Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία / Νοέμβριος 2023 by agrotypos

ΜΗΝΙΑΊΟ περ ιοδ ικό

του ΑγροΤύπου για τον

αγρότη!

ΤΕΥΧΟΣ 09 | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | agrotypos.gr

ΤΙΜΗ

1,50€ ΑΚΤΙΝΊΔΙΑ Καλά μεγέθη και τιμές

ΕΛΑΙΌΛΑΔΟ

ΚΟΤΌΠΟΥΛΑ

ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΠΑΎΛΟ ΣΑΤΟΛΙΆ

Κρεατοπαραγωγής

ΦΕΪΖΌΑ

Πρόεδρο ΕΘΕΑΣ

Μια εύκολη καλλιέργεια

ΚΟΛΟΚΥΘΙΆ

ΤΑΥΤΟΠΟΊΗΣΗ ΕΝΌΣ ΝΈΟΥ ΙΟΎ

ΚΑΤΕΡΓΑΣΊΑ ΕΔΆΦΟΥΣ ΓΙΑ

ΕΛΙΆ

προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή

ΚΛΆΔΕΜΑ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌΤΗΤΑ

Γεωργία - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Τεύχος 09/2023, Νοέμβριος

ΑγροΤύπος

Παραγωγή και Εμπορία

• Κορυφαία τεχνολογία θρέψης • Κεράσια Π.Ο.Π. Ροδοχωρίου • Ολοκληρωμένο ψηφιακό σύστημα

διαχείρισης γεωργικών εκμεταλλεύσεων

Η επιστήμη πιο κοντά στην πράξη

• Μετακινούμενη κτηνοτροφία • Η δράση «οι δρόμοι των αμπελώνων» • Υπολείμματα και ασφάλεια φυτικών τροφίμων • Νέες φυτεύσεις οπωροφόρων δένδρων

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

52 ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ISSN 1105-2465, Κωδικός: 013155 Ιδιοκτησία: ΑγροΤύπος ΑΕ Β. Ηπείρου 31, 151 25 Μαρούσι Τηλ. 210-6142550 & 8064002 Fax 210-6125141 www.agrotypos.gr E-mail: advert@agrotypos.gr

Τεύχος 09/2023 Νοέμβριος

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ: Γ. Γιαννοπολίτη georgia@agrotypos.gr Έ. Χυδεριώτου public@agrotypos.gr ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ: Ν.Κ. Γιαννοπολίτης advert@agrotypos.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: advert@agrotypos.gr info@agrotypos.gr Σ. Παϊσιάδης και εξωτερικοί συνεργάτες

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΑγροΠαρατυπίες 04 Μικρά & Ενδιαφέροντα 06 Ερώτημα του μήνα: Συνέντευξη με Παύλο Σατολιά, Πρόεδρο ΕΘΕΑΣ: Τι συμβαίνει με τα Οικολογικά Σχήματα και τις αποζημιώσεις των παραγωγών της Θεσσαλίας 12

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΑ, ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ - DTP: Π.Κ. Γιαννοπολίτη ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: Μ. Κατσίκη sales@agrotypos.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ, ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: PressiousArvanitidis Απαγορεύεται κάθε αναδημοσίευση κειμένου ή φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του Εκδότη. Τα επώνυμα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι απαραίτητα και των υπευθύνων του περιοδικού.

Agriculture CROP & ANIMAL HUSBANDRY

ISSN 1105-2465, Code: 3155 The Greek Review of Science, Technology and Business in Agriculture V. Epirou 31, 151 25 Maroussi, Greece Tel. +302106142550 & +302108064002, Fax. +302106125141 www.agrotypos.com ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Γεωτεχνικοί - αγρότες 36€ Δημ. Oργανισμοί, βιβλιοθήκες, επιχειρήσεις 80€ Κύπρος 100€ Τράπεζα Πειραιώς: 6853.126196.509 GR 12.0171.8530.0068.5312.6196.509 Τράπεζα Eurobank: 0284.02 0010 9734 GR 020 260 284 00000 40 200 109 734 Τράπεζα Εθνική: 72500.222.178 GR 800.110.7250.0000.72500 222.178 Πού βρίσκω το περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία; 1. Στα περίπτερα το τελευταίο Σάββατο κάθε μήνα με 1,50€ 2. Στη διεύθυνσή μου, κάθε μήνα, με ετήσια συνδρομή 36€ 3. Στο agrotypos.shop με ετήσια ηλεκτρονική συνδρομή 14,99€ Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα να χρησιμοποιούνται με ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν πριν από τη χρήση του, καθώς και τις προειδοποιητικές φράσεις και σύμβολα.

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και υγεία του εδάφους. Πώς μπορεί να συμβάλλει η κατεργασία του εδάφους; (Φ. Γέμτος) 16 Υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων και ασφάλεια των ελληνικών φυτικών τροφίμων, από την σκοπιά του καταναλωτή. Η σημασία της αξιόπιστης πληροφόρησης (Κ. Σίμογλου, Εμ. Ροδιτάκης) 22 Παρουσίαση ενός ολοκληρωμένου ψηφιακού συστήματος διαχείρισης γεωργικών εκμεταλλεύσεων 26

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ Ταυτοποίηση ενός νέου ιού, του γένους Varicosavirus στην κολοκυθιά (Χ. Ορφανίδου, Γ. Τζίρος, Ε. Αριστείδου, Ε. Πάλλα, Μ. Γεωργούση, Θ. Βαγγόπουλος, Γ. Κοντοσφύρης, Γ. Καραογλανίδης, Ν. Κατής, Β. Μαλιόγκα) 28

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ Η εμβληματική δράση «οι δρόμοι των αμπελώνων». H ανάγκη για τον οινοπαραγωγικό κλάδο (Σ. Κουνδουράς) 32

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ Κεράσια Π.Ο.Π. Ροδοχωρίου, η σχέση μεταξύ «Τραγανών Εδέσσης» και «Τραγανών Ροδοχωρίου» (Κ. Καζαντζής, Ι. Γανόπουλος) 38 Καλή ποιότητα και μεγέθη έφεραν ικανοποιητικές τιμές στα ακτινίδια, μειωμένες οι αποδόσεις λόγω καιρικών συνθηκών 42 Κορυφαία τεχνολογία θρέψης 46 Προϋποθέσεις και απαιτήσεις για επιτυχημένη καλλιέργεια Φεϊζόα. Μια εύκολη καλλιέργεια που δεν παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα ασθενειών (Θ. Τζατζάνη) 48 Μειωμένη παραγωγή ελαιολάδου φέτος στη χώρα μας. Δεν υπάρχει ενδιαφέρον για εμπορικές πράξεις, όλοι είναι σε αναμονή 52 Το κλάδεμα στην ελιά, για δυνατότητα βελτίωσης της παραγωγικότητας του ελαιώνα 58 Τι συμβαίνει με νέες φυτεύσεις οπωροφόρων δένδρων, που στρέφονται οι παραγωγοί της χώρας 62

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Η εικόνα της ελληνικής παραγωγής κοτόπουλου κρεατοπαραγωγής. Ανάκαμψη παραγωγής και τιμών στην ΕΕ 64 Μετακινούμενη κτηνοτροφία: Ένα αειφόρο εκτατικό σύστημα εκτροφής στο πλαίσιο μιας σύγχρονης προσέγγισης (Β. Λάγκα) 70

Σκάναρε με την ταμπλέτα ή το κινητό σου το qrcode για να επισκεφθείς το ανανεωμένο agrotypos.gr Αγγλική έκδοση: agrotypos.com Φυτοπροστατευτικά: fytofarmaka.net Ηλεκτρονικό κατάστημα: agrotypos.shop

facebook.com/agrotypos

ΑΓΡΟ

Παρατυπίες

Ψίχουλα τα λεφτά του ΕΦΚ πετρελαίου Δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ η απόφαση με τους όρους, προϋποθέσεις και διαδικασία επιστροφής του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) του αγροτικού πετρελαίου για το έτος 2023. Η απόφαση αφορά το ποσό των 76 εκατ. ευρώ (382 εκατ. λίτρα), που θα επιστραφεί σε συνολικά 297.428 δικαιούχους γεωργούς και κτηνοτρόφους. Πολλοί δηλώνουν ότι αυτά τα ποσά είναι ψίχουλα και δεν μπορούν να καλύψουν το υψηλό κόστος καυσίμων (λόγω της υψηλής φορολογίας). Η βοοτρόφος από την Φλώρινα, Δέσποινα Γκερσάνη, αναφέρει ότι με 90 αγελάδες θα πάρει περίπου 300 ευρώ για όλο το 2023. «Για να ανέβω στο βουνό που είναι τα ζώα έξι μήνες τον χρόνο θέλω για την κάθε ημέρα 50 ευρώ για πετρέλαιο. Τα ποσά που μας δίνουν είναι μηδαμινά μπροστά στο πραγματικό κόστος», δηλώνει. Από την πλευρά του ο ροδακινοπαραγωγός από τη Νάουσα, Μάκης Αντωνιάδης, τονίζει ότι «τα χρήματα αυτά είναι ψίχουλα και δεν φτάνουν ούτε για ένα γέμισμα στο ρεζερβουάρ του τρακτέρ. Για αυτό ζητάμε φθηνό αγροτικό πετρέλαιο στην αντλία». Εμείς να αναφέρουμε ότι ένα καινούργιο τρακτέρ έχει ρεζερβουάρ καυσίμου 660 λίτρων. Δηλαδή πάνε να καλύψουν το κόστος πετρελαίου για ένα ολόκληρο χρόνο δίνοντας επιστροφή λίγα λίτρα στους αγρότες.

Χάθηκαν 88 εκ. ευρώ και κανείς δεν ξέρει τι έγιναν Όταν όλοι έβαζαν στοιχήματα για το πότε θα πληρωθεί η προκαταβολή του τσεκ εμείς αναρωτιόμασταν για το πόσα χρήματα θα δοθούν. Τελικά δικαιωθήκαμε. Στις πληρωμές της προκαταβολής του τσεκ οι δικαιούχοι γεωργοί και κτηνοτρόφοι, έλαβαν 88 εκατ. ευρώ λιγότερα με ευθύνη του προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ, Ευάγγελου Σημανδράκου. Αυτό δήλωσε στους αγρότες της Κρήτης ο υπουργός, Λευτέρης Αυγενάκης, στην συνάντηση που είχε στο ΥπΑΑΤ. Δηλαδή έρχεται το υπουργείο και λέει ότι «χάθηκε» αυτό το ποσό από τις πληρωμές των ενισχύσεων και κανείς δεν γνωρίζει που πήγε. Βέβαια εμείς γνωρίζουμε ότι αυτά τα χρήματα είναι από ευρωπαϊκά κονδύλια. Σύντομα θα αναλάβουν Ευρωπαίοι εισαγγελείς από τις Βρυξέλλες να βρουν που πήγαν τα χρήματα. Επίσης ο Αυγενάκης ζητά παραίτηση Σημανδράκου αλλά εκείνος λέει ότι προσλήφθηκε με ΑΣΕΠ και δεν φεύγει. Αν πραγματικά ήθελε ο υπουργός να αλλάξει ηγεσία στον ΟΠΕΚΕΠΕ τότε με μια τροπολογία που θα έστελνε στη Βουλή θα μπορούσε να μειώσει την θητεία του και να έφευγε. Μήπως όμως δεν θέλει τόσο πολύ να τον διώξει; Επανέρχεται ένας παλιός γνώριμος για πληρωμές ΟΠΕΚΕΠΕ Ο υπουργός ΑΑΤ θα πρέπει να ξέρει ότι το κράτος έχει συνέχεια και ειδικά όταν μιλάμε για ευθύνες υπουργών του ίδιου πολιτικού κόμματος. «Με τη νέα ΚΑΠ μειώθηκε κατά 236 εκατ. ευρώ, λόγω της συμφωνίας που είχε γίνει το 2021 για μεταφορά των συγκεκριμένων πόρων από την ενιαία ενίσχυση στην αναδιανεμητική και σε αυτό έχει ευθύνη η ηγεσία του ΥπΑΑΤ το 2021», λέει ο Αυγενάκης. Μα το 2021 είχαμε κυβέρνηση της ΝΔ και αυτός σαν βουλευτής την στήριζε. Μάλιστα όταν κάνει αυτές τις δηλώσεις ο υπουργός στους αγρότες έχει δίπλα του τον Γραμματέα του ΥπΑΑΤ, Κώστα Μπαγινέτα, που ήταν ο υπεύθυνος της διαπραγμάτευσης της ΚΑΠ στην ΕΕ. Παραμένει ο Γραμματέας στο ΥπΑΑΤ άρα έχει την εμπιστοσύνη του Αυγενάκη. Τελικά αν έγιναν λάθη στην ΚΑΠ ποιοι έχουν ευθύνες; Πληροφορίες μας πάντως αναφέρουν ότι για τις πληρωμές του ΟΠΕΚΕΠΕ, με εντολή Μαξίμου, ανέλαβε υπεύθυνος ένας πρώην υπουργός ΑΑΤ και νυν Επικρατείας ο Μάκης Βορίδης. Βλέπουμε ένα «ψαλίδισμα» του Αυγενάκη από το Μαξίμου. Σε αναζήτηση συμμάχων για την ακαρπία ελιάς Η Ισπανία κατάφερε μόνη της να καταθέσει φάκελο και να πάρει ενισχύσεις για τους ελαιοκαλλιεργητές της από την ΕΕ για τη ξηρασία που δημιούργησε μεγάλο πρόβλημα στην παραγωγή ελαιολάδου και επιτραπέζιας ελιάς. Η Ελλάδα όμως για την ακαρπία δεν κατάφερε να καταθέσει τον φάκελο για τις ελιές Χαλκιδικής και αποφάσισε να αναζητήσει συμμάχους για

4 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

την από κοινού προσπάθεια, με Ισπανούς και Ιταλούς, για την ενίσχυση των ελαιοκαλλιεργητών της ΕΕ. Για χρήματα από κρατικό προϋπολογισμό ούτε λόγος. Όπως φαίνεται η ελληνική πολιτεία δεν έχει καμία διάθεση να στηρίξει την ελαιοκαλλιέργεια λόγω της ακαρπίας. Όπως δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον να στηρίξει την ελαιοκαλλιέργεια στη νέα ΚΑΠ και ας χαρακτηρίζουν οι πολιτικοί μας το ελαιόλαδο «υγρό χρυσό» και τις επιτραπέζιες ελιές «ναυαρχίδα» των εξαγωγών μας. Στα λόγια είναι πλούσιοι αλλά στα έργα και ειδικά όταν πρόκειται να δώσουν χρήματα …. φτωχοί. Η Κύπρος έχει στοιχεία για βαφτίσματα πατάτας, η Ελλάδα; Επίσημη διαμαρτυρία είχαμε από την Κύπρο ότι κάνουμε στη χώρα μας «βαφτίσια πατάτας». Αυτό άκουσε ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Λευτέρης Αυγενάκης, στην επίσκεψη που έκανε στην Κύπρο και συναντήθηκε με τον Κύπριο Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κ. Πέτρο Ξενοφώντος. Θα βρέθηκε σε πολύ άβολη κατάσταση ο Έλληνας Υπουργός όταν άκουσε από τον Κύπριο ομόλογό του ότι θα πρέπει να λάβει μέτρα για την πάταξη του φαινομένου «βαφτίσματος» ελληνικών γεωργικών προϊόντων ως κυπριακά. Ο κ. Ξενοφώντος του ανέφερε καταγγελίες Κύπριων εμπόρων πατατών και του έδωσε σχετικό υλικό. Του ζήτησε επίσης να προχωρήσει στην πάταξη του βαφτίσματος πατατών προέλευσης Ελλάδας, Αιγύπτου και ενδεχομένως άλλων χωρών ως κυπριακές. Ο Έλληνας Υπουργός όμως δεν είχε μαζί του κάποια στοιχεία για βαφτίσματα πατατών προέλευσης Αιγύπτου ή άλλων χωρών ως ελληνικής προέλευσης. Πιάστηκε δηλαδή αδιάβαστος. Η ΕΕ στέλνει την Ελλάδα στο Δικαστήριο για τις πλημμύρες Σημαντικές παραλείψεις που αφορούν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των πλημμυρών στην Ελλάδα διαπιστώνει η Κομισιόν. Αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επειδή δεν παρείχε επικαιροποιημένους χάρτες κινδύνων πλημμύρας και επικινδυνότητας πλημμύρας, όπως απαιτείται από την οδηγία 2007/60/ΕΚ. Θα έπρεπε να είχαν καταρτιστεί έως τις 22 Δεκεμβρίου 2021 και να είχαν υποβληθεί έως τις 22 Μαρτίου 2022. Μάλιστα τονίζει ότι οι χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας και οι χάρτες κινδύνων πλημμύρας αποτελούν βασικά μέσα για τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας. Η Ελλάδα είναι το μόνο κράτος μέλος της ΕΕ που δεν έχει συμμορφωθεί με την υποχρέωση αυτή. Τα αποτελέσματα αυτών των παραλείψεων τα είδαμε με τις πλημμύρες που σάρωσαν την ανυπεράσπιστη Θεσσαλία, προκαλώντας ανυπολόγιστες καταστροφές σε περιουσίες και υποδομές αγροτών. 

Απόψεις σε κρίσιμα θέματα...

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 5

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

25 χρόνια STIHL Ελλάδος

Με αξιοσημείωτη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 11 Νοεμβρίου η επετειακή εκδήλωση της STIHL Ελλάδος στο ξενοδοχείο Wyndham για την 25ετη επιτυχημένη παρουσία της στην ελληνική αγορά. Ως μέλος του παγκόσμιου ομίλου STIHL, η ελληνική θυγατρική με πρωταγωνιστικό ρόλο στην αγορά από το 1998, διανέμει καινοτόμα μηχανοκίνητα εργαλεία για τη δασοκομία και τη γεωργία, για την κηπουρική και τον κατασκευαστικό κλάδο, αποτελώντας τον πιο δυνατό σύμμαχο του επαγγελματία, αλλά και του οικιακού χρήστη, για αυτές του είδους τις απαιτητικές εργασίες. Διαθέτοντας ένα ισχυρό δίκτυο 300 πιστοποιημένων αντιπροσώπων, που συνεχώς επεκτείνεται, δημιουργώντας μάλιστα φέτος και το δικό της υποκατάστημα στην Λευκωσία της Κύπρου, σύμφωνα με το πρότυπα του concept store 4.0., έχει καταφέρει να χτίσει σχέση εμπιστοσύνης προσφέροντας καινοτόμα μηχανήματα και πρωτοποριακές υπηρεσίες όπως τεχνολογία μπαταριών, ψηφιακές λύσεις, ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη. Mε όχημα την τεχνογνωσία, το άρτια τεχνικώς καταρτισμένο δίκτυο της εταιρείας μπορεί να συμβουλεύσει τον τελικό καταναλωτή, τοποθετώντας πάντα τις ανάγκες του στην πρώτη γραμμή. Με σταθερές τις αρχές μας για κορυφαία ποιότητα, καινοτομία, τεχνολογική υπεροχή, αλλά πάνω από όλα βαθύ αίσθημα για τον άνθρωπο και το περιβάλλον, η STIHL Ελλάδος αναλαμβάνει τη δημιουργία μικρών πνευμόνων πρασίνου στο κέντρο της Αθήνας, κάνοντας την αρχή στην διασταύρωση Μητσάκη και Πολυλά στα Πατήσια. Άλλωστε όπως υπογράμμισε και η κα Sarah Gewert, Πρόεδρος Πωλήσεων και Marketing STIHL παγκοσμίως και μέλος του Δ.Σ. του Ομίλου, «o πυρήνας της μπράντας συνδέεται στενά με τη φύση και το πάθος των ανθρώπων γι’ αυτήν, αφού αντιπροσωπεύει τεχνολογία αιχμής που διευκολύνει την εργασία τους στη φύση και με τη φύση». Παράλληλα, ως διαχρονικός χορηγός στο Πυροσβεστικό Σώμα πραγματοποιώντας σεμινάρια και δωρεές μηχανημάτων, συνεχίζει εμπράκτως την υποστήριξη της με τη χορηγία ενός πλήρως εξοπλισμένου πυροσβεστικού οχήματος. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους, μέλη του δικτύου πιστοποιημένων αντιπροσώπων STIHL, της ελληνογερμανικής κοινότητας, του ελληνικού επιχειρείν, στελέχη του ομίλου STIHL ενεργά και παλαιότερα, εκπρόσωποι της πολιτείας και θεσμικών φορέων. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, μεταξύ άλλων, αναφέρθηκαν τα θέματα ασφάλειας στο επάγγελμα του υλοτόμου από τον αξιωματικό του Πυροσβεστικού Σώματος, κο Νικο Τσιπλακίδη και δόθηκε το βήμα στον Brand Ambassador της STIHL Ελλάδος Αλέξη Τζόρβα, να εξηγήσει πως από το χώμα των γηπέδων, βρέθηκε στο χώμα της υπαίθρου. Ο κ. Ραβάνης Ηλίας, Διευθύνων σύμβουλος Ελλάδος και Κύπρου, δήλωσε για τα 25 χρόνια STIHL στον ελλαδικό χώρο: «είναι ένας σταθμός που αξίζει να γιορτάσουμε, ταυτόχρονα όμως και μια ευκαιρία να ανανεώσουμε την υπόσχεσή μας ότι θα συνεχίσουμε με πάθος και όραμα να προσφέρουμε προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής αξίας ικανοποιώντας απόλυτα τις ανάγκες των πελατών μας, δίνοντας παράλληλα βαρύνουσα σημασία στους εργαζόμενους και στο περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα».

6 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Λύσεις για εργάτες γης ζητούν 16 Αγροτικοί Σύλλογοι

Λύσεις στα προβλήματα της ακρίβειας σε προϊόντα και υπηρεσίες αλλά και στην έλλειψη εργατών γης ζητούν οι πρόεδροι 16 Αγροτικών Συλλόγων από όλη τη χώρα. Στην σχετική επιστολή τους τονίζουν μεταξύ άλλων ότι θα πρέπει να γίνει άμεσα διυπουργική σύσκεψη για να λυθούν μια σειρά προβλημάτων για να υπάρξει μείωση τιμών στα τρόφιμα. «Η ελληνική κοινωνία ταλανίζεται έντονα το τελευταίο χρονικό διάστημα από την ακρίβεια σε προϊόντα και υπηρεσίες. Για αυτό το φαινόμενο δεν ευθύνεται η «εισαγόμενη» ακρίβεια, όπως απέλπιδα η Κυβέρνηση προσπαθεί να παρουσιάσει, με σκοπό να καλύψει τις δικές της ευθύνες. Να θυμίσουμε ότι τα τελευταία τουλάχιστον δύο χρόνια, με επαναλαμβανόμενες αναφορές μας, σας κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου ότι η κατάσταση που επικρατεί στον πρωτογενή τομέα σχετικά με την έλλειψη εργατικού δυναμικού, θα φέρει σειρά ανατιμήσεων αλλά κυρίως θα επιφέρει δυσμενείς καταστάσεις στην κάλυψη των εγχώριων αναγκών σε αγροτικά προϊόντα. Σήμερα, δυστυχώς επαληθεύεται με τον χειρότερο τρόπο η πρόβλεψή μας αφού προς απογοήτευση όλων των αγροτών, δεν έχει προχωρήσει κανένα ουσιαστικό και προς τη σωστή κατεύθυνση μέτρο για αυτό το θέμα. Έκαστος υπουργός από τα συναρμόδια υπουργεία, διαχρονικά αντιλαμβάνεται με εντελώς διαφορετική ερμηνεία αυτό το ζήτημα, προσπαθώντας κυρίως να διατηρήσει απόσταση από την εμπλοκή του σε αυτό το δύσκολο θέμα, κάνοντας το ολοένα και δυσκολότερη την εξίσωση και κατά συνέπεια την επίλυσή του».

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 7

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

MF 9S η νέα ναυαρχίδα του στόλου της Massey Ferguson

Η Massey Ferguson, στο πλαίσιο της έκθεσης AGRITECHNICA που πραγματοποιήθηκε το φθινόπωρο στο Αννόβερο της Γερμανίας, ανακοινώνει το λανσάρισμα της νέας σειράς MF 9S, η οποία περιλαμβάνει έξι μοντέλα με ισχύ από 285hp έως 425hp. Όλα διαθέτουν τον καινοτόμο σχεδιασμό Protec-U που αποτρέπει τους κραδασμούς, ενώ παράλληλα βελτιώνει την ορατότητα και μειώνει τα επίπεδα θορύβου στην καμπίνα. Τα νέα MF 9S είναι όλα εξοπλισμένα με το φημισμένο κιβώτιο ταχυτήτων Dyna-VT ως στάνταρ και διαθέτουν πλήθος νέων χαρακτηριστικών για την αύξηση της παραγωγικότητας και της απόδοσης. Με το MF 9S η Massey Ferguson εισάγει επίσης νέα επίπεδα αυτοματισμού: Το MF AutoTurn, μια επιλογή για το MF Guide, κατευθύνει αυτόματα το τρακτέρ στην επόμενη γραμμή διέλευσης. Με το AutoHeadland μπορούν επίσης να ξεκινήσουν και να σταματήσουν αυτόματα δύο ενέργειες, σύμφωνα με τη θέση GPS του γεωργικού ελκυστήρα. Με τον δέκτη GPS της Trimble να παρέχει υψηλή ακρίβεια, σε συνδυασμό με τα παραπάνω, απαλλάσσει τον χειριστή από επαναλαμβανόμενες κινήσεις. Αυτό το πλήρως αυτοματοποιημένο πακέτο αυξάνει την παραγωγικότητα και την ακρίβεια, μειώνει τη συμπίεση του εδάφους, καθώς και την κατανάλωση καυσίμου, μειώνοντας παράλληλα την κόπωση. Όλοι οι γεωργικοί ελκυστήρες MF 9S διατίθενται με την επιλογή του νέου Κεντρικού Συστήματος Πλήρωσης Αέρα Ελαστικών (CTIS) που ρυθμίζει γρήγορα την πίεση ώστε να μειωθεί η συμπίεση και να επιτευχθεί η βέλτιστη πρόσφυση και επωφελούνται από ένα αναβαθμισμένο υδραυλικό σύστημα ECO. Αυτό αποδίδει 205 λίτρα/λεπτό σε μόλις 1.650 σ.α.λ. ή 270 λίτρα/λεπτό σε 1.850 σ.α.λ., γεγονός που συμβάλλει στην εξοικονόμηση καυσίμου και στη μείωση των επιπέδων θορύβου. Τέλος, για να παρέχει τη δυνατότητα για πολλές ημέρες εργασίας, χωρίς την ανάγκη για ανεφοδιασμό, υπάρχει ένα κατά 10% μεγαλύτερο ρεζερβουάρ καυσίμου 660 λίτρων, καθώς και ένα ρεζερβουάρ AdBlue 68 λίτρων.

Ηλεκτρονικά τιμολόγια και έσοδα - έξοδα στο myDATA από 2024

Έρχεται η καθολική εφαρμογή των ηλεκτρονικών βιβλίων («myDATA») από το 2024 για τους αγρότες, με το σχέδιο νόμου για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής του Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Συγκεκριμένα με το σχέδιο νόμου «Μέτρα για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής» θεσπίζεται υποχρεωτική ηλεκτρονική διαβίβαση των λογιστικών αρχείων στην ΑΑΔΕ. Ορίζεται ότι εκπτώσεις φόρων και δαπάνες προς έκπτωση δεν λαμβάνονται υπόψη, αν τα παραστατικά στα οποία στηρίζονται δεν έχουν διαβιβαστεί ηλεκτρονικά στην ΑΑΔΕ, καθώς και ότι τα έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα δεν μπορεί να είναι μικρότερα από τα έξοδα που έχουν διαβιβαστεί στην πλατφόρμα. Τα ηλεκτρονικά τιμολόγια θα γίνουν υποχρεωτικά εντός του 2024, μετά από σχετικό αίτημα που έχει υποβληθεί στην ΕΕ.

8 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Προβλήματα στο εμπόριο εσπεριδοειδών στα Χανιά

Τις θέσεις του για την κρίση στο εμπόριο των εσπεριδοειδών στον νομό Χανίων αναφέρει ο γεωπόνος κ. Ευτύχιος Πρωτοπαπαδάκης. «Πριν 60 χρόνια, τα κέντρα παραγωγής εσπεριδοειδών στον ελλαδικό χώρο ήταν τα Χανιά και η Άρτα, και ήταν γνωστή η ευμάρεια των κατοίκων στα πορτοκαλοχώρια του νομού μας, οι κάτοικοι των χωριών αυτών με άνεση σπούδαζαν τα παιδιά τους και έκαναν επενδύσεις στην ανάπτυξη του νομού μας και όχι μόνο. Τότε στην εμπορία των εσπεριδοειδών σημαντικό ρόλο έπαιζαν οι Ενώσεις Συνεταιρισμών, που τώρα δεν υπάρχουν. Τις τελευταίες δεκαετίες νέες ζώνες εντατικής καλλιέργειας των εσπεριδοειδών αναπτύχθηκαν στην Πελοπόννησο, Θεσπρωτία και κυρίως Αιτωλοακαρνανία, που έγιναν περιοχές ανταγωνιστικές των χανιώτικων εσπεριδοειδών, κυρίως στις αγορές Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Αυτές οι περιοχές έχουν το μεγάλο πλεονέκτημα του μεγάλου κλήρου ανά παραγωγό (60 - 100 στρέμματα), ενώ στα Χανιά ο συνήθης κλήρος είναι μέχρι 10 στρέμματα. Επίσης αυτές οι περιοχές είναι συνδεδεμένες με την Εγνατία Οδό, την οποία διασχίζουν τα φορτηγά από τις βαλκανικές και άλλες ευρωπαϊκές χώρες για να πάρουν απευθείας την παραγωγή από αυτές τις ζώνες. Ενώ τα Χανιά είναι περικυκλωμένα από τη θάλασσα! Με την κρίση διάθεσης των χανιώτικων εσπεριδοειδών, μια επίσκεψή μας σε αυτά τα χωριά είναι καταθλιπτική, με την οικονομική φτώχεια ιδιαίτερα των αγροτών που δεν έχουν άλλο εισόδημα εκτός από τη γη. Η άποψη που έχουμε για την ευημερία πρέπει να μετατοπιστεί από το προσωπικό επίπεδο σε πολιτική δυσλειτουργία και για να δανειστούμε τα λόγια του ιστορικού του πολιτισμού, Μώρις Μπέρμαν, «το συνολικό εμπορικό περιβάλλον μιας παραγωγικής περιοχής επηρεάζει και τον διανοητικό κόσμο και την ψυχική διάθεση των κατοίκων της». Η οικονομική κουλτούρα παράγει χρόνιους στρεσογόνους παράγοντες που υπονομεύουν την ευεξία μας με τους σοβαρότερους τρόπους, με διαρκώς αυξανόμενη ένταση τις τελευταίες δεκαετίες. Προτάσεις, για την θλιβερή κατάσταση της εμπορίας των εσπεριδοειδών δεν γίνονται με την αλλαγή ποικιλιών. Χρειάζεται σοβαρή ερευνά για την ανακάλυψη των «σκοτεινών» δυνάμεων που ελέγχουν το εμπόριο εσπεριδοειδών».

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 9

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Μειωμένες εξαγωγές ελληνικών επιτραπέζιων σταφυλιών

Ολοκληρώθηκαν οι φετινές εξαγωγές επιτραπέζιων σταφυλιών της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του του Συνδέσμου Εξαγωγέων Incofruit - Hellas, οι φετινές εξαγωγές επιτραπέζιων σταφυλιών της χώρας μας ανέρχονται σε 39.186 τόνους, μειωμένες, κατά -10,9%, έναντι του 2022, που ήταν στους 43.971 τόνους. Στην ευρωπαϊκή αγορά κυριάρχησαν οι ιταλικές προμήθειες σταφυλιών, με τις ποικιλίες Italia και Crimson Seedless να είναι οι πιο δημοφιλείς. Επίσης οι ποικιλίες Sultana και η Crimson Seedless διατέθηκαν σε μεγάλες ποσότητες από την Τουρκία. Αντίθετα οι αποστολές από τη Γαλλία και την Ελλάδα έπαιξαν δευτερεύοντα ρόλο. Η προσφορά από την Ισπανία και την Πορτογαλία είχε επίσης μικρή επίδραση στις πωλήσεις.

Στους 90 εκ. τόνους η φετινή παραγωγή σιτηρών της Ρωσίας Σταματούν το 2024 οι εμβολιασμοί για Οζώδη στα βοοειδή

Σύμφωνα με πληροφορίες του ΑγροΤύπου από το 2024 σταματούν οι εμβολιασμοί για την Οζώδη ∆ερματίτιδα των βοοειδών. Τον Αύγουστο του 2015 επιβεβαιώθηκε στη χώρα μας η εμφάνιση της Οζώδους ∆ερματίτιδας των Βοοειδών, η οποία οφείλεται στον ιό του γένους Caprivoxvirus. Το νόσημα αυτό εντοπίστηκε σε εκτροφές βοοειδών σε περιοχή του νοτίου Έβρου πλησίον του ποταμού. Από τότε κάναμε εμβολιασμούς στα ζώα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μην μπορούν να εξαχθούν ζώντα ζώα εκτός Ελλάδας. Όπως δηλώνουν από την πλευρά τους αγελαδοτρόφοι, οι εμβολιασμοί ήταν μια ταλαιπωρία για αυτούς. Επίσης επειδή είχαμε πάρει μεγάλο αριθμό εμβολίων, αν και δεν είχαμε κρούσματα, συνεχιζόταν το καθεστώς του εμβολιασμού.

10 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Για μείωση της παγκόσμιας παραγωγής σιτηρών κάνει λόγο το USDA. Συγκεκριμένα η παγκόσμια παραγωγή ανέρχεται σε 782 εκ. τόνους, με μείωση της παραγωγής σε Ινδία, Αργεντινή, Καζακστάν, Ηνωμένο Βασίλειο και Βραζιλία. Η μείωση της παραγωγής στην Ινδία βασίζεται σε αναθεωρημένες κυβερνητικές εκτιμήσεις. Στην Αργεντινή, η παραγωγή προβλέπεται μειωμένη κατά 1,5 εκ. τόνους και να ανέλθει σε συνολικά 15 εκ. τόνους, καθώς οι βροχές του Οκτωβρίου ήρθαν πολύ αργά για να ωφελήσουν την καλλιέργεια. Οι μειώσεις στην παγκόσμια παραγωγή σιτηρών πάντως αντισταθμίζονται εν μέρει από την αύξηση, κατά 5 εκ. τόνους, στην παραγωγή της Ρωσίας, που φτάνει στους 90 εκ. τόνους, με βάση τα στοιχεία της τελικής συγκομιδής που ανακοίνωσε το Ρωσικό Υπουργείο Γεωργίας, το οποίο κάνει λόγο για υψηλές στρεμματικές αποδόσεις. Το διεθνές εμπόριο σιτηρών εκτιμάται ότι θα φτάσει στους 205 εκ. τόνους, εμφανίζοντας μείωση κατά 1,3 εκ. τόνους, κυρίως λόγω των χαμηλότερων εξαγωγών από Αργεντινή, Ινδία και Αίγυπτο που αντισταθμίζονται μόνο εν μέρει από την αύξηση των εξαγωγών της Ουκρανίας. Τα προβλεπόμενα παγκόσμια τελικά αποθέματα προβλέπεται να φτάσουν στους 258,7 εκ. τόνους, με μεγαλύτερες ποσότητες να αφορούν τη Ρωσία, την Κίνα και την Αργεντινή.

Μείωση κατανάλωσης και αύξηση αποθεμάτων στο βαμβάκι

Ο ισολογισμός βαμβακιού στις ΗΠΑ 2023/2024 δείχνει μια μείωση της διεθνούς κατανάλωσης και μια υψηλότερη παραγωγή, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Νοεμβρίου του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA). Τα αποθέματα αναμένεται να είναι αυξημένα κατά 200.000 μπάλες, κυρίως λόγω της αύξησης, κατά 300.000 μπάλες, στην παραγωγή της Ινδίας το 2022/2023, με βάση τα στοιχεία της Επιτροπής Παραγωγής και Κατανάλωσης Βαμβακιού. Οι προβλέψεις της παγκόσμιας παραγωγής βαμβακιού για το 2023/2024 είναι κατά 850.000 μπάλες υψηλότερες αυτόν τον μήνα, καθώς μεγαλύτερες παραγωγές θα υπάρξουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αργεντινή, το Αφγανιστάν και την Παραγουάη, οι οποίες αντιστάθμισαν τις μειώσεις της παραγωγής σε Ισπανία και Μεξικό. Η παγκόσμια κατανάλωση προβλέπεται να είναι 500.000 μπάλες χαμηλότερη, μειώσεις για το Βιετνάμ, την Τουρκία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι προβλεπόμενες αυξήσεις των εισαγωγών της Κίνας εκτιμά το USDA ότι θα αντισταθμιστούν από τις μειώσεις που θα υπάρξουν για το Βιετνάμ, την Τουρκία, την Κορέα και την Ταϊλάνδη.

Μειωμένες και φέτος οι εξαγωγές φρέσκων μήλων της ΕΕ

Μειωμένη λόγω των καιρικών συνθηκών ήταν η φετινή παραγωγή μήλων στην ΕΕ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν η συνολική παραγωγή το 2023/2024 κυμάνθηκε σε περίπου 12 εκ. τόνους (μείωση κατά 2,4% σε σχέση με πέρυσι). Αυτό οφείλεται στις καιρικές συνθήκες της άνοιξης που έφεραν προβλήματα στην ανθοφορία και στην ξηρασία που ακολούθησε. Η Πολωνία, που είναι η μεγαλύτερη χώρα παραγωγής μήλων στην ΕΕ, μετά την περυσινή υπερπαραγωγή φέτος είχε μια παραγωγή κάτω από 4 εκ. τόνους. Μειωμένες παραγωγές είχαν επίσης η Ιταλία και η Γερμανία. Αντίθετα αύξηση παρουσίασε η παραγωγή της Γαλλίας. Προβλήματα στην παραγωγή τους αντιμετώπισαν οι υπόλοιπες χώρες στο νότο της ΕΕ λόγω των υψηλών θερμοκρασιών. Οι μικρότερες παραγωγές έφεραν μείωση στα αποθέματα φρέσκων μήλων. Η χαμηλή διαθεσιμότητα το 2023/2024 εκτιμά η Κομισιόν ότι θα φέρει μείωση της κατά κεφαλής κατανάλωση στην ΕΕ κατά -3,6% σε σχέση με πέρυσι. Οι εξαγωγές φρέσκων μήλων της ΕΕ θα συνεχίσουν να μειώνονται και το 2023/2024, κατά -8% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, λόγω κυρίως των μειωμένων εξαγωγών προς Αίγυπτο.

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 11

ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ | ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΠΑΎΛΟ ΣΑΤΟΛΙΆ, ΠΡΌΕΔΡΟ ΕΘΕΑΣ

Τι συμβαίνει με τα Οικολογικά Σχήματα και τις αποζημιώσεις των παραγωγών της Θεσσαλίας Ο πρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ) κ. Παύλος Σατολιάς μιλά στο Περιοδικό Γεωργία Κτηνοτροφία για τα προβλήματα με τα οικολογικά σχήματα της νέας ΚΑΠ και τις ζημιές από τις θεομηνίες στην Θεσσαλία. Επίσης τονίζει την ανάγκη για ενδυνάμωση του αγροτικού συνεταιριστικού κινήματος στην χώρα μας. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Ερ: Η Ελλάδα θα διαθέσει το 25% του προϋπολογισμού των άμεσων ενισχύσεών της, στα «Οικολογικά Σχήματα». Υπάρχουν δυσκολίες εφαρμογής και τήρησης των υποχρεώσεων, που ορίζει η νέα ΚΑΠ από τους αγρότες; Έχετε κάποιες προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων; Απ: Με την έγκριση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την ΚΑΠ 20232027 υπήρξε κατάργηση της ενίσχυσης του Πρασινίσματος (καλές καλλιεργητικές πρακτικές) δηλαδή των 539 εκ ευρώ που ελάμβαναν κάθε χρόνο από το 2014 όλοι παράγωγοί και δηλούμενες εκτάσεις. Με βάση την αλλαγή της ΚΑΠ από το 2023 και στα πλαίσια της συμφωνίας του GREEN DEAL αντικαταστάθηκε το πρασίνισμα από τα λεγόμενα Οικολογικά Σχήματα (eco schemes) όπου οι αγρότες για να λάβουν μέρος των ενισχύσεων που ανέρχονται σε 425 εκ ευρώ, θα πρέπει να προβούν σε μια σειρά επί πλέον διαδικασιών που βοηθούν το θέμα της θετικής συνεισφοράς στην προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας καθώς και της προστασίας των φυσικών πόρων. Με βάση την εφαρμογή της Νέας ΚΑΠ και των 10 οικολογικών σχημάτων που επέλεξε η χώρα μας, έχουμε μια μείωση των ενισχύσεων σε σχέση με το πρασίνισμα κατά 114 εκ ευρώ, ενώ μια άλλη σημαντική διαφορά είναι ότι δεν προβλέπεται να μετέχουν στα οικολογικά σχήματα όλες οι εκτάσεις, αλλά 18 εκ στρέμματα από τα 34 περίπου που μετείχαν στο πρασίνισμα. Κύριο πρόβλημα της εφαρμογής των οικολογικών σχημάτων εκτός από την πολυπλοκότητα αποτελεί και το επιπλέον κόστος για τους αγρότες

12 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Παύλος Σατολιάς, Πρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ)

σε μια περίοδο αυξημένου κόστους ενέργειας και εφοδίων καθώς επίσης και αιρεσιμότητες εφαρμογής. Τα περισσότερα προβλήματα εφαρμογής εμφανίζονται στις εκτάσεις μεγάλων καλλιεργειών όπως τα σιτηρά αλλά και την κτηνοτροφία. Ειδικά για την κτηνοτρο-

φία η απουσία διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης για τους βοσκότοπους και οι περιορισμοί για τους ενταγμένους στην βιολογική κτηνοτροφία δημιουργούν σοβαρά προβλήματα από την μεταβολή μεταξύ 2022 και 2023 (μείωση) των ενισχύσεων που θα λάβουν οι κτηνοτρό-

νο μεταφοράς πόρων από παραγωγικές εκμεταλλεύσεις σε άλλες. Έχουμε κάνει τεκμηριωμένες και σημαντικές προτάσεις στο ΥΠΑΑΤ και την Διαχειριστική Αρχή, για τροποποιήσεις βελτιώσεις και αλλαγές για καλύτερη χρήση των πόρων που αφορούν τα οικολογικά σχήματα. Το ΥπΑΑΤ πρέπει να δράσει άμεσα γιατί τα προβλήματα και οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν από την πρώτη καταβολή της μειωμένης προκαταβολής της βασικής ενίσχυσης τον Οκτώβριο, δεν θα έχουν καμία σχέση με αυτές για την καταβολή των οικολογικών σχημάτων εάν δεν γίνουν τώρα διορθωτικές κινήσεις με βάση τις προτάσεις της ΕΘΕΑΣ.

φοι. Ως ΕΘΕΑΣ έχουμε από την αρχή επισημάνει τα προβλήματα εφαρμογής των οικολογικών σχημάτων, τις στρεβλώσεις που δημιουργούνται καθώς και την ανισοκατανομή πόρων, ακόμη δε και την ενδεχόμενη καταστρατήγηση διαδικασιών που θα δημιουργούν κίνδυ-

Ερ: Μεγάλες ζημιές είχαμε λόγω της θεομηνίας στην Θεσσαλία. Έχετε μια εικόνα της καταστροφής; Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι θα καλύψει την απώλεια εισοδήματος για τις καλλιέργειες, τα ζώα και τις υποδομές, που υπέστησαν ζημιές. Οι γεωργοί και οι κτηνοτρόφοι θα έχουν δίκαιες αποζημιώσεις και αναπλήρωση του χαμένου εισοδήματος; Θα μπορέσει να υπάρξει αναπλήρωση του ζωικού κεφαλαίου στις περιοχές που επλήγησαν;

Απ: Πρόσφατα, το Προεδρείο της ΕΘ.Ε.Α.Σ. μετέβη στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, όπου επισκέφθηκε τις πληγείσες περιοχές και τους Αγροτικούς Συνεταιρισμούς. Οι ζημιές, οι οποίες σημειώθηκαν λόγω των πλημμυρών έπληξαν μηχανήματα, εργαλεία και σε ορισμένες περιπτώσεις και έτοιμα συσκευασμένα προϊόντα, ενώ η εικόνα των πλημμυρισμένων καλλιεργειών γύρω από την Κάρλα είναι αποκαρδιωτική. Το ίδιο συμβαίνει και με την υποβάθμιση και τις ζημιές του εδάφους. Παράλληλα, ανεπανόρθωτη είναι η καταστροφή σε φυτικό και ζωικό κεφάλαιο, ενώ σημαντικό είναι και το θέμα, που τέθηκε και στη συνάντηση με το ΥΠΑΑΤ για τη διαχείριση των φερτών υλικών στις εκτάσεις, που πλέον δεν μπορούν να καλλιεργηθούν. Οι ζημιές στο Βαμβάκι, τον Αραβόσιτο, τις Αμυγδαλιές αλλά και την μεγάλη απώλεια ζωικού κεφαλαίου, ιδιαίτερα αιγοπρόβατα και βοοειδή. Οι πρωτοφανείς ζημιές εάν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα θα οδηγήσουν σε κοινωνική και οικονομική αποσάθρωση ολόκληρων περιοχών που δεν θα είναι αντιστρέψιμη, με επιπτώσεις την διατροφική επάρκεια της χώρας και την ισορροπία του εμπορικού αγροτικού ισοζυγίου. Για αυτό ως ΕΘΕΑΣ στη σύσκεψη (30/10)

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 13

ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ | ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

που είχαμε με τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κ. Λευτέρη Αυγενάκη τονίσαμε εμφατικά πως είναι επείγον και σημαντικό να ανακοινωθεί άμεσα και φυσικά να τηρηθεί το είδος, το ύψος και το χρονοδιάγραμμα της καταβολής των αγροτικών αποζημιώσεων, καθώς τη δεδομένη στιγμή οι αγρότες βρίσκονται με μηδενικό εισόδημα και είναι εξουθενωμένοι. Είναι αδήριτη ανάγκη οι κτηνοτρόφοι και οι γεωργοί να

14 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

στηριχθούν και να εξακολουθούν να στηρίζονται, προκειμένου να επιτευχθεί μια ολική επανεκκίνηση στον παραγωγικό ιστό της Θεσσαλίας. Ερ: Μπορεί η ενδυνάμωση του ρόλου των Αγροτικών Συνεταιρισμών στην χώρα μας να φέρει την ανάπτυξη του γεωργικού τομέα και την βελτίωση της θέσης των αγροτών και του εισοδήματος τους;

Απ: Ο ρόλος των αγροτικών συνεταιρισμών δυστυχώς τα τελευταία χρόνια πέρασε μια δυστοπία λόγω και λανθασμένων χειρισμών και παρανόησης των αρχών που διέπουν τη λειτουργία τους. Η έλλειψη συνεργατικής κουλτούρας σε συνδυασμό με την ελλιπή εκπαίδευση καθώς και με ρόλους που κλήθηκαν να παίξουν οι συνεταιρισμοί για τη στήριξη του εισοδήματος των αγροτών, χωρίς όμως την κάλυψη των υποσχεμένων από την πολιτεία, οδήγησαν τον χώρο των συνεταιρισμών σε τέλμα. Η ΕΘΕΑΣ προσπαθεί με όλα τα μέσα που διαθέτει για την ενδυνάμωση του ρόλου των Αγροτικών Συνεταιρισμών και να προβληθεί επιτέλους το κοινωνικό έργο που επιτελούν. Οι Αγροτικοί συνεταιρισμοί δίνουν τη δυνατότητα στους αγρότες να επιτύχουν οικονομίες κλίμακας. Λαμβάνουν πιστώσεις και χρηματοδοτική υποστήριξη, καθώς και έχουν πρόσβαση σε τεχνογνωσία και εκπαίδευση, έτσι ώστε να συνδράμουν στη βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας. Οι συνεταιρισμοί βοηθούν τα μέλη τους να αγοράσουν γεωργικά μηχανήματα και εξοπλισμό, με αποτέλεσμα να συντελούν στη μείωση των δαπανών τους. Τέλος με την ανάπτυξη νέων αγορών συμπεριλαμβανομένων και των εξαγωγικών αγορών βελτιώνουν σε μεγάλο βαθμό τη θέση των αγροτών και

αυξάνουν το εισόδημά τους. Οι συνεταιρισμοί μπορούν να αναπτύξουν νέες αγορές για τα προϊόντα των αγροτών, συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγικών αγορών, βοηθώντας έτσι στην αύξηση των εσόδων. Με όλους αυτούς τους τρόπους, η ενδυνάμωση των αγροτικών συνεταιρισμών μπορεί να συμβάλει στην αύξηση του γεωργικού εισοδήματος και στη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των αγροτών. Οι ιδιαιτερότητες των συνεταιρισμών είναι αυτές που τελικά κάνουν τη διαφορά και αποτελούν κοινωνικό, παραγωγικό και οικονομικό πλεονέκτημα σε όσους συμμετέχουν. Κύ-

ριος στόχος των δραστηριοτήτων τους είναι η αναβάθμιση του αγροτικού χώρου και η βελτίωση της οικονομικής θέσης των μελών τους αλλά και η καλύτερη διαχείριση των φυσικών πόρων όπως το νερό. Οι Συνεταιρισμοί αποδείχθηκε μέσα στην υγειονομική, οικονομική και περιβαλλοντική κρίση ότι αποτελούν μια αξιόπιστη εστία ασφάλειας και για αυτό το λόγο πρόσφατα την αξία τους σημείωσε και ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ. Το συνεταιριστικό κίνημα είναι από τα πιο οικουμενικά παγκόσμια δοκιμασμένα κινήματα στήριξης των αγροτών. n

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 15

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΚΛΙΜΑΤΙΚΉ ΑΛΛΑΓΉ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΊΑ

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ Πώς μπορεί να συμβάλλει η κατεργασία του εδάφους;

Η κλιματική αλλαγή φαίνεται ότι μας έχει έρθει με έντονες βροχοπτώσεις, καύσωνες και μέχρι σήμερα χωρίς έντονες ξηρασίες στη χώρα μας. Η γεωργία θα υποστεί τις συνέπειες και πρέπει να προσαρμοστεί ώστε να συμβάλλει στη μείωση των επιπτώσεων αλλά και στην επισιτιστική ασφάλεια ενός συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού του Πλανήτη. Η κατεργασία του εδάφους σε συνδυασμό με αμειψισπορές και συνεχή κάλυψη του εδάφους μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων. Η χρήση του αρότρου σε επικλινείς εκτάσεις πρέπει να διακοπεί για να προστατευτούν τα εδάφη από τη διάβρωση. Η προώθηση μέτρων βελτίωσης της υγείας του εδάφους με αύξηση της οργανικής ουσίας και περιορισμού της διάβρωσης πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο εθνική πολιτικής, που πρέπει να προωθηθεί με όλα τα διαθέσιμα μέτρα όπως: επιδοτήσεις και εκπαίδευση των αγροτών, σύνδεση έρευνας και γεωργικής παραγωγής και ανάπτυξης συστήματος γεωργικών εφαρμογών. ΦΑΝΗΣ ΓΕΜΤΟΣ Γεωπόνος, Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Κλιματική αλλαγή και γεωργία Ο καιρός του τελευταίου χρόνου μας έδειξε ότι οι προβλέψεις των ειδικών επιστημόνων για τις αλλαγές καιρού ως αποτέλεσμα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Ποιος ήταν ο καιρός τον τελευταίο χρόνο; Αναφέρομαι στη Θεσσαλία που έχω προσωπική εμπειρία αλλά ανάλογα ήταν τα καιρικά φαινόμενα και σε άλλες περιοχές της χώρας. Αρχίσαμε τον περασμένο Νοέμβριο (2022) με βροχές. Ακολούθησαν τέσσερις μήνες με ξηρασία και σχετικά υψηλές θερμοκρασίες. Κυρίως δεν είχαμε χιόνια στα ορεινά με αποτέλεσμα οι ταμιευτήρες νερού (αυτούς τους λίγους σχετικά με τις δυνατότητες που έχουμε) να μην γεμίσουν για να έχουμε νερό για το καλοκαίρι. Απρίλιος, Μάιος, Ιούνιος βροχές , Ιούλιος, Αύγουστος καύσωνες και ο Σεπτέμβριος με τον Δανιήλ (Daniel) και τον Ηλία (Elias) που δημιούργησαν τεράστια πλημμυρικά φαινόμενα στη Θεσσαλία αλλά και σε άλλες περιοχές της Δυτικής Ελλάδας. Θα έχουμε τον ίδιο καιρό κάθε χρόνο; Ελπίζω και εύχομαι όχι. Πρέπει όμως να ετοιμαστούμε με βάση τις προβλέψεις για μείωση των βροχοπτώσεων, τις έντονες βροχοπτώσεις, τις ξηρασίες, τους καύσωνες. Η γεωργία θα υποστεί τις συνέπειες αυτών των φαινομένων και πρέπει να προσαρμοστεί για να διατηρήσει τη παραγωγικότητά της στα επόμενα χρόνια. Μάλιστα με τη προβλεπόμενη αύξηση του πληθυσμού του Πλανήτη, που δυστυχώς κανείς δεν προσπαθεί να

16 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

μειώσει (και οι ηγέτες μας το έχουν ξεχάσει), θα πρέπει να επιτύχει αύξηση της παραγωγικότητας κατά 70% για να καλυφθούν οι ανάγκες σε τρόφιμα. Να μην έχουμε ανθρώπους να πεινούν. Η γεωργία όμως μπορεί να επιτύχει και σημαντικές βελτιώσεις για να μειώσει τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης (ανάπτυξη μιας ανθεκτικής στη κλιμα-

τική αλλαγή γεωργίας) και ταυτόχρονα να συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ) στα οποία συμμετέχει κατά 29%. Επί πλέον έχει δυνατότητα να αφαιρέσει διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα μέσω της φυτικής βιομάζας και της ενσωμάτωσής στο έδαφος σε μορφή οργανικής ουσίας.

Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη γεωργία και μείωσή τους Όλες οι γεωργικές δραστηριότητες παράγουν ΑτΘ. Η καλλιέργεια (μηχανήματα, λιπάσματα, φυτοφάρμακα κλπ) παράγει μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα τόσο για τη παραγωγή, κατασκευή και συντήρησή τους όσο και από τη κατανάλωση ορυκτών καυσίμων για τη λειτουργία των μηχανημάτων. Τα λιπάσματα, κυρίως αζωτούχα, εκτός από διοξείδιο του άνθρακα για τη παραγωγή τους (ένα κιλό αζώτου του λιπάσματος χρειάζεται ενέργεια σχεδόν 2 κιλών πετρελαίου για να παραχθεί (κοντά στα 80 MJ/κιλό αζώτου ή 540 kg ισοδυνάμου CO2 ανά τόνο αζώτου) παράγουν και οξείδια του αζώτου που επίσης είναι ΑτΘ. Τέλος τα μηρυκαστικά παράγουν από τα στομάχια τους μεθάνιο που είναι

επίσης ΑτΘ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι δυνατότητες βελτίωσης των επιδόσεων της εκμηχανισμένης και παραγωγικής γεωργίας είναι μεγάλες και πρέπει να ενισχύσουμε όλες τις δυνατότητες μείωσής τους για να συμβάλλουμε στην προσπάθεια μείωσης των ΑτΘ στην ατμόσφαιρα.

Δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα. Τα φυτά μας μέσω της φωτοσύνθεσης δεσμεύουν από την ατμόσφαιρα διοξείδιο του άνθρακα. Με την ενέργεια που παίρνουν από το ήλιο το μετατρέπουν σε ουσίες απαραίτητες για τη λειτουργία τους. Μεγάλες ποσότητες αποθηκεύονται στα δομικά τους στοιχεία και στην παραγωγή τους. Η παραγωγή χρησιμοποιείται από τα ζώα και τους ανθρώπους και το περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα επανέρχεται στην ατμόσφαιρα. Τα δομικά στοιχεία (βλαστοί, ρίζες) παραμένουν στο χωράφι είτε ως μόνιμο κεφάλαιο (στις δενδρώδεις καλλιέργειες) είτε σε μορφή υπολειμμάτων των καλλιεργειών. Οι βλαστοί των δένδρων αφαιρούν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και το αποθηκεύουν ενώ τα υπολείμματα των καλλιεργειών αποδομούνται από τους μικροοργανισμούς του εδάφους και μετατρέπονται σε οργανική ουσία. Κάθε ενέργεια που αυξάνει την οργανική ουσία του εδάφους αφαιρεί διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα συμβάλλοντας στη άμβλυνση του φαινομένου του θερμοκηπίου που προκαλεί την κλιματική αλλαγή. Σημειώστε ότι το έδαφος περιέχει πολλαπλάσιες ποσότητες άνθρακα από ότι η υπέργεια βιομάζα. Η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε διοξείδιο του άνθρακα για συγκέντρωση 280 ppm είναι 600 Gt αντίστοιχου C, η φυτομάζα των καλλιεργούμενων φυτών περιέχει 500 Gt ενώ τα καλλιεργούμενα εδάφη περιέχουν 1500 Gt αντίστοιχου άνθρακα. Επομένως η γεωργία δεν πρέπει να αποδεσμεύσει άνθρακα από το έδαφος (όταν μειώνεται η οργανική ουσία) ενώ έχει μεγάλες δυνατότητες αφαίρεσης διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα με την αύξηση της οργανικής ουσίας των εδαφών μέσω μιας “ανθρακοδεσμευτικής γεωργίας”.

Γεωργία συντηρήσεως ή διατήρησης (Conservation Agriculture) και κατεργασία εδάφους. Την εποχή αυτή οι αγρότες κατεργάζονται το έδαφος για να το προετοιμάσουν για τη σπορά και την ανάπτυξη των φυτών. Κατά κανόνα οι αγρότες μας χρησιμοποιούν τη συμβατική κατεργασία. Δηλαδή ξεκινούν με ένα όργωμα που αναμοχλεύει το έδαφος, το αναστρέφει ενσωματώνοντας τα φυτικά υπολείμματα και τους σπόρους των ζιζανίων, καταστρέφει τα ζιζάνια που έχουν φυτρώσει και αφήνει ακάλυπτη την επιφάνεια για να ακολουθήσει η προετοιμασία της σποροκλίνης. Το όργωμα είναι μια καλλιεργητική φροντίδα που είναι συνδεδεμένη με την ιστορία της γεωργίας. Έχουμε εικόνες από την Αίγυπτο με άροτρο να οργώνει ελκόμενο από ζώα πριν από χιλιάδες χρόνια. Τον 8ο αιώνα π.Χ. ο Ησίοδος περιέγραψε το άροτρο που χρησιμοποιούνταν μέχρι τη δημιουργία του χυτού αρότρου στη βιομηχανική επανάσταση. Το όργωμα ήταν και παραμένει για πολλές περιοχές (συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας) του πλανήτη η βάση της παραγωγικής γεωργίας. Οι επιστήμονες τον 20ο αιώνα άρχισαν να μελετούν βαθύτερα την κατεργασία του εδάφους και να βρίσκουν πολλά προβλήματα από τη χρήση του αρότρου. Αρχικά το πρόβλημα της διάβρωσης. Αποδείχθηκε ότι η διατήρηση της γυμνής επιφάνειας του εδάφους βολεύει μεν στην προετοιμασία της σποροκλίνης για τη σπορά την επόμενης καλλιέργειας, αποτελεί όμως την αρχή του φαινομένου της διάβρωσης του εδάφους από νερό ή από αέρα. Γιατί οι σταγόνες της βροχής που πέφτουν με μεγάλη ταχύτητα στο γυμνό έδαφος διασπούν τα συσσωματώματα του εδάφους, δημιουργώ-

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 17

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΚΛΙΜΑΤΙΚΉ ΑΛΛΑΓΉ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΊΑ ντας μικρότερα που μπορούν εύκολα να μεταφερθούν είτε με ένα ισχυρό άνεμο είτε με απορροή νερού. Ουσιαστικά μεταφέρουν γόνιμο έδαφος από σημείο σε σημείο μειώνοντας τη γονιμότητά του. Ιδιαίτερα σε επικλινείς εκτάσεις η μεταφορά γίνεται από υψηλότερα σε χαμηλότερα σημεία του αναγλύφου και μακροχρόνια κάνουν τα εδάφη άγονα. Ένα φαινόμενο που παρατηρούμε να συμβαίνει στις επικλινείς εκτάσεις της χώρας αλλά και ιδιαίτερα μετά τις τελευταίες πλημμύρες πολύ έντονα στη Θεσσαλία. Αργά και σταθερά μειώνεται η γονιμότητά τους που για την ώρα καλύπτεται από τη χρήση λιπασμάτων με αυξημένο κόστος παραγωγής αλλά σε κάποιο σημείο (ιδιαίτερα αν στην επόμενη ΚΑΠ καταργηθούν οι επιδοτήσεις όπως άρχισε να συζητείται) θα είναι ασύμφορη η καλλιέργειά τους. Ήδη στις ΗΠΑ, μετά τις ανεμοθύελλες που προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές από διάβρωση εδαφών από αέρα, το όργωμα απαγορεύτηκε σε πολλές περιοχές των νότιων πολιτειών στη δεκαετία του 1930. Δεύτερο πρόβλημα, η μείωση της οργα-

18 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

νικής ουσίας του εδάφους. Η έρευνα απέδειξε ότι η βαθιά αναμόχλευση του εδάφους προκαλεί αερισμό του, ισχυρή δράση των μικροοργανισμών του εδάφους που αποδομούν την οργανική ουσία και μακροχρόνια τη μειώνουν τουλάχιστον στα επιφανειακά στρώματα του εδάφους. Η οργανική ουσία είναι κρίσιμο στοιχείο της γονιμότητας και της υγείας του εδάφους και πρέπει να βρούμε τρόπους να την αυξήσουμε γιατί συμβάλλει ουσιαστικά στην καλύτερη λειτουργία του. Αυξάνει την υδατοϊκανότητα του εδάφους (κρίσιμο στοιχείο για περιόδους ξηρασίας), τη διηθητικότητα (βοηθά την απορρόφηση σε έντονες βροχοπτώσεις), την ικανότητα συγκράτησης στοιχείων (αμμωνιακά ιόντα), δημιουργεί σταθερότερα συσσωματώματα και καλύτερη δομή που μειώνει τη διάβρωση και τη συμπίεση του εδάφους. Παράλληλα η οργανική ουσία καθώς αποδομείται, σταδιακά απελευθερώνει θρεπτικά στοιχεία για τις καλλιέργειες. Ένα τρίτο πρόβλημα για το άροτρο είναι η μεγάλη κατανάλωση ενέργειας. Κάτι που έγινε έντονο μετά τις δύο ενεργεια-

κές κρίσεις της δεκαετίας του 1970. Το κόστος του οργώματος με τις σημερινές τιμές ενέργειας είναι ιδιαίτερα υψηλό καθώς χρειαζόμαστε 3-5 λίτρα πετρελαίου το στρέμμα και επιπλέον ενέργεια για τη προετοιμασία της σποροκλίνης. Και με την είσοδο του 21ου αιώνα προέκυψε και το πρόβλημα των αερίων του θερμοκηπίου τόσο από την κατανάλωση καυσίμου, την ανάγκη διατήρησης τρακτέρ μεγάλης ισχύος και λοιπού εξοπλισμού αλλά και τη μείωση της οργανικής ουσίας του εδάφους. Αν σε αυτά προσθέσουμε και τη χρήση ζιζανιοκτόνων, που κάνουν λιγότερο σημαντική την καταστροφή των ζιζανίων και την βαθιά ενσωμάτωση των σπόρων στο έδαφος, βλέπουμε ότι αρχίζει μια συζήτηση αμφισβήτησης της αναγκαιότητας του οργώματος. Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές προτάσεις για την αντικατάσταση του οργώματος. Από τη χρήση κατακόρυφης κατεργασίας του εδάφους (αναμόχλευση χωρίς αντιστροφή), από τη μειωμένη κατεργασία (ουσιαστικά αβαθή κατεργασία με διατήρηση των υπολειμμάτων της καλλιέρ-

Εικ 1: Καλλιέργεια φυτοκάλυψης (μίγμα ψυχανθούς – κτηνοτροφικό μπιζέλι και αγρωστώδους - τριτικάλε) πριν από τον τερματισμό από πείραμα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Εικ 2: Σπορά σιτηρών με ακατεργασία.

γειας στην επιφάνεια ), την ακατεργασία (σπορά χωρίς προηγούμενη αναμόχλευση ή διατάραξη του εδάφους) και την κατεργασία σε λωρίδες, δηλαδή των κατεργασία μόνο λωρίδων 10-20 εκατοστών και διατήρηση του υπολοίπου εδάφους αδιατάρακτου. Ποια είναι η πρόταση για αποφυγή των προβλημάτων του οργώματος; Μια από τις προτάσεις είναι η γεωργία συντήρησης ή διατήρησης. Μια γεωργία που βασίζεται σε τρεις πυλώνες: αμειψισπορές, χρήση καλλιεργειών συνεχούς κάλυψης του εδάφους με φυτά ή/και υπολείμματα και ακατεργασία ή μειωμένη κατεργασία του εδάφους. Η αμειψισπορά είναι ένα στοιχείο που βοηθά τις καλλιέργειές μας. Η εναλλαγή των καλλιεργειών επιτρέπει να εκμεταλλευόμαστε διαφορετικά στοιχεία του εδάφους αλλά και διαφορετικά στρώματα καθώς οι ρίζες αναπτύσσονται διαφορετικά, σε διάφορα βάθη και απορροφούν εκλεκτικά κάποια στοιχεία. Επιπλέον οι διάφορες καλλιέργειες ανταγωνίζονται διαφορετικά τα ζιζάνια και μειώνουν τις ποσότητες σπόρων τους στο έδαφος. Η χρήση ψυχανθών επιτρέπει τη δέσμευση του αζώτου στο έδαφος που μειώνει την ανάγκη αζωτούχου λίπανσης. Βαθύρριζες καλλιέργειες χαλαρώνουν το έδαφος σε βάθος και βοηθούν την ανάπτυξη των ριζών της επόμενης καλλιέργειας. Τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι η εναλλαγή καλλιεργειών ενισχύει τη βιοποικιλότητα του εδάφους κρίσιμο στοιχείο της καλύτερης υγείας και λειτουργίας του. Οι καλλιέργειες φυτοκάλυψης είναι καλλιέργειες που σπέρνονται ανάμεσα σε δύο κύριες καλλιέργειες και διατηρούν το έδαφος καλυμμένο από βλάστηση όλο το χρόνο. Μπορούν να συγκομιστούν δίνοντας μια δεύτερη

καλλιέργεια, να βοσκηθούν ή να ενσωματωθούν ως χλωρή λίπανση στο έδαφος. Σε κάθε περίπτωση η ρίζα και μέρος ή το σύνολο του υπέργειου τμήματος θα μείνουν στο έδαφος συμβάλλοντας στην αύξηση της οργανικής ουσίας. Ανταγωνίζονται τα ζιζάνια μειώνοντας τους πληθυσμούς τους ενώ αυξάνουν τη διηθητικότητα του νερού της βροχής και μειώνουν την εξάτμιση του νερού. Η συνεχής διατήρηση ζωντανών ριζών στο έδαφος ενισχύει τη λειτουργία των μικροοργανισμών και της βιοποικιλότητας στοιχεία σημαντικά για την υγεία του εδάφους. Ισχύει και για τις καλλιέργειες φυτοκάλυψης ότι τα ψυχανθή προσθέτουν άζωτο στο έδαφος ενώ τα βαθύρριζα προκαλούν χαλάρωση του εδάφους σε βάθος ιδιαίτερα χρήσιμο στοιχείο για αβαθή κατεργασία ή ακατεργασία. Για τις συνθήκες της χώ-

ρας μας ενδιαφέρον έχει η χρήση μιγμάτων αγρωστωδών και ψυχανθών Τα αγρωστώδη αναπτύσσονται γρήγορα και καλύπτουν το έδαφος ενώ τα ψυχανθή αναπτύσσονται αργότερα αλλά προσθέτουν άζωτο στο έδαφος. Η διακοπή της καλλιέργειας φυτοκάλυψης μπορεί να γίνει με ψεκασμό με ζιζανιοκτόνο όπως το glyphosate ή με κοπή ή με συμπίεση με ειδικούς κυλίνδρους όταν η επόμενη καλλιέργεια εγκατασταθεί με ακατεργασία (Εικ. 1). Η μειωμένη κατεργασία σημαίνει αβαθή διατάραξη του εδάφους χωρίς αναστροφή με διατήρηση τουλάχιστον του 30% της επιφάνειας καλυμμένης με φυτικά υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας. Η ακατεργασία δεν περιλαμβάνει καμία διατάραξη του εδάφους απλώς τη δημιουργία ενός αυλακιού για τη τοποθέτηση του σπόρου (Εικ. 2). 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 19

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΚΛΙΜΑΤΙΚΉ ΑΛΛΑΓΉ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΊΑ 3

Μια άλλη ιδέα είναι η κατεργασία σε λωρίδες δηλαδή η κατεργασία μιας λωρίδας 10-20 εκατοστών όπου σπέρνεται η καλλιέργεια και η διατήρηση του υπολοίπου εδάφους αδιατάρακτου (Εικ. 3). Σε κάθε περίπτωση το πρώτο πλεονέκτημα είναι η διατήρηση καλυμμένου μεγάλου μέρους του εδάφους οπότε περιορίζεται η διάβρωση. Δεύτερο στοιχείο η συμβολή στην αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους καθώς περιορίζεται ο έντονος αερισμός του εδάφους και η αποδόμηση της οργανικής ουσίας από αερόβιους μικροοργανισμούς. Τρίτο στοιχείο η μείωση της

κατανάλωσης ενέργειας και η παραγωγή ΑτΘ από καύση πετρελαίου. Ένα τέταρτο σημαντικό στοιχείο είναι η μείωση των μηχανημάτων του αγροκτήματος. Με τη συμβατική κατεργασία χρειαζόμαστε για την εγκατάσταση μια φυτείας εκτός από ένα τρακτέρ μεγάλης ισχύος, ένα άροτρο, μια ή περισσότερες σβάρνες, μια σπαρτική. Χρειαζόμαστε περισσότερα από ένα περάσματα από το χωράφι. Στην ανατεργασία χρειαζόμαστε μόνο μια ειδική σπαρτική με τρακτέρ πολύ μικρότερης ισχύος και ένα πέρασμα. Μεγάλη οικονομία σε καύσιμα και σε εργασία (Εικ. 4).

Εικ 3: Βαμβάκι με κατεργασία σε λωρίδες. Εικ 4: Γεωργία συντήρησης ή διατήρησης (conservation agriculture) με τους τρεις πυλώνες: αμειψισπορές, συνεχής κάλυψη του εδάφους και ακατεργασία.

Επίδραση στην υγεία των εδαφών Όπως φαίνεται από το παραπάνω κείμενο η κατεργασία του εδάφους έχει σημαντική επίδραση στην υγεία του εδάφους σε συνδυασμό πάντα με την αμειψισπορά και τις καλλιέργειες φυτοκάλυψης. Οι ωφέλειες από την βελτίωση της υγείας του εδάφους μπορούν να συνοψιστούν:

Εικ 5: Σπαρτική μηχανή για ακατεργασία που λειτουργεί στη Θεσσαλία.

20 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

1. Αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους και βελτίωση του κύκλου του αζώτου Κάτι που μειώνει το κόστος παραγωγής και αυξάνει τις αποδόσεις 2. Βελτιώνει τη σταθερότητα των συσσωματωμάτων που μειώνει την απώλεια εδάφους από διάβρωση. 3. Βελτιώνει τη διηθητικότητα και την υδατοχωρητικότητα του εδάφους, πλεονεκτήματα είτε για έντονες βροχοπτώσεις είτε για περιόδους ξηρασίας 4. Βελτιώνει τις συνθήκες για διατήρηση της βιοποικιλότητας πάνω και μέσα στο έδαφος. 5. Τα υγιή εδάφη φιλτράρουν και καθαρίζουν το νερό που καταλήγει στους υπόγειους υδροφορείς. Είναι απλή η αλλαγή από τη συμβατική γεωργία στη γεωργία συντηρήσεως; Δεν είναι. Ο αγρότης έχει συνηθίσει σε καλλιεργητικές πρακτικές που δύσκολα αλλάζει. Η εμπειρία μου από τους αγρότες είναι ότι δύσκολα φεύγουν από τις συνήθειές τους. Ο κάθε αγρότης έχει διαμορφωμένη μια κατάσταση με τα μηχανήματα που χρειάζεται και θεωρεί ότι έχει ικανοποιητικές παραγωγές και αποδόσεις. Θα πρέπει πρώτα από όλα να πειστεί για την ανάγκη των αλλαγών

και για τις ωφέλειες που θα προκύψουν. Οι επιδοτήσεις είναι ένας δρόμος ενίσχυσης πρακτικών που βελτιώνουν την υγεία του εδάφους αν και στη νέα ΚΑΠ ο τρόπος που προωθούνται δεν νομίζω να είναι ο καλύτερος δυνατός. Θα έλεγα ότι οι κανόνες εφαρμογής τους δεν τις προωθούν. Οι επιδοτήσεις δεν αρκούν. Χρειάζεται εκπαίδευση των αγροτών για να αντιληφθούν τις ωφέλειες που πολλές φορές είναι μακροχρόνιες και δεν φαίνονται άμεσα. Γι’ αυτό χρειάζονται αρχικά κάποιες ενισχύσεις. Πρέπει όμως να γίνει σαφές στους αγρότες ότι το κοινωνικό σύνολο τους έχει αναθέσει τη συντήρηση των εδαφών και την επισιτιστική ασφάλεια για τα οποία και επιδοτούνται. Η αλλαγή του εξοπλισμού είναι ένα άλλο πρόβλημα. Μια μηχανή για ακατεργασία πλάτους τριών μέτρων κοστίζει 70-80.000 € που χρειάζεται μεγάλες εκτάσεις για να αποσβεστεί. Με απόδοση 200 στρεμμάτων την ημέρα (10ωρο) και τουλάχιστον 30 ημέρες εργασίας το χρόνο, η απόσβεση μόνο από τη μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου καλύπτεται σε δύο χρόνια. Πού θα βρεθούν τα 6.000 στρέμματα; Με την άρνηση των αγροτών να συνεργαστούν δεν ξέρω πως μπορούμε να προχωρήσουμε. Εάν όμως απαγορευτεί το όργωμα σε επικλινείς εκτάσεις τότε η πίεση για συνεργασία

ή χρήση επαγγελματιών με τέτοιες μηχανές θα έφερνε αποτελέσματα (Εικ. 5). Συμπεράσματα Σε όλο τον κόσμο γίνεται προσπάθεια να προωθηθούν συστήματα γεωργίας συντηρήσεως με μεγάλη επιτυχία στην Αμερικανική Ήπειρο. Στην Ευρώπη έχει αρχίσει μια προσπάθεια, αλλά η ΚΑΠ προωθεί περισσότερο μεθόδους μείωσης της παραγωγής όπως η βιολογική γεωργία ή η μείωση της χρήσης χημικών. Η χώρα μας, με τεράστιο πρόβλημα διάβρωσης των επικλινών εδαφών και ερημοποίησης περιοχών που σήμερα καλλιεργούνται, πρέπει να εφαρμόσει άμεσα μέτρα περιορισμού της και βελτίωσης της υγείας των εδαφών έστω και ως εθνική πολιτική. Οι καταστροφές στη Θεσσαλία ανέδειξαν το πρόβλημα. Παρ΄ όλο που τα ΜΜΕ ανέδειξαν ως πρόβλημα την απόθεση της λάσπης, το κύριο πρόβλημα ήταν η αφαίρεση του γόνιμου εδάφους από τα επικλινή εδάφη (που ήταν η λάσπη) που θα χρειαστούν εκατοντάδες χρόνια για ξαναδημιουργηθεί. Φαίνεται ότι φαινόμενα έντονων βροχοπτώσεων θα υπάρξουν στο άμεσο μέλλον. Επομένως πρέπει να δράσουμε άμεσα για να αντιμετωπίσουμε τις δύσκολες καιρικές συνθήκες του άμεσου μέλλοντος. Το μήνυμα μας ήρθε. Θα το ακούσουμε; n

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 21

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΥΠΟΛΕΊΜΜΑΤΑ ΓΕΩΡΓΙΚΏΝ ΦΑΡΜΆΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΦΆΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΏΝ ΦΥΤΙΚΏΝ ΤΡΟΦΊΜΩΝ, ΑΠΌ ΤΗΝ ΣΚΟΠΙΆ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΉ Η σημασία της αξιόπιστης πληροφόρησης

Στο άρθρο παρουσιάζονται συνοπτικά τα αποτελέσματα πανελλαδικής έρευνας πεποιθήσεων καταναλωτών σε ό,τι αφορά στη συμπεριφορά τους ως προς την αντιλαμβανόμενη από αυτούς ασφάλεια των ελληνικών τροφίμων φυτικής προέλευσης και τα υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων. Οι Έλληνες καταναλωτές εκφράζουν υψηλό αντιλαμβανόμενο κίνδυνο από τα υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων και βαθιά διχογνωμία για την ασφάλεια των ελληνικών τροφίμων. Εντοπίστηκαν διάφοροι προγνωστικοί δημογραφικοί παράγοντες που επηρεάζουν τον διχοτομικό χαρακτήρα της συμπεριφοράς των Ελλήνων καταναλωτών και γίνεται περιληπτική συζήτηση. Από τα αποτελέσματα αναδεικνύεται η αναγκαιότητα για αξιόπιστη διάχυση της πληροφόρησης από έγκυρες επίσημες πηγές. ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ Β. ΣΊΜΟΓΛΟΥ ¹,ΕΜΜΑΝΟΥΉΛ ΡΟΔΙΤΆΚΗΣ² ³ ¹ Τμήμα Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου, Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής Δράμας ² Τμήμα Γεωπονίας, Σχολή Γεωπονικών Επιστημών, Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, Εσταυρωμένος ³ Ινστιτούτο Αγροδιατροφής και Επιστημών Ζωής, Κέντρο Ερευνών Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου

α αποτελέσματα της έρευνας σχετικά με τις επιπτώσεις των γεωργικών φαρμάκων στην υγεία μέσω της διατροφής είναι ασαφή, γεγονός που διευκολύνει τη διασπορά πληροφοριών που στοχεύουν κυρίως στο συναίσθημα και δεν βασίζονται στα δεδομένα, ενώ παράλληλα καθίσταται αναπόφευκτα δύσκολη η πρόσβαση του κοινού σε αξιόπιστη πληροφόρηση. Υπάρχει επίσης ανεπαρκής δημόσια συζήτηση για τον ρόλο των φυτοπροστατευτικών προϊόντων (ΦΠ) στη βιώσιμη παραγωγή τροφίμων. Η αξιολόγηση των κινδύνων και των ωφελειών των ΦΠ παραμένει δημόσιο μέλημα. Η αντίληψη του κοινού για τους κινδύνους μπορεί να διαφέρει από την αντίληψη των ρυθμιστικών αρχών, που βασίζονται σε εμπειρικά δεδομένα και τεχνικές εκτίμησης κινδύνου. Τα συστήματα παρακολούθησης και ελέγχου υπολειμμάτων ΦΠ μπορούν να μετριάσουν τις ανησυχίες για την ασφάλεια των τροφίμων. Οι προσπάθειες επικοινωνίας των κινδύνων πρέπει να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες του καταναλωτή για την αξιοπιστία των ρυθμιστικών αρχών και να δημιουργήσουν συστήματα διάδοσης πληροφοριών για να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών και του κοινού. Οι καταναλωτές πρέπει να κατανοήσουν

22 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

τις διαδικασίες ασφάλειας των τροφίμων και να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη μέσω των συστημάτων και των μηχανισμών ελέγχου. Η εμπιστοσύνη μπορεί να επηρεάσει τον αντιλαμβανόμενο από τους καταναλωτές κίνδυνο, ιδίως όταν δεν διαθέτουν επαρκείς γνώσεις για ένα σημαντικό θέμα. Έχει τεκμηριωθεί ότι η αντίληψη των καταναλωτών για την τεχνολογία είναι πιο θετική όταν εμπιστεύονται τον επίσημο οργανισμό διαχείρισης κινδύνων. Η έκθεση της ΕΕ για το 2021 σχετικά με τα υπολείμματα ΦΠ στα τρόφιμα δείχνει ότι η Ελλάδα συνέλεξε 36,3 δείγματα ανά 100.000 κατοίκους, πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ που ήταν 30,3 δείγματα ανά 100.000 κατοίκους. Επιπλέον, το ποσοστό των μη συμμορφούμενων (που επισύρουν διοικητικές και ποινικές κυρώσεις) δειγμάτων τροφίμων στην Ελλάδα ήταν 3,1%, χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ που ήταν 3,7%. Τέτοιου είδους πληροφορίες είναι δύσκολο να εντοπιστούν από το ευρύτερο κοινό.

Σε πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, οι Έλληνες κατέλαβαν την πρώτη θέση όσον αφορά στο προσωπικό ενδιαφέρον για την ασφάλεια των τροφίμων. Προηγούμενες έρευνες του Ευρωβαρόμετρου έδειξαν ότι η τάση αυτή είναι σταθερά υψηλή τα τελευταία χρόνια. Η προηγούμενη έρευνά μας (Μέρος Α', βλ. Γεωργία-Κτηνοτροφία 4/2022) διαπίστωσε ότι οι Έλληνες καταναλωτές ανησυχούν ιδιαίτερα για τις επιπτώσεις των υπολειμμάτων ΦΠ στην υγεία των ιδίων και των οικογενειών τους και διερεύνησε τις απόψεις τους σε ό,τι αφορά στον λόγο κόστους/ωφέλειας από τη χρήση ΦΠ. Η παρούσα έρευνα συνιστά τη συνέχεια της προηγούμενης (Μέρος Β’) και έχει ως στόχο να βελτιώσει την κατανόηση τού τρόπου με τον οποίο οι Έλληνες καταναλωτές αντιλαμβάνονται την ασφάλεια των ελληνικών φυτικών τροφίμων, τις πηγές πληροφόρησής τους σχετικά με τα ΦΠ, καθώς και τις προγνωστικές μεταβλητές που σχετίζονται με τις πεποιθήσεις τους.

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 23

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Αποτελέσματα της έρευνας Στην έρευνα αυτή, που εκπονήθηκε τον Μάρτιο 2021, συμμετείχαν 1.846 καταναλωτές από όλες τις Περιφέρειες της Χώρας μας. Η επεξεργασία των δεδομένων έγινε με τη βοήθεια μεθόδων πολυμεταβλητής στατιστικής ανάλυσης (ανάλυση κυρίων συνιστωσών, λογαριθμική παλινδρόμηση και ανάλυση ύπαρξης λανθανουσών υποομάδων). Η πλήρης δημοσιευμένη μελέτη (2023) είναι ελεύθερα διαθέσιμη στους ενδιαφερόμενους, όπως και η προηγούμενη αυτής (2022) (βλ. βιβλιογραφία). Από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε ότι οι μισοί συμμετέχοντες [49,5% (διάστημα

24 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

εμπιστοσύνης 95%: 47,2-51,8%)] αμφισβητούν την ασφάλεια των ελληνικών φυτικών τροφίμων, έναντι αυτών που παράγονται σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, ενώ οι υπόλοιποι μισοί εκφράζουν την αντίθετη άποψη. Συνεπώς παρατηρείται μία σαφής διχογνωμία μεταξύ των Ελλήνων καταναλωτών σε αυτό το θέμα. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν συνοψίζονται στον Πίνακα 1. Η πληροφόρηση σχετικά με τη χρήση ΦΠ στα ελληνικά τρόφιμα και γενικότερα γύρω από θέματα ασφάλειας τροφίμων είναι ζωτικής σημασίας για τις αντιλήψεις των καταναλωτών. Η τακτική προσφυγή σε έγκυρες πηγές πληροφόρησης συμ-

βάλλει στην ευνοϊκή αντίληψη για την ασφάλεια των τροφίμων. Όπως προέκυψε από την ανάλυση, η ενημέρωση από επίσημες (έγκριτες) πηγές πληροφόρησης αφορά στις επίσημες ιστοσελίδες φορέων, ενημερωτικά δελτία – ανακοινώσεις – γεωργικές προειδοποιήσεις, επιστημονικές εκδόσεις και γεωπόνους. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας έχουν καταδείξει την ύπαρξη θετικής σχέσης μεταξύ της έλλειψης έγκυρης ενημέρωσης και τού υψηλού αντιλαμβανόμενου κινδύνου αναφορικά με τα ελληνικά φυτικά τρόφιμα. Δηλαδή, η ενημέρωση για θέματα που σχετίζονται με τα ΦΠ, επιδρά στη στάση των καταναλωτών υπέρ της ασφάλειας των ελληνικών φυτικών τροφίμων. Συμπεράσματα Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι Έλληνες καταναλωτές ισορροπούν ανάμεσα σε δύο αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με την ασφάλεια των ελληνικών τροφίμων. Οι μισοί πιστεύουν ότι τα ελληνικά τρόφιμα είναι το ίδιο ασφαλή με άλλα ευρωπαϊκά τρόφιμα, ενώ οι άλλοι μισοί ενστερνίζονται την αντίθετη άποψη. Εντοπίστηκαν διάφοροι προγνωστικοί δημογραφικοί και λοιποί παράγοντες πεποιθήσεων

Πίνακας 1

ÃåíéêÜ åñåõíçôéêÜ åñùôÞìáôá

Êõñéüôåñá óõìðåñÜóìáôá

«(Á) Ðþò áíôéëáìâÜíïíôáé ïé ¸ëëçíåò êáôáíáëùôÝò ôçí áóöÜëåéá ôùí åëëçíéêþí öõôéêþí ôñïößìùí üóïí áöïñÜ ôá õðïëåßììáôá öõôïöáñìÜêùí óå óýãêñéóç ìå Üëëåò ÷þñåò ôçò ÅÅ;»

♦ Ïé ¸ëëçíåò êáôáíáëùôÝò áíçóõ÷ïýí ðåñéóóüôåñï áðü ôïõò ëïéðïýò Åõñùðáßïõò ãéá ôá õðïëåßììáôá ÖÐ óôá ôñüöéìá, åðéäåéêíýïíôáò óçìáíôéêÞ áâåâáéüôçôá ãéá ôá ôñüöéìá öõôéêÞò ðñïÝëåõóçò. ♦ ¼óïí áöïñÜ óôçí áóöÜëåéá ôùí åëëçíéêþí öõôéêþí ôñïößìùí, ïé áðüøåéò ôùí ÅëëÞíùí êáôáíáëùôþí åßíáé âáèýôáôá äé÷áóìÝíåò. ♦ Ç õøçëÞ áíôéëáìâáíüìåíç áóöÜëåéá ôùí ôñïößìùí öõôéêÞò ðñïÝëåõóçò Ý÷åé èåôéêü áíôßêôõðï óôéò ðåðïéèÞóåéò ãéá ôçí áóöÜëåéá ôñïößìùí êáé äéáìïñöþíåôáé áðü ôá ìÝôñá åëÝã÷ïõ êáé ôçí áðïôåëåóìáôéêÞ åöáñìïãÞ ôùí êáíïíéóìþí ãéá ôá ÖÐ êáé ôçí áóöÜëåéá ôùí ôñïößìùí. ♦ Ç ôñéôïâÜèìéá åêðáßäåõóç åðçñåÜæåé èåôéêÜ ôéò áíôéëÞøåéò ôùí êáôáíáëùôþí ãéá ôçí áóöÜëåéá ôùí ôñïößìùí. ♦ Ïé ¸ëëçíåò êáôáíáëùôÝò çëéêßáò Üíù ôùí 45 åôþí åßíáé ðéï ðéèáíü íá èåùñïýí ôá åëëçíéêÜ öõôéêÜ ôñüöéìá áóöáëÞ ëüãù ôïõ õøçëüôåñïõ ìïñöùôéêïý ôïõò åðéðÝäïõ.

«(Â) Ðïéåò äçìïãñáöéêÝò ìåôáâëçôÝò êáé ðñïóùðéêÝò óôÜóåéò ðñïâëÝðïõí ôéò áðüøåéò ôùí ÅëëÞíùí êáôáíáëùôþí ãéá ôçí áóöÜëåéá ôùí åëëçíéêþí öõôéêþí ôñïößìùí;»

♦ Ôï áíäñéêü öýëï åðçñåÜæåé èåôéêÜ ôéò áíôéëÞøåéò ôùí êáôáíáëùôþí. Ïé ãõíáßêåò åêöñÜæïõí õøçëü áíôéëáìâáíüìåíï êßíäõíï. ♦ Ç é÷íçëáóéìüôçôá êáé ç ðéóôïðïßçóç ôùí öõôéêþí ôñïößìùí óôçí ÅëëÜäá åðçñåÜæïõí óå ìåãÜëï âáèìü ôçí áíôßëçøç ôùí êáôáíáëùôþí ãéá ôçí áóöÜëåéá ôùí ôñïößìùí. ♦ Ïé áíôéëÞøåéò ãéá ôá ïöÝëç áðü ôç ÷ñÞóç ÖÐ åðçñåÜæïõí èåôéêÜ ôçí Üðïøç ãéá ôçí áóöÜëåéá ôùí åëëçíéêþí ôñïößìùí. ♦ Ç áíôßëçøç õøçëïý êéíäýíïõ áðü ôá õðïëåßììáôá ÖÐ ìåéþíåé ôçí áíôéëáìâáíüìåíç áóöÜëåéá ôùí åëëçíéêþí ôñïößìùí. ♦ Ïé ÷ñÞóôåò ÖÐ ðïõ åßíáé êáôáíáëùôÝò ôùí äéêþí ôïõò ðñïúüíôùí ìðïñåß íá Ý÷ïõí áíçóõ÷ßåò ãéá ôçí áóöÜëåéá ôùí åëëçíéêþí ôñïößìùí, êáèþò èåùñïýí üôé ôá åëëçíéêÜ ôñüöéìá åëÝã÷ïíôáé ëéãüôåñï óõ÷íÜ. ♦ Ç ðáñï÷Þ Ýãêõñçò ðëçñïöüñçóçò ãéá ôá ÖÐ äñá åðáõîÜíïíôáò ôçí áíôéëáìâáíüìåíç áóöÜëåéá ôùí öõôéêþí ôñïößìùí óôçí ÅëëÜäá. ♦ Ãéá üóïõò äåí åßíáé åíçìåñùìÝíïé ãéá ôç ÷ñÞóç ÖÐ êáé ôá ðñüôõðá áóöÜëåéáò ôñïößìùí, ôá åëëçíéêÜ ðñïúüíôá èåùñïýíôáé ëéãüôåñï áóöáëÞ áðü ôá ðñïúüíôá ôçò ÅÅ.

«(Ã) Ðïéüò åßíáé ï ñüëïò ôçò ðëçñïöüñçóçò óôç äéáìüñöùóç ôçò áíôßëçøçò ôùí êáôáíáëùôþí ãéá ôçí áóöÜëåéá ôùí åëëçíéêþí öõôéêþí ôñïößìùí;»

♦ Ç áíåðáñêÞò ãíþóç óõíäÝåôáé ìå áõîçìÝíç áíôßëçøç êéíäýíùí.

που επηρεάζουν τον διχοτομικό χαρακτήρα της συμπεριφοράς των Ελλήνων καταναλωτών. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν την αντιλαμβανόμενη ασφάλεια των φυτικών τροφίμων, το επίπεδο εκπαίδευσης, την ηλικία, το φύλο, την αντιλαμβανόμενη συμβολή της ιχνηλασιμότητας στην ασφάλεια των τροφίμων, τα αντιλαμβανόμενα οφέλη από τη χρήση ΦΠ, τον αντιλαμβανόμενο κίνδυνο υπολειμμάτων ΦΠ στα τρόφιμα, την ιδιότητα του χρήστη ΦΠ και τις πληροφορίες που λαμβάνονται από έγκυρες επίσημες πηγές. Η λήψη έγκυρων, επίσημων πληροφοριών βρέθηκε να συνδέεται με μείωση του αντιλαμβανόμενου κινδύνου, βελτίωση της βαθμολογίας στις μεταβλητές (ερωτήσεις) άποψης και θετική απόκριση στο γενικό ερευνητικό ερώτημα για την ασφάλεια των ελληνικών τροφίμων συγκριτικά με τα ευρωπαϊκά. Τα αποτελέσματα της μελέτης υποδηλώ-

νουν πιθανές προεκτάσεις στη σημασία της παροχής ακριβών και έγκαιρων πληροφοριών στο κοινό. Πρώτον, είναι εξαιρετικά σημαντικό οι αρχές ασφάλειας τροφίμων να δίνουν προτεραιότητα στις στρατηγικές επικοινωνίας κινδύνου που εφαρμόζουν και στην εξωστρεφή προβολή του έργου τους. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ληφθεί προσεκτικά υπόψη ο αντίκτυπος των κοινωνικο-δημογραφικών και άλλων εγγενών χαρακτηριστικών στις αντιλήψεις των ατόμων για τον κίνδυνο των υπολειμμάτων ΦΠ. Με τον τρόπο αυτόν, οι ρυθμιστικές αρχές μπορούν να οικοδομήσουν αποτελεσματικά την εμπιστοσύνη και την αξιοπιστία με τους καταναλωτές. Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί η αποτελεσματική διάδοση των επίσημων πληροφοριών σε πολλαπλά μέσα, συμπεριλαμβανομένων των ενημερωτικών ιστότοπων, των εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης και των εκστρατειών ευαισθητοποίησης

♦ Ç áðïôåëåóìáôéêÞ åðéêïéíùíßá ôïõ êéíäýíïõ åßíáé áðáñáßôçôç ãéá íá äéáóöáëéóôåß üôé ïé ¸ëëçíåò êáôáíáëùôÝò êáôáíïïýí ôïõò êáíïíéóìïýò ãéá ôçí áóöÜëåéá ôùí ôñïößìùí, éäßùò åêåßíïõò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôá ÖÐ. Ç äéÜ÷õóç óáöþí êáé Ýãêõñùí ðëçñïöïñéþí ðñÝðåé íá ëáìâÜíåé õðüøç ôéò êïéíùíéêÝò êáé äçìïãñáöéêÝò ðáñáìÝôñïõò ðñüãíùóçò ôçò óõìðåñéöïñÜò ôùí êáôáíáëùôþí.

του κοινού. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας να δοθεί προτεραιότητα στην περαιτέρω ενίσχυση των άμεσων διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των δημόσιων φορέων και των καταναλωτών. Τέτοιοι μηχανισμοί πρώτης γραμμής, όπως οι περιφερειακές διευθύνσεις αγροτικής οικονομίας και κτηνιατρικής και οι υπηρεσίες γεωργικών προειδοποιήσεων, θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω ώστε να αναλάβουν διευρυμένο ρόλο στην ενημέρωση τού κοινού για θέματα ασφάλειας τροφίμων. Ευχαριστίες Οι συγγραφείς εκφράζουν τις θερμές τους ευχαριστίες στους πολυπληθείς συμμετέχοντες στην πανελλαδική έρευνα πεποιθήσεων καταναλωτών, καθώς και στον ΑγροΤύπο για την ουσιαστική συμβολή του στη διάχυση τού ερωτηματολογίου. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 9. n

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 25

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ YARA FARMB

H YARA ΣΥΝΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ FARMB

Και παρουσιάζουν ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό σύστημα διαχείρισης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων Η Yara Ελλάς και η farmB® Digital Agriculture, ηγέτιδες εταιρείες στη θρέψη των καλλιεργειών και των ψηφιακών τεχνολογιών αντίστοιχα, ενώνουν τις δυνάμεις τους για να προσφέρουν αναβαθμισμένες λύσεις γύρω από τη θρέψη των καλλιεργειών και τη διαχείριση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.

Yara ενσωματώνει μέρος των ψηφιακών της εφαρμογών στο ψηφιακό σύστημα της farmB δημιουργώντας ένα αναβαθμισμένο σύστημα που συνδυάζει όλες τις διαθέσιμες τεχνολογίες γεωργίας ακριβείας της farmB με τη βαθιά γνώση της Yara στη λίπανση των καλλιεργειών. Για να είναι σε θέση να παράξει πιο αποτελεσματικά και βιώσιμα, ο αγροτικός τομέας χρειάζεται γνώσεις και δεδομένα υψηλής ποιότητας και αξιοπιστίας. Η ψηφιοποίηση της γεωργίας είναι γεγονός και θα αποτελέσει στο μέλλον, καθοριστικό παράγοντα βελτίωσης της παραγωγικότητας των καλλιεργειών. Κάθε θρεπτικό στοιχείο μετράει Το YaraFX INSIGHT είναι το λειτουργικό σύστημα της Yara που προσδιορίζει τις ανάγκες των καλλιεργειών σε θρεπτικά στοιχεία με βάση το προσδοκώμενο ύψος της παραγωγής, τη σύσταση και τη γονιμότητα των εδαφών. Οι αγρότες έχουν τη δυνατότητα να προσθέσουν εύκολα στο σύστημα τις εδαφολογικές τους αναλύσεις και να υπολογίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τη λίπανση των καλλιεργειών τους, διασφαλίζοντας ότι οι καλλιέργειες λαμβάνουν τη σωστή ποσότητα θρεπτικών συστατικών την περίοδο που τα χρειάζονται. Τα δεδομένα του YaraFX INSIGHT ενσωματώνονται αυτόματα στις λειτουργίες της farmB για τη δημιουργία χαρτών μεταβλητών δόσεων αζώτου και την εφαρμογή των κατάλληλων λιπασμάτων σε συγκεκριμένες εδαφικές ζώνες στον αγρό. Σταδιακά το ψηφιακό σύστημα της farmB θα εμπλουτίζεται με περισσότερες τεχνολογίες της Yara που θα βελτιώνουν ακόμα περισσότερο τη διαχείριση της λίπανσης των καλλιεργειών όπως και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της παραγωγής, απαίτηση που έρχεται στο προσκήνιο από την εφαρμογή της στρατηγικής Farm to Fork της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

26 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Σχετικά με τη Yara Η Yara ιδρύθηκε το 1905 για να αντιμετωπίσει το τότε αναδυόμενο επισιτιστικό πρόβλημα της Ευρώπης. Σήμερα, έχει παγκόσμια παρουσία με σχεδόν 17.000 υπαλλήλους, καταγράφοντας πωλήσεις σε 160 χώρες. Υποστηρίζοντας το όραμά μας για την εξάλειψη της πείνας και την προστασία του πλανήτη, ακολουθούμε μια στρατηγική αειφόρου ανάπτυξης, προωθώντας περιβαλλοντικά φιλικές λύσεις θρέψης και ενεργειακές λύσεις μηδενικών εκπομπών. Ως η κορυφαία εταιρεία λιπασμάτων στον κόσμο αντιμετωπίζουμε τις παγκόσμιες προκλήσεις της γεωργίας υποστηρίζο-

ντας περισσότερους από 20 εκατομμύρια παραγωγούς στον πλανήτη. Με την γνώση, τα λιπάσματα και τις τεχνολογίες που προσφέρουμε, βοηθάμε τους παραγωγούς να βελτιώσουν την απόδοση και την ποιότητα των καλλιεργειών τους, μειώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα από τη γεωργική πρακτική. Για να επιτύχουμε τη φιλοδοξία μας, έχουμε αναλάβει ηγετικό ρόλο στην ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων γεωργίας ακριβείας και συνεργαζόμαστε στενά με συνεργάτες σε όλη την αλυσίδα αξίας τροφίμων για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της βιωσιμότητας της παραγωγής.

Σχετικά με την farmB Η εταιρεία farmB ιδρύθηκε με όραμα να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της τεχνολογικής έρευνας και της καθημερινής πρακτικής στην αγροτική παραγωγή. Το "όλα σε ένα" σύστημα διαχείρισης γεωργικών εκμεταλλεύσεων της farmB ενσωματώνει ψηφιακές τεχνολογίες (διαδικτύου των πραγμάτων - IoT, τεχνητής νοημοσύνης - AI) διευκολύνοντας την εφαρμογή πρακτικών Γεωργίας Ακριβείας σε κάθε αγροτική εκμετάλλευση ανεξαρτήτως του μεγέθους της. Προσφέρει λύσεις για όλες τις μορφές αγροτικών εκμεταλλεύσεων (από παραγωγούς, έως γεωργικούς συμβούλους και βιομηχανίες αγροδιατροφής), μέσα από την ανάλυση δεδομένων και τη διαμόρφωση συγκεκριμένων προτάσεων δράσης αξιοποιώντας τις πληροφορίες που συλλέγονται στον αγρό (από κάθε είδους αισθητήρες, drones, γεωργικά μηχανήματα) στο πλαίσιο μιας ολιστικής διαχείρισης. Ως μία εταιρεία τεχνοβλαστός του Ινστιτούτου Βιο-οικονομίας και Αγρο-τεχνολογίας (iBO) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (CERTH), ενσωματώνει το επιστημονικό υπόβαθρο στο επιχειρηματικό της μοντέλο ενώ ταυτόχρονα προωθεί ενεργά την ενσωμάτωση της βιωσιμότητας και της κυκλικότητας στην αγροτική παραγωγή. n

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 27

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΚΟΛΟΚΥΘΙΑ

ΤΑΥΤΟΠΟΊΗΣΗ ΕΝΌΣ ΝΈΟΥ ΙΟΎ Tου γένους Varicosavirus στην κολοκυθιά

Στο άρθρο αυτό περιγράφεται για πρώτη φορά παγκοσμίως μια νέα ιολογική ασθένεια της κολοκυθιάς, της οποίας η συμπτωματολογία διαφοροποιείται από αυτή των γνωστών ιολογικών ασθενειών της καλλιέργειας που έχουν περιγραφεί μέχρι σήμερα. Με την εφαρμογή της καινοτόμου τεχνολογίας αλληλούχησης υψηλής απόδοσης (HTS) ταυτοποιήθηκε στα φυτά που έφεραν τη χαρακτηριστική συμπτωματολογία ένας νέος ιός του γένους Varicosavirus. Από τα διαθέσιμα στοιχεία φαίνεται ότι πιθανώς ο ιός μεταδίδεται με τον μύκητα Olpidium virulentus. Μελετάται η συμπεριφορά των διαφόρων υβριδίων κολοκυθιάς καθώς και των άλλων ειδών των κολοκυνθοειδών, το γενικό εύρος ξενιστών του ιού καθώς και η δυνατότητα μετάδοσης με τον σπόρο ή μηχανικά με φυτικό εκχύλισμα. Χ. ΟΡΦΑΝΊΔΟΥ¹, Γ. ΤΖΊΡΟΣ¹, Ε. ΑΡΙΣΤΕΊΔΟΥ¹, Ε. ΠΆΛΛΑ¹, Μ. ΓΕΩΡΓΟΎΣΗ¹, Θ. ΒΑΓΓΌΠΟΥΛΟΣ³ Γ. ΚΟΝΤΟΣΦΎΡΗΣ², Γ. ΚΑΡΑΟΓΛΑΝΊΔΗΣ¹, Ν.Ι. ΚΑΤΉΣ¹, Β.Ι. ΜΑΛΙΌΓΚΑ¹ ¹ Εργαστήριο Φυτοπαθολογίας, Τμήμα Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης| ² Syngenta Hellas, Μονοπρόσωπη ΑΕΒΕ ³ Agropharmacy

α κολοκυνθοειδή (οικογένεια Cucurbitaceae) αποτελούν μία από τις πιο σημαντικές καλλιέργειες κηπευτικών στη χώρα μας. Η πλειονότητα των κολοκυνθοειδών καλλιεργείται υπαίθρια, ενώ ένα μικρό μέρος της πεπονιάς και της κολοκυθιάς και το σύνολο της αγγουριάς καλλιεργούνται υπό κάλυψη (πρώιμες καλλιέργειες χαμηλής κάλυψης, θερμοκηπιακές καλλιέργειες). Tα κολοκυνθοειδή προσβάλλονται από μεγάλο αριθμό ιών, εκ των οποίων ορισμένοι προκαλούν σοβαρές ασθένειες που σχετίζονται με σημαντική ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση της παραγωγής. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται τουλάχιστον 60 ιοί, που ανήκουν σε διαφορετικά γένη και οικογένειες, ενώ στις χώρες της Μεσογειακής λεκάνης περίπου 30 προσβάλλουν τα κολοκυνθοειδή. Ένας μικρός αριθμός των ιών των κολοκυνθοειδών έχουν ως φυσικούς ξενιστές σχεδόν αποκλειστικά είδη της οικογένειας. Το εύρος ξενιστών της πλειονότητας των ιών που προσβάλλουν τα κολοκυνθοειδή περιλαμβάνει φυτικά είδη διαφόρων οικογενειών, ενώ ορισμένοι, όπως οι CMV και BWYV έχουν εξαιρετικά ευρύ κύκλο ξενιστών (ο CMV προσβάλλει περισσότερα από 1100 φυτικά είδη). Οι ιοί των κολοκυνθοειδών διαφέρουν ως προς τον τρόπο διατήρησής τους στον αγρό, το εύρος ξενιστών καθώς και τον τρόπο μετάδοσής τους. H υιοθέτηση της κατάλληλης στρατηγικής για την αντιμετώπιση ενός ιού στηρίζεται στη γνώση αυτών των χαρακτηριστικών, συνεπώς η ταυτοποίησή τους αποτελεί βασική προϋπόθεση για τον σχεδιασμό μιας αποτελεσματικής στρατηγικής αντιμετώπισής τους.

28 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Τα συμπτώματα που προκαλούνται από τους διάφορους ιούς των κολοκυνθοειδών είναι συνήθως παρόμοια και ως εκ τούτου η ταυτοποίησή τους με βάση τη συμπτωματολογία δεν είναι αξιόπιστη. Tα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα των μη-έμμονων αφιδομεταδιδόμενων ιών είναι η μειωμένη ανάπτυξη των φυτών (νανισμός), η ποικολοχλώρωση, το μωσαϊκό καθώς και η παραμόρφωση του

ελάσματος των φύλλων και η ποικιλομορφία και η παραμόρφωση των καρπών. Αντίθετα, οι ιοί που μεταδίδονται με έντομα (αλευρώδεις, αφίδες) με έμμονο τρόπο προκαλούν στα φυτά συνήθως ίκτερο των φύλλων της βάσης και μειωμένη ανάπτυξη αλλά γενικώς δεν προκαλούν συμπτώματα στους καρπούς αν και ο αριθμός και το μέγεθος των καρπών μειώνεται σημαντικά. Τα

Εικ. 1-2: Φυτό κολοκυθιάς με χαρακτηριστικά συμπτώματα της ασθένειας. Εικ. 3: Φύλλα κολοκυθιάς με χαρακτηριστικά συμπτώματα της ασθένειας. Ðßíáêáò 1: Éïß ôùí êïëïêõíèïåéäþí óôçí ÅëëÜäá.

á/á

Éüò*

ÃÝíïò

Ôñüðïò ìåôÜäïóçò**

CMV

Cucumovirus

Áößäåò, óðüñïò

WMV

Potyvirus

Áößäåò

PRSV

Potyvirus

Áößäåò

ZYMV

Potyvirus

Áößäåò, óðüñïò

MWMV

Potyvirus

Áößäåò

ZYFV

Potyvirus

Áößäåò

CGMMV

Tobamovirus

Ìç÷áíéêÜ, óðüñïò

ToLCNDV

Begomovirus

Áëåõñþäåéò, óðüñïò

CABYV

Polerovirus

Áößäåò

CYSDV

Crinivirus

Áëåõñþäåéò

CCYV

Crinivirus

Áëåõñþäåéò

BPYV

Crinivirus

Áëåõñþäåéò

CuCV1

Cytorhabdovirus

Áëåõñþäåéò

*Óõíôïìïãñáößåò éþí: cucumber mosaic virus (CMV), watermelon mosaic virus (WMV), papaya ringspot virus (PRSV), zucchini yellow mosaic virus (ZYMV), Moroccan watermelon mosaic virus (MWMV), zucchini yellow fleck virus (ZYFV), cucumber green mottle mosaic virus (CGMMV), tomato leaf curl new Delhi virus (ToLCNDV), cucurbit aphid-borne yellows virus (CABYV), cucurbit yellow stunting disorder virus (CYSDV), cucurbit chlorotic yellows virus (CCYV), beet pseudoyellows virus (BPYV), cucurbit cytorhabdovirus 1 (CuCV1). ** Ïé ìç-Ýììïíïé áöéäïìåôáäéäüìåíïé éïß CMV, WMV, PRSV, ZYMV, MWMV êáé ZYFV ìåôáäßäïíôáé åðßóçò ìç÷áíéêÜ óôï åñãáóôÞñéï åíþ äåí áðïêëåßåôáé íá ìåôáäßäïíôáé ìç÷áíéêÜ óôïí áãñü óå ÷áìçëÞ óõ÷íüôçôá.

συμπτώματα αυτά συγχέονται με εκείνα που προκαλούν τροφοπενίες διαφόρων θρεπτικών στοιχείων, τοξικότητες ορμονικών ζιζανιοκτόνων ή και άλλων φυτοπροστατευτικών ουσιών καθώς και άλλες διαταραχές της φυσιολογίας (physiological disorders). Στη χώρα μας έχουν ταυτοποιηθεί τουλάχιστον 13 ιοί των κολοκυνθοειδών (Πίνακας 1). Η πλειονότητα των ιών μεταδίδεται με αφίδες ή αλευρώδεις, ενώ ένα μικρό ποσοστό μεταδίδεται μηχανικά στον αγρό με φυτικό εκχύλισμα ή με το σπόρο. Ιστορικό εμφάνισης της ασθένειας και ταυτοποίηση ενός νέου ιού

Τον Φεβρουάριο του 2022, παρατηρήθηκε έντονος ίκτερος των νεύρων (Εικ. 1-3) φύλλων κολοκυθιάς σε ποσοστό 10% σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια στην περιοχή του Νεοχωρίου, Ηλείας. Στο ίδιο θερμοκήπιο, παρόμοια συμπτώματα είχαν παρατηρηθεί και στην προηγούμενη καλλιέργεια κολοκυθιάς το 2021 αλλά με μικρότερη συχνότητα προσβολής, ενώ τον Μάρτιο του 2023 συμπτώματα της ασθένειας εμφανίστηκαν με μεγαλύτερη συχνότητα. Τα συμπτώματα που εκδηλώθηκαν στα φυτά ήταν διαφορετικά από εκείνα που προκαλούν οι ασθένειες των κολοκυνθοειδών που ενδημούν στη χώρα μας αλλά και παγκοσμίως (Πίνακας 1). Για την ταυτοποίηση του αιτίου αρχικά έγινε έλεγχος 15 δειγμάτων κολοκυθιάς με τυπικά συμπτώματα της ασθένειας για τους κυριότερους ιούς που απαντώνται στη χώρα μας. Ο έλεγχος έγινε με μοριακές μεθόδους για την παρουσία των CMV, CGMMV, PRSV, WMMV, WMV και ToLCNDV. Τα αποτελέσματα των μοριακών ελέγχων έδειξαν την απουσία των συγκεκριμένων ιών. Ακολούθησαν δοκιμές μηχανικής μετάδοσης σε φυτά κολοκυθιάς του ίδιου υβριδίου αλλά και σε φυτοδείκτες (Nicotiana benthamiana, N. tabacum) χωρίς ωστόσο να εκδηλώ09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 29

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΚΟΛΟΚΥΘΙΑ 4

Εικ. 4: Ηλεκτροφόρηση σε πηκτή αγαρόζης των προϊόντων RT-PCR ενίσχυσης τμήματος των γονιδίων N και L του CVYaV.

νονται συμπτώματα ιολογικής προσβολής. Τέλος, για τη διερεύνηση της αιτιολογίας της ασθένειας, εφαρμόστηκε σε ένα δείγμα φύλλων κολοκυθιάς (Εικ. 1) η μέθοδος αλληλούχησης υψηλής απόδοσης (HTS). Η HTS δίνει τη δυνατότητα ταυτοποίησης του ιώματος ενός φυτού δηλαδή του συνόλου των ιών και των ιοειδών που απαντώνται στο δείγμα που εκδηλώνει συμπτώματα. Αξιοποιώντας τις δυνατότητες της HTS είναι εφικτό να προσδιοριστούν ιοί-παθογόνα σε ασθένειες άγνωστης αιτιολογίας ή να αλληλουχηθεί το πλήρες γονιδίωμα ιών που εμφανίζουν υψηλή γενετική παραλλακτικότητα. Η HTS ανάλυση σε ένα δείγμα κολοκυθιάς με τυπικά συμπτώματα της ασθένειας ανέδειξε την παρουσία ενός πιθανώς νέου ιού του γένους Varicosavirus (οικογένεια Rhabdoviridae). Όπως όλοι οι ιοί του ίδιου γένους, διαθέτει διμερές, αρνητικής πολικότητας RNA γονιδίωμα, που κωδικοποιεί τουλάχιστον 7 πρωτεΐ-

νες. Στο δείγμα κολοκυθιάς που αναλύθηκε, εντοπίστηκαν αλληλουχίες μόνο του συγκεκριμένου ιού στον οποίο δόθηκε η προσωρινή ονομασία ‘ιός σχετιζόμενος με τον ίκτερο των νεύρων της κολοκυθιάς’ (cucurbit vein yellowingassociated virus, CVYaV). Στη συνέχεια, αναπτύχθηκε στο εργαστήριο Φυτοπαθολογίας του Α.Π.Θ. μια εξειδικευμένη μέθοδος μοριακής ανίχνευσής του ιού (RT-PCR), η οποία προς το παρόν αποτελεί και τη μοναδική διαθέσιμη μέθοδο ταυτοποίησής του. Ειδικότερα, σχεδιάστηκαν δύο ζεύγη εκκινητών, που ενισχύουν τμήμα των γονιδίων L (RNA1) και Ν (RNA2). Η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για τον έλεγχο δειγμάτων κολοκυθιάς και επιβεβαιώθηκε η παρουσία του CVYaV στο σύνολο των φυτών με τυπικά συμπτώματα (Εικ. 4) αλλά όχι στα φυτά που δεν εκδήλωναν συμπτώματα, γεγονός που αναδεικνύει την στενή συσχέτιση της παρουσίας του ιού με την νέα ασθένεια της κολοκυθιάς. 5

Εικ. 5: Υπνοσπόρια του μύκητα Ο. virulentus που παρατηρήθηκαν στις ρίζες των φυτών κολοκυθιάς με τυπικά συμπτώματα της ασθένειας χρησιμοποιώντας οπτικό μικροσκόπιο.

30 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Διερεύνηση του τρόπου μετάδοσης του CVYaV

Δεδομένου ότι οι ιοί που ανήκουν στο ίδιο γένος μεταδίδονται με μύκητα, διερευνήθηκε η πιθανότητα μετάδοσης του CVYaV με τον τρόπο αυτό. Σε πρώτο στάδιο, μεταφέρθηκε έδαφος από τον αγρό στο εργαστήριο Φυτοπαθολογίας του Α.Π.Θ. το οποίο χρησιμοποιήθηκε για σπορά Lagenaria ciceraria που χρησιμοποιείται ως υποκείμενο. Δύο μήνες αργότερα, τα νεαρά φυτάρια (16) ελέγχθηκαν με RT-PCR για την πιθανή παρουσία του CVYaV, ο οποίος ανιχνεύτηκε επιτυχώς σε ένα φυτό (1/16). Σε δεύτερο στάδιο, πραγματοποιήθηκε πολλαπλή PCR, χρησιμοποιώντας DNA που εξήχθη από 4 ρίζες μολυσμένων φυτών κολοκυθιάς με τον ιό, η οποία ανιχνεύει ταυτόχρονα 3 είδη μυκήτων του γένους Olpidium: τα O. brassicae, O. virulentus και O. bornovanus. Σε 3 από τις 4 ρίζες ανιχνεύτηκε το είδος O. virulentus. Περεταίρω προσδιορισμός και ανάλυση των αλληλουχιών που ενισχύθηκαν, επέδειξε υψηλή ομολογία με ήδη κατατεθειμένες αλληλουχίες του είδους O. virulentus στη βάση GenBank, επιβεβαιώνοντας τα αποτελέσματα της πολλαπλής PCR. Αξίζει να αναφερθεί ότι το συγκεκριμένο είδος ανιχνεύτηκε και σε εκχύλισμα DNA που προήλθε απευθείας από το μολυσμένο έδαφος. Επιπλέον, τυπικά αστερόμορφα, με παχύ τοίχωμα, υπνοσπόρια του συγκεκριμένου μύκητα παρατηρήθηκαν στις ρίζες των φυτών με συμπτώματα χρησιμοποιώντας οπτικό μικροσκόπιο (Εικ. 5). Επισημαίνεται πως ο μύκητας O. virulentus αποτελεί ένα υποχρεωτικό, ενδοκυτταρικό-ενδοβιοτικό παράσιτο των ριζών (Chytridiomycetes, Olpidiaceae) που δεν προκαλεί συνήθως συμπτώματα στα φυτά που προσβάλλει. Τα παραπάνω δεδομένα ενισχύουν την υπόθεση ότι πιθανώς ο ιός μεταδίδεται με το είδος O. virulentus. Περαιτέρω πειράματα για τη συσχέτιση του μύκητα με τη μετάδοση του ιού είναι υπό εξέλιξη.

Μυκητομεταδιδόμενοι ιοί των κολοκυνθοειδών

Μέχρι σήμερα, έχουν ταυτοποιηθεί τουλάχιστον 5 μυκητομεταδιδόμενοι ιοί των κολοκυνθοειδών: ο ιός της νεκρωτικής κηλίδωσης της πεπονιάς (melon necrotic spot virus, MNSV), ο ιός της νεκρωτικής κηλίδωσης της αγγουριάς (cucumber leafspot virus, CLSV), o νεκρωτικός ιός της αγγουριάς (cucumber necrosis virus, CNV), ο εδαφογενής ιός της αγγουριάς (cucumber soil-borne virus, CSBV) και ο νεκρωτικός ιός της κολοκυθιάς (squash necrosis virus, SqNV). Οι παραπάνω ιοί μεταδίδονται με το είδος O. bornavanus, ενώ ο CLSV με το Ο. radicale (Πίνακας 2). Τα διάφορα είδη Olpidium παρουσιάζουν μεγάλη εξειδίκευση ως προς το φυτό-ξενιστή, η οποία επηρεάζει άμεσα την μετάδοση των ιών.

Για παράδειγμα, μελέτες έχουν δείξει ότι ένα στέλεχος του O. bornavanus από κολοκυθιά μεταδίδει αποτελεσματικά τον CBSV, ενώ ένα άλλο στέλεχος του ίδιου μύκητα από αγγουριά δεν μπορεί να τον μεταδώσει. Το είδος O. brassicae έχει αναφερθεί ως φορέας ιώσεων σε καλλιέργειες μαρουλιού, τεύτλων αλλά όχι κολοκυνθοειδών. Για παράδειγμα, η ασθένεια της μεγαλομανίας των νεύρων του μαρουλιού (Lettuce big-vein disease), η οποία προκαλείται από τη συνεργιστική δράση δύο ιών, ενός varicosa-ιού και ενός ophio-ιού (lettuce big-vein virus, LBVV; Mirafiori latent virus, MiLV), μεταδίδεται στον αγρό με τον μύκητα O. brassicae. Αξίζει να σημειωθεί πως το είδος O. virulentus αναφέρεται στη βιβλιογρα-

Ðßíáêáò 2: Åßäç ìõêÞôùí êáé éïß ôùí êïëïêõíèïåäþí ðïõ ìåôáäßäïõí. Ìå Ýíôïíá ãñÜììáôá, åðéóçìáßíåôáé ï éüò ðïõ Ý÷åé áíáöåñèåß óôçí ÅëëÜäá.

Éïß

ÃÝíïò éïý

Åßäïò ìýêçôá-öïñÝá

Cucumber necrosis virus (CNV)

Tombusvirus

O. bornovanus

Ìelon necrotic spot virus (MNSV)

Carmovirus

Ï. bornovanus

Cucumber leafspot virus (CLSV)

Aureusvirus

O. radicale

Squash necrosis virus (SqNV)

Carmovirus

Ï. bornovanus

Cucumber soilborne virus (CSBV)

Carmovirus

Ï. bornovanus

φία ως O. brassicae sensu lato (υπό ευρεία έννοια), δηλαδή είναι επί της ουσίας στέλεχος του Ο. brassicae, το οποίο όμως δεν προσβάλλει Σταυρανθή (Brassicaceae). Οι ιοί που μεταδίδονται με μύκητες απαντώνται στον αγρό συνήθως κατά κηλίδες το μέγεθος των οποίων οριοθετείται από την παρουσία /κατανομή του μύκητα-φορέα στο έδαφος. Συνεπώς, η διασπορά της ασθένειας που οφείλεται στην μετακίνηση των ιοφόρων ζωοσπορίων του μύκητα ανά έτος είναι μικρή, συνήθως ορισμένα μέτρα το χρόνο. Επίσης παρατηρείται και διασπορά σε μεγαλύτερες αποστάσεις με τη μεταφορά μολυσμένου εδάφους. Για παράδειγμα, η αναμόχλευση/κατεργασία του εδάφους κατά τη διάρκεια καλλιεργητικών πρακτικών (πχ όργωμα) μπορεί να συμβάλει στη μετάδοση του φορέα (και κατά συνέπεια και του ιού) σε μεγαλύτερες αποστάσεις στον αγρό. Αντιμετώπιση

Εξαιτίας της περιορισμένης διασποράς του CVYaV και της πιθανής μετάδοσής του με μύκητα δεν υπάρχει δυνατότητα αντιμετώπισής του. Ευχαριστίες

Η εργασία για την ταυτοποίηση του νέου ιού της κολοκυθιάς χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από την Syngenta Hellas S.A. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 9. n 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 31

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ | «ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΩΝΩΝ»

Η ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ «ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΩΝΩΝ» H ανάγκη για τον οινοπαραγωγικό κλάδο

Την τελευταία 10ετία και κυρίως με αφορμή το νέο στρατηγικό σχέδιο για το ελληνικό κρασί που εκπόνησε η Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου και Οίνου (ΕΔΟΑΟ), δόθηκε μεγάλη σημασία στη διαμόρφωση μιας εθνικής οινικής οντότητας η οποία θα μπορούσε να υποστηρίξει τη νέα εποχή για το ελληνικό κρασί ιδιαίτερα στις αγορές του εξωτερικού. Σύμφωνα με το σχέδιο αυτό, ως ισχυρό χαρακτηριστικό της οινικής υπογραφής της Ελλάδας κρίθηκε ο πλούτος των γηγενών ποικιλιών αμπέλου. Ανάμεσα στις ποικιλίες αυτές, κάποιες ευρύτερα γνωστές (Αγιωργίτικο, Ασύρτικο, Μοσχοφίλερο και Ξινόμαυρο) επιλέχθηκαν ως ποικιλίες πρεσβευτές. Ωστόσο, υπάρχει και ένας σημαντικός αριθμός ποικιλιών λιγότερο διαδεδομένων, για τις οποίες ήταν λιγοστά και αποσπασματικά τα επιστημονικά δεδομένα που θα μπορούσαν να στηρίξουν στην πράξη αυτό το ανεξερεύνητο δυναμικό της χώρας μας. Η υποστήριξη αυτής της προσπάθειας από τον επιστημονικό χώρο, απαιτούσε την ταχύτερη δυνατή απόκτηση της απαραίτητης βασικής γνώσης για τις ποικιλίες αυτές. ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΟΥΝΔΟΥΡΑΣ* Εργαστήριο Αμπελουργίας, Τμήμα Γεωπονίας ΑΠΘ

Η εμβληματική δράση

Η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας ανταποκρινόμενη στην ανάγκη υποστήριξης του οινικού κλάδου εκπόνησε ένα φιλόδοξο και πρωτοποριακό σχέδιο με σκοπό να καλύψει συνολικά την αλυσίδα αμπέλου και οίνου και την ανάγκη απόκτησης γνώσης για τις ελληνικές ποικιλίες αμπέλου μέσα από την προώθηση στοχευμένης έρευνας και καινοτομίας. Η χρηματοδότηση βρέθηκε μέσω του εθνικού προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων με διετές χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης και ονομάστηκε Εμβληματική Δράση της Αμπέλου. Η Δράση επιμερίστηκε σε τρία Υποέργα (1, 2 και 3) και οι βασικοί πυλώνες ήταν η γονιδιωματική

32 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

έρευνα, ο χημικός χαρακτηρισμός των ποικιλιών, η ανάλυση και αποτύπωση του γηγενούς μικροβιώματος, η βελτιστοποίηση της φυτοπροστασίας και η συγκέντρωση του συνόλου των παραχθέντων αποτελεσμάτων σε μια κοινή βάση δεδομένων. Για την υλοποίηση του έργου, 12 Ερευνητικοί Φορείς (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης, Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός ΔΗΜΗΤΡΑ, Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, Δημοκρίτειο

Πανεπιστήμιο Θράκης, Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης και Πολυτεχνείο Κρήτης, μέσα στους οποίους δραστηριοποιήθηκαν >150 ερευνητές και >30 ερευνητικές ομάδες, με αποδεδειγμένη εμπειρία και εξειδίκευση αλλά και κατάλληλες υποδο-

μές για τη διεξαγωγή της έρευνας αυτής) δημιούργησαν την σύμπραξη «Δρόμοι των αμπελώνων». Ο σκοπός της Σύμπραξης συνίστατο στην προαγωγή της έρευνας στον τομέα του αμπελιού και των προϊόντων του και την απόκτηση βασικής γνώσης στο συγκεκριμένο τομέα της αγροδιατροφής. Υποέργο 1

Το Υποέργο 1 είχε σαν βασικό θεματικό στόχο τον γενετικό και γονιδιωματικό χαρακτηρισμό των ελληνικών ποικιλιών αμπέλου για την εξασφάλιση πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού αλλά και την προστασία των φυτογενετικών πόρων της χώρας στις συλλογές διατήρησης γενετικού υλικού αμπέλου. Για το σκοπό αυτό εφαρμόστηκαν -ομικές τεχνολογίες για την αποτύπωση της γενετικής ταυτότητας. Η πλήρης αλληλούχηση του γονιδιώματος (Whole Genome Sequencing - WGS), η αλληλούχηση του συνόλου του μεταγραφώματος (RNA sequencing – RNA-seq) και οι μεταγονιδιωματικές αναλύσεις (metagenomics) συνέβαλαν στην ταυτοποίηση και μελλοντικά στην πιστοποίηση του φυτικού υλικού των ποικιλιών. Στόχος ήταν η δημιουργία γενωμάτων αναφοράς για τη μελλοντική ταυτοποίηση κλώνων της κάθε εμβληματικής ποικιλίας αλλά και ο καθορισμός των ποιοτικών και Σχήμα 1: Ταυτοποίηση συλλογής ποικιλιών ΑΠΘ με 10 μοριακούς δείκτες. Υποέργο 1, ΕΕ1, αμπελογραφικών χαρακτηριστικών τους Συντονιστής: Α. Αργυρίου (ΕΚΕΤΑ-ΙΝΕΒ). σε επίπεδο γονιδίων.

Σχήμα 2: Πλήρης αλληλούχηση βαθιάς κάλυψης για την ποικιλία Αηδάνι. Υποέργο 1, ΕΕ2, Συντονιστής: Α. Αργυρίου (ΕΚΕΤΑ-ΙΝΕΒ).

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 33

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ | «ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΩΝΩΝ» 1

Εικ. 1: Προσδιορισμός πτητικών συστατικών στους φλοιούς λευκών ποικιλιών (Μαλαγουζιά, Βιδιανό, Σαββατιανό). Υποέργο 2, EE2, Συντονιστής: Γ. Κοτσερίδης (ΓΠΑ).

34 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Με την ολοκλήρωση του Υποέργου 1 αναδείχθηκε η δυναμική των ελληνικών ποικιλιών αμπέλου μέσω των μοναδικών γενετικών χαρακτηριστικών τους (π.χ. ανθεκτικότητα στη ξηρασία και στην κλιματική αλλαγή). Παράλληλα, δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την παραγωγή υψηλής ποιότητας πολλαπλασιαστικού υλικού για τις ήδη εγγεγραμμένες στον Εθνικό Κατάλογο γηγενείς ποικιλίες αμπέλου που μελετήθηκαν, το οποίο θα συμβάλλει στη διάδοσή τους, προσφέροντας πλεονεκτήματα όπως:

– Διαφοροποίηση του τελικού προϊόντος στην αγορά του οίνου και συγκριτικό πλεονέκτημα στα παραγόμενα προϊόντα καθώς η ζήτηση οίνων από νέες παραδοσιακές ποικιλίες στην εγχώρια και στη διεθνή αγορά συνεχώς αυξάνεται, – Παραγωγή υλικού που θα εγγυηθεί εκτός από την υψηλή ποιότητα και τη σταθερότητα του παραγόμενου οίνου – Δυνατότητα πλήρους γενετικής ιχνηλασιμότητας των ποικιλιών.

Πίνακας 2: Προσδιορισμός πτητικών συστατικών στους φλοιούς λευκών ποικιλιών (Μαλαγουζιά, Βιδιανό, Σαββατιανό). Υποέργο 2, EE1, Συντονιστής: Γ. Κοτσερίδης (ΓΠΑ).

Υποέργο 2

Το Υποέργο 2 αφορούσε τον ολοκληρωμένο χημικό και οργανοληπτικό χαρακτηρισμό των σταφυλιών και των οίνων των ελληνικών ποικιλιών μέσα από την ανάπτυξη εξειδικευμένων αναλυτικών πρωτοκόλλων. Τα χημικά συστατικά που συνδέονται με το ποικιλιακό άρωμα και τη γεύση των οίνων προέρχονται από τα σταφύλια και είναι γενετικά καθορισμένα, διαφοροποιώντας έτσι τους οίνους των διαφόρων ποικιλιών. Παρότι είναι γενικά αποδεκτό ότι οι γηγενείς ελληνικές ποικιλίες έχουν ιδιαίτερα οργανολη-

πτικά χαρακτηριστικά, τα χημικά συστατικά που ευθύνονται για τον ποικιλιακό τους χαρακτήρα παραμένουν στο μεγαλύτερο βαθμό άγνωστα. Προς τον σκοπό αυτό, σταφύλια ποικιλιών από όλη την επικράτεια, συλλέχθηκαν, αναλύθηκαν και οινοποιήθηκαν με κοινό πρωτόκολλο προκειμένου να προσδιοριστεί ο ‘τυπικός’ χαρακτήρας των οίνων της κάθε ποικιλίας με τη βοήθεια της χημικής κι ενόργανης ανάλυσης. Πραγματοποιήθηκε μελέτη των δευτερογενών μεταβολιτών των σταφυλιών και οίνων των εμβληματικών γηγενών οινοποιήσιμων

ποικιλιών αμπέλου που διαμορφώνουν το χρώμα, το άρωμα και τη γεύση των οίνων τους. Παράλληλα, έγινε ανίχνευση βάσει λεπτομερούς περιγραφικής οργανοληπτικής εξέτασης και ταυτοποίηση συστατικών του αρώματος οίνων που συμβάλλουν στην τυπικότητα της κάθε ποικιλίας, καθώς και ανάπτυξη μεθόδων για τον ποσοτικό προσδιορισμό των συστατικών τους. Με την ολοκλήρωση του Υποέργου 2 δόθηκε σημαντική ώθηση στην ανάδειξη των ελληνικών ποικιλιών μέσω των μοναδικών χημικών χαρακτηριστικών τους 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 35

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ | «ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΩΝΩΝ» 2

που συνδέονται με τον ποικιλιακό οργανοληπτικό τους χαρακτήρα. Επιπλέον, η γνώση και καταγραφή του οινολογικού δυναμικού των σταφυλιών των εμβληματικών ελληνικών ποικιλιών αναμένεται να συμβάλλει στην ανάπτυξη και εφαρμογή ενδεδειγμένων πρακτικών αμπελουργίας και οινοποίησης που θα έχουν ως στόχο την ανάδειξη και βελτιστοποίηση του «ποικιλιακού» χαρακτήρα των παραγόμενων οίνων, στοιχεία που μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία του ιδιαίτερου προφίλ των οίνων των εμβληματικών ποικιλιών, παρέχοντας στους οινοποιούς ένα μεγάλο εμπορικό πλεονέκτημα για την προώθησή τους (Πίνακας 2). Υποέργο 3

Το Υποέργο 3 στόχευε στην αποτύπωση του γηγενούς μικροβιώματος αλλά και τη βελτιστοποίηση της φυτοπροστασίας. Είναι γνωστό ότι η διαχείριση της φυτοπροστασίας στους αμπελώνες δεν βασίζεται σε σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, έχοντας ως αποτέλεσμα πολλές φορές τη σοβαρή υποβάθμιση της ποιότητας και της ποσότητας της παραγωγής. Επίσης, οι μικροοργανισμοί που συμβιώνουν με το φυτό της αμπέλου και συμμετέχουν στην οινοποίηση καθορίζοντας την ταυτότητα των τελικών αμπελοοινικών προϊόντων, έχουν ελάχιστα μελετηθεί και αξιοποιηθεί. Από την άλλη, οι γηγενείς ποικιλίες φέρουν μεγάλο φορτίο ιώσεων που μεταφέρονται με το πολλαπλασια-

36 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

στικό υλικό. Για την επίλυση των ζητημάτων αυτών αναπτύχθηκαν σύγχρονα εργαλεία βασισμένα σε μοριακή ανάλυση των παθογόνων μικροοργανισμών της αμπέλου τα οποία συμβάλλουν στον εκσυγχρονισμό της φυτοπροστασίας της αμπέλου μιας και καθιστούν δυνατό τον έλεγχο της φυτοϋγείας του πολλαπλασιαστικού υλικού και την έγκαιρη μοριακή διάγνωση των ασθενών πρέμνων, περιορίζοντας σημαντικά το οικονομικό κόστος και τις απώλειες σε παραγωγή. Σχετικά με το γηγενές μικροβίωμα, εντοπίστηκαν με σύγχρονες -ομικές τεχνολογίες, μικροοργανισμοί - δείκτες για κάθε εμβληματική ποικιλία. Ακολούθησε απομόνωση των μικροοργανισμών αυτών με

Εικ. 2: Βιοδοκιμές (μέσω τεχνητής μόλυνσης φύλλων) για τη διερεύνηση ανθεκτικότητας ποικιλιών αμπέλου σε παθογόνα φυλλώματος. Υποέργο 3, EE3, Συντονιστής: Ι. Βόντας (ΓΠΑ).

στόχο τη χρήση τους στην οινοποίηση και εν συνεχεία προτυποποιήθηκαν εργαλεία μοριακής ανάλυσης για τον πλήρη χαρακτηρισμό του μικροβιώματος της οινοποίησης. Για την ολοκλήρωση του Υποέργου 3 χρησιμοποιήθηκαν σύγχρονα εργαλεία μοριακής διαγνωστικής / ανάλυσης ώστε αφενός να διευκολύνουν τον έλεγχο της φυτοϋγείας του πολλαπλασιαστικού υλικού της αμπέλου, αφετέρου να εκσυγχρονίζουν την φυτοπροστασία της αμπέλου,

Πίνακας 3: Απομόνωση και ταυτοποίηση ζυμών με οινολογικό ενδιαφέρον. Υποέργο 3, EE1, Συντονιστής: Ι. Βόντας (ΓΠΑ).

Συμπεράσματα

περιορίζοντας σημαντικά το οικονομικό κόστος και τις απώλειες σε παραγωγή από παθογόνα. Τα νέα πρωτοπόρα διαγνωστικά εργαλεία βρίσκονται σε φάση ανάπτυξης ως υπηρεσία υψηλής εξειδίκευσης. Επιπλέον, οι διαδικασίες τυποποίησης γηγενούς μικροχλωρίδας μπορούν να αξιοποιηθούν από τον αμπελοοινικό κλάδο αλλά και από εταιρείες βιοτεχνολογίας ως εμβόλια οινοποίησης, για την ανάδειξη και ενίσχυση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των γηγενών ποικιλιών από τις οποίες απομονώθηκαν.

Συμπερασματικά, το Εθνικό Δίκτυο «Οι Δρόμοι των Αμπελώνων» προσπάθησε μέσα από ένα πολυσχιδές ερευνητικό πρόγραμμα να υποστηρίξει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα του ελληνικού αμπελοοινικού τομέα και πιο συγκεκριμένα: – Τα αποτελέσματα της γονιδιωματικής και χημικής ανάλυσης από τα Υποέργα 1 και 2 αντίστοιχα θα εξασφαλίσουν τον πλήρη χαρακτηρισμό του οίνων από τις εμβληματικές ποικιλίες, ενισχύοντας την διεθνή τους ανταγωνιστικότητα. – Τα αποτελέσματα της γονιδιωματικής και ιολογικής ανάλυσης από τα Υποέργα 1 και 3 αντίστοιχα θα επιτρέψουν την προστασία των γηγενών φυτογενετικών πόρων της αμπέλου και την παραγωγή μέσα από τη διαδικασία της κλωνικής επιλογής πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού για τις γηγενείς ποικιλίες. – Τα αποτελέσματα της χημικής και οργανοληπτικής ανάλυσης από το Υποέργο 2 καθώς και οι σύγχρονες διαγνωστικές τεχνικές και η απομόνωση του γηγενούς μικροβιώματος από το Υποέργο 3 θα συμβάλλουν στη βελτιστοποίηση των μεθόδων παραγωγής (αμπελουργικές και οινοποιητικές πρακτικές) για την ενδυνάμωση της ταυτότητας των ελληνικών οίνων. – Η δημιουργία του δικτύου συνέβαλε στην επιτυχημένη συνεργασία, ανάπτυξη και μεταφορά τεχνογνωσίας μεταξύ των ακαδημαϊκών και ερευνητικών φορέων, αναπτύσσοντας και εφαρμόζοντας τις πιο σύγχρονες

αναλυτικές μεθόδους με τη χρήση εξοπλισμού τελευταίας τεχνολογίας. – Η εμβληματική δράση της αμπέλου δραστηριοποίησε για πρώτη φορά έναν μεγάλο αριθμό επιστημόνων από διάφορες ειδικότητες των βιολογικών αλλά και άλλων επιστημών στην υπηρεσία του αμπελοοινικού κλάδου. Η δράση αξιοποίησε το έμψυχο δυναμικό της χώρας στον τομέα της έρευνας, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και παρέχοντας πολύτιμη γνώση και εμπειρία στους νέους ερευνητές στον τομέα των βιολογικών επιστημών. Δυνητικοί χρήστες των αποτελεσμάτων θα είναι, κατά κύριο λόγο, αμπελουργοί και οινοποιοί με την διασφάλιση της επένδυσής τους και την ιχνηλασιμότητα των προϊόντων τους, εξαγωγικές επιχειρήσεις με την ενίσχυση της ταυτότητας των προϊόντων τους, ελεγκτικοί φορείς του κλάδο, ερευνητικοί φορείς για τη μελέτη δειγμάτων, φυτωριούχοι με την αποτελεσματικότερη επιλογή του φυτικού υλικού. Επόμενο βήμα θα είναι η διάχυση της γνώσης με την ανάπτυξη μιας ανοιχτής σε όλους ψηφιακής βιβλιοθήκης δεδομένων και η διεύρυνση δικτύου κυρίως με την είσοδο παραγωγικών φορέων με στόχο την εφαρμογή στην πράξη των αποτελεσμάτων της έρευνας. Το έργο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Δράσης με τίτλο «Οι δρόμοι των Αμπελώνων» που χρηματοδοτήθηκε από εθνικούς πόρους μέσω του εθνικού σκέλους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) (κωδικός έργου: 2018ΣΕ01300000 και τίτλος του έργου: Εμβληματική Ερευνητική Δράση Εθνικής εμβέλειας για την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών στον τομέα της Αγροδιατροφής, με εξειδίκευση στην γονιδιωματική τεχνολογία και πιλοτική εφαρμογή στις αλυσίδες αξίας της «Ελιάς», του «Αμπελιού», του «Μελιού» και της «Κτηνοτροφίας»). * Ο Στέφανος Κουνδουράς ήταν συντονιστής του έργου για τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας. Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται είναι το αποτέλεσμα συλλογικής δουλειάς στην οποία συμμετείχαν 13 ιδρύματα, πάνω από 25 ερευνητικές ομάδες και περισσότεροι από 250 ερευνήτριες /ερευνητές με σύμβαση έργου.

Οι συγγραφείς αλλά και όλα τα μέλη των επιστημονικών ομάδων που ενεπλάκησαν θα ήθελαν να αφιερώσουν τη μεγάλη αυτή προσπάθεια στη μνήμη του Δ. Καφετζόπουλου που χάθηκε πρόωρα. n

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 37

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΚΕΡΑΣΙΑ

ΚΕΡΑΣΙΑ Π.Ο.Π. ΡΟΔΟΧΩΡΙΟΥ Η σχέση μεταξύ “Τραγανών Εδέσσης” και “Τραγανών Ροδοχωρίου” Στις δυτικές πλαγιές του όρους Βέρμιο, στον οικισμό Ροδοχώρι Νάουσας, παράγονται τα γνωστά κεράσια Π.Ο.Π. “Τραγανά Ροδοχωρίου”. Πρόκειται για εμπορική ονομασία (brand name) ή για ξεχωριστή τοπική ποικιλία; Ποια η σχέση τους με την ποικιλία “Τραγανά Εδέσσης”; Τι συμπεράσματα προκύπτουν από τη σύγχρονη μοριακή έρευνα; ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΗΣ ¹ ², ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΑΝΟΠΟΥΛΟΣ¹ 1 ΕΛ.Γ.Ο. “ΔΗΜΗΤΡΑ” - Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων 2 Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας

τις δυτικές πλαγιές του Βερμίου και σε υψόμετρο 540 μέτρων, σε απόσταση περίπου 12 χιλιομέτρων από τη Νάουσα, βρίσκεται το Ροδοχώρι Ημαθίας. Εκεί παράγονται τα φημισμένα κεράσια “Τραγανά Ροδοχωρίου”, Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.), αναγνωρισμένα νομικά από το 1994 βάσει του Φ.Ε.Κ. 23/18-01-1994, Υπουργική Απόφαση αριθμ. 317729 (Eικ. 1). Η αναγνώριση αυτή ισχύει και για την Ε.Ε., βάσει του Κανονισμού της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 123/97, αριθμ. L 22/19 της 13-01-1997, που συμπληρώνει το παράρτημα του κανονισμού (ΕΚ) αριθμ. 1107/96. Το Αγρόκτημα Ροδοχωρίου περιλαμβάνει κερασεώνες σε υψόμετρο από 300 έως 800 μέτρα, με επικλινή εδάφη κατά κύριο λόγο, όπου παράγονται συστηματικά από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 τα κεράσια “Τραγανά Ροδοχωρίου”.

38 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Διαπιστώσεις ορολογίας Πορεία των εννοιών μέσα στο χρόνο Όπως περιγράφεται και γίνεται απολύτως κατανοητό από το σχετικό Φ.Ε.Κ. (Εικ.1), η ονομασία “ΚΕΡΑΣΙΑ ΤΡΑΓΑΝΑ ΡΟΔΟΧΩΡΙΟΥ” είναι εμπορική ένδειξη και αφορά τα παραγόμενα κεράσια στις ιδιαίτερες εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής Ροδοχωρίου, με παραδοσιακές καλλιεργητικές τεχνικές, που προέρχονται από την κύρια καλλιεργούμενη ποικιλία της εποχής “Τραγανά Εδέσσης”. Η ποικιλία “Τραγανά Εδέσσης” παρουσίασε μια ιδιαίτερη προσαρμογή στο μικροκλίμα της περιοχής, εμφανίζοντας καρπούς ελαφρώς παραλλαγμένους από τις άλλες περιοχές καλλιέργειάς της, όπως έντονο κόκκινο χρωματισμό στην επιδερμίδα και τη σάρκα, ιδιαίτερα υψηλή περιεκτικότητα σε χυμό και ξεχωριστή

γευστικότητα. Αυτό το γεγονός οδήγησε στην επικράτηση της ειδικής ορολογίας “Τραγανά Ροδοχωρίου”, ως ανώτερης ποιότητας κεράσια, γεγονός που αποτυπώθηκε και στο ως άνω σχετικό Φ.Ε.Κ. με τον καθορισμό των καρπών ως Π.Ο.Π. Αυτό όμως έγινε αντικείμενο παρανόησης από κάποιους, με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις να θεωρείται ως ξεχωριστή ποικιλία η “Τραγανά Ροδοχωρίου” από την “Τραγανά Εδέσσης”. Με την πάροδο των ετών και με την υποχώρηση της καλλιεργητικής αξίας της “Τραγανά Εδέσσης”, η ποικιλία αντικαταστάθηκε από νεότερες με καλύτερα καλλιεργητικά και εμπορικά χαρακτηριστικά, παραμένοντας ελάχιστα δέντρα από τα παλιά στους οπωρώνες του Ροδοχωρίου, ονομαζόμενα ως παραδοσιακά “Τραγανά Ροδοχωρίου” (Εικ. 2), ενισχύοντας την ανυπόστατη αίσθηση ότι πρόκειται για δύο διαφορετικές ποικιλίες.

2 Κάποια φημολογία που κυκλοφορούσε

Εικ. 1: Το σχετικό απόσπασμα του Φ.Ε.Κ. 23/18-01-1994 - Υπουργική Απόφαση αριθμ. 317729, με το οποίο κατοχυρώνονται τα κεράσια “Τραγανά Ροδοχωρίου” ως Π.Ο.Π. Εικ. 2: Ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα ηλικιωμένα δένδρα “Τραγανά Ροδοχωρίου” στους οπωρώνες της περιοχής (ιδιόκτητος αγρός Ευθύμιου Τσαγκερά).

σε κάποιες περιπτώσεις, ότι είναι ποικιλία προερχόμενη από περιορισμένο αριθμό δενδρυλλίων που μεταφέρθηκαν στην περιοχή από τους Πόντιους πρόσφυγες της δεκαετίας του 1920, δεν επιβεβαιώνεται επίσης. Σ’ αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί ότι παλαιότερες εγκαταστάσεις δένδρων από γενετικό υλικό προερχόμενο από τα “Τραγανά Ροδοχωρίου” στις συλλογές του Τμήματος Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας του Ι.Γ.Β.&Φ.Π. (πρώην Ινστιτούτο Φυλλοβόλων Δένδρων), παρήγαγαν δέντρα που συμπεριφέρονταν ακριβώς όπως τα “Τραγανά Εδέσσης”. Σήμερα συνεχίζουν να διατηρούνται στις συλλογές του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. δέντρα προερχόμενα από γενετικό υλικό των “Τραγανών Ροδοχωρίου”, στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων δράσεων διάσωσης ποικιλιών και πληθυσμών φυλλοβόλων οπωροφόρων που κινδυνεύουν με διάβρωση ή εξαφάνιση (Εικ. 3). Μοριακοί έλεγχοι Έχοντας ως αρχικό στόχο την πληρέστερη κατανόηση της βιοποικιλότητας και της γονιδιωματικής παραλλακτικότητας του δέντρου της κερασιάς, η ερευνη-

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 39

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΚΕΡΑΣΙΑ 3

Εικ. 3: Νεαρό δέντρο προερχόμενο από γενετικό υλικό των “Τραγανών Ροδοχωρίου” στις συλλογές του Τ.Φ.Ο.Δ. στη Νάουσα.

τική ομάδα του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων (Ι.Γ.Β.&Φ.Π.) του ΕΛ.Γ.Ο.-ΔΗΜΗΤΡΑ επαναλληλούχησε με σύγχρονες γονιδιωματικές τεχνολογίες τα γονιδιώματα από 21 γενοτύπους, συμπεριλαμβανομένων των “Τραγανά Εδέσσης” και “Τραγανά Ροδοχωρίου” (Xanthopoulou et al., 2020). Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι οι δύο γενότυποι είναι στενά συγγενικοί καθώς διαφοροποιούνται σε μικρό αριθμό νουκλεοτιδικών βάσεων του DNA (Σχεδιάγραμμα 1). Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι η ερευνητική ομάδα του Ι.Γ.Β.&Φ.Π. ήδη αναλύει τα πρωτογενή γονιδιωματικά δεδομένα και εντός του έτους αναμένεται να ολοκληρωθεί η πλήρης αλληλούχιση του γονιδιώματος της εμβληματικής ποικιλίας κερασιάς για τη χώρα μας “Τραγανά Εδέσσης”, σε υψηλή ανάλυση, κάνοντας χρήση αλληλουχητών 4ης γενιάς και σε συνδυασμό με τον άτλαντα γονιδίων και πρωτεϊνών όλων των φυτικών ιστών της ίδιας ποικιλίας (Xanthopoulou et al., 2022) θα αναδειχθεί η μοναδικότητα της. Συμπεράσματα Η ορολογία “Τραγανά Ροδοχωρίου” υπό την έννοια της ξεχωριστής τοπικής ποικιλίας κερασιάς, δεν στέκει ιστορικά, νομικά αλλά και επιστημονικά, όπως επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη μοριακή έρευνα. Αντιθέτως, η εμπορική σήμανση “Τραγανά Ροδοχωρίου” υφίσταται, υποδηλώνοντας υψηλής ποιότητας παραγόμενα κεράσια, Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.), με μεγάλη εμπορική δυναμική, άκρως ελκυστικά για τον καταναλωτή. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 9.

Σχεδιάγραμμα 1: Απεικόνιση της θέσης των γενοτύπων βάσει της γονιδιωματικής τους ανάλυσης. Φαίνεται ότι η μοριακή τοποθέτηση των “Τραγανών Εδέσσης” (TrEd) και “Τραγανών Ροδοχωρίου” (TrRd) συμπίπτει.

40 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Αναφορά στα Τραγανά Ροδοχωρίου από παραγωγούς και γεωπόνους της περιοχής Ο κ. Ευθύμιος Τσαγκεράς είναι γεωπόνος και διαθέτει δένδρα Τραγανά Ροδοχωρίου.Όπως δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία «πρόκειται για μια μεσοπρώιμη ποικιλία κερασιών. Η συγκομιδή της ξεκινά συνήθως από τις 15 έως 20 Ιουνίου. Σε καλές χρονιές τα δέντρα έχουν καλές αποδόσεις. Τα κεράσια έχουν «διπλή» κατεύθυνση μπορούν να πάνε για επιτραπέζια χρήση

αλλά και για βιομηχανική. Η μεταποίηση το προτιμά γιατί έχει εύκολη επεξεργασία. Ωστόσο στην περιοχή έχουν στραφεί κυρίως στις επιτραπέζιες ποικιλίες και έχουν μείνει λίγα δέντρα. Πάντως τα Τραγανά έχουν καλή γεύση και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Όταν έχουμε βροχοπτώσεις «σκίζουν» κοντά στο κοτσάνι. Πολλοί κερασοπαραγωγοί έχουν αντικαταστήσει τα δέντρα τους με άλλες ποικιλίες πιο ανταγωνιστικές. Επίσης πολλοί προσπαθούν να αυξήσουν τη διάρκεια της συγκομιδής και φυτεύουν

πρώιμες και πιο όψιμες ποικιλίες κερασιών για να έχουν συνεχόμενες ποσότητες και μικρότερο ρίσκο σε περίπτωση ζημιάς». Από την πλευρά του ο κ. Νίκος Κεσίδης, παραγωγός και γεωπόνος από την περιοχή, για τα συγκεκριμένα κεράσια ανέφερε στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «τα κεράσια έγιναν ΠΟΠ όταν λειτουργούσε ο συνεταιρισμός στο Ροδοχώρι. Τα δέντρα είχαν φύτευση σε μορφή κλασσικού κύπελου σε αποστάσεις 7Χ7 και 10Χ10. Οι αποδόσεις ήταν καλές και έφταναν σε 2,5 έως 3 τόνους το στρέμμα. Υπήρχαν δέντρα που έδιναν 150 έως 300 κιλά κεράσια. Είχαν κάποιες ευαισθησίες την περίοδο συγκομιδή με τις υψηλές θερμοκρασίες, ενώ όταν έφευγε το κοτσάνι και έπρεπε να πάνε για βιομηχανική χρήση. Επίσης η συγκομιδή έπρεπε να ολοκληρωθεί σύντομα μέσα σε 5 ημέρες. Το μέγεθος κυμαίνεται από 23 έως 28 χιλιοστά. Για βιομηχανική χρήση είχε καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά και πολύ γλυκιά γεύση. Τα συγκεκριμένα κεράσια έχουν καλύτερα χαρακτηριστικά σε σχέση με τα ισπανικά Picota, η οποία είναι βασική ποικιλία που πάει για βιομηχανική χρήση. Ωστόσο η μεταποίηση μπορεί να δώσει για ένα καλής ποιότητας κεράσι τιμή μέχρι 80 λεπτά το κιλό όταν στην επιτραπέζια χρήση η αγορά δίνει 1,20 ευρώ το κιλό. Για αυτό οι παραγωγοί προτιμούν να καλλιεργούν επιτραπέζια κεράσια». n 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 41

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΚΤΙΝΙΔΙΟ

ΚΑΛΉ ΠΟΙΌΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΕΓΈΘΗ ΈΦΕΡΑΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΈΣ ΤΙΜΈΣ ΣΤΑ ΑΚΤΙΝΊΔΙΑ Μειωμένες οι αποδόσεις λόγω καιρικών συνθηκών

Ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο η συγκομιδή ακτινιδίων. Φέτος υπήρξε καλή ποιότητα και μεγέθη κάτι που έφερε καλύτερες τιμές. Οι ποσότητες όμως είναι μειωμένες λόγω του περσινού ήπιου χειμώνα. Σύμφωνα με προβλέψεις κύκλων της αγοράς φέτος η παραγωγή ακτινιδίων εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 300.000 τόνους. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Με θετικό πρόσημο οι περσινές εξαγωγές Σε καλά επίπεδα κυμάνθηκαν οι εξαγωγές την περσινή περίοδο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Εξαγωγέων Incofruit - Hellas, από την 1η Σεπτεμβρίου 2022 έως και τις 28 Απριλίου 2023 οι εξαγωγές ακτινιδίου της χώρας μας έφτασαν τους 196.750 τόνους, έναντι 186.692 τόνων την αντίστοιχη προηγούμενη περίοδο. Οι εξαγωγές ακτινιδίων από 1/9/2023 έως 3/11/2023 ανήλθαν σε 31.514 τόνους. Όπως φαίνεται η αγορά της Ινδίας έφερε θετικό αποτέλεσμα πέρυσι στις ελληνικές εξαγωγές. Θυμίζουμε ότι από 1η Ιανουαρίου 2022 απαγορεύτηκαν οι εξαγωγές ακτινιδίων από το Ιράν στην Ινδία. Λόγω αυτής της απαγόρευσης την περίοδο 2022/2023 (1/10/2022 έως 30/9/2023) οι εξαγωγές ακτινιδίων της Ελλάδας προς την ινδική αγορά αυξήθηκαν, από 1.631 τόνους που είχαμε την περίοδο 2021/2022 σε 19.678 για την περίοδο 2022/2023 (μέχρι 30/6/2023).

42 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Όμως από τον Σεπτέμβριο του 2023 επανήλθαν οι εξαγωγές του Ιράν στην Ινδία. Αυτό, σύμφωνα με Ινδούς εισαγωγείς, αναμένεται να φέρει φέτος μείωση στις ποσότητες των ελληνικών ακτινιδίων που θα εξαχθούν στην ινδική αγορά. Στο μεταξύ ξεκινούν οι εξαγωγές ελληνικών ακτινιδίων προς την αγορά της Βραζιλίας, μετά από την σχετική απόφαση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης της χώρας. Το σχετικό διάταγμα τέθηκε σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 2023. Επίσης υποβλήθηκε αίτημα της χώρας μας για έγκριση εισαγωγής ακτινιδίων στην αγορά του Βιετνάμ.

Μείωση εισοδήματος λόγω ακαρπίας Ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού ΠΕΣΚΟ της Πιερίας, Ηλίας Γκρίνιας, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «η ποιότητα είναι πολύ καλή και τα μεγέθη φέτος στα ακτινίδια είναι τα καλύτερα της τελευταίας 5ετίας. Η παραγωγή όμως είναι μειωμένη λόγω του ήπιου χειμώνα. Οι μέσες αποδόσεις κυμαίνονται στους 2,5 τόνους το στρέμμα (πέρυσι ήταν πάνω από 3 τόνους). Οι τιμές παραγωγού επανήλθαν στα επίπεδα του 2021. Η μέση τιμή είναι στα 85 λεπτά το κιλό. Στα μέσα Νοεμβρίου ολοκληρώθηκε η συγκομι-

ΠΈΡΥΣΙ Η ΙΝΔΊΑ ΈΔΩΣΕ ΑΝΆΣΑ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΈΣ ΕΞΑΓΩΓΈΣ ΑΚΤΙΝΙΔΊΩΝ

δή. Υπάρχει απώλεια εισοδήματος στους παραγωγούς λόγω των μειωμένων αποδόσεων. Εμείς από τον Απρίλιο του 2023 αναφερθήκαμε στην ακαρπία και λέγαμε από τότε για ανάγκη στήριξης του εισοδήματος των παραγωγών».

Πρέπει να εκμεταλλευτούμε τα προβλήματα των Ιταλών Ο κ. Άγγελος Ξυλογιάννης, που είναι παραγωγός και μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Εκμετάλλευσης Ακτινιδίων (ΑΣΕΑ) στην

Άρτα, δήλωσε ότι «η Ελλάδα αν προστατέψει την καλλιέργεια έχει πολύ καλές προοπτικές να γίνει ο μεγάλος παίκτης στα ακτινίδια στο βόρειο ημισφαίριο. Η Ιταλία βγαίνει εκτός παιχνιδιού στα πράσινα ακτινίδια γιατί έχει προβλήματα φυτοπροστασίας. Πριν επτά χρόνια η ιταλική παραγωγή έφτανε στους 700.000 τόνους, ενώ σήμερα κυμαίνεται στους 100.000 τόνους. Θα πρέπει όμως να μην έρχονται στη χώρα μας παλετοκιβώτια (Bins) από Ιταλία γιατί θα μεταφέρουν φυτοπαθολογικές ασθένειες και οι παραγωγοί θα καταστραφούμε οικονομικά, όπως έγινε με

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 43

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΚΤΙΝΙΔΙΟ

Η ΙΤΑΛΙΚΉ ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΠΑΡΑΜΈΝΕΙ ΣΕ ΧΑΜΗΛΆ ΕΠΊΠΕΔΑ ΚΑΙ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΕΊ Η ΧΏΡΑ ΜΑΣ

44 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

τους Ιταλούς. Πρέπει να γίνει οργάνωση παραγωγής και εμπορίας ακτινιδίου στην χώρα μας. Ήδη έχουμε συμπράξεις σούπερ μάρκετ με funds στη χώρα μας που θέλουν να αγοράζουν απευθείας από τους παραγωγούς με συγκεκριμένες προδιαγραφές. Είναι θετικό αλλά θα πρέπει να κοιτάζουμε την ποιότητα και να πωλούν οι παραγωγοί μέσα από συλλογικά όργανα. Το 2023 έχουμε ξανά ακαρπία στην παραγωγή λόγω ήπιου χειμώνα και θα πρέπει σοβαρά οι επιστήμονες να ασχοληθούν με το πρόβλημα. Οι τιμές είναι σε υψηλά επίπεδα αλλά το εισόδημα των παραγωγών είναι μειωμένο επειδή έχουμε λίγα κιλά». Ανάγκη να επενδύσουμε σε χώρους αποθήκευσης Ο κ. Σάββας Αργυράκης, παραγωγός ακτινιδίων και μέλος της διοίκησης της ΕΑΣ Καβάλας και της Ομάδας Εργασίας για το ακτινίδιο της ΕΘΕΑΣ, ανέφερε στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «υπάρχει και φέτος πρόβλημα με ακαρπία στην παραγωγή. Οι μέσες

αποδόσεις στη δυτική Ελλάδα κυμαίνονται στα 2 τόνοι το στρέμμα, στην Πιερία μεταξύ 3 - 3,5 τόνοι και στην Καβάλα στα 3,5 τόνοι. Η μείωση της παραγωγής οφείλεται στον ήπιο περσινό χειμώνα που έφερε λίγες ώρες ληθάργου στα δέντρα. Τα λίγα κιλά έφεραν όμως καλή ποιότητα και μεγέθη. Η συγκομιδή της βασικής ποικιλίας Hayward ξεκίνησε (σύμφωνα με την σχετική ΚΥΑ) μετά τις 15 Οκτωβρίου. Ο καιρός δεν δημιουργεί πρόβλημα στην συγκομιδή αλλά οι υψηλές θερμοκρασίες δεν βοηθούν τα ακτινίδια να ανεβάσουν σάκχαρα. Αν βοηθήσει ο καιρός αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος Νοεμβρίου. Η καλή ποιότητα έχει φέρει και αυξημένη ζήτηση για τα ακτινίδια. Οι εμπορικές πράξεις φέτος ξεκίνησαν από 85 λεπτά το κιλό και σταδιακά άρχισαν να ανεβαίνουν. Σήμερα υπάρχουν συμφωνίες για καλή ποιότητα ακτινιδίων που δίνουν τιμή παραγωγού που ξεπέρασε το 1 ευρώ το κιλό. Το θετικό είναι ότι στην

περιοχή μας υπάρχουν αποθηκευτικοί θάλαμοι και αποθηκεύεται το 1/3 της παραγωγής και οι παραγωγοί περιμένουν να δουν που θα φτάσει η τιμή για να πουλήσουν. Αυτό θα πρέπει να γίνει και στις υπόλοιπες παραγωγικές περιοχές. Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον στην χώρα μας για νέες φυτεύσεις. Αυτό που θα πρέπει να προσέχουν οι παραγωγοί είναι να μην πουλάνε τα ελληνικά ακτινίδια στους Ιταλούς που θέλουν να καλύψουν τις εμπορικές τους ανάγκες, όπως γίνεται στο ελαιόλαδο. Επίσης θα πρέπει οι φυτεύσεις να γίνονται με προγραμματισμό και αν γίνονται παράλληλα επενδύσεις σε αποθηκευτικούς θαλάμους. Θα πρέπει να ελληνικά ακτινίδια να συσκευάζονται στην χώρα μας για να μπορεί να πάρει προστιθέμενη αξία του προϊόντος ο Έλληνας παραγωγός». Παραμένει το ενδιαφέρον για νέες φυτεύσεις Η Δέσποινα Καΐτίδου, παραγωγός ακτινιδίων από Σκύδρα, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «φέτος έχουμε πρόβλημα με μειωμένες αποδόσεις. Όμως η ποιότητα και τα μεγέθη είναι πολύ καλά. Υπάρχει ζήτηση και οι τιμές είναι σε καλά επίπεδα. Πέρυσι ήταν μια καταστροφική χρονιά πουλήσαμε στα 45 λεπτά το κιλό. Φέτος έκανα συμφωνία στα 90 λεπτά. Η συγκομιδή επειδή ήταν μικρές οι ποσότητες

ΟΙ ΧΑΜΗΛΈΣ ΑΠΟΔΌΣΕΙΣ ΛΌΓΩ ΚΑΙΡΙΚΏΝ ΣΥΝΘΗΚΏΝ ΦΈΡΝΟΥΝ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΣΤΟ ΕΙΣΌΔΗΜΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΏΝ ολοκληρώθηκε στις αρχές Νοεμβρίου. Πάντως κάνουμε νέες φυτεύσεις και η καλλιέργεια έχει καλές προοπτικές στην περιοχή μας. Το κόστος βέβαια είναι υψηλό αλλά προχωρώ σταδιακά. Δεν καταθέτω αίτηση για Σχέδια Βελτίωσης γιατί καθυστερούν οι εγκρίσεις και έχει πολύ γραφειοκρατία. Καλλιεργώ μόνο την ποικιλία Hayward γιατί έχει εμπορικό ενδιαφέρον για εξαγωγή και έχει καλά ποιοτικά χαρακτηριστικά». n

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 45

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | AGRISIDE

ΣΕΙΡΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ AMINO ULTRA® Κορυφαία τεχνολογία θρέψης

Τα προϊόντα της σειράς AMINO ULTRA® ενσωματώνουν την τεχνολογία GCAA της εταιρείας INTERMAG, χάρη στην οποία τα θρεπτικά ιχνοστοιχεία συμπλοκοποιούνται με Γλυκίνη, επιτυγχάνοντας έτσι πιο γρήγορη και αποτελεσματική χορήγηση θρεπτικών στοιχείων στα φυτά, σε υψηλή συγκέντρωση και εξαιρετικά χαμηλότερη δόση, ενώ ταυτόχρονα παρέχουν και το χρήσιμο για τα φυτά αμινοξύ Γλυκίνη. Διατίθενται στην ελληνική αγορά αποκλειστικά από την Agriside Crop care. Δρ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Τεχνικός διευθυντής Agriside Crop care

ο αμινοξύ Γλυκίνη (2-Αμινοαιθανοϊκό οξύ, C2H5NO2, Glycine, συντμ Gly, G) είναι μία λευκή, κρυσταλλική, άοσμη και γλυκιά ένωση, το απλούστερο από τα 20 αμινοξέα από τα οποία συντίθενται οι πρωτεΐνες των οργανισμών (πρωτεϊνογόνα αμινοξέα), απαραίτητο για τη σύνθεση των βάσεων που συνιστούν το DNA και το RNA. Μαζί με το Γλουταμικό οξύ και με το μαγνήσιο παίζει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή χλωροφύλλης και κατά συνέπεια στη φωτοσύνθεση. Επίσης, μαζί με το Γλουταμικό οξύ και με τη Κυστεϊνη, σχηματίζει το τριπεπτίδιο Γλουταθειόνη, ουσία εξαιρετικής σημασίας για την αντιοξειδωτική προστασία των κυττάρων. Επομένως μέσα στο φυτό η Γλυκίνη συμβάλει, μεταξύ άλλων, σημαντικά και στην προστασία από στρες (καταπόνηση). H Γλυκίνη είναι το μικρότερο και το πλέον ευκίνητο αμινοξύ, απορροφάται έτσι ταχύτερα σε σύγκριση με τα άλλα αμινοξέα από τα φυτά. Σε υδατικό διάλυμα η Γλυκίνη διίσταται και δημιουργεί διιοντική μορφή (διπολικό ιόν, Zwitterion) λόγω μεταφοράς ενός H+ από την καρβοξυλομάδα στην αμινομάδα, οπότε μπορεί να ενώνεται με θρεπτικά κατιόντα και ανιόντα. Συνεπώς, η Γλυκίνη αποτελεί ιδανικό παράγοντα δημιουργίας χηλικών συμπλόκων με θρεπτικά στοιχεία, ώστε αυτά προσλαμβάνονται και χρησιμοποιούνται από τα φυτά άμεσα και γρήγορα, αφού το σύμπλοκο αναγνωρίζεται από τα φυτά ως μόριο «οικείο» και χρήσιμο γι’ αυτά, Μάλιστα η Γλυκίνη είναι έως 4 φορές μικρότερο μόριο σε σχέση τους συνήθεις χηλικούς παράγοντες (EDTA, DTPA κ.ά.). Επιτρέπει επομένως εξαιρετικά γρήγορη διείσδυση μέσω των πόρων της εφυμενίδας και

46 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

μέσω των στοματίων των φύλλων, αλλά και γρήγορη εσωτερική μετακίνηση μέσω της δομής των φυτών. Παράλληλα η βιοαποικοδομησιμότητα της γλυκίνης, καθιστά τα προϊόντα που συμπλοκοποιούνται με γλυκίνη φιλικά προς το περιβάλλον. Πράγματι, η γλυκίνη στο περιβάλλον έχει πάνω από 70% μεγαλύτερη βιοαποικοδόμηση και επομένως μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, έναντι των EDTA, DTPA, EDDHA. Η σειρά σκευασμάτων AMINO ULTRA® περιλαμβάνει προϊόντα σε μορφή ultra-μικρόκοκκων, με υψηλή περιεκτικότητα θρεπτικών στοιχείων, ειδικά σχεδιασμένα για διαφυλλικές εφαρμογές σε όλες τις καλλιέργειες: Η σειρά περιλαμβάνει είτε προϊόντα με αμιγή θρεπτικά στοιχεία (Fe, Mn, Zn, Cu, Ca) σε επαρκή περιεκτικότητα – συγκέντρωση, είτε μίγμα θρεπτικών στοιχείων σε ειδικά μελετημένη περιεκτικότητα και αναλογία ώστε να καλύπτουν ανάγκες συγκεκριμένης φυσιολογικής λειτουργίας του φυτού, όπως η παραγωγή χλωροφύλλης ή για τις ιδιαίτερες ανάγκες θρέψης συγκεκριμένης ομάδας φυτών. Τα προϊόντα της σειράς AMINO ULTRA® βασίζονται στην καινοτόμο, πατενταρισμένη τεχνολογία GCAA της INTERMAG, χάρη στην οποία τα θρεπτικά ιχνοστοιχεία συμπλοκοποιούνται με το αμινοξύ Γλυκίνη. H τεχνολογία GCAA εξασφαλίζει άριστη συμπλοκοποίηση, διαθεσιμότητα, ταχύτητα απορρόφησης, μετακίνησης και αξιοποίησης των χορηγούμενων θρεπτικών στοιχείων. Έτσι έχουμε πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και στοχευμένη θρέψης των φυτών, ακόμα και σε δυσμενείς συνθήκες περιβάλλοντος, με χαμηλότερη δόση εφαρμογής και ασφάλεια για τα φυτά και το χρήστη. Το σύμπλοκο του θρεπτικού στοιχείου με τη Γλυκίνη εφαρμοζόμενο διαφυλλικά, διεισδύει άμεσα και πλήρως στα φύλλα και κινείται προς όλες τις κατευθύνσεις εσωτερικά στο φυτό, εξασφαλίζοντας γρήγορη και αποτελεσματική θρέψη του, συμβάλλοντας έτσι στην απρόσκοπτη φυτική ανάπτυξη.

Η μοναδική μορφή των ultra-μικρόκοκκων στην οποία διατίθενται τα προϊόντα της σειράς και η δομή και το σχήμα του κάθε ultra-μικρόκοκκου διασφαλίζουν: 1. Γρήγορη και άριστη διαλυτότητα στο νερό, χάρη στη μεγάλη επιφάνεια απορρόφησης νερού που έχει κάθε ultra-μικρόκοκκος 2. Μη δημιουργία σκόνης (λιγότερες απώλειες προϊόντος μειωμένη ρύπανση για το χρήστη και το περιβάλλον, ευκολία στη χρήση) 3. Αποφυγή δημιουργίας συσσωματώματος ή ιζήματος, όπως συμβαίνει με σκόνες και με υγρά σκευάσματα. 4. Μικρότερο όγκο προϊόντος έναντι υγρών σκευασμάτων με αποτέλεσμα ευκολία και μικρότερο κόστος αποθήκευσης και μεταφοράς. 5. Εξαιρετική συνδυαστικότητα με τα περισσότερα αγροχημικά. 6. Ειδικότερα στα σύνθετα προϊόντα της σειράς AMINO ULTRA® κάθε ένας ultra-μικρόκοκκος περιέχει όλα τα θρεπτικά στοιχεία. Η σειρά σκευασμάτων AMINO ULTRA® περιλαμβάνει προϊόντα σε μορφή ultra-μικρόκοκκων, με υψηλή περιεκτικότητα θρεπτικών στοιχείων, ειδικά σχεδιασμένα για διαφυλλικές εφαρμογές σε όλες τις καλλιέργειες: Η σειρά περιλαμβάνει είτε προϊόντα με αμιγή θρεπτικά στοιχεία (Fe, Mn, Zn, Cu, Ca) σε επαρκή περιεκτικότητα – συγκέντρωση, είτε μίγμα θρεπτικών στοιχείων σε ειδικά μελετημένη περιεκτικότητα και αναλογία ώστε να καλύπτουν ανάγκες συγκεκριμένης φυσιολογικής λειτουργίας του φυτού, όπως η παραγωγή χλωροφύλλης ή για τις ιδιαίτερες ανάγκες θρέψης συγκεκριμένης ομάδας φυτών. n

06|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 47

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΦΕΪΖΟΑ

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΦΕΪΖΟΑ Μια εύκολη καλλιέργεια που δεν παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα ασθενειών

Τα τελευταία έτη, οι παραδοσιακές καλλιέργειες δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στα ακραία κλιματικά φαινόμενα που συνεχώς πυκνώνουν. Η πίεση στον πρωτογενή τομέα είναι έντονη και η επίλυση των προβλημάτων μεταβιβάζεται στους καλλιεργητές, που καλούνται υπό αυτές τις δύσκολες συνθήκες να στηρίξουν την πρωτογενή παραγωγή και να ανταπεξέλθουν οικονομικά. Μία από τις διεξόδους που μπορεί να βοηθήσει την αγροτική οικονομία είναι οι εναλλακτικές καλλιέργειες. Δηλαδή είδη που είναι προσαρμοσμένα στο κλίμα και τις συνθήκες των περιοχών καλλιέργειας, με οικονομικό συμφέρον για τον παραγωγό, και με θετική ανταπόκριση από το καταναλωτικό κοινό. Ο ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, ως ερευνητικός φορέας του πρωτογενή τομέα, διαθέτει στα Χανιά συλλογές υποτροπικών ειδών, εγκατεστημένες για περισσότερα από 20 χρόνια και δοκιμασμένες στις κλιματικές συνθήκες της Κρήτης (Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου). Ένα από τα είδη αυτά είναι η Φεϊζόα (Acca sellowiana). 1 Δρ. ΘΗΡΕΣΙΑ - ΤΕΡΕΖΑ ΤΖΑΤΖΑΝΗ Εντεταλμένη Ερευνήτρια, Δενδροκομία Υποτροπικών Ειδών Ινστιτούτο Ελιάς Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός (ΕΛΓΟ) “ΔΗΜΗΤΡΑ”

Πληροφορίες για την καλλιέργεια Η Φεϊζόα, επίσης γνωστή ως γκουάβα ανανά ή γκουαβαστέν, είναι ένα είδος της οικογένειας Myrtaceae με καταγωγή από τη Νότια Αμερική. Είναι είδος που αναπτύσσεται σε εύκρατες, υποτροπικές και τροπικές περιοχές, και καλλιεργείται είτε για τους καρπούς του, είτε ως καλλωπιστικό φυτό, λόγω των εντυπωσιακών του ανθέων, που είναι επίσης εδώδιμα. Είναι ξυλώδες φυτό, αειθαλές, με σφαιρικό σχήμα και φτάνει σε ύψος 2-4 μέτρα. Το άνθος έχει ασυνήθιστα έντονο βυσσινί χρώμα με μεγάλους στήμονες και λευκά - ροζ σαρκώδη πέταλα (Εικ. 1) που προσελκύουν μεγάλο αριθμό μελισσών την περίοδο της ανθοφορίας. Για την περιοχή της Κρήτης, η περίοδος ανθοφορίας ξεκινά Απρίλιο - Μάιο (Εικ. 2) και οι καρποί ωριμάζουν Οκτώβριο - Νοέμβριο, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Οι καρποί είναι στρογγυλοί ή ωοειδείς, μήκους 3-8 εκατοστών, χρώματος πράσινου – γκρι, με αδρή επιφάνεια. Η σάρκα των καρπών είναι υπόλευκη - υποκίτρινη, ομοιόμορφη ή κοκκώδης, με χαρακτηριστική γλυκιά γεύση, ελαφρώς πικάντικη και ευχάριστο άρωμα. Περιέχει μεγάλο αριθμό σπερμάτων, μικρού μεγέθους και με γλυκιά γεύση που καταναλώνονται ευχάριστα μαζί με τη σάρκα (Εικ. 3 και 4). Ο σχηματισμός των ανθέων πραγμα-

48 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Εικ. 1: Κλειστά άνθη (μπουμπούκια) και ανοιχτά άνθη Φεϊζόα. Εικ. 2: Δέντρο Φειζόα σε πλήρη άνθηση.

Πίνακ φυτών

Καλλ

Αμπε

Αραβ

Βρώμ

Ηλίαν

Καπν

Κουκ

Κριθά

Λαθο

Ρεβίθ Ρόβι

Σιτάρ

Σουσ

Φασό

Σύνο

Εικ. 3 και 4: Καρποί Φεϊζόα αμέσως μετά τη συγκομιδή.

τοποιείται σε βλάστηση της τρέχουσας καλλιεργητικής περιόδου και το φυτό δίνει την πρώτη παραγωγή τον τρίτο περίπου χρόνο από τη φύτευσή του. Φτάνει σε πλήρη παραγωγή το δέκατο έτος με αποδόσεις έως 20 κιλά καρπών ανά δέντρο και η παραγωγική ζωή του φυτού είναι 30-40 χρόνια. Οι καρποί μπορούν να συντηρηθούν μέχρι 3 μήνες σε θερμοκρασία 4-5 °C και σχετική υγρασία 95%. Μετά την έξοδο των καρπών από το ψυγείο η ωρίμανσή τους ολοκληρώνεται σε 7-14 ημέρες σε θερμοκρασία δωματίου. Ο πολλαπλασιασμός γίνεται κυρίως με εμβολιασμό της επιθυμητής ποικιλίας πάνω σε σπορόφυτο υποκείμενο. Συνθήκες ανάπτυξης και απαιτήσεις Παρόλο που ανήκει στα υποτροπικά

είδη, η Φεϊζόα απαιτεί τουλάχιστον 50 ώρες ψύξης (ώρες με θερμοκρασίες <7°C) κατά τη χειμερινή περίοδο και είναι ανθεκτικό στον παγετό. Το είδος αυτό έχει καλλιεργηθεί βόρεια ως τη Δυτική Σκωτία, αλλά υπό τέτοιες συνθήκες δεν παράγει καρπούς κάθε χρόνο, καθώς χειμερινές θερμοκρασίες κάτω από -9 °C νεκρώνουν τους ανθοφόρους οφθαλμούς. Γενικά η ελάχιστη θερμοκρασία που αντέχει το φυτό για καρποφορία είναι -11 °C και η ελάχιστη θερμοκρασία για την ανάπτυξη των ριζών είναι 8 °C. Ακραίες θερμοκρασίες την περίοδο της ανθοφορίας προκαλούν πτώση ανθέων και καρπών, με αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής. Θερινές θερμοκρασίες άνω των 32 °C μπορεί επίσης να προκαλέσουν καρπόπτωση. Η Φεϊζόα είναι μερικώς ανεκτική

στη ξηρασία και στα αλατούχα εδάφη, αλλά για εμπορική παραγωγή καρπών απαιτείται επάρκεια νερού από την καρπόδεση μέχρι τη συγκομιδή και μη αλκαλικά εδάφη. Καλλιεργείται σε ποικιλία εδαφών, από αμμώδη έως πηλώδη και αργιλώδη, αρκεί να υπάρχει καλή αποστράγγιση. Αναπτύσσεται καλύτερα σε εδαφικές τιμές pH 5,5-7,0. Η φύτευση της Φεϊζόα γίνεται χωρίς να σπάσει η μπάλα χώματος που συγκρατεί το ριζικό σύστημα και κατάλληλες αποστάσεις φύτευσης είναι 6 x 6 m. Τα δέντρα παρουσιάζουν αργή ανάπτυξη. Για τον λόγο αυτό δεν απαιτεί ετήσιο κλάδεμα καρποφορίας. Τα πρώτα χρόνια το κλάδεμα αφορά τη διατήρηση του σχήματος και την αφαίρεση παραφυάδων από το υποκείμενο και τον κορμό. Μετά τον τρίτο χρόνο, οπότε και μπαίνει σε καρποφορία, εφαρμόζεται «κλαδοκάθαρο». Με τον όρο αυτό περιγράφεται η απομάκρυνση βλαστών και κλάδων που εμποδίζουν τον καλό αερισμό στο εσωτερικό της κόμης, κλαδιών ξερών, προστριβόμενων, και όσον ακουμπούν κοντά στο έδαφος. Το κλάδεμα πραγματοποιείται τον Φεβρουάριο, μετά τη λήξη του χειμώνα. Η βλαστική ανάπτυξη του δέντρου 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 49

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΦΕΪΖΟΑ 5

Εικ. 5: Καρποί ποικιλίας Mammoth. Εικ. 6: Καρποί ποικιλίας Gemini. Εικ. 7: Νωπός καρπός Φεϊζόα, γλυκό του κουταλιού και μαρμελάδα.

πραγματοποιείται κυρίως την άνοιξη και η ανάπτυξη του καρπού ξεκινάει τον Μάιο, μετά την καρπόδεση. Τις περιόδους αυτές πρέπει τα φυτά να έχουν επάρκεια θρεπτικών στοιχείων, μέσω μιας ισορροπημένης λίπανσης σε άζωτο (Ν), φώσφορο (Ρ), κάλιο (Κ) και ιχνοστοιχεία. Τα αποτελέσματα είναι καλύτερα όταν εφαρμόζονται με υδρολίπανση. Ορισμένες ποικιλίες είναι αυτογόνιμες, όμως οι περισσότερες απαιτούν την ύπαρξη επικονιαστών (μέλισσες). Συνδυασμός ποικιλιών στον ίδιο αγρό, ενισχύει την καρπόδεση και αυξάνει την παραγωγή. Σημαντικές εμπορικές ποικιλίες αποτελούν οι Triumph, Mammoth (Εικ. 5), Apollo, Gemini (Εικ. 6) κ.ά.

50 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Η Φεϊζόα θεωρείται εύκολη καλλιέργεια και δεν παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα ασθενειών. Μοναδικοί εχθροί αποτελούν ορισμένα κολεόπτερα που προσβάλλουν στους τρυφερούς βλαστούς και εμφανίζονται την άνοιξη, όταν δεν έχει γίνει καταπολέμηση ζιζανίων. Η συγκομιδή των καρπών γίνεται με το χέρι, ή συχνότερα με δίχτυα που απλώνονται στο έδαφος. Καθώς το χρώμα των καρπών δεν αλλάζει κατά την ωρίμανση, η συγκομιδή με το χέρι πρέπει να γίνεται σε στάδια και απαιτεί εμπειρία, ώστε να επιλέγονται κάθε φορά μόνο οι ώριμοι καρποί. Η συγκομιδή με δίχτυα απλοποιεί την κατάσταση, επειδή οι καρποί ωριμάζουν και πέφτουν μόνοι τους στο έδαφος, από όπου συλλέγονται κάθε 2-3 ημέρες.

Θρεπτικά συστατικά Ο καρπός της Φεϊζόα σε συγκέντρωση ξηράς ουσίας ποικίλει από χώρα σε χώρα και μπορεί να φτάσει 12-23 %, με οξύτητα 0,94-2,47 %. Έχει μεγάλη περιεκτικότητα βιταμίνης C, ενώ υπάρχουν σημαντικές ποσότητες και από άλλες βιταμίνες, καθώς και βιταμίνες της ομάδας Β. Διαθέτει ποσότητες μεταλλικών στοιχείων και ηλεκτρολυτών, με σημαντικές όμως διαφορές μεταξύ των γενοτύπων. Υψηλές συγκεντρώσεις ιωδίου καταγράφονται επίσης σε νωπούς καρπούς (3 mg I/100 g), ποσότητα που μπορεί να καλύψει τις καθημερινές ανάγκες ιωδίου για έναν ενήλικα. Αυτό καθιστά τη Φεϊζόα και φαρμακευτικό φυτό. Επιπλέον περιέχει φυτικές ίνες, οι οποίες μαζί με τις κατεχίνες και τις πηκτίνες βοηθούν στη ρύθμιση του μεταβολισμού και την καταπολέμηση των εντερικών διαταραχών. Τέλος, στη σάρκα περιέχεται ποσότητα πηκτίνης, η οποία βρίσκει εφαρμογή για τη στερεοποίηση κατά την παραγωγή μαρμελάδας.

Πίνακας 1 ÁðïöëïéùìÝíïé êáñðïß ÖÅÚÆÏÁ ÄéáôñïöéêÜ óôïé÷åßá áíÜ 100 g (3,5 oz) ÊÁÔÇÃÏÑÉÁ ÅíÝñãåéá

ÄÉÁÔÑÏÖÉÊÇ ÁÎÉÁ

ÐÏÓÏÓÔÏ Ç.Ó.Ð.*

230 kJ (55 kcal)

ÕäáôÜíèñáêåò

12,9 g

10%

ÐñùôåÀíåò

0,98 g

ËéðáñÜ

0,6 g

ÄéáéôçôéêÝò ßíåò

6,4 g

17%

Âéôáìßíç Á

6 IU

<1 %

Âéôáìßíç C

32,9 mg

55%

Âéôáìßíç Å

0,16 mg

Âéôáìßíç Ê

3,5 ìg

Èåéáìßíç (Â1)

0,006 mg

0,50%

Íéáóßíç (Â3)

0,295 mg

Ðáíôïèåíéêü ïîý

0,223 mg

2,50%

Ðõñéäïîßíç (Â6)

0,067 mg

Ñéâïöëáâßíç (Â2)

0,018 mg

1,50%

Öïëéêü ïîý (Â9)

23 ìg

ÊÜëéï

172 mg

ÍÜôñéï

3 mg

<1 %

ÁóâÝóôéï

17 mg

ÌáããÜíéï

0,084 mg

ÌáãíÞóéï

9 mg

Óßäçñïò

0,14 mg

Öþóöïñïò

19 mg

×áëêüò

0,036 mg

ØåõäÜñãõñïò

0,06 mg

<1 %

ÂÉÔÁÌÉÍÅÓ

ÇËÅÊÔÑÏËÕÔÅÓ

ÌÅÔÁËËÁ

ÖÕÔÏÈÑÅÐÔÉÊÁ ÓÕÓÔÁÔÉÊÁ â ÊáñïôÝíéï

2 ìg

â Êñõðôïîáíèßíç

3 ìg

ËïõôåÀíç+æåáîáíèßíç

27 ìg

ËõêïðÝíéï

5 ìg

* Ôá ðïóïóôÜ áíáöÝñïíôáé óå äßáéôá 2000 èåñìßäùí.

ÐçãÞ: USDA National Nutrient data base Οι καρποί και τα φύλλα της A. sellowiana περιέχουν πολλά πτητικά συστατικά, τα οποία είναι υπεύθυνα για τον ισχυρό χαρακτήρα του καρπού, φλαβονοειδή, τανίνες, τερπένια και στεροειδείς σαπωνίνες. Το έντονο χαρακτηριστικό άρωμα της Φεϊζόα σχετίζεται με αυτές τις πτητικές ενώσεις όπως επίσης και με κάποια άλατα. Στις καλλιέργειες υποτροπικών περιοχών παρατηρείται αυξημένη ποσότητα καροτενοειδών (Πίνακας 1).

Βιοδραστικά στοιχεία Οι δραστικές ουσίες που περιέχει η Acca sellowiana μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη διατροφή, καθώς οι ποσότητες θρεπτικών συστατικών παρουσιάσουν ευεργετικές επιδράσεις σε διάφορες ασθένειες, ιδιαίτερα εκείνες που προκαλούνται από οξειδωτικές διεργασίες και καταλήγουν σε κυτταρική βλάβη. Γενικά η Φεϊζόα διαθέτει αντι-καρκινικές,

αντι-φλεγμονώδης, αντι-ιικές, αντιμικροβιακές, ηπατοπροστατευτικές, αντι-οστεοπόρωσης, αντι-υπερθιοειδής, αντιοξειδωτικές και ανοσορρυθμιστικές ιδιότητες. Οι φαινολικοί μεταβολίτες που περιέχει, όπως τα φλαβονοειδή και οι τανίνες, επιταχύνουν τον τερματισμό με τη σύλληψη των ελεύθερων ριζών και προστατεύουν την κυτταρική μεμβράνη στον οργανισμό. Επίσης κλασματικά εκχυλίσματα φλοιού μελετήθηκαν για κυτταροτοξική δραστηριότητα, δραστικότητα ιού κατά της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) και αντιβακτηριακή δραστηριότητα. Τέλος, τα αιθέρια έλαια του καρπού έχουν έντονο αντιβακτηριακό και αντιμυκητιασικό αποτέλεσμα, ενώ έχει χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή ιατρική για την προληπτική θεραπεία γαστρίτιδας και έλκους, και ως μέσο θεραπείας για την αντιμετώπιση της βρογχίτιδας. Οικονομικό ενδιαφέρον Η Φεϊζόα καλλιεργείται σε πολλές χώρες του κόσμου, όπως στη Νέα Ζηλανδία, την Αυστραλία και τη Βραζιλία, και είναι αρκετά δημοφιλής τόσο για νωπή κατανάλωση, όσο και για μεταποιημένα προϊόντα (ποτά, ζελέ, μαρμελάδες, γλυκά κ.ά.) (Εικ. 7). Η καλλιέργειά της έχει αυξηθεί σε εύκρατα μέρη των ΗΠΑ, Ιταλία, Κίνα και Τουρκία λόγω των υψηλών δυνατοτήτων σε πωλήσεις, καθώς επίσης και για τις ιδιότητες που έχει. Επίσης, επιλέγεται ως φυτό αρχιτεκτονικής τοπίου στο Τέξας, τη Φλόριντα, την Καλιφόρνια και την Ιταλία. Συμπεράσματα Το αυξανόμενο ενδιαφέρον των καταναλωτών για προϊόντα που συνδυάζουν διατροφή και καλή υγεία ή πρόληψη ασθενειών, αυξάνει τις ευκαιρίες για νέα τρόφιμα ενισχυμένα με βιοδραστικές ουσίες, τις λεγόμενες «υπερτροφές». Για τον λόγο αυτό παρατηρείται αύξηση σε παγκόσμιο ενδιαφέρον για καρπούς που συμβάλλουν σε μια υγιεινή διατροφή, η οποία ενισχύεται με μοναδικές και ιδιαίτερα αρωματικές γεύσεις. Το συνδυασμό αυτό ικανοποιεί η Φεϊζόα λόγω των ελκυστικών ιδιοτήτων της, με αποτέλεσμα η παραγωγή της να αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, δημιουργούνται νέες ευκαιρίες για παραγωγούς που βρίσκονται σε κατάλληλες κλιματικές περιοχές, μέσα από εναλλακτικές καλλιέργειες που μπορούν να ενισχύσουν το οικογενειακό εισόδημα. Είδη χωρίς ιδιαίτερες καλλιεργητικές απαιτήσεις, όπως η Φεϊζόα αποτελούν ένα πρώτο βήμα για τους παραγωγούς, που καλούνται να συνδυάσουν τις παραδοσιακές καλλιέργειες με νέες, ανοίγοντας καινούργια μονοπάτια στον πρωτογενή τομέα. Οι εικόνες του άρθρου 1-7 είναι της Δρ. Θηρεσίας - Τερέζας Τζατζάνη. n 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 51

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

ΜΕΙΩΜΈΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΕΛΑΙΟΛΆΔΟΥ ΦΈΤΟΣ ΣΤΗ ΧΏΡΑ ΜΑΣ

Δεν υπάρχει ενδιαφέρον για εμπορικές πράξεις όλοι είναι σε αναμονή Σε εξέλιξη βρίσκεται η συγκομιδή ελαιολάδου στη χώρα μας. Η μειωμένη παραγωγή και τα προβλήματα φυτοπροστασίας δημιουργούν προβλήματα στους παραγωγούς. Σοβαρό πρόβλημα είναι και η έλλειψη εργατών γης κάτι που αυξάνει το κόστος συγκομιδής. Στο μεταξύ ανακοινώθηκαν οι προβλέψεις παραγωγής στις κυριότερες ελαιοπαραγωγικές χώρες της Μεσογείου. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

ε εξέλιξη βρίσκεται η συγκομιδή ελαιολάδου στη χώρα μας, ενώ ανακοινώθηκαν οι επίσημες προβλέψεις παραγωγής από τις κυβερνήσεις των κυριότερων χωρών παραγωγής ελαιολάδου στη Μεσόγειο. Οι καιρικές συνθήκες και η μειωμένη παραγωγή ευνόησαν τις προσβολές από δάκο. Προβλήματα με ανομβρία αντιμετωπίζει η Κρήτη και η Λέσβος. Αν και ξεκίνησε από υψηλά η τιμή παραγωγού φέτος στην συνέχεια είχαμε έλλειψη εμπορικού ενδιαφέροντος. Μετά ακολούθησε μια διόρθωση των τιμών προς τα κάτω αλλά οι παραγωγοί δεν φαίνεται να βιάζονται να πουλήσουν. Πάντως οι αποδόσεις φαίνονται να κυμαίνονται σε καλά επίπεδα. Πρώτη εμπορική πράξη για ελαιόλαδο νέας εσοδείας με τιμή στα 9,25 ευρώ το κιλό έγινε στη Λακωνία. Ο Αγροτικός Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Αγίων Αποστόλων, ανακοίνωσε ότι μετά από διαπραγμάτευση και κατάθεση προσφορών, προχώρησε σε εμπορική συμφωνία με την ιταλική Alta Maremma από την Τοσκάνη, για πώληση ενός βυτίου έξτρα παρθένου ελαιολάδου (αγουρέλαιο), εσοδείας 2023/2024, στην τιμή των 9,25 ευρώ το κιλό. Κρήτη Ο κ. Κωνσταντίνος Κεκερίδης, πρόεδρος του Αγροτικού Ελαιουργικού Συνεταιρισμού Ζάκρου, δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «στην περιοχή οι ελαιώνες είναι αρδευόμενοι οπότε αναμένεται να έχουμε μια παραγωγή της τάξης των 700 τόνων ελαιόλαδο. Η συγκομιδή είναι σε εξέλιξη αλλά ακόμη δεν γίνονται εμπορικές πράξεις. Από Δεκέμβριο αναμένεται να έχουμε μια εικόνα της αγοράς. Αποθέματα περσινά δεν υπάρχουν. Ο συνεταιρισμός πάντα πουλάει το ελαιόλαδο των μελών

52 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

με δημοπρασίες. Θα ξεκινήσουμε τις δημοπρασίες από το 2024». Από την πλευρά του ο κ. Γιώργος Περογιαννάκης, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Εμπάρου, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία Κτηνοτροφία ότι «από μέσα Νοεμβρίου έχει ξεκινήσει η συγκομιδή ελαιοκάρπου στην περιοχή. Έχουμε μεγάλη μείωση της παραγωγής φέτος κατά 70% σε σχέση με πέρυσι. Αρκεί να σας αναφέρω ότι πέρυσι ο συ-

νεταιρισμός είχε μια παραγωγή ελαιολάδου της τάξης των 600 τόνων, ενώ φέτος δεν προβλέπεται να ξεπεράσουμε τους 50 τόνους. Μεγάλο πρόβλημα είναι η ξηρασία στην Κρήτη. Δεν έχει βρέξει καθόλου από το καλοκαίρι έως τον Νοέμβριο και αν συνεχιστεί αυτός ο καιρός θα έχουμε ακόμη μεγαλύτερη μείωση της παραγωγής. Οι τιμές του ελαιολάδου στα μέσα Νοεμβρίου κυμαίνονται στην Κρήτη από 7,5 έως 8,5 ευρώ το κιλό».

Μεσσηνία O προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής (ΔΑΟΚ) Τριφυλλίας, Αντώνης Παρασκευόπουλος, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι "στην περιοχή έχουμε μια μείωση σε ποσοστό 35% σε σχέση με πέρυσι. Μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου είχαμε προχωρήσει στην συγκομιδή ελαιοκάρπου της 30 - 35%. Αναμένεται η παραγωγή ελαιολάδου να ανέλθει στους 20.000 τόνους". Ο κ. Νικόλαος Αθανασόπουλος, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ελαιώνα, από τους Γαργαλιάνους, αναφέρει ότι «φέτος είναι μειωμένη η παραγωγή στη χώρα μας. Τον Δεκέμβριο

εκτιμώ ότι θα έχει ολοκληρωθεί η συγκομιδή. Οι Ιταλοί αυτή την εποχή δεν αγοράζουν και προσπαθούν να δουν τη δική τους παραγωγή. Από την άλλη η Ισπανία με τις βροχές που είχε τις προηγούμενες ημέρες περιμένει να δει πως θα εξελιχθεί η επόμενη παραγωγή, ενώ κοιτάει να δει και πόσο θα μειωθεί η κατανάλωση. Από τον Δεκέμβριο αναμένεται να έχουμε μια καθαρή εικόνα για την εγχώρια αγορά ελαιολάδου,

αφού θα γνωρίζουμε τις φετινές ποσότητες ελαιολάδου. Αυτό που θα ήθελα να επισημάνω είναι ότι τελευταία κάνουν λόγο πολλοί για ακριβές τιμές ελαιολάδου στον καταναλωτή. Έχουμε μια μέση ετήσια κατανάλωση στα 18 - 12 κιλά στη χώρα μας. Αν πούμε για τιμή λιανικής στα 15 ευρώ το λίτρο θα έχουμε στα 12 κιλά μια τιμή γύρω στα 180 ευρώ. Αυτό μας δείχνει ότι ο μέσος Έλληνας ξοδεύει για το ελαιόλαδο που θα καταναλώσει 50 λεπτά την ημέρα». Ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής της Ένωσης Μεσσηνίας κ. Γιάννης Πάζιος τόνισε στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «στη Μεσσηνία ποσοτικά φέτος το ελαιόλαδο αναμένεται να είναι μειωμένο κατά περίπου 50 - 60%. Όμως προς ώρας η ποιότητα είναι πολύ καλή με πολύ καλά χαρακτηριστικά. Οι εμπορικές συναλλαγές είναι παγωμένες και αναμένεται να συνεχίσουν και το επόμενο χρονικό διάστημα. Αυτό οφείλεται στο ότι οι ετεροεπαγγελματίες και συνταξιούχοι άλλων ταμείων (πλην ΟΓΑ) έχουν πουλήσει σε υψηλές τιμές τα περσινά ελαιόλαδα και δεν τους συμφέρει να δείξουν πωλήσεις μέσα στο 2023 γιατί αυξάνει το αγροτικό εισόδημα και υπάρχει ο φόβος μην αναγκαστούν να μπουν σε καθεστώς τήρησης βιβλίων εσόδων - εξόδων». Λακωνία Ο κ. Σωτήρης Κρητικός, πρόεδρος στον Αγροτικό Ελαιουργικό Συνεταιρισμό Αγίου Δημητρίου Μονεμβασίας, αναφέρει από την πλευρά του ότι «η ποικιλία Αθηνολιά έχει φέτος μεγάλη μείωση παραγωγής. Επίσης μεγάλο είναι και το πρόβλημα με τον δάκο. Κάποιοι παραγωγοί που δεν έχουν οικονομικό πρόβλημα έχουν κρατήσει περσινά ελαιόλαδα και περιμένουν αύξηση της τιμής. Για φετινό ελαιόλαδο οι έμποροι προσφέρουν στα μέσα Νοεμβρίου τιμή στα 7,5 έως 8 ευρώ το κιλό αλλά οι ελαιοπαραγωγοί δεν δέχονται να πουλήσουν σε αυτή την τιμή». Ο κ. Ιωάννης Χατζηχαραλάμπους, πρόεδρος στον Αγροτικό Συνεταιρισμό Αιγιών δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «η ποικιλία Κορωνέικη ξεκίνησε την συγκομιδή από το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου. Έχουμε μια μείωση της συγκομιδής κατά 50% σε σχέση με πέρυσι στη Λακωνία λόγω των καιρικών συνθηκών. Επίσης υπάρχει δάκος και γλοιοσπόριο αλλά δεν μπορούν να κάνουν κάτι οι παραγωγοί γιατί είμαστε στην περίοδο της συγκομιδής. Οι αποδόσεις στο ξεκίνημα της συγκομιδής είναι σε καλά επίπεδα και αυτό οφείλεται στη ξηρασία που επικράτησε όλο το προηγούμενο διάστημα. Συγκεκριμένα 10 κιλά ελαιοκάρπου παράγουν 2 κιλά ελαιολάδου. Οι τιμές που δίνουν

ΜΕΙΩΜΈΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΊΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ τα ελαιοτριβεία για το ελαιόλαδο στα μέσα Νοεμβρίου είναι μεταξύ 8 και 8,5 ευρώ το κιλό. Δεν αφορούν τους εμπόρους αλλά και τις δημοπρασίες που θα γίνουν το επόμενο χρονικό διάστημα. Ο συνεταιρισμός μας θα ξεκινήσει δημοπρασίες από τον Ιανουάριο του 2024. Ένας ακόμη λόγος που οι εμπορικές πράξεις έχουν παγώσει είναι ότι οι παραγωγοί πούλησαν το περσινό ελαιόλαδο με μέση τιμή στα 7,5 ευρώ το κιλό, οπότε δεν συμφέρει να πουλήσουν το φρέσκο για φορολογικούς λόγους. Πάντως τα 7,5 ευρώ τιμή στο χωράφι με την τυποποίηση (κόστος) θα φτάσουν στα 8 ευρώ. Αυτή η τιμή θα φτάσει στη λιανική αγορά γύρω στα 16 ευρώ το κιλό. Όσον αφορά τις δημοπρασίες που θα κάνουμε το 2024 εκτιμώ ότι η τιμή παραγωγού για το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ποικιλία Κορωνέικη θα κυμανθεί στα 9,5 ευρώ το κιλό». Παραγωγή 290.000 τόνους προβλέπει η Ιταλία Ανακοινώθηκαν οι πρώτες επίσημες προβλέψεις για τη φετινή παραγωγή ελαιολάδου στην Ιταλία. Οι εκτιμήσεις, που ανακοίνωσε το ISMEA (Ινστιτούτο Ενημέρωσης Αγροδιατροφικού Εμπορίου), σε συνεργασία με την Italia Olivicola ( Ένωση Ιταλών Ελαιοπαραγωγών) και την Unaprol - Consorzio Olivicolo Italiano, κάνουν λόγο για μια αύξηση της παραγωγής ιταλικού ελαιολάδου, για την περίοδο 2023/2024, παρά τα προβλήματα λόγω των καιρικών συνθηκών, λόγω της ξηρασίας του χειμώνα και των βροχών της άνοιξης, που δημιούργησαν προβλήματα στην ανθοφορία και την καρπόδεση σε πολλές περιοχές. Οι προβλέψεις κάνουν λόγο για μια παραγωγή της τάξης των 290 χιλιάδων τόνων ελαιολάδου, που είναι αυξημένη, κατά 20%, σε σχέση με την περσινή αλλά μειωμένη σε σχέση με τον μέσο όρο της τελευταίας 4ετίας. Η αύξηση της παραγωγής οφείλεται κυρίως στην μεγαλύτερη παραγωγή του νότου (αύξηση κατά +34%), χάρη στις καλές 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 53

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

αποδόσεις που αναμένονται στην Απουλία και στην Καλαβρία, περιοχές που αντιπροσωπεύουν αντίστοιχα το 50% και το 13% της ιταλικής παραγωγής ελαιολάδου. Στην Σικελία η παραγωγή εκτιμάται ότι θα είναι ουσιαστικά ίδια σε σχέση με την ήδη χαμηλή παραγωγή του περασμένου έτους. Αντίθετα μείωση της παραγωγής αναμένεται να υπάρξει στις περιοχές της κεντρικής και βόρειας Ιταλίας, η οποία θα είναι πάνω από 30% σε σχέση με πέρυσι (μείωση κατά 33% στις βόρειες και κατά 31% στις κεντρικές περιοχές). Πάντως οι φετινές υψηλές τιμές του ελαιολάδου στη χώρα είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσουν πολλούς παραγωγούς που έχουν ελιές διπλής χρήσης (βρώσιμες και λαδοελιές) να πάνε τον ελαιόκαρπο στα ελαιοτριβεία για ελαιοποίηση, τονίζει το ISMEA. Στους 765.300 τόνους θα κυμανθεί η παραγωγή στην Ισπανία Μια ακόμη χρονιά με μειωμένη παραγωγή θα έχει η Ισπανία. Οι βροχές όμως του Νοεμβρίου δίνουν ελπίδες στους ελαιοπαραγωγούς της χώρας για την επόμενη χρονιά. Ανακοινώθηκαν οι εκτιμήσεις από το Υπουργείο Γεωργίας, Αλιείας και Τροφίμων της Ισπανίας (MAPA) για την παραγωγή ελαιολάδου της φετινής περιόδου 2023/2024. Σύμφωνα με αυτές, η παραγωγή ελαιολάδου στην Ισπανία θα ανέλθει στους 765.300 τόνους, που είναι 15% πάνω από τη χαμηλή συγκομιδή της προηγούμενης σεζόν 2022/2023 (664.000 τόνοι) και 34% κάτω από τον μέσο όρο των τεσσάρων τελευταίων ετών. Η νέα εμπορική περίοδος ξεκίνησε από την 1η Οκτωβρίου 2023, με τα αποθέματα να εκτιμά ότι ανέρχονται σε 257.000 τόνους, 43% χαμηλότερα από τα αρχικά αποθέματα

54 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

της προηγούμενης εκστρατείας και και 52% μειωμένα σε σχέση με των τεσσάρων τελευταίων ετών. Αξίζει να αναφέρουμε ότι σε σχέση με πέρυσι έχουμε αύξηση της παραγωγής στην Ανδαλουσία (+7%), στην Εξτρεμαδούρα (+101%) και στην Καστίγια-Λα Μάντσα (+29%). Παρόλα αυτά στην Ανδαλουσία (περιοχή με το 70% της ισπανικής παραγωγής ελαιολάδου) η παραγωγή υπολογίζεται μειωμένη κατά 40% κάτω από τον μέσο όρο των τελευταίων ετών. Η μειωμένη φέτος παραγωγή οφείλεται στις υψηλές θερμοκρασίες που είχαμε την εποχή της ανθοφορίας, που προκάλεσαν απώλεια ανθέων και μείωση της καρπόδεσης. Πάντως οι προβλέψεις παραγωγής είναι προκαταρκτικά δεδομένα που θα προσαρμοστούν με βάση την εξέλιξη των συνθηκών συγκομιδής στην κάθε περιοχή. Φέτος η συγκομιδή των καρπών δεν προβλέπεται να ξεκινήσει πριν από τον Νοέμβριο. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του MAPA, η φετινή παραγωγή της Ανδαλουσίας θα ανέλθει σε 550.000 τόνους (Χαέν στους 215.000 τόνους και Κόρδοβα σε 143.000 τόνους), στην στην Καστίγια-Λα Μάντσα τους 86.000 τόνους και στην Εξτρεμαδούρα τους 73.000 τόνους. Τα τελικά αποθέματα ελαιολάδου στο τέλος της τρέχουσας ελαιοκομικής περιόδου ανακοίνωσε το Υπουργείο Γεωργίας, Αλιείας και Τροφίμων της Ισπανίας (MAPA). Οι ποσότητες που ανακοινώθηκαν είναι με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία (έως τις 11 Οκτωβρίου 2023) του Πληροφοριακού Συστήματος Αγορών Ελιάς (SIMO). Συγκεκριμένα τα τελικά αποθέματα ελαιολάδου στην Ισπανία μετά το κλείσιμο της εκστρατείας 2022/2023 ανέρχονται σε 247.284 τόνους. Πάντως, την περσινή περίοδο, παρά τα χαμηλά επίπεδα της

ισπανικής παραγωγής που υπήρξαν, διατηρήθηκε ο μέσος ρυθμός πωλήσεων των 83.000 τόνων ελαιολάδου μηνιαίως. Στο μεταξύ σύμφωνα με έρευνα, που δημοσιοποίησε το Γραφείο Ο.Ε.Υ. της Ελληνικής Πρεσβείας στην Μαδρίτη στο διάστημα μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου 2023, οι τιμές του έξτρα παρθένου και παρθένου ελαιολάδου αυξήθηκαν έως και 75% στη λιανική αγορά της χώρας. Ειδικότερα, έπειτα από σύγκριση των τιμών ανάμεσα σε 70 μάρκες σε διαφορετικές μορφές (πλαστικό, γυαλί, κουτάκι ή σπρέι) σε οκτώ μεγάλες εγχώριες αλυσίδες σούπερ μάρκετ της χώρας (Mercadona, Dia, Hipercor, Alcampo, Lidl, Aldi, Eroski και Carrefour), από τις 345 τιμές παρθένων και εξαιρετικά παρθένων ελαιολάδων που συγκεντρώθηκαν και εξετάσθηκαν στην έρευνα, οι 126 εμφάνισαν αύξηση (μερίδιο 36,5%), οι 39 μειώθηκαν (μερίδιο 11,3%) και οι 180 παρέμειναν ίδιες. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις σημειώθηκαν σε συσκευασίες 5 λίτρων έξτρα παρθένου ελαιολάδου στην αλυσίδα Carrefour (+74,8%), σε συσκευασίες 5 λίτρων στην αλυσίδα Alcampo (+68%) και σε συσκευασίες 1 λίτρου στην Hipercor (+55,6%). Το υψηλότερο εύρος διαφοράς τιμών μεταξύ της ίδιας μάρκας σε διαφορετικά σούπερ-μάρκετ ανήλθε σε ποσοστό 55,7%. Βάσει των στοιχείων της ίδιας έρευνας, οι αλυσίδες Hipercor και Carrefour παρουσίασαν τις μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών (49,2% και 47,4%, αντίστοιχα), ενώ οι αλυσίδες Mercadona και η Lidl διατήρησαν σχετικά σταθερές τις τιμές τους.

Στους 200.000 τόνους εκτιμούν την παραγωγή στην Τυνησία Καλύτερα σε σχέση με πέρυσι είναι τα πράγματα στην Τυνησία. Το Υπουργείο Γεωργίας της χώρας ανακοίνωσε επίσημα ότι οι προβλέψεις για την παραγωγή ελαιολάδου, την περίοδο 2023/2024, θα είναι της τάξης των 200.000 τόνων, παρουσιάζοντας μια αύξηση, κατά 11%, σε σχέση με την παραγωγή της προηγούμενης περιόδου. Πάντως οι τρέχουσες τιμές του ελαιολάδου (από τα αποθέματα περσινής εσοδείας) στην εγχώρια αγορά προκαλούν ανησυχία στην κυβέρνηση της Τύνιδας. Ο Τυνήσιος υπουργός, Abdelmonem Belati, σε πρόσφατες δηλώσεις του ανέφερε ότι η τιμή στο ελαιόλαδο εκτινάχθηκε από 15 δηνάρια (4,53 ευρώ) το κιλό, τον Μάρτιο του 2023, σε περίπου 25 δηνάρια (7,54 ευρώ) το κιλό τον Οκτώβριο, δηλαδή υπήρξε μια αύξηση κατά 80%. Ωστόσο τόνισε ότι η αγορά ελαιολάδου είναι ελεύθερη και οι τιμές καθορίζονται ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση και ποικίλουν ανά χώρα. Από την πλευρά του ο επικεφαλής της Ένωσης Τυνησίων Αγροτών, Fawzi Al-Zayani, εκτιμά ότι οι τιμές του ελαιολάδου στην εγχώρια αγορά το επόμενο διάστημα αναμένεται να φτάσουν στα 30 δηνάρια (9 ευρώ) το

ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΊ Ο ΔΆΚΟΣ ΚΑΙ Η ΈΛΛΕΙΨΗ ΕΡΓΑΤΏΝ ΓΗΣ κιλό, λόγω της αυξημένης ζήτησης και των τρεχουσών διεθνών τιμών, καθώς και της μειωμένης φετινής παγκόσμιας παραγωγής. Η Τυνησία κατάφερε να κάνει ρεκόρ εξαγωγών. Τα τελευταία στοιχεία για τις εξαγωγές που ανακοινώθηκαν πρόσφατα από το Εθνικό Γραφείο Ελαιολάδου, δείχνουν ότι παρουσίασαν αύξηση κατά 54% κατά τους πρώτους δέκα μήνες της περιόδου 2022/2023. Η Τυνησία κατάφερε να εξαγωγές ελαιολάδου αξίας περίπου 3 δισεκατομμυρίων δηναρίων (1 δηνάριο = 0,30 ευρώ), δηλαδή περίπου 900.000.000 ευρώ. Η μέση τιμή ελαιολάδου που καταγρά-

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 55

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

ΥΨΗΛΆ Ο ΦΠΑ ΣΤΗ ΧΏΡΑ ΜΑΣ ΚΑΙ Ο ΚΊΝΔΥΝΟΣ ΑΝΑΜΕΙΞΗΣ ΕΛΑΙΟΛΆΔΟΥ ΜΕ ΣΠΟΡΈΛΑΙΑ

φηκε στις εξαγωγές της Τυνησίας τους πρώτους δέκα μήνες της περιόδου 2022/2023 ήταν στα 16,92 δηνάρια το κιλό, εμφανίζοντας μια αύξηση κατά 57,7% σε σχέση την μέση τιμή της προηγούμενης περιόδου. Ανάγκη για στήριξη κατανάλωσης και αντιμετώπιση νοθείας Στις αυξήσεις των τιμών λιανικής στην ΕΕ για το ελαιόλαδο με βάση τα στοιχεία της Eurostat, αναφέρθηκε έρευνα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σύμφωνα με την έρευνα τον Σεπτέμβριο του 2023, η μέση τιμή του ελαιολάδου στην ΕΕ ήταν 75% υψηλότερη από τον Ιανουάριο του 2021. Επισημαίνεται ότι ήδη από τον Ιανουάριο του 2022, οι τιμές είχαν αυξηθεί, κατά 11%, σε σχέση με τον ίδιο μήνα (Ιανουάριο) του 2022. Μεταξύ Σεπτεμβρίου 2022 και Σεπτεμβρίου 2023, οι τιμές κατέγραψαν απότομη αύξηση. Βέβαια η ανοδική πορεία των τιμών έχει δημιουργήσει πρόβλημα και στην εγχώρια αγορά. Το ελληνικό κράτος όμως παραμένει απλός παρατηρητής. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο ΦΠΑ μεταξύ των ελαιοπαραγωγικών χωρών της ΕΕ. Συγκεκριμένα η χώρα μας έχει ΦΠΑ στο ελαιόλαδο 13%, όταν η Γαλλία έχει 5,5%, η Ισπανία 5%, η Ιταλία 4% και η Πορτογαλία 0%. Τη μείωση του ΦΠΑ στο ελαιόλαδο η Ελλάδα έπρεπε να την είχε πάρει εδώ και μήνες. Επίσης υπάρχει ο κίνδυνος από τις προσμίξεις του ελαιολάδου με σπορέλαια. Κανένα μέτρο δεν έχει πάρει η χώρα μας για αυτόν τον κίνδυνο αδιαφορώντας εντελώς για τους Έλληνες καταναλωτές. Μόνο οι ελαιοπαραγωγικές χώρες στην ΕΕ έχουν επιβάλλει απαγορεύσεις στην ανάμειξη του ελαιολάδου με σπορέλαια (ηλιέλαιο,

56 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

αραβοσιτέλαιο, κραμβέλαιο κ.α.) με στόχο να προστατέψουν την εγχώρια παραγωγή τους. Η γειτονική Βουλγαρία όμως που έχει μεγάλες ποσότητες ηλιέλαιο έχει τη δυνατότητα να το αναμειγνύει με ελαιόλαδο και στην συνέχεια να το εξάγει στη χώρα μας σαν έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Ποιος θα το ελέγξει; Το ίδιο μπορεί να κάνει και το Βέλγιο αλλά και οποιαδήποτε χώρα της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Άρα θα πρέπει άμεσα να πάρει μέτρα η χώρα μας για να προφυλάξει τους καταναλωτές από τους κερδοσκόπους. Στο μεταξύ ο ΣΕΒΙΤΕΛ (Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Τυποποιήσεως Ελαιολάδου) με ανακοίνωσή του ζητά από τους καταναλωτές να παραμείνουν στη χρήση του ελαιολάδου. Η ανακοίνωση του ΣΕΒΙΤΕΛ αναφέρει τα εξής: «O ΣΕΒΙΤΕΛ εκπροσωπώντας το 85% των Εταιρειών Τυποποίησης Ελαιολάδου του Επώνυμου προϊόντος, που διακινείται εντός της ελληνικής αγοράς αλλά και το σύνολο σχεδόν των ελληνικών εξαγωγών Επώνυμου Ελαιολάδου, παρακολουθεί με προσοχή την κατάσταση, που έχει διαμορφωθεί στην διεθνή αλλά και την εγχώρια αγορά. Οι επιπτώσεις από την κλιματική κρίση (μειωμένες βροχοπτώσεις, υψηλές θερμοκρασίες, καύσωνες, ασθένειες των ελαιόδενδρων) στις μεγαλύτερες ελαιοπαραγωγές χώρες της Ε.Ε (Ισπανία, Ιταλία και Ελλάδα) επηρέασαν την ελαιοκαλλιέργεια και τις παραγόμενες ποσότητες ελαιολάδου σε παγκόσμιο επίπεδο (μείωση μεταξύ 2022 και 2023 κατά 11% στην παγκόσμια αγορά, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιοκομίας - ΔΣΕ και πάνω από 40% στην ΕΕ). Οι πρωτοφανείς και συνεχείς αυξητικές τάσεις στις τιμές των τελευταίων μηνών, δημιούργη-

σαν αστάθεια στην αγορά και ανησυχία στους καταναλωτές, ωστόσο σημειώνεται ότι η χώρα μας, ως πλεονασματική στον ελαιοκομικό τομέα αλλά και λόγω της δομής και διάρθρωσής της, δεν θα αντιμετωπίσει πρόβλημα επάρκειας. Οι Επιχειρήσεις της Τυποποίησης και των Επώνυμων Εξαγωγών Ελαιολάδου, προσπαθούν να απορροφούν τις αυξήσεις των υπόλοιπων συντελεστών κόστους (καύσιμα, υλικά συσκευασίας, εργατικά, κλπ) και να συμπιέζουν τα περιθώρια τους, προκειμένου, να εξελίσσονται ομαλότερα οι τιμές των προϊόντων, για να διατηρείται η εμπιστοσύνη του καταναλωτή, στο επώνυμο ελαιόλαδο και καλούν όλους τους κρίκους της Εφοδιαστικής Αλυσίδας, να υποστηρίξουν αντίστοιχα, τον κλάδο του ελαιολάδου, προς την ίδια κατεύθυνση. Θεωρούμε χρήσιμο, να διευκρινιστεί επίσης, ότι οι Εταιρείες Τυποποίησης Ελαιολάδου, διαχειρίζονται τις προμήθειες αγορών τους, σταδιακά και ανάλογα με τη ζήτηση, από την εκκίνηση κάθε ελαιοκομικής περιόδου (Νοέμβριο) μέχρι την έναρξη της επόμενης (Οκτώβριο) και λειτουργούν σύμφωνα με το αυστηρό πλαίσιο της Εθνικής και Ενωσιακής Νομοθεσίας. Κατά συνέπεια, η διαμόρφωση της τιμής του τελικού επώνυμου ελαιολάδου είναι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, αποτέλεσμα του κόστους πρώτης ύλης που προμηθεύονται από τους παραγωγούς. Προσβλέποντας, στην σύντομη ομαλοποίηση της αγοράς του εθνικού μας προϊόντος, ελπίζουμε οι καταναλωτές να παραμείνουν πιστοί στην ποιοτική υπεροχή του ελαιολάδου και να διατηρήσουν την αυξημένη ευαισθητοποίηση τους, για τις ευεργετικές ιδιότητες και τα οφέλη του στην υγεία». n

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 57

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΙΑ

ΤΟ ΚΛΆΔΕΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΙΆ

Για δυνατότητα βελτίωσης της παραγωγικότητας του ελαιώνα Κατά το κλάδεμα των ελαιοδένδρων πρώτο μέλημα είναι η διόρθωση του ύψους και του σχήματος των δένδρων, εφόσον αυτό χρειάζεται. Μετά, το δεύτερο μέλημα είναι η ανανέωση της καρποφόρας βλάστησης και η καλύτερη δυνατή έκθεσή της στον ήλιο, πράγμα που επιτυγχάνεται με ένα ελαφρύ ετήσιο κλάδεμα. Για (παραμελημένα) μεγάλης ηλικίας δένδρα, που δεν δίνουν εύκολα νέα βλάστηση, θα χρειασθεί ανανέωση της κόμης με καρατόμηση και αναμονή μέχρι να ξαναμπούν σε καρποφορία. 1

ο κλάδεμα, αν και από πολλούς σήμερα παραμελείται, αποτελεί μία από τις βασικές καλλιεργητικές φροντίδες της ελιάς που δίνει τη δυνατότητα στον καλλιεργητή να βελτιώσει την παραγωγικότητα του ελαιώνα του. Ιδιαίτερα, σε συνδυασμό με λίπανση και άρδευση, μπορεί να οδηγήσει σταδιακά τα δένδρα σε σχεδόν σταθερή παραγω- Εικ. 1: Η καρποφορία αναπτύσσεται περιμετρικά της κόμης. γή κάθε χρόνο, ξεπερνώντας σε μεγάλο ποφόρας βλάστησής του και 3) Να εξα- θεί η κόμη του δέντρου σε κατάσταση βαθμό το πρόβλημα της παρενιαυτοφο- σφαλίζει τον καλό φωτισμό και αερισμό ικανοποιητικής παραγωγικότητας, δηλαρίας (εναλλαγή χρονιάς καρποφορίας του φυλλώματος. δή με αρκετή νέα καρποφόρα βλάστημε χρονιά ακαρπίας). Έτσι, ανάλογα με την εικόνα κάθε δέ- ση, με την πλειοψηφία του φυλλώματος Κλάδεμα στα παραγωγικά ντρου, αρχικά ίσως χρειάζεται να γίνει εκτεθειμένη στον ήλιο και με το μέγιστο δένδρα ένα κλάδεμα επαναδιαμόρφωσης για να ύψος να μην ξεπερνάει τα 4 μέτρα ώστε Το κλάδεμα στα παραγωγικά δένδρα φέρουμε το δένδρο στο επιθυμητό σχή- να διευκολύνεται η συγκομιδή και να έχει τρεις κύριους στόχους: 1) Να δι- μα και ύψος. Στα επόμενα έτη, θα χρει- μειώνεται το κόστος. Ιδανικά, τα χρόνια ατηρεί τη σωστή διαμόρφωση (ύψος, ασθεί να γίνονται κάθε χρόνο μικρές που ακολουθούν μετά τη σωστή διαμόρσχήμα) των δένδρων, 2) Να οδηγεί το επεμβάσεις για να διορθωθούν επιμέ- φωση του δέντρου, κάνουμε ένα ετήσιο δένδρο σε συνεχή ανανέωση της καρ- ρους στοιχεία αλλά και για να διατηρη- ελαφρύ κλάδεμα και δεν χρειάζεται να

58 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

απομακρύνουμε περισσότερο από το 20% των κλαδιών του δέντρου κάθε χρόνο. Το ελαφρύ αλλά κάθε χρόνο κλάδεμα είναι η οικονομικότερη λύση για τον ελαιοκαλλιεργητή. Η πιο κατάλληλη εποχή κλαδέματος είναι προς τα τέλη του χειμώνα. Σε κάποιες τοποθεσίες που υπάρχει ιστορικό παγετού συνιστάται η εφαρμογή του κλαδέματος να γίνεται λίγο αργότερα, το Μάρτιο, έτσι ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος ζημιάς στη νέα βλάστηση αν συμβεί κάποιος όψιμος παγετός. Μικροεπεμβάσεις μπορεί να γίνουν και το καλοκαίρι, αν χρειάζεται. Για την αποφυγή μετάδοσης ασθενειών, δεν κλαδεύουμε τις βροχερές μέρες και γενικότερα όταν η κόμη των δέντρων είναι υγρή. Τα εργαλεία πρέπει να απολυμαίνονται τακτικά και ιδιαίτερα αμέσως μετά το κλάδεμα κάποιου δέντρου που εμφανίζει συμπτώματα ασθένειας (καρκίνος, ίσκα, βερτισιλλίωση κ.λπ.). Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται μικροί πλαστικοί χειροκίνητοι ψεκαστήρες που περιέχουν ως απολυμαντικό φαρμακευτική φορμόλη (σε διάλυμα 5‰) ή χλωρίνη κουζίνας (σε αναλογία 1 μέρος χλωρίνης και 9 μέρη νερού). Απαραίτητη η γνώση του τρόπου καρποφορίας της ελιάς Η ανάπτυξη νέας καρποφόρου βλάστησης, κάθε χρόνο, είναι το βασικό ζητούμενο του κλαδέματος και επομένως η κατανόηση του τρόπου καρποφορίας της ελιάς είναι απαραίτητη για να μπορέσει ο κλαδευτής να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα του κλαδέματος που κάνει. Η ελιά, λοιπόν, καρποφορεί σε καλά φωτιζόμενους βλαστούς του παρελθόντος έτους (Εικ. 2). Οι βλαστοί αυτοί αναπτύσσονται κυρίως στην περιφέρεια της κόμης των ελαιοδένδρων και σε ένα βάθος 60-90 εκ. (απ’ έξω προς τα μέσα) (Εικ. 2) και μόνο πολύ μικρή ποσότητα καρπού μειωμένης ποιότητας παράγεται στο εσωτερικό της κόμης. Πολύ παραγωγικοί είναι βλαστοί μήκους 20-30 εκ. ενώ οι μικρότερου ή μεγαλύτερου μήκους σπάνια θα καρποφορήσουν. Η συνέχιση της παραγωγής στην ελιά επομένως πραγματοποιείται από την προέκταση των βλαστών που καρποφόρησαν τον προηγούμενο χρόνο ή από την έκπτυξη νέων βλαστών από τη βάση τους (Εικ. 2). Επίσης, από νέους βλαστούς που βγαίνουν στα σημεία κάμψης (λόγω βάρους προηγουμένου φορτίου) των βλαστών που καρποφόρησαν. Η διαδικασία αυτή μπορεί να συνεχιστεί μέχρι και 5 χρόνια. Έτσι σχηματίζονται συγκροτήματα μικρών βλαστών τα οποία αποκαλούνται “ποδιές”. Στη συνέχεια λόγω σκιάσεων κυρίως, προκαλείται προοδευτική αποφύλλωση και αποξή-

2019

2018 2019

2019 2018 2018

2018

2017

ρανση των κατώτερων στρωμάτων (Εικ. 3) και η βλάστηση μετατοπίζεται προς την περιφέρεια και προς τα επάνω για τις ορθόκλαδες ποικιλίες και προς την περιφέρεια και προς τα έξω για τις πλαγιόκλαδες ποικιλίες. Το κλάδεμα βήμα-βήμα Πριν από την έναρξη του κλαδέματος, ο κλαδευτής παρατηρεί το δέντρο περιμετρικά της κόμης αλλά και κοντά στον κορμό, ανεβαίνοντας και στους βραχίονες αν χρειαστεί, για να έχει καλύτερη εικόνα και να αποφασίσει τις ενέργειές του. Είναι πολύ σημαντικό να έχει και την αίσθηση του προσανατολισμού παρατηρώντας τη θέση του ήλιου. Ο ήλιος βλέπει τα δέντρα από τη νότια πλευρά, ξεκι-

Εικ. 2: Η καρποφορία σε βλαστούς του προηγούμενου χρόνου.

νώντας από νοτιοανατολικά το πρωί και καταλήγοντας νοτιοδυτικά το απόγευμα. Πρώτα καθαρίζει τις παραφυάδες και τους βλαστούς που φύονται στο κέντρο του δέντρου πολύ κοντά στη διασταύρωση των βραχιόνων για να έχει καλή εικόνα του δέντρου αλλά και πρόσβαση. Δεν αδειάζει το κέντρο του δέντρου, απλά το αραιώνει. Στη συνέχεια, το κλάδεμα ξεκινάει με τις μεγάλες τομές, π.χ. διορθώσεις στο σκελετό του δέντρου. Ο σκελετός αποτελείται από τον κορμό και τους βραχίονες πάνω στους οποίους θα αναπτυχθεί η βλάστηση. Είναι προτιμότερο να διαμορφώνονται τα ελαιόδεντρα με ένα μόνο κορμό ύψους 0,5-1 μέτρο και 4 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 59

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΙΑ 3

 Εικ. 3: Η εξέλιξη της «ποδιάς» μετά 5 χρόνια. Τα κατώτερα κλαδιά εξασθενίζουν (σημάδια γήρανσης).

βραχίονες που θα σχηματίζουν περίπου σταυρό και θα αναπτύσσονται με μέτρια κλίση, περίπου 45 μοίρες. Δεν θέλουμε όρθιους βραχίονες, πρώτα γιατί θα έχουμε προβλήματα σκίασης του ενός κλαδιού από το άλλο και συνεπώς δεν θα αξιοποιείται ικανοποιητικά το ηλιακό φως, και δεύτερο γιατί με τα όρθια κλαδιά το δέντρο δεν απλώνει οριζόντια στο χωράφι αλλά αναπτύσσεται σε ύψος δυσκολεύοντας τη συγκομιδή. Το επόμενο βήμα κατά τη διόρθωση της διαμόρφωσης είναι να δημιουργούνται ανοίγματα ανάμεσα στα κλαδιά στη νότια πλευρά του δέντρου που να επιτρέπουν να περάσει το φως στη βορινή πλευρά όπου συνήθως παρατηρούνται

προβλήματα σκίασης. Ακολουθεί η αφαίρεση πολυετών λαίμαργων βλαστών, κυρίως όσων αναπτύσσονται κατακόρυφα και σκιάζουν κάποιο άλλο μέρος της κόμης. Αυτοί οι λαίμαργοι μπορεί να αφαιρούνται τη χρονιά που είναι φορτωμένοι με καρπό έτσι ώστε να παίρνουμε την παραγωγή που έχουν να δώσουν αλλά και να διευκολύνουμε τη συγκομιδή αφού ρίχνοντας το κλαδί στο έδαφος είναι πιο εύκολο να πάρουμε τον καρπό. Διατηρούνται κάποιοι λαίμαργοι αν χρειάζονται για να συμπληρώσουν την κόμη του δένδρου και βραχύνονται ανάλογα ώστε να μη φύγουν πολύ σε ύψος. Στο τέλος γίνεται το λεγόμενο “κτένι-

σμα” στις ποδιές, αφαιρώντας κυρίως τμήματα παλιάς βλάστησης που καρποφόρησαν τα προηγούμενα χρόνια και δείχνουν σημάδια γήρανσης. Πιο αυστηρό κλάδεμα στις ποδιές, με βράχυνση ή αφαίρεση μεγαλύτερου μέρους βλάστησης αν χρειάζεται, γίνεται τη χρονιά που περιμένουμε μεγάλη παραγωγή ώστε να μην εξαντληθεί το δέντρο και να μπορεί εκτός από το να θρέψει τους καρπούς να παράγει και νέα βλάστηση που θα καρποφορήσει την επόμενη χρονιά. Ανανέωση κόμης με καρατομήσεις όταν χρειάζεται Μετά από μία περίοδο 15–20 χρόνων καλής καρποφορίας των δένδρων, συμβαίνει συχνά να ακολουθεί μία φθίνουσα 4

Κύριες ενέργειες στο κλάδεμα ♦ Διορθώσεις στο βασικό σκελετό ♦ Αφαίρεση κατακόρυφων λαίμαργων ♦ Αφαίρεση παλιάς γερασμένης βλάστησης ♦ Αραίωση για καλύτερο φωτισμό ♦ Κτένισμα ποδιών

Εικ. 4: Ο σκούρος μεταχρωματισμός στο ξύλο, όπως φαίνεται στις τομές κλαδέματος.

60 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

Εικ. 5: Ανανέωση κόμης μετά από καρατόμηση στους κύριους βραχίονες. 6

Εικ. 6: Ανανέωση κόμης μετά από καρατόμηση στους δευτερεύοντες βραχίονες.

και ακανόνιστη καρποφορία που καθιστά τη συνέχιση της καλλιέργειας προβληματική. Αυτό οφείλεται σε πρόωρη γήρανση του σκελετού των ελαιοδένδρων κυρίως λόγω προσβολών από εχθρούς και ασθένειες. Τέτοια δένδρα παρουσιάζουν μια γενική καχεξία με άτονο χρωματισμό του φυλλώματος και απροθυμία νέας βλάστησης (και ανθοφορίας) την άνοιξη. Οι περισσότερες τομές κλαδέματος στα δένδρα αυτά, και στη μεγαλύτερη έκτασή τους, εμφανίζουν ένα σκούρο χρωματισμό (Εικ. 4) κάτι που δεν συμβαίνει στα υγιή και ζωηρά νεαρά δένδρα. Χαρακτηριστικό των ηλικιωμένων αυτών δένδρων είναι επίσης ότι δεν αντιδρούν πρόθυμα σε λιπάνσεις, αρδεύσεις και άλλες φροντίδες. Μονόδρομος για την επαναφορά της εξασθενημένης κόμης των δένδρων αυτών αποτελεί η ανανέωσή της. Αυτό μπορεί να γίνει με δραστικές κλαδευτικές επεμβάσεις, δηλαδή με καρατόμηση στον κορμό, στους πρωτεύοντες ή στους δευτερεύοντες βραχίονες (Εικ. 5 & 6). Αυτό μπορεί να γίνει μια φορά σ’ ολόκληρο τον ελαιώνα ή καλύτερα τμηματικά: α) για να αντιμετωπίζονται κενά παραγωγής και β) να επιμερίζονται ζημιές από ενδεχόμενους απότομους και ισχυρούς παγετούς. Σε περιπτώσεις καρατόμησης του κορμού καλά θα είναι να διατηρείται ένα μέ-

ρος του (60-80 εκατ.) γιατί έτσι εξυπηρετείται καλύτερα η πρόσφυση των νέων βραχιόνων και η μελλοντική χρήση δονητών (κορμού) για τη συλλογή. Η κάλυψη των τομών (τουλάχιστον μεγάλης διαμέτρου) με ειδικές πάστες προστασίας πρέπει να γίνεται άμεσα (διευκολύνεται η επούλωση) ενώ για την αποφυγή ηλιοεγκαυμάτων στα μη σκιαζόμενα πια τμήματα του σκελετού θα πρέπει να γίνεται άσπρισμα. Δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι οι καυστικές ακτίνες του ηλίου κατά τις μεσημβρινές καλοκαιρινές ώρες ζημιώνουν το φλοιό σοβαρά και εισχωρούν στο ξύλο νεκρώνοντάς το σε αρκετό βάθος. Κλαδευτικές επεμβάσεις στην ανανεούμενη κόμη πρέπει αρχικά να αποφεύγονται (τουλάχιστον για 2 χρόνια) και να γίνονται με σύνεση μόνο όταν θα έχει παραχθεί αρκετή φυλλική επιφάνεια ώστε το συντομότερο δυνατό να εξασφαλίζεται η ισορροπία θρεπτικών στοιχείων (ανόργανα/οργανικά) και το δένδρο να οδηγείται συντομότερα σε καρποφορία. Η χορήγηση λιπασμάτων και ειδικότερα αζωτούχων κατά την πρώτη φάση ανάπτυξης της νέας βλάστησης, όχι μόνο δεν έχει αποτέλεσμα αλλά επιδρά αρνητικά στην έγκαιρη αποκατάσταση της παραγωγικής ζωής των ελαιοδένδρων και θα πρέπει να αποφεύγεται. n

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 61

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΝΕΕΣ ΦΥΤΕΥΣΕΙΣ

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΦΥΤΕΥΣΕΙΣ ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ Που στρέφονται οι παραγωγοί της χώρας

Υπάρχει ενδιαφέρον για νέες φυτεύσεις στα οπωροφόρα, ποιες καλλιέργειες προτιμούν οι παραγωγοί και γιατί; Μιλήσαμε με εκπροσώπους φυτωρίων και πήραμε απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

κ. Δημήτριος Μαστρογιαννίδης, από τα φυτώρια Μαστρογιαννίδη, ανέφερε στον ΑγροΤύπο τα εξής: «εδώ και τρία χρόνια είχαμε μεγάλο αριθμό φυτεύσεων σε βιομηχανικό ροδάκινο σε Πέλλα και Ημαθία. Οι κύριες ποικιλίες Κατερίνα και Άνδρος αλλά και κάποιες ισπανικές ποικιλίες (πρώιμες - όψιμες). Τις ισπανικές ποικιλίες τις προτιμούν οι παραγωγοί γιατί στο πρώτο χέρι μπορούν να συγκομίζουν το 80% της παραγωγής και άρα λύνουν το πρόβλημα με τα εργατικά και μειώνουν το κόστος. Πριν τις θεομηνίες η Θεσσαλία έδειχνε ενδιαφέρον για νέες φυτεύσεις αμυγδαλιάς. Ενδιαφέρον υπάρχει για την ποικιλία Τέξας (Texas almond) που είναι μια κλασική ποικιλία και προέρχεται από τις ΗΠΑ. Επίσης ενδιαφέρον υπάρχει για την Φυρανιά που είναι γαλλικής προέλευσης. Τελευταία ενδιαφέρον υπάρχει και για την Penta, μια ισπανική αυτογόνιμη ποικιλία αμυγδαλιάς, που έχει πολύ όψιμη ανθοφορία και ενδείκνυται για περιοχές με όψιμους παγετούς. Ο λωτός είναι μια καλλιέργεια που έχει ενδιαφέρον για τους παραγωγούς και έχουμε πολλές νέες φυτεύσεις σε Πέλ-

62 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

λα και Ημαθία. Οι παραγωγοί προτιμούν τις εμπορικές ποικιλίες Rojo Brillante και η Jiro. Έχουν μειωμένο κόστος καλλιέργειας και οι καταναλωτές στην χώρα μας έχουν αρχίζει να τις γνωρίζουν. Τα επόμενα χρόνια αναμένεται να αυξηθεί το ενδιαφέρον για επιτραπέζια ροδάκινα. Σε αυτό βοηθούν οι καλές τιμές που έχουν οι παραγωγοί το τελευταίο διάστημα. Για νέες φυτεύσεις κερασιάς δείχνουν ενδιαφέρον οι περιοχές της Αγιάς και της Εορδαίας. Μιλάμε κυρίως όμως για υπερπρώιμες και πρώιμες ποικιλίες. Οι μηλιές δεν έχουν ζήτηση τα τελευταία

χρόνια και οφείλεται στα προβλήματα με την εμπορική διακίνηση του προϊόντος και τα προβλήματα με τις εξαγωγές. Οι νέες φυτεύσεις ακτινιδιάς έχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τις τιμές παραγωγού που δίνουν κάθε χρόνο. Ενδιαφέρον υπάρχει για την κύρια ποικιλία της χώρας μας που είναι η Χέιγουορθ (Hayward). Επίσης πολλοί παραγωγοί ρωτάνε για τις κιτρινόσαρκες ποικιλίες αλλά ακόμη οι φυτεύσεις είναι περιορισμένες σε αριθμό. Αρνητικό για την καλλιέργεια είναι το υψηλό κόστος εγκατάστασης (γραμμική φύτευση) που φτάνει τα 2.500-3.000 ευρώ ανά στρέμμα.

Στάσιμη είναι η κατάσταση με τις φυτεύσεις στις καρυδιές. Στις περιοχές της Πελοποννήσου έχουμε ενδιαφέρον για φυτεύσεις επιτραπέζιου βερίκοκου, κυρίως πρώιμες ποικιλίες. Δεν φαίνεται να υπάρχει ενδιαφέρον για την ποικιλία Μπεμπέκου και αναμένεται να έχουμε μείωση της παραγωγής το επόμενο χρονικό διάστημα. Κανένα ενδιαφέρον δεν έχουμε για αχλαδιές (επιτραπέζιες και βιομηχανικές) και αναμένεται τα επόμενα χρόνια να έχουμε πρόβλημα με τις ποσότητες παραγωγής αχλαδιών στη χώρα μας». Από την πλευρά του ο κ. Πασχάλης Αποστόλου, υπεύθυνος στα Φυτώρια Αποστόλου, δήλωσε στον ΑγροΤύπο τα εξής: «λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών που είχαμε τα τελευταία χρόνια και της έλλειψης εργατικών είχαμε μείω-

ση των νέων φυτεύσεων στις κερασιές. Αυτό συμβαίνει αν και έδωσαν καλές τιμές παραγωγού στα όψιμα κεράσια. Μεγάλο ενδιαφέρον υπάρχει για τα επιτραπέζια ροδάκινα και νεκταρίνια. Οι παραγωγοί δείχνουν ενδιαφέρον για κιτρινόσαρκες ποικιλίες που συγκομίζονται από Ιούλιο και Αύγουστο, που είναι και οι πιο εμπορικές ποικιλίες της αγοράς. Ζήτηση για νέες φυτεύσεις υπάρχει σε όλη την Μακεδονία για τα επιτραπέζια βερίκοκα. Αυτό οφείλεται στο χαμηλό κόστος καλλιέργειας και στην αυξημένη ζήτηση για εξαγωγές που δίνουν καλές τιμές στο προϊόν. Οι παραγωγοί ζητούν ποικιλίες που συγκομίζονται το διάστημα από 15 Ιουνίου - 15 Ιουλίου. Μέτριο ενδιαφέρον υπάρχει για νέες φυτεύσεις στις δαμασκηνιές και κυρίως αφορούν τις κιτρινόσαρκες ποικιλίες.

Η μειωμένη φετινή παραγωγή στα μήλα και το άνοιγμα της ινδικής αγοράς έφεραν κάποιες καλές τιμές στους μηλοπαραγωγούς. Πέρυσι φάνηκε να υπάρχει ένα ενδιαφέρον για κόκκινες ποικιλίες μηλιάς. Ωστοσο εκτιμώ ότι τα επόμενα χρόνια οι φυτεύσεις θα είναι μειωμένες. Θα συνεχιστούν τα επόμενα χρόνια οι νέες φυτεύσεις ακτινιδιάς στη χώρα μας. Θα γίνονται όμως από παραγωγούς που γνωρίζουν την καλλιέργεια και θέλουν να αυξήσουν τις ποσότητες που παράγουν. Κυριαρχεί η ποικιλία Hayward αλλά όλο και περισσότερο ρωτάνε οι παραγωγοί για τις κιτρινόσαρκες ποικιλίες. Αυξημένη δυναμική θα έχουν τα επόμενα χρόνια οι φυτεύσεις λωτού. Τις ποικιλίες Rojo Brillante και Jiro τις έμαθαν οι καταναλωτές στην χώρα μας και έχουν μειωμένο κόστος για τους παραγωγούς. Όσον αφορά το κόστος της νέας φύτευσης ο παραγωγός μπορεί για να το καλύψει να ενταχθεί στο πρόγραμμα των Σχεδίων Βελτίωσης. Η διαδικασία είναι ίδια με τις άλλες επενδύσεις. Επίσης υπάρχει δυνατότητα χρηματοδότησης για νέες φυτεύσεις μέσα από τα επιχειρησιακά προγράμματα του τομέα των οπωροκηπευτικών που αφορούν βέβαια συλλογικά σχήματα. Το πρόσφατο πρόγραμμα αναδιάρθρωσης καλλιεργειών δεν είχε μεγάλη ζήτηση και εντάχθηκαν μόνο κάποιοι μεγάλοι συνεταιρισμοί». n

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 63

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΟΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΡΕΑΤΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ανάκαμψη παραγωγής και τιμών στην ΕΕ

Σοβαρά προβλήματα συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν οι πτηνοτρόφοι της χώρας μας αν και σε μεγάλο βαθμό ξεπεράστηκαν τα προβλήματα της πανδημίας. Υπάρχει μια τάση στην εγχώρια αγορά να κρατηθεί σε χαμηλά επίπεδα η τιμή στο κρέας κοτόπουλου. Αντίθετα στην ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2023 βλέπουμε να ανακάμπτει ποσοτικά η παραγωγή και να αυξάνεται η τιμή παραγωγού. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Που κυμαίνονται οι τιμές για τους πτηνοτρόφους

Ο κ. Ευάγγελος Μαυρίδης, πρόεδρος της Ένωσης Πτηνοτρόφων Μακεδονίας, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «υπάρχει μια απογοήτευση στους πτηνοτρόφους. Οι παραγωγοί στήριξαν τη μεταποίηση την εποχή της πανδημίας αλλά τώρα που ξεπεράστηκε το πρόβλημα στην αγορά θα πρέπει και η μεταποίηση να τους στηρίξει. Αυτή την εποχή η τιμή παραγωγού για το κρέας κοτόπουλου είναι στα 1,15 ευρώ το κιλό (ζωντανού βάρους). Η τιμή παραγωγού πριν την πανδημία ήταν στα 1,19 ευρώ το κιλό (ζωντανού βάρους). Μετά έπεσε στα 1,13 ευρώ και από τον Αύγουστο του 2021, που επανήλθε ο τουρισμός και λόγω της ζήτησης έφτασε στα 1,15 ευρώ. Είχαμε όμως μεγάλη αύξηση των ζωοτροφών και ουσιαστικά «εξαέρωσε» το κέρδος από την αύξηση της τιμής. Ακόμη και σήμερα η τιμή στις ζωοτροφές είναι σε υψηλά επίπεδα και το φύραμα είναι στα 45 λεπτά το κιλό. Επίσης ο νεοσός είχε μια αύξηση τιμής κατά 2 λεπτά και σήμερα έχει φτάσει στα 52 λεπτά. Αυτό που μένει στους παραγωγούς για να μείνουν βιώσιμοι είναι να έχουν καλές αποδόσεις. Επίσης υψηλό είναι το κόστος θέρμανσης που είναι καίριας σημασίας για το πρώτο 15νθήμερο των νεοσσών και αντιπροσωπεύει περί το 35% του κόστους των πτηνοτρόφων. Αυτή την εποχή το προπάνιο έχει τιμή στα 82 - 90 λεπτά το κιλό. Ποτέ δεν επιδοτήθηκε η τιμή του προπανίου στην πτηνοτροφία. Επίσης πολλοί πτηνοτρόφοι πίστεψαν ότι το net metering θα βοηθούσε τον κλάδο. Όμως τελικά όπως εφαρμόστηκε δεν έδωσε καμιά

64 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

βοήθεια. Θα έπρεπε να αγόραζε ο πτηνοτρόφος μπαταρία που έχει μεγάλο κόστος. Επίσης δεν μπορούσε η μονάδα να έχει ρεύμα όταν δεν είχε ήλιο και ήταν αναγκασμένη να χρησιμοποιήσει ηλεκτρικό ρεύμα, οπότε δεν ήταν εύκολη η απόσβεση της επένδυσης». Χωρίς στήριξη από την πολιτεία ο κλάδος

Όπως δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ο κ. Γιώργος Δεληκωνσταντής, πρόεδρος της Ένωσης Πτηνοτρόφων Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας (Ε.Π.ΚΕ.Ν.Ε.) «οι τιμές στα σούπερ μάρκετ παραμένουν σε υψηλά επίπεδα αλλά οι πτηνοτρόφοι δεν βλέπουν το χρώμα του χρήματος. Η ηγεσία του ΥπΑΑΤ δεν δέχτηκε να μας πληρώσει κορονοενίσχυση λόγω των μέτρων κατά της πανδημίας και του κλεισίματος της εστίασης. Μας είχαν υποσχεθεί ενίσχυση για ζωοτροφές λόγω του Ουκρανικού αλλά τελικά δεν την πήραμε. Οι πτηνοτρόφοι ζήτησαν να χορηγηθεί επιστροφή Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης (ΕΦΚ) για το υγραέριο που καταναλώνουν στις μονάδες τους αλλά ούτε αυτό έγινε». Το πρόβλημα με το ΦΠΑ

Ένα ακόμη πρόβλημα που αντιμετωπίζει η πτηνοτροφία είναι το ΦΠΑ. H Πανελλήνια Ένωσης Οργανώσεων Πτηνοτρόφων Παραγωγών» (ΠΕΟΠΠ) έχει αναφερθεί επανειλημμένα στο πρόβλημα με τη διαφορά μεταξύ ΦΠΑ αγοράς ζωοτροφών και πωλήσεων ζώντων ορνιθίων. Η πλειοψηφία των πτηνοτρόφων παραγωγών έχει βρεθεί σε δεινή οικονομική θέση, δεδομένης της διαφοράς του ΦΠΑ μεταξύ των ζωοτροφών που

είναι 6% και της πώλησης των ζώντων ορνιθίων που είναι 13%. Αυτό έχει ως συνέπεια οι παραγωγοί να βγαίνουν χρεωστικοί στον ΦΠΑ. Ωστόσο, επειδή η πληρωμή των τιμολογίων πραγματοποιείται ακόμη και 12 μήνες μετά την έκδοσή τους, οι παραγωγοί δεν έχουν τη δυνατότητα να αποδώσουν στο κράτος χρήματα που δεν έχουν εισπράξει ακόμα. Επιπλέον, πολλοί πτηνοτρόφοι χρησιμοποίησαν τα ποσά αυτά τους τελευταίους μήνες για την κάλυψη του λειτουργικού κόστους που έχει εκτοξευτεί, με αποτέλεσμα να αδυνατούν πλέον να αποδώσουν τον ΦΠΑ. Οι πτηνοτρόφοι ζητούν την εξίσωση των συντελεστών αγοράς ζωοτροφών και πωλήσεων ζώντων ζώων. Δεν έχει αλλάξει κάτι από την εποχή της πανδημίας

Ο κ. Ηλίας Αλεξίου, πρόεδρος της ΠΕΟΠΠ (Πανελλήνιας Ένωσης Οργανώσεων Πτηνοτρόφων Παραγωγών), αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «εκτός από το πρόβλημα του ΦΠΑ υπάρχουν και άλλα προβλήματα στον κλάδο. Οι τιμές στο κρέας κοτόπουλο παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα όπως ήταν και πριν την πανδημία. Από την άλλη μπορεί να είχαμε μείωση στις πρώτες ύλες των ζωοτροφών αλλά οι τιμές στο φύραμα που εμείς χρησιμοποιούμε παραμένει ακόμη σε υψηλά επίπεδα. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι το φύραμα αποτελεί το 70% του κόστους στην πτηνοτροφία. Επίσης στην προηγούμενη πρόσκληση του Αναπτυξιακού δεν μπορούσαν να καταθέσουν αιτήσεις οι πτηνοτρόφοι. Χωρίς να έχουμε

ΥΨΗΛΌ ΤΟ ΚΌΣΤΟΣ ΘΈΡΜΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΊΑ ΑΛΛΆ ΧΩΡΊΣ ΣΤΉΡΙΞΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΥΒΈΡΝΗΣΗ καμία ενημέρωση και όταν ανακοινώθηκε η σχετική πρόσκληση για επενδύσεις αγροδιατροφής του Αναπτυξιακού Νόμου, είδαμε ότι η δημιουργία νέων μονάδων στην πτηνοτροφία μένει εκτός χρηματοδότησης. Επίσης η χρηματοδότηση για το ηλεκτρικό ρεύμα είναι μηδαμινή. Γενικά η εικόνα στον κλάδο είναι ότι η κατάσταση είναι βαλτωμένη όπως ήταν την εποχή της πανδημίας και δεν έχει αλλάξει κάτι». Ο χειμώνας με τα κρύα αυξάνει το κόστος

Ο κ. Αριστείδης Λεβεντάκης, πρόεδρος του Συλλόγου Πτηνοτροφικών Εκμεταλλεύσεων Κρήτης, τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «οι ζωοτροφές στην πτηνοτροφία κρεατοπαραγωγής είναι ένα μεγάλο ποσοστό του κόστους παραγωγής. Τα πουλιά θέλουν κυρίως καλαμπόκι και σόγια. Από τα 300 ευρώ ο τόνος έφτασαν τα 600 ευρώ, δηλαδή μιλάμε για διπλασιασμό. Επίσης στην Κρήτη τα κοτόπουλα τα σφάζουμε στις 70 ημέρες αντί στις 40-45 ημερών που είναι στην υπόλοιπη 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 65

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Ελλάδα, δηλαδή έχουμε διπλάσια ζήτηση για ζωοτροφή. Ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο κλάδος είναι η έλλειψη εργατών. Είναι μεγάλο «αγκάθι» για όλους τους κλάδους της αγροτικής οικονομίας στην Κρήτη. Μέχρι σήμερα ο καιρός μας έχει βοηθήσει τους πτηνοτρόφους όταν όμως ξεκινήσουν τα κρύα θα είναι πολύ δύσκολα. Το κοτόπουλο θέλει 30 βαθμούς Κελσίου θερμοκρασία. Οι εκτροφές μπορούν να

ζεσταθούν είτε με ηλεκτρικό ρεύμα, είτε με προπάνιο, είτε με πετρέλαιο. Οι τιμές και στα τρία αυτά προϊόντα είναι πολύ υψηλές και θα υπάρξει πρόβλημα». Αυξημένη κατανάλωση στις γιορτές των Χριστουγέννων

Η κ. Χάιντι Κατσάρα, εκπρόσωπος της εταιρίας «Αμβροσιάδης Κοτόπουλα Ολύμπου Α.Β.Ε.Ε.», τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «θεω-

ΑΝ ΚΑΙ ΜΕΙΏΘΗΚΑΝ ΟΙ ΠΡΏΤΕΣ ΎΛΕΣ ΣΤΙΣ ΖΩΟΤΡΟΦΈΣ Η ΤΙΜΉ ΣΤΟ ΦΎΡΑΜΑ ΠΑΡΑΜΈΝΕΙ ΣΕ ΥΨΗΛΆ ΕΠΊΠΕΔΑ ρητικά στις γιορτές των Χριστουγέννων έχουμε μια ανάκαμψη της κατανάλωσης κρέατος κοτόπουλου. Μάλιστα την τελευταία 5ετία βλέπουμε μια στροφή των καταναλωτών στα κοκόρια αντί της κλασικής γαλοπούλας για το δείπνο των Χριστουγέννων. Επίσης υπάρχει καλή ζήτηση για τα ρολά κοτόπουλου που

66 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

ΥΨΗΛΌ ΤΟ ΚΌΣΤΟΣ ΘΈΡΜΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΊΑ ΑΛΛΆ ΧΩΡΊΣ ΣΤΉΡΙΞΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΥΒΈΡΝΗΣΗ

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 67

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

παρασκευάζουμε. Πάντως τα τελευταία χρόνια λόγω της στροφής στην υγιεινή διατροφή το κρέας κοτόπουλου κερδίζει τις προτιμήσεις των καταναλωτών σε σχέση με άλλα τα κόκκινα κρέατα». Ανακάμπτει η παραγωγή στην ΕΕ

Όπως επισημαίνει η Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της ΕΕ, με βάση τα στοιχεία της Eurostat, παρά τα κρούσματα της Γρίπη Πτηνών Υψηλής Παθογονικότητας (HPAI) που είναι πάντως μειωμένα σε σχέση με το 2022, η παραγωγή πουλερικών κρεατοπαραγωγής στην ΕΕ συνεχίζει να έχει ταχεία ανάκαμψη. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 οι σφαγές στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά 3,1%. Η αύξηση αφορά κυρίως την Ιταλία (+15% ή 87.000 τόνοι) και την Ισπανία (+5.5% ή 45.000 τόνους). Επίσης οι τοποθετήσεις νεοσσών στα πτηνοτροφία αυξήθηκαν το πρώτο εξάμηνο του 2023, κατά 1,2%, σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Η εκτίμηση της Κομισιόν είναι ότι μέχρι τέλος του έτους η παραγωγή στην ΕΕ ανα-

68 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

μένεται να αυξηθεί κατά 3,3%. Σε αυτό θα βοηθήσουν η περαιτέρω μείωση του κόστους ζωοτροφών αλλά και ενέργειας. Για το 2024 προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί η ανοδική πορεία στην ΕΕ αν και η αύξηση αναμένεται να είναι μικρότερη και να κυμανθεί σε ποσοστό 1,2% (με δεδομένο ότι τα κρούσματα HPAI θα κυμανθούν στα ίδια επίπεδα). Οι τιμές παραγωγού στην ΕΕ είναι εδώ και πάνω από ένα χρόνο υψηλότερες και κυμαίνονται στα 2.500 ευρώ ο τόνος. Μόνο το δίμηνο Ιουνίου - Ιουλίου του 2023 υπήρξε μια μικρή πτωτική πορεία στις τιμές παραγωγού αλλά παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα. Παρά όμως την αύξηση των τιμών παραγωγού στην κατανάλωση το κρέας πουλερικών παραμένει για τους Ευρωπαίους καταναλωτές μια από τις φθηνότερες τροφές ζωικής προέλευσης στην ΕΕ. Εισαγωγές και εξαγωγές στην ΕΕ

Το εξάμηνο Ιανουάριος - Ιούνιο του 2023 στην ΕΕ οι εισαγωγές κρέατος κοτόπουλου αυξήθηκαν κατά 13,5%

ΕΠΑΝΑΚΆΜΠΤΕΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΉ ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΚΡΈΑΤΟΣ ΠΟΥΛΕΡΙΚΏΝ (+52.000 τόνοι) σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Είχαμε σχεδόν διπλασιασμό των εισαγωγών από την Ουκρανία και σημαντική αύξηση από την Βραζιλία (κατά 8%), ενώ σημαντική αύξηση είχαμε από την Ταϊλάνδη (κατά 35%). Από την άλλη μείωση είχαμε στις εισαγωγές από το Ηνωμένο Βασίλειο κατά 46% (σχεδόν 44.000 τόνους). Συνολικά για το 2023 η Κομισιόν προβλέπει ότι οι εισαγωγές της ΕΕ αναμένεται να αυξηθούν κατά 12%. Αυτή η εικόνα των εισαγωγών αναμένεται πάντως να αλλάξει αν εμφανιστούν εστίες HPAI στις πτηνοτροφικές εκτροφές της Βραζιλίας. Από την άλλη οι εξαγωγές της ΕΕ επηρεάστηκαν αρνητικά σε μεγάλο βαθμό από τις εστίες HPAI και την εισβολή στην Ουκρανία. Το πρώτοι εξάμηνο του 2023 είχαμε μείωση των εξαγωγών κατά 2,5% αλλά υπήρξε διαφοροποίηση ανά χώρα προορισμού. Μείωση των εξαγωγών υπήρξε στην Γκάνα (-24.000 τόνους), στη Λιβερία (-11.000 τόνους) και στην Ουκρανία (-8.000 τόνους). Αντίθετα αύξηση των εξαγωγών είχαμε στο Ηνωμένο Βασίλειο (+12.600 τόνοι), στο Βιετνάμ (+8.400 τόνοι) και στην Αγκόλα (+5.000 τόνοι). Πάντως η εικόνα της πτώσης των εξαγωγών της ΕΕ αναμένεται να αντιστραφεί το 2024 προβλέπει η Κομισιόν. 

ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗΣ ΑΒΕΕ | ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗΣ ΑΒΕΕ 60 ΧΡΟΝΙΑ ΠΙΣΤΟΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Κοκόρι εκτροφής μας στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι Από το 1964 η οικογένεια ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗ Kοτόπουλα Ολύμπου, με φόντο τον ΟΛΥΜΠΟ, τα Πιέρια Όρη διαθέτοντας τα ελάχιστα αλλά με αστείρευτο μεράκι και υπομονή, ξεκίνησε την πρώτη της εκτροφή σε χειροποίητες εγκαταστάσεις από πέτρα, άχυρα και πηλό στο χωριό Εξοχή Πιερίας. Οι ιδανικές συνθήκες καθαρού αέρα, χαμηλής υγρασίας σε μια περιοχή μεγάλης βιοποικιλότητας και μακριά από αστικά και βιομηχανικά κέντρα έκανε το πατροπαράδοτο προϊόν να ξεχωρίζει για την ποιότητα και την νοστιμιά του. ΗEIDI ΚΑΤΣΆΡΑ Strategic Sourcing Manager ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗΣ ΑΒΕΕ

χεδόν 60 χρόνια μετά η ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗΣ ΑΒΕΕ ως πλέον μια από τις πιο σύγχρονες, άρτια οργανωμένες και καθετοποιημένες εταιρείες παραγωγούς στον χώρο της πτηνοτροφίας συνεχίζει να ξεχωρίζει και να καινοτομεί συνδυάζοντας την παράδοση με την τεχνολογία και τεχνογνωσία. Κάθε πουλερικό ξεκινάει από ένα υγιές αυστηρά επιλεγμένο αυγό. 9 Οι εγκαταστάσεις του εκκολαπτηρίου ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗ ως οι πλέον σύγχρονες σε Ευρωπαϊκό επίπεδο παρέχουν καθημερινά νεοσσούς που πληρούν πιστοποιημένα από Διεθνείς φορείς όλα τα πρότυπα ποιότητας, Βιοασφάλειας και Ευζωίας. 9 Oι ιδιόκτητες Φάρμες εκτροφής στις υπερώες του Ολύμπου, εξοπλισμένες με τα πιο σύγχρονα τεχνολογικά μέσα παρέχουν τις ιδανικές συνθήκες για την εκτροφή των πτηνών μας. 9 Η Βιομηχανία Ζωοτροφών ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗ φροντίζει καθημερινά για την ασφάλεια και την υψηλής ποιότητας διατροφή επιλέγοντας τις καλύτερες πρώτες ύλες και δημητριακά.

9 Το Τμήμα Έρευνας και Ποιοτικού Ελέγχου της ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗΣ ΑΒΕΕ σε συνεργασία με κορυφαίους Ερευνητές και εξειδικευμένους Επιστήμονες εκπονεί συνεχώς μελέτες και έρευνες με σκοπό δώσει στο τελικό προϊόν ΑΡΙΣΤΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ παντρεύοντας την ΠΑΡΑΔΟΣΗ με την Καινοτομία και την Ασφάλεια. 9 Διαθέτοντας πολύ μεγάλη εμπειρία στην εισαγωγή και χρήση αρωματικών φυτών και μειγμάτων αιθέριων ελαίων όπως ρίγανη, γλυκάνισο, κανέλα, σκόρδο και γνωρίζοντας τις ευεργετικές ιδιότητές τους τόσο στο επίπεδο της ευζωίας/υγείας όσο και στο επίπεδο ποιότητας του τελικού προϊόντος. κατάφερε να δημιουργήσει φανατικούς καταναλωτές για τα προϊόντα της, που ξεχώρισαν για την ιδιαιτερότητα στη γεύση και στην υφή του κρέατος.

Ειδικά τις εορταστικές ημέρες των Χριστουγέννων ο Χρυσός Κόκορας ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗ , κατέχει κυρίαρχη θέση στην προτίμηση των καταναλωτών καθώς προτιμάται γεμιστός σύμφωνα με το έθιμο της Μακεδονίας. Η εκτροφή του είναι πολύ μελετημένη, προσεγμένη και προσανατολισμένη, έτσι ώστε το τρυφερό, ζουμερό και ιδιαίτερα γευστικό του κρέας να αποτυπώνεται στον γευστικό χάρτη και την μνήμη του καταναλωτή. Αυξημένη ζήτηση αυτό το διάστημα έχουν επίσης τα ρολά κοτόπουλο, οι τηγανιές, τα συκωτάκια, τα σουβλάκια και τα φιλέτα. Όλα τα προϊόντα της ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗΣ ΑΒΕΕ διατίθενται μέσα από ένα ευρύ δίκτυο υποκαταστημάτων XΟΝΔΡΙΚΗΣ για να καλύψουν ΑΜΕΣΑ, ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ και ΥΠΕΥΘΥΝΑ την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ και το Ελληνικό Τραπέζι . Καλές γιορτές! n 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 69

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΜΕΤΑΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΕΚΤΡΟΦΗ

ΜΕΤΑΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Ένα αειφόρο εκτατικό σύστημα εκτροφής στο πλαίσιο μιας σύγχρονης προσέγγισης Αποτελεί εξέλιξη της νομαδικής κτηνοτροφίας η οποία άνθισε ιδιαίτερα επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπου είχαμε μετακίνηση των κοπαδιών μεταξύ των βοσκοτόπων της τεράστιας αυτοκρατορίας, περισσότερες από δύο φορές το χρόνο. Μετά τη διάλυσή της, οι μετακινήσεις περιορίστηκαν εντός των εθνικών συνόρων της κάθε επικράτειας. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΛΑΓΚΑ Ομότιμη Καθηγήτρια, Τμήμα Γεωπονίας ΔΙ.ΠΑ.Ε. Πρόεδρος ΔΣ Δικτύου Μετακινούμενων Κτηνοτρόφων

τη χώρα μας σήμερα η μετακίνηση των κοπαδιών γίνεται δύο φορές το χρόνο, μία την άνοιξη (Απρίλιο - Μάιο) από τις πεδινές περιοχές τα «χειμαδιά» προς τους ορεινούς βοσκοτόπους τα «ξεκαλοκαιριά» και μία το φθινόπωρο (μέσα Σεπτεμβρίου – Οκτώβριο – Νοέμβριο) προς τα χειμαδιά. Η ημερομηνία μετακίνησης εξαρτάται κυρίως από τις κλιματικές συνθήκες της κάθε περιοχής αλλά και τις πρακτικές διαχείρισης που εφαρμόζει στο κοπάδι του ο κάθε κτηνοτρόφος (π.χ πρώιμοιόψιμοι τοκετοί). Σκοπός των μετακινήσεων ήταν και παραμένει η οικονομικότερη εξασφάλιση διατροφής των κοπαδιών αξιοποιώντας τους ορεινούς βοσκοτόπους κατά τη θερινή περίοδο. Μέχρι το 1960 ο μετακινούμενος πληθυσμός αιγοπροβάτων αντιπροσώπευε το 30% του συνολικού πληθυσμού και πριν το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο κύρια μορφή της αιγοπροβατοτροφίας ήταν η μετακινούμενη. Σήμερα ο μετακινούμενος πληθυσμός αιγοπροβάτων αντιπροσωπεύει περίπου το 6 -7% ενώ τα τελευταία πέντε χρόνια παρατηρείται

70 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

σημαντική αύξηση του πληθυσμού των μετακινούμενων αγελάδων. Στη χώρα μας βέβαια το μετακινούμενο σύστημα εκτροφής έχει ταυτιστεί μέχρι τώρα με την αιγοπροβατοτροφία. Το μετακινούμενο σύστημα εκτροφής το συναντάμε σήμερα σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Γαλλία, Ισπανία ,Ιταλία κ.ά ) της Αφρικής, της Ασίας (σε μορφή περισσότερο νομαδική λόγω των ιδιαίτερων κλιματικών και κοινωνικοοικονομικών συνθηκών). Στη χώρα μας και στις χώρες της Ε.Ε θα το χαρακτηρίζαμε και ως ημιεκτατικό σύστημα εκτροφής, ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες της κάθε περιοχής, δεδομένου ότι κατά τη χειμερινή περίοδο η διατροφή των ζώων για κάποιο διάστημα βασίζεται σε έτοιμες ζωοτροφές.

Η απόσταση μεταξύ μεταξύ χειμερινών - θερινών διαβιώσεων μπορεί να είναι μικρή (40-50 χλμ. εντός των περιφερειακών ενοτήτων), αλλά και πολύ μεγαλύτερη μεταξύ περιφερειακών ενοτήτων, μέχρι 350 χλμ. όπως συμβαίνει στην περίπτωση που κοπάδια μετακινούνται από τη Σιθωνία Χαλκιδικής προς τους ορεινούς βοσκοτόπους της περιοχής Γρεβενών. Οι κυριότερες χειμερινές διαβιώσεις εντοπίζονται στη Θεσσαλία και στη Στερεά Ελλάδα καθώς στις δύο αυτές περιφέρειες διαχειμάζει το 50% των μετακινούμενων εκτροφών και άνω του 50% των μετακινούμενων ζώων, ενώ τις θερινές διαβιώσεις τις συναντάμε κυρίως στη Δυτική Μακεδονία, στην Ήπειρο, και λιγότερο στη Φωκίδα, στην Ευρυτανία και στην Αρκαδία.

Εικ. 1: Άρμεγμα παραδοσιακό. 2

Μετακινούμενη κτηνοτροφία συναντάμε σήμερα και στην Κρήτη όπου τα κοπάδια μετακινούνται από τις ορεινές περιοχές προς τις πεδινές εντός των ορίων του νομού κυρίως αλλά και μεταξύ των νομών, όπως επίσης και στη Χίο από τη βόρεια προς τη νότια Χίο κατά τη χειμερινή περίοδο. Μέχρι πριν μερικά χρόνια η μετακινούμενη κτηνοτροφία ταυτίζονταν με την έννοια του παραδοσιακού - αναχρονιστικού συστήματος εκτροφής και οι κτηνοτρόφοι που το εφάρμοζαν με «αγράμματους- αμόρφωτους». Σήμερα το προφίλ των μετακινούμενων κτηνοτρόφων, παρακολουθώντας το εδώ και 40 περίπου χρόνια, έχει αλλάξει σημαντικά. Υπάρχουν αρκετοί νέοι που εφαρμόζουν το σύστημα αυτό ακολουθώντας το επάγγελμα των γονιών τους, αλλά προσαρμόζοντάς το στις σύγχρονες συνθήκες διαβίωσης (μετακίνηση των ζώων κυρίως με ειδικά διαμορφωμένα φορτηγά και σπάνια με τα πόδια όπως παλαιότερα) αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες (μηχανική άμελξη) και αντιμετωπίζοντας το επάγγελμά τους όχι με το αίσθημα της κατωτερότητας όπως συνέβαινε με τους γονείς τους αλλά με επιχειρηματικά πλέον κριτήρια. Η μετακινούμενη κτηνοτροφία διαδραματίζει ένα πολυλειτουργικό ρόλο δεδομένου ότι:

Εικ. 2: Άρμεγμα σύγχρονο.

♦ Παράγει προϊόντα που διαθέτουν αποδεδειγμένα εξαιρετικά ποιοτικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά τα οποία μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν τη βάση οικονομικής δραστηριότητας για πολλές ορεινές περιοχές. ♦ Αξιοποιούν τους ορεινούς βοσκοτόπους και με τη βόσκησή τους συμβάλλουν στην προστασία της βιοποικιλότητας, τη φυσική ανανέωση της βλάστησης καθώς και στην πρόληψη των πυρκαγιών και την αποφυγή πλημμυρών στη συνέχεια. Εν όψει μάλιστα της κλιματικής αλλαγής ο ρόλος αυτός καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικός. ♦ Η εκτροφή αυτόχθονων κυρίως φυλών αιγοπροβάτων από τους μετακινούμενους κτηνοτρόφους συμβάλλει στην προστασία της γενετικής ποικιλότητας και γενικότερα των γενετικών πόρων. ♦ Παράλληλα αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική γεωργική πολιτιστική κληρονομιά. Ένα σύνολο πολιτιστικών στοιχείων (μουσική, χοροί, ήθη και έθιμα) που διασώζονται μέχρι και σήμερα προσαρμοσμένα βέβαια στις σύγχρονες συνθήκες της κοινωνίας, έχουν διαμορφώσει την πολιτιστική ταυτότητα των ορεινών και πεδινών περιοχών όπου μετακινούνταν τα κοπάδια. 09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 71

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΜΕΤΑΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΕΚΤΡΟΦΗ 3

Εικ. 3: Μετακίνηση παραδοσιακή.

ΑΔΙΚΟΎΝΤΑΙ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΑΠ ΟΙ ΜΕΤΑΚΙΝΟΎΜΕΝΟΙ ΚΤΗΝΟΤΡΌΦΟΙ

Ο Εικ. 4: Μετακίνηση σύγχρονη.

Το 2015 ιδρύθηκε το Δίκτυο Μετακινούμενων Κτηνοτρόφων, το 2017 η μετακινούμενη κτηνοτροφία εγγράφηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και το 2020 στον αντίστοιχο κατάλογο της UNESCO. Βασικός σκοπός του Δικτύου είναι: ♦ Η ανάδειξη της πολιτιστικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής αειφορίας του μετακινούμενου συστήματος εκτροφής. ♦ Η ανάδειξη των παραγόμενων προϊόντων και η βιωσιμότητά του στο πλαίσιο μιας σύγχρονης προσέγγισης.

72 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 09|23

μετακινούμενος κτηνοτρόφος, Αργύρης Μπαϊρακτάρης, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «η μετακίνηση των κοπαδιών μας στα ορεινά ξεκινά από μέσα μέχρι τέλος Μαΐου και η επιστροφή μας στα πεδινά (χειμαδιά) γίνεται από μέσα μέχρι τέλος Οκτωβρίου. Στο παρελθόν η διαδρομή γινόταν με τα πόδια και είχε διάρκεια περίπου 12 ημέρες. Υπήρχαν και ενδιάμεσες στάσεις «τα κονάκια» που ξεκουράζονταν οι κτηνοτρόφοι και τα ζώα τους. Κάνουμε την ίδια διαδρομή που έκαναν και οι πρόγονοί μας. Εγώ τον χειμώνα είμαι στον Τύρναβο και το καλοκαίρι πάω στο βουνό της Δυτικής Μακεδονίας το Βόιο. Σήμερα οι κτηνοτρόφοι κάνουν την μετακίνηση με ειδικά οχήματα. Εγώ είμαι από τους λίγους που ανεβαίνω με όχημα αλλά επιστρέφω με τα πόδια. Επίσης είμαι από τους ελάχιστους μετακινούμενους κτηνοτρόφους που διαθέτω δύο στάβλους ένα στα ορεινά και ένα στα πεδινά. Οι περισσότεροι έχουν ένα στάβλο στα πεδινά και στα ορεινά τα ζώα είναι ελεύθερα. Οι μετακινούμενοι κτηνοτρόφοι δίνουν ζωή στα ορεινά χωριά της πατρίδας μας. Οι λίγοι ηλικιωμένοι κάτοικοι μένουν εκεί όσο διάστημα

μένουν οι κτηνοτρόφοι και είναι λογικό γιατί αν πάθουν κάτι αυτοί θα τους βοηθήσουν να πάνε στο κοντινό ιατρείο. Επίσης όταν μειώθηκαν τα κοπάδια παρατηρήσαμε ότι είχαμε αύξηση στις φωτιές στα βουνά. Η πυκνή βλάστηση στα ορεινά λιβάδια που αναπτύσσεται λόγω της μη βόσκησης βοηθά στην εξάπλωση της φωτιάς. Επίσης οι κτηνοτρόφοι είμαστε οι πρώτοι που αν δούμε φωτιά θα ειδοποιήσουμε την πυροσβεστική. Παρόλο τον μεγάλο κοινωνικό ρόλο που έχει ο κλάδος μας δεν έχει μέχρι σήμερα καμία οικονομική στήριξη από το κράτος. Με τη νέα ΚΑΠ συμπεριέλαβαν ένα οικολογικό σχήμα που αναφέρεται στην μετακινούμενη κτηνοτροφία. Όμως θα πρέπει ο κτηνοτρόφος να κάνει επιλογή μεταξύ του πριμ της βιολογικής κτηνοτροφίας και της μετακινούμενης κτηνοτροφίας. Επειδή τα χρήματα είναι περισσότερα στα βιολογικά μοιραία θα επιλέξει αυτό το οικολογικό σχήμα. Θα μπορούσαν όμως να λειτουργούσαν αυτές οι δύο δράσεις προσθετικά και να δίνουν μια αυξημένη ενίσχυση - πριμ στους μετακινούμενους. Τώρα μας εξισώνουν με έναν κτηνοτρόφο που κάνει σταβλισμένη βιολογική κτηνοτροφία και είναι σε πεδινή περιοχή. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι όλοι οι μετακινούμενοι κάνουν βιολογική κτηνοτροφία και παράγουν βιολογικό γάλα. Επίσης κάνουν μια φιλοπεριβαλλοντική δράση, που δυστυχώς δεν την αναγνωρίζει όμως η νέα ΚΑΠ». 

ΜΗΝΙΑΊΟ περ ιοδ ικό

του ΑγροΤύπου για τον

αγρότη!

ΤΕΥΧΟΣ 09 | ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | agrotypos.gr

ΤΙΜΗ

1,50€ ΑΚΤΙΝΊΔΙΑ

Καλά μεγέθη και τιμές

ΕΛΑΙΌΛΑΔΟ

Γεωργία - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Τεύχος 09/2023, Νοέμβριος

ΑγροΤύπος

Παραγωγή και Εμπορία

ΚΟΤΌΠΟΥΛΑ

ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΠΑΎΛΟ ΣΑΤΟΛΙΆ

Κρεατοπαραγωγής

ΦΕΪΖΌΑ

Πρόεδρο ΕΘΕΑΣ

Μια εύκολη καλλιέργεια

ΚΟΛΟΚΥΘΙΆ

ΤΑΥΤΟΠΟΊΗΣΗ ΕΝΌΣ ΝΈΟΥ ΙΟΎ

ΚΑΤΕΡΓΑΣΊΑ ΕΔΆΦΟΥΣ ΓΙΑ

ΕΛΙΆ

προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή

ΚΛΆΔΕΜΑ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌΤΗΤΑ

• Κορυφαία τεχνολογία θρέψης • Κεράσια Π.Ο.Π. Ροδοχωρίου • Ολοκληρωμένο ψηφιακό σύστημα

διαχείρισης γεωργικών εκμεταλλεύσεων

Η επιστήμη πιο κοντά στην πράξη