In maar liefst 85 procent van de gevallen wordt een rekening geplunderd door iemand van de familie. Ouderen worden helaas ook regelmatig slachtoffer van datingfraude.
TEKST:
FOTO:
Fraude-expert Boudewijn van der Valk
Over digitale veiligheid en bankenfraude
Boudewijn van der Valk (1979) weet alles van smoesjes. Niet dat hij ze zelf de hele tijd verzint, maar hij kent er wel veel. In zijn jaren bij ING in diverse functies heeft hij ze allemaal voorbij zien komen: smoesjes die criminelen bedenken om anderen geld af te troggelen. En er komen steeds weer nieuwe verzinsels bij, want oplichters volgen het nieuws en ze kennen onze zwakke plekken.
Boudewijn leidt het fraude-expertteam bij ING. Hier kan hij doen wat hij het liefste wil: consumenten beschermen tegen oplichters die uit zijn op het plunderen van hun bankrekening. Eerder al speelde hij een belangrijke rol in de ontwikkeling van de mobiele goedkeuring, de ING Scanner voor klanten die geen mobiele telefoon of tablet hebben, en stemherkenning.
‘Ik heb een drive om mensen voor te lichten en ik geloof in een benadering die iets toevoegt en meer is dan alleen campagnes. Persoonlijker, zoals deze podcast. Uiteindelijk gaat het erom dat je mensen nú iets vertelt wat ze over een maand, als ze door een crimineel zouden worden gebeld, nog weten.’ Belangrijke tip? Het oude adagium ‘Hang op! Klik weg! Bel uw bank!’
HENGELEN NAAR GEGEVENS VIA EEN VALSE E-MAIL
Aflevering 1 - Phishing
Iemand stuurt u een nep-e-mail. Die heeft als doel om u op een link te laten klikken. ‘We zien phishing uit naam van bijvoorbeeld banken, de Belastingdienst, het CJIB of pakketbezorgers.’
Aflevering 2 - Bankhelpdeskfraude
U krijgt een telefoontje van de ‘bankmedewerker’ die waarschuwt voor de eerder die dag ontvangen phishingmail. Hij/zij wil graag samen met u controleren of de rekening nog in orde is. U gaat mee in dat verhaal en geeft (alsnog) alle inloggegevens.
Aflevering 3 - Over WhatsApp, computer en smartphone
Een kind of kleinkind in nood stuurt een appje en vraagt om geld. ‘En let op’, zegt Boudewijn, ‘zorg ervoor dat uw computer en smartphone beveiligd zijn. Maar kijk uit door wie u de software hiervoor laat installeren.’
Aflevering 4 - Spoofing
In deze aflevering legt Boudewijn uit wat ‘spoofing’ is. Natuurlijk vertelt hij ook wat u ertegen kunt doen. Want ook híj heeft zo zijn trucjes.
SYLIA DE GRAAF
INGE DIEPMAN BV
AI-expert Jim Stolze Over kunstmatige intelligentie en veiligheid
In 1985 kreeg de 12-jarige Jim Stolze van zijn vader een Commodore 64-computer. Zijn vader zei: ‘Jimmy, dit is je nieuwe broertje. Hij kan nog niets, maar jij kunt hem alles leren. Dat heet programmeren.’ Hiermee was Jims fascinatie voor technologie en innovatie geboren. De basis voor zijn latere carrière in de wereld van kunstmatige intelligentie was gelegd.
Jim is schrijver en ‘entrepreneur’, oftewel: een ‘ondernemende ondernemer’. Logisch, want hij staat geen moment stil in de wereld van kunstmatige intelligentie, kortweg AI (van het Engelse artificial intelligence). Jim wil graag de reisgids zijn die u meeneemt om samen het landschap van AI te verkennen, met alle hobbels, valkuilen en vergezichten.
Om AI toegankelijk te maken voor een breed publiek, ontwikkelde Jim de ‘Nationale AI-cursus’. Dat is een gratis online programma (www.ai-cursus.nl), waarin de basisprincipes van AI worden uitgelegd.
Dat in de allereerste ANBO-PCOB-podcast aandacht wordt besteed aan digitale weerbaarheid en AI is een heel goed idee, vindt hij. ‘Veel ouderen hebben een soort haatliefde-verhouding met AI. Ze zijn wel enthousiast over de mogelijkheden, maar soms niet goed geïnformeerd, waardoor ze bang zijn dat het gebruik ervan onveilig is. Met deze podcast hoop ik dat ze, na het krijgen van de juiste informatie, hun eigen afwegingen kunnen maken. Blijf vooral nieuwsgierig en durf vragen te stellen.’
Mensen die ChatGPT of Copilot gebruiken, raadt Jim aan altijd kritisch te zijn over de informatie die wordt gege -
ven en deze te verifiëren bij betrouwbare bronnen. De betaalde versies hiervan bieden volgens hem wel betere bescherming van de privacy.
KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE
Aflevering 1 - Wat is AI eigenlijk?
In de eerste aflevering legt Jim uit wat AI precies is. Als hij lezingen geeft, bespeurt hij vaak bij met name ouderen de angst dat criminelen eenvoudig controle kunnen krijgen over hun leven.
Aflevering 2 - AI en veiligheid
In aflevering 2 hoort u hoe we veilig kunnen omgaan met AI-gestuurde apparaten in huis en met initiatieven als ChatGPT.
Aflevering 3 - AI in de zorg
Aflevering 3 gaat over het gebruik van AI in de zorg. We praten over snellere diagnoses en betere behandelingen.
Aflevering 4 – Digitale weerbaarheid
Hoe wij onze digitale weerbaarheid kunnen vergroten, leren we in een soort stoomcursus. Zodat we met een zeker(der) gevoel achter de computer zitten. En dat is tegenwoordig geen Commodore 64 meer.
Luister alle afleveringen via www.anbo-pcob.nl/podcast
‘Gaat u op vakantie?
Hang dat dan niet aan de grote klok, zet het niet op Facebook, vertel het wel aan uw buren en vraag ze om hun auto op uw oprit te parkeren.’
2,3
MILJOEN!
In 2023 waren er in totaal 2,3 miljoen Nederlanders slachtoffer van online criminaliteit.
17%
AANGIFTE
Slechts 17% van de slachtoffers doet aangifte.
Alle feiten op een rijtje
3e
ECONOMIE
Als cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit samen een land waren, zou het gezien de financiële schade de derde economie van de wereld zijn, na de VS en China.
WERELDDREIGING
Cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit staan in de top 5 van grootste wereldwijde dreigingen. Bij cybercriminaliteit gaat het om ICT-systemen zoals het overnemen van een computer, het platleggen van een netwerk of het stelen van gegevens. Gedigitaliseerde criminaliteit is criminaliteit die al bestond, zoals diefstal en oplichting,maar nu met behulp van ICT.
60
DAGELIJKS 60 INBRAKEN
Het aantal woninginbraken is vorig jaar met 2% gedaald tot 22.305. Dat zijn gemiddeld ruim 60 inbraken per dag.
BIJ 2 OP DE 3 BEET
Bij phishing doet de dader zich voor als iemand anders met valse verhalen om zo geld te krijgen. Van alle Nederlanders zeggen in 2023 ongeveer 2 op de 3 (65%) dat ze in de afgelopen 12 maanden ten minste 1 keer een telefoontje, e-mail- of ander bericht hebben ontvangen dat (waarschijnlijk) van een oplichter was. Vooral ouderen zijn vaak slachtoffer.
IS MIJN E-MAILADRES GELEKT?
Nagaan of uw e-mailadres of telefoonnummer betrokken is geweest bij datalekken en mogelijk in handen is gekomen van cybercriminelen, kan via www.haveibeenpwnd.com (Engelstalig) of www.f-secure.com/nl/identitytheft-checker (Nederlands).
U ziet ook bij welke website het gelekt is en wat u moet doen.
‘Ga met de cursor op de link staan ZONDER te klikken en kijk wat er staat. Rare dingen? Niet klikken.’
DOSSIER VEILIGHEID
AANKOOPFRAUDE KOMT MEEST VOOR
In 2023 was 16% van de bevolking slachtoffer van een of meer online delicten of incidenten. Aankoopfraude kwam het meest voor bij mensen van 45 tot 65 jaar. Bij aankoopfraude worden online gekochte producten of diensten niet geleverd terwijl ze wel betaald zijn.
KIJK EENS OP WWW. FRAUDEHELPDESK.NL
De Fraudehelpdesk waarschuwt voor oplichtingspraktijken, adviseert gedupeerden van fraude en verwijst hen naar instanties die verder kunnen helpen.
BRONNEN: VEILIGINTERNETTEN.NL, VEILIGHEIDSMONITOR CBS, OPENBAAR MINISTERIE (CYBERCRIME & GEDIGITALISEERDE CRIMINALITEIT), CCV (CENTRUM VOOR CRIMINALITEITSPREVENTIE EN VEILIGHEID)
TEKST: SASKIA GROOTEGOED
Verhalen van slachtoffers om van te leren
‘Ik werd achtervolgd bij de pinautomaat’
Diddy van den Berg (79) ‘Ik wil mijn verhaal best delen, want ik schaam me er totaal niet voor. Ik was tenslotte niet degene die fout zat. Ruim een jaar geleden ging ik pinnen in de buurt. Ik neem altijd een paar honderd euro op om contante betalingen te kunnen doen. Ik zag wel dat er mensen bij het pinapparaat stonden, maar dacht er verder niets van. Op weg naar huis ben ik even op een bankje gaan zitten om uit te rusten. Waarschijnlijk zijn die mensen me toen gevolgd. Toen ik net thuis was, belden er een stevige mevrouw en een magere man aan. Ze hielden een tas omhoog voor het raam en deden zich voor als nieuwe buren die iets lekkers kwamen brengen. Toen ik opendeed liepen ze meteen door naar binnen. Daar schrok ik wel van, maar ik kon ze ook niet tegenhouden. In de keuken begon de vrouw een appel voor me te schillen die ze uit haar tas haalde; ze gaf me een stukje. Op dat moment liep de man door naar de kamer. Die greep meteen naar de portemonnee in mijn tas. Ze wisten natuurlijk precies waar ze voor kwamen. Voor ik er erg in had waren ze er met mijn geld vandoor. Ik zou het wel willen melden bij de bank, maar het filiaal dat hier in de buurt zat is al een tijd gesloten. Er hing ook geen briefje met een nieuw adres. Als ik bel, krijg ik een bandje en nooit iemand aan de lijn. Omdat ik zelf niet online kan bankieren, ben ik afhankelijk van anderen. Vanavond ga ik naar een diner en moet ik iets afrekenen. Ik neem dan mijn iPad mee en vraag ter plekke of iemand het voor me kan doen. Pinnen durf ik niet meer. Ik vraag tegenwoordig een lieve dame van het koffietentje vlak bij de pinautomaat om geld voor me te halen. Je moet toch wat. Ik dacht altijd dat mij dit niet zou gebeuren, maar ik ben er toch ingetrapt.’
‘Mijn moeder werd slachtoffer van nepagenten’
Natasja Breunesse ‘De verhalen waren hier in Austerlitz al langer bekend. Zeer regelmatig zijn ouderen slachtoffer van gewiekste oplichters die hun geld en spullen afhandig maken. Toen mijn vader overleed hebben we daarom mijn moeder gewaarschuwd. Ze snapte heel goed dat ze op haar hoede moest zijn en is goed bij de tijd. Maar tóch is het haar overkomen. Hoogstwaarschijnlijk zijn de oplichters haar via de rouwadvertentie in de krant op het spoor gekomen. Een week of vier na de uitvaart werd mijn moeder gebeld door een vrouw die zei van de politie te zijn. Ze vertelde dat er een zwaar criminele bende in de buurt actief was en dat de politie de naam van mijn moeder had gevonden op een lijst van de oplichters. Ze vertelde ook dat ik, haar oudste dochter, op het politiebureau was om alles te regelen en dat ze probeerden ook haar jongste dochter te pakken te krijgen. Waarschijnlijk hebben ze onze namen uit de rouwadvertentie geplukt. Met allerlei vragen hield de vrouw mijn moeder aan de praat. Ze bracht met haar in kaart welke waardevolle spullen ze in huis had, zodat die zo snel mogelijk in veiligheid konden worden
gebracht. Even later belde een keurig uitziende dame aan. Die was heel lief voor mijn moeder, condoleerde haar en gaf zelfs nog wat tips voor betere beveiliging van haar huis. Vervolgens heeft ze haar wel twintig, dertig keer de trap op laten lopen om alle kostbare spullen op te halen en af te geven. Sieraden, contant geld, zelfs de ringen die ze om had, hebben ze haar afhandig gemaakt. Toen ze me ’s avonds belde, was ze helemaal in de war. Al snel drong tot ons door wat er was gebeurd. Het is echt mensonterend hoe het gegaan is. Mijn moeder schaamt zich er enorm voor. Ze hebben haar niet alleen duizenden euro’s afhandig gemaakt, maar ook sieraden die ze van mijn vader had gekregen en die ze aan haar kleindochters wilde schenken. Mijn moeder wil niet meer praten over wat er is gebeurd. Maar ik blijf er aandacht voor vragen, zodat niemand in de toekomst slachtoffer hoeft te worden van dit soort verschrikkelijke mensen.’
DOSSIER VEILIGHEID
‘Ik dacht: die ga ik pakken!’
Mevrouw de Jong (80+ ) ‘Geregeld ga ik met agent Ronald Jonkman mee als hij voorlichting geeft in de buurt over babbeltrucs. Ik vertel dan over mijn eigen ervaring. Een paar jaar geleden wist ik namelijk samen met de politie zo’n oplichter te pakken. Het is een enorm succesverhaal, al zeg ik het zelf. Kort daarvoor had ik in de krant gelezen over een dame van honderd jaar die alles kwijt was. Niet alleen haar waardevolle spullen, maar ook haar vertrouwen in de mensen. Ik was zó boos en verdrietig. En prompt, niet veel later werd ik zelf gebeld door zo’n oplichter. Een meneer van de zogenaamde fraudehelpdesk vroeg me of ik wist dat er zojuist 700 euro van mijn rekening was afgeschreven. Er zou iemand langskomen om mijn pinpas op te halen en me zo te beschermen tegen verdere diefstal. Ik wist meteen hoe laat het was en dacht: die ga ik pakken. Ik hing een zielig verhaal op over dat er net een vriendin binnenkwam die hulp nodig had. Ik zei dat ik zeker een uur nodig had voordat er iemand langs kon komen. Ik heb het echt behoorlijk dik aangezet, speelde een oud, beverig vrouwtje. De man aan de telefoon trapte er volledig in. Toen ik ophing heb ik meteen 112 gebeld. De politie kwam gelukkig direct. Een agent verstopte zich achter het gordijn. Wat er toen gebeurde was net een film. Een van de oplichters belde aan. Ik zei dat hij echt even moest binnenkomen voor de pinpas. Toen hij over de drempel was, sprong de agent tevoorschijn vanachter het gordijn en riep: “Politie! Op je knieën, handen in je nek!” Op dat moment kwamen er via de achterdeur nog twee agenten binnen. De dief schrok zich echt een ongeluk. Mijn les voor iedereen die zo’n twijfelachtig type aan de telefoon krijgt is zorgen dat je tijd rekt. Verzin een smoes en bel dan direct de politie. Ik had achteraf toch ook wel medelijden. Het was een knappe Nederlandse jonge man. Hij heeft geloof ik nog een paar nachten in de cel gezeten. Het is zonde dat ze hun toekomst bederven door oude mensen op te lichten.’
TEKST:
SASKIA GROOTEGOED
Nog meer tips van de wijkagent
Wijkagent Ronald Jonkman
‘Ik zeg altijd: check, check, dubbelcheck’
‘Regelmatig geef ik voorlichting aan ouderen over de gevaren van babbeltrucs en bankfraude. Oplichters hebben het namelijk specifiek op ouderen gemunt. Van oudsher zijn zij gewend mensen te vertrouwen en vriendelijk te zijn. Daar maken dieven helaas misbruik van. De laatste tijd zien we geregeld dat er nepagenten aan de deur komen. Nu denk je vast, daar trap je toch niet in? Maar ze hebben een slim verhaal bedacht, bijvoorbeeld dat ze net een auto staande hebben gehouden met
dieven, waarvan er een is ontsnapt. Die zou het adres van de oudere op zak hebben en onderweg zijn om waardevolle spullen te roven. Niet veel later belt dan een nepagent aan die de spullen zogenaamd komt veiligstellen. Het is echt belangrijk om te weten dat de politie in geen enkel geval gevoelige informatie aan u vraagt. Komt er iemand aan de deur, bijvoorbeeld een medewerker van een goed doel, de thuiszorg, of een bezorger die een bloemetje voor de buren komt brengen, vraag dan altijd of ze zich willen identificeren met een identiteitsbewijs én een pas van de organisatie. Vertrouwt u het niet, aarzel dan niet en bel onmiddellijk 112. Dit nummer kunt u altijd bellen als u bang bent voor diefstal of bij vermoeden van een ander strafbaar feit. Bel gewoon direct en doe altijd melding. Dan weet de politie dat er in een bepaalde buurt criminelen actief zijn.
Maak het ze niet te makkelijk en zorg dat u niet te veel cash geld in huis hebt en houdt waarde -
volle spullen uit het zicht. Belt er iemand aan, doe dan de deur op de kierstandhouder of op een ketting, zodat ze niet direct naar binnen kunnen. Laat u iemand wel binnen, loop dan achter degene aan en sluit zelf de deur. Zo kunnen er geen handlangers mee naar binnen. Over online fraude
DOSSIER VEILIGHEID
WILT U OOK GRAAG ADVIES OF HULP?
Als u hieronder aangeeft waarmee u graag geholpen wordt, dan nemen wij zo spoedig mogelijk contact op.
• Stuur een e-mail naar adviesteam@anbo-pcob.nl
• Bel met nummer 0348-46 66 88 (bereikbaar tussen 10.00 en 15.00 uur)
Alle podcast-afleveringen beluisteren kan via:
www.anbo-pcob.nl/podcast
en diefstal: ontvangt u een vreemde link, klik daar dan nooit ofte nimmer op. En: de bank zal nooit bellen om gegevens te vragen. Leg gewoon zo snel mogelijk neer. Dan kunt u zich ook niet verspreken. Pas ook op met datingsites. Daar zijn veel oplichters actief. Soms halen ze informatie van Facebook om uw identiteit na te maken. Met de moderne technologie is het zelfs mogelijk iemands stem na te bootsen. Ook online is het dus oppassen geblazen. Het is overigens niet mijn bedoeling om mensen bang te maken, maar het is wel belangrijk om voorbereid te zijn op het sluwe gedrag van deze oplichters.’
‘Ontvangt u een vreemde link, klik daar dan nooit ofte nimmer op’
• Vul het formulier in via onderstaande knop
WAT DOET ANBO-PCOB?
Wat moet er volgens ANBO-PCOB gebeuren? De overheid moet continu campagne voeren om mensen alert te houden op hun veiligheid. Ook ANBO-PCOB probeert mensen bewust te maken van de risico’s en geeft tips hoe veilig op het internet te zijn, en in de woning. Daarnaast proberen we mensen zoveel mogelijk bewust te maken van vormen van ouderenmishandeling en financieel misbruik.
Uw veiligheid is onze zorg, zowel digitaal als fysiek
Onze consulent kan samen met u doornemen hoe u zich zo goed mogelijk kunt weren tegen internetoplichters, babbeltrucs en allerlei vormen van digitale fraude. Ook wordt gecontroleerd of uw computer, tablet of smartphone voldoende beveiligd is.
Veiligheidscheck
Daarnaast kunt u een Veiligheidscheck krijgen op uw woning. Voldoen de sloten nog, heeft u dievenklemmen op de ramen? Bent u voldoende beschermd tegen inbraak? De ANBO-PCOB-consulent loopt de hele woning langs, samen met u.
TEKST: SIMON VAN HERPEN
FOTO: SHUTTERSTOCK
Openbare toiletten: DE NOOD IS HOOG
De helft van de ouderen slaat weleens een dagje uit over omdat er te weinig openbare toiletten zijn in Nederland. Ondervraagden geven de openbare toiletten in Nederland een dikke onvoldoende: 4,5. Dat is de conclusie van het onderzoek van het Nationale Seniorenpanel, in opdracht van ANBO-PCOB onder 5.447 65-plussers.
Als het gaat om de hoeveelheid openbare toiletten doet Nederland het niet echt goed. Waar we in Nederland ongeveer 500 openbare toiletten hebben (inclusief 350 urinoirs) zijn er alleen in Parijs al 750 openbare toiletten. Reden voor de Toiletalliantie – een initiatief van onder meer de Maag Lever Darm Stichting en ANBO-PCOB – om al jarenlang te strijden voor meer openbare en opengestelde toiletten in Nederland.
SMERIG OF ONVINDBAAR
nauwelijks schoongemaakt. En vaak is er geen toiletpapier aanwezig. Zeer slecht en onhygiënisch’, laat de 71-jarige Sjoukje* weten. Anja van 69 vat het als volgt samen: ‘Er moeten gewoon voldoende toiletten beschikbaar zijn, vindbaar, schoon en netjes, veilig.’
*In verband met de privacy zijn de namen in het artikel gefingeerd
Het onderzoek van ANBO-PCOB bevestigt het beeld: slechts 1% van de ondervraagden vindt dat er voldoende openbare toiletten zijn in Nederland. Niet alleen het aantal openbare toiletten is ver onder de maat, ook de vindbaarheid en hygiëne zijn grote obstakels voor wie hoge nood heeft. Dat de voorzieningen onvindbaar zijn, wordt als een iets groter probleem beschouwd dan het gebrek aan frisheid: 69% om 63%. ‘Toiletten zijn smerig, worden
Ouderen missen het vaakst toiletten in winkelstraten en stads- en dorpscentra. Vrouwen zoeken vaker tevergeefs naar een toilet in natuurgebieden dan mannen: 33% versus 23%. Vermoedelijk omdat mannen makkelijker (wild)plassen. Voor vier op de tien mannen is dit een optie bij hoge nood. Maar ook een kwart van de 65+-vrouwen overweegt dit wanneer zij ineens nodig moeten. Behalve wildplassen vinden ouderen ook oplossingen in incontinentie-ondergoed of een plasfles.
IMPACT: UITJES OVERSLAAN
Het tekort aan toiletten belemmert een grote groep ouderen meer dan gedacht: de helft (50%) van hen slaat soms of zelfs regelmatig een
uitstapje over uit angst geen toilet te kunnen vinden. Bij vrouwen (54%) speelt dit iets vaker dan bij mannen (47%).
‘Het ontbreken van openbare toiletten, is een beperking van het leefgenot’, meldt de 79-jarige Jos. Jeanine (70): ‘Sommige dingen doe ik niet meer, zoals wandelen in ons stadspark. Er zijn daar geen toiletten, dus kan ik daar niet heen met mijn
De helft (50%) slaat soms of regelmatig een uitstapje over
chronische blaasontstekingen.’ De 67-jarige Noor herkent dit probleem: ‘Voor mij geen boswandelingen meer. Maar ook shoppen sla ik vaker over.’ Ze worden er ook gespannen van. ‘Ik drink dan veel te weinig en ben er in mijn hoofd mee bezig’, schrijft de 68-jarige Jacqueline.
NOOD OUDEREN HOGER
De behoefte om vaker een sanitaire stop in te lassen, is groter bij ouderen: zo’n 60% van de 65-plussers moet door gezondheidsproblemen vaker of sneller naar het toilet. Ongeveer een op de tien ouderen heeft behoefte aan een mindervalidentoilet. Met het stijgen van de leeftijd neemt de afhankelijkheid van goede toiletvoorzieningen toe. Bij de 80-plussers heeft 19% een mindervalidentoilet nodig en moet 63% vaker of sneller naar het toilet.
ALLEEN VOOR PERSONEEL
Horeca en winkels kunnen een grote groep ouderen de helpende hand bieden, door hun sanitair ter beschikking te stellen. Dat gebeurt alleen lang niet altijd. Een meerderheid (57%) is het afgelopen jaar geweigerd of moest eerst iets kopen, voordat de rode loper richting de porseleinen troon werd uitgerold. In winkels en supermarkten geeft zelfs de aanschaf van producten niet altijd recht op toegang tot
het toilet. ‘De mededeling was: nee, toilet alleen voor personeel’, verhaalt de 73-jarige Johanna uit eigen ervaring.
OVER DE GRENS
Veel respondenten verwijzen naar landen waar er wel een netwerk van frisse en makkelijk vindbare openbare toiletten is. Daarbij wordt regelmatig Scandinavië aangehaald, waar wc’s makkelijker beschikbaar zijn en bovendien schoon. ‘In Noorwegen is er in bijna elke supermarkt een mogelijkheid. Dat zou hier ook moeten’, stelt de 75-jarige Willem. Ook Duitsland, Frankrijk, Spanje en Canada worden genoemd als lichtende voorbeelden van hygiënisch en eenvoudig toiletbezoek.
De 72-jarige Walter vult aan: ‘Ons land is wat openbare en schone voorzieningen betreft een ontwikkelingsland in vergelijking met bijvoorbeeld Engeland.’
APP HOGENOOD
Op de app HogeNood kunt u zien waar er openbare toiletten, ook bij winkels en instellingen, in de buurt zijn. Soms vragen winkels een geldbedrag, maar dat is altijd aangegeven in de app.
OVER HET ONDERZOEK
Het onderzoek naar openbare toiletvoorzieningen in Nederland is uitgevoerd door het Nationaal Seniorenpanel in opdracht van ANBO-PCOB. In de periode van 12 december 2024 tot en met 5 januari 2025. Er deden 5.447 65-plussers mee aan het onderzoek. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers is 75 jaar. De resultaten zijn representatief op basis van leeftijd, geslacht en opleidingsniveau.
OuderenWijzer april/mei 2025
TEKST: ERIK BECKERS
FOTO: SHUTTERSTOCK
GELD & RECHT
Nú nog een hypotheek afsluiten? Ja, dat kan!
Misschien denkt u dat u op uw leeftijd geen nieuwe hypotheek meer krijgt. Dat is niet zo; tegenwoordig zijn er zeker mogelijkheden. Bij een hypotheek wordt vooral gekeken naar het inkomen en de waarde van de woning, niet zozeer naar uw leeftijd. Maar er zijn wel wat zaken waarmee u rekening moet houden.
De laatste jaren zijn er veel positieve ontwikkelingen geweest als het gaat om het afsluiten van een nieuwe hypotheek op latere leeftijd. Ten eerste zijn de leenregels versoepeld. En wie in Nederland al meerdere jaren een eigen woning heeft, kan meestal rekenen op een flinke overwaarde. Heeft u weinig overwaarde? Dan kan de bank wel een versnelde aflossing van ouderen verlangen.
RUIMERE LEENNORMEN
Loopt uw oude hypotheeklening af, maar staat er nog een aflossingsvrij deel open? Als u graag in uw woning wilt blijven wonen, zult u de lening moeten aflossen of een nieuwe hypotheek moeten afsluiten. Vroeger was een overlijdensrisicoverzekering voor een nieuwe hypotheek meestal verplicht, maar nu geldt dat alleen in uitzonderlijke gevallen – daarmee is voor mensen op leeftijd een behoorlijke drempel weggenomen. Bij het afsluiten van de nieuwe hypotheek wordt gewoon opnieuw getoetst of het inkomen voldoende is voor de nieuwe last. De leennormen van banken zijn extra ruim als u na het afsluiten van de nieuwe hypotheek dezelfde of lagere maandlasten heeft. Dit is vaak het geval als uw hypotheek lager is dan de helft van de woningwaarde.
LENEN OM TE VERDUURZAMEN
Wilt u een lening om uw huis te verduurzamen? Isola -
tieglas, een nieuwe voordeur en vloer-, dak- en muurisolatie zijn goed voor het wooncomfort en dankzij de energie die u ermee bespaart is de aanschafprijs snel terugverdiend. Bij sommige gemeenten kunt u voor het verduurzamen van uw huis een lening krijgen met een aantrekkelijk lage rente. Kijk hiervoor op de website van het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten: www.svn.nl.
HOE ZIT HET MET DE RENTE?
Meestal geldt: hoe langer u de rente voor uw hypotheek vastzet, hoe hoger die zal zijn. Jonge hypotheekaanvragers hebben de keuze uit veel rentevormen: variabel, 1 jaar vast, 5 jaar, 10 jaar of langer vast. Voor senioren wordt vaak een rentevaste periode van 20 jaar aangeboden in ruil voor een hogere leencapaciteit. Maar als u of uw partner aan het einde van die rentevaste periode 85 jaar of ouder zal zijn, dan wordt de rentevaste periode meestal verlaagd tot 10 jaar. Zo’n kortere rentevaste periode wordt ook vaak aangeboden als uw hypotheek lager is dan de helft van de woningwaarde.
WAT WEL EN NIET TELT ALS
‘INKOMEN’
Uw AOW en pensioen worden als het inkomen gezien dat bepaalt of u de maandlasten van een nieuwe hypotheek kunt betalen. Werkt u door na uw AOW-leeftijd?
Dan tellen hypotheekaanbieders dat inkomen niet mee.
Heeft u een ander inkomen naast AOW en pensioen, zoals een lijfrente, spaarrente of dividend uit beleggingen? Meer dan de helft van de Nederlandse geldverstrekkers is tegenwoordig bereid daar rekening mee te houden. U moet er wel vaak om vragen. Heeft u een tijdelijke inkomensdip, dan kunt u de bank vragen hiermee rekening te houden en vaak gebeurt dat dan ook. Dit geldt ook voor de situatie dat u gedwongen bent om te verhuizen, bijvoorbeeld om gezondheidsredenen.
DE OVERWAARDE IN UW PORTEMONNEE
Wenst u meer inkomen en heeft u weinig vermogen en wel veel overwaarde? Overweeg dan een verzilverhypotheek (opeethypotheek) of een variant hierop. Er zijn meerdere mogelijkheden om met de overwaarde van uw woning uw inkomen aan te vullen. Zo kan een verzekeraar een aflossingsvrije hypotheek aanbieden waarvan de rente levenslang vaststaat. Dat is vooral gunstig als u op lange termijn een rentestijging verwacht.
Ook een opeethypotheek kan interessant zijn: u ontvangt een bedrag ineens of via een uitkering waarvan u de looptijd vooraf afspreekt. Hoe langer de looptijd, hoe lager de uitkering. Uw maandlasten nemen niet
Bij een opeethypotheek krijgt u een bedrag ineens of een uitkering met een vastgestelde looptijd
toe, want de rente wordt bij een opeethypotheek bijgeschreven op de totale lening en die betaalt u pas terug als u verhuist of overlijdt. De rente is wel hoger dan bij een standaardhypotheek en is fiscaal niet aftrekbaar. Bij alle verzilveropties wordt uw erfenis lager, maar uw financiële situatie tijdens uw leven beter. We wijzen u er wel op dat deze constructie gevolgen heeft voor uw erfgenamen.
En voor alle hypotheekleningen geldt: laat u altijd eerst goed voorlichten door een onafhankelijke adviseur.
Nederlands maatwerk
Advertentie
Beste Hoog/Laag Systeem van Nederland
365 dagen slaapgarantie
Profiteer nu van onze Voorjaarsactie
t.w.v. € 1.499,-*
Tot € 900,- leeftijdskorting
4x Hoeslaken
4x Molton
2x Kussen van Natuurlijk Latex
Vrijblijvend thuisadvies
Elke situatie en wens is anders, maak vandaag nog een afspraak voor een gratis en vrijblijvend thuisadvies. In uw eigen vertrouwde omgeving stelt u uw meest ideale slaapsysteem samen op basis van uw voorkeur en behoeftes.
Advies aan huis
Verwarming & massage
Gratis brochure?
Bel naar 0561 - 70 02 24, scan de code of ga naar www.bedder.nl
* Actie loopt van 01-01-2025 t/m 31-03-2025
* Vraag naar de voorwaarden
TEKST EN FOTO’S: ED LODEWIJKS
REIZEN
CHARMANT
VLIELAND
Het is de allerkleinste, maar doet niks onder voor de andere vier, écht niet. En is dan ook allesbehalve onbemind, want velen zijn al bezweken voor zijn charmes. Dit is Waddeneiland Vlieland. Twaalf kilometer lang, twee kilometer breed. Met één dorp, een heleboel natuur, ruimte en licht en een onmetelijke zandvlakte, die de mens heel klein maakt.
REIZEN
Het voelt vandaag net even anders aan boord van de veerboot Willem Barentsz. Want hoe vaak zagen we Vlieland al niet in de verte liggen, onderweg naar buureiland Terschelling? Maar nog nooit zijn we er zelf geweest. En dat gaat nu dus veranderen. Eerst anderhalf uur lekker uitwaaien op de Waddenzee en dan richting het einde dit keer niet rechts- maar linksaf. En zo komt Vlieland langzaam voor het eerst dichter en dichterbij. Best wel groot toch, en stoer ook met zijn hoge duin recht voor ons. Op de top een eigenwijs rood vuurtorentje. Qua vorm zou dit zo maar een vulkaaneiland kunnen zijn, maar hier hebben toch echt eeuwenlang water, zand en wind hun werk gedaan.
LANGE LOPER
Aan de zuidkant het dorpje Oost-Vlieland, waar we in de haven afmeren. Bezoekers hebben de auto thuis moeten laten, dus iedereen wandelt of fietst de boot af. Wie wil, laat zijn bagage bij zijn logeeradres afleveren. Eerst maar even op
de fiets een verkenningsrondje door het dorp. De met bomen omzoomde Dorpsstraat heet ons als een lange loper welkom. Eromheen oude huisjes, winkeltjes, cafés en restaurants. Er vlak achter het Kerkplein met de Nicolaaskerk uit 1605, opgetrokken uit licht baksteen. Met daarnaast het historische Armhuis, ooit de opvang van oude zeelieden. Heel knus allemaal.
HET RIJK ALLEEN
In een kleine week verkennen we het eiland van links tot rechts. Onze uitvalbasis is Landal Vlieduyn, een geriefelijk appartementengebouw met een fraaie rieten kap. Vanuit hier fietsen we zo het prachtige fietspad langs de Noordzeekust op. Dat slingert zich zo’n negen kilometer dwars door dit duingebied naar het westen. Wat een ruimte en stilte. Fietsers en wandelaars hebben hier het rijk alleen. Nergens zichtbare bebouwing, want alle accommodatie en horeca zijn ondergebracht in het oosten. Hier alleen zand, helmgras, duinvalleien, vennetjes, cranberrystruiken en richting de Waddenkust uitgestrekte bospercelen. Geen landbouw vanwe -
Linksboven
De vuurtoren van Vlieland
Links
Even bijkomen in de Dorpsstraat
Rechts
Eilander Folkert toont het rijke leven in de Waddenzee
‘Het fietspad slingert zich zo’n negen kilometer dwars door dit duingebied’
ge de schrale grond. Geiten en grote grazers houden de vegetatie mooi op orde. En over de duinenrij, kijken we als beloning uit over het brede strand.
TOETERS VAN TELELENZEN
Aan het einde van het fietspad bevindt zich toch een hotel-restaurant, het Posthuys. Tijd om even de benen te strekken op het verste punt van de route, voordat we straks via de Waddenkust weer teruggaan. Er zijn hier ook veel vogelaars, die op het nabije vogelbroed- en foerageergebied Kroon’s Polders afkomen. Met toeters van telelenzen, aan wie ook vandaag geen lepelaar, arend of ijsvogel is ontsnapt. Het is een leuke wandeling naar de vogelkijkhut, vanwaaruit we een prachtig zicht hebben op het waterleven.
DE SAHARA VAN HET NOORDEN
De vogels trekken zich kennelijk weinig aan van de straaljagers, die hier doordeweeks komen oefenen op Kamp Vliehors, het aangrenzende militaire oefenterrein op de gelijknamige zandvlakte. Bijnaam: de Sahara van
Links
Ruimte en rust in het ongerepte duingebied
Onder
Lekker grazen met uitzicht
REIZEN
het noorden. Wel twintig vierkante kilometer groot. Dat willen we van dichtbij zien en stappen bij het Posthuys in de Vliehors Expres, een speciaal voor deze trip gebouwde terreintruck. Die brengt ons over het zand naar het meest westelijke puntje van het eiland, waar we buureiland Texel bijna kunnen aanraken. Maar wat een niemandsland. Zon, blauwe lucht, blinkend wit zand zo ver het oog reikt. Met heel in de verte als een soort fata morgana het Reddingshuisje, waar we ook even langsgaan. Een houten hut op hoge palen, vroeger bedoeld voor drenkelingen. Nu een juttersmuseumpje, met een bonte verzameling aangespoelde spullen.
OH’S EN AH’S
Een andere leuke excursie voert ons naar een zeehondenpopulatie op en rond een zandbank midden in de Waddenzee halverwege Vlieland en Terschelling. Uitgerust met reddingsvesten varen we er vanuit de haven met een snelle rubberboot naartoe. Spannend, zullen we er eentje of misschien wel een paar zien? Lang verhaal kort, een paar honderd! Als we ze met de motor uit zachtjes naderen, blijven ze onverstoorbaar op het zand liggen. Terwijl andere nieuwsgierig vlakbij de boot hun kop uit het water steken. Veel oh’s en ah’s klinken over het water.
ZUINIG OP ZIJN
Op het eiland zelf is natuurlijk nog veel meer te beleven. Zoals in een voormalige Duitse bunker, waar eigenaar Nils een rondleiding door zijn kaasmakerij verzorgt. Met een proeverij toe, van onder andere zijn zelfbedachte zeewierkaas. Verrukkelijk! En zo smaakt ook de blonde Tij Tripel, die brouwer Wobbe ons tijdens de excursie door de lokale, moderne bierbrouwerij Fortuna laat proeven. Maar het moment dat we met de laarzen aan op het zojuist drooggevallen wad staan, terwijl de ondergaande zon de lucht oranje kleurt, zullen we ook niet snel vergeten. Daar luisteren we naar het gloedvolle betoog van eilander Folkert, die ons laat zien hoe ongelooflijk veel leven hier in de bodem zit. En dat we daar vooral heel zuinig op moeten zijn als we er nog lang van willen blijven genieten. En na onze kennismaking met Vlieland willen wij dat zeker nog vaak blijven doen.
Bel 0341 - 27 40 90 voor vrijblijvend thuisadvies.
vanaf 1790,-
vanaf 1790,-
NIEUW! E-chair
Vanuit uw eigen huis een nieuwe stoel uitzoeken? Dat kan! Bij Prominent komen we geheel gratis en vrijblijvend bij u thuis op bezoek met onze nieuwste collectie stoelen. Een deskundige zitexpert komt op de door uw afgesproken tijd langs. Samen kunt u verschillende stoelen uitproberen in uw eigen woonkamer. Met elkaar vinden wij altijd de perfecte stoel die helemaal bij uw wensen past.
TEKST: MONICA BOSCHMAN
Hoe de oorlog doorwerkt in mensen
generatie na generatie...
Oorlog stopt niet bij het tekenen van de vrede. Oorlog werkt door in mensen, soms generatie na generatie. Nu veel mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt zijn overleden, komt er meer aandacht voor de tweede generatie oorlogsslachtoffers.
Joke van Bokkem:
‘Aan de slag met de legpuzzel van het leven’
‘De wond is het gevolg van iets dat eerder is geweest’, zegt Joke van Bokkem over de tweede generatie oorlogsslachtoffers. Joke is als klinisch psycholoog en psychotherapeut verbonden aan ARQ Centrum’45.
Ze behandelt mensen die door de oorlog getroffen zijn én de generaties daarna. ‘Mensen kunnen door dingen die ze niet zelf hebben meegemaakt kampen met ernstige psychische klachten.’
‘Wanneer een ouder zijn of haar oorlogservaring niet verwerkt heeft, kan dit doorwerken in de kinderen. Uit onderzoek blijkt dat stress genetisch wordt doorgegeven. Daarnaast voelen kinderen op jonge leeftijd dat er iets niet klopt, al kan hun kinderbrein de gevoelens niet verbinden met de feiten.
Verteld of verzwegen
Dat niet kunnen plaatsen heeft grote gevolgen. Ze gaan zichzelf bijvoorbeeld wegcijferen of juist overschreeuwen, voor hun eigen emoties is geen ruimte. In het latere leven kan dit leiden tot gevoeligheid voor stress, drukte, geluid of moeite met verbinden in relaties of om zelf ruimte in te nemen. Ook is er veel schuldgevoel en schaamte. Mensen kunnen dus door dingen die ze niet zelf hebben meegemaakt kampen met ernstige psychische klachten als paniek, angst en
depressie. Klachten kunnen ook pas later naar voren komen, bijvoorbeeld na het zien van een programma op tv of na het pensioen. Vaak kunnen mensen de feiten niet plaatsen, omdat het niet gaat over een eigen ervaring, maar om iets dat eerder gebeurd is. Dat vroeger tot in detail verteld is of waarover juist altijd gezwegen is.
Het
eigen verhaal delen
De stap naar hulp is groot, maar je bent nooit te oud om onder ogen te zien wat er in jezelf leeft. Wie hulp zoekt, gaat aan de slag met de legpuzzel van het eigen leven. Je leert spanning en emoties plaatsen en kunt de feiten zelf loslaten. Een reactie die ik vaak hoor is: “Ik weet nu wie ik ben.” Dat geeft meer ruimte om betekenis en invulling te geven aan het eigen leven. Hulp zoeken kan ook een brug zijn om het eigen verhaal met kinderen of kleinkinderen te gaan delen.’
‘Wat in voormalig Nederlands-Indië is gebeurd, moet verteld worden’, zegt Tomas Verwer (86). Hij zat als kleine jongen met zijn moeder in twee Jappenkampen.
‘Mijn vader verbouwde thee en kinastruiken op Java. Na de Japanse inval in maart 1942 moest hij in krijgsgevangenschap en kwam ik samen met mijn moeder in een kamp terecht. Eerst in Bandoeng Kareës, later in Tjideng. Ik herinner me het uren in de zon staan, het brood glazig als behangselplak. Mijn moeder heeft me in het kamp van veel moeilijke dingen weggehouden. Maar ik zie nog hoe de commandant de gaarkeuken én de daarin werkende vrouwen in elkaar sloeg.
Berooid en broodmager
Mijn vader zag ik terug na de Japanse capitulatie. Ik dacht: met wie staat mijn moeder nou te praten? Ze zei: “Dit is pappie.” In januari 1946 keerden we per boot terug naar Nederland. We kwamen berooid aan bij mijn grootouders. Ik was broodmager, mijn vader was door een tekort aan voeding bijna blind.
Toen mijn vader overleed, was ik twintig. Ik heb mijn studie medicijnen opgegeven om geld in te brengen voor het gezin. Ik heb geen trauma, maar de oorlog heeft wel mijn levensloop en levensmotto bepaald: me voegen naar wat op je pad komt en daarnaar handelen.
Kinderfoto gemaakt door de vader van Tomas, J. Verwer, eind 1941
Onder: Tomas nu, foto gemaakt door Tijn Vorstenbosch
Schaduw van een mens
Toen mijn moeder overleed, was ik al met pensioen. Ik kreeg een doos met Indische dingen, waaronder de identiteitspapieren en het bordje “blind”van mijn vader. Vanaf dat moment liet mijn persoonlijke verhaal me niet meer los. Vooral over mijn vader wist ik bijna niets, want thuis werd niet over de oorlog gesproken. Door veel te lezen heb ik achterhaald wat er gebeurd is. Nu vertel ik erover op scholen. In 2004 mocht ik naar Japan, in het kader van de Japanse ereschulden. In Hiroshima ben ik in het Vredespark door het lint gegaan. In het marmer stond de schaduw van een mens, door de lichtflits van de atoombom. Al die dode mensen. Als die bom niet was gevallen, was ik er zelf niet meer geweest.’
Tomas Verwer:
‘De
Hanna Sijmons: ‘Ik probeerde te verbergen dat ik een Joods meisje
was’
‘De oorlog is niet voorbij als de wapens zijn neergelegd’, zegt Hanna Sijmons (77). ‘Ik leef al mijn hele leven met een rugzakje waar verdriet en angst in zit.’
‘Mijn moeder moest tijdens de oorlog onderduiken en werd liefdevol opgevangen. Maar haar ouders werden vermoord in Auschwitz en ook ooms, tantes, neven en nichten zijn vergast. Ik ben twee jaar na de bevrijding geboren en groeide op in een kleine familie, met een zus, maar zonder opa en oma. Toen ik vijf jaar was stierf mijn vader, twee jaar later overleed mijn moeder. Ik kwam terecht in een christelijk pleeggezin waar mijn pleegmoeder vertelde over de concentratiekampen. Vanaf dat moment probeerde ik te verbergen dat ik een Joods meisje was. Want als er iets ergs zou gebeuren, zou ik als eerste aan de beurt zijn.
Reis naar Polen
Wie ik was, durfde ik pas te erkennen toen mijn eigen kinderen het huis uit waren. Door een toevallige ontmoeting kwam het kantelpunt. Je kunt bang zijn en jezelf nog kleiner maken of je kunt het aangaan. Zo ben ik in 2004 naar Polen gegaan om de namen van mijn familie te noemen in Auschwitz en Sobibor. Ik sloot me aan bij een synagoge en nam Joodse les. Eindelijk voelde ik dat ik ergens bij hoorde. Na mijn pensioen ben ik
Hanna Sijmons en Tomas Verwer vertellen hun persoonlijke oorlogsverhaal in de klas. Ze zijn gastsprekers van het Landelijk Steunpunt WOIIHeden: www.steunpuntgastsprekers.nl Herkent u de verhalen en heeft u hulp nodig? Uw huisarts kan zorgen voor doorverwijzing naar passende hulpverlening.
vertelster geworden en heb ik mijn eindvertelling opgedragen aan mijn moeder, de vrouw die er niet mocht zijn.
Kijk niet weg
Ik vertel niet snel dat ik Joods ben, want je weet niet hoe mensen reageren. Er hangt ook geen mezoeza (een tekstkokertje met gebed, red.) aan mijn deur, dat durf ik niet. Mijn geloof heeft mooie tradities. Neem de tien “ontzagwekkende dagen” die voorafgaan aan Yom Kippoer. Je onderzoekt dan met wie je nog wat uit te praten hebt. Ook daar is de oproep: kijk niet weg. Mijn zus maakte de oorlog wel mee. Als ik het over mensen uit de familie heb, zegt ze: “Jij noemt namen, ik zie gezichten.” Dat hoor ik vaak van mensen die de oorlog hebben meegemaakt.’
Ouderen slachtoffer van de georganiseerde misdaad
WOUKE VAN SCHERRENBURG
is journalist en politiek verslaggever in hart en nieren. Ze werkte jaren in Den Haag voor de NOS en is nog steeds actief als gespreksleider, interviewer en columnist.
COLUMNISTEN
ZIJN VRIJ OM HUN
PERSOONLIJKE
MENING TE UITEN
EN VERWOORDEN
NIET DE MENING
VAN ANBO-PCOB.
‘Het zal mij nooit gebeuren.’ Vaak gehoorde reactie op een verhaal in het nieuws dat alweer ouderen zijn opgelicht en ze hun bankpas plus pincode en kostbaarheden hebben overhandigd aan gladde praters die bellen en aanbellen. Toch gebeurt het, steeds weer, ook bij alerte ouderen. Neem het verhaal van Bep dat ik las. Een bankmedewerker belt en vertelt dat oplichters bezig zijn haar rekening leeg te halen. Hij adviseert een nieuwe bankpas aan te schaffen en ‘de koerier is al onderweg’. Bep vertrouwt het niet en controleert haar rekening. Geen cent afgeschreven. De koerier belt aan. Wegwezen roept Bep, de politie is al onderweg. De koerier neemt de benen en Bep zakt in elkaar in
haar halletje. Een jaar later belt opnieuw een ‘medewerker’ van de bank. Bep wordt gewaarschuwd dat bedragen van haar rekening worden overgeboekt naar het buitenland. Bep controleert haar rekening en ziet ook deze keer dat er niets is afgeschreven. De medewerker zegt dat het op ‘t nippertje is voorkomen en dat ze Bep gaat doorverbinden met de politie. De neppolitieman zegt dat er grote zorgen zijn wegens inbraken in het flatgebouw waar Bep woont. ‘Er is nu een agent op andere verdiepingen bezig om kostbaarheden in te scannen.’ Als Bep doorvraagt blijkt de nepagent alles te weten over de eerdere poging tot oplichting en over haar privé-situatie, om eraan toe te voegen dat de agent die bij haar op bezoek komt, dezelfde is die destijds langskwam. Ze geeft al haar sieraden mee.
Vorig jaar waren er achtduizend incidenten met nepagenten die zich vrijwel uitsluitend richtten op ouderen, de zeventigplussers. Deze gezagsgetrouwe generaties geven hun kostbaarheden en bankpassen mee. De specialisten bij het OM en de politie weten inmiddels dat hier de georganiseerde misdaad achter zit. De criminelen werken vanuit vakantiehuisjes en woningen en zetten een bandje op met kantoorgeluiden. Vorig jaar ontdekte de politie zelfs een callcenter met tien man die non-stop belden. De gegevens van ouderen staan op lijsten die worden verhandeld voor geld. Via Facebook komen ze achter familieverbanden van hun slachtoffers en strooien dan met de namen van dochters of zoons. Zelf word ik horendol van de telefoontjes met een gewoon 06-nummer: ‘hello Woek’ (Franstaligen dus) of ‘hello Wauwk’, de Engelstaligen. Ik heb al tientallen nummers geblokkeerd maar een paar keer per week is het raak. In het begin reageerde ik nog met een stevige verwensing, met als gevolg dat ik erna nog een uur lang werd bestookt door andere 06-nummers. Nu neem ik op, het kan ook een onschuldige beller zijn, en blijf zwijgen tot het gehate ‘hello Woek/Wauwk’ klinkt en ik ook dat nummer blokkeer. Jullie zijn vast allemaal alert en weten zeker dat jullie nooit in neptelefoontjes zullen trappen. Hou er dan wel rekening mee dat de georganiseerde misdaad steeds sluwere trucs bedenkt. En dat u zich nooit hoeft te schamen als het toch misgaat.
FOTO: JANITA SASSEN
TEKST: RIANNE VAN DER MOLEN
FOTO: SHUTTERSTOCK
OPGELOST & GEREGELD
Via een vriendin hoort
mevrouw Van Noort*(68) uit Genderen over de zogeheten Gemeentepolis en vraagt zich af of dat iets voor haar is. Bij de aanvraag roept ze de hulp in van ANBO-PCOB.
Een Gemeentepolis? ANBO-PCOBconsulent Jeanne Groenendaal had er nog nooit van gehoord, maar verdiept zich speciaal voor mevrouw Van Noort in het onderwerp. Jeanne vertelt: ‘Ze had al een aanvraag gedaan en vanuit de gemeente bericht gekregen dat ze alle papieren binnen twee weken aan moest leveren. Ze vroeg of ik daar als consulent bij kon helpen. We maakten samen de afspraak dat ik zou langskomen, nadat ik wat meer over de Gemeentepolis had gelezen.’
Voor lage inkomens
Ongeveer 95 procent van de gemeenten in Nederland biedt zo’n polis aan, volgens de website gezondverzekerd.nl van BS&F – een partij die samenwerkt
Mevrouw Van Noort valt in die groep. Ze worstelt met meerdere chronische aandoeningen en ziet haar zorgkosten de laatste jaren stijgen. ‘Als je vaak ziek bent, is die eigen bijdrage heel vlug op’, vertelt ze aan Jeanne. ‘Van een vriendin had ze gehoord dat het voordeliger zou zijn om over te stappen op de Gemeentepolis. Dat ben ik voor haar uit gaan zoeken.’ De polis is gekoppeld aan een zorgverzekering, in dit geval van VGZ. Als je van de regeling gebruikmaakt, hoef je vaak geen eigen risico te betalen en bijna geen bedragen voor te schieten. Zo wordt de zorgpremie meestal voordeliger, al is dat niet altijd zo. Er kleven namelijk ook nadelen aan de Gemeentepolis. Zo bestaat de overeenkomst verplicht uit een basis- en een aanvullende verzekering (dat moet u dus wel willen), is er een beperkte keuze in zorgverzekeraars en betaalt u onnodig veel als de zorgvraag kleiner is dan het afgenomen zorgpakket. ‘Maar voor mevrouw bleek dit een goede optie.’
Wie de regeling aanvraagt, moet veel informatie meesturen. De enorme hoe-
‘Interessant voor lage inkomens met hoge zorgkosten’
met gemeentes en zorgverzekeraars bij de uitvoering van de Gemeentepolis. Het doel van de regeling is om lage inkomens toegang te geven tot betaalbare aanvullende zorgverzekeringen, waarbij de gemeente vaak een deel van de premie betaalt. Er zijn ook pakketten voor mensen met weinig zorgkosten, maar Jeanne Groenendaal ontdekte dat het vooral interessant is voor mensen met een laag inkomen die veel zorgkosten hebben.
veelheid overviel mevrouw Van Noort een beetje, maar daar kon consulent Jeanne haar bij ondersteunen. ‘We hebben stap voor stap doorgenomen wat er nodig was.’ De aanvraag begint met simpele dingen zoals een kopie van het identiteitsbewijs, de laatste bankafschriften, de hoogte van het pensioen plus AOW en of je een eigen auto of huis hebt. ‘Inmiddels wist ik dat het inkomen van mevrouw niet hoger mocht zijn dan 130 procent van
WILT U OOK GRAAG ADVIES OF HULP?
Het ANBO-PCOB Adviesteam helpt u graag met vragen en problemen. U kunt ons iedere werkdag van 10.00 tot 15.00 uur bereiken via telefoonnummer 0348-46 66 88. Mailen kan altijd: adviesteam@anbo-pcob.nl
Op onze website kunt u nog meer opgeloste zaken bekijken: anbo-pcob.nl/opgelost
het bedrag aan bijstand waar iemand recht op heeft, anders kom je niet in aanmerking voor de regeling. Dat moesten we dus goed uitrekenen.’
Tevreden gevoel
Samen ontdekken ze dat mevrouw Van Noort een paar tientjes onder die grens zit. ‘We zagen dat ze met de polis 30 euro per maand kon besparen. Dat lijkt niet vreselijk veel, maar op jaarbasis is dat toch een mooi bedrag als je krap zit.’ Jeanne vindt het een mooie regeling en wil het bestaan van de Gemeentepolis in ieder geval in haar eigen netwerk bekender maken. ‘Bij mevrouw Van Noort vertrok ik echt met een tevreden gevoel. Het is altijd fijn om als consulent mensen te kunnen helpen. Dit is dankbaar vrijwilligerswerk.’
*Dit is niet haar echte naam.
TEKST: ANITA HARTE
FOTO’S: ALDO ALLESSIE
‘Iedereen moet de ruimte krijgen om iets te zeggen’
Margreet Oldhoff (70) vond haar eerste keer als gespreksleider Krachtig
Ouder Worden zó leuk, dat ze bleef. Zelf is ze vaak bezig met ‘als ze later groot is’. Het gaat erom dat je bewust leeft, zegt ze. En dat, die bewustwording, vindt ze zo belangrijk dat ze anderen daar graag bij helpt.
11.50 uur Het was een eindje rijden naar de bijeenkomst over Krachtig Ouder Worden in Alblasserdam. Fijn dat ze na de spits kon vertrekken uit Zwolle, want de briefing voor gespreksleiders mag ze inmiddels overslaan.
12.00 uur Even melden en dan aanschuiven bij de lunch met de andere gespreksleiders. Leuk en gezellig! De meesten kent ze ondertussen, waardoor het altijd een beetje ‘voelt als thuiskomen’.
13.00 uur Onderweg heeft Margreet zich al enigszins voorbereid (‘je zou het bidden kunnen noemen’). Dan volgt ze graag het plenaire gedeelte. Daar voelt ze de sfeer, raakt telkens weer ontroerd door de muziek en is dan helemaal ‘aangekomen’ en klaar voor haar taak.
15.15 uur De mensen gaan in groepjes uiteen. Alle gespreksleiders werken met een ‘grof protocolletje’. Eerst een voorstelrondje, dan een aantal vragen ‘waarvan het handig is dat je je eraan houdt.’ Margreet doet dat niet altijd, want soms loopt een gesprek anders en ook dat is helemaal goed.
MELD U OOK AAN!
Doet u ook vrijwilligerswerk binnen ANBO-PCOB of daarbuiten? Vindt u het leuk als de fotograaf een dag met u meeloopt en onze redacteur u telefonisch interviewt? Geef u dan op en vertel in het kort wat u zoal doet. Mail naar: magazine@anbo-pcob.nl of schrijf ons: De Vrijwilliger Postbus 2012
3440 DA Woerden
15.40 uur Er zijn altijd mensen die zich laten ‘wegplonzen’, zegt ze. Dat gebeurde haar vroeger ook. Daarom is ze heel alert dat iedereen de ruimte krijgt.
17.30 uur Na een mooie én intensieve middag, overnacht ze altijd in haar camperbusje. Heerlijk! Geen verkeersdrukte en tijd om alles wat er gezegd is even te laten ‘inzakken’.
S200 TRAPLIFTVOOR TRAPPEN MET BOCHTEN
TK Home Solutions is marktleider in trap- en huisliften. Al meer dan 60 jaar helpen wij mensen wereldwijd om langer veilig en comfortabel thuis te blijven wonen. De S200 traplift past zich perfect aan uw trap aan. Dankzij slimme technologie en een ergonomisch design biedt deze lift comfort, veiligheid en gebruiksgemak. De geavanceerde draaitechniek zorgt voor een soepele en stabiele rit.
TEKST: RIANNE VAN DER MOLEN FOTO'S: MARK KOHN
Wat is de ware betekenis van Pasen?
Op Goede Vrijdag staan christenen stil bij het lijden van Christus om twee dagen later zijn verrijzenis te vieren. In dezelfde periode vieren Joden met Pesach het einde van de Joodse slavernij en de uittocht uit Egypte. Wat is de ware betekenis van deze feesten? We vroegen het aan een predikant, een rabbijn en een pater.
DE GROTE VRAAG
DS. TRINETTE VERHOEVEN
CLASSISPREDIKANT VAN CLASSIS UTRECHT
Pasen helpt ons het hoofd omhoog te houden
‘In de orthodoxie is er een icoon waarin we Jezus zien staan, op de deuren van de hel. De deuren zijn kapot en staan los van elkaar. Hij staat daar als opgestane los bovenop. Dat vind ik een mooi beeld. Hoe diep we ook vallen, Jezus is daar ook geweest. Hij heeft een pad getrokken door de dood heen, naar het leven.
Pasen is een periode waarin we bewuster stilstaan bij het lijden en alles wat verkeerd gaat. Kijken naar wat er gaande is, zoals oorlogen en polarisatie in de maatschappij. In de kerk waar ik lid van ben, zetten we in de Veertigdagentijd – de periode voorafgaand aan Pasen – iedere zondag een andere groep in de schijnwerpers. Wij hebben het zo goed, daarom willen we aandacht hebben en geld inzamelen voor mensen in Oekraïne, Myanmar en Gaza. Zij weten wat lijden is.
Er gaat veel fout in deze wereld, maar dankzij Christus is er een weg uit dit lijden. We mogen ons verheugen over zijn opstanding en het nieuwe leven dat met Pasen begint. Waarbij we oog mogen hebben voor datgene wat wél mooi is. Een lief gebaar of een helpende hand. Pasen helpt ons het hoofd omhoog te houden. Hoeveel narigheid er ook is, ik durf me te verheugen op de dag dat dit allemaal voorbij is. Uiteindelijk heeft God het laatste woord.’
MICHAEL-DOMINIQUE MAGIELSE
PATER
VAN DOMINICANEN ROTTERDAM
‘Pasen is een van de mooiste periodes van het jaar, met name de aanloop ernaartoe die op Aswoensdag begint. De Veertigdagentijd is een tijd van vasten en inkeer, waarin ik meer zorg wil hebben voor de mensen om me heen en meer tijd inplan voor gebed.
De maaltijden in het klooster waar ik woon, zijn in die tijd soberder en we kiezen er bewust voor om het eerste deel van het gezamenlijke eten stil te zijn. Daarbij leveren sommige paters een deel van hun zakgeld in, wat we na Pasen aan een goed doel geven. Vaak kies ik er ook voor om mezelf te onthouden van iets wat ik lekker vind – zoals koffie of chocolade – in die periode.
De ware betekenis van Pasen is voor mij de verrijzenis van Christus en hoe Hij al onze zonden op het kruis heeft genomen. Ik snap dat de term "zonden" voor sommige mensen lastig is. Voor mij betekent zonde dat we ons als mensen keren tegen de liefde van God. Door onaardig te doen, ruzie te maken of egoïstisch te zijn. Maar we krijgen altijd een nieuwe kans, door zijn grote offer schenkt Hij ons iedere keer een nieuw begin.
Pasen is vooral een boodschap van hoop, een feest van het licht. Hoe diep de put ook is waar je in zit, er is altijd weer een mogelijkheid om eruit te komen. Dat laat het verhaal van Christus ons zien.’
Pasen is vooral een boodschap van hoop
WAT VINDT U?
Wat is voor u de kern van Pasen?
Zet elkaar in het licht en praat mee op onze digitale ontmoetingsplaats uwtrefpunt.nl (klik op ‘Doe mee’ en dan ‘De grote vraag’). Of schrijf naar De Grote Vraag, postbus 2012, 3440 DA Woerden.
RABBIJN MARIANNE VAN PRAAG LIBERAAL JOODSE GEMEENTE IN DEN HAAG
De mensheid is als een prachtig
boeket bloemen
‘Tijdens Pesach herdenken wij dat we uit slavernij gekomen zijn. In de dagen voorafgaand aan het feest wordt er schoongemaakt. Het hele huis moet vrij zijn van alles wat met rijzende producten te maken heeft, omdat het eten van gerezen producten verboden is tijdens Pesach.
Wat ik weleens jammer vind, is dat de nadruk soms te veel wordt gelegd op de schoonmaak zelf. Liever focus ik op de spirituele betekenis ervan. We moeten ons in die periode losmaken van bijvoorbeeld materialisme, zodat we daadwerkelijk in vrijheid leven.
Een ander bijzonder ritueel is de sederavond, het begin van het zeven of acht dagen durende Pesachfeest. Tijdens een uitgebreide maaltijd wordt dan het verhaal van de uittocht uit Egypte verteld.
Voor mij is het belangrijk dat we tradities vasthouden en tegelijk actualiseren. Door onszelf af te vragen: wat betekent het dat je zelf uit de slavernij komt? Als je alleen maar vasthoudt aan het oude, kom je geen stap verder. Liever kijk ik naar manieren om het tij te keren. We moeten bruggen bouwen, met elkaar zijn en verbinden. Dat is een constante opdracht. De mensheid is als een prachtig boeket bloemen. Iedere bloem is anders, maar dat maakt het boeket zo mooi. Dat is voor mij de essentie van Pesach.’
OPMAET, het meest sympathieke fietsmerk van Nederland
De vouwfiets Touring van de nieuwe Nederlandse fietsfabrikant OPMAET is onlangs bekroond met de titel ‘Beste Koop’. Elke fiets wordt volledig met de hand, op maat, in elkaar gezet.
OPMAET is de nieuwe naam van de Nijkerkse fietsfabrikant Spark Bike. “We bestaan al drie jaar met veel succes. De Nederlandse naam past beter bij onze doelgroep en het lokale vakmanschap,” vertellen de oprichters, Olivier Parmentier en Stefan Schuurman.
Extra stabiliteit
Het bekroonde ontwerp van de fietsen combineert rijcomfort en fietsveiligheid. Op een OPMAET voel je je dankzij de lage opstap comfortabeler dan op een gewone fiets. Het lage zwaartepunt zorgt voor extra
De OPMAET Touring is de ideale fiets voor mee op reis
stabiliteit. Dankzij de trapondersteuning is het de ideale fiets bij het wegrijden of in de bergen. “Er is eigenlijk geen enkele reden waarom je niet tot op late leeftijd kunt blijven fietsen.”
Twee modellen
Persoonlijke aandacht is een belangrijk uitgangspunt bij OPMAET. “We kiezen er bewust voor om de fiets alleen via onze eigen locatie aan te bieden, in Nijkerk, zodat de fiets helemaal op de persoon kan worden afgestemd.” De fiets is er in twee modellen: de vouwfiets Touring en de Compact, die uit één frame bestaat en niet opvouwbaar is. De Touring is de ideale fiets voor mee op reis. De Touring kan zonder fietsdrager mee in de auto of camper. De verkoopprijs is met opzet zo laag mogelijk gehouden, zonder dat op de kwaliteit is beknibbeld. Beide modellen zijn al verkrijgbaar voor minder dan € 2.000. De makers hebben bij het ontwerp bewust gekozen voor uni-
versele, A-kwaliteit onderdelen van bekende merken, zoals een Shimano-versnelling, Bafang-motor, Samsung-accu en schijfremmen van Tektro. Als er iets gebeurt kun je, óók in het buitenland, gewoon door de lokale fietsenmaker worden geholpen.
Benieuwd naar onze prijswinnende fietsen? Scan de QR-code, kijk op opmaetfietsen.nl of bel 033-3030 268.
TEKST: SYLVIA AUÉ
Signal, de berichten-appveilige
berichten-app
WhatsApp is populair.
Maar die app is wel van Meta, het bedrijf dat niet alleen ‘alles’ weet van zijn Facebook- en Instagram-gebruikers, maar dat ook nog cookies plaatst op tal van andere websites. Door uw WhatsApp-gebruik in kaart te brengen en te koppelen aan al die andere gegevens die het bedrijf heeft verzameld, kan Meta een profiel van u opbouwen. Vindt u dat geen prettig idee? Er is een berichten-app die lijkt op WhatsApp, maar die uw privacy beter waarborgt: Signal.
1. HET VOORDEEL VAN SIGNAL
Signal heeft geen commerciële drijfveren en verzamelt geen gegevens over u. Gebruikersgegevens en data worden versleuteld én alleen bewaard op uw eigen telefoon.
2. ELK VOORDEEL HEEFT ZIJN…
Het grote nadeel van Signal is dat de app nog weinig gebruikers heeft. U zult zelf vrienden en kennissen moeten uitnodigen. Een ander nadeel is dat – omdat Signal niet kan meekijken – eventuele vervelende berichten niet geblokkeerd worden. Verder: omdat de data alleen op uw eigen telefoon worden opgeslagen, bent u die kwijt als uw toestel verloren gaat.
3.
DOWNLOADEN EN INSTALLEREN
Download de app Signal Private Messenger, open hem en volg de instructies op. Nadat u uw telefoonnummer hebt ingevoerd, krijgt u per sms een verificatiecode. Verder moet u de app toegang geven tot uw adresboek en media. Wilt u iets aanpassen? Klik op uw (optionele) profielfoto en vervolgens op instellingen.
4. NODIG MENSEN UIT
Onder instellingen vindt ook u ‘Vrienden uitnodigen’. Tik het aan en kies ‘bericht’ of ‘e-mail’. Selecteer nu de persoon die u wilt uitnodigen en stuur de link. Zodra de ander de app heeft geïnstalleerd kunnen jullie berichten gaan uitwisselen.
TEKST: MARTIJN VAN DER DONK
FOTO’S: SANDER VAN DEN BOSCH
Mijn mooiste werk kwam na mijn
PENSIOEN
Veel gepensioneerden kiezen ervoor actief te blijven als vrijwilliger.
Drie actieve ouderen praten openhartig over hun drijfveren om onbezoldigd iets te doen voor de maatschappij, over de waarde van hun werk, over verlossing van het negen-tot-vijf-keurslijf en werken vanuit het hart. ‘Ik zou nu een ander beroep hebben gekozen.’
Na een klop op de deur loopt vrijwilliger Frank Steenman (81) een ruimte binnen waar een groep oudere dames bezig is. ‘Ga je straks gezellig weer met me mee?’, vraagt hij aan Truus. ‘Jazeker!’ Straks zal ze bij Frank op de duofiets stappen. Anders dan bij een tandem neemt ze plaats op een stoel naast Frank die het stuurwerk voor zijn rekening neemt. Meetrappen mag, maar de fiets wordt elektrisch aangedreven.
Al zestien jaar mogen de bezoekers van ontmoetingscentrum Juttershart van ouderenzorgorganisatie Kennemerhart op aanvraag een ritje maken met Frank. ‘Doel en de route mogen ze zelf bepalen’, vertelt hij. ‘De een kiest ervoor om te genieten van de duinen. Een ander wil plekken van vroeger bezoeken. Vandaag wordt het winkelen. Het mooie van een duofiets is dat je naast elkaar zit. Onderweg kun je prima met elkaar praten. Het zijn vaak momenten waarop mensen hun meest persoonlijke verhalen delen.’
Frank begon zijn werk als duofietser vanwege een andere
‘Ik zou nu een ander
beroep hebben gekozen’
Truus, zijn eigen vrouw. ‘In 2004 kwam ze hier terecht nadat bij haar vasculaire dementie was vastgesteld. Ze ging geestelijk, maar ook lichamelijk gestaag achteruit. De duofiets was een middel om nog samen mooie momenten te beleven, en op een andere manier contact met haar te zoeken toen praten steeds moeilijker ging. Het mooie aan een duofiets is dat je in de buitenlucht bent. Alle sensaties van ruiken, horen en voelen komen extra sterk binnen. Ik zag aan het gezicht van mijn vrouw dat ze daarvan genoot.’
Toen zijn vrouw overleed, was het voor Frank vanzelfsprekend dat hij zijn vrijwilligerswerk zou voortzetten. ‘Ik heb daar geen moment over getwijfeld.’ Al had hij dit van tevoren niet bedacht, toen hij op zijn 58ste vervroegd met pensioen ging. ‘Mijn vrouw was toen ook al gestopt met werken. We waren allebei gek op reizen en trokken eropuit: de Achterhoek, Spanje, Portugal. Onze dagen waren goed gevuld. Waarschijnlijk hadden we dat nog steeds gedaan als het lot niet anders had bepaald.’
Frank was veertig jaar ambtenaar in zijn werkende leven. ‘Ik heb mijn werk altijd met volledige toewijding gedaan. Toch zou ik nu een ander beroep hebben gekozen. De wereld waarin ik werkte, is verhard. In de zorg voel ik me nu beter thuis, zeker nu ik als vrijwilliger zelf kan bepalen wanneer ik werk.’ De waardering die hij krijgt van collega’s en bezoekers doet hem goed. ‘Een paar jaar terug had ik een schuchtere dame op de fiets. We reden naar een aantal winkels die ze vroeger bezat. Ze werd meteen herkend door een paar mensen. Prachtig om te zien hoe ze toen opleefde. Alsof ze de koningin was.’
DE VERSCHILMAKERS
‘Het mooie
van dit werk is dat je heel dicht bij dekomt’mensen
Toen Margot Elbertsen (70) vijf jaar geleden de mogelijkheid kreeg om vervroegd met pensioen te gaan, nam ze zich voor een half jaar helemaal niks te doen. Ze had nu alle tijd om uitstapjes te maken met haar kleinzonen. Eindelijk was er rust om haar leeshonger te stillen of die Jan van Haasteren-puzzel te leggen.
Meer dan veertig jaar werkte Margot bij de provincie Gelderland. ‘Na mijn secretaresseopleiding kreeg ik van een uitzendbureau te horen dat ze bij de provincie een typiste zochten. Ik begon als typiste en secretaresse van de commissaris van de koningin en groeide uit tot beleidsondersteuner. Ik heb aan mooie projecten mogen werken. Al waren de laatste jaren wat minder leuk. De
provincie stapte over op flexwerken. Dat was niks voor mij. Ik houd er juist van om een team van mensen om me heen te hebben.’
Margot maakte dan ook dankbaar gebruik van de mogelijkheid om eerder te stoppen. Na een hartverwarmend afscheid had ze eindelijk weer tijd voor haar hobby’s. Maar na twee maanden begon er iets te knagen. ‘Is dit het nou?’ Ze miste de tijd waarin ze dagelijks mensen om zich heen had. Ze meldde zich als taalmaatje aan om nieuwkomers Nederlands te leren. ‘Ik werd gekoppeld aan een dame uit Syrië. We hadden heel leuk contact, maar ik miste het werken in een team.’
‘In de lokale krant las ik dat VluchtelingenWerk Nederland een maatschappelijk begeleider zocht die statushouders ondersteunt in de eerste maanden van hun verblijf. ‘Dat sprak me meteen aan. Het mooie van dit werk is dat je heel dicht bij de mensen komt. Je maakt de meest intieme gebeurtenissen mee. Mooie momenten, zoals een gezinshereniging. Maar ook verdrietige momenten, zoals een kindje dat doodgeboren is. De mensen die ik begeleid zien mij meer als een grote zus of moeder dan als hulpverlener.’
Doodzonde vindt Margot het dat haar werk als begeleider na vijfenhalf jaar stopt. De gemeente heeft haar taken en die van haar collega’s aan een bureau gegund. ‘Ik betwijfel of de vervangers straks evenveel hart in deze functie kunnen leggen als ik. Als vrijwilliger vond ik het geen probleem om buiten kantoortijden een keer mee te gaan naar een consultatiebureau. Hoe zal dat straks gaan?’ Margot blijft zich gelukkig inzetten voor vluchtelingen. Ze gaat aan de slag als vrijwilliger bij het aanmeldcentrum Zevenaar.
Werken met het hart. Misschien doet Margot dat nu nog wel meer dan tijdens haar werkzame leven. ‘Spijt is zonde van de tijd, zeg ik altijd, maar nu zou ik andere keuzes hebben gemaakt als ik aan het begin van mijn carrière zou staan. Een baan waarbij ik dichter bij de mensen kom. Werken bij de politie of een verzorgingstehuis had me wel mooi geleken.’
‘Waar haalde ik vroeger de tijd vandaan voorbaan?’mijn
‘Ik mag je helaas geen rondleiding geven’, zegt Jan de Bruijn (73) in zijn kantoor van stichting AAP. Op het terrein in Almere verblijven zo’n driehonderd exotische dieren: van chimpansees tot dwerg-aapjes en van wasberen tot eekhoorns. Als het even kan worden de dieren uitgeplaatst naar een safaripark of dierentuin ergens in Europa. Soms lukt dat niet en is Almere hun permanente ‘thuis’. Jan: ‘We laten de dieren hier zoveel mogelijk dier zijn. Daarom beperken we het contact met bezoekers tot een minimum.’
Een dag in de week werkt Jan hier als vrijwilliger. ‘Ik heb jarenlang in de keuken gewerkt waar het eten voor de dieren werd bereid. Groenten hakken en snijden, kisten tillen. Ik vond het heerlijk om met mijn handen te werken. Fysiek trok ik dat jammer genoeg niet meer. Sinds kort doe ik deskresearch naar mogelijk geschikte locaties voor onze dieren.’
De overige dagen van Jan zijn ook rijk gevuld met vrijwilligerstaken. Twee dagdelen in de week geeft hij energieadvies aan gezinnen die het financieel minder breed hebben. Daarnaast werkt hij geregeld voor een digitale wijkkrant. Toen Jan acht jaar geleden met pensioen ging, stond voor hem al vast dat hij maatschappelijk actief zou blijven. ‘Ik wilde ook na mijn werkzame leven het contact met de samenleving niet verliezen. Mijn vrouw en ik gaan geregeld naar Vlieland op vakantie. Prachtig hoor, maar op de boot is het merendeel van de mensen net als wij grijs en wit. Met dit werk kom ik uit die bubbel.’
In zijn werkzame leven was Jan grafisch ontwerper. Hij kijkt terug op een rijke en gevarieerde carrière. ‘Ik heb de hele overgang van print naar internet meegemaakt. Dingen ontdekken, pionieren. Ook mijn tijd bij de PvdA was boeiend. In het begin van mijn carrière had ik een heel goede baan bij een groot papierbedrijf. Een baan met aanzien. Werk was toen heel belangrijk. Ik weet nog dat ik een schoolvoorstelling van mijn zoon heb laten schieten voor een vergadering. Daar ben ik terugkijkend zeker niet trots op. Ergens wist ik wel dat die zakelijke stropdassenwereld niks voor mij was. Daar kwam ik op een harde manier achter. Ik werd overspannen.’
Nu, bevrijd van dat negen-tot-vijf-keurslijf, kijkt hij heel anders naar werk. ‘Ik doe nu alleen de dingen die ik leuk vind. Ik vind het heerlijk om niet gebonden te zijn aan vaste werktijden. Als energie-adviseur controleer ik met een warmtescan geregeld of een huis goed geïsoleerd is. Dat kan alleen als het koud en donker is. Ik denk niet dat veel mensen in loondienst daarvoor te porren zijn. Tja, als ik er zo naar kijk, doe ik eigenlijk best veel. Lachend: ‘Ik snap niet waar ik vroeger de tijd vandaan haalde voor mijn baan.’
✓ Persoonlijk advies
✓ Altijd een winkel in de buurt
✓ Gratis proefzitten aan huis
Wilt u graag écht lekker zitten en lichamelijk perfect ondersteund worden? Onze stoelen worden van top tot teen voor u op maat gemaakt en geven u elke dag opnieuw een ultiem zitcomfort. Zo ontvangt u Duitse degelijkheid voor de beste prijs. Zet nu de eerste stap en vraag meer informatie aan!
Vraag onze brochure aan
✓ Bekijk alle collecties stoelen
✓ Relaxstoelen v.a. €795,-
✓ Inclusief prijslijst
Ga naar meubelzorg.nl of bel ons: 085 401 75 67
Corsica bank
Batignolles
Sublime
Heeft u ook zo’n zin om er even lekker tussenuit te gaan? In een andere omgeving genieten van de natuur, goed gezelschap en een uitstekende verzorging: dat is vakantie!
Of u nu wel of geen zorg nodig heeft, u bent van harte welkom. Kom alleen of samen met uw partner, vriend(in) of mantelzorger.
Je went er in no-time aan en dan wil je nooit meer anders.
• Installatie zonder hakken of breken.
• Eigen technische dienst.
• Zeer hoge tevredenheidsscore.
Inclusief installatie 1.140 euro incl. btw (Installeert u zelf: 795 euro incl. btw)
En altijd: 3 weken gratis op proef en 5 jaar garantie. Niet langer aarzelen; BESTEL NU!
Nooit te oud voor vakantie!
Klant beoordeling 9,7
wat je suiker doet, zonder vingerprikken1 of scannen2, direct op je telefoon3 Zo kun jij elke dag kleine stappen zetten, die op de lange termijn een groot verschil maken. Het FreeStyle Libre 2 systeem is voor mensen met diabetes. Vraag je behandelaar naar de mogelijkheden.
Of u nu lekker thuis blijft of eropuit gaat: wij hebben leuke tips voor u!
ICONISCH LIEFDESVERHAAL
Cyrano, een komedie vol muziek, passie en poëzie. Met spitsvondige teksten scherper dan een sabel. Wie gaat ervandoor met de prachtige Roxanne? Cyrano met zijn onbegrensde liefde en charismatische persoonlijkheid of Christian met zijn grote hart en schoonheid?
Te zien t/m 13 juli 2025 in diverse Nederlandse theaters www.bostheaterproducties.nl
DE FILMTSAAR
De Propagandist vertelt het verhaal van de opkomst en ondergang van filmmaker Jan Teunissen (1898-1975). Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt hij de machtigste man in de Nederlandse filmwereld. Wat dreef hem om deel uit te maken van het naziregime?
Vanaf 27 maart 2025 te zien in diverse Nederlandse bioscopen www.cinedeli.nl
Ontroerend eerbetoon
Het verhaal dat iedere keer opnieuw aangrijpt en vervoert: de Matthäus Passion. Volg de laatste dagen van Jezus Christus.
16 en 19 april 2025
Amare
Spuiplein 150, Den Haag www.amare.nl
Op de trappers
Tijdens de Fiets4Daagse Hoorn fietst u door een prachtig stukje natuur in vier thema’s: De Tulpenroute, de Zuiderzeeroute, de Westfrieslandroute en de Beemsterroute.
29 april tot en met 2 mei 2025 www.fiets4daagsehoorn.nl
ETSEN ANTON PIECK
Deze mooie overzichtstentoonstelling laat zien hoe Anton Pieck zijn omgeving in prachtige etsen en houtsneden vastlegde.
Te zien t/m 6 januari 2026
Anton Pieck Museum, Hattem T: 038-444 21 92 www.antonpieckmuseum.nl
ZALMTARTAAR MET
APPEL
4 personen - 350 g zalm - 2 appels -1 el verse dille – basilicum - sapvan1 limoen - 150 g zure room - 50 ml slagroom – croutons – olijfolie - peper en zout
Snijd de zalmfilet in blokjes. Meng met scheutje olijfolie en de helft van het limoensap. Snijd de appel in blokjes, rest limoensap erdoorheen. Klop de slagroom en meng door de zure room. Roer er de gehakte dille door en breng op smaak met peper en zout. Verdeel de room over 4 glaasjes en schep er de zalmtartaar bovenop. Eindig met een laag appelblokjes. Garneer met croutons en basilicum.
WIN!
Kans maken op een van deze mooie boeken?
Bel vóór 20 mei 2025 naar 0909-0108 (€ 0,60 per gesprek) optie 2 of sms naar 3669:
Voor Kiemrot: magazine<spatie>kiemrot
Voor De kleine goedheid: magazine<spatie>goed
Voor Over de rand laait het vuur: magazine<spatie>vuur
& THUIS
3x boeken
1
Kiemrot
Hedwig van Herwaarden Een pageturner met een diepere gelaagdheid die familiegeheimen en onderdrukkende systemen blootlegt in een familiegeschiedenis die zich uitstrekt over de hele twintigste eeuw. Uitgeverij BLU | € 24,95
POST VANUIT DE HELE WERELD
2De kleine goedheid: samen Andreas Vanpoucke 32 hartverwarmende ansichtkaarten om te bewaren of te versturen. Met zijn beheerste techniek en gevoel voor doorleefd leven toont Andreas Vanpoucke in zijn etsen de facetten van samen zijn. Uitgeverij Otheo | € 15
3
Over de rand laait het vuur Chris van der
Heijden De ouders van de auteur bewogen zich tijdens de Tweede Wereldoorlog aan de verkeerde kant van het politieke spectrum. Hoe kwamen zij tot hun keuzes? Uitgeverij Boom | €29,90
Postcrossing is het uitwisselen van postkaarten. Ontvang post vanuit de hele wereld. Met één kaartje maak je contact met iemand die je niet kent.
Meld u gratis aan op www.postcrossing.com
Neem me mee
Zes 70-plussers, onbekenden van elkaar, gaan samen op vakantie naar Zuid-Frankrijk. Nog voor hun busje de landsgrens passeert, is er al onenigheid.
Als de reis vordert ontstaat er toch een onverwachte vriendschap tussen de reisgenoten.
Te bekijken via Netflix
OPGETEKEND
‘Ik ben aan het daten tegen de zin van mijn kinderen’
Na het overlijden van zijn vrouw ging William (76) daten. Zijn kinderen begrijpen er niets van. Het leidde tot een pijnlijke breuk.
‘Mijn vrouw is een jaar geleden overleden aan dementie. Ik heb haar tot het eind toe thuis verzorgd. Ze was altijd autonoom en zelfstandig, met een goede opleiding en een mooie baan. Ze veranderde in een aanhankelijke en afhankelijke vrouw die helemaal niets meer kon. Ik zorgde dag en nacht voor haar. Dat kon omdat ik met pensioen was en het was me nooit te veel. Het rouwen begon bij mij al tijdens haar ziekte. Toen heb ik stap voor stap afscheid genomen van de vrouw die ze was. Het deed ons allebei zeer, voor haar vond ik het echt verschrikkelijk. Ik mis vooral de gesprekken, dat je gewoon met iemand kunt praten.
Al snel na haar overlijden schreef ik me in bij een datingbureau. Mijn kinderen waren er niet van gediend, ze vroegen me om een paar jaar te wachten. Maar ik heb mijn eigen leven. Na een aantal weken had ik, na een tijdje heen en weer schrijven, mijn eerste date. Tegen de kinderen heb ik er niks over verteld. Maar mijn dochter ontdekte dat ik vaker iemand ontmoette en vroeg ernaar. Ze werd boos, ontzettend boos. Ze kon het
niet aan, dat heeft waarschijnlijk te maken met haar eigen verdriet. Toen ik een tijdje met een vrouw omging, vroeg ik: “Wil je haar leren kennen?” Ze zei: “Absoluut niet.” Mijn zoons hadden eenzelfde soort reactie: “Misschien na een half jaar, eerder niet.” Ik vond het heel erg dat ik mijn kinderen hier niet in kon meenemen. En dat kan nog steeds niet. Ik ben aan het daten tegen de zin van mijn kinderen. Inmiddels is het zo groot geworden dat ik hen niet meer zie, ook niet op verjaardagen. Op de laatste verjaardag dat ik wel kwam, kreeg ik vooraf te horen dat ik over het daten niet mocht praten. Daar heb ik me aan gehouden.
Wat niet hielp voor het contact met de kinderen, is dat ik slachtoffer ben geworden van datingfraude. Ik dacht echt dat deze vrouw mijn maatje was. Dit klopt niet, heb ik een paar keer gedacht toen ze om geld vroeg, maar je zit in die flow van contact en verliefdheid en gaat door terwijl je zou moeten stoppen. Ik sloeg zelfs de waarschuwingen van mijn beste vriend in de wind. Ik ben in een paar weken duizenden euro’s kwijtgeraakt.
DOOR: MONICA BOSCHMAN
Toen mijn dochter naar de afschrijvingen vroeg, verzon ik een smoesje omdat ik me echt kapot schaamde. Ze wilde er meer van weten, ik bedacht een heel verhaal. Pas toen de kinderen samen hier waren, heb ik verteld dat ik bedonderd was. Er was veel boosheid en onbegrip, geen steun. Die heb ik wel gehad van een medewerker van de bank. Zij legde uit hoe geraffineerd dat gaat en dat ik een gewild slachtoffer ben omdat ik eenzaam ben. Ze zei de juiste woorden. Het doet gelukkig niks met mijn vertrouwen in de mensheid, dit was alleen die persoon. Ik vertel er eerlijk over en hoorde soortgelijke verhalen van anderen. Ik heb ook andere mensen ontmoet die datingfraude meemaakten, maar geen aangifte durven te doen.
Mijn dochter zegt dat ik in de rouw ben en wilde zelfs met me naar de huisarts om te testen of ik nog wel wilsbekwaam ben. Ik heb besloten daar niet in mee te gaan. Ik heb wel zelf de huisarts gesproken en ben bij de praktijkondersteuner geweest. Er is geen sprake van dementie of onverwerkt verdriet. Mijn rouw is echt al tijdens haar ziekte begonnen. Ik heb veel gehuild, wanneer ik alleen op straat wandelde brulde ik, ook bij mensen huilde ik. Ik potte niks op, zat ook vaak te janken voor de tv. Dat was al twee jaar voor haar overlijden. Zo kon ik me uiten. Vlak na het overlijden merkte ik dat ik weinig rouw meer voelde. “Pa, dat kan niet”,
VERTEL UW VERHAAL!
Heeft u ook een persoonlijk verhaal dat u anoniem wilt delen? Stuur dan een bericht naar: magazine@anbo-pcob.nl of Postbus 2012, 3440 DA Woerden
zeggen mijn kinderen. Ze denken dat ik nog met rouwen moet beginnen, omdat ze zelf midden in dat proces zitten. Mijn zoons kunnen er nog nauwelijks over spreken, laat staan het verwerken. En mijn dochter zit op dit moment compleet aan de grond. Mijn kinderen zitten zelf in een rouwproces en hebben niet de kracht om mij te steunen. In hun hoofd kan het overlijden van hun moeder niet verenigd worden met daten.
iemand gesproken waar ik een goed gevoel bij kreeg. Ze woont vlakbij en we passen bij elkaar, dat merkte ik in het eerste contact. We appen nu elke dag en ik zie wel wat er gebeurt. De eenzaamheid is pas weg als het serieus wordt, als ik echt op iemand kan bouwen.
Het is zwaar om de kinderen niet te zien. Nu weet ik ook niet waar ze mee bezig zijn en hoe de kleinkinde -
‘Bij een van mijn zoons heb ik via mijn schoondochter gezocht naar openingen, maar het is niet gelukt’
Ik heb veel met mijn vrouw gesproken, de laatste maanden. Ze vroeg weleens: “Als ik overlijd, wat doe jij dan?” Ze zei ook: “Ik weet hoe je bent. Je hebt goed voor mij gezorgd, maar onze wegen scheiden. Jij gaat eropuit en hebt na een paar maanden een vrouw.”
Hoe ik me een nieuwe relatie voorstel? Eerst dacht ik dat ik wilde latten, maar ik zoek een liefde waarmee ik echt samen kan zijn. Samen praten, wandelen, fietsen, vrijen. Samen eten klaarmaken. Ik hoop ook op iemand die net als ik hoog gevoelig is. Ik ben ervan overtuigd dat ik een partner vind die mij snapt. Ik heb pas weer
ren zich ontwikkelen. Bij een van mijn zoons heb ik via mijn schoondochter gezocht naar openingen, maar het is niet gelukt. Het is heel jammer, maar het is niet anders. Als ik straks een maatje ontmoet is het misschien makkelijker te accepteren. En na verloop van tijd komt het met mijn kinderen hopelijk ook weer goed. Ik ben bereid met ze te praten en zou er meteen heen gaan als ze nu bellen. Maar daar mag ik niet op rekenen. Ik vind het erg, maar doe er niets tegen. Ik ben volwassen en bepaal zelf hoe ik wil leven en met wie. Ik heb behoefte aan een nieuwe liefde. Ik denk dat de tijd zijn werk gaat doen, dat het slijt.’
LEDENVOORDEEL
BLIJF IN CONTACT
SeniorenTAB levert handige, vereenvoudigde tablets en smartphones van goede kwaliteit voor ouderen. De tablets en telefoons zijn eenvoudig bedienbaar, hebben een beknopt menu en grotere knoppen. De producten zijn ontwikkeld samen met senioren, waardoor deze perfect aansluiten bij hun wensen en eisen. SeniorenTAB is leverbaar in recente tablet- en smartphone-modellen in verschillende prijsklassen.
www.anbo-pcob.nl/seniorentab of bel 070-308 55 04
10% korting
5% korting op woonverzekeringen
CYBERSCHADE VOORKOMEN EN BEPERKEN
Een verzekering met een dekking voor cyberschade en een cyberhelpdesk die 24 uur per dag voor u klaarstaat. Dat zijn voordelen van een woonverzekering bij Univé.
De Cyberhelpdesk van Univé helpt u voorkomen dat u slachtoffer wordt van cybercriminaliteit. En mocht dat toch gebeuren dan helpen ze bij het beperken van de schade en waar mogelijk ook het herstellen ervan.
ANBO-PCOB leden ontvangen 5% korting op woonverzekeringen van Univé.
www.anbo-pcob.nl/unive-woonverzekeringen of bel 0592-34 89 99
‘Wij hebben geen zorgen wat betreft onze energie!’
Frans van Grondelle (85) heeft zijn energie al jaren goed geregeld via Energiebesteding. Hoelang al, weet hij niet eens precies. Maar op de vraag of hij tevreden is met Energiebesteding reageerde hij met: ‘Wij hebben geen zorgen wat betreft onze energie!’ Hierop werd het echtpaar Van Grondelle blij verrast met taart en een bloemetje. Energiebesteding trakteerde omdat ze tien jaar bestaat.
Frans woont met zijn vrouw al 52 jaar in een eengezinswoning in Rotterdam. Ze zijn bewust bezig met hun energieverbruik. Zeker sinds de gasprijzen een paar jaar geleden zo stegen. Zo staat de verwarming op een graad of 19 of 20 (‘je kunt niet zomaar wat wegstoken’) en verwarmen ze als het nodig is wat bij met een elektrisch kacheltje. Ook in de keuken combineren ze het gebruik. ‘Wat makkelijk op elektrisch kan, koken we elektrisch. Zoals aardappelen en groente. Maar met vlees braden moet je meer opletten, dus dat doen we dan op gas.’
Sinds de verhuurder vorig jaar een slimme meter plaatste, krijgt Frans maandelijks van Energiebesteding een overzicht van het verbruik. Dat ze daar ook altijd een tip bij geven, vindt hij fijn. Zo stond er bij het overzicht van vorige maand bijvoorbeeld dat ze meer elektra hadden verbruikt en wat minder gas. ‘Mooi dat we zo op de afrekening terugzien wat we doen.’
STAP NU OOK OVER!
Neem dan contact op met ANBO-PCOB Energie
Bel ons op 085-486 33 60 (ma t/m vrij 09.00–17.00 uur).
Mailen kan uiteraard ook: anbo-pcob@energiebesteding.nl
Een van onze deskundige en vriendelijke adviseurs helpt u graag. U krijgt bij ons altijd een eerlijk en betrouwbaar advies.
UW VOORDELEN
OP EEN RIJTJE
zeer voordelige stroomen gastarieven persoonlijk en vrijblijvend adviesgesprek maandelijks een duidelijke e-mail met uw kostenindicatie u kunt onze klantenservice gewoon bellen voor een persoonlijk advies uw overstap regelen wij, daarna hoeft u nooit meer over te stappen
LEDENVOORDEEL
VEILIG DATEN BIJ 50PLUSMATCH
VOORKOM STRESS BIJ VERHUIZEN
Bij een verhuizing komt zoveel meer kijken dan alleen meubels overbrengen. Bij Ontzorgd Verhuizen krijgt u een eigen verhuisregisseur voor een vlekkeloze verhuizing van uw meubilair.
€ 100
korting en gratis allrisk verhuisverzekering
U kunt bij het zoeken aangeven of u alleen wilt zoeken onder ANBO-PCOB-leden, of onder alle aangesloten leden bij 50PlusMatch. Daarnaast kunt u zoeken op leeftijd, regio, opleiding, hobby’s, levensovertuiging, enzovoort. Na het gratis uitproberen geldt een speciaal aanbod voor leden.
www.anbo-pcob.nl/50plusmatch
7 dagen gratis uitproberen
www.anbo-pcob.nl/ontzorgd-verhuizen of bel 085-041 01 01
Bespaar € 24,95
Bepaal zelf welke werkzaamheden er voor u worden uitgevoerd, zoals snoeien, grasmaaien, onkruid wieden, planten water geven, bemesten, planten en verplanten, tuinafval opruimen, de tuin zomer- of winterklaar maken, en meer!
www.anbo-pcob.nl/hups-tuinhulp
OuderenWijzer april/mei 2025
DE WINKEL VAN ANBO-PCOB
In onze winkel profiteert u van exclusieve aanbiedingen op producten, speciaal voor u geselecteerd. Ze worden bij u thuisbezorgd (€ 6,95 verzendkosten) met twee jaar fabrieksgarantie. Betaal eenvoudig en veilig via iDEAL of bankoverschrijving.
NOODRADIO MET OPLAADBARE BATTERIJNEDIS
• Met digitale DAB+/FM-ontvanger
i.p.v.
€ 99,95
• Oplaadbare en verwisselbare lithiumbatterij
• Opladen via handslingerdynamo, zonnepaneel of USB
• Instelbare LED-zaklamp
• Werkt ook als wekker
€ 12,95 i.p.v. €
ZAKLAMP – 1+1 GRATIS! - PHILIPS
• Bereik tot 60 meter
• Bestand tegen dagelijkse slijtage
• Helder licht met laag energieverbruik
• Compact formaat om mee te nemen
• Twee zaklampen voor de prijs van één
Neem een kijkje in dewinkelvananbo-pcob.nl
Of bel 085-486 33 64
ALLE
Doorlopend ledenvoordeel
OMDAT U ERTOE DOET!
Een selectie van onze partners:
Thuisnotaris
NHA thuiscursussen
ZilverFitness
RCN
Interhome
Medipoint
OogvoorOren
Bloemenpark
Appeltern
SeniorWeb
50PlusMatch
Fletcher
OuderenWijzer april/mei 2025 € 69,95
10% korting op testament en levenstestament
10% korting sporten met korting
10% korting bij RCN-vakantieparken
10% korting op uw vakantiewoning
10% korting op koopassortiment
50 euro korting per hoortoestel
20% korting
€ 5,50 introductiekorting op lidmaatschap
Gratis maand(en) bij lidmaatschap
Voordeel op 3-gangendiner voor 2 personen en hotelovernachtingen
kijk voor het complete aanbod doorlopend ledenvoordeel op: anbo-pcob.nl/ledenvoordeel
IS NIET AANSPRAKELIJK EN DRAAGT GEEN FINANCIËLE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DE TOTSTANDKOMING EN UITVOERING VAN DE OVEREENKOMSTEN TUSSEN AANBIEDERS VAN LEDENVOORDEEL EN ANBO-PCOB-LEDEN.
2025
In onze vakantieweken geniet u een week lang van verwennerij op basis van volpension! Maaltijden, uitstapjes, gezamenlijke activiteiten en tijd voor uzelf in uw eigen accommodatie. Er even tussenuit, maar vooral genieten! Dat wilt u toch ook?
Verhuur van accommodaties, kampeerplaatsen en speciale vakantieweken FVZ Vastgoed
een gratis en vrijblijvend intakegesprek
Plan een gratis en vrijblijvend intakegesprek
Maandelijks geld ontvangen?
• Maandelijks geld ontvangen?
• Dat kan!
Dat kan!
Profiteer nu van de mogelijkheden op de woningmarkt
Profiteer nu van de mogelijkheden op de woningmarkt
Graag komen wij bij u langs voor een vrijblijvend en kosteloos intakegesprek.
Graag komen wij bij u langs voor een vrijblijvend en kosteloos intakegesprek.
U kunt uw adviesafspraak telefonisch of via de website inplannen. Altijd discreet.
U kunt uw adviesafspraak telefonisch of via de website inplannen. Altijd discreet.
Bel of App:
Bel of App:
Tel.: 076 561 59 55
Mobiel/WhatsApp: 06 27 08 26 65
woonvragen
Online: Website: www.fvzvastgoed.nl
info@fvzvastgoed.nl
Mail: onfo@fvzvastgoed.nl
Wereldwijd heeft één op de vier mensen geen toegang tot schoon water. Dat zijn twee miljard mensen!
Scan en geef direct
Geef voor 17,50 één toegangpersoon water!tot
dorcas.nl/geefvoorwater
COLUMN
Shaolin Heroes: de reis naar binnen
JAAP JONGBLOED
Nu presentator
Jaap Jongbloed (69) op papier met pensioen is, heeft hij tijd om zijn passie voor sport en gezondheid te delen. Met podcasts, webinars en bijeenkomsten hoopt hij ouderen in beweging te krijgen. Kijk op jaapjongbloed.nl
Reizen vind ik het mooiste wat er is. Andere omgeving, ander klimaat, andere mensen, andere culturen: ik zweer erbij. Ik ben de vliegschaamte voorbij en ik hoop dat ik mijn bijdrage aan een schone planeet op andere manieren lever.
Een paar maanden geleden was het tijd voor de ultieme trip: een reis 2.0. Een ontdekkingstocht naar mezelf, zou je het kunnen noemen. Een reis naar binnen.
Met negen andere BN’ers – wat heb ik een hekel aan die term trouwens –was ik negen dagen lang afgesloten van de buitenwereld in een boeddhistisch tempelcomplex in het afgelegen noorden van Thailand. Geen telefoon of horloge, zelfs geen boek mag mee. Praten met de hinderlijk volgende cameraploegen is niet toegestaan.
En bij dit televisieprogramma gaat het nu eens niet om de strijd met de anderen, maar alleen met jezelf.
Een loodzwaar dagprogramma begint met de klank van de tempelgong om zes uur ’s morgens. Wat volgt is een aaneenschakeling van trainingen en meditatie, tot om tien uur ’s avonds de lichten uitgaan.
Shaolin, zo heet de boeddhistische leer waar onze marteling op gebaseerd is. Met Kung Fu als de vechtsport die erbij hoort. Shaolin Heroes, dat moeten we worden.
Wat word je er wijzer van? Nou, voor mij was dat niet weinig. Gepusht tot het uiterste ben je tot veel meer in staat dan je zou denken. Dat om te beginnen. Kan ik kruipend op handen en voeten afdalen van een 150 treden lange stenen trap? Heb ik genoeg vertrouwen en focus om, gelegen op een spijkerbed, een op m’n buik geplaatste tegel te laten doorhameren? Het zijn ingrijpende uitdagingen, maar soms stijg je uit boven jezelf. ‘Never say die’, het motto van mijn moeder, wordt hier werkelijkheid.
En teruggeworpen op jezelf, zonder digitale afleiding, tot rust gebracht door uren meditatie ontdek je mooie, maar ook confronterende dingen van jezelf. Blijkbaar is het moeilijk voor mij om tevreden te zijn met het bevoorrechte leven dat ik leid. Het moet altijd beter, sneller, mooier.
Het is een weelde om in de stilte van de Thaise tempel te beseffen dat er eigenlijk niks mis is met hoe mijn bestaan eruitziet. Integendeel: veel gelukkiger krijg je het niet!
En dan de teamgeest, die bijna als vanzelf ontstaat. Want even bellen en steun zoeken bij het thuisfront kan niet. Dus verdwijnen de filters, door de fysieke uitputting van het stokvechten en dierenboksen, en komen de mooiste gesprekken tot stand.
Het meest bijzonder is de mentale arm om mijn schouders op het moment dat ik bij het ingewikkelde groepsritueel met de bamboepalen het stokje erbij neer wil gooien.
‘Geen sprake van’, klinkt het dan unaniem, ‘dan doen we het met z’n allen maar een beetje langzamer, niemand valt af!’ Mooi toch?
Shaolin Heroes is vanaf 13 maart te zien op Videoland
Blijf comfortabel in uw eigen huis wonen
Het gevoel van zelfstandigheid en comfort in uw eigen huis is onmisbaar. Maar wat als traplopen moeilijker wordt? De trap is vaak een van de eerste obstakels in huis. Dit kan niet alleen lastig zijn, maar vergroot ook het risico op vallen. Een traplift biedt een veilige en praktische oplossing, zodat u moeiteloos tussen verdiepingen kunt bewegen en langer in uw vertrouwde omgeving kunt blijven wonen.
Wordt uw trap een uitdaging?
De Otolift Modul-Air Smart is een innovatieve en praktische oplossing voor iedereen die moeite heeft met traplopen. Met deze slimme traplift beweegt u moeiteloos tussen de verdiepingen, waardoor uw hele huis toegankelijk blijft. De traplift combineert gebruiksvriendelijkheid met een stijlvol ontwerp. De ergonomische zitting biedt extra gemak, terwijl de geavanceerde technologieën zorgen voor een stille en efficiënte werking. Daarnaast is de bediening eenvoudig en intuïtief, zodat u met één druk op de knop veilig op uw bestemming aankomt. Hierdoor blijft u genieten van het comfort en de vrijheid in huis.
Een traplift die bij u past
Elke woning is uniek, net als uw wensen. Daarom maken wij uw Otolift traplift volledig op maat. Met onze geavanceerde meetapparatuur wordt uw trap tot op de millimeter nauwkeurig ingemeten. Dankzij het innovatieve ontwerp en de korte buigradius neemt de Otolift Modul-Air Smart weinig ruimte in beslag. Bovendien heeft de Modul-Air Smart de dunste enkele rail ter wereld. Bij plaatsing aan de binnenzijde van de trap blijft de trap zo goed mogelijk beloopbaar en behoudt uw woning zijn vertrouwde uitstraling. Zo weet u zeker dat de traplift perfect aansluit bij uw interieur en persoonlijke wensen.
Geavanceerde veiligheidsfuncties
Uw veiligheid staat bij Otolift altijd centraal. De Otolift Modul-Air Smart is uitgerust met verschillende veiligheidsfuncties die zorgen voor een betrouwbare en zorgeloze rit. De ingebouwde klemsensoren detecteren obstakels op de trap en stoppen de traplift automatisch wanneer er een obstakel op de trap wordt gedetecteerd. De stevige gordel en ergonomische armleuningen bieden extra stabiliteit en ondersteuning tijdens het gebruik.
Voor noodsituaties is de traplift voorzien van een noodstop en een noodaccu, waardoor u zelfs bij een stroomstoring veilig omhoog en omlaag kunt blijven bewegen. Met deze functies bent u verzekerd van maximale veiligheid in uw eigen huis.
Meer dan 50 jaar ervaring in trapliften
Bij Otolift combineren we meer dan 50 jaar ervaring met innovatie om trapliften op maat te ontwerpen. Elke traplift wordt in onze eigen fabriek gemaakt. Zo garanderen we kwaliteit, precisie en een oplossing die perfect aansluit op uw behoeften. Hoe uw trap er ook uitziet en wat uw wensen ook zijn, samen zoeken we altijd naar de perfecte oplossing.
Moeiteloos naar boven
Ergonomisch en stijlvol
Vraag dan een vrijblijvend thuisadvies aan via telefoonnummer 0800 - 444 770 8 en ontdek wat Otolift voor u kan betekenen.
Wilt u ook veilig en comfortabel blijven wonen in uw eigen huis?
Gratis informatiepakket
Wilt u meer informatie ontvangen?
Vraag ons gratis informatiepakket aan. Scan de QR-code, ga naar of bel gratis 0800 - 444 770 8.
Gordel
Compact
Dunste enkele rail
ontwerp
BEL & WIN
We hebben ook voor deze editie weer een prachtige prijs die u kunt winnen als u de oplossing van de puzzel goed hebt. Hoe het werkt? Maak de puzzel, noteer de oplossing en bel of sms de oplossing door. U kunt zovaak meedoen als u wilt. Succes!
BEL 0909-0108
Bel 0909-0108 (€ 0,60 per gesprek), kies voor optie 1 (puzzelprijs) en spreek de oplossing in. Uw telefoonnummer wordt automatisch genoteerd.
OF SMS NAAR 3669
Sms naar 3669 de tekst MAGAZINE <spatie> OPLOSSING
Dus bijvoorbeeld: magazine broodkruimel (€ 0,60 per deelname). Hebt u een geheim nummer? Sms dan behalve de oplossing ook uw telefoonnummer.
Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk.
Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk.
Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk.
47 73 33 54 20 8
Puzzel mee en maak kans op een New Looxs-fietstas à € 61,95
Mooi & Handig
6 x fietstas Oslo Shopper Kota
De New Looxs Oslo Shopper Kota in de kleur ‘Burgundy Rust’ is een veelzijdige en moderne shopper. Deze tas is gemaakt van 100% gerecycled polyester. Het is een stijlvolle enkele fietstas die door het ruime hoofdvak voldoende ruimte biedt voor al uw dagelijkse boodschappen. De tas wordt aan de bagagedrager bevestigd met New Looxs-kunststof haken. Als u de tas van de fiets haalt, dekt u de haken af met een ritsvakje, waardoor de tas eruitziet als een mooie moderne shopper. Zowel voorop als binnenin heeft deze tas extra ritsvakken. Ook het hoofdvak is af te sluiten met een rits.
Verkrijgbaar voor € 61,95 bij diverse fietshandelaren. Kijk voor meer informatie op www.newlooxs.nl
JONGE OUDERS EN OUDEREN SAMEN AAN DE KOFFIE
Toen Carlijn van den Berge (42) moeder werd, miste ze sociale contacten. Het bracht haar op het idee voor een ontmoetingsplek voor verschillende generaties. Daar mocht goede koffie niet ontbreken.
‘In de eerste jaren als jonge ouder was ik veel aan huis gebonden’, vertelt Carlijn van den Berge. ‘Mijn vriendinnen waren vaak druk met werk en mijn dochter ging nog niet naar school. Ik wist niet waar ik andere ouders kon ontmoeten. De muren kwamen soms echt op me af. Wel had ik hier in Den Bosch een buurvrouw van 82 die het superleuk vond als mijn dochter en ik op bezoek kwamen. In de flat hing toentertijd een flyer met seniorenactiviteiten, maar daar had mijn buurvrouw geen zin in. “Wat moet ik tussen die oudjes”, zei ze vaak. Dat bracht me op het idee voor een ontmoetingsplek voor jong en oud. Vroeger maakten ouderen veel meer deel uit van de samenleving. Maar door de intrede van het verzorgingstehuis zijn ze geïsoleerd geraakt. Dat is natuurlijk helemaal geen natuurlijke situatie. Het is mooi als verschillende generaties samenleven. Dat is ook de filosofie van het project Boefjes en Barista’s, dat ik samen met enkele ouders uit de
buurt ben gestart. We wilden een ontmoetingsplek creëren waar zowel jonge ouders en hun kinderen, als ouderen uit de buurt zich thuis zouden voelen. Het moest ook een plek zijn waar wat reuring mag zijn. In de horeca zitten ze vaak niet te wachten op het kabaal en gedoe dat jonge kinderen met zich meebrengen. Maar als ze in een verzorgingstehuis plek hebben voor rollators, dan vast ook voor kinderwagens, dacht ik. Met Boefjes en Barista’s doen we meer dan alleen samenkomen. De focus ligt op het aangaan van waardevolle contacten. Het gaat over elkaar ontmoeten, maar we besteden ook veel aandacht aan de voorzieningen en activiteiten. Zo hebben we écht goede koffie. Anders komen de jonge ouders gewoon niet. Er is speciaal sensorisch speelgoed, voor de kinderen, maar ook voor ouderen met dementie. In de speciale kinderkoffiebar worden de kleintjes geprikkeld om iemand een kopje koffie aan te bieden. We brengen actief
FOTOGRAAF:
TEKST: SASKIA GROOTEGOED FOTO’S: BOEFJES EN BARISTA’S
contacten op gang en hebben altijd veel persoonlijke aandacht voor mensen. Op die manier krijgt de ontmoetingsplek echt waarde. We zijn al een begrip in Den Bosch en ontvangen financiële steun van de gemeente. Inmiddels is er ook een Boefjes en Barista’s in Eindhoven. Instanties zoals het consultatiebureau, maar ook welzijns -
‘Een onsjescheeltwelzijn een kilo zorg’
werkers en gezinsondersteuners wijzen mensen op ons initiatief. Het is mooi dat de waarde van wat we doen wordt ingezien. Een onsje welzijn scheelt een kilo zorg, is ons motto. Inmiddels is dit project mijn vaste werk geworden. Het is pionieren, maar geeft ook veel voldoening. Het is voor de kinderen en ouders net zo waardevol als voor de ouderen. De mensen die hier komen, kijken naar elkaar om als ze elkaar eenmaal kennen. Er zijn al veel echte vriendschappen ontstaan. Als je al die generaties bij elkaar ziet, dan voelt het heel logisch. Zo zou sociaal contact moeten zijn.’
Foto boven: Lekker kletsen met elkaar.
Foto links: Genieten van handjeklap en een stukje fruit.
Foto onder: De kleintjes mogen ook zelf ‘koffie’ halen in de speciale kinderkoffiebar en daarna samen gezellig spelletjes spelen.
MAAK IEMAND LID EN KRIJG EEN
VVV CADEAUKAART CADEAU
WERVING
KENT U IEMAND DIE DE HULP VAN ANBO-PCOB GOED KAN GEBRUIKEN?
Laat hem of haar voordelig kennismaken. Het eerste jaar voor slechts € 29,95.
HUIDIG ANBO-PCOB LID
JA, ik maak iemand lid en krijg een VVV Cadeaukaart van € 15 cadeau
Voornaam Tussenvoegsel
Achternaam
Postcode Huisnr.
Lidnummer
E-mailadres
Telefoonnummer
VOORWAARDEN
Actie geldt tot en met 20 mei 2025. Eén VVV Cadeaukaart per geworven lid. Hoe meer leden, des te meer bonnen.
Geef uw gegevens bij voorkeur door via www.anbo-pcob.nl/lidwerftlid
Of vul de bon in en stuur deze naar:
ANBO-PCOB o.v.v. ‘LWL’, Postbus 2012, 3440 DA Woerden.
JA, ik word lid van ANBO-PCOB en betaal het eerste jaar slechts € 29,95 (normaal € 48 per jaar of € 4 per maand)
Heer Mevr. Voorletters Tussenvoegsel
Achternaam
Straat
Postcode Woonplaats
E-mailadres
Handtekening
Geboren op: / /
Huisnr.
OuderenWijzer april/mei 2025
Datum: / /
OuderenWijzer is een uitgave van ANBO-PCOB en verschijnt 8 x per jaar.
Contact met ANBO-PCOB?
Website: www.anbo-pcob.nl
E-mail: contact@anbo-pcob.nl
Telefoon: 0348-46 66 66
Lid worden?
Ga naar anbo-pcob.nl/word-lid Of bel 0348-46 66 66
Opzeggen?
Leden: schriftelijk 1 maand voor einde lidmaatschap contact@anbo-pcob.nl of www.anbo-pcob.nl/opzeggen Of per post:
Adres
Postbus 2012, 3440 DA Woerden
Hoofdredacteur: Ingrid Nies
Redactiemedewerker: Suzanne Meeboer
Aan dit nummer werkten mee
Aldo Allessie, Femke van den Berg, Sander van den Bosch, Monica Boschman, Inge Diepman, Martijn van der Donk, Sylia de Graaf, Saskia Grootegoed, Anita Harte, Simon van Herpen, Jaap Jongbloed, Mark Kohn, Mans Kuipers, Ed Lodewijks, Rianne van der Molen, Janita Sassen, Wouke van Scherrenburg, Arjan Visser.
Concept en vormgeving
Studio Room, Hilversum
Druk
Senefelder Misset, Doetinchem
SERVICE
Adverteren
Dock35 Media
Frank Roosenbeek 0314-35 58 30 frank@dock35media.nl
Bladerbare versie
Leden kunnen OuderenWijzer ook gratis online lezen. Ga naar anbo-pcob.nl/magazine
Gesproken versie
OuderenWijzer is via CBB ook beschikbaar in gesproken vorm. Bel: 0348-46 66 66 of mail naar contact@anbo-pcob.nl
Copyright/advertenties
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van de uitgever. ANBO-PCOB draagt op geen enkele wijze verantwoordelijkheid voor advertenties/bijsluiters.
Ouder worden doe je niet alleen. Ontmoetingen met anderen en mee blijven doen, zorgen voor vreugde in het leven. Als ANBO-PCOB - dé invloedrijkste ouderenverenigingzetten we ons in zodat ouderen gezien en betrokken blijven. We geven ouderen een stem in Den Haag en bieden informatie, voordeel, advies en hulp. Leden ontmoeten elkaar in de ruim tweehonderd lokale afdelingen en online op ons Trefpunt. We werken graag samen met andere partijen.
ANBO-PCOB: Samen sterk
HET VOLGENDE NUMMER VERSCHIJNT OP 20 MEI
JANNY VAN DER HEIJDEN: ’SMAKEN EN GEUREN UIT JE JEUGD BLIJVEN JE VOOR ALTIJD BIJ’
DOSSIER DIGITAAL: Voorloper
of vastloper?
DE GROTE VRAAG Wat geeft het leven zin?
DE HOSPITA IS TERUG! En mag nu belastingvrij verhuren (onder voorwaarden). Heeft u een kamer over?
OuderenWijzer april/mei 2025
Hoe kan het voor zo’n prijs?
LÜNEBURGER HEIDE
Enjoy Landhotel Michaelishof in Bergen
Het grootste heidegebied van Europa
NIEUW
Enjoyhotelin Duitsland
Ontvangst met lunch of koffie met gebak of iets anders lekkers
4 x overnachting met uitgebreid “Enjoy” ontbijtbuffet
4 x lunch of lunchpakket
4 x driegangen keuzediner of dinerbuffet Koffiecorner: koffie en thee gehele dag GRATIS
Enjoyhotel Westerwald in Wirges
Romantische stadjes in de omgeving
Inbegrepen bij uw 5-daagse alles-inclusief vakantie:
Dagelijks van 17:00 tot 24:00 uur alle drankjes GRATIS: frisdrank, vruchtensap, bier, wijn, jenever en Apfelkorn Iedere avond vertier en entertainment, met o.a. een wandeling en live muziek. Hierbij wordt regelmatig iets lekkers geserveerd, zoals een bittergarnituur of een hartige snack GRATIS diverse auto-, fiets- en wandelroutes
