Fact–Sheet / Alternativat e ngrohjes në banesë dhe gjurma e ndikimit në cilësinë e ajrit

DUA AJRIN TIM

ALTERNATIVAT E NGROHJES NË BANESË DHE GJURMA E NDIKIMIT NË CILËSINË E AJRIT Cilësia e ajrit është një prej treguesve kryesorë të mjedisit, që lidhet ngushtë me shëndetin dhe cilësinë e jetës së njerëzve.

Në vendin tonë, elementët ndotës të ajrit përfaqësohen nga lënda grimcore (PM - PM10 dhe PM2.5), Oksidet e azotit (NOx), Ozoni (O3), Diosksidi i squfurit (SO2), komponimet volatile pa metan (Benzeni C6H6), Monoksidi i karbonit (CO) dhe Plumbi (Pb) (bashkë me ndotësit sekondarë). Sektori rezidencial konsiderohet një nga burimet kryesorë të ndotjes së ajrit në vend.

Ky sektor përdor rreth 23.6% të gjithë energjisë së konsumuar në vend. Mbi 40% e energjisë së përdorur në banesë i dedikohet ngrohjes dhe ftohjes së ambientit. Në zonën e Korçës dhe Pogradecit, kjo shifër mund të jetë edhe më e lartë, ndikuar nga nevoja për ngrohje në periudhën e dimrit. Varësia nga druri për lëndë djegëse në këto zona, rrit ndjeshëm presionin në përkeqësimin e cilësisë së ajrit, sidomos përgjatë periudhës së dimrit, duke u kthyer në rrezik serioz për shëndetin e qytetarëve. Nisur nga këto rrethana, ky raport merr përsipër të analizojë alternativa të ndryshme të ngrohjes, duke parë anët negative dhe pozitive të secilës, si në aspektet e shkarkimeve në ajër, ashtu edhe nga pikëpamja e leverdisë ekonomike.

1. Ngrohja me energji elektrike

Shqipëria prodhon tërësisht energjinë elektrike nga burime të rinovueshme, ndaj përdorimi i saj për ngrohjen e banesës konsiderohet shumë e pastër. Si e tillë, kjo mënyrë nuk shkarkon elementë ndotës në ajër dhe krijon ambient të shëndetshëm e të rehatshëm në banesë. Në këtë situatë, banesat me ngrohje tërësisht elektrike kanë një gjurmë shumë të ulët karboni e si rrjedhojë, ndikimi negativ në cilësinë e ajrit do të ulej. Avantazhe të tjerë të përdorimit të energjisë elektrike janë: Çdo banesë është e lidhur me rrjetin e shpërndarjes; pajisjet që përdoren për ngrohje mund të përdoren edhe për ftohjen e ambientit si dhe prodhimi i energjisë elektrike nga burime të rinovueshme me kosto të përballueshme në të ardhmen.

Gjithsesi, disavantazh mbetet çmimi i lartë i energjisë dhe kriza aktuale energjetike në vend dhe rajon. Aktualisht, vlerësohet se 1 kwh energji nevojitet për të ngrohur 10 m2 të një shtëpie tipike shqiptare të zonave të Pogradecit dhe të Korçës1 . Pra një shtëpi me një sipërfaqe të brendshme 100 m2, për t’u ngrohur ka nevojë për 10 kwh konsum. Nisur nga fakti që sot çmimi i 1 kwh është 9.5 lekë, atëhere ngrohja e shtëpisë në fjalë na kushton 95 lekë/orë.

2. Ngrohja me dru

Aroma e tymit gjatë djegies së drurit mund të duket e këndshme, por është e dëmshme për shëndetin. Edhe pse konsiderohet karbon neutral, djegia e drurit në soba dhe oxhaqe shoqërohet me shkarkimin e gazrave dhe grimca-

ve të dëmshme në ajër. Varësisht llojit të sobës dhe drurit të djegur, çlirohen grimca të imta PMTotal, së bashku me Monoksid karboni (CO), komponimet organike të paqëndrueshme (VOC), Dioksidi i karbonit (CO2), Oksidet e squfurit (SOx) dhe Oksidet e azotit (NOx). Krahas ndotjes së ajrit të jashtëm, ngrohja me djegie të drurit, paraqet shqetësim edhe për ndotjen e ajrit të brendshëm, varësisht modelit dhe gjendjes së sobës. Ekspozimi në kohë të gjatë ndaj këtyre ndotësve (tymit), paraqet shqetësim serioz për shëndetin e njerëzve, pasi shton rrezikun për probleme kardiovaskulare, probleme me rrugët e frymëmarrjes, deri në humbje jete. Më të rrezikuar janë individët e moshës së tretë, fëmijët dhe personat që vuajnë nga probleme të zemrës apo mushkërive.

Me gjithë problematikën, ngrohja me sobë me dru, mbetet një alternativë relativisht e lirë, si nga pikëpamja e investimit fillestar dhe përgjatë operimit. Eficenca e ngrohjes me dru (sobat apo oxhaqet) llogaritet të ketë një rendiment 70%, pasi ka humbje të ndryshme. Për ngrohjen e një shtëpie me sipërfaqe 100 m2 për 1 orë në ditë nevojitet nga 0.0056 2 m 3 - 0.00933 m 3 dru, ndërkohë që ndryshimi varet nga lagështia që përmban druri. Një problematikë tjetër në këtë rast është përllogaritja e metrit kub të drurit, për arsye të hapësirave apo standardizimit të formës së drurit. Thënë kjo, nëse llogarisim që 1 metër kub dru këtë vit kushton rreth 5 000 lekë, atëherë mund të themi se kostoja për 1 orë e ngrohjes së shtëpisë prej 100 m2 kushton nga 28 lekë deri në 46,5 lekë.

3.

Ngrohja me gaz të lëngshëm

Gazi i lëngshëm konsiderohet lëndë djegëse e pastër, krahasuar me karburantet e tjera fosile dhe biomasën. Gazi i lëngshëm shkarkon rreth 50-60% më pak CO2 në ajër se djegia e drurit. Edhe pse në sasi të reduktuar, djegia e gazit çliron grimca të imta PMT, Oksidet e azotit (NOx), Diosksidi i squfurit (SO2), Monoksidi i karbonit (CO), që në përqëndrim të lartë kanë ndikime negative në shëndetin e njeriut, kryesisht në probleme kardiovakulare dhe rrugët e frymëmarrjes. Është e këshillueshme që ngrohja e banesës të realizohet me kaldajë qendrore. Djegia e gazit të lëngshëm ngroh një bolier uji, që transportohet në çdo dhomë, në radiator të nxehtësisë, apo në sistemet e ngrohjes nën dysheme, me tub. Ky lloj sistemi, nuk çliron elemente ndotës në ajrin e brendshëm të banesës, përveç rasteve të infiltrimit nga jashtë. Disavantazhi i ngrohjes me gaz të lëngshëm qëndron në faktin se, krahas ndotjes së ajrit, sistemet për ngrohje kërkojnë energji elektrike për qarkullimin e ujit të ngrohtë, investimi fillestar është relativisht i lartë dhe çmimi i gazit vazhdon të jetë në rritje. Një boiler me fuqi 24 kwh është i mjaftueshëm për ngrohjen e një apartamenti mesatar. Kjo nënkupton që 1 kwh është i barabartë me konsumin e 0.145 l gaz . Në të tilla kushte mund të themi se për të arritur fuqinë 10 kwh, na nevojiten 1.45 l gaz4 për të ngrohur një shtëpi 100 m2 për një orë, pra kosto e ngrohjes është: 1.4 litra*115 lekë/litri = 161 lekë/orë.

4.

Ngrohja me pelet

Sobat e ngrohjes me pelet konsiderohen më të përshtatshme e të pastra se ato të zakonshme me dru.

Dallohen për efikasitet të lartë ngrohjeje deri në 83% dhe shkarkime të ulta në atmosferë. Gjithsesi, kjo varet shumë nga lloji i sobës dhe cilësia e peletit. Peleti i drurit është lloji më i zakonshëm, që në përgjithësi prodhohet nga tallash i ngjeshur dhe mbetje industriale nga procese të përpunimit të drurit. Krahasuar me djegien e drurit, peleti shkarkon rreth 50% më pak gimca të diametrit PM2.5 dhe disa herë më pak të ndotësve të gaztë në ajër (CO, NOx, VOC, etj.). Në sajë të përqëndrimit të lartë dhe ekspozimit të zgjatur ndaj këtyre ndotësve, shtohet rreziku i problemeve kardiovaskulare dhe sëmundjeve respiratore. Përfitimet mjedisore që vijnë nga zëvendësimi i sobave të drurit me pelet, shoqërohen me një kosto financiare më të lartë. 1 kg pelet ka një fuqi kalorifike që shkon rreth 4.8 kwh, ndaj për të prodhuar ngrohje të mjaftueshme për 1 shtëpi 100 m2 nevojiten 2.1 kg pelet në orë. 1 thes prej 15 kg pelet kushton 500 lekë.

Kështu që, për 1 orë ngrohje me pelet nevojiten 2.1kg*33,3 lekë/kg = 70 lekë/orë.

Autorë: Prof. As. Dr. Klodian Muço, Ekspert i financave Kristi Bashmili, Ekspert mjedisi

5.

Ngrohja me energji diellore

Energjia diellore është burimi më i pastër dhe më i bollshëm i energjisë së rinovueshme në tokë. Energjia e diellit mund të shfrytëzohet në dy mënyra, pasive dhe aktive. Sistemet pasive optimizojnë përdorimin e nxehtësisë direkt nga dielli, duke u bazuar në mënyrën e dizajnit, orientimit ose duke përdorur materiale që thithin nxehtësinë e diellit. Sistemet aktive përbëhen nga pajisje të cilat kthejnë energjinë e diellit në një formë më të përdorshme, ujë të nxehtë ose energji elektrike. Në të dy rastet, energjia diellore është alternativa më e mirë për ngrohjen e banesës, e cila mund të përdoret lehtësisht falë zhvillimeve teknologjike në këtë drejtim. Kostot e prodhimit të energjisë diellore në kushte shtëpiake janë të papërfillshme, e vetmja kosto e prodhimit është investimi fillestar dhe legjislacioni në fuqi për të vendosur matës energjie elektrike In-Out për të prodhuar energji gjatë ditës dhe për ta konsumuar atë përgjatë darkës apo në momentin kur shtëpia ka nevojë për ngrohje.

Forma e ngrohjes

Investimi fillestar

Energji elektrike

Impiantet e ngrohjes me energji elektrike variojnë nga individualët për dhoma, në sistem të centralizuar. Në thelb çmimet variojnë nga 40–90 euro për m2. Për një impiant mesatar të instaluar në një shtëpi 100 m2 nevojiten rreth 6 500 euro së bashku me kostot e instalimit.

Dru

Impiantet e ngrohjes me dru variojnë në varësi të impiantit (sobë, oxhak; kaldajë me dru). Çmimet variojnë nga 12 euro për m2 deri në 80 euro për m2. Mesatarisht duhet të parashikojmë një investim prej 5 000 euro për një apartament 100 m2.

Gaz i lëngshëm

Impiantet variojnë nga 80 euro për m2 deri në 160 euro për m2. Kjo varet nga kaldaja dhe termosifonët. Në kompleks një shtëpi 100 m2 kërkon një investim tek 12 mijë euro.

Pelet

Për të bërë një impiant funksional për ngrohjen e një shtëpie 100 m2 me një fuqi 10 kw, kushton rreth 4 000 euro5.

Panele diellore

Për një impiant 10 kw, që garanton prodhim për 15-20 vjet. Kosto e investimit shkon 25 000 euro, i përfunduar.

Të gjitha analizat e mësipërme bazohen për shtëpi me termoizolim optimal6. Në Shqipëri tipologjia G mund të konsiderohet ajo me tullë të bardhë silikate, ndërtesë e viteve ’70.

Ndërkohë që, një ndërtesë e klasit energjetik A konsiderohet ajo e viteve të fundit me sistem kapot të ventiluar. Kalimi nga një klas energjetik në tjetrin kërkon investime të konsiderueshme, që në vende të ndryshme të botës apo në Tiranë së fundmi, subvencionohen pjesërisht nga qeverisja lokale. Kjo, si për arsye të kursimit të energjisë, ashtu edhe për arsye estetike.

Për shtëpitë që kanë kryer një izolim të mirë të shtëpisë Lis, me lagështirë 20% Pishë me lagështirë 50% 4 https://www.elgas.com.au/blog/389-lpg-conversions-kg-litresmj-kwh-and-m3/ 5 Impianti nënkupton të çojë nxehtësi në çdo dhomë jo vetëm një sobë e cila varion nga 750-1 500 euro 6 Termoizolimi i një shtëpie klasifikohet në varësi të klasit energjetik që varion nga A, që është niveli maksimal, në G që është niveli minimal i termoizolimit. Diferenca në ngrohje ndërmjet tyre mund të kushtojë deri në 10 herë (klasi energjetik G, i duhet 10 herë më shumë energji për t’u ngrohur se ai A) 1 2 3

Ky botim u realizua nga “All Green Centre” dhe “Arti në Duart e Gruas” në kuadër të projektit ”Dua ajrin tim - Rritja e presionit qytetar për bashki më të pastra”, me mbështetjen financiare të LevizAlbania, një projekt i Agjencisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim, SDC. Mendimet dhe opinionet e shprehura në të i përkasin autorëve realizues dhe nuk përkojnë domosdoshmërisht me qëndrimet e donatorit.