Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία / Οκτώβριος 2023 by agrotypos

ΜΗΝΙΑΊΟ περ ιοδ ικό

του ΑγροΤύπου για τον

ΤΕΥΧΟΣ 08 | ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2023 | agrotypos.gr

αγρότη!

ΝΈΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΕΣ

ΤΙΜΗ

1,50€

για ποιοτικό ελαιόλαδο

ΕΛΑΙΌΛΑΔΟ ΑΠΌ ΕΤΕΡΟΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΊΕΣ

ΜΕΛΙΤΖΆΝΑ

Συμβουλές καλλιέργειας και εμπορίας

Γεωργία - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Τεύχος 08/2023, Οκτώβριος

ΑγροΤύπος

Καλλιέργεια και αξιολόγηση υβριδίων

ΠΡΟΣΟΧΉ

ΧΡΥΣΟΎΛΑ ΣΚΟΡΔΊΤΗ

Νέο έντομο στη χώρα

βιολογική αγρότισσα με όραμα

ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΊΑ ΣΗΜΕΡΙΝΉ ΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ

ΚΕΡΑΣΙΆ

ΒΑΜΒΆΚΙ

Αξιολόγηση ποικιλιών

ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΊΑ

• Λιποπρωτεΐνες στο αιγοπρόβειο γάλα • Κτήμα Φουντή: Στόχος διπλασιασμός όγκου παραγωγής • Εσπεριδοειδή και διατροφική αξία

Η επιστήμη πιο κοντά στην πράξη

• Νέο μεταφυτρωτικό ζιζανιοκτόνο σιτηρών • Συζήτηση για το βιώσιμο βαμβάκι στα Ηνωμένα Έθνη • Μετασυλλεκτική λίπανση της ελιάς

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

58 ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ISSN 1105-2465, Κωδικός: 013155 Ιδιοκτησία: ΑγροΤύπος ΑΕ Β. Ηπείρου 31, 151 25 Μαρούσι Τηλ. 210-6142550 & 8064002 Fax 210-6125141 www.agrotypos.gr E-mail: advert@agrotypos.gr

Τεύχος 08/2023 Οκτώβριος

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ: Γ. Γιαννοπολίτη georgia@agrotypos.gr Έ. Χυδεριώτου public@agrotypos.gr ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ: Ν.Κ. Γιαννοπολίτης advert@agrotypos.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: advert@agrotypos.gr info@agrotypos.gr Σ. Παϊσιάδης και εξωτερικοί συνεργάτες ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΑ, ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ - DTP: Π.Κ. Γιαννοπολίτη ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: Μ. Κατσίκη sales@agrotypos.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ, ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: PressiousArvanitidis Απαγορεύεται κάθε αναδημοσίευση κειμένου ή φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του Εκδότη. Τα επώνυμα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι απαραίτητα και των υπευθύνων του περιοδικού.

Agriculture CROP & ANIMAL HUSBANDRY

ISSN 1105-2465, Code: 3155 The Greek Review of Science, Technology and Business in Agriculture V. Epirou 31, 151 25 Maroussi, Greece Tel. +302106142550 & +302108064002, Fax. +302106125141 www.agrotypos.com ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Γεωτεχνικοί - αγρότες 36€ Δημ. Oργανισμοί, βιβλιοθήκες, επιχειρήσεις 80€ Κύπρος 100€ Τράπεζα Πειραιώς: 6853.126196.509 GR 12.0171.8530.0068.5312.6196.509 Τράπεζα Eurobank: 0284.02 0010 9734 GR 020 260 284 00000 40 200 109 734 Τράπεζα Εθνική: 72500.222.178 GR 800.110.7250.0000.72500 222.178 Πού βρίσκω το περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία; 1. Στα περίπτερα το τελευταίο Σάββατο κάθε μήνα με 1,50€ 2. Στη διεύθυνσή μου, κάθε μήνα, με ετήσια συνδρομή 36€ 3. Στο agrotypos.shop με ετήσια ηλεκτρονική συνδρομή 14,99€ Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα να χρησιμοποιούνται με ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν πριν από τη χρήση του, καθώς και τις προειδοποιητικές φράσεις και σύμβολα.

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΑγροΠαρατυπίες

Μικρά & Ενδιαφέροντα

Ερώτημα του μήνα: Πώς μπορεί ο ετεροεπαγγελματίας να ασχοληθεί με την ελαιοκαλλιέργεια και το εμπόριο ελαιολάδου 12

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Spodoptera frugiperda (Lepidoptera: Noctuidae): Ένας νέος σοβαρός εντομολογικός εχθρός (Σπ. Αντωνάτος, Δ. Παπαχρήστος, Ι. Λύτρα, Β. Ευαγγέλου, Π. Μυλωνάς) 16

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ Σε ρέγουλα φέρνει η βιολογική το χωράφι, Χρυσούλα Σκορδίτη – μια αγρότισσα με όραμα για την αγροοικολογία και πάθος για τις ντόπιες ποικιλίες της ελληνικής γης 22 Μια πρώτη γνωριμία με τις απαιτήσεις της μελιτζάνας. Οι παραγωγοί αξιολογούν τα υβρίδια που χρησιμοποιούν 26

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ Κτήμα Φουντή: Διπλασιασμό του όγκου παραγωγής στοχεύει η δεύτερη γενιά οινοποιών 32

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ Καθοριστικός ο χρόνος συγκομιδής & σημαντική η μετασυλλεκτική λίπανση της ελιάς (Κ. Τρυφωνόπουλος) 34 Νέες τεχνολογίες για την παραγωγή ποιοτικού ελαιολάδου και την εξασφάλιση προϊόντων με υψηλό επίπεδο φαινολικού φορτίου (Α. Κυριτσάκης, Κ. Κυριτσάκης, Χ. Ανουσάκης) 36 Εσπεριδοειδή και διατροφική αξία. Άριστη πηγή θρεπτικών συστατικών (Β. Ζιώγας) 42 Περιγραφή χαρακτηριστικών και αξιολόγηση έξι ποικιλιών κερασιάς της σειράς Sweet (Κ. Καζαντζής, Γ. Παντελίδης) 46

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Συζήτηση για το βιώσιμο βαμβάκι στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών (J. Craigie) 54 Δύσκολη χρονιά φέτος για το βαμβάκι, μειωμένες ποσότητες, προβλήματα ποιότητας και εμπορίας 58 Νέο μεταφυτρωτικό ζιζανιοκτόνο σιτηρών 72

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Αιγοπρόβειο γάλα: Οι διαταραχές στις συγκεντρώσεις των λιποπρωτεϊνών (Τζ. Σαββά) 64 Η σημερινή κατάσταση στην αγελαδοτροφία. Δεν υπάρχει εθνική στρατηγική, καταστροφική η αλλαγή που έγινε το 2018 στο γιαούρτι (Αθ. Βασιλέκας) 68

Σκάναρε με την ταμπλέτα ή το κινητό σου το qrcode για να επισκεφθείς το ανανεωμένο agrotypos.gr Αγγλική έκδοση: agrotypos.com Φυτοπροστατευτικά: fytofarmaka.net Ηλεκτρονικό κατάστημα: agrotypos.shop

facebook.com/agrotypos

ΑΓΡΟ

Παρατυπίες

Ανησυχία Μαξίμου για πληρωμή ενισχύσεων Άρχισαν να τους ζώνουν τα φίδια στο Μαξίμου με ότι συμβαίνει στον ΟΠΕΚΕΠΕ και τις πληρωμές αγροτικών ενισχύσεων. «Ο σοφός ελληνικός λαός έχει μια ωραία φράση που λέει ότι πρώτα να βουτάμε τη γλώσσα μας στο μυαλό μας και μετά να μιλάμε. Καλό είναι να την έχουμε όλοι μας υπόψη», είπε ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου. Μάλιστα έστειλε και τον υπουργό Επικρατείας, Άκη Σκέρτσο, αρμόδιο για την παρακολούθηση του κυβερνητικού έργου, στην Πλατεία Βάθης, για να ενημερωθεί από την ηγεσία του ΥπΑΑΤ για την εξέλιξη των πληρωμών. Έχουμε πει από τότε που ανέλαβε το υπουργείο ο Αυγενάκης ότι θα κριθεί από την πληρωμή των ενισχύσεων. Ο αρμόδιος Οργανισμός για τις πληρωμές είναι ο ΟΠΕΚΕΠΕ. Ήδη ο Αυγενάκης έχει αρχίζει να παίρνει αποστάσεις από την διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ, δηλώνοντας ότι «χρειάζεται καλύτερη οργανωτική δομή ο Οργανισμός και περισσότερη διαφάνεια». Όμως οι δηλώσεις του υπουργού δεν αρκούν, γιατί όπως φαίνεται θα έχουμε καθυστέρηση στην πληρωμή του «πρασινίσματος», κάτι που βγάζει εκτός προγραμματισμού τους αγρότες που περίμεναν τα χρήματα στο τέλος του έτους. Όμως εκτός από την καθυστέρηση αναμένεται να έχουμε και μείωση, έως και 60%, της επιδότησης, κάτι που αναμένεται να φέρει αντιδράσεις από την πλευρά των αγροτών. Το επόμενο διάστημα θα είναι πολύ κρίσιμο για το ΥπΑΑΤ αλλά και για τον ΟΠΕΚΕΠΕ.

4 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Ανεβαίνουν οι τιμές στο ράφι στα … περσινά προϊόντα Όταν δεν υπάρχουν στοιχεία τότε δεν μπορεί να υπάρξει έλεγχος. Στη χώρα μας δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία με τις ποσότητες και τις τιμές παραγωγού. Αυτό φέρνει μεγάλα κέρδη σε κάποιους. «Οι καταναλωτές και οι αγρότες παραμένουν οι αδύναμοι κρίκοι της μεγάλης αισχροκέρδειας που επικρατεί με το λάδι, την ώρα που η κυβέρνηση κινείται ξανά με δημιουργική ασάφεια, ανίκανη να αντιμετωπίσει το τεράστιο πρόβλημα», τονίζει ο τομεάρχης Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και βουλευτής Λάρισας του ΣΥΡΙΖΑ, Βασίλης Κόκκαλης. Σαν παράδειγμα αναφέρει ότι οι ποσότητες λαδιού, που πωλούνται σήμερα στην τιμή των 10 και 12 ευρώ/λίτρο, είναι αγορασμένες με 4 ευρώ/λίτρο. Επίσης τονίζει ότι ο παραγωγός πούλησε με 0,60 - 0,70 ευρώ την ελιά καλαμών (με κόστος 1 ευρώ) και η ελιά καλαμών σήμερα πωλείται 5 ευρώ στον καταναλωτή. Μετά βέβαια «κλαίνε» οι μεταποιητές ότι μειώνεται η ζήτηση και θέλουν να μειώσουν τις τιμές στους … παραγωγούς. Η Αλβανία παράγει λάδι και εξάγει Κάποτε υπήρχε ανέκδοτο στη χώρα μας για … Αλβανούς τουρίστες. Οι Αλβανοί όμως τελικά όχι μόνο έγιναν τουρίστες αλλά κατάφεραν να «μπουν» και στις χώρες που παράγουν ελιές και ελαιόλαδο. Η χώρα διαθέτει περί τα 450 εργοστάσια επεξεργασίας ελαιόλαδου. Και μάλιστα όχι μόνο παράγουν λάδι αλλά και το εξάγουν στην Ιταλία. Άρα έγιναν βασικοί ανταγωνιστές μας γιατί όπως γνωρίζετε το ελληνικό λάδι εξάγεται χύμα κυρίως προς την ιταλική μεταποίηση. Οι εξαγωγές αλβανικού ελαιόλαδου τετραπλασιάστηκαν το α’ τετράμηνο του 2023 σε σύγκριση με το 2022. Όσον αφορά την τιμή πώλησης του αλβανικού ελαιόλαδου, αυτή ξεκίνησε αρχές του έτους από 400 λεκ/λίτρο (3,98 ευρώ/ λίτρο), ενώ στη συνέχεια λόγω υψηλής ζήτησης υπήρξε αύξηση και έφτασε να εξάγεται στην τιμή των 600 λεκ/λίτρο (6 ευρώ/λίτρο). Στην αναμονή για τις ενισχύσεις ζωοτροφών Η «Αμάλθεια» είναι έκτακτο πρόγραμμα ενίσχυσης του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για την στήριξη των κτηνοτρόφων στα νησιά, με σκοπό την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και ειδικότερα της μεγάλης αύξησης των τιμών των ζωοτροφών. Ο προϋπολογισμός του προγράμματος είναι ύψους 12 εκατ. ευρώ. Η οικονομική ενίσχυση της δράσης προσδιορίζεται με βάση την έδρα και τον αριθμό των αιγοπροβάτων που διαθέτει ο κτηνοτρόφος. Τις αιτήσεις τις έκαναν οι κτηνοτρόφοι έως τα μέσα Ιουλίου. Φτάσαμε Οκτώβριο και ακόμη

δεν έχουν δει οι κτηνοτρόφοι το χρώμα του χρήματος. Κάποιος θα πρέπει να πει στους γραφειοκράτες των υπουργείων στην Αθήνα ότι τις ζωοτροφές τις έχουν ήδη αγοράσει και οι προμηθευτές τους ζητούν τα χρήματά τους. Πρέπει να μάθουν κάποτε οι υπεύθυνοι ότι θα πρέπει να πληρώνουν τις ενισχύσεις στο σωστό … timing. Θυμήθηκαν ξανά τα κτηνοτροφικά πάρκα Νέο διαχειριστικό μοντέλο για την προστασία και αξιοποίηση των δασών, παρουσίασε ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Θεόδωρος Σκυλακάκης. Όπως δήλωσε μεταξύ άλλων «τα καμένα δάση πρέπει να τα προστατεύσεις από την κτηνοτροφία, διότι η κτηνοτροφία μπορεί μεν να είναι ευεργετική, για να προλάβεις μια δασική πυρκαγιά, γιατί σου μειώνει τη βιομάζα στον υπόροφο του δάσους, μπορεί ωστόσο να είναι και απολύτως καταστροφική αν γίνει σε περίοδο αναγέννησης και φάνε, για παράδειγμα, τα μικρά πευκάκια τα κατσίκια. Εκεί, λοιπόν, έχει μεγάλη σημασία η επιβολή της απαγόρευσης της κτηνοτροφίας. Σχεδιάζουμε με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης να λύσουμε αυτό το θέμα με «κτηνοτροφικά πάρκα», που να επιτρέπουν στους κτηνοτρόφους σε παρακείμενες περιοχές να ασκήσουν τη δραστηριότητά τους, χωρίς να χρειαστεί να επιβαρύνουν το δάσος». Εμείς να θυμίσουμε στον κ. Σκυλακάκη ότι προσπάθειες για την ίδρυση «κτηνοτροφικών πάρκων» στη χώρα μας έχουν ξεκινήσει από το 2008 αλλά ακόμη δεν έχουν καταφέρει να .. ιδρυθούν. Με τιμές παραγωγού στα 9 ευρώ ο ΕΛΓΑ αποζημιώνει στα 3 ευρώ Αυξήθηκε κατά πολύ φέτος η τιμή του ελαιολάδου αλλά ίσως ακόμη δεν το έχει καταλάβει ο ΕΛΓΑ. Είχαμε χαλαζοπτώσεις σε περιοχές της Τριφυλίας. Οι εκτιμητές έκαναν το έργο τους αλλά οι παραγωγοί θεωρούν ότι οι αποζημιώσεις του ΕΛΓΑ δεν θα καλύψουν σε καμιά περίπτωση την απώλεια του εισοδήματός τους. Όπως αναφέρει ο Ευάγγελος Κοροβίλας, πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Φιλιατρών, «οι τιμές υπολογισμού της αποζημίωσης του ελαιόκαρπου ανέρχεται σε 0,59 ευρώ ανά κιλό, που αντιστοιχεί σε τιμή ελαιόλαδου περίπου 3 ευρώ ανά κιλό. Οι εμπορικές πράξεις που έχουν ήδη αρχίσει, στην αρχή της τρέχουσας ελαιοκομικής περιόδου (2023/2024), βρίσκεται γύρω στα 9 ευρώ ανά κιλό και με τάσεις μάλιστα ανόδου. Για αυτό παρακαλούμε να γίνει αναπροσαρμογή των τιμών του υπολογισμού της αποζημίωσης, σύμφωνα με τα αντικειμενικά δεδομένα της αγοράς». 

Απόψεις σε κρίσιμα θέματα...

10|22 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 5

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Μικρή ποσότητα αλλά καλή ποιότητα ο τρύγος στη Σάμο

Ο τρυγητός στη Σάμο για το έτος 2023 ξεκίνησε στις 7/8/2023 και ολοκληρώθηκε στις 6 Οκτωβρίου, έχοντας συνολική διάρκεια 50 ημερών. Όπως δήλωσε ο κ. Ιωάννης Σκούτας, πρόεδρος στον Ενιαίο Οινοποιητικό Αγροτικό Συνεταιρισμό Σάμου (ΕΟΣ Σάμου), η παρατεταμένη ξηρασία που επικράτησε το 2022 και τον χειμώνα του 2023 σε συνδυασμό με τις άσχημες καιρικές συνθήκες που επικράτησαν τον Ιούνιο με ασυνήθιστα συχνές βροχοπτώσεις και τον Ιούλιο 2023, είχαν ως αποτέλεσμα να σημειωθεί, από άποψη ποσότητας λόγω της ανάπτυξης περονόσπορου. Ποσοτικά είναι ο χειρότερος τρύγος των τελευταίων δεκαετιών στο νησί, με μείωση η οποία πλησίασε σε κάποιες περιπτώσεις το 40%. Το τελικό προϊόν όμως δεν είχε κανένα ποιοτικό πρόβλημα, καθώς τα εναπομείναντα μοσχάτα σταφύλια ήταν υγιή, αναπτύχθηκαν φυσιολογικά, απέκτησαν τον ιδανικό σακχαρικό τίτλο ανά κατηγορία οίνου και έφτασαν σε κανονική ωριμότητα. Ο όγκος παραγωγής οίνου συνολικά ανήλθε στα 25.000 HL (εκατόλιτρα), ενώ οι τιμές των σταφυλιών αυξήθηκαν, κατά 5%. Η αύξηση αυτή γίνεται από τον συνεταιρισμό κάθε χρόνο από το 2016. Η τιμή παραγωγού για την καλή ποιότητα σταφυλιού φέτος ήταν στα 0,73 ευρώ το κιλό».

Πρώτη πώληση φετινού ελαιολάδου στη χώρα μας στα 9,25 ευρώ

Πρώτη εμπορική πράξη για ελαιόλαδο νέας εσοδείας με τιμή στα 9,25 ευρώ το κιλό στη Λακωνία. Ο Αγροτικός Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Αγίων Αποστόλων, ανακοίνωσε ότι μετά από διαπραγμάτευση και κατάθεση προσφορών, προχώρησε σε εμπορική συμφωνία με την ιταλική Alta Maremma από την Τοσκάνη, για πώληση ενός βυτίου έξτρα παρθένου ελαιολάδου (αγουρέλαιο), εσοδείας 2023/2024, στην τιμή των 9,25 ευρώ το κιλό. Στο μεταξύ ανακοίνωσε τις εκτιμήσεις του το Υπουργείο Γεωργίας, Αλιείας και Τροφίμων της Ισπανίας (MAPA) για την παραγωγή ελαιολάδου της φετινής περιόδου (2023/2024). Σύμφωνα με αυτές, η παραγωγή ελαιολάδου στην Ισπανία θα ανέλθει στους 765.300 τόνους, που είναι 15% πάνω από τη χαμηλή συγκομιδή της προηγούμενης σεζόν 2022/2023 (664.000 τόνοι) αλλά και 34% κάτω από τον μέσο όρο των τεσσάρων τελευταίων ετών. Όσον αφορά τα τελικά αποθέματα ελαιολάδου στην Ισπανία, μετά το κλείσιμο της εκστρατείας 2022/2023, ανέρχονται σε 247.284 τόνους.

Μείωση ΦΠΑ στα αγροτικά μηχανήματα

Νέα τροπολογία που κατατέθηκε στη Βουλή, σύμφωνα με την οποία θα υπάρξει μείωση ΦΠΑ σε αγροτικά μηχανήματα (από 24% σε 13%). Οι νέοι συντελεστές ΦΠΑ θα ισχύσουν άμεσα από την 1η Νοεμβρίου 2023 και προβλέπεται ότι θα οδηγήσουν σε μείωση των τιμών για τα αντίστοιχα αγαθά και υπηρεσίες. Συγκεκριμένα, με την τροπολογία μειώνεται από 24 σε 13% ο ΦΠΑ για τα εξής αγροτικά μηχανήματα: γεωργικοί ελκυστήρες και ελκυστήρες δασών, γεωργικές μηχανές, συσκευές και εργαλεία, αντλίες για υγρά, κινητά σιλό, θερμοκήπια, τα οποία από τη φύση και τα χαρακτηριστικά τους προορίζονται κυρίως ή αποκλειστικά για τη γεωργία, την κτηνοτροφία ή τη δασοκομία. Στην κτηνοτροφία περιλαμβάνεται κάθε δραστηριότητα εκτροφής ζώων, πτηνών ή εντόμων. Δεξαμενές αποθήκευσης νερού, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην αποθήκευση νερού για την άρδευση ή την στράγγιση ή την πυρόσβεση ή στις ιχθυοκαλλιέργειες. Εξαιρούνται τα μέρη και τα εξαρτήματα των παραπάνω αγαθών.

6 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Στα 100 ευρώ η τιμή παραγωγού της μαστίχας

Με απόφαση του το ΔΣ της Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου εγκρίθηκε ο κανονισμός παραλαβών εσοδείας 20232024. Η διαδικασία παράδοσης παραμένει η ίδια με την περσινή, και το μόνο που αλλάζει είναι οι τιμές τιμολόγησης μαστίχας, οι οποίες εμφανίζονται αυξημένες κατά 4 ευρώ το κιλό για τις περισσότερες κατηγορίες ποιότητας. Ειδικότερα: - η τιμή για την Α ποιότητα είναι στα 100 ευρώ - η τιμή για την Β ποιότητα είναι στα 96 ευρώ - η τιμή για την Β1 ποιότητα είναι στα 90 ευρώ - η τιμή για την Γ ποιότητα είναι στα 85 ευρώ - η τιμή για την Γ1 ποιότητα είναι στα 76 ευρώ Ο τρόπος εξόφλησης παραμένει ο ίδιος δηλαδή 90% του τιμολογίου έναν μήνα από την έκδοσή του, και το υπόλοιπο 10% (εξόφληση) σε έξι (6) μήνες από την τιμολόγηση. Η παραλαβή της φετινής σοδειάς θα ξεκινήσει τον Νοέμβριο, με τον πρόεδρο της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου, Γιώργο Τούμπο, να δηλώνει ότι «ο καύσωνας του καλοκαιριού δημιούργησε προβλήματα στην «πίτα» της μαστίχας. Ο Σεπτέμβριος όμως εξελίσσεται πάρα πολύ καλά και θα βοηθήσει την παραγωγή. Εκτιμώ ότι φέτος θα έχουμε μια παραγωγή μαστίχας της τάξης των 220 τόνων».

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 7

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Με επιτυχία έγινε το 37ο Συνέδριο της Ε.Ζ.Ε.

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το 37ο Ετήσιο Επιστημονικό Συνέδριο της Ελληνικής Ζωοτεχνικής Εταιρίας (Ε.Ζ.Ε.), από 3 έως 5 Οκτωβρίου 2023, στη Νέα Ορεστιάδα. Περισσότεροι από 190 σύνεδροι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν 3 εισηγήσεις γενικού κτηνοτροφικού ενδιαφέροντος από εκλεκτούς προσκεκλημένους ομιλητές και τα αποτελέσματα 39 ερευνητικών εργασιών που κάλυψαν όλα τα αντικείμενα της ζωοτεχνικής επιστήμης (διατροφή, εκτροφή, υγιεινή και γενετική παραγωγικών ζώων και ποιότητα προϊόντων ζωικής προέλευσης). Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου συζητήθηκαν τα προβλήματα, οι προοπτικές και οι προκλήσεις της ελληνικής κτηνοτροφίας, έγινε ανταλλαγή απόψεων σε θέματα που έχουν σχέση με την προαγωγή της Ζωοτεχνικής Επιστήμης και της Ζωικής Παραγωγής και προέκυψαν χρήσιμα συμπεράσματα.

Κατασχέθηκαν χιλιάδες τόνοι παράνομων φυτοφαρμάκων

Κατάσχεση 2.040 τόνων παράνομων φυτοφαρμάκων πραγματοποιήθηκε στη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα επιχείρηση της Εuropol. Η ετήσια επιχείρηση «Ασημένιο Τσεκούρι - Silver Axe» της Εuropol, με στόχο τα παράνομα φυτοφάρμακα, πραγματοποιήθηκε από τις 23 Ιανουαρίου έως τις 28 Απριλίου 2023 και συμμετείχαν αρχές από 32 χώρες (όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και πέντε τρίτες χώρες), μεταξύ αυτών και η Ελλάδα. Στα πλαίσια της επιχείρησης, κατασχέθηκαν συνολικά, 2.040 τόνοι παράνομων φυτοφαρμάκων, συνελήφθησαν 21 ύποπτοι και εξαρθρώθηκαν εγκαταστάσεις παραγωγής που χρησιμοποιούνταν για την παραποίηση φυτοφαρμάκων. Οι έρευνες πραγματοποιήθηκαν σε χερσαία και θαλάσσια σύνορα καθώς και ηλεκτρονικές αγορές. Κύρια πηγή των παράνομων πρώτων υλών παραμένουν η Ασία και η Νότια Ασία, ενώ αυξάνεται η συσκευασία των τελικών προϊόντων εντός της ΕΕ. Παρόλο που η Ασία παραμένει βασική περιοχή προέλευσης παράνομων φυτοφαρμάκων, μεγάλο μέρος της παραγωγής και της τελικής επεξεργασίας πραγματοποιείται στην ΕΕ.

8 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Η Ana Vega νέα Διευθύνουσα Σύμβουλος στην Bayer Ελλάς

Τα νέα της καθήκοντα ως Διευθύνουσα Σύμβουλος της Bayer Ελλάς αναλαμβάνει, από την 1η Οκτωβρίου 2023, η Ana Vega. Η κα Vega θα έχει την ευθύνη για το σύνολο της δραστηριότητας της εταιρείας στη χώρα μας ως Senior Bayer Representative (SBR), ενώ παράλληλα αναλαμβάνει καθήκοντα Country Division Head (CDH) στον Τομέα Φαρμάκων για το Cluster Southern Mediterranean & Black Sea (Ελλάδα, Κύπρος, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία και Ουκρανία). Είναι στέλεχος με σημαντική εμπειρία στη φαρμακευτική αγορά, έχοντας αναλάβει θέσεις ευθύνης εντός της Bayer, για περισσότερα από 20 χρόνια. Γεννημένη στο Ελ Σαλβαδόρ, έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της επαγγελματικής της ζωής στην Ευρώπη, όπου από το 2003 και έπειτα απέκτησε ευρεία εμπειρία στη διεύθυνση Επιχειρησιακών Μονάδων στην Ογκολογία, την Αιματολογία, την Ακτινολογία, την Οφθαλμολογία και άλλους θεραπευτικούς τομείς, στην Γαλλία και την Ελβετία. Τελευταίος σταθμός στην πορεία της ήταν στον Τομέα Φαρμάκων της Bayer AG στη Βασιλεία, όπου κατείχε το ρόλο της Head of Growth & Value Portfolio. Έχει πτυχίο στη Διοίκηση Επιχειρήσεων και μεταπτυχιακό δίπλωμα σε International Business από το Grenoble Ecole de Management στη Γαλλία, ενώ μιλάει τέσσερις γλώσσες.

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 9

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Μειωμένες παραγωγές ροδάκινων και νεκταρινιών το 2023

Η παραγωγή ροδάκινων και νεκταρινιών στην ΕΕ μετά τη μείωση που είχε το 2021 και την ανάκαμψη που παρουσίασε το 2022, είχε προβλήματα λόγω των καιρικών συνθηκών το 2023. Όπως αναφέρει σχετική μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ξηρασία δημιούργησε πρόβλημα στην παραγωγή της βόρειας Ισπανίας και της Γαλλίας. Αντίθετα οι υπερβολικές βροχοπτώσεις έφεραν ζημιές στην παραγωγή της περιφέρειας Emilia-Romagna στην Ιταλία. Ο παγετός της άνοιξης δημιούργησε προβλήματα στις παραγωγές της Ελλάδας της Ιταλίας και της νότιας Ισπανίας. Η συνολική παραγωγή ροδάκινων και νεκταρινιών στην ΕΕ για το 2023 ήταν μειωμένη κατά -9% σε σχέση με το 2022 και ανήλθε σε 2,9 εκατ. τόνους, ποσότητα που είναι μειωμένη κατά 16% σε σχέση με τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας. Επειδή όμως πολλά ροδάκινα και νεκταρίνια είχαν προβλήματα ποιότητας οδηγήθηκαν στα εργοστάσια μεταποίησης (για παραγωγή κομπόστας και χυμού) οι ποσότητες που πήγαν τελικά στη νωπή κατανάλωση εμφάνισαν μεγαλύτερη μείωση (κατά -11%) και ανήλθαν σε 2,4 εκατ. τόνους.

Αυξάνει η παραγωγή και η τιμή των πουλερικών στην ΕΕ

Σε συνεχή πτώση η τιμή αγελαδινού γάλακτος το 2023

Από την αρχή του 2023 η τιμή του νωπού αγελαδινού γάλακτος παρουσιάζει φθίνουσα πορεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν, τον Ιούνιο του 2023 η τιμή νωπού κυμάνθηκε στα 45 ευρώ τα 100 κιλά, η οποία είναι μειωμένη κατά 23% σε σχέση με την τιμή που είχε τον Δεκέμβριο του 2022. Πάντως η κατάσταση των τιμών γάλακτος είναι διαφορετική σε κάθε χώρα μέλος της ΕΕ, με τις μειώσεις των τιμών να κυμαίνονται από -2% στην Κύπρο και να φτάνουν έως και -30% στις χώρες της Βαλτικής, τη Δανία, τη Γερμανία και το Βέλγιο. Για το εξάμηνο Δεκεμβρίου 2022 - Ιουνίου 2023 είχαμε μεγάλη μείωση των τιμών (περίπου -40%) στη Ρουμανία και την Ιρλανδία. Πάντως το θετικό είναι ότι άρχισαν να σταθεροποιούνται ή ακόμη και να μειώνονται ορισμένα κόστη εισροών. Για παράδειγμα οι ζωοτροφές αν και έφτασαν στο ανώτατο όριο το 4ο τρίμηνο του 2022 δεν παρουσίασαν καμιά αύξηση κατά το 1ο τρίμηνο του 2023. Ωστόσο, όπως τονίζει η Κομισιόν, οι τιμές των ζωοτροφών παραμένουν σε υψηλά επίπεδα σε σχέση με το παρελθόν. Από την άλλη το κόστος σε ενέργεια και λιπάσματα παρουσίασαν μείωση το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Οι χαμηλότερες τιμές στο νωπό γάλα έφεραν μείωση και στις τιμές των γαλακτοκομικών προϊόντων (βούτυρο και τυριά).

10 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Παρά τα συνεχιζόμενα κρούσματα του παθογόνου της γρίπης των πτηνών (HPAI), τα οποία όμως είναι μειωμένα σε σύγκριση με το 2022, η παραγωγή πουλερικών στην ΕΕ συνεχίζει να ανακάμπτει με γρήγορους ρυθμούς. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Κομισιόν, το 2023 η παραγωγή πουλερικών για κρεατοπαραγωγή φαίνεται ότι θα είναι αυξημένη, κατά 2,4%. Αυτή η αύξηση όμως μπορεί να είναι μεγαλύτερη αν υπάρξει μείωση των τιμών στις ζωοτροφές και στο κόστος της ενέργειας. Οι τιμές παραγωγού στην ΕΕ αυξήθηκαν, όπως έχει συμβεί και με τα υπόλοιπα είδη κρέατος. Λόγω αυτής της αύξησης των τιμών η Κομισιόν υποστηρίζει ότι η ΕΕ θα χάσει κάποιες εξαγωγές σε αγορές του εξωτερικού. Όπως εκτιμά οι εξαγωγές κρέατος πουλερικών της ΕΕ αναμένεται να μειωθούν, κατά 3%, το 2023. Από την άλλη αναμένεται να υπάρξει αύξηση των εισαγωγών, κατά 18%, κυρίως από Βραζιλία, Ουκρανία και Ταϊλάνδη. Επίσης αναμένεται να υπάρξει αύξηση της κατανάλωσης κρέατος κοτόπουλου στην Ευρώπη, κατά 4%, σε σχέση με πέρυσι.

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 11

ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ | ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

ΠΏΣ ΜΠΟΡΕΊ Ο ΕΤΕΡΟΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΊΑΣ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΕΊ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΈΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΜΠΌΡΙΟ ΕΛΑΙΟΛΆΔΟΥ Χρήσιμες συμβουλές για τι θα πρέπει να κάνει

Οι υψηλές τιμές στο ελαιόλαδο έφεραν ενδιαφέρον για πολλούς κατοίκους των πόλεων αλλά και συνταξιούχους να ασχοληθούν ξανά με την καλλιέργεια της ελιάς. Ο κ. Γεώργιος Αλεξίου, Λογιστής Φοροτεχνικός Β’ τάξης, απόφοιτος από το ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας, δίνει χρήσιμες συμβουλές για όσους θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με την ελαιοκαλλιέργεια και την εμπορία ελαιολάδου. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

ον Σεπτέμβριο του 2023 το ελαιόλαδο ξεπέρασε τα οκτώ ευρώ το κιλό, μιλάμε πάντα για το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Οπότε όποιος έχει αποκτήσει έναν ελαιώνα τα τελευταία χρόνια αυτή η στιγμή είναι η καλύτερη για να ασχοληθεί με την ελαιοκαλλιέργεια και να αποκτήσει ένα έξτρα εισόδημα. Η διαδικασία για να γραφτεί αρχικά κάποιος στο ειδικό καθεστώς Φ.Π.Α των αγροτών είναι αρκετά εύκολη, γίνεται με την συμπλήρωση του εντύπου Α100 μέσα από την πλατφόρμα της ΑΑΔΕ, «τα αιτήματά μου», ή με φυσική παρουσία στην ΔΟΥ που ανήκει ο κάθε φορολογούμενος με το έντυπο Α100. Εδώ να αναφέρω ότι πρέπει οι φορολογούμενοι που θέλουν να ασχοληθούν με οποιαδήποτε καλλιέργεια να συμβουλευτούν πρώτα έναν λογιστή φοροτεχνικό ή σύμβουλο επιχειρήσεων που είναι ειδικός σε αγροτικά θέματα. Αυτή την διαδικασία ακολουθεί ένας μισθωτός ή ένας συνταξιούχος που θέλει να αρχίσει να εκμεταλλεύεται την αγροτική περιουσία που έχει στην κατοχή του. Όταν τελειώσει αυτή τη διαδικασία ο μισθωτός ή συνταξιούχος γίνεται αγρότης του ειδικού καθεστώτος Φ.Π.Α . Δεν χρειάζεται να κάνει κάποια εγγραφή στον ΕΦΚΑ από την στιγμή που είναι ασφαλισμένος σε

12 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

άλλον φορέα. Από την στιγμή που έχει κάνει την έναρξη στο ειδικό καθεστώς μπορεί να αρχίσει να μαζεύει τα έξοδα της καλλιέργειάς του όπως είναι λιπάσματα, γεωργικός εξοπλισμός, καύσιμα κ.α. να πληρώσει με αγροτικό εργόσημο τους εργάτες γης που θα συλλέξουν τον καρπό του ή για τις αγροτικές εργασίες που θα κάνουν στον ελαιώνα του. Σε όλα αυτά πρέπει να τηρούνται οι νόμοι που λένε ότι οι αποδείξεις λιανικής δεν μπορούν να ξεπερνούν τα εκατό ευρώ και οποιαδήποτε πληρωμή τιμολογίου για εμπορεύματα ή υπηρεσίες άνω των πεντακοσίων ευρώ πρέπει η εξόφλησή τους να γίνεται μέσω τραπέζης (με κάρτα ή web-banking). Τα έξοδα δεν τα δη-

λώνει κάπου ο φορολογούμενος απλώς τα προσκομίζει στον λογιστή του την περίοδο των φορολογικών δηλώσεων για την σωστή συμπλήρωση του εντύπου Ε3. Τους εργάτες γης μπορεί πάλι να τους πληρώσει μέσω e-banking ή με φυσική παρουσία σε κάποια τράπεζα ή ταχυδρομικό ταμιευτήριο για την έκδοση εργοσήμου. Όταν γίνει η συγκομιδή τα τιμολόγια πώλησης ελαιολάδου για τους αγρότες του ειδικού καθεστώτος τα εκδίδει ο έμπορος και πληρώνει τον παραγωγό μέσω τραπεζικού εμβάσματος, επιταγή ή μετρητά. Τα μετρητά πρέπει να είναι μέχρι πεντακόσια ευρώ για την πώληση του ελαιολάδου. Σε περίπτωση που θέλει να πουλήσει ένας αγρότης

του ειδικού καθεστώτος το ελαιόλαδό του σε τενεκέδες ή μπουκάλια μπορεί να βρει και να εκτυπώσει το ειδικό στοιχείο παράδοσης αγροτικών προϊόντων ή/ και παροχής αγροτικών υπηρεσιών (σύμφωνα με το Άρθρο 41, παράγραφος 3 του Κώδικα ΦΠΑ ν.2859/2000). Αυτό που πρέπει να συγκρατήσουν οι αγρότες του ειδικού καθεστώτος είναι ότι δεν είναι υποχρεωμένοι : Στην τήρηση λογιστικών αρχείων (βιβλία), να εκδίδουν τα τιμολόγια τους, καθώς αυτά τα εκδίδουν οι αγοραστές, να εκδίδουν παραστατικά διακίνησης όταν διακινούνται τα αγροτικά προϊόντα (δελτίο αποστολής), καθώς δεν χρειάζεται να παρακολουθείτε τα αποθέματά σας (διακίνηση, παράδοση, αποστολή). Ένα επιπλέον έσοδο είναι η κατ’ αποκοπή ΦΠΑ 6%. Για να γίνει πιο κατανοητό εάν ένας αγρότης ειδικού καθεστώτος ΦΠΑ έχει τζίρο (έσοδα από πωλήσεις) δέκα χιλιάδες ευρώ δικαιούται επιστροφή ΦΠΑ κατ’ αποκοπή εξακόσια ευρώ. Αυτό που πρέπει να προσέξουν είναι να μην ξεπεράσει το αγροτικό εισόδημα σε

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 13

ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ | ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

τζίρο τα δεκαπέντε χιλιάδες ευρώ γιατί τότε είναι υποχρεωμένοι να ενταχθούν στο κανονικό καθεστώς του Φ.Π.Α. Εάν δεν υπήρχε κάποιο όριο όλοι οι αγρότες θα ήταν αγρότες ειδικού καθεστώτος Φ.Π.Α. Για τους συνταξιούχους που τους έχει αποδοθεί σύνταξη από άλλο φορέα πλην του ΕΦΚΑ-ΟΓΑ σε περίπτωση που τα καθαρά κέρδη από την άσκηση της αγροτικής τους δραστηριότητας ξεπερνάνε τα δέκα χιλιάδες ευρώ έχουν

μείωση σαράντα τοις εκατό μέχρι σήμερα και έχει ανακοινωθεί ότι θα μειωθεί στο τριάντα τοις εκατό. Στην περίπτωση που κάποιος ελεύθερος επαγγελματίας θέλει να ασχοληθεί με την αγροτική του περιουσία. Πρέπει να ενταχθεί στο κανονικό καθεστώς Φ.Π.Α των αγροτών. Αυτό γίνεται συνήθως μέσα από την πλατφόρμα «τα αιτήματά μου» της ΑΑΔΕ αυτή τη φορά με το έντυπο Δ211 που αφορά την έναρξη/μεταβολή/

ÊëéìÜêéï åéóïäÞìáôïò (åõñþ)

Öïñïëïãéêüò óõíôåëåóôÞò %

Öüñïò êëéìáêßïõ (åõñþ)

10000

Óýíïëï ÅéóïäÞìáôïò (åõñþ)

Öüñïõ (åõñþ)

900

10000

900

22%

2200

20000

3100

10000

28%

2800

30000

5900

10000

36%

3600

40000

9500

ÕðåñâÜëëïí

44%

14 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

διακοπή των ελεύθερων επαγγελματιών. Επίσης πρέπει να δηλώσουν τη μεταβολή των εργασιών τους στον ΕΦΚΑ. Από την στιγμή που θα γίνει αγρότης κανονικού καθεστώτος Φ.Π.Α έχει τις ίδιες υποχρεώσεις όπως είχε σαν ελεύθερος επαγγελματίας. Τήρηση βιβλίων εσόδων - εξόδων, την έκδοση των τιμολογίων και σφραγίδα με την επωνυμία της επιχείρησης κ.α. Τέλος αυτό που πρέπει να αναφερθεί είναι ότι οι μισθωτοί, συνταξιούχοι και ελεύθεροι επαγγελματίες φορολογούνται με την κλίμακα των ελεύθερων επαγγελματιών. Δεν υπάρχει αφορολόγητο όπως έχουν οι κατά κύριο επάγγελμα του ειδικού ή κανονικού καθεστώτος και φορολογούνται από το πρώτο ευρώ. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: ένας κατά κύριο επάγγελμα αγρότης για καθαρό εισόδημα από αγροτική δραστηριότητα δέκα χιλιάδες ευρώ πληρώνει φόρο γύρω στα εκατόν ενενήντα ευρώ. Ενώ στην ίδια περίπτωση ένας μισθωτός ή συνταξιούχος ή ελεύθερος επαγγελματίας με καθαρά έσοδα δέκα χιλιάδες ευρώ θα πληρώσουν φόρο περίπου χίλια τετρακόσια ευρώ. n

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 15

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

SPODOPTERA FRUGIPERDA (LEPIDOPTERA: NOCTUIDAE) Ένας νέος σοβαρός εντομολογικός εχθρός

Το Spodoptera frugiperda είναι ένα Λεπιδόπτερο το οποίο αποτελεί οργανισμό καραντίνας για την Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς θεωρείται σοβαρός εχθρός πολλών καλλιεργειών, ιδιαίτερα του αραβοσίτου. Εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο του 2023, σε 5 Περιφερειακές Ενότητες, ενώ μέχρι τότε η μόνη ευρωπαϊκή χώρα στην οποία είχε αναφερθεί ήταν η Κύπρος. ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΑΝΤΩΝΑΤΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Π.ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ, ΙΩΑΝΝΑ ΛΥΤΡΑ, ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΥΛΩΝΑΣ Επιστημονική Διεύθυνση Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας, Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο

ο έντομο θεωρείται μεταναστευτικό και μπορεί να μετακινείται σε μεγάλες αποστάσεις, πάνω από 500 km, σε μια περίοδο λίγων ημερών. Το S. frugiperda προκαλεί σοβαρές βλάβες κατά την διατροφή των προνυμφών του τόσο στα φύλλα όσο και στα αναπαραγωγικά τμήματα των φυτών ξενιστών του. Η ζημιά στον αραβόσιτο και σε άλλες καλλιέργειες μπορεί να είναι εκτεταμένη όταν οι πληθυσμοί του εντόμου είναι υψηλοί. Η βασική μέθοδος καταπολέμησης στις περισσότερες περιοχές που υπάρχουν προσβολές σε καλλιέργειες είναι η εφαρμογή χημικών εντομοκτόνων. Ωστόσο, η χρήση βιολογικών μεθόδων αντιμετώπισης είναι επιβεβλημένη και πρέπει να αποτελεί ένα αναπόσπαστο μέρος της ολοκληρωμένης διαχείρισης του εντόμου. Διασπορά – Γεωγραφική εξάπλωση To Spodoptera frugiperda (J.E. Smith) (Lepidoptera: Noctuidae) είναι έντομο ιθαγενές σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές της Αμερικής. Η πρώτη αναφορά για τη παρουσία του εντόμου εκτός της αμερικανικής ηπείρου αφορούσε την αφρικανική ήπειρο το 2016. Αναφέρθηκαν προσβολές από έντομα του γένους Spodoptera σε φυτά αραβοσίτου στη Νοτιοδυτική Νιγηρία στα τέλη Ιανουαρίου 2016 και σε χωράφια αραβοσίτου του International Institute of Tropical Agriculture (IITA) στο Ibadan και στο Ikenne οι οποίες αρχικά αποδόθηκαν σε ιθαγενή είδη του γένους Spodoptera που ήταν κοινά σε αυτή την περιοχή. Στη συνέχεια αναφέρθηκαν προσβολές και σε άλλες περιοχές, όπου οι πληθυσμοί του εντόμου έφτασαν σε ανησυχητικά επίπεδα, στη Βόρεια Νιγηρία, στο Benin, στο Togo, καθώς και

16 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Εικ 1: Φερομονική παγίδα για το Spodoptera frugiperda (Πηγή: Ιωάννα Λύτρα, Επ. Διεύθυνση Εντομολογίας και Γ. Ζωολογίας, Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο).

στο Sao Tomé (IITA, 2016; Goergen et al., 2016). Μέχρι τον Μάιο του 2017 το έντομο είχε αναφερθεί σε όλες σχεδόν τις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής. Το 2018 βρέθηκε στην Ινδία ενώ το 2019 αναφέρθηκε σε διάφορες χώρες της Ασίας όπως το Μπαγκλαντές, Μιανμάρ, Σρι Λάνκα, Ταϊλάνδη, Κίνα, Λάος, Νεπάλ, Βιετνάμ, στη Δημοκρατία της Κο-

ρέας, Ιαπωνία, Πακιστάν, Φιλιππίνες και Ινδονησία (Repalle et al., 2020; EPPO, 2023). Τους πρώτους μήνες του 2020 βρέθηκε στην ηπειρωτική Αυστραλία (EPPO, 2023). Τον Ιούλιο του 2020 η παρουσία του S. frugiperda διαπιστώθηκε στα Κανάρια Νησιά της Ισπανίας όπου κάποια έντομα πιάστηκαν σε φερομονικές παγίδες (Vives Moreno & Gastón,

2 Εικ 2: Μάζες αυγών του Spodoptera frugiperda (Πηγή: Juliano Farias, Department of Plant Protection, Universidade Regional Integrada do Alto Uruguai e Miss�es). Εικ 3: Προνύμφη μικρής ηλικίας του Spodoptera frugiperda (Πηγή: Juliano Farias, Department of Plant Protection, Universidade Regional Integrada do Alto Uruguai e Miss�es).

2020) και το 2022 βρέθηκε στην επαρχία Άδανα της Τουρκίας σε χωράφια αραβόσιτου (Pehlivan & Atakan, 2022). Στην Κύπρο ορισμένα έντομα εντοπίστηκαν τον Ιανουάριο του 2023 στην Επαρχία της Λεμεσού, στη συνέχεια τον Ιούνιο του 2023 σε χωράφια αραβόσιτου στην επαρχία της Λάρνακας και τον Ιούλιο του ίδιου έτους στην επαρχία της Λευκωσίας (EPPO, 2023) (Reporting Services 2023/034 and 2023/185). Τέλος, τον Σεπτέμβριο του 2023 ενήλικα άτομα του συγκεκριμένου είδους βρέθηκαν σε φερομονικές παγίδες (Εικ. 1) στην Ελλάδα σε περιοχές της Αττικής, Εύβοιας, Λακωνίας και στις Περιφερειακές Ενότητες Ηρακλείου και Λασιθίου στην Κρήτη.

Φυτοϋγειονομικό καθεστώς Βάση του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2023/1134 της 8-6-2023 Το S. frugiperda είναι οργανισμός καραντίνας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, περιλαμβάνεται στο μέρος Α του παραρτήματος II του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2019/2072 της Επιτροπής ως επιβλαβής οργανισμός που δεν έχει εντοπιστεί στο έδαφος της Ένωσης, καθώς κατά την περίοδο δημοσίευσης του κανονισμού δεν είχαν βρεθεί τα κρούσματα σε Κύπρο και Ελλάδα. Περιλαμβάνεται επίσης ως επιβλαβής οργανισμός προτεραιότητας στο παράρτημα του κανονισμού (ΕΕ) 2019/1702 της Επιτροπής. Οι αρμόδιες αρχές διενεργούν

ετήσιες έρευνες επισκόπησης βάσει κινδύνου για την παρουσία του συγκεκριμένου επιβλαβούς οργανισμού σε φυτά- ξενιστές, σε κατάλληλες χρονικές περιόδους του έτους, με βάση τις πλέον πρόσφατες επιστημονικές και τεχνικές πληροφορίες. Σε περίπτωση επιβεβαίωσης της παρουσίας του συγκεκριμένου επιβλαβούς οργανισμού το οικείο κράτος μέλος καθορίζει οριοθετημένες περιοχές οι οποίες αποτελούνται από μια προσβεβλημένη ζώνη και μια ζώνη ασφαλείας. Η προσβεβλημένη ζώνη περιλαμβάνει την τοποθεσία με τα προσβεβλημένα φυτά και όλα τα φυτά τα οποία ενδέχεται να προσβληθούν σε ακτίνα 100 m γύρω από το σημείο ανεύρεσης του συγκεκριμένου επιβλαβούς οργανισμού. Η ζώνη ασφαλείας πρέπει να έχει πλάτος τουλάχιστον 5 km ενώ μπορεί να επεκταθεί σε πάνω από 100 km, αν το κράτος μέλος το κρίνει απαραίτητο για την προστασία του εδάφους του από τον συγκεκριμένο επιβλαβή οργανισμό. Εντός των οριοθετημένων περιοχών, οι αρμόδιες αρχές μεριμνούν για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με την απειλή που συνιστά ο συγκεκριμένος επιβλαβής οργανισμός και σχετικά με τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την αποτροπή της περαιτέρω διασποράς του εκτός των εν λόγω περιοχών. Οι αρμόδιες αρχές διασφαλίζουν ότι το ευρύ κοινό και οι επαγγελματίες γνωρίζουν τα όρια των οριοθετημένων περιοχών. Οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να εφαρμόζουν ειδικά μέτρα εκρίζωσης στις προσβεβλημένες ζώνες. Λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία από τον συγκεκριμένο επιβλαβή οργανισμό λαμβάνοντας υπόψη τη μεταναστευτική φύση των ενήλικων ατόμων, την κατανομή των φυτών-ξενιστών και τις διατροφικές συνήθειες των προνυμφών του. Απαγορεύεται η διακίνηση του ανώτερου στρώματος του εδάφους και των χρησιμοποιηθέντων καλλιεργητικών υποστρωμάτων εκτός της προσβεβλημένης ζώνης. Λαμβάνονται ειδικά μέτρα για την εισαγωγή και διακίνηση των φυτών – ξενιστών του εντόμου εντός της Ένωσης.

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 17

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ 4

Εικ 4: Πλήρως ανεπτυγμένη προνύμφη του Spodoptera frugiperda (Πηγή: Juliano Farias, Department of Plant Protection, Universidade Regional Integrada do Alto Uruguai e Miss�es).

Μορφολογικά χαρακτηριστικά Αυγά: τα αυγά έχουν σχήμα θόλου όπου η βάση είναι πεπλατυσμένη ενώ στην κορυφή είναι στρογγυλεμένο και διαστάσεις 0,45 x 0,35 mm. Εναποτίθενται σε ομάδες των 100-200 αυγών και καλύπτονται συνήθως με ένα προστατευτικό υλικό (EPPO, 2023) (Εικ. 2). Προνύμφες: οι προνύμφες νεαρής ηλικίας του S. frugiperda μορφολογικά μοιάζουν πολύ με τις προνύμφες αρκετών άλλων ειδών Noctuidae. Κατά την εκκόλαψή τους οι νεαρές προνύμφες είναι πρασινωπές με μαύρο κεφάλι (Εικ. 3). Στο δεύτερη, αλλά ιδιαίτερα στη τρίτη ηλικία, η ραχιαία επιφάνεια του σώματος γίνεται καφέ και αρχίζουν να σχηματίζονται πλευρικές λευκές γραμμές. Οι πλήρως αναπτυγμένες προνύμφες είναι περίπου 35 έως 40 mm σε μήκος, έχουν συνήθως σκούρο χρώμα που μπορεί να κυμαίνεται από πράσινο έως σχεδόν μαύρο και φέρουν τρίχες. Οι μεγάλες προνύμφες χαρακτηρίζονται από ένα σχήμα ανεστραμμένου “Υ” κίτρινου χρώματος στην κεφαλή (Capinera, 1999; ΕPPO, 2023) (Εικ. 4). Νύμφες: οι νύμφες είναι καφέ χρώματος με μήκος από 18 έως 20 mm και πλάτος περίπου 4,5 mm. Στο οπίσθιο τμήμα τους φέρουν μια κατασκευή που αποτελείται από δύο αγκάθια (Capinera, 1999; ΕPPO, 2023).

18 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Ενήλικα: τα ενήλικα έχουν άνοιγμα πτερύγων 32-38 mm. Οι πρόσθιες πτέρυγες έχουν γκρι έως γκρι - καφέ ομοιόμορφο χρώμα στο θηλυκό. Στο αρσενικό είναι γκρι - καφέ χρώματος με τριγωνικές λευκές κηλίδες στην άκρη και κοντά στο κέντρο της πτέρυγας. Οι οπίσθιες πτέρυγες έχουν ασημί-λευκό χρώμα με στενό σκούρο περίγραμμα και στα δύο φύλα (Capinera, 1999; ΕPPO, 2023). Τα ενήλικα άτομα μπορεί να συγχέονται με άλλα είδη του γένους Spodoptera όπως το S. littoralis. Στοιχεία βιολογίας Τα ενήλικα θηλυκά άτομα του S. frugiperda μετά από μια περίοδο προ-ωοτοκίας τριών έως τεσσάρων ημερών, αρχίζουν να εναποθέτουν τα αυγά τους. Τα περισσότερα από τα αυγά εναποτίθενται τις πρώτες τέσσερις έως πέντε ημέρες της ζωής του εντόμου μετά την περίοδο προ-ωοτοκίας (Assefa & Ayalew, 2019). Το S. frugiperda εναποθέτει τα αυγά του τη νύχτα στην κάτω επιφάνεια των κατώτερων φύλλων των φυτών ξενιστών σε ομάδες των 100200. Τα αυγά εναποτίθενται σε δύο έως τέσσερις στρώσεις και οι ωοπλάκες καλύπτονται από ένα προστατευτικό υλικό που παράγουν τα θηλυκά έντομα. Όταν οι πληθυσμοί του εντόμου είναι υψηλοί, τα αυγά μπορούν να γεννηθούν σε υψηλότερα σημεία των φυτών ή στην πάνω επιφάνεια των φύλλων ή ακόμα και σε κοντινή βλάστηση. Συνολικά κατά τη διάρκεια της ζωής του μπορεί να γεννήσει 1500 – 2000 αυγά (FAO, 2020). Η εκκόλαψη των αυγών συμβαίνει μετά από 2-10 ημέρες. Το έντομο διέρχεται από

έξι προνυμφικές ηλικίες. Το ποσοστό θνησιμότητας των νεαρών προνυμφών μπορεί να είναι υψηλό λόγω κλιματικών παραγόντων ή από την δράση αρπακτικών, παρασιτοειδών και παθογόνων. Οι προνύμφες τρέφονται κυρίως από τα φύλλα αλλά μπορούν να προκαλέσουν προσβολή και σε καρπούς. Στις μεγαλύτερες ηλικίες οι προνύμφες παρουσιάζουν κανιβαλιστικές ιδιότητες με αποτέλεσμα τελικά να απομένουν μια ή δύο προνύμφες ανά φυτό. Ο ρυθμός ανάπτυξης των προνυμφών επηρεάζεται από τις συνθήκες διατροφής και από τη θερμοκρασία αλλά συνήθως η προνυμφική ανάπτυξη διαρκεί από 14 έως 21 ημέρες. Οι μεγαλύτερες προνύμφες είναι νυκτόβιες. Η νύμφωση λαμβάνει χώρα μέσα στο έδαφος σε βάθος 2 έως 8 cm όπου η προνύμφη φτιάχνει ένα χωμάτινο κελί. Τα ενήλικα άτομα κατά μέσο όρο ζουν από 12 έως 14 ημέρες. Κατά την περίοδο πριν από την ωοτοκία μπορούν να πετάξουν σε μεγάλες αποστάσεις πολλών χιλιομέτρων πριν φτάσουν στα σημεία που θα εναποθέσουν τα αυγά τους (CABI, 2023). Το S. frugiperda μπορεί να μεταναστεύσει σε μεγάλες αποστάσεις, πάνω από 500 km με την βοήθεια του ανέμου (Day et al., 2017). Το S. frugiperda είναι ένα τροπικό είδος, προσαρμοσμένο σε θερμά κλίματα που δεν εισέρχεται σε διάπαυση (Barfield & Ashley, 1987). Το βέλτιστο εύρος θερμοκρασιών για την ανάπτυξη από αυγό έως ενήλικο είναι από 26 έως και 30°C, με ελάχιστο όριο θερμοκρασίας για την ανάπτυξή του τους 12°C (Du Plessis et al., 2020) και ανώτερο όριο τους 3840°C (Barfield & Ashley, 1987). Σε περιοχές όπου θερμοκρασίες τον χειμώνα δεν πέφτουν συχνά κάτω από 10°C, το S. frugiperda μπορεί να αναπαραχθεί όλο τον χρόνο, με τέσσερις έως έξι γενιές τον χρόνο, ενώ σε ψυχρότερες περιοχές εμφανίζει μόνο μία έως δύο γενιές και οι πληθυσμοί μεταναστεύουν για να διαχειμάσουν σε θερμότερες περιοχές (Westbrook et al., 2016; Jeger et al., 2017). Σε περιοχές με τροπικό ή υποτροπικό κλίμα μπορεί να συμπληρώσει έως και 10 γενιές κατά τη διάρκεια ενός έτους (Assefa & Ayalew, 2019). Ξενιστές Ο κατάλογος φυτών ξενιστών S. frugiperda είναι πολύ ευρύς και περιλαμβάνει 353 είδη φυτών που ανήκουν σε 76 οικογένειες (EPPO, 2023). Αρκετές καλλιέργειες υψηλής οικονομικής σημασίας περιλαμβάνονται σε αυτόν τον κατάλογο όπως η σόγια (Glycine max), το βαμβάκι (Gossypium hirsutum), το ρύζι (Oryza

Εικ 5: Συμπτώματα προσβολής του Spodoptera frugiperda σε φυτό αραβόσιτου (Πηγή: Juliano Farias, Department of Plant Protection, Universidade Regional Integrada do Alto Uruguai e Miss�es).

sativa), το ζαχαροκάλαμο (Saccharum officinarum), το σόργο (Sorghum bicolor) και ο αραβόσιτος (Zea mays) (EPPO, 2023). Το S. frugiperda στην Αμερική θεωρείται σοβαρός εχθρός όλων των παραπάνω καλλιεργειών ιδιαίτερα όμως προβλήματα παρουσιάζονται στον αραβόσιτο, το σόργο, το ρύζι και το ζαχαροκάλαμο (Jeger et al., 2017). Αν και το S. frugiperda είναι ένα ιδιαίτερα πολυφάγο έντομο δείχνει μια σαφή προτίμηση για τα αγρωστώδη φυτά (CABI, 2023). Υπάρχουν δύο στελέχη του S. frugiperda, το στέλεχος του αραβόσιτου και το στέλεχος του ρυζιού, τα οποία διακρίνονται μόνο με μοριακές μεθόδους. Αυτά τα στελέχη παρουσιάζουν διαφορετικές προτιμήσεις σε φυτά ξενι-

στές. Το στέλεχος ρυζιού προτιμά ρύζι και αγρωστώδη φυτά ενώ το στέλεχος του αραβοσίτου προτιμά τον αραβόσιτο, το σόργο και το βαμβάκι. (Pashley et al., 1985). Ωστόσο, βασικοί ξενιστές του εντόμου αποτελούν και τα φυτά της οικογένειας Solanaceae όπως η τομάτα (Solanum lycopersicum), η μελιτζάνα (Solanum melongena), η πατάτα (Solanum tuberosum) και η πιπεριά (Capsicum annuum). Τρόποι διασποράς Το S. frugiperda έχει ικανότητα πτήσης σε μεγάλες αποστάσεις. Τα ενήλικα έχει αναφερθεί ότι μπορούν να πετάξουν σε απόσταση 100 km μέσα σε μια νύχτα (Johnson, 1987). Το είδος είναι μετανα-

στευτικό στην Αμερική, διασκορπίζεται σε όλες τις ΗΠΑ και πετάει μέχρι τον Νότιο Καναδά σχεδόν κάθε καλοκαίρι (Westbrook et al., 2016). Η μετανάστευση γίνεται κατά την περίοδο προ-ωοτοκίας. Οι προνύμφες και οι νύμφες του S. frugiperda μπορούν να μεταφερθούν επίσης με φορτία φρούτων ή λαχανικών για εμπορία. Επιπλέον, ενήλικα ή αυγά του εντόμου μπορεί να μεταφερθούν τυχαία μέσω των διεθνών πτήσεων. Συμπτώματα - Ζημιές Το S. frugiperda προκαλεί βλάβες κατά την διατροφή των προνυμφών τόσο στα φύλλα όσο και στα αναπαραγωγικά τμήματα των φυτών ξενιστών. Οι νεαρές προνύμφες πρώτης ηλικίας αρχίζουν να διατρέφονται στα φύλλα που βρίσκονται κοντά στο έδαφος. Οι προνύμφες τρώνε τον ιστό των φύλλων από την κάτω πλευρά ενώ η επιδερμική στιβάδα στην πάνω επιφάνεια παραμένει ανέπαφη και γίνεται διαφανής (CABI, 2023). Στη δεύτερη ή τρίτη ηλικία, οι προνύμφες αρχίζουν να δημιουργούν τρύπες στα φύλλα. Συνήθως σειρές από τρεις έως τέσσερις τρύπες παρατηρούνται κατά μήκος του φύλλου (Makgoba et al., 2021) (Εικ. 5). Οι ανεπτυγμένες προνύμφες κάνουν μεγαλύτερες τρύπες, καταστρέφοντας τελικά τα φύλλα ενώ παράγουν μεγάλη ποσότητα περιττωμάτων. Οι προνύμφες μπορούν να προκαλέσουν εκτεταμένη φυλλόπτωση ή ακόμη και να κόψουν εντελώς τη βάση του στελέχους νεαρών φυτών. Στα φυτά τομάτας και πιπεριάς τα άνθη και τα σημεία έκπτυξης μπορούν να καταναλωθούν καθώς επίσης να προκληθεί σοβαρή ζημιά στους καρπούς με αποτέλεσμα την πρόωρη πτώση τους ή την σήψη (Makgoba et al., 2021). Η ζημιά στον αραβόσιτο και σε άλλες καλλιέργειες μπορεί να είναι εκτεταμένη όταν οι πληθυσμοί του εντόμου είναι υψηλοί (IITA, 2016). Τα φυτά αραβοσίτου μπορεί να έχουν προσβολή στους σπάδικες δημιουργώντας στοές ανάμεσα στους σπόρους. Η ζημιά στους σπάδικες μπορεί να οδηγήσει σε μυκητολογικές προσβολές με δημιουργία αφλατοξινών και μείωση της ποιότητας (CABI, 2023). Τα χωράφια με υψηλό πληθυσμό του εντόμου φαίνονται σαν να έχουν χτυπηθεί από σφοδρή χαλαζόπτωση (Εικ. 6). Συνήθως, οι νεαρές προνύμφες κρύβονται κατά τη διάρκεια της ημέρας και τη νύχτα εξέρχονται για να τραφούν (Makgoba et al., 2021). Αρχικά μπορεί να υπάρχουν πολλές νεαρές προνύμφες στο ίδιο φυτό, αλλά στην συνέχεια ο αριθμός των προνυμφών ανά φυτό μειώνεται και τελικά καταλήγουν σε μία ή δύο λόγω της κανιβαλιστικής συμπε-

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 19

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ 6

Εικ 6: Αγρός με ισχυρή προσβολή από το Spodoptera frugiperda (Πηγή: Juliano Farias, Department of Plant Protection, Universidade Regional Integrada do Alto Uruguai e Miss�es).

ριφοράς του. Πυκνότητα προνυμφών 0,2 - 0,8 ανά φυτό στον αραβόσιτο μπορούν να μειώσουν την απόδοση κατά 5% - 20% (Kumela et al., 2018). Το S. frugiperda στην Αφρική μπορεί δυνητικά να προκαλέσει απώλειες στην απόδοση του αραβόσιτου που να κυμαίνονται από 8,3 έως 20,6 εκατομμύρια τόνους κάθε χρόνο, εάν δεν ληφθούν μέτρα ελέγχου σε 12 αφρικανικές χώρες παραγωγής αραβοσίτου. Η αξία αυτών των πιθανών απωλειών εκτιμάται από 2,48 έως 6,19 δισεκατομμύρια δολάρια (Day et al., 2017). Αντιμετώπιση Χημική Καταπολέμηση Η βασική μέθοδο καταπολέμησης του S. frugiperda στις περισσότερες περιοχές είναι η εφαρμογή χημικών εντομοκτόνων. Οι γεωργοί συνήθως αναγκάζονται σε συχνές εφαρμογές εντομοκτόνων καθώς οι προνύμφες τρέφονται βαθιά στα φύλλα του αραβόσιτου, που αποτελεί τον βασικό ξενιστή του (Togola et al., 2018).

20 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Ο προσδιορισμός του σωστού χρόνου για την εφαρμογή των χημικών εντομοκτόνων είναι πολύ σημαντικός για τον αποτελεσματικό έλεγχο του εντόμου. Το στάδιο στο οποίο βρίσκεται το έντομο αλλά και η ώρα της ημέρας έχουν σημασία. Οι προνύμφες γίνονται πιο ανθεκτικές στα εντομοκτόνα καθώς αυξάνεται η ηλικία και το μέγεθος τους. Επιπρόσθετα οι προνύμφες μεγάλων ηλικιών μπορεί να διατρέφονται εντός των καρπών μειώνοντας την έκθεσή τους στα εντομοκτόνα σκευάσματα (Van den Berg & du Plessis, 2022). Οι ψεκασμοί μπορεί επίσης να είναι αναποτελεσματικοί αν πραγματοποιηθούν κατά τη διάρκεια της ημέρας καθώς οι προνύμφες είναι νυκτόβιες και διατρέφονται κατά την διάρκεια της νύχτας, την αυγή και το σούρουπο (Assefa & Ayalew, 2019). Επίσης έχουν αναφερθεί και περιπτώσεις ανθεκτικότητας σε εντομοκτόνα. Διάφορα εντομοκτόνα έχουν χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση του εντόμου. Στην Αφρική τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα χημικά εντομοκτόνα είναι τα πυρεθρινοειδή και τα οργανοφωσφορικά ακολουθούμενα από τις αβερμεκτίνες, πιθανώς λόγω και του χαμηλού κόστους (Otim et al., 2021). Σύμφωνα με τους Zhao et al. (2020) το

Emamectin Benzoate, το Spinetoram, το Chlorantraniliprole, το Chlorfenapyr και το lufenuron είχαν την καλύτερη αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του εντόμου, ενώ οι Idrees et al. (2022) αναφέρουν ότι το Broflanilide και το Abamectin αποδείχθηκαν τα πιο αποτελεσματικά ακολουθούμενα από το Cypermethrin και το Bifenthrin. Ανάλογα αποτελέσματα έχουν βρεθεί και από τους Mian et al. (2022) που αναφέρουν ως πιο αποτελεσματικό εντομοκτόνο το Deltamethrin ακολουθούμενο από το Chlorantraniliprole και το Emamectin Benzoate. Βιολογική καταπολέμηση Η χρήση βιολογικών μεθόδων αντιμετώπισης πρέπει να αποτελεί ένα αναπόσπαστο μέρος της ολοκληρωμένης διαχείρισης του εντόμου. Είναι οικονομικά και περιβαλλοντικά ασφαλέστερη και μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική ή/ και συμπληρωματική μέθοδο των χημικών εντομοκτόνων. Επίσης μειώνει την πιθανότητας εμφάνισης ανθεκτικότητας του εντόμου στα εντομοκτόνα (Otim et al., 2021). Οι περισσότεροι από τους φυσικούς εχθρούς του S. frugiperda είναι διάφορα παρασιτοειδή (Molina-Ochoa et al., 2003; Otim et al., 2021). Πέντε είδη

παρασιτοειδών καταγράφηκαν σε τρεις χώρες της Ανατολικής Αφρικής. Στην Αιθιοπία, το Cotesia icipe (Hymenoptera: Braconidae) ήταν το πιο διαδεδομένο παρασιτοειδές ενώ στην Κένυα κυρίαρχα είδη ήταν το Charops ater (Hymenoptera: Ichneumonidae) και το Palexorista zonata (Diptera: Tachinidae). Στην Τανζανία τα κύρια παρασιτοειδή που καταγράφηκαν ήταν το C. ater και το Coccygidium luteum (Hymenoptera: Braconidae) (Sisay et al., 2018). Επίσης το Telenomus remus (Hymenoptera: Platygastridae) που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα παρασιτοειδή αυγών του S. frugiperda έχει βρεθεί στην Ανατολική, Νότια και Δυτική Αφρική (Kenis et al., 2019). Στην Γκάνα τα 2 πιο άφθονα παρασιτοειδή ήταν το Chelonus bifoveolatus (Hymenoptera: Braconidae) και το C. luteum (Koffi et al., 2020). Στην Βόρεια και Νότια Αμερική, όπου το S. frugiperda είναι ιθαγενές καταγράφηκε υψηλός αριθμός φυσικών εχθρών. Στο Μεξικό βρέθηκαν 7 είδη παρασιτοειδών με το C. insularis να είναι το πολυπληθέστερο (Rios-Velasco et al., 2011). Στην Florida των ΗΠΑ τα δύο πιο κοινά παρασιτοειδή ήταν το

Cotesia marginiventris (Hymenoptera: Braconidae) και το C. insularis (Meagher Jr et al., 2016). Σε μια καταγραφή των φυσικών εχθρών του S. frugiperda στην Αμερική και την Καραϊβική βρέθηκαν συνολικά 150 είδη παρασιτοειδών. Τα περισσότερα από αυτά παρασιτούσαν τα έντομα στο στάδιο της προνύμφης ενώ αρκετά είδη παρασιτούσαν το στάδιο του αυγού. Λίγα είδη βρέθηκαν να παρασιτούν το στάδιο του ενηλίκου. To C. insularis είχε την ευρύτερη διασπορά στην Αμερική. Ευρεία διασπορά είχαν ακόμα τα Euplectrus platyhypenae (Hymenoptera: Eulophidae), το Archytas incertus, το A. marmoratus (Diptera: Tachinidae) και το Meteorus laphygmae (Hymenoptera: Braconidae) (MolinaOchoa et al., 2003). Οι Jin et al. (2021) αξιολόγησαν τα παρασιτοειδή αυγών του γένους Trichogramma (Hymenoptera: Trichogrammatidae) ως προς την αποτελεσματικότητά τους στον έλεγχο του S. frugiperda. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας τα είδη Trichogramma chilonis, T. ostriniae, T. confusum και T. pretiosum οδήγησαν σε υψηλά ποσοστά παρασιτισμού στις μάζες των αυγών του εντόμου στο χωράφι

γεγονός που υποδεικνύει τη δυνατότητα χρήσης αυτών των ειδών ως παράγοντες βιολογικού ελέγχου του εντόμου. Ομοίως και οι Yang, et al. (2022) εξέτασαν τα T. chilonis, T. dendrolimi και T. pretiosum, στον έλεγχο του S. frugiperda και τα αποτελέσματα έδειξαν ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως πιθανοί παράγοντες για τον βιολογικό έλεγχο του εντόμου. Συμπερασματικά τα παρασιτοειδή του γένους Chelonus, το T. remus και είδη του γένους Trichogramma φαίνεται να έχουν τις περισσότερες πιθανότητες για χρήση έναντι του S. frugiperda λόγω της ευρείας διασποράς και των υψηλών ποσοστών παρασιτισμού που εμφανίζουν (Otim et al., 2021; Li et al., 2023). Απαιτείται να γίνει άμεσα έρευνα για την καταγραφή της παρουσίας στην Ευρώπη των εντόμων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράγοντες βιολογικού ελέγχου του S. frugiperda καθώς και για τις δυνατότητες που υπάρχουν για την εισαγωγή μη ιθαγενών παρασιτοειδών. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 8. n

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 21

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ

ΣΕ ΡΈΓΟΥΛΑ ΦΈΡΝΕΙ Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΉ ΤΟ ΧΩΡΆΦΙ

Χρυσούλα Σκορδίτη – μια αγρότισσα με όραμα για την αγροοικολογία και πάθος για τις ντόπιες ποικιλίες της Ελληνικής γης Η Χρυσούλα Σκορδίτη που καλλιεργεί εδώ και 30 χρόνια στο Μετόχι Επανομής Θεσσαλονίκης είναι κατ’ επιλογή αγρότισσα και πρωτοπόρος στη βιολογική καλλιέργεια. ΔΉΜΗΤΡΑ Δ. Δημοσιογράφος

ρχισαν να εφαρμόζουν αγροοικολογικές πρακτικές μαζί με το σύζυγό της το 2000 όταν υπήρχαν πολύ λιγότερα διαθέσιμα εργαλεία για τον παραγωγό της βιολογικής γεωργίας. Πυξίδα στην απόφασή τους ήταν η βελτίωση της γονιμότητας, η ανθεκτικότητα σε ασθένειες και η ισορροπία του χωραφιού. Έχοντας αντιμετωπίσει με στοχευμένες παρεμβάσεις προβλήματα του χωραφιού όπως οι νηματώδεις, υψηλή παρουσία αλάτων στο χώμα και χαμηλά επίπεδα οργανικής ουσίας σήμερα η κ Σκορδίτη έχει επιτύχει πολύ ικανοποιητικές αποδόσεις που ενδεικτικά όσον αφορά στην υπαίθρια βιομηχανική και επιτραπέζια τομάτα ανέρχονται σε 800-1000 κιλά ανά στρέμμα. Η κ Σκορδίτη είναι πρωτοπόρος και για έναν ακόμη λόγο. Όραμα και φιλοδοξία της είναι η διάδοση της καλλιέργειας παραδοσιακών ποικιλιών της Ελληνικής γης τις οποίες παράγει και διαθέτει σε βιολογικές αγορές. Αξιοποιώντας το ρόλο της ως Πρόεδρος της Ένωσης Βιοκαλλιεργητών Βόρειας Ελλάδας για δέκα χρόνια έως το 2022 η κ Σκορδίτη επιχείρησε να μεταδώσει στους συναδέλφους της το πάθος της για τις ντόπιες ποικιλίες. Αφήνοντας ως παρακαταθήκη στην Ένωση Βιοκαλλιεργητών την επιθυμία συνεργασίας ανάμεσα στον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ ώστε οι παραγωγοί να μάθουν τα μυστικά διατήρησης αλλά και να αποκτήσουν πρόσβαση στο σπόρο ντόπιων ποικιλιών. Κύριο προϊόν η ντομάτα και το πεπόνι

Πριν ξεκινήσει να καλλιεργεί η κ Σκορδίτη εργαζόταν ως λογίστρια. ‘Είχα το μεράκι για την αγροτική παραγωγή αλλά μόνο όταν παντρεύτηκα είχα την ευκαιρία να στραφώ στην καλλιέργεια. Ξεκίνησα έτσι σταδιακά να εργάζομαι στα

22 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Κ. Σκορδίτη

κτήματα δίπλα στον σύζυγό μου, που ήταν ήδη αγρότης, διατηρώντας παράλληλα και την ιδιότητα της λογίστριας που ασκούσα έως τότε’, θα πει η κ Σκορδίτη. Σήμερα μαζί με τον γιο της Παναγιώτη καλλιεργούν 50 στρέμματα υπαίθριας και 3 στρέμματα θερμοκηπιακής καλλιέργειας στο Μετόχι Επανομής. Παράγουν κυρίως ντομάτα, επιτραπέζια και βιομηχανική και πεπόνι το καλοκαίρι και πιπεριές Φλωρίνης το φθινόπωρο αλλά και μια μεγάλη γκάμα εποχιακών λαχανικών και αρωματικών, ενώ πρόσφατα έχουν ξεκινήσει να καλλιεργούν και βρώσιμα λουλούδια. ‘Συνολικά η παραγωγή σε μια καλή χρονιά ανέρχεται ενδεικτικά σε περίπου 800-1000 ανά στρέμμα στη βιομηχανική και την επιτραπέζια ντομάτα’, θα πει η κ Σκορδίτη.

Από την ολοκληρωμένη στη βιολογική

Σύντομα αφού μπήκε στην παραγωγή μαζί με τον σύζυγό της η κ Σκορδίτη αποφάσισαν να στραφούν στην ολοκληρωμένη διαχείριση γιατί δεν ήταν ικανοποιημένοι με την κατάσταση του χωραφιού. ‘Είχαμε και αυξημένες δαπάνες για εισροές και πολλά προβλήματα με ασθένειες και θέματα ποιότητας του εδάφους’, θα πει η κ Σκορδίτη. Στην αρχή δυσκολεύτηκαν διότι η τεχνογνωσία ήταν ελάχιστη και δεν μπορούσαν να βρουν υποστήριξη από γεωπόνους. Τα αποτελέσματα της ολοκληρωμένης διαχείρισης που ήταν πολύ θετικά άνοιξαν το δρόμο για τη μετάβαση στη βιολογική καλλιέργεια γύρω στο 2000 ‘Περιορίσαμε σημαντικά τα φυτοφάρμακα

και τα λιπάσματα και παράλληλα μέσα από μια σειρά από ενέργειες βελτιώσαμε την κατάσταση του εδάφους. Συνολικά είδαμε ότι το έδαφος γινόταν καλύτερο και πιο γόνιμο και απαλλαγήκαμε από σημαντικά προβλήματα όπως ήταν οι νηματώδεις στο θερμοκήπιο. Γενικά το χωράφι μας ήρθε σε καλύτερη ισορροπία, έγινε πιο ανθεκτικό και μειώθηκε η εξάρτηση από φυτοφάρμακα. Από τη στιγμή που διαπιστώσαμε τα οφέλη της ολοκληρωμένης το ποτάμι δεν γύριζε πίσω και ήταν φυσικό επόμενο βήμα η βιολογική’, θα πει η κ Σκορδίτη.

‘Αν αφήσεις τη φύση θα κάνει τη δουλειά της’

Οι αγροοικολογικές πρακτικές που έφεραν το χωράφι σε ισορροπία

Φυσικά η μετάβαση έγινε με πολύ κόπο και προσπάθεια ‘εμπλουτίσαμε το έδαφος με κοπριές για να προσθέσουμε οργανική ουσία ενώ κάναμε στραγγιστικά σε κάποια από τα θερμοκήπια όπου ήταν βαριά τα χώματα. Δηλαδή ανοίγαμε λακκούβες τις οποίες γεμίζαμε με χαλίκι έτσι ώστε να διοχετεύεται και να στραγγίζει από υγρασία το έδαφος. Παράλληλα εφαρμόσαμε συγκαλλιέργεια με μια σειρά από είδη για να περιορίσουμε τις ασθένειες και τους εχθρούς των φυτών. Έτσι βάζοντας κατιφέδες λύσαμε το ζήτημα των νηματωδών που ήταν ίσως το σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζαμε στο θερμοκήπιο. Παράλληλα φυτεύουμε δίπλα στα παραγωγικά μια σειρά από άλλα είδη που έχουν ωφέλιμη επίδραση. Για παράδειγμα φυτεύουμε βασιλικό δίπλα στη μελιτζάνα ο οποίος βοηθά στην ανάπτυξη της ρίζας της μελιτζάνας καθώς και καυστικά όπως κρεμμυδάκια,

σκόρδα που βοηθούν σε βακτηριακές και μυκητολογικές ασθένειες. Επίσης έχω φυτέψει τριανταφυλλιές οι οποίες λειτουργούν ως δείκτες και σε βοηθούν να προλάβεις μυκητολογικές ασθένειες όπως ωίδιο και περονόσπορο’, αναφέρει η κ Σκορδίτη. Επιπλέον όπως θα πει η ίδια εφαρμόζει αγρανάπαυση και αμειψισπορά. ‘Κυκλικά αφήνουμε περίπου 10 στρέμματα να ξεκουραστούν κάθε χρόνο. Ορισμένες φορές βάζουμε κριθάρι που αδερφώνει και δεν αφήνει να αναπτυχθούν τα χόρτα το οποίο και ενσωματώνουμε στο έδαφος. Φέτος θα ανακατέψουμε κριθάρι και βίκο που θα βάλουμε στο λιοστάσι και θα το ενσωματώσουμε για χλωρή λίπανση’, θα πει η κ Σκορδίτη. Σήμερα που η υγεία του εδάφους έχει βελτιωθεί σημαντικά η ανάγκη για λίπανση έχει μειωθεί ‘πλέον δεν προσθέτουμε κοπριά αλλά κομπόστ που προμηθευόμαστε από την αγορά προς 7 ευρώ τα 25 λίτρα και προσθέτουμε στοχευμένα και σε μικρή ποσότητα στις ρίζες των φυτών’, προσθέτει η έμπειρη βιοκαλλιεργήτρια.

Πέρα από την τεχνογνωσία όμως σύμφωνα με την ίδια ο βιοκαλλιεργητής πρέπει να είναι εξοπλισμένος με ψυχραιμία και να δείχνει εμπιστοσύνη στη φύση. ‘ Όταν ξεκινήσαμε να κάνουμε ολοκληρωμένη και είδαμε να εμφανίζονται έντομα ή να χάνουμε κάποια παραγωγή μας έπιανε πανικός. Στην πορεία όμως είδαμε ότι πρέπει να είμαστε συγκρατημένοι και αισιόδοξοι γιατί η φύση θα βρει το δρόμο της. Από τη στιγμή που το κτήμα έρχεται σε μια ισορροπία ενεργοποιούνται μηχανισμοί που διατηρούν την υγεία του οικοσυστήματος. Δεν χρειάζεται πανικός, αν αφήσεις τη φύση θα κάνει τη δουλειά της’, θα πει χαρακτηριστικά η κ Σκορδίτη. Οι παραγωγοί έχουν σημαντικό ρόλο στη διάδοση των ντόπιων ποικιλιών

Στον πάγκο της κ Σκορδίτη, η οποία διαθέτει την παραγωγή της σχεδόν συνολικά σε βιολογικές αγορές στη Θεσσαλονίκη, θα βρει κανείς ένα πλούτο από γηγενείς ποικιλίες της Ελληνικής γης. ‘Ξεκίνησα γύρω στο 2000 με το πεπόνι της Επανομής που έβαζε ο πατέρας μου και σήμερα καλλιεργώ σχεδόν αποκλειστικά ντόπιες ποικιλίες’, θα πει η κ Σκορδίτη και συμπληρώνει ‘είχα την τύχη να γνωρίσω τον αείμνηστο κ Σταυρόπουλο που διετέλεσε Διευθυντής της Τράπεζας Γενετικού Υλικού ο οποίος με συμβούλευε και με έμαθε πως να διατηρώ τις ποικιλίες, πως να επιλέγω τα φυτά από τα οποία θα πάρω σπόρο και πως θα τους κρατώ. Οι επιστήμονες έχουν το ρόλο τους στη διατήρηση των ντόπιων 08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 23

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ

ποικιλιών αλλά και εμείς ως παραγωγοί έχουμε αντίστοιχα ρόλο για να φέρνουμε στα τραπέζια των ανθρώπων τις παλιές ποικιλίες για να μην καταλήξουν να είναι μουσειακό είδος’. Η διάδοση των ντόπιων ποικιλιών είναι ακόμη στα πρώτα της βήματα αλλά σύμφωνα με την έμπειρη παραγωγό υπάρχει ρεύμα ανάδειξης του πλούτου των παραδοσιακών φυτών της γεωργίας ‘Είμαστε μόλις 5

24 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

άτομα ανάμεσα στους βιοκαλλιεργητές Βορείου Ελλάδος που βάζουμε ποικιλίες αλλά βλέπω θετικά σημάδια ενδιαφέροντος από σεφ οι οποίοι αρχίζουν να ανακαλύπτουν τις μοναδικές ιδιότητες των ποικιλιών και την αξία τους για τη γαστρονομία’, θα πει η κ Σκορδίτη. Ωστόσο για την περαιτέρω διάδοση η ίδια θεωρεί απαραίτητη την εκπαίδευση του καταναλωτή. ‘Ο καταναλωτής πρέπει να είναι δεκτικός για να εκτιμήσει τις τοπικές ποικιλίες. Για παράδειγμα οι ντομάτες αρκετών ποικιλιών είναι μαλακές αλλά προσφέρουν μοναδικές γεύσεις και ποικιλία. Έχω επενδύσει κόπο εδώ και είκοσι χρόνια για να μάθω τον καταναλωτή για τις τοπικές ποικιλίες και πλέον βλέπω αποτέλεσμα. Έχω πελάτες που δεν τρώνε ντομάτες και περιμένουν να τις βγάλουμε εμείς για να τις βάλουν στο τραπέζι τους. Ενώ και η τιμή πώλησης είναι ικανοποιητική για μένα και για τις ντομάτες δεν πέφτει κάτω από 3 ευρώ ανά κιλό’. Σήμερα η κ Σκορδίτη καλλιεργεί περίπου είκοσι ποικιλίες ανάμεσα σε άλλες ντομάτα Χονδροκατσαρή και Ροζ, ντοματάκι Χίου και Σαντορίνης, πιπεριά Κέρατο ή Κατσίκα, μελιτζάνα Λαγκαδά, Νάξου και Τσακώνικη, πεπόνι Μπανάνα Χαλκιδικής, φασολάκι Ζαργάνα και Χρυσούπολης, λάχανο Μακεδονίας, πράσο Καλέμι, σέλινο Μακεδονίας και σκόρδο Βύσσας.

Ο απολογισμός της θητείας στο τιμόνι της Ένωσης Βιοκαλλιεργητών Βόρειας Ελλάδας

Κάνοντας έναν απολογισμό της θητείας της ως Πρόεδρος της Ένωσης Βιοκαλλιεργητών Βορείου Ελλάδας για το διάστημα 2012-2022 η κ Σκορδίτη εστιάζει στη νομιμοποίηση των βιολογικών αγορών. ‘Το μεγαλύτερο πρόβλημα που μας απασχολούσε ως Ένωση ήταν η έλλειψη θεσμικού πλαισίου που καθιστούσε τις αγορές μας παράτυπες. Ανά πάσα στιγμή μπορούσαν να παρέμβουν οι αρχές και υπήρξαν περιπτώσεις μεγάλων προστίμων που άγγιξαν και τα 100.000 ευρώ. Ήταν επομένως πολύ σημαντικό επίτευγμα ότι καταφέραμε από κοινού οι Ενώσεις Βιοκαλλιεργητών από διάφορες περιοχές της χώρας να εισακουστούμε από το ΥΠΑΑΤ ώστε να δημιουργηθεί πλαίσιο και να είναι νόμιμες οι αγορές’, θα πει η κ Σκορδίτη. Προσωπικό της όραμα είναι σε επόμενο στάδιο να προχωρήσουν οι βιοκαλλιεργητές σε συνεργασία με τον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ και την Ελληνική Τράπεζα Γενετικού Υλικού στη Θέρμη για τη διάδοση των παραδοσιακών ποικιλιών της Ελληνικής γης. ‘ Έχει δουλειά αυτό το κομμάτι διότι και ο καταναλωτής πρέπει να εκπαιδευτεί για να εκτιμήσει τις παλιές ποικιλίες αλλά και ο παραγωγός να αποκτήσει πρόσβαση σε σπόρο. Είναι δύσκολος στόχος αλλά πιστεύω ότι σιγά σιγά θα επιτύχουμε, σημειώνει η ίδια. n

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 25

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΜΕΛΙΤΖΑΝΑ

ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΛΙΤΖΑΝΑΣ

Οι παραγωγοί αξιολογούν τα υβρίδια που χρησιμοποιούν Φέτος είχαμε αυξημένη ζήτηση για μελιτζάνα επειδή τα στρέμματα ήταν μειωμένα. Οι τιμές παραγωγού κυμάνθηκαν σε καλά επίπεδα. Στο συγκεκριμένο άρθρο απευθυνθήκαμε και σε παραγωγούς για να μας κάνουν μια αξιολόγηση των υβριδίων που χρησιμοποιούν. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

μελιτζάνα ανήκει στην οικογένεια των Σολανωδών (Solanaceae) και στο γένος Solanum, με κυριότερο καλλιεργούμενο είδος το Solanum melongena. Κατάγεται από περιοχές θερμών κλιμάτων και παρουσιάζει μεγαλύτερη ευαισθησία στις χαμηλές θερμοκρασίες σε σχέση με την ντομάτα και την πιπεριά. Σε τροπικά κλίματα καλλιεργείται ως πολυετής αλλά στις εύκρατες περιοχές, όπου και εντοπίζονται οι ζώνες καλλιέργειας της, συμπεριφέρεται ως ετήσια. Η μελιτζάνα ευδοκιμεί μόνο σε συνθήκες σχετικά υψηλών θερμοκρασιών. Από τη σπορά απαιτεί υψηλές θερμοκρασίες για το φύτρωμα του σπόρου αλλά και για την ανάπτυξη των φυταρίων. Τα νεαρά φυτάρια αν δεν βρεθούν σε ικανοποιητικές θερμοκρασίες παθαίνουν σκλήρυνση και δεν αναπτύσσονται κανονικά. Τα αναπτυγμένα φυτά για να

26 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

δώσουν μέγιστη απόδοση χρειάζονται μία μακρά θερμή περίοδο. Καλές θερμοκρασίες για τη μελιτζάνα π.χ. στο θερμοκήπιο θεωρούνται οι 22-25 βαθμούς Κελσίου την ημέρα και γύρω στους 18 τη νύχτα. Όσον αφορά τις απαιτήσεις της σε έδαφος ευδοκιμεί σε όλα τα εδάφη των λαχανόκηπων εκτός από τα πολύ βαριά αργιλώδη. Προτιμάει εδάφη μέσης σύστασης, βαθιά καλά στραγγιζόμενα, γόνιμα και πλούσια σε οργανική ουσία. Για πρώιμες καλλιέργειες, τα ελαφρά αμμοπηλώδη είναι τα καλύτερα. Όσον αφορά την οξύτητα του εδάφους ,τα ουδέτερα προς ελαφρά όξινα (pH 6,0-7,2)είναι τα καλύτερα. Στην αλατότητα του εδάφους έχει μέτρια αντοχή και θεωρείται πολύ πιο ευαίσθητη από την ντομάτα. Η μελιτζάνα είναι επίσης απαιτητική σε εδαφική υγρασία και μπορεί να ευδοκιμήσει μόνο σε κανονικά ποτίσματα. Με ανεπαρκή εδαφική υγρασία, οι καρποί της μελιτζάνας παίρνουν πικρίζουσα γεύση. Στην εναλλαγή των καλλιεργειών, η μελιτζάνα θα πρέπει να αποφεύγεται να ακολουθεί στον ίδιο αγρό άλλες καλλιέργειες που υποφέρουν από αδρομυκώσεις, όπως ντομάτα, πιπεριά, κολοκυνθοειδή κ.α. Μια αμειψισπορά με ψυχανθή, σιτηρά, βολβώδη και φυλλώδη λαχανικά, είναι το καλύτερο. Για τη φύτευση στο θερμοκήπιο απαιτείται καλή προετοιμασία του εδάφους, ώστε αυτό να είναι ψιλοχωματισμένο, πλούσιο σε οργανική ουσία, θρεπτικά στοιχεία και απαλλαγμένο από έντομα, μολύσματα παθογόνων, ζιζάνια και άλατα. Απαιτητική στην φυτοπροστασία

Ο παραγωγός μελιτζάνας και γεωπόνος από τους Γαργαλιάνους, κ. Ασημάκης Ντεμερούκας, αναφέρει στο περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «η καλλιέργεια της μελιτζάνας τόσο υπαίθριας όσο και εντός θερμοκηπίου θεωρείται ίσως η πιο απαιτητική καλλιέργεια από πλευράς φυτοπροστασίας. Στην πράξη έχουμε δει πως η χρήση τόσο βιολογι-

κών όσο και χημικών μεθόδων καταπολέμησης των εχθρών της καλλιέργειας δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα. Μιλάμε δηλαδή για ολοκληρωμένη διαχείριση. Στο στάδιο της φύτευσης αλλά και καθ΄όλη την διάρκεια της καλλιέργειας, ο κίνδυνος προσβολής του στελέχους του φυτού απο ανδρομυκώσεις και μύκητες είναι μεγάλος (Verticillium spp, Pythium spp., Rhizoctonia spp., Fusarium spp., Sclerotinia spp.). Η χρήση μέσω υδρολίπανσης του ζωντανού οργανισμού Trichoderma του έχει δείξει εξαιρετικά αποτελέσματα. Άλλος μυκητολογικός εχθρός του φυλλώματος αυτή τη φορά, θεωρείται το ωίδιο. Η καταπολέμηση εδώ γίνεται με χημικά μέσα, παρόλα αυτά υπάρχουν και βιολογικά σκευάσματα για ψεκασμό φυλλώματος με πολύ καλά αποτελέσματα. Στα θερμοκήπια σημαντικός είναι ο έλεγχος της υγρασίας και της θερμοκρασίας του χώρου για την αποφυγή εκδήλωσης του μύκητα. Από εντολογικούς εχθρούς η καλλιέργεια της μελιτζάνας δέχεται πιέσεις κυρίως από τον αλευρώδη (Trialeurodes vaporariorum, Bemisia tabaci), από τον θρίπα (Frankliniella occidentalis) και τον τετράνυχο (Tetranychus urticae). Υπάρχουν εγκεκριμένα σκευάσματα στην αγορά για τη χημική καταπολέμησή τους. Πολύ καλή δουλειά δείχνει να κάνουν και τα ωφέλιμα αρπακτικά έντομα. Για την καταπολέμηση σε νεαρές προνύμφες διαφόρων ειδών θριπών καθώς και αυγά και προνύμφες αλευρωδών χρησιμοποιείται το Amblyseius swirskii. Πρόκειται για ένα αρπακτικό άκαρι που μπορεί να επιβιώσει στο φυτό με γύρη και άλλα παράσιτα. Για τον τετράνυχο χρησιμοποιείται το Phytoseiulus persimilis, πρόκειται πάλι για ένα αρπακτικό άκαρι το οποίο διατρυπάει το θήραμα (στην συγκεκριμένη περίπτωση τον τετράνυχο) και τρέφεται με το περιεχόμενό του. Σημαντικό στοιχείο για την αποτελεσματική εφαρμογή ωφέλιμων αρπακτικών εντόμων αποτελεί η έγκαιρη εγκατάστασή τους στην καλλιέργεια».

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 27

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΜΕΛΙΤΖΑΝΑ Υβρίδια μελιτζάνας τύπου φλάσκα

RIJK ZWAAN Kesia RZ Η Kesia RZ είναι το πρώτο υβρίδιο μελιτζάνας CleanLeaf με πολύ καλή διατηρησιμότητα καρπού. Το φυτό δεν έχει χνούδι (τριχίδια) με αποτέλεσμα την καλύτερη εγκατάσταση των ωφέλιμων εντόμων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη μικρότερη παρουσία των βλαβερών εντόμων άρα και τη λιγότερη χρήση φυτοφαρμάκων. Παρουσιάζει πολύ καλή συμπεριφορά την περίοδο του χειμώνα. Το μέσο βάρος καρπού είναι 350450 gr και έχει μοναδική ποιότητα λόγω του χαρακτηριστικού CleanLeaf.

Nelka RZ Η Nelka RZ είναι νέο υβρίδιο μελιτζάνας με πολύ υψηλή παραγωγή και γρήγορη συγκομιδή στη διάρκεια του χειμώνα. Το φυτό έχει ισορροπημένη ανάπτυξη και πολύ καλή καρπόδεση. Το μέσο βάρος καρπού είναι 400-450 gr. Είναι κατάλληλο για θερμοκηπιακή καλλιέργεια.

Leticia RZ Η Leticia RZ είναι με διαφορά η καλύτερη μελιτζάνα της αγοράς από πλευράς διατηρησιμότητας καρπού (shelf life) και συμπεριφοράς τον χειμώνα. Ο καρπός είναι τύπου οβάλ, χωρίς αγκάθι στον κάλυκα, ενώ διατηρεί και πολύ καλό χρώμα, όπως και σχήμα. Το φυτό έχει μέτρια ζωηρότητα και λιγότερα φύλλα. Αντιμετωπίζει λιγότερα προβλήματα από βοτρύτη και έχει υψηλότερη παραγωγή στις χαμηλές θερμοκρασίες.

Leticia RZ

ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΑΕ CLARA F1 Μεσοπρώιμο υβρίδιο λευκής μελιτζάνας τύπου δάκρυ. Φυτό δυνατό και πολύ παραγωγικό.Καρποί στρογγυλοί-οβάλ με σάρκα λευκή, συνεκτική και με θαυμάσια γεύση, βάρους 500-600g. Κατάλληλη για υπαίθρια καλλιέργεια. Kesia RZ

Nelka RZ

Monarca RZ Η Monarca RZ έχει άριστη εμφάνιση σε όλες τις συνθήκες. Έχει πολύ καλή ποιότητα, χρώμα και σχήμα. Το φυτό είναι δυνατό, με μεγάλη και πρώιμη παραγωγή. Είναι κατάλληλο για θερμοκηπιακές και για υπαίθριες καλλιέργειες.

Monarca RZ

28 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Clara

Elettra

Kelso

ELETTRA F1 Πρώιμο υβρίδιο, τύπου Λαγκαδά με εύρωστο φυτό.Κυλινδρικοί καρποί 200-250 g, μήκους 20-25 cm, λαμπερού μαύρου χρώματος με πράσινο κάλυκα χωρίς αγκάθια. Η σάρκα είναι λευκή, πολύ γλυκιά, χωρίς σπόρους. Κρατάει τη ποιότητα του χρώματος στις υψηλές θερμοκρασίες. Καλλιέργεια εντός και εκτός θερμοκηπίου.

KELSO F1 Μεσοπρώιμο, πολύ παραγωγικό υβρίδιο, τύπου τσακώνικη. Φυτό πολύ ζωηρό, αραιόφυλλο. Καρποί μήκους 20-22 cm, χρώματος τσακώνικης, πολύ καλής ποιότητας, χωρίς σπόρους, με εξαιρετική γεύση.

Samba

SAMBA F1 Πρώιμο, πολύ παραγωγικό υβρίδιο τύπου δάκρυ. Οι καρποί είναι γυαλιστεροί μαύροι με σχήμα στρογγυλό-οβάλ και βάρος 450-500 g. Εσωτερικά ο καρπός έχει σάρκα λευκή, πο-λύ γλυκιά χωρίς σπόρους. Κατάλληλη για υπαίθρια καλλιέργεια.

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 29

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΜΕΛΙΤΖΑΝΑ

Οι παραγωγοί αξιολογούν τα υβρίδια που καλλιεργούν

Σε παγκόσμια κλίμακα η Ασία, με κυρίαρχο την Κίνα, έχει τα πρωτεία στην καλλιέργεια της μελιτζάνας. Στην Ελλάδα αν και η καλλιεργούμενη έκταση παρουσιάζει πτωτική τάση, η συνολική παραγωγή έχει μια ανοδική τάση. Αυτό αποδίδεται στη χρήση υψηλότερης απόδοσης ποικιλιών και υβριδίων μελιτζάνας και στη στροφή από υπαίθριες σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Κύριες περιοχές θερμοκηπιακής μελιτζάνας είναι το Λασίθι, η Λακωνία, η Τριφυλία αλλά και η υπόλοιπη Μεσσηνία, τα Δωδεκάνησα, τα Γιαννιτσά και οι Σέρρες. Σημαντικότερες περιοχές της υπαίθριας καλλιέργειας είναι η Ηλεία, η Θεσσαλονίκη, η Εύβοια, η Λέσβος και η Αργολίδα. Ο κ. Σπύρος Χατζηγιαννάκης, καλλιεργεί 17 στρέμματα μελιτζάνας σε θερμοκήπια στην περιοχή της Ιεράπετρας. Όπως δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία, «από πέρυσι ξεκίνησα να καλλιεργώ το υβρίδιο Kesia RZ της Rijk Zwaan και έμεινα πολύ ικανοποιημένος. Έχει πολύ καλή διατηρησιμότητα καρπού και είναι φυτό χωρίς χνούδι (τρι-

30 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

χίδια). Κάνω ολοκληρωμένη διαχείριση και δεν έχει κανένα πρόβλημα φυτοπροστασίας, μάλιστα επειδή δεν έχει χνούδι έχουν καλύτερα αποτελέσματα τα ωφέλιμα. Φυτεύσεις μελιτζάνας κάνω από Σεπτέμβριο μέχρι τον Ιούνιο. Το συγκεκριμένο υβρίδιο έχει καλή συμπεριφορά την περίοδο του χειμώνα». Ο κ. Νίκος Σουργιάς, που καλλιεργεί 2,5 στρέμματα μελιτζάνας θερμοκηπίου στην Ιεράπετρα, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «τα τελευταία 2 - 3 χρόνια συνεργάζομαι με την Rijk Zwaan και κάνω πιλοτικές καλλιέργειες με νέα υβρίδια. Πριν 3 χρόνια ξεκίνησα να χρησιμοποιώ για πρώτη φορά πιλοτικά το υβρίδιο Nelka RZ. Είναι φυτό με ισορροπημένη ανάπτυξη και πολύ καλή καρπόδεση που κάνει για θερμοκηπιακή καλλιέργεια. Έχει πολύ υψηλή παραγωγή στη διάρκεια του χειμώνα. Όμως παρατήρησα κρατάει την υψηλή της παραγωγικότητα για όλη τη χρονιά (αυξημένη κατά 30%). Η περιοχή που καλλιεργώ είναι δύσκολη τον χειμώνα λόγω καιρικών συνθηκών (χαμηλές θερμοκρασίες, ισχυροί άνεμοι κ.α.). Επειδή τότε είναι μειωμένη η παραγωγή

μελιτζάνας έχει καλή τιμή. Οπότε έχει κέρδος ο παραγωγός που καλλιεργεί το συγκεκριμένο υβρίδιο και βγάζει κιλά τον χειμώνα. Στην περιοχή της Ιεράπετρας οι φυτεύσεις μελιτζάνας ξεκινούν από τα τέλη Σεπτεμβρίου και στην αγορά βγαίνουν από αρχές Νοεμβρίου. Τον μεγάλο τζίρο τον κάνουμε την άνοιξη (τέλη Μαρτίου έως μέσα Μαΐου) όπου βγάζουμε τις μεγάλες ποσότητες παραγωγής. Το 2022 όσον αφορά τις τιμές παραγωγού ήταν μια καλή χρονιά αλλά είχαμε αύξηση του κόστους καλλιέργειας και προβλήματα με τα εργατικά. Επίσης αυτή τη χρονιά οι ανταγωνιστικές καλλιέργειες (αγγούρι, ντομάτα κ.α.) είχαν καλύτερες τιμές. Η χώρα μας παράγει μικρές ποσότητες μελιτζάνας που κυρίως καλύπτουν την εγχώρια αγορά». Ο κ. Γιώργος Πλατάκης, καλλιεργεί 10 στρέμματα με μελιτζάνα θερμοκηπίου στην Ιεράπετρα. Όπως δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία «εδώ και 8 χρόνια καλλιεργώ μελιτζάνες. Το υβρίδιο Kesia RZ το γνώρισα σε ένα δοκιμαστικό αγρόκτημα που είχε η Rijk Zwaan Hellas. Ξεκίνησα να το καλλιεργώ πριν από 3 χρόνια. Είναι ένα φυτό χωρίς χνούδι. Επειδή είμαι αλλεργικός στο χνούδι της μελιτζάνας αποφάσισα αμέσως να το καλλιεργήσω. Επίσης και οι εργάτες δεν είναι αναγκασμένοι όταν δουλεύουν να χρησιμοποιούν μάσκα και έτσι είναι πιο εύκολη η εργασία τους. Έχει πολύ καλή διατηρησιμότητα καρπού. Στην περιοχή ξεκινάμε τις φυτεύσεις μελιτζάνας από 11 Οκτωβρίου και συνεχίζουμε μέχρι τον Ιούλιο. Στην καλλιέργεια χρησιμοποιώ ωφέλιμα για φυτοπροστασία. Έχω παρατηρήσει ότι επειδή δεν έχει χνούδι τα ωφέλιμα μπορούν να κινηθούν γρήγορα πάνω στην σάρκα της. Η τιμή παραγωγού της μελιτζάνας είναι γύρω στο 1 ευρώ το κιλό, ενώ στην λιανική φτάνει στα 2,5 ευρώ. Η Ελλάδα έχει μικρή παραγωγή αλλά το προϊόν δεν μπορεί να κερδίσει την αξία που θα πρέπει εξαιτίας των εισαγωγών που γίνονται με χαμηλές τιμές». Ο κ. Κώστας Γκέλος, παραγωγός μελιτζάνας θερμοκηπίου από τα Γιαννιτσά, δήλωσε στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «από το 2017 έχω ξεκινήσει να χρησιμοποιώ το υβρίδιο Elettra F1 της ΓΕΩΠΟΝΙΚΗΣ ΑΕ. Από αρχές Απριλίου μέχρι και το Νοέμβριο κάνω φυτεύσεις. Έχει κύκλο 40 έως 50 ημερών. Έχει καρπούς λαμπερού μαύρου χρώματος με πράσινο κάλυκα χωρίς αγκάθια. Η σάρκα είναι λευκή, πολύ γλυκιά, χωρίς σπόρους. Το καλοκαίρι είχε αυξημένη ζήτηση η αγορά. Φέτος ήταν μια καλή χρονιά για τη μελιτζάνα». n

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 31

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ | ΚΤΗΜΑ ΦΟΥΝΤΗ

ΚΤΗΜΑ ΦΟΥΝΤΗ ΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΟΓΚΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟΧΕΥΕΙ Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΕΝΙΑ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝΙ Πολυδύναμο το Ξινόμαυρο δίνει Single Vineyard κόκκινο, λευκό και blanc de noir στη Νάουσα

Η χρονιά ξεκίνησε δύσκολα για το Κτήμα Φουντή που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Νάουσα στην περιοχή της Στράντζας. Οι βροχές του Ιουνίου ευνόησαν τον περονόσπορο ειδικά στα βιολογικά αμπελοτόπια. Ωστόσο συνολικά ο τρύγος που ολοκληρώθηκε την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου ήταν καλός αν εξαιρέσει κανείς το γεγονός ότι η ποσότητα ήταν μειωμένη. Αυτό διότι οι ζέστες του Ιουλίου και του Αυγούστου ανέκοψαν τη δράση του μύκητα με αποτέλεσμα η ποιότητα του σταφυλιού να είναι υψηλή. ΔΗΜΗΤΡΑ Δ. Δημοσιογράφος

πό περίπου 60 στρέμματα εκ των οποίων το μεγαλύτερο μέρος είναι φυτεμένο με Ξινόμαυρο παράγονται δύο κόκκινες, δύο λευκές και μια ροζέ ετικέτα του Κτήματος που σήμερα στελεχώνεται από την Γεωργία και Ελένη Φουντή που μαζί με τους συζύγους τους είναι η δεύτερη γενιά οινοποιών. Αξιοποιώντας τις δυνατότητες που δίνει το Ξινόμαυρο τα κόκκινα κρασιά του Κτήματος υπόκεινται παλαίωση σε δρύινα γαλλικά βαρέλια και στη φιάλη κάτι που επιτυγχάνει στρογγύλεμα των τανινών που χαρακτηρίζουν την ποικιλία. Παράλληλα επιλέγοντας το διαχωρισμό των στέμφυλων από το γλεύκος σε πολύ σύντομο χρόνο μετά τον εκραγισμό το Κτήμα παράγει δύο σπάνια blanc de noir τα οποία έχουν γνωρίσει σημαντική επιτυχία τα τελευταία χρόνια.

32 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Πίσω από την ετικέτα Κτήμα Φουντή η Σταυρούλα Κουράκου

Η ιστορία του Κτήματος Φουντή ξεκινά το 1996 όταν ο Νίκος Φουντής έως τότε αμπελουργός και παραγωγός ροδάκινων και μήλων αποφασίζει να επενδύσει στην παραγωγή κρασιού σε επαγγελματική βάση. Με την αγορά νέων μηχανημάτων του οινοποιείου και τη συνεργασία με τον Δημήτρη Ζιάννη, οινοποιό και εξάδελφο των αδερφών Φουντή ο οποίος έφερε τεχνογνωσία από τη Γαλλία, ξεκινά η παραγωγή σε νέα βάση η οποία αξιοποιεί πρώτη ύλη από περίπου 15 στρέμματα αμπελώνων. ‘Στην απόφαση να μπω επαγγελματικά στο κρασί σημαντικό ρόλο έπαιξαν προσωπικότητες του χώρου όπως η Σταυρούλα Κουράκου και ο Γιάννης Μπουτάρης που μου

μοριοδότηση. Στόχος μας είναι να παράγουμε γύρω στις 100.000 φιάλες το χρόνο δηλαδή να διπλασιάσουμε τη σημερινή παραγωγή από σταφύλια δικής μας παραγωγής’, θα πει η κ Φουντή. Ο χαρακτήρας της ετικέτας Κτήμα Φουντή

άσκησαν επιρροή και μου άνοιξαν νέους ορίζοντες. Ειδικά η κ Κουράκου με συμβούλευσε να αφιερώσω το αμπελοτεμάχιο της Καραούτσας στην παραγωγή του Κτήματος Φουντή. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε μετά από οινοποίηση που έκανε ως Διευθύντρια στο Ινστιτούτο Αμπέλου η οποία έδειξε ότι το κρασί είχε ξεχωριστά χαρακτηριστικά και θα μπορούσε να υποστηρίξει μια ετικέτα single vineyard. Η ίδια έδωσε και το όνομα ‘Ναουσαία’ στην ετικέτα με τη μεγαλύτερη παραγωγή η οποία ανέρχεται σε περίπου 35.000 φιάλες’, θα πει ο κ Φουντής. Το τερουάρ επηρεάζει τανίνες και οξύτητα

Οι αμπελώνες του Κτήματος Φουντή σήμερα αποτελούνται κυρίως από Ξινόμαυρο ενώ περίπου 20% αποτελούν φυτεύσεις Malvasia και Merlot. Μιλώ-

ντας για το αμπελοτεμάχιο της Καραούτσας που προορίζεται για την παραγωγή της ετικέτας ‘Κτήμα Φουντή’ η Γεωργία Φουντή θα πει ‘το έδαφος που είναι σχετικά ελαφρύτερο σε σύγκριση με άλλα τεμάχια, αμμώδες και σχεδόν μηδενικής υγρασίας δίνει κρασιά με πιο μαλακές τανίνες και πιο φρουτώδη’. Τα υπόλοιπα τεμάχια έχουν βαρύτερα αργιλώδη εδάφη με περισσότερη πέτρα και υγρασία και δίνουν κρασιά όπως η ‘Ναουσαία’ με περισσότερες τανίνες και μεγαλύτερες οξύτητες. Το ωίδιο που αποτελεί σημαντική απειλή για το αμπέλι στην περιοχή της Στράντζας καταπολεμάται με θειασβέστιο που έχει αντικαταστήσει την παλαιότερη εφαρμογή με απλό θείο. Ο πρώτος ψεκασμός με πολύ μεγάλη δόση γίνεται αμέσως μετά το κλάδεμα κάτι που επιτυγχάνει γενική απολύμανση του φυτού. Η δεύτερη εφαρμογή γίνεται στο φούσκωμα του αμπελιού και ανά διαστήματα στη συνέχεια ανάλογα με τον καιρό και τα επίπεδα υγρασίας. Όσον αφορά στον περονόσπορο που επίσης πλήττει ιδιαίτερα τα αμπέλια της περιοχής αυτός αντιμετωπίζεται με χαλκό που σύμφωνα με τον κ Φουντή δίνει πολύ καλά αποτελέσματα. Στόχος ο διπλασιασμός της παραγωγής

Όλη η καλλιεργούμενη έκταση του Κτήματος Φουντή είναι εδώ και δύο χρόνια πιστοποιημένη ως βιολογική καλλιέργεια. ‘Η πιστοποίηση έχει το πλεονέκτημα ότι προσφέρει μόρια στην απόδοση αδειών και απόκτηση επιπλέον γης για αμπελοκαλλιέργεια που είναι στόχος για το Κτήμα μας. Πρέπει να εφαρμόζεις βέβαια βιολογική καλλιέργεια για μια πενταετία για να εξασφαλίσεις επιπλέον μόρια οπότε απομένουν άλλα τρία χρόνια για να επιτύχουμε την επιθυμητή

Μιλώντας για τον χαρακτήρα του Κτήματος Φουντή η Γεωργία Φουντή θα πει: ‘η ετικέτα διακρίνεται από πλούσιο μπουκέτο με νότες ώριμων κόκκινων φρούτων, μπαχαρικών και ξύλου. Έχει στόμα γεμάτο με τανίνες που αναπτύσσονται όμορφα και διαθέτει μεγάλης διάρκειας επίγευση’. Η οινοποίηση του Κτήματος Φουντή γίνεται σε ανοξείδωτες δεξαμενές σε θερμοκρασία έως 25° C και το γλεύκος παραμένει σε επαφή με τα στέμφυλα έως και 20 ημέρες ανάλογα με την χρονιά. Μετά το τέλος της μηλογαλακτικής ακολουθεί παλαίωση για 12 μήνες σε Γαλλικά δρύινα βαρέλια ενώ πριν την κυκλοφορία του το κρασί, παλαιώνει στις φιάλες για τουλάχιστον 3 επιπλέον χρόνια. Σταδιακά άνοιξε την αγορά το blanc de noir

Η παραγωγή λευκού κρασιού από Ξινόμαυρο έγινε κατ’ απαίτηση της αγοράς κάτι που οδήγησε τον κ Φουντή να δημιουργήσει blanc de noir το οποίο στην αρχή δεν βρήκε ιδιαίτερα θετική αποδοχή. ‘Πέρασε αρκετός χρόνος πριν αποδεχτεί ο κόσμος το blanc de noir που ήταν σχετικά άγνωστο στην αγορά. Τα τελευταία χρόνια όμως που το κοινό έχει εκπαιδευτεί πάνω στο ποιοτικό κρασί ο Τρυγίας έχει γνωρίσει σημαντική επιτυχία’, θα πει ο κ Φουντής. Περιγράφοντας την όψη και το χαρακτήρα του Τρυγία η κ Φουντή θα πει ‘Διαθέτει πολύπλοκο μπουκέτο, όπου συνδυάζονται τα αρώματα του Ξινόμαυρου (φρούτα, λευκά άνθη) με τα αρώματα που προσδίδει το βαρέλι στο κρασί (μέλι, ξηροί καρποί, καφές, σοκολάτα, καπνός). Στο στόμα είναι γεμάτο με μια πιπεράτη γεύση πλούσιο σώμα και διακρίνεται από μεγάλης διάρκειας επίγευση ενώ το χρώμα του είναι χρυσαφί’. Κατά την οινοποίηση του Τρυγία γίνεται προζυμωτική εκχύλιση για ενίσχυση του ποικιλιακού αρώματος. Στην συνέχεια ο πρόρογος χωρίζεται από τους φλοιούς και μετά από ελαφριά απολάσπωση οδηγείται για ζύμωση σε καινούργια Γαλλικά δρύινα βαρέλια. Η παλαίωση σε βαρέλι μαζί με τις οινολάσπες διαρκεί 6 μήνες και ακολουθεί ωρίμανση στη φιάλη για τουλάχιστον 3 μήνες. n 08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 33

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΙΑ

ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ & ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ Η ΜΕΤΑΣΥΛΛΕΚΤΙΚΗ ΛΙΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Για αυξημένες αποδόσεις στην παραγωγή της επόμενης χρονιάς Ο μεγάλος όγκος του ελαιόκαρπου στην Ελλάδα συγκομίζεται από τον Νοέμβριο έως και τον Ιανουάριο. Τα ερωτήματα που συχνά τίθενται είναι: • πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να συγκομίσουμε τις ελιές μας; • πώς αυτό σχετίζεται με τις οργανοληπτικές ιδιότητες και την ποιότητα του ελαιολάδου; • πότε ο ελαιόκαρπος έχει την υψηλότερη ελαιοπεριεκτικότητα; ΚΩΣΤΑΣ ΤΡΥΦΩΝΟΠΟΥΛΟΣ Business Development Manager foliar and fertigation, Yara Ελλάς

Χρόνος ωρίμανσης του ελαιόκαρπου Πριν προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα ας δούμε πότε ωριμάζει ο ελαιόκαρπος. Η ωρίμανση του ελαιόκαρπου ξεκινάει με την εμφάνιση των πρώτων μωβ κηλίδων πάνω στον πράσινο καρπό της ελιάς και ολοκληρώνεται όταν όλοι οι ελαιόκαρποι αποκτήσουν το χαρακτηριστικό χρώμα της εκάστοτε ποικιλίας. Η διαδικασία της ωρίμανσης δεν γίνεται ταυτόχρονα σε όλους τους καρπούς ενός δέντρου, αλλά σταδιακά. Ο χρόνος ωρίμανσης εξαρτάται από το ύψος της παραγωγής, την ποικιλία και τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής. Όσο προχωράει η ωρίμανση, τόσο αυξάνεται και η περιεκτικότητα των καρπών σε λάδι και φτάνει στο μέγιστο όταν δεν υπάρχουν πράσινοι καρποί στο δέντρο. Τότε είναι και το σημείο που ο καρπός έχει το μέγιστο του μεγέθους του. Από το σημείο αυτό και μετά, η ολική ελαιοπεριεκτικότητα σε βάρος παραμένει πρακτικά σταθερή, αν και η απώλεια υγρασίας από τον καρπό αυξάνει την ποσοστιαία ελαιοπεριεκτικότητα του καρπού. Η στρεμματική απόδοση σε ελαιόλαδο δεν αυξάνεται από το σημείο της πλήρους ωρίμανσης και μετά, παρόλο που πολλοί παραγωγοί πιστεύουν το αντίθετο.. Είναι γνωστό πως το πιο αρωματικό ελαιόλαδο παράγεται όταν συγκομίζουμε στα αρχικά στάδια της ωρίμανσης, όταν δηλαδή έχουμε μεγάλο ποσοστό πράσινων καρπών. Όσο καθυστερούμε τη συγκομιδή οι οργανοληπτικές ιδιότη-

34 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

τες των ελαιόκαρπων υποβαθμίζονται. Συμπερασματικά, λοιπόν, μπορούμε να πούμε, πως ο σωστός χρόνος συγκομιδής της ελιάς είναι όταν ο ελαιόκαρπος έχει ωριμάσει πλήρως, δεν έχουμε δηλαδή πράσινους καρπούς στο δέντρο. Τότε έχουμε την καλύτερη απόδοση σε ελαιόλαδο. Αν όμως θέλουμε να παράγουμε καλύτερης ποιότητας ελαιόλαδο τότε πρέπει να συγκομίσουμε λίγο νωρίτερα (10-20 ημέρες), με την παραδοχή ότι θα πάρουμε ελαφρώς μικρότερη ποσότητα ελαιολάδου. Επιπτώσεις του χρόνου συγκομιδής , για την παραγωγή της επόμενης χρονιάς Ο χρόνος συγκομιδής του ελαιόκαρπου επηρεάζει σημαντικά και το μέγεθος της ανθοφορίας της επόμενης χρονιάς. Αν η συγκομιδή γίνεται πολύ όψιμα και ο ελαιόκαρπος μείνει για μεγάλη περίοδο πάνω στα δέντρα, η ανθοφορία της επόμενης χρονιάς θα είναι φτωχή και με

χαμηλό ύψος παραγωγής. Όταν έχουμε όψιμη συγκομιδή, επηρεάζεται η διαφοροποίηση των οφθαλμών, που γίνεται κατά την περίοδο του χειμώνα, λόγω ανταγωνισμού με τους υπάρχοντες καρπούς. Με τη συγκομιδή, εκτός από τον ελαιόκαρπο, αφαιρούμε από τα δέντρα και σημαντικές ποσότητες από υδατάνθρακες και θρεπτικά συστατικά. Όσο μεγαλύτερη είναι η παραγωγή τόσο μεγαλύτερη είναι και η «εξάντληση» του δέντρου για την επόμενη χρόνια, δίνοντας περιορισμένη ανθοφορία και χαμηλή παραγωγή. Πρόγραμμα ολοκληρωμένης θρέψης μετά τη συγκομιδή Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα θρέψης είναι απαραίτητο, για να επαναφέρει σε επάρκεια τα επίπεδα των θρεπτικών στοιχείων που αφαιρέθηκαν με τον ελαιόκαρπο και να δώσει τη δυνατότητα στα δέντρα να υποστηρίξουν μία καλή

ÓõíèÝóåéò ôùí ðñïúüíôùí YaraVita YaraVita BRASSITREL PRO

YaraVita BUD BOOST

N (ολικό)

6.9% â/ï

N (ïëéêü)

6.9% â/ï

CaO

13.8% â/ï

P2O5

5.4% â/ï

MgO

11.7% â/ï

CaO

7.5% â/ï

6% â/ï

MgO

24.8% â/ï

7% â/ï

3.7% â/ï

0.4% â/ï

10,9% â/ï

παραγωγή και την επόμενη χρόνια. Θα πρέπει να περιλαμβάνει 1 με 2 διαφυλλικές λιπάνσεις μετά τη συγκομιδή. Οι διαφυλλικές λιπάνσεις, αν είναι σωστά τοποθετημένες στο πρόγραμμα θρέψης, μπορούν να χαρακτηριστούν σαν «μικροεπεμβάσεις» με εντυπωσιακά αποτελέσματα, συνδράμοντας σημαντικά στην αύξηση της παραγωγής και στη βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων. Για την καλλιέργεια της ελιάς, η διαφυλλική λίπανση μετά τη συγκομιδή αυξάνει τις συγκεντρώσεις ορισμένων θρεπτικών στοιχείων και ειδικότερα κάποιων ιχνοστοιχείων εντός των δένδρων. Αυτό μπορεί να επηρεάσει θετικά τη διαφοροποίηση των οφθαλμών, ώστε να επιτύχουμε μια πλούσια ανθοφορία που είναι η βάση για μια μεγάλη παραγωγή. Το ερώτημα που τίθεται σε αυτό το σημείο είναι ποιο σκεύασμα θα εφαρμόσουμε κατά τη διαφυλλική λίπανση μετά τη συγκομιδή. Εδώ έρχεται η πρόταση της Yara, που ως παγκόσμιος ηγέτης στην θρέψη των καλλιεργειών παρέχει τα κατάλληλα προϊόντα σε κάθε στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειας. Στην Yara παράγουμε λιπάσματα πάνω από 100 χρόνια. Η παγκόσμια παρουσία μας σε περισσότερες από 160 χώρες μας βοηθάει να διασταυρώσουμε δεδομένα και να προσαρμόζουμε τη γνώση στις τοπικές ανάγκες αναπτύσσοντας ολοκληρωμένες προτάσεις θρέψης για τις καλλιέργειες. Στην Yara Ελλάς, λαμβάνοντας υπόψη την αξία της καλλιέργειας της ελιάς στην αγροτική παραγωγή, και καθώς η θρέψη είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες για την επίτευξη μέγιστων αποδόσεων, έχουμε μελετήσει σε βάθος τις ανάγκες θρέψης και έχουμε αναπτύξει ειδικό χαρτοφυλάκιο προϊόντων για να καλύψουμε τις ανάγκες του ελαιοκαλλιεργητή.

Πρόταση της Υara για διαφυλλικές λιπάνσεις Τα προϊόντα διαφυλλικών εφαρμογών YaraVita έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν ταχεία δράση και αποτελεσματική αντιμετώπιση των θρεπτικών ανεπαρκειών της καλλιέργειας. Κάθε διαφυλλικό προϊόν YaraVita αποτελείται από υψηλής ποιότητας θρεπτικά στοιχεία με βοηθητικά ουσίες, όπως διαβρέκτες, προσκολλητικά μέσα και βοηθήματα απορρόφησης, τα οποία ελέγχουν και ενισχύουν την απόδοση. Η διαφυλλική εφαρμογή με το YaraVita BRASSITREL PRO μετά τη συγκομιδή θα επηρεάσει τη διαφοροποίηση των οφθαλμών, ώστε να πάρουμε μια πιο πλούσια ανθοφορία την ερχόμενη άνοιξη. To YaraVita BRASSITREL PRO δίνει στο δένδρο ένα μίγμα θρεπτικών στοιχείων και ιχνοστοιχείων σε μια περίοδο που η ρίζα δεν είναι ιδιαίτερα ενεργή. Τέλος, εάν η συγκομιδή γίνεται νωρίς (Νοέμβριος – Δεκέμβριος) προτείνεται άλλος ένας διαφυλλικός ψεκασμός κατά το φούσκωμα των οφθαλμών (συνήθως κατά το Φεβρουάριο) με το προϊόν YaraVita BUD BOOST. To YaraVita BRASSITREL PRO είναι ένα συμπυκνωμένο διάλυμα εύκολο στην χρήση, τη μέτρηση και την αναμιξιμότητα στη δεξαμενή ψεκαστικού διαλύματος. Παράλληλα, αποτελεί σημαντική πηγή θρεπτικών στοιχείων για τις καλλιέργειες όταν εφαρμοστεί κατά τον κατάλληλο χρόνο. Το ελεγχόμενο μέγεθος σωματιδίων διασφαλίζει την άμεση απορρόφησή του και τη διαθεσιμότητά τους προς τα φυτά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έτσι, μειώνεται η ανάγκη για επαναληπτικές εφαρμογές, εξοικονομώντας χρόνο και χρήματα για τον παραγωγό. Το YaraVita BUD BOOST είναι ένα υγρό σκεύασμα που συνδυάζει κύρια θρεπτικά στοιχεία και ιχνοστοιχεία σε

υψηλές συγκεντρώσεις για διαφυλλικές εφαρμογές, για να βελτιώνει την άνθηση και την καρπόδεση. Μετασυλλεκτική εφαρμογή ενισχύει τα επίπεδα ψευδαργύρου, μαγνησίου και βορίου για την επόμενη καλλιεργητική χρονιά. Προϊόντα της Yara για την βασική λίπανση Τέλος, η Yara διαθέτει ένα πλήρες χαρτοφυλάκιο προϊόντων και για τη βασική λίπανση της ελιάς. Η σειρά YaraMila: διαθέτει μια γκάμα από τύπους σύνθετων λιπασμάτων, με την τεχνολογία της πέρλας (prill) και με την τεχνολογία P-Extend® (με 3 διαφορετικές μορφές φωσφόρου), που μπορούν να εφαρμοστούν στην καλλιέργεια της ελιάς, ελαιοποιήσιμης και επιτραπέζιας. Ανάλογα με τον τύπο του εδάφους, μπορούμε να επιλέξουμε για τη βασική λίπανση της ελιάς ένα από τα παρακάτω προϊόντα: ♦ YaraMila PANTHER: Ένα λίπασμα σχεδιασμένο για την καλλιέργεια της ελιάς, βασισμένο στις απαιτήσεις της καλλιέργειας, προσθέτοντας τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία και ιχνοστοιχεία, που χρειάζεται το δέντρο. ♦ YaraMila COMPLEX: Ένα λίπασμα με υψηλή περιεκτικότητα καλίου, που συνίσταται όταν οι ανάγκες της καλλιέργειας σε κάλιο είναι υψηλές. Βρίσκει ευρεία εφαρμογή στην καλλιέργεια της βρώσιμης ελιάς. ♦ YaraMila SPRINTER: Είναι ένα λίπασμα με αναλογία NPK 3:1:2, πολύ κοντά στις απαιτήσεις της ελιάς. n Σκανάρετε με το smartphone σας το QR Code και παρακολουθήστε το video της Yara Ελλάς για τις διαφυλλικές εφαρμογές στην καλλιέργεια της ελιάς.

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 35

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΙΑ

ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΙΟΤΙΚΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

Και την εξασφάλιση προϊόντων με υψηλό επίπεδο φαινολικού φορτίου Οι μέθοδοι συγκομιδής του καρπού και της επεξεργασίας του στο ελαιουργείο, επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα και ιδιαίτερα την παρουσία των φαινολικών και άλλων βιολειτουργικών συστατικών στο παραλαμβανόμενο ελαιόλαδο. Στο παρόν άρθρο γίνεται αναφορά των συνθηκών και των τεχνικών αυτών ενόψει μάλιστα και της έναρξης της νέας ελαιοκομικής περιόδου. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΥΡΙΤΣΑΚΗΣ Ομότιμος Καθηγητής Διεθνές Πανεπιστημίο Ελλάδος AOCS Fellow Πρόεδρος Διεθνούς Παρατηρητηρίου Οξειδωτικού Στρες για την Υγεία και τα Αγροτικά Προϊόντα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΥΡΙΤΣΑΚΗΣ Διδάκτωρ Γεωπονικής ΑΠΘ Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης Περιφέρεια Κρήτης

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΝΟΥΣΑΚΗΣ M.Sc. Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Πλατάνου - Χανιά

χουν γίνει πολλές νέες έρευνες πάνω στα στάδια επεξεργασίας του ελαιοκάρπου και ιδιαίτερα στο στάδιο της μάλαξης, με στόχο την παραλαβή ενός προϊόντος με υψηλή περιεκτικότητα σε φαινόλες και αρωματικές ενώσεις και αυξημένη βιολειτουργική αξία. Αυτές οι προσπάθειες αφορούν τη χρήση ειδικών σπαστήρων και την εφαρμογή ειδικών συνθηκών επεξεργασίας στο ελαιουργείο, τη χρήση υπερήχων και παλμικών ηλεκτρικών πεδίων στο στάδιο της μάλαξης, καθώς και την εφαρμογή οπτικής επισκόπησης (τεχνητής όρασης) για τον διαχωρισμό του ελαιοκάρπου πριν από την έναρξη της επεξεργασίας. Σήμερα υπάρχουν αρκετοί ελαιοπαραγωγοί, ελαιουργοί και τυποποιητές που αντιλαμβάνονται τη σημασία των παρεμβάσεων αυτών για την παραγωγή ελαιολάδου άριστης ποιότητας και είναι πρόθυμοι να δεχτούν κάθε νέα καινοτομία. Είναι αξιέπαινοι, γιατί αντιλαμβάνονται ότι ο ελαιουργικός κλάδος δεν μπορεί να σταθεί στο ύψος του αν δεν έχει μοναδικό στόχο την ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος. Συνθήκες στο στάδιο της μάλαξης Μετά την άλεση-σύνθλιψη του καρπού ακολουθεί το στάδιο της μάλαξης, κατά το οποίο πραγματοποιείται μία αργή και συνεχής ανάμιξη της ελαιοζύμης για περίπου 30 λεπτά. Όταν ο καρπός είναι ώριμος, 20-25 λεπτά μάλαξης είναι αρκετά. Παρατεταμένη μάλαξη προκαλεί

36 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

τη δημιουργία γαλακτωμάτων, τα οποία δυσκολεύουν τον διαχωρισμό του ελαιολάδου. Η θερμοκρασία του νερού δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 27°C για να μην απομακρύνονται τα πτητικά συστατικά, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της βιολειτουργικής αξίας του ελαιολάδου. Τα τελευταία χρόνια η μάλαξη θεωρείται ένα από τα πιο κρίσιμα στάδια επεξεργασίας του καρπού στο ελαιουργείο. Προκειμένου να επιτευχθεί η καλύτερη ποιότητα ελαιολάδου, οι μαλακτήρες

πρέπει να είναι ερμητικά κλειστοί για να ελέγχεται η συγκέντρωση του οξυγόνου, ενώ η χρήση αδρανών αερίων μπορεί να αποτρέψει την περαιτέρω οξειδωτική αποικοδόμηση των φαινολικών και πτητικών ενώσεων στο παραγόμενο ελαιόλαδο, ακόμη και στην περίπτωση παρατεταμένης μάλαξης. Χρόνος μάλαξης μεταξύ 30 και 45 λεπτών σε χαμηλή θερμοκρασία θεωρούνται ιδανικές συνθήκες για την παραλαβή καλής ποιότητας ελαιολάδου χωρίς να επηρεάζονται οι αποδόσεις.

Το διοξείδιο του άνθρακα, που παράγεται από την ελαιοζύμη κατά τη διάρκεια της μάλαξης, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αδρανοποίηση του υπερκείμενου χώρου του μαλακτήρα, αποφεύγοντας έτσι το μεγάλο κόστος που προκύπτει από τη χρήση αδρανών αερίων. Η προσθήκη χλιαρού νερού στην ελαιοζύμη κατά τη διάρκεια της μάλαξης μπορεί να αυξήσει την απόδοση σε ελαιόλαδο, αλλά ταυτόχρονα μειώνονται οι υδρόφιλες φαινόλες, ανάλογα με την ποσότητα του νερού που προστίθεται. Ο παρατεταμένος χρόνος μάλαξης και ιδιαίτερα η υψηλή θερμοκρασία επηρεάζουν αρνητικά τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και τις σεκοΐριδοειδείς ενώσεις του ελαιολάδου, μειώνουν τις πτητικές ενώσεις που προσδίδουν ευχάριστα αρώματα στο ελαιόλαδο και αυξάνουν εκείνες με τα λιγότερο ελκυστικά αρώματα. Γενικά οι συνθήκες μάλαξης

επηρεάζουν τη γεύση του ελαιολάδου, που συνδέεται με μεταβολές στη συγκέντρωση τόσο των πολυφαινολών όσο και των πτητικών ενώσεων. Ο έλεγχος των πτητικών ενώσεων κατά τη διάρκεια της μάλαξης θεωρείται πολύ χρήσιμος για τον καθορισμό των ιδανικών συνθηκών που πρέπει να επικρατούν σε αυτό το στάδιο (δηλαδή χρόνος μάλαξης, θερμοκρασία ελαιοζύμης κ.λ.π.) προκειμένου να βελτιωθούν τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και η ποιότητα του ελαι-

ολάδου ανάλογα με την ποικιλία, τον βαθμό ωρίμανσης του καρπού και την υγιεινή του κατάσταση. Οι ηλεκτρονικές γλώσσες-μύτες είναι μία ελπιδοφόρα τεχνική και θεωρείται σημαντική η χρησιμοποίησή τους σε αυτό το στάδιο. Η μείωση των φαινολών στο ελαιόλαδο αποδίδεται στην ενεργοποίηση των ενδογενών ενζύμων οξειδορεδουκτάσες. Οι μεγαλύτερες απώλειες εμφανίζονται όταν η θερμοκρασία αυξάνεται από 25 σε 35°C. Ιδιαίτερα η θερμοκρασία μάλαξης προκαλεί σημαντική μείωση της συγκέντρωσης της υδροξυτυροσόλης (3,4-διϋδροξυφαινυλαιθανόλη). Η θερμοκρασία στο στάδιο της μάλαξης επιδρά: ♦ Στα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του ελαιολάδου ♦ Στις σημαντικές απώλειες των σεκοϊριδοειδών ενώσεων, στην έντονη μείωση της συγκέντρωσης των C6 εστέρων πολύ σημαντικών ενώσεων που παρέχουν ελαφρά αίσθηση πράσινου χόρτου και της cis-3-εξαν-1-όλης, η οποία δίνει ευχάριστη αίσθηση του πρασίνου και ♦ Στην αύξηση της εξαν-1-όλης και της trans-2-εξεν-1-όλης, που θεωρούνται παράγοντες έλλειψης ελκυστικών αρωμάτων και αισθήσεωναντιλήψεων Γενικά ο χρόνος και η θερμοκρασία μάλαξης είναι παράμετροι που πρέπει να ελέγχονται κατά τη διαδικασία παραγωγής παρθένου ελαιολάδου, διότι επηρεάζουν το προφίλ της σύνθεσης των φαινολικών και πτητικών ενώσεων και επομένως την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Χρήση εναλλάκτη θερμότητας Η χρήση του εναλλάκτη θερμότητας μετά το στάδιο της άλεσης για την ταχεία μείωση της θερμοκρασίας της ζύμης στους 15°C, εγγυάται σημαντική αύξηση στο φαινολικό κλάσμα. Σύντομη προθέρμανση της ελαιοζύμης (διάρκεια μικρότερη των 72 sec στους 38°C) μπορεί να οδηγήσει στην παραγωγή εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου με συγκέντρωση φαινολικών συστατικών υψηλότερη και με 12μηνη διάρκεια ζωής, τουλάχιστον σε ορισμένες περιπτώσεις. Αφαίρεση πυρήνα (κουκουτσιού) Οι νέες τάσεις στις σύγχρονες ελαιουργικές πρακτικές επιδιώκουν την παραγωγή νέων τύπων εξαιρετικών παρθένων ελαιολάδων (ΕΠΕ), με την αφαίρεση του πυρήνα της ελιάς. Έρευνες έδειξαν ότι η παραγωγή ΕΠΕ από ελαιόκαρπο χωρίς πυρήνα επηρεάζει θετικά την

ποιότητα και τη γεύση του ελαιολάδου, μειώνοντας τη μεταφορά στο ελαιόλαδο των οξειδωτικών ενζύμων που βρίσκονται κυρίως στο εσωτερικό του πυρήνα. Πιο συγκεκριμένα, με την απομάκρυνση του πυρήνα προστατεύονται οι βιοφαινόλες από την παρουσία ενζύμων, όπως είναι η πολυφαινολική οξειδάση (polyphenoloxidase, PPO) και η υπεροξειδάση (peroxidase, POD), που βρίσκονται κυρίως στον πυρήνα. Η εξαιρετική βελτίωση της τεχνολογίας των αποπυρηνωτών (de-stoners) συντελεί στην παραγωγή ελαιολάδων υψηλής ποιότητας με αυξημένη παρουσία βιοφαινολών. Φυγοκεντρικοί διαχωριστές πολλαπλών φάσεων της Pieralisi Ο φυγοκεντρικός διαχωριστής πολλαπλών φάσεων της Pieralisi είναι σχεδιασμένος να έχει τρεις εξόδους: μία για το ελαιόλαδο, μία για τη μάζα του πυρήνα και μία ενδιάμεση για το πατέ. Αυτός ο τύπος διαχωρισμού εγγυάται την καλύτερη ποιότητα των διαφόρων φάσεων που παράγονται με την ευελιξία να προσφέρεται τόσο για συνεχή κατεργασία όσο και για κατεργασία σε παρτίδες. Οι διαχωριστές πολλαπλών φάσεων προσφέρουν πολλαπλά πλεονεκτήματα, όπως: ♦ Δυνατότητα επεξεργασίας του ελαιοκάρπου χωρίς προσθήκη νερού (2-φασική λειτουργία) ♦ Επιλογή ανάκτησης συγκεκριμένης ποσότητας ελαιοπυρήνα (πατέ) από υγρή ελαιοπυρήνα χωρίς ίχνη ξυλώδους πυρήνα (το πατέ είναι ιδανικό για πολλές χρήσεις, όπως η παραγωγή οργανικού λιπάσματος ή ζωοτροφής, μετατρέποντας έτσι ένα υπο-προϊόν σε προϊόν με εμπορική αξία). ♦ Παραγωγή αφυδατωμένου πυρήνα όμοιου με αυτόν ενός 3-φασικού διαχωριστή. Είναι ο μόνος διαχωριστής που μπορεί να συνδυάσει τη σύγχρονη τεχνολογία εξαγωγής χωρίς προσθήκη νερού με επεξεργασία παρτίδας, χάρη στη συσκευή εκφόρτισης τυμπάνου, η οποία ελέγχεται αυτόματα από τον πίνακα ελέγχου με κουμπιά οθόνης αφής. Κατά την Pieralisi, οι πολλαπλών φάσεων διαχωριστές προσφέρουν περισσότερη ανταγωνιστικότητα στον διαχειριστή του ελαιοτριβείου λόγω της εξαιρετικής ποιότητας ελαιολάδου που παράγεται, της υψηλότερης απόδοσης που μπορεί να επιτευχθεί και της πολύ χαμηλής κατανάλωσης νερού και ενέργειας.

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 37

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΙΑ 1

Εικ. 1: Παραδοσιακή μάλαξη (Α), Μάλαξη με Olive Oil Booster (Β).

Μάλαξη υπό συνθήκες κενού (Olive Oil Booster) της Alfa Laval Οι ελιές συνθλίβονται με την κλασική μέθοδο που εφαρμόζεται στα παραδοσιακά ελαιουργεία. Η πάστα ελιάς μεταφέρεται αμέσως στο Olive Oil Booster σε καθορισμένη πίεση κενού, όπου με τη βοήθεια της πίεσης κενού υφίσταται ταχεία ψύξη με ταυτόχρονη απομάκρυνση του οξυγόνου. Η πάστα της ελιάς αναδεύεται από τον οριζόντιο άξονα με λεπίδες για ορισμένο χρόνο σε σταθερή πίεση (βαθύ κενό) και θερμοκρασία. Διατηρώντας την πίεση κενού κάτω από την πίεση βρασμού σε σταθερή θερμοκρασία (δηλαδή 18°C), η πάστα ελιάς διατηρείται σε συνθήκες βρασμού όπου μια ορισμένη ποσότητα νερού αλλάζει τη φυσική της φάση από υγρό σε ατμό. Αυτή η διαδικασία βρασμού της πάστας ελιάς σε ψυχρή κατάσταση είναι ικανή να παράγει μεγαλύτερη ποσότητα ελαιολάδου πλούσιου σε φαινόλες σε σύγκριση με την παραδοσιακή μάλαξη. Η ενέργεια που απαιτείται για αυτήν τη φυσική αλλαγή φάσης παρέχεται από ζεστό νερό που κυκλοφορεί στο κάλυμμα της δεξαμενής κενού, θερμαίνοντας την πάστα ελιάς. Η μικρή ποσότητα ατμού που παράγεται κατά την έκθεση της πάστας ελιάς στο κενό συμπυκνώνεται από έναν εναλλά2

Εικ. 2: Συγκέντρωση ελαιοκανθάλης, ελαιασίνης, άγλυκων ελευρωπαΐνης και λιγουστροζίτη, ελαιοκανθάλης+ελαιασίνης (D3) και συνολικών φαινολικών σεκοϊριδοειδών στα ελαιόλαδα που προέκυψαν σε ένα ελαιουργείο τριών φάσεων με αντικατάσταση του προστιθέμενου νερού δικτύου κατά 0% (μάρτυρας), 50 και 100% με απόνερα ελαιουργείου (Κυριτσάκης Κ., 2018).

38 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

κτη θερμότητας με πλάκες, όπου παράγεται κρύο νερό από ένα ψυκτικό συγκρότημα και η μικρή ποσότητα συμπυκνώματος ατμού επιστρέφεται στη διαδικασία εκχύλισης. Επειδή η πάστα βράζει σε χαμηλή θερμοκρασία, δεν υπάρχει αρνητική επίδραση στην ποσότητα των θετικών αρωματικών ενώσεων του ελαιόλαδου. Κατά τη δοκιμή εφαρμογής τεχνολογίας υψηλού κενού σε πιλοτική μονάδα παραγωγής παρθένου ελαιολάδου σε εργαστηριακή κλίμακα, παρατηρήθηκε βελτίωση στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των παρθένων ελαιολάδων που παρελήφθησαν από τρεις ποικιλίες σε διαφορετικές θερμοκρασίες μάλαξης. Το σύστημα κενού προκάλεσε αλλαγές στις μηχανικές και δομικές ιδιότητες των ελαιοκυττάρων, βελτιώνοντας τη συνένωση των σταγονιδίων ελαιολάδου λόγω της σημαντικής μεταφοράς κυτταρικής και ενδοκυτταρικής μάζας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας (Εικ. 1). Επίσης, αξιολογήθηκε η επίδραση στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των παρθένων ελαιολάδων που παρελήφθησαν από τρεις ποικιλίες σε διαφορετικές θερμοκρασίες μάλαξης και παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση από 25,2% έως 48,6%, της περιεκτικότητας του ελαιολάδου σε φαινολικά συστατικά. Η περιεκτικότητα σε πτητικές ενώσεις που είναι υπεύθυνες για τα θετικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά μειωνόταν ως συνάρτηση της θερμοκρασίας μάλαξης. Παρουσιάστηκε επίσης μείωση ορισμένων πτητικών μορίων που σχετίζονται με οργανοληπτικά ελαττώματα του παρθένου ελαιολάδου (αιθανόλη, οξικός αιθυλεστέρας και οξικό οξύ). Ανακύκλωση απόνερων και χρήση εκχυλισμάτων φύλλων ελιάς Το κλάδεμα της ελιάς και οι διαδικασίες εξαγωγής ελαιολάδου παράγουν μεγάλες ποσότητες υπολειμμάτων. Πολύτιμες φαινόλες, χημικές ουσίες, βιοενέργεια και βιοκαύσιμα μπορούν να ανακτηθούν από τα παραπροϊόντα του ελαιοτριβείου και μάλιστα το οικονομικό δυναμικό των υπολειμμάτων ελιάς είναι σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητο. Η υδροξυτυροσόλη και άλλες βιοφαινόλες έχουν ένα αυξανόμενο δυναμικό αγοράς σε εφαρμογές φαρμάκων, τρο-

φίμων και καλλυντικών. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι πολυφαινόλες στα απόβλητα της ελιάς είναι αντιοξειδωτικές, αντιβιοτικές, αντιμικροβιακές και έχουν αντιμυκητιακή δράση. Τα υπολείμματα της ελιάς έχουν συμπεριληφθεί στα υποπροϊόντα για τα οποία μελετούνται επιχειρηματικές στρατηγικές που προσβλέπουν στο άνοιγμα νέων οικονομικών ευκαιριών στην κυκλική οικονομία, μέσω των Ολοκληρωμένων Κέντρων Επιμελητείας Βιομάζας (European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme under Grant Agreement No. 727961). Σχετικά πειράματα έχουν δείξει ότι η ανακύκλωση των απόνερων που εξέρχονται από τον κάθετο διαχωριστή και προσθήκη αυτών στον μαλακτήρα για τη μάλαξη της ελαιοζύμης συντελεί στη μεγαλύτερη συγκέντρωση ολικών φαινολών στο ελαιόλαδο σε σχέση με αυτό που παραλαμβάνεται με τη χρήση καθαρού νερού. Επίσης, ελαιόλαδο που παραλήφθηκε με τη χρήση εκχυλισμάτων φύλλων ελιάς στο στάδιο της μάλαξης έδωσε υψηλότερες τιμές φρουτώδους, πικρού και πικάντικου, χαρακτηριστικά που συνήθως αποτελούν δείκτη αυξημένου φαινολικού φορτίου. Ειδικότερα η χρήση απόνερων καθώς και εκχυλισμάτων φύλλων ελιάς στη συγκεκριμένη μελέτη είχε ως αποτέλεσμα τον εμπλουτισμό του ελαιολάδου σε παράγωγα ελευρωπαΐνης, ειδικά σε 3,4 DHPEA-EDA. Με ανακύκλωση των απόνερων και αντικατάσταση του καθαρού νερού του δικτύου κατά 50 ή 100% δεν σημειώθηκε σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο μεταχειρίσεις. Ανάλυση με τη μέθοδο του ποσοτικού μαγνητικού συντονισμού 1H NMR έδωσε πολύ μεγαλύτερες τιμές περιεκτικότητας σε ελαιοκανθάλη, ελαιασίνη, αγλυκόνες της ελευρωπαΐνης και του λιγουστροζίτη από τον μάρτυρα (Εικ. 2). Επιπλέον, η οργανοληπτική αξιολόγηση έδειξε βελτίωση στο φρουτώδες, το πικρό και το πικάντικο σε σχέση με τον μάρτυρα. Αναμφίβολα τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι μπορούν να ανοιχτούν καινούργιοι δρόμοι για τη βελτίωση της ελαιουργικής διαδικασίας στην κατεύθυνση της παραλαβής ελαιολάδων με μεγάλη περιεκτικότητα σε φαινόλες.

Ðßíáêáò1: Áðüäïóç óå åîáéñåôéêü ðáñèÝíï åëáéüëáäï åëáéïêÜñðïõ ðïõ åðåîåñãÜóôçêå ìå ôç ÷ñÞóç ðáëìéêþí çëåêôñéêþí ðåäßùí (ÐÇÐ) êáé ðåñéåêôéêüôçôá åëáéïðõñÞíáò óå åëáéüëáäï.

Ðïéêéëßá

ÅëáéïðõñÞíá

ÐáñáëçöèÝí åëáéüëáäï

Õãñáóßá (%)

Åëáéüëáäï (% åðß îçñÜò âÜóçò )

(%)

ÌÜñôõñáò

Nocellara del Belice

60,6 ± 1,1

10,4 ± 0,7

79,5 ± 0,8

ÐÇÐ

Nocellara del Belice

60,2 ± 0,5

7,4 ± 0,7

85,5 ± 1,5

ÐçãÞ: Tamborrino et al. (2020).

Χρήση παλμικών ηλεκτρικών πεδίων (ΠΗΠ) Η μάλαξη θεωρείται ένα από τα πιο κρίσιμα στάδια της ελαιουργικής διαδικασίας. Στην πραγματικότητα, το στάδιο της μάλαξης είναι η μόνη ασυνεχής φάση σε μια διαδικασία συνεχούς επεξεργασίας. Νέες τεχνολογίες όπως των παλμικών ηλεκτρικών πεδίων (ΠΗΠ) (Pulsed Electric Fields) και των υπερήχων έχουν μελετηθεί και εφαρμοστεί στην επεξεργασία του ελαιοκάρπου για την παραγωγή ποιοτικού ελαιολάδου και τη βελτίωση της απόδοσης του ελαιουργείου. Με τη χρήση παλμικών ηλεκτρικών πεδίων, μετά το σπάσιμο του καρπού και πριν τη μάλαξη στον μαλακτήρα, παραλήφθηκε το 85,5% του περιεχομένου στον ελαιόκαρπο ελαιόλαδο έναντι του 79,5% του μάρτυρα. Δηλαδή παρατηρήθηκε μείωση της απώλειας ελαιολάδου στην ελαιοπυρήνα και αύξηση της απόδοσης σε ελαιόλαδο κατά 6,0 %. Και στις δύο περιπτώσεις (ΠΗΠ, μάρτυρα) το παραχθέν ελαιόλαδο ήταν εξαιρετικό παρθένο, με μικρή αύξηση της ελαιοκανθάλης και της ελαιασίνης και μείωση κατά 25% των ολικών κορεσμένων και ακόρεστων C5 και C6 αλκοολών. Εξάλλου χρήση των ΠΗΠ στην ελαιοζύμη μετά τη μάλαξη και πριν τη φυγοκέντρηση σε τρεις ποικιλίες αύξησε το παραληφθέν ελαιόλαδο από 2,3 έως 6% ανάλογα με την ποικιλία. Οι αυξήσεις αυτές επιβεβαιώθηκαν και από τα αποτελέσματα των αναλύσεων της ελαιοπεριεκτικότητας της πυρήνας η οποία εμφάνισε χαμηλότερες τιμές στα δείγματα με τη χρήση των ΠΗΠ απ’ αυτές του μάρτυρα (Πίνακας 1). Η εφαρμογή των ΠΗΠ δεν μετέβαλε σημαντικά την οξύτητα, τον αριθμό υπεροξειδίων και τους δείκτες απορρόφησης του ελαιολάδου σε καμία ποικιλία (Πίνακας 1).

Χρήση υπερήχων Η χρήση των υπερήχων έχει μελετηθεί και εφαρμοστεί στον τομέα της παραγωγής ελαιολάδου, λόγω των αποτελεσμάτων που έχει η εφαρμογή τους στη διάσπαση των κυττάρων. Μεταξύ των διαφόρων περιοχών συχνοτήτων των υπερήχων, η εφαρμογή υπερήχων υψηλής ισχύος (HPU) στην περιοχή συχνοτήτων 18-40 kHz παρατηρείται ότι προκαλεί μηχανικές βλάβες στο κυτταρικό τοίχωμα και διαταραχές στους φυτικούς ιστούς, προάγοντας έτσι την απελευθέρωση των διαλυτών συστατικών και ενισχύοντας τη μεταφορά μάζας. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στα φαινόμενα σπηλαίωσης που λαμβάνουν χώρα κατά την επεξεργασία προϊόντων διατροφής με HPU. Εν συντομία, κατά τη σπηλαίωση παρατηρείται η δημιουργία φυσαλίδων στους φυτικούς ιστούς, οι οποίες αυξάνονται σε μέγεθος μέχρι να φτάσουν σε έναν κρίσιμο όγκο. Η αύξηση του μεγέθους τους πέραν αυτού του όγκου έχει ως αποτέλεσμα την κατάρρευσή τους, γεγονός που οδηγεί σε πολύ υψηλή τοπική θερμοκρασία και πίεση και δημιουργεί αναταράξεις στην περιοχή της σπηλαίωσης (παροδική σπηλαίωση). Αυτή η φυσική επίδραση παίζει βασικό ρόλο στη διάσπαση των κυττάρων, κυρίως μέσω βλαβών του κυτταρικού τοιχώματος, της θραύσης και του σχηματισμού πόρων στις κυτταρικές μεμβράνες. Συσκευές παραγωγής υπερήχων με εφαρμογές στην παραγωγή ελαιολάδου παράγουν μεταξύ των άλλων εταιρειών, η Hielscher Ultrasonics (Γερμανία) και η Incbio (Πορτογαλία). Η βιομηχανία παρθένου ελαιολάδου μπορεί να ωφεληθεί από την εφαρμογή των υπερήχων στο ελαιουργείο, καθώς με τη μέθοδο αυτή μειώνεται η διάρκεια μάλαξης και βελτιώνεται η απόδοση

και η ποιότητα του παραλαμβανόμενου ελαιολάδου, στο οποίο παρατηρείται υψηλή περιεκτικότητα σε μικροσυστατικά (φαινόλες, αρωματικά, κ.λπ.). Με το έργο OLIVE-SOUND (Horizon 2020 Framework Programme), η ΕΕ χρηματοδότησε τη δημιουργία μιας συσκευής παραγωγής υπερήχων για την επεξεργασία της ελαιόπαστας, η οποία θα αντικαταστήσει τη μάλαξη και θα αποκαταστήσει τη συνέχεια στην λειτουργία του ελαιουργείου. Συντονιστής του προγράμματος είναι η PIERALISI MAIP SPA. Σύμφωνα με τα δημοσιευμένα από την Ε.Ε αποτελέσματα, η εφαρμογή υπερήχων απευθείας στην πάστα ελιάς βελτίωσε, τόσο την απόδοση της παραγωγής όσο και τον ρυθμό της παραγωγής επιτυγχάνοντας 5% υψηλότερη απόδοση σε 70% λιγότερο χρόνο παραγωγής. Με βάση τα ανακοινωθέντα αποτελέσματα του προγράμματος, λόγω του μικρότερου χρόνου παραγωγής και της απελευθέρωσης αντιοξειδωτικών ενώσεων που προωθούνται από τους υπερήχους, το εξαγόμενο ελαιόλαδο είναι ανώτερο οργανοληπτικά και υψηλότερης διατροφικής ποιότητας. Μελετήθηκε η επίδραση της εφαρμογής υπερήχων αξιολογήθηκε ως προς τις νομικά απαραίτητες εμπορικές παραμέτρους (ελεύθερη οξύτητα, τιμή υπεροξειδίου, Κ232, Κ270 και ΔΚ), το ποιοτικό προφίλ και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά εξαιρετικών παρθένων ελαιολάδων που παραλήφθηκαν από ολόκληρες και εκπυρηνωμένες ελιές των τριών κύριων ιταλικών ποικιλιών (Peranzana, Canino και Coratina). Οι παράμετροι που αναλύθηκαν επηρεάστηκαν τόσο από τον γονότυπο, όσο και από τη μέθοδο επεξεργασίας. Στις εκπυρηνωμένες ελιές, παρατηρήθηκε βελτίωση της ποιότητας του ελαιολάδου σε φαινολι08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 39

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΙΑ 3

Εικ. 3: Επίδραση της μεθόδου επεξεργασίας στο φαινολικό προφίλ τριών ιταλικών ποικιλιών (CTRL: μάρτυρας, US: εφαρμογή υπερήχων, DS: εκπυρηνωμένες, DS-US: συνδυασμός υπερήχων και εκπυρήνωσης) (Manganiello et al., 2021) .

Εικ. 4: Σύστημα οπτικής επισκόπησης (Κυριτσάκης, 2023).

κά και πτητικά συστατικά, με σημαντική ενίσχυση των βιολειτουργικών και οργανοληπτικών ιδιοτήτων του προϊόντος. Η στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε σημαντικές επιδράσεις της ποικιλίας, της διαδικασίας και της αλληλεπίδρασής τους σε όλα τα εμπορικά, θρεπτικά, φαρμακοδιατροφικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, εκτός από κάποιες στερόλες και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Οι μικρές διαφορές που εντοπίστηκαν μεταξύ των ποικιλιών δεν οφείλονταν στις διαφορετικές δια-

δικασίες παραγωγής του ελαιολάδου αλλά στην ποιότητα και στη διαφορετική ωριμότητα των ελαιοκάρπων. Η χρήση υπερήχων αύξησε την περιεκτικότητα σε χρωστικές σε σύγκριση με την παραδοσιακή διαδικασία και την εκπυρήνωση. Επίσης, η χρήση υπερήχων, τόσο για ολόκληρες όσο και για τις εκπυρηνομένες ελιές, προκάλεσε μια ελαφρά αύξηση της συγκέντρωσης φαινολών, αν και η βελτίωση ήταν στατιστικά σημαντική μόνο για τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα της ποικιλίας Peranzana, με αύξηση 6,2% με την χρήση υπερήχων και 5,8% για τις εκπυρηνωμένες. Οι ποσοτικές και ποιοτικές διαφορές μεταξύ των τριών ποικιλιών οφείλονταν κυρίως στο γονιδιακό φαινολικό περιεχόμενο των ελιών, με την Coratina να χαρακτηρίζεται από υψηλή φαινολική συγκέντρωση, ενώ την Canino και την Peranzana από μέτρια, λαμβάνοντας υπόψη την πιθανή μεταβλητότητα λόγω του σταδίου ωρίμανσης του ελαιοκάρπου, την περιοχή καλλιέργειας, τις κλιματολογικές συνθήκες και τις αγρονομικές πρακτικές. Για το έλεγχο της επίδρασης της εφαρμογής υπερήχων και της εκπυρήνωσης στο φαινολικό προφίλ (Εικ. 3) των ποικιλιών Peranzana (A), Canino (B) και Coratina (C), προσδιορίστηκαν σε mg/ kg οι συγκεντρώσεις των ολικών φαινολών, των παραγώγων ελευρωπαΐνης (άθροισμα 3,4-DHPEA, 3,4-DHPEA-EDA και 3,4-DHPEA-EA), των παραγώγων λιγουστροζίτη (p-HPEA, p-HPEA-EDA και άγλυκο λιγουστροζίτη) και οι λιγνάνες (άθροισμα (+)-1-ακετοξυπινορεσινόλης και (+)-πινορεσινόλης). Η οπτική επισκόπηση στον διαχωρισμό και την ταξινόμηση του ελαιοκάρπου Στο πλαίσιο της εφαρμογής νέων τεχνολογιών στον τομέα της επεξεργασίας του ελαιοκάρπου για την παραγωγή εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου εντάσσεται και η εφαρμογή της οπτικής

40 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

επισκόπησης (τεχνητή όραση). Με την οπτική επισκόπηση επιδιώκεται η αυτόματη διαλογή του προς επεξεργασία ελαιοκάρπου, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας του παραγόμενου ελαιολάδου και την αύξηση του φαινολικού φορτίου. Με την τεχνική αυτή αναγνωρίζονται από το σύστημα τυχόν ελαττώματα στον ελαιόκαρπο που μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα του ελαιολάδου, όπως προσβολές από έντομα (π.χ. δάκος, πυρηνοτρήτης κ.ά.), μύκητες (π.χ. γλοιοσπόριο), φθορές στον καρπό από πλημμελείς καλλιεργητικές πρακτικές ή κατά τη μεταφορά και αποθήκευση, αλλά και αλλοιώσεις λόγω καιρικών συνθηκών που δεν μπορούν να προβλεφθούν, όπως παγετός ή ξηρασία. Ο ελαττωματικός καρπός διαχωρίζεται προσεκτικά από τον υγιή με βασικό κριτήριο την εικόνα της επιδερμίδας του ελαιοκάρπου, που είναι ο πλέον καθοριστικός παράγοντας για την αξιολόγηση της ποιότητάς του. Ταυτόχρονα, βάσει του χρώματος της επιδερμίδας και εφόσον έχουν τεθεί τα κριτήρια αξιολόγησης στο σύστημα, μπορεί να γίνει και διαχωρισμός του υγιούς ελαιοκάρπου ανά στάδιο ωρίμανσης, με σκοπό την παραγωγή ελαιολάδου από καρπούς διαφορετικού σταδίου ωρίμανσης για εμπορικούς ή ερευνητικούς σκοπούς. Τα βασικά μέρη από τα οποία αποτελείται ένα σύστημα οπτικής επισκόπησης είναι: ♦ Μία ή περισσότερες πηγές φωτός ♦ Μία ή περισσότερες συσκευές λήψης εικόνων ♦ Μία ηλεκτρονική φωτογραφική μηχανή με αισθητήρα CCD ή έναν αισθητήρα CMOS με την οποία λαμβάνονται ηλεκτρονικές φωτογραφίες συνήθως στην περιοχή του ορατού φάσματος, αν και τελευταία λαμβάνονται και φωτογραφίες κοντά στο υπέρυθρο (NIR)

♦ Έναν υπολογιστή όπου στέλνονται προς επεξεργασία οι φωτογραφίες και λαμβάνονται οι αποφάσεις βάσει ενός αλγορίθμου και δίνονται εντολές ♦ Ένα σύστημα διαλογής το οποίο εκτελεί τις εντολές και ταξινομεί τους καρπούς με βάση τα κριτήρια που έχουν τεθεί. Η Εικ. 4 αποδίδει ένα διάγραμμα ροής επεξεργασίας του ελαιοκάρπου στο ελαιουργείο και το στάδιο εφαρμογής της οπτικής επισκόπησης. Επειδή η οπτική επισκόπηση αντικαθιστά τον ανθρώπινο οπτικό έλεγχο, χρειάζονται αλγόριθμοι οι οποίοι να μπορούν να πάρουν αποφάσεις που θα έπαιρναν οι ελεγκτές. Έτσι, η ανάπτυξη ενός

μοντέλου πρόβλεψης της ποιότητας του παραγόμενου ελαιολάδου από την οπτική επισκόπηση του καρπού βασίστηκε σε δεδομένα που λήφθηκαν από παρατηρήσεις και αξιολογήσεις ελεγκτών. Μία αυτόματη μεθοδολογία για τον προσδιορισμό των προσβεβλημένων από τον δάκο καρπών μέσω της ηλεκτρονικής οπτικής επισκόπησης έχει αναπτυχθεί τελευταία, καθώς και η αυτόματη ταξινόμηση παρτίδων ελαιοκάρπου σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με την ποιότητά τους. Η οπτική επισκόπηση του καρπού εφαρμόζεται με επιτυχία στη χώρα μας και στο εξωτερικό στην περίπτωση της επιτραπέζιας ελιάς αλλά και σε πολλές ευαίσθητες κατηγορίες φρούτων.

Συμπεράσματα Η συμβολή των επιλεγμένων συνθηκών και των νέων τεχνολογιών επεξεργασίας του ελαιοκάρπου, όπως η εφαρμογή παλμικών ηλεκτρικών πεδίων (ΠΗΠ) και υπερήχων και η οπτική επισκόπηση είναι πολύ σημαντική για την παραγωγή ποιοτικού ελαιολάδου και την αύξηση της απόδοσης των ελαιουργείων. Οι τεχνικές αυτές συντελούν στην εξασφάλιση προϊόντων με υψηλό επίπεδο φαινολικού φορτίου, γεγονός που αυξάνει την εμπορική τους αξία. Σήμερα υπάρχουν αρκετά παραδείγματα Ελλήνων παραγωγών και τυποποιητών που διαθέτουν στην ελληνική και τη διεθνή αγορά υψηλής ποιότητας ελαιόλαδα, με πολλές διακρίσεις σε εθνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς, τα οποία περιέχουν μεγάλη ποσότητα φαινολών που πιθανόν να τύχουν υψηλότερες τιμές πώλησης, συγκριτικά με τις εκάστοτε τρέχουσες τιμές. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει ότι δεν είναι μόνο η οξύτητα, αλλά και άλλα συστατικά που παίζουν σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση ενός ελαιολάδου και αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουν οι ελαιοπαραγωγοί μας και ιδιαίτερα οι νεότεροι. Ο ελαιουργικός κλάδος δεν μπορεί να σταθεί στο ύψος του αν δεν έχει μοναδικό στόχο του την ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος. Το καταναλωτικό κοινό έχει πλέον αντιληφθεί τα βιολειτουργικά οφέλη του ελαιολάδου με μεγάλη περιεκτικότητα σε φαινόλες που συμβάλλουν τα μέγιστα στην υγεία μας. Επομένως, θα πρέπει να είναι συνεχής επιδίωξη η παραγωγή και η διάθεση στην αγορά τέτοιων ελαιολάδων, ώστε να παρουσιάζουν ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι του σκληρού ανταγωνισμού που υπάρχει σήμερα στον κλάδο. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση: bibliography.agrotypos.gr έτος 2023, τεύχος 8. Περισσότερες πληροφορίες στο νέο Βιβλίο ‘ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ ΩΣ ΒΙΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΤΡΟΦΙΜΟ, 2023) με Εκδότη και Συγγραφέα τον Απόστολο Κυριτσάκη. (Email: Kyritsak@ gmail.com, Τηλ. 6972559099)

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 41

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΗ

ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΑ Άριστη πηγή θρεπτικών συστατικών

Τα εσπεριδοειδή είναι ένα από τα πιο δημοφιλή φρούτα στον κόσμο. Αντιπροσωπεύουν σημαντικό μέρος της καθημερινής μας διατροφής όχι μόνο λόγω της καλής γεύσης, αλλά και λόγω της υψηλής τους διατροφικής αξίας αλλά και των πλεονεκτημάτων για την υγεία. Η κατανάλωση εσπεριδοειδών μειώνει τους κινδύνους ασθενειών που σχετίζονται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, όπως τον καρκίνο, καρδιαγγειακές παθήσεις και τον διαβήτη. Πρόσφατες μελέτες έχουν τεκμηριώσει ότι τα οφέλη των εσπεριδοειδών στην υγεία οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στις βιοδραστικές ενώσεις που βρίσκονται στη σάρκα αλλά και τον φλοιό του καρπού. Δρ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΖΙΩΓΑΣ Ερευνητής Γ’ Δενδροκομία εσπεριδοειδών, Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Έρευνας

α εσπεριδοειδή καλλιεργούνται σε περισσότερες από 140 χώρες και η παγκόσμια παραγωγή αγγίζει τους 121 εκατομμύρια τόνους ετησίως. Αποτελούν σε πολλές χώρες τα πρώτα σε κατανάλωση φρέσκα φρούτα και είδος πρώτης ανάγκης καθώς θωρακίζουν την υγεία του ανθρώπου. Τα καλλιεργούμενα εσπεριδοειδή ανήκουν στο γένος Citrus και διαθέτουν διαφορετικά χρώματα, σχήματα και μεγέθη. Τα πιο γνωστά στο καταναλωτικό κοινό είναι τα πορτοκάλια, τα μανταρίνια, τα λεμόνια, τα γκρέιπφρουτ (βοτρυόκαρπος), τα λιμέττια, τα περγαμότα και τα κίτρα. Οι οργανοληπτικές ιδιότητες των καρπών των εσπεριδοειδών όπως το χρώμα της σάρκας, η γλυκιά γεύση, η στυφότητα ακόμη και η πικράδα είναι άμεσα συν-

42 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

δεδεμένες με τη χρήση και την εμπορικότητα του κάθε είδους. Ο καρπός των εσπεριδοειδών καταναλώνεται νωπός ή ως χυμός, ενώ πολύ συχνά χρησιμοποιείται ως συστατικό στη μαγειρική, στη ζαχαροπλαστική, την βιομηχανία των καλλυντικών, την ποτοποιία και στη φαρμακοβιομηχανία. Τα εσπεριδοειδή αποτελούν μια άριστη πηγή θρεπτικών συστατικών, με κυριότερη τη βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ). Επίσης, οι καρποί είναι πλούσιοι σε μακροστοιχεία και πρωτογενείς μεταβολίτες, όπως τα σάκχαρα, οι διαιτητικές ίνες,

το κάλιο, το φολικό οξύ, το ασβέστιο, η θειαμίνη, η νιασίνη, η βιταμίνη Β6, ο φώσφορος, το μαγνήσιο, τον χαλκό, τη ριβοφλαβίνη και το παντοθεϊκό οξύ. Εκτός όμως από τις παραπάνω ουσίες, που είναι απαραίτητες για την επιβίωση των εσπεριδοειδών, οι καρποί αλλά και άλλα βλαστικά μέρη του δέντρου διαθέτουν δευτερογενής μεταβολίτες, φυτοχημικές ουσίες με ισχυρή φαρμακευτική δράση. Οι δευτερογενής μεταβολίτες που εντοπίζονται στα εσπεριδοειδή είναι φλαβονοειδή, αλκαλοειδή, κουμαρίνες, λιμονοειδή, καροτενοειδή, φαινόλες και

αιθέρια έλαια. Οι δευτερογενείς μεταβολίτες επιτελούν ενεργό ρόλο στην προστασία της ανθρώπινης υγείας χάρης την αντιοξειδωτική τους ικανότητα, την αντιφλεγμονώδη δράση, την αντικαρκινική δράση, την καρδιοαγγειακή προστασία και την προστασία των νευρώνων. Χάρης των ιδιοτήτων αυτών, τα εσπεριδοειδή χρησιμοποιούνταν στην παραδοσιακή ιατρική ως βότανα σε πολλές χώρες στην Ασία, όπως η Κίνα, η Ιαπωνία και η Κορέα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η κατανάλωση καρπών (άγουρων ή ώριμων) ή

η χρήση της φλούδας από μανταρίνια (C. reticulata Blanco), κίτρο - χέρι του Βούδα (C. medica L. var. sarcodactylis Swingle), κίτρο (C. medica L.), νεράντζι (C. aurantium L.) και πορτοκάλι (C. sinensis L. Osbeck) χρησιμοποιείται από τους λαούς αυτούς για την θεραπεία της δυσπεψίας, του βήχα, στο ερεθισμένο δέρμα, σε μυϊκούς πόνους και σε περιπτώσεις χαμηλής αρτηριακής πίεσης. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, με τους έντονους ρυθμούς, το άγχος, η στεναχώρια, το κάπνισμα, το βεβαρημένη ατμόσφαιρα με ρύπους, η ακτινοβολία,

η κακή διατροφή, η έλλειψη σωματικής άσκησης, συμμετέχουν και προκαλούν την παραγωγή υπερβολικών ποσοτήτων ελευθέρων ριζών (Free radicals) στο κύτταρα του ανθρώπου. Οι ελεύθερες ρίζες, όταν είναι μόρια που έχουν βάση το οξυγόνο, ονομάζονται ενεργές μορφές οξυγόνου (Reactive Oxygen species – ROS). Τα ROS, όταν είναι σε ελεγχόμενες συγκεντρώσεις, δρουν μέσα στο σώμα του ανθρώπου, ως αγγελιοφόροι και συντονίζουν τον μεταβολισμό του ανθρώπου προκειμένου αυτός να επιβιώσει ή και να προσαρμοστεί στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Στο ανθρώπινο σώμα, τα ROS παράγονται στα μιτοχόνδρια, στα λεγόμενα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας του κυττάρου. Τα ROS, καθώς αποτελούν ελεύθερες ρίζες, αναζητούν ένα ηλεκτρόνιο για να σταθεροποιήσουν τη δομή τους, γεγονός που προκαλεί την οξείδωση άλλων μορίων. Επιρρεπή στην οξείδωση των ROS είναι σημαντικά βιομόρια για την επιβίωση του ανθρώπου, όπως τα λιπίδια των κυτταρικών μεμβρανών (λιπιδική υπεροξείδωση), το DNA (μεταλλάξεις – καρκινογένεση), πρωτεΐνες (καρβονυλίωση πρωτεϊνών – μετουσίωση και απώλεια βιολογικής δράσης της δράσης). Τα ROS, που παράγονται πρώτα στα μιτοχόνδρια και ξεφεύγουν από την αναπνευστική αλυσίδα μεταφοράς ηλεκτρονίων είναι τα υπεροξειδικά ανιόντα (superoxide ions), τα οποία μέσω της μεταβολικής οδού του ασκορβικού οξέος/ γλουταθειόνης (κύκλος Halliwell – Asada) μετατρέπονται σε άλλα ROS, όπως το υπεροξείδιο του υδρογόνου (Hydrogen peroxide) και την πιο ενεργό και καταστροφικό ROS τη ρίζα υδροξυλίου (hydroxyl radical). Ο οργανισμός για να μπορέσει να λειτουργήσει αλλά να διατηρήσει σε ισορροπία την υπέρμετρη παραγωγή ROS, λόγω των παραπάνω συνθηκών που αναφέρθηκαν παραπάνω, διαθέτει τον αντιοξειδωτικό μηχανισμό. Όταν ο αντιοξειδωτικός μηχανισμός, αποτυγχάνει να εκκαθαρίσει την υπερβολική ποσότητα των παραγόμενων ROS, λόγω παθολογικών καταστάσεων, υπερβολικής άσκησης και υπερβολικού άγχους, διαταράσσεται η ισορροπία και η ομοιόσταση των κυττάρων. Το γεγονός αυτό προκαλεί φλεγμονές στα όργανα του ανθρώπου, γήρανση, μεταλλάξεις – καρκινογενέσεις, μετουσίωση ενζύμων, καρδιαγγειακές παθήσεις, αθηρωματικές πλάκες στο κυκλοφορικό και εν τέλη ο οργανισμός είναι υπό την επήρεια της λεγόμενης οξειδωτικής καταπόνησης (oxidative stress). Πλήθος μελετών τεκμηριώνουν ότι τα εσπεριδοειδή διαθέτουν μεταβολίτες 08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 43

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΗ

οι οποίο συμβάλλουν σημαντικά στον περιορισμό της οξειδωτικής καταπόνησης, καθώς δύναται να εκκαθαρίσουν τις ελεύθερες ρίζες και ιδιαίτερα το υπεροξείδιο του υδρογόνου, αλλά και να δημιουργήσουν σύμπλοκα με μόρια που φέρουν ιόντα μεταβατικών μετάλλων (σιδήρου ή χαλκού), αποτρέποντας τα τελευταία να συμμετέχουν σε βιολογικές αντιδράσεις που παράγουν επιπλέον ελεύθερες ρίζες (αντίδραση Fenton). Μόρια όπως η ναριγκίνη των βοτρυόκαρπων (γκρέιπφρουτ), η λιμονίνη αλλά και τα αιθέρια έλαια των εσπεριδοειδών εκδηλώνουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, εκκαθαρίζοντας τις ελεύθερες ρίζες. Επίσης, η παρουσίαση φλεγμονών στον οργανισμό, σχετίζεται με την παρουσία προφλεγμονωδών παραγόντων όπως οι προσταγλαδίνες Ε2 και το οξείδιο του αζώτου (ΝΟ) και άλλων. Η κατανάλωση εσπεριδοειδών αναστέλλει την δράση των προφλεγμονωδών παραγόντων όπως το αραχιδονικό οξύ (Ω6), των προσταγλαδινών, της θρομβοξανθίνης. Επίσης τα φλαβονοειδή που περιέχονται στα εσπεριδοειδή διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στον έλεγχο της καταλυτικής δράσης των ενζύμων COX (κυκλοοξειγωνάση – ένζυμο που συμμετέχει στην παραγωγή προσταγλαδινών) και της iNOS

44 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

(συμμετέχει στην παραγωγή ΝΟ). Σοβαρή παθολογική κατάσταση είναι και η δημιουργία αθηρωματικών πλακών, λόγω λιπιδικής υπεροξείδωσης, στο κυκλοφορικό σύστημα των ανθρώπων και την εμφάνιση θρομβώσεων. Βάση μελετών, οι μεταβολίτες στους καρπούς των εσπεριδοειδών, περιορίζουν την εμφάνιση καρδιοαγγειακών παθήσεων, καθώς εκδηλώνουν υποχοληστερολεμική δράση και ελέγχουν την πήξη του αίματος και την δημιουργία θρόμβων. Ειδικά τα λεμόνια, παρουσιάζουν ισχυρή αντιθρομβωτική δράση και δύναται να χρησιμοποιηθούν για την αποτροπή καρδιοαγγειακών παθήσεων που σχετίζονται με θρομβώσεις. Σοβαρή πάθηση του ανθρώπου αποτελεί και η εμφάνιση καρκίνου. Η έξαρση του καρκίνου είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον σύγχρονο τρόπο ζωής αλλά και την πολλαπλή έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες. Μελέτες φανερώνουν ότι δευτερογενείς μεταβολίτες που περιέχονται στον καρπό των εσπεριδοειδών, όπως τα φλαβονοειδή, οι κουμαρίνες, τα λιμονοειδή δύναται να περιορίσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Συγκεκριμένα, η εσπεριδίνη δρα ως περιοριστικός παράγοντας στον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων στην περίπτωση του χημικά προκαλούμενου καρκίνου του παχέος εντέρου. Επίσης, λιμονοειδή εσπεριδοειδών ήταν ικανά να εκδηλώσουν αντικαρκινική δράση όταν εφαρμόστηκαν σε κύτταρα

με αδενοκαρκίνωμα. Επίσης, υπάρχουν αναφορές που δηλώνουν ότι τα καροτενοειδή του φλοιού των εσπεριδοειδών (β-κρυπτοξανθίνη) είναι ικανά να περιορίσουν την εμφάνιση όγκων στην επιδερμίδα και την καρκινογένεση στο παχύ έντερο. Τέλος, σε μεγάλες ηλικίες συχνά εμφανίζεται η πάθηση Alzheimer. Η πάθηση αυτή είναι το αποτέλεσμα και της οξειδωτικής καταπόνησης. Η λειτουργία των νεύρων είναι άμεσα συσχετισμένη με την παρουσία της ακετυλοχολίνης, η οποία εντοπίζεται στις νευρικές συνάψεις και η όποια μείωση της συγκέντρωσης της ή ανεπάρκειά της οδηγεί στην εμφάνιση της πάθησης Alzheimer. Πειραματικά δεδομένα αναφέρουν ότι εκχυλίσματα από άνθη νεραντζιάς και φλοιού κίτρου, ήταν ικανά να περιορίσουν την εμφάνιση της ασθένειας, μέσω της αναστολής της δράσης της ακετυλοχολινεστεράσης (AchE) στα εγκεφαλικά κύτταρα, χάρης της λιποφιλικής τους ικανότητας. Τα εσπεριδοειδή είναι πηγή ωφέλιμων βιοενεργών συστατικών, με σημαντικά οφέλη στην υγεία του ανθρώπου. Η κατανάλωσή τους σε καθημερινή βάση συμβάλει στην θωράκιση του οργανισμού από σοβαρές παθήσεις που προκαλούνται λόγω του σύγχρονου τρόπου ζωής. Ιδιαίτερη αξία εντοπίζεται στην κατανάλωση ή χρήση του φλοιού των εσπεριδοειδών καθώς στον ιστό αυτό εντοπίζεται η πλειοψηφία των ευεργετικών συστατικών. n

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 45

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΚΕΡΑΣΙΑ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΞΙ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ ΚΕΡΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ SWEET Ιταλικής προέλευσης με δυναμική φύτευσης και στη χώρα μας

Στο παρόν κείμενο περιγράφονται και αξιολογούνται έξι ποικιλίες κερασιάς της ιταλικής προέλευσης σειράς Sweet, όλες με δυναμική φυτεύσεων στη χώρα μας. Υπάρχουν και άλλες ποικιλίες στην ίδια σειρά αλλά δεν διατίθενται ακόμη επίσημα στην Ελλάδα. Οι ποικιλίες αυτές είναι μεγαλόκαρπες και πολύ παραγωγικές (περισσότερο και από τη συγκριτική ποικιλία B. Burlat που είναι μια παραγωγική ποικιλία επίσης) και περιγράφονται τα χαρακτηριστικά που εμφάνισαν και η προσαρμοστικότητά τους στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας, όπως φάνηκαν στις συλλογές αξιολόγησης του Τμήματος Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας του Ι.Γ.Β.&Φ.Π. ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΉΣ, ΓΕΏΡΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΊΔΗΣ ΕΛ.Γ.Ο. “ΔΗΜΗΤΡΑ” - Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων, Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας

αρουσιάζονται έξι ποικιλίες κερασιάς της σειράς Sweet, προέλευσης Ιταλίας, από προγράμματα γενετικής βελτίωσης του Πανεπιστημίου της Bologna. Περιγράφονται τα χαρακτηριστικά των ποικιλιών και η προσαρμοστικότητά τους όπως εμφανίστηκαν στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας, στις συλλογές αξιολόγησης του Τμήματος Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας του Ι.Γ.Β.&Φ.Π., σε σύγκριση με την κλασική ποικιλία / δείκτη Bigarreau Burlat. Η περιγραφή των χαρακτηριστικών στηρίζεται στις λίστες που έχει συντάξει η UPOV, το IPGRI, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γενετικού Υλικού Πυρηνοκάρπων και το Ινστιτούτο Ελέγχου Ποικιλιών της χώρας μας, για να μπορεί να αξιοποιηθεί και από αυτούς τους φορείς, πλην της επιστημονικής κοινότητας και των παραγωγών κερασιάς. Μεθοδολογία / κλιματικά δεδομένα Οι περιγραφόμενες ποικιλίες εγκαταστάθηκαν στις πειραματικές συλλογές αξιολόγησης των ποικιλιών του Τμήματος Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων (του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων) στο Κεντρικό Αγρόκτημα Ναούσης το 2014. Η ποικιλία κερασιάς Sweet Stephany ήταν εμβολιασμένη σε υποκείμενο CAB 6-P, η ποικιλία Sweet Valina ήταν εμβολιασμένη σε Piku 1, ενώ οι υπόλοιπες ποικιλίες κερασιάς (Sweet Gabriel, Sweet Lorenz, Sweet Saretta και Sweet Aryana) ήταν εμβολιασμένες σε υποκείμενο Gisela 6. Όλες οι παραπάνω φυτεύτηκαν σε δύο επαναλήψεις, από δύο δέντρα στην κάθε επανάληψη.

46 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Οι αποστάσεις φύτευσης των δέντρων ήταν 6 x 6 m και η διαμόρφωση της κόμης αυτών, σε ανοιχτό ελεύθερο κύπελλο. Από τα μετεωρολογικά στοιχεία της τελευ-

ταίας δεκαετίας (2014-2023) που κρατά το Τ.Φ.Ο.Δ.Ν., προκύπτουν τα παρακάτω συνοπτικά δεδομένα για το κλίμα του Κεντρικού Αγροκτήματος:

ÕØÏÌÅÔÑÏ

145 m

ÃÅÙÃÑÁÖÉÊÏ ÐËÁÔÏÓ

40ï 62’

ÃÅÙÃÑÁÖÉÊÏ ÌÇÊÏÓ

22ï 11’

ÌÅÓÇ ÅÔÇÓÉÁ ÂÑÏ×ÏÐÔÙÓÇ

698,1 mm

ÌÅÓÇ ÅÔÇÓÉÁ ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁ ÁÅÑÏÓ

16,6oC

ÈÅÑÌÏÔÅÑÏÓ ÌÇÍÁÓ

ÉÏÕËÉÏÓ

ØÕ×ÑÏÔÅÑÏÓ ÌÇÍÁÓ

ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ

ÌÅÓÇ ÌÅÃÉÓÔÇ ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁ ÁÅÑÏÓ ÈÅÑÌÏÔÅÑÏÕ ÌÇÍÁ

32,9oC

ÌÅÓÇ ÅËÁ×ÉÓÔÇ ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁ ÁÅÑÏÓ ØÕ×ÑÏÔÅÑÏÕ ÌÇÍÁ

1,3oC

ÅÔÇÓÉÏ ÈÅÑÌÏÌÅÔÑÉÊÏ ÅÕÑÏÓ

31,6oC

ÁÐÏËÕÔÏÓ ÌÅÃÉÓÔÇ ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁ

41,0oC (ÉÏÕÍÉÏÓ 2017)

ÁÐÏËÕÔÏÓ ÅËÁ×ÉÓÔÇ ÈÅÑÌÏÊÑÁÓÉÁ

-12,0oC (ÉÁÍÏÕÁÑÉÏÓ 2017)

ÂÉÏÊËÉÌÁÔÉÊÏÓ ÏÑÏÖÏÓ

ÕÐÏÛÃÑÏÓ ÌÅ ÌÅÔÑÉÁ ØÕ×ÑÏÕÓ ×ÅÉÌÙÍÅÓ

Γράφημα 1: Περίοδος άνθησης των περιγραφόμενων ποικιλιών σε σύγκριση με την B. Burlat. (Μέσοι Όροι παραγωγικής πενταετίας).

Γράφημα 3: Περίοδος φυλλόπτωσης των περιγραφόμενων ποικιλιών, σε σύγκριση με την B. Burlat. (Μέσοι Όροι παραγωγικής πενταετίας).

Γράφημα 2: Περίοδος ωρίμανσης των περιγραφόμενων ποικιλιών, σε σύγκριση με την B. Burlat. (Μέσοι Όροι παραγωγικής πενταετίας).

Γράφημα 4: Παραγωγικότητα σε kg/cm2 του εμβαδού της τομής του κορμού των περιγραφόμενων ποικιλιών, σε σύγκριση με την B. Burlat. (Μέσοι Όροι παραγωγικής πενταετίας).

Αλφαβητική περιγραφή και αξιολόγηση ποικιλιών SWEET ARYANA Συνώνυμα: PA1UNIBO (κωδική ονομασία ευρεσιτεχνίας). Γενικά: Κόκκινη, αυτογόνιμη, τραγανή ποικιλία, μεσοπρώιμης εποχής ωρίμανσης, με πολύ μεγάλο μέγεθος καρπού. Καταγωγή και εξάπλωση: Δημιουργήθηκε στην Ιταλία, αποτέλεσμα μακροχρόνιου προγράμματος γενετικής βελτίωσης ποικιλιών, του Τμήματος Δενδρωδών Καλλιεργειών του Πανεπιστημίου της Bologna (Μπολόνια) / Alma Mater Studiorum. Δεν έχει γίνει γνωστή η γενετική της καταγωγή. Κατοχυρώθηκε το 2012 με δικαιοπάροχο το CRPV. Το Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. την εγκατέστησε στις συλλογές του αξιολόγησης το 2014, εμβολιασμένη σε υποκείμενο Gisela 6. Έχει ήδη εγκατασταθεί σε πολλές φυτείες στη χώρα μας.

Δέντρο: Μεγάλου μεγέθους, ημιορθόκλαδο, με πυκνή κόμη. Η ετήσια βλάστηση του δέντρου είναι πολύ ζωηρή. Οι αποδόσεις του είναι πολύ μεγάλες (0,19 kg/cm2 τομής κορμού). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλη η σειρά ποικιλιών κερασιάς Sweet είναι πολύ παραγωγική.

Φύλλο: Ελλειπτικό, μεγάλου μεγέθους, με οδόντωση διπλά πριονωτή. Η φυλλόπτωση το φθινόπωρο είναι μεσοπρώιμη, ξεκινά από το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου και αποπερατώνεται στις αρχές Δεκεμβρίου. Καρποφόρα όργανα: Καρποφορεί σε μπουκέτα του Μαΐου (σπερ).

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 47

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΚΕΡΑΣΙΑ Άνθος: Τα άνθη φέρουν πέταλα κυκλικά, έλοβα, μέσου μεγέθους. Η άνθηση είναι μεσοπρώιμης εποχής, ανθίζει δύο ημέρες αργότερα από την B. Burlat. Η ποικιλία είναι αυτογόνιμη και δεν χρειάζεται σταυροεπικονίαση, κατά τους Anderson et al., 2016; Schuster, 2017; Schuster, 2020. Ιταλικές πηγές όμως (Plantgest) την αναφέρουν ως αυτοασυμβίβαστη, με ανάγκες σταυροεπικονίασης. Η φυτωριακή επιχείρηση που τη διακινεί στην Ελλάδα με δικαιώματα διάθεσης την χαρακτηρίζει αυτογόνιμη. Τα ποσοστά καρπόδεσης, από σχετικά πειράματα του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν., είναι υψηλά και ανέρχονται στο 43,1% των ανθέων κατά μέσο όρο, στη συλλογή αξιολόγησης που εγκαταστάθηκε. Το ανωτέρω ποσοστό καρπόδεσης παραπέμπει σε αυτογόνιμη ποικιλία. Καρπός: Νεφροειδής, χρώματος επιδερμίδας μαονιού, πάρα πολύ μεγάλου μεγέθους (9,8 g). Η σάρκα του είναι τραγανή, κόκκινου χρώματος, με γλυκιά γεύση και πολύ καλή γευστικότητα. Η περιεκτικότητα σε χυμό είναι υψηλή και το χρώμα αυτού

πορφυρό. Ο ποδίσκος του καρπού είναι κοντός (3,9 cm) και δεν παρουσιάζει βράκτια φύλλα. Ωριμάζει στα μέσα του Μαΐου, πέντε ημέρες αργότερα από την B. Burlat. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ότι ωριμάζει τρεις έως πέντε ημέρες μετά από την B. Burlat. Η ωρίμανση είναι συγκεντρωμένη χρονικά. Παρουσιάζει ευαισθησία στο σχίσιμο από παρατηρήσεις αγρού, γεγονός που αποτυπώθηκε και στα τεστ Christensen που υποβλήθηκε επί του εργαστηρίου (δείκτης Christensen: 52,4). Στις δύο πιο δύσκολες χρονιές όσον αφορά το σχίσιμο (2019 και 2023), εμφάνισε αρκετούς σχισμένους καρπούς. Το σχίσιμο εμφανίζεται σε διάφορα σημεία όπως στην κοιλότητα του ποδίσκου, στη βάση του καρπού ή στα πλάγια αυτού. Παρουσιάζει ευαισθησία σε μυκητολογικές προσβολές των φύλλων (Κορύνεο και Κυλινδροσπόριο) αλλά σχετική ανθεκτικότητα στη Μονίλια (το 2023 που ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά, είχε περιορισμένες ζημίες στους καρπούς). Δεν εμφανίζει δίδυμους καρπούς.

Πυρήνας: Ωοειδούς σχήματος, μετρίου μεγέθους (0,41 g). Το άκρο του είναι πιεσμένο και η ραφή σχηματίζει διπλή τρόπιδα. Η σύμφυσή του με τη σάρκα είναι ισχυρή. Επικονιαστές: Θεωρείται αυτογόνιμη και αυτή είναι και η άποψη του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. Το Plantgest που τη θεωρεί αυτοασυμβίβαστη προτείνει ως επικονιαστές τις Sweet Gabriel και Sweet Saretta. Η διεθνής βιβλιογραφία την κατατάσσει στο γκρουπ επικονίασης SC (αυτογόνιμες), με S3S4’ ομάδα αλληλόμορφων γονιδίων.

SWEET GABRIEL Συνώνυμα: PA3UNIBO (κωδική ονομασία ευρεσιτεχνίας). Γενικά: Κόκκινη, τραγανή ποικιλία, μεσοπρώιμης εποχής ωρίμανσης, με πολύ μεγάλο μέγεθος καρπού. Καταγωγή και εξάπλωση: Δημιουργήθηκε στην Ιταλία, αποτέλεσμα μακροχρόνιου προγράμματος γενετικής βελτίωσης ποικιλιών, του Τμήματος Δενδρωδών Καλλιεργειών του Πανεπιστημίου της Bologna (Μπολόνια) / Alma Mater Studiorum. Δεν έχει γίνει γνωστή η γενετική της καταγωγή. Κατοχυρώθηκε το 2012 με δικαιοπάροχο το CRPV. Το Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. την εγκατέστησε στις συλλογές του αξιολόγησης το 2014, εμβολιασμένη σε υποκείμενο Gisela 6. Έχει ήδη εγκατασταθεί σε φυτείες στη χώρα μας. Δέντρο: Μεγάλου μεγέθους, πλαγιόκλαδο, με πυκνή κόμη. Η ετήσια βλάστηση του δέντρου είναι πολύ ζωηρή. Μπαίνει γρήγορα στην παραγωγική διαδικασία. Έχει την εντυπωσιακότερη είσοδο στην παραγωγή από όλες τις ως τώρα μελετημένες ποικιλίες της σειράς Sweet από το Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. Οι αποδόσεις του είναι πολύ μεγάλες (0,19 kg/cm2 τομής κορμού). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλη η σειρά ποικιλιών κερασιάς Sweet είναι πολύ παραγωγική. Φύλλο: Ωοειδούς σχήματος, μεγάλου μεγέθους, με οδόντωση τριπλά πριονωτή. Η φυλλόπτωση το φθινόπωρο είναι μεσοπρώιμη, ξεκινά από το πρώτο δεκαή-

μερο του Νοεμβρίου και αποπερατώνεται στις αρχές Δεκεμβρίου. Καρποφόρα όργανα: Καρποφορεί σε μπουκέτα του Μαΐου (σπερ). Άνθος: Τα άνθη φέρουν πέταλα κυκλικά, έλοβα, μέσου μεγέθους. Η άνθηση είναι μεσο πρώιμης εποχής, ανθίζει τρεις μέρες αργότερα από την B. Burlat. Η ποικιλία είναι αυτοασυμβίβαστη και χρειάζεται σταυρεπικονίαση. Τα ποσοστά καρπόδεσης, από σχετικά πειράματα του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν., είναι υψηλά και ανέρχονται στο 41,0% των ανθέων κατά μέσο όρο, στη συλλογή αξιολόγησης που εγκαταστάθηκε. Καρπός: Νεφροειδής, χρώματος επιδερμίδας μαονιού, πάρα πολύ μεγάλου μεγέθους (10,4 g). Η σάρκα του είναι τραγανή, κόκκινου χρώματος, με γλυκιά γεύση και καλή γευστικότητα. Η περιεκτικότητα σε χυμό είναι ενδιάμεση και το χρώμα αυτού πορφυρό.

Ο ποδίσκος του καρπού είναι κοντός (3,8 cm) και δεν παρουσιάζει βράκτια φύλλα. Ωριμάζει μετά από τα μέσα του Μαΐου, οκτώ έως έντεκα ημέρες αργότερα από την B. Burlat. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ότι ωριμάζει 14-15 ημέρες μετά από την B. Burlat. Η ωρίμανση είναι συγκεντρωμένη χρονικά. Παρουσιάζει ευαισθησία στο σχίσιμο από παρατηρήσεις αγρού, γεγονός που αποτυπώθηκε και στα τεστ Christensen που υποβλήθηκε επί του εργαστηρίου (δείκτης Christensen: 63,6). Στις δύο πιο δύσκολες χρονιές όσον αφορά το σχίσιμο (2019 και 2023), εμφάνισε αρκετούς σχισμένους καρπούς το 2019, ενώ το 2023 συμπεριφέρθηκε καλύτερα. Το σχίσιμο εμφανίζεται στη βάση του καρπού ή στα πλάγια αυτού. Παρουσιάζει ευαισθησία σε μυκητολογικές προσβολές των φύλλων (Κορύνεο και Κυλινδροσπόριο) αλλά σχετική ανθεκτικότητα στη Μονίλια (το 2023 που

48 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Συμπεράσματα: Πρόκειται περί πολύ παραγωγικής και μεγαλόκαρπης ποικιλίας, που ωριμάζει σε μία πολύ καλή εμπορικώς εποχή. Σε συνδυασμό με την αυτογόνιμη ιδιότητά της, ενδείκνυται η διάδοσή της στις πρώιμες περιοχές της χώρας μας, λαμβάνοντας μόνο υπόψη την ευαισθησία της σε χρονιές που ευνοείται το σχίσιμο λόγω κλιματικών συνθηκών.

ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά, είχε περιορισμένες ζημίες στους καρπούς). Έχει σχετικά καλή συμπεριφορά όσον αφορά τους δίδυμους καρπούς. Εμφάνισε λίγους δίδυμους καρπούς το 2023, ελάχιστους το 2021, ενώ τις περισσότερες χρονιές καθόλου (π.χ. 2018, 2019, 2020 και 2022). Πυρήνας: Ωοειδούς σχήματος, μετρίου μεγέθους (0,44 g). Το άκρο του είναι αιχμηρό και η ραφή σχηματίζει τριπλή τρόπιδα. Η σύμφυσή του με τη σάρκα είναι ισχυρή. Επικονιαστές: Δεν έχουν γίνει σχετικά

πειράματα στο Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. Από παρατηρήσεις φαίνεται να επικονιάζεται από όλες τις ποικιλίες της σειράς Sweet (όχι άριστα όμως από τη Sweet Lorenz και τη Sweet Valina λόγω κοινής ύπαρξης του S4 αλληλόμορφου γονιδίου), όπως και τις Rocket, B. Burlat και Tamara. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται ως καλοί επικονιαστές, οι ποικιλίες Sweet Aryana, Sweet Lorenz, Sweet Valina και Sweet Saretta. Η διεθνής βιβλιογραφία την κατατάσσει στο γκρουπ επικονίασης IX, με S1S4 ομάδα αλληλόμορφων γονιδίων, που

καθιστά τη Sweet Gabriel ασυμβίβαστη με τις ποικιλίες Frisco και Sylvia.

SWEET LORENZ Συνώνυμα: PA2UNIBO (κωδική ονομασία ευρεσιτεχνίας). Γενικά: Κόκκινη, ημιτραγανή ποικιλία, μέσο πρώιμης εποχής ωρίμανσης, με μεγάλο μέγεθος καρπού. Καταγωγή και εξάπλωση: Δημιουργήθηκε στην Ιταλία, αποτέλεσμα μακροχρόνιου προγράμματος γενετικής βελτίωσης ποικιλιών, του Τμήματος Δενδρωδών Καλλιεργειών του Πανεπιστημίου της Bologna (Μπολόνια) / Alma Mater Studiorum. Δεν έχει γίνει γνωστή η γενετική της καταγωγή. Κατοχυρώθηκε το 2012 με δικαιοπάροχο το CRPV. Το Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. την εγκατέστησε στις συλλογές του αξιολόγησης το 2014, εμβολιασμένη σε υποκείμενο Gisela 6. Έχει ήδη εγκατασταθεί σε φυτείες στη χώρα μας. Δέντρο: Μεγάλου μεγέθους, ημιορθόκλαδο, με μέτριας πυκνότητας κόμη. Η ετήσια βλάστηση του δέντρου είναι πολύ ζωηρή. Οι αποδόσεις του είναι πολύ μεγάλες (0,19 kg/cm2 τομής κορμού). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλη η σειρά ποικιλιών κερασιάς Sweet είναι πολύ παραγωγική. Φύλλο: Ωοειδούς σχήματος, μέσου μεγέθους, με οδόντωση διπλά πριονωτή. Η φυλλόπτωση το φθινόπωρο είναι μεσοπρώιμη, ξεκινά από το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου και αποπερατώνεται στις αρχές Δεκεμβρίου. Καρποφόρα όργανα: Καρποφορεί σε μπουκέτα του Μαΐου (σπερ). Άνθος: Τα άνθη φέρουν πέταλα ωοειδή, έλοβα, μικρού μεγέθους. Η άνθηση είναι μεσοπρώιμης εποχής, ανθίζει δύο ημέρες αργότερα από την B. Burlat. Η ποικιλία είναι αυτοασυμβίβαστη και χρειάζεται σταυροεπικονίαση. Τα ποσοστά καρπόδεσης, από σχετικά πειράματα του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν., είναι κανονικά και ανέρχονται στο 31,2% των ανθέων κατά μέσο όρο, στη συλλογή αξιολόγησης που εγκαταστάθηκε.

Καρπός: Νεφροειδής, χρώματος επιδερμίδας μαονιού, πολύ μεγάλου μεγέθους (8,6 g), που σίγουρα μπορεί να αυξηθεί κι άλλο με λίγο αυστηρότερα κλαδέματα καρποφορίας. Η σάρκα του είναι ημιτραγανή, σκούρου κόκκινου χρώματος, με γλυκιά γεύση και πολύ καλή γευστικότητα. Η περιεκτικότητα σε χυμό είναι ενδιάμεση και το χρώμα αυτού κόκκινο. Ο ποδίσκος του καρπού είναι κοντός (3,2 cm) και δεν παρουσιάζει βράκτια φύλλα. Ωριμάζει μετά από τα μέσα του Μαΐου, επτά έως δέκα ημέρες αργότερα από την B. Burlat. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ότι ωριμάζει οκτώ ημέρες μετά από την B. Burlat. Η ωρίμανση είναι συγκεντρωμένη χρονικά. Παρουσιάζει μέτρια ευαισθησία στο σχίσιμο από παρατηρήσεις αγρού, γεγονός που αποτυπώθηκε και στα τεστ Christensen που υποβλήθηκε επί του εργαστηρίου (δείκτης Christensen: 24,0). Στις δύο πιο δύσκολες χρονιές όσον αφορά το σχίσιμο (2019 και 2023), εμφάνισε αρκετούς σχισμένους καρπούς το 2019, ενώ το 2023 συμπεριφέρθηκε καλύτερα. Παρουσιάζει σχετική ανθεκτικότητα στη Μονίλια (το 2023 που ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά, είχε περιορισμένες ζημιές στους καρπούς). Δεν εμφανίζει δίδυμους καρπούς.

Πυρήνας: Ωοειδούς σχήματος, μετρίου μεγέθους (0,43 g). Το άκρο του είναι ελαφρώς αιχμηρό και η ραφή σχηματίζει διπλή τρόπιδα. Η σύμφυσή του με τη σάρκα είναι ισχυρή. Επικονιαστές: Δεν έχουν γίνει σχετικά πειράματα στο Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. Από παρατηρήσεις φαίνεται να επικονιάζεται από σχεδόν όλες τις ποικιλίες της σειράς Sweet (εκτός από τη Sweet Valina λόγω κοινής ύπαρξης ζευγών αλληλόμορφων γονιδίων), όπως και τις Rocket, Frisco, Nimba και Tamara. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται ως καλοί επικονιαστές, οι ποικιλίες Sweet Gabriel και Sweet Saretta. Η διεθνής βιβλιογραφία την κατατάσσει στο γκρουπ επικονίασης III, με S3S4 ομάδα αλληλόμορφων γονιδίων, που καθιστά τη Sweet Lorenz ασυμβίβαστη με τις ποικιλίες Sweet Valina, Bing, Lambert και Ulster.

Συμπεράσματα: Πρόκειται περί πολύ παραγωγικής και μεγαλόκαρπης ποικιλίας. Ενδείκνυται η διάδοσή της στη χώρα μας, σε συνδυασμό με άλλες αξιόπιστες ποικιλίες που ήδη καλλιεργούνται, με σκοπό την κλιμάκωση της ποιοτικής παραγωγής κερασιών, λαμβάνοντας μόνο υπόψη την ευαισθησία της σε χρονιές που ευνοείται το σχίσιμο λόγω κλιματικών συνθηκών.

Συμπεράσματα: Πρόκειται περί πολύ παραγωγικής και μεγαλόκαρπης ποικιλίας, που υστερεί όμως ελαφρώς στο μέγεθος και στην τραγανότητα από τις άλλες ποικιλίες της σειράς Sweet. Ενδείκνυται η διάδοσή της στη χώρα μας, σε συνδυασμό με άλλες αξιόπιστες ποικιλίες που ήδη καλλιεργούνται, με σκοπό την κλιμάκωση της ποιοτικής παραγωγής κερασιών.

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 49

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΚΕΡΑΣΙΑ SWEET SARETTA Συνώνυμα: PA5UNIBO (κωδική ονομασία ευρεσιτεχνίας). Γενικά: Κόκκινη, αυτογόνιμη, τραγανή ποικιλία, μέσης εποχής ωρίμανσης, με πολύ μεγάλο μέγεθος καρπού. Καταγωγή και εξάπλωση: Δημιουργήθηκε στην Ιταλία, αποτέλεσμα μακροχρόνιου προγράμματος γενετικής βελτίωσης ποικιλιών, του Τμήματος Δενδρωδών Καλλιεργειών του Πανεπιστημίου της Bologna (Μπολόνια) / Alma Mater Studiorum. Δεν έχει γίνει γνωστή η γενετική της καταγωγή. Κατοχυρώθηκε το 2012 με δικαιοπάροχο το CRPV. Το Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. την εγκατέστησε στις συλλογές του αξιολόγησης το 2014, εμβολιασμένη σε υποκείμενο Gisela 6. Έχει ήδη εγκατασταθεί σε φυτείες στη χώρα μας. Δένδρο: Πολύ μεγάλου μεγέθους, ορθόκλαδο, με πυκνή κόμη. Η ετήσια βλάστηση του δέντρου είναι εξαιρετικά ζωηρή. Στις συλλογές του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. παρουσίασε λίγο μεγαλύτερη ευαισθησία στις ασθένειες του ριζικού συστήματος από τις άλλες ποικιλίες της σειράς Sweet. Οι αποδόσεις του είναι πολύ μεγάλες (0,17 kg/cm2 τομής κορμού). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλη η σειρά ποικιλιών κερασιάς Sweet είναι πολύ παραγωγική. Φύλλο: Ωοειδούς σχήματος, πολύ μεγάλου μεγέθους, με οδόντωση διπλά πριονωτή. Η φυλλόπτωση το φθινόπωρο είναι μέσης εποχής, ξεκινά μετά το πέρας του πρώτου δεκαημέρου του Νοεμβρίου και αποπερατώνεται στις αρχές Δεκεμβρίου. Καρποφόρα όργανα: Καρποφορεί σε μπουκέτα του Μαΐου (σπερ). Άνθος: Τα άνθη φέρουν πέταλα κυκλι-

κά, έλοβα, μεγάλου μεγέθους. Η άνθηση είναι μεσοπρώιμης εποχής, ανθίζει τρεις μέρες αργότερα από την B. Burlat. Η ποικιλία είναι αυτογόνιμη και δεν χρειάζεται σταυροεπικονίαση. Τα ποσοστά καρπόδεσης, από σχετικά πειράματα του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν., είναι σχεδόν κανονικά και ανέρχονται στο 26,5% των ανθέων κατά μέσο όρο, στη συλλογή αξιολόγησης που εγκαταστάθηκε. Έχει S3S4’ ομάδα αλληλόμορφων γονιδίων και ανήκει στο γκρουπ επικονίασης SC, στο γκρουπ δηλαδή των αυτογόνιμων ποικιλιών, που είναι ταυτόχρονα και καθολικοί δότες. Είναι δηλαδή πολύ καλός επικονιαστής των ποικιλιών που συνανθίζουν μαζί της. Καρπός: Μηλοειδούς σχήματος, χρώματος επιδερμίδας μαονιού, πάρα πολύ μεγάλου μεγέθους (9,7 g). Η σάρκα του είναι τραγανή, σκούρου κόκκινου χρώματος, με γλυκιά γεύση και πολύ καλή γευστικότητα. Η περιεκτικότητα σε χυμό είναι υψηλή και το χρώμα αυτού κόκκινο. Ο ποδίσκος του καρπού είναι κοντός (3,3 cm) και δεν παρουσιάζει βράκτια φύλλα. Ωριμάζει στο τρίτο δεκαήμερο του Μαΐου, 10-13 ημέρες αργότερα από την B.

Burlat. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ότι ωριμάζει 19-22 ημέρες μετά από την B. Burlat. Παρουσιάζει μέτρια ευαισθησία στο σχίσιμο από παρατηρήσεις αγρού, αλλά επέδειξε σχετική ανθεκτικότητα στα τεστ Christensen που υποβλήθηκε επί του εργαστηρίου (δείκτης Christensen: 17,2). Στις δύο πιο δύσκολες χρονιές όσον αφορά το σχίσιμο (2019 και 2023), εμφάνισε αρκετούς σχισμένους καρπούς το 2019, ενώ το 2023 συμπεριφέρθηκε καλύτερα. Το σχίσιμο εμφανίζεται συνήθως στα πλάγια του καρπού. Εμφανίζει δίδυμους καρπούς, από λίγους έως αρκετούς, ανάλογα τη χρονιά. Πυρήνας: Ωοειδούς σχήματος, μετρίου μεγέθους (0,42 g). Το άκρο του είναι πιεσμένο και η ραφή σχηματίζει διπλή τρόπιδα. Η σύμφυσή του με τη σάρκα είναι ισχυρή.

SWEET STEPHANY Συνώνυμα: PA7UNIBO (κωδική ονομασία ευρεσιτεχνίας). Γενικά: Κόκκινη, αυτογόνιμη, τραγανή ποικιλία, όψιμης εποχής ωρίμανσης, με πολύ μεγάλο μέγεθος καρπού. Καταγωγή και εξάπλωση: Δημιουργήθηκε στην Ιταλία, αποτέλεσμα μακροχρόνιου προγράμματος γενετικής βελτίωσης ποικιλιών, του Τμήματος Δενδρωδών Καλλιεργειών του Πανεπιστημίου της Bologna (Μπολόνια) / Alma Mater Studiorum. Δεν έχει γίνει γνωστή η γενετική της καταγωγή. Κατοχυρώθηκε το 2015 με δικαιοπάροχο το CRPV. Πρόκειται για την πιο πρόσφατα ενταγμένη ποικιλία στη σειρά Sweet από όλες τις εξεταζόμενες. Το Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. την εγκατέστησε στις συλλογές του αξιολόγησης το 2015, εμβολιασμένη σε υποκείμενο CAB 6-P. Έχει ήδη εγκαταστα-

θεί σε φυτείες ορεινών και ημιορεινών περιοχών της χώρας μας. Δέντρο: Μεγάλου μεγέθους, ορθόκλαδο, με πυκνή κόμη. Η ετήσια βλάστηση του δέντρου είναι πολύ ζωηρή. Στις συλλογές του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. παρουσίασε ελαφρώς καθυστερημένη είσοδο στην παραγωγική διαδικασία σε σύ-

γκριση με τις άλλες ποικιλίες της σειράς Sweet, οφειλόμενη στη φυσιολογία του υποκειμένου (CAB 6-P). Οι αποδόσεις του είναι μεγάλες (0,15 kg/cm2 τομής κορμού), με αυξητικές τάσεις στο πέρασμα των ετών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλη η σειρά ποικιλιών κερασιάς Sweet είναι πολύ παραγωγική. Φύλλο: Ελλειπτικό, πολύ μεγάλου μεγέ-

50 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Συμπεράσματα: Πρόκειται περί αυτογόνιμης, πολύ παραγωγικής και μεγαλόκαρπης ποικιλίας. Ενδείκνυται η διάδοσή της στη χώρα μας, σε συνδυασμό με άλλες αξιόπιστες ποικιλίες που ήδη καλλιεργούνται, με σκοπό την κλιμάκωση της ποιοτικής παραγωγής κερασιών.

θους, με οδόντωση διπλά πριονωτή. Η φυλλόπτωση το Φθινόπωρο είναι μεσοόψιμης εποχής, ξεκινά από τα μέσα Νοεμβρίου και αποπερατώνεται στο πρώτο δεκαήμερο του Δεκεμβρίου. Καρποφόρα όργανα: Καρποφορεί σε μπουκέτα του Μαΐου (σπερ). Άνθος: Τα άνθη φέρουν πέταλα κυκλικά, έλοβα, μεγάλου μεγέθους. Η άνθηση είναι μέσης εποχής, ανθίζει έξι ημέρες αργότερα από την B. Burlat. Η ποικιλία είναι αυτογόνιμη και δεν χρειάζεται σταυροεπικονίαση. Τα ποσοστά καρπόδεσης, από σχετικά πειράματα του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν., είναι κανονικά και ανέρχονται στο 30,9% των ανθέων κατά μέσο όρο, στη συλλογή αξιολόγησης που εγκαταστάθηκε. Έχει S3S4’ ομάδα αλληλόμορφων γονιδίων και ανήκει στο γκρουπ επικονίασης SC, στο γκρουπ δηλαδή των αυτογόνιμων ποικιλιών, που είναι ταυτόχρονα και καθολικοί δότες. Είναι δηλαδή πολύ καλός επικονιαστής των ποικιλιών που συνανθίζουν μαζί της.

Καρπός: Νεφροειδής, χρώματος επιδερμίδας μαονιού, πάρα πολύ μεγάλου μεγέθους (11,8 g). Η σάρκα του είναι τραγανή, σκούρου κόκκινου χρώματος, με γλυκιά γεύση και πολύ καλή γευστικότητα. Η περιεκτικότητα σε χυμό είναι υψηλή και το χρώμα αυτού κόκκινο. Ο ποδίσκος του καρπού είναι μέσου μήκους (4,2 cm) και δεν παρουσιάζει βράκτια φύλλα. Ωριμάζει στα τέλη του Μαΐου έως το πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου, 17-20 ημέρες αργότερα από την B. Burlat. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ότι ωριμάζει 25 ημέρες μετά από την B. Burlat. Παρουσιάζει σχετική ανθεκτικότητα στο σχίσιμο από παρατηρήσεις αγρού, αλλά επέδειξε μέτρια ευαισθησία στα τεστ Christensen που υποβλήθηκε επί του εργαστηρίου (δείκτης Christensen: 34,4). Το δύσκολο έτος 2023, παρουσίασε ελάχιστο σχίσιμο επί του δέντρου. Παρουσιάζει σχετική ανθεκτικότητα στη

Μονίλια. Το 2023 που ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά, είχε περιορισμένες ζημίες στους καρπούς (και μάλιστα στο στάδιο του άγουρου, που αργότερα εξαφανίστηκε). Τις περισσότερες χρονιές δεν παρουσίασε δίδυμους καρπούς, εκτός από το 2023 που εμφάνισε λίγους. Λογικά σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές καλλιέργειας δεν θα έχει πρόβλημα. Πυρήνας: Ωοειδούς σχήματος, μετρίου μεγέθους (0,46 g). Το άκρο του είναι πιεσμένο και η ραφή σχηματίζει διπλή τρόπιδα. Η σύμφυσή του με τη σάρκα είναι ισχυρή.

SWEET VALINA Συνώνυμα: PA4UNIBO (κωδική ονομασία ευρεσιτεχνίας). Γενικά: Κόκκινη, τραγανή ποικιλία, μέσης εποχής ωρίμανσης, με πολύ μεγάλο μέγεθος καρπού. Καταγωγή και εξάπλωση: Δημιουργήθηκε στην Ιταλία, αποτέλεσμα μακροχρόνιου προγράμματος γενετικής βελτίωσης ποικιλιών, του Τμήματος Δενδρωδών Καλλιεργειών του Πανεπιστημίου της Bologna (Μπολόνια) / Alma Mater Studiorum. Δεν έχει γίνει γνωστή η γενετική της καταγωγή. Κατοχυρώθηκε το 2012 με δικαιοπάροχο το CRPV. Το Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. την εγκατέστησε στις συλλογές του αξιολόγησης το 2014, εμβολιασμένη σε υποκείμενο Piku 1. Έχει ήδη εγκατασταθεί σε πολλές φυτείες στη χώρα μας. Δέντρο: Μεγάλου μεγέθους, ορθόκλαδο, με πυκνή κόμη. Η ετήσια βλάστηση του δέντρου είναι πολύ ζωηρή. Οι αποδόσεις του είναι πολύ μεγάλες (0,18 kg/cm2 τομής κορμού). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλη η σειρά ποικιλιών κερασιάς Sweet είναι πολύ παραγωγική. Φύλλο: Ελλειπτικό, μεγάλου μεγέθους, με οδόντωση διπλά πριονωτή. Η φυλλόπτωση το φθινόπωρο είναι μεσοπρώιμη, ξεκινά από το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου και αποπερατώνεται μέχρι τα τέλη του μηνός. Καρποφόρα όργανα: Καρποφορεί σε μπουκέτα του Μαΐου (σπερ).

Άνθος: Τα άνθη φέρουν πέταλα κυκλικά, έλοβα, μετρίου μεγέθους. Η άνθηση είναι μεσοπρώιμης εποχής, ανθίζει δύο ημέρες αργότερα από την B. Burlat. Η ποικιλία είναι αυτοασυμβίβαστη και χρειάζεται σταυροεπικονίαση. Τα ποσοστά καρπόδεσης, από σχετικά πειράματα του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν., είναι υψηλά και ανέρχονται στο 45,9% των ανθέων κατά μέσο όρο, στη συλλογή αξιολόγησης που εγκαταστάθηκε. Καρπός: Νεφροειδής με καρδιόσχημη τάση εμφάνισης, χρώματος επιδερμίδας μαονιού, πάρα πολύ μεγάλου μεγέθους (9,6 g). Η σάρκα του είναι τραγανή, κόκκινου χρώματος, με γλυκιά γεύση και πολύ καλή γευστικότητα. Η περιεκτικότητα σε χυμό είναι ενδιάμεση και το χρώμα αυτού κόκκινο. Ο ποδίσκος του καρπού είναι κοντός (3,8 cm) και δεν παρουσιάζει βράκτια φύλλα.

Ωριμάζει στο τρίτο δεκαήμερο του Μαΐου, 9-12 ημέρες αργότερα από την B. Burlat. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ότι ωριμάζει 18-20 ημέρες μετά από την B. Burlat. Η ωρίμανση είναι συγκεντρωμένη χρονικά. Παρουσιάζει σχετική ανθεκτικότητα στο σχίσιμο από παρατηρήσεις αγρού, αλλά επέδειξε μέτρια ευαισθησία στα τεστ Christensen που υποβλήθηκε επί του εργαστηρίου (δείκτης Christensen: 26,8). Στις δύο πιο δύσκολες χρονιές όσον αφορά το σχίσιμο (2019 και 2023), εμφάνισε ελάχιστους σχισμένους καρπούς. Παρουσιάζει σχετική ανθεκτικότητα στη Μονίλια (το 2023 που ήταν μια πολύ δύσκολη χρονιά, είχε περιορισμένες ζημιές στους καρπούς). Έχει γενικά καλή συμπεριφορά όσον αφορά την εμφάνιση δίδυμων καρπών. Εμφάνισε λίγα δίδυμα το 2020, ελάχιστα το 2021 και καθόλου τα έτη 2019, 2022 και 2023.

Συμπεράσματα: Πρόκειται περί αυτογόνιμης, παραγωγικής και μεγαλόκαρπης ποικιλίας, με εντυπωσιακή εμφάνιση καρπού. Ενδείκνυται η διάδοσή της στις όψιμες περιοχές της χώρας μας, σε συνδυασμό με άλλες αξιόπιστες ποικιλίες που ήδη καλλιεργούνται, με σκοπό την κλιμάκωση της ποιοτικής παραγωγής κερασιών.

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 51

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΚΕΡΑΣΙΑ Συγκριτικοί πίνακες αριθμητικών στοιχείων περιγραφόμενων ποικιλιών Πυρήνας: Ωοειδούς πεπλατυσμένου σχήματος, μετρίου μεγέθους (0,44 g). Το άκρο του είναι πιεσμένο και η ραφή σχηματίζει διπλή τρόπιδα. Η σύμφυσή του με τη σάρκα είναι ισχυρή. Επικονιαστές: Δεν έχουν γίνει σχετικά πειράματα στο Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. Από παρατηρήσεις φαίνεται να επικονιάζεται από σχεδόν όλες τις ποικιλίες της σειράς Sweet (εκτός από τη Sweet Lorenz λόγω κοινής ύπαρξης ζευγών αλληλόμορφων γονιδίων), όπως και τις Rocket, Frisco, Nimba και Tamara. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται ως καλοί επικονιαστές, οι ποικιλίες Sweet Gabriel και Sweet Saretta. Η διεθνής βιβλιογραφία την κατατάσσει στο γκρουπ επικονίασης III, με S3S4 ομάδα αλληλόμορφων γονιδίων, που καθιστά τη Sweet Valina ασυμβίβαστη με τις ποικιλίες Sweet Lorenz, Bing, Lambert και Ulster. Συμπεράσματα: Πρόκειται περί πολύ παραγωγικής και μεγαλόκαρπης ποικιλίας, με ποιοτικό καρπό. Ενδείκνυται η διάδοσή της στη χώρα μας, σε συνδυασμό με άλλες αξιόπιστες ποικιλίες που ήδη καλλιεργούνται, με σκοπό την κλιμάκωση της ποιοτικής παραγωγής κερασιών. Το δίδυμο Sweet Aryana με Sweet Valina έχει επιλεχθεί για καλλιέργεια από πολλούς κερασοπαραγωγούς της χώρας μας. n

ÓõãêñéôéêÜ óôïé÷åßá

Ðïéêéëßåò

Sweet Aryana

Sweet Gabriel

Sweet Lorenz

êáíïíéêüò

ÄÝíäñï Ôýðïò Æùçñüôçôá âëÜóôçóçò

ðïëý æùçñü

Ó÷Þìá

çìéïñèüêëáäï

ðëáãéüêëáäï

çìéïñèüêëáäï

0,19

Ðáñáãùãéêüôçôá (kg/cm2 ôïìÞò êïñìïý) Êáñðïöüñá üñãáíá Ôýðïò

óðåñ

óå üëï ôï ìÞêïò

Ðõêíüôçôá

ìåãÜëç

Áñéèìüò áíèïöüñùí ïöèáëìþí / óðåñ

5 ìå 6

3 ìå 6

5 ìå 6

Ó÷Þìá åëÜóìáôïò

åëëåéðôéêü

ùïåéäÝò

ÌÝãåèïò åëÜóìáôïò

ìåãÜëï

ìÝóï

ÌÝóï ìÞêïò åëÜóìáôïò (cm)

14,9

14,5

13,2

ÊáôáíïìÞ óôïõò âëáóôïýò

Öýëëï

ÌÝóï ðëÜôïò åëÜóìáôïò (cm)

6,45

6,29

5,54

Áíáëïãßá ìÞêïõò åëÜóìáôïò / ðëÜôïò

1 / 0,43

1 / 0,42

3,81

3,26

3,62

ÌÝóï ìÞêïò ìßó÷ïõ (cm) ÌÝóï ðÜ÷ïò ìßó÷ïõ (cm) Áíáëïãßá ìÞêïò ìßó÷ïõ / ìÞêïò åëÜóìáôïò ÓõíÞèçò áñéèìüò íåêôÜñéùí áäÝíùí

0,15

0,16

1 / 3,91

1 / 4,45

1 / 3,65

¢íèïò Áñéèìüò áíèÝùí / áíèïöüñï ïöèáëìü

3 ìå 5

3 ìå 4

Ó÷Þìá ðåôÜëëùí

êõêëéêü, Ýëïâï

ùïåéäÝò, Ýëïâï

¾ðåñïò óå ó÷Ýóç ìå óôÞìïíåò

ßóïò Þ ìåãáëýôåñïò

ìåãáëýôåñïò Þ ßóïò

íåöñïåéäÞò

ÌÝóï ìÞêïò êáñðïý (mm)

23,4

24,4

22,9

ÌÝóï ðëÜôïò êáñðïý (mm)

28,2

28,6

26,0

Êáñðüò Ó÷Þìá êáñðïý

ÌÝóï ðÜ÷ïò êáñðïý (mm) ÌÝãåèïò êáñðïý ÌÝóï âÜñïò êáñðïý (g)

22,25

23,0

21,2

ðÜñá ðïëý ìåãÜëï

ðïëý ìåãÜëï

9,8

10,4

8,6

×ñþìá åðéäåñìßäáò

ìáüíé

Ôñáãáíüôçôá óÜñêáò

ôñáãáíÞ

çìéôñáãáíÞ

ÓÜê÷áñá

13,3

13,5

11,6

ÏîÝá (óå ìçëéêü ïîý)

6,2

9,4

5,6

Áíáëïãßá ïîÝùí / óáê÷Üñùí

1 / 2,1

1 / 1,4

1 / 2,1

ÌÝóï ìÞêïò ðïäßóêïõ (cm)

3,9

3,8

3,2

ùïåéäÝò

ÌÝóï ìÞêïò ðõñÞíá (mm)

10,6

11,3

11,0

ÌÝóï ðëÜôïò ðõñÞíá (mm)

9,85

9,5

9,7

ÌÝóï ðÜ÷ïò ðõñÞíá (mm)

7,4

6,9

7,2

ÌÝãåèïò ðõñÞíá

ìÝôñéï

ÌÝóï âÜñïò ðõñÞíá (g)

0,41

0,44

0,43

Ó÷Ýóç âÜñïõò ðõñÞíá / êáñðïý

1 / 23,9

1 / 23,6

1 / 20,0

Ó÷Ýóç ìåãÝèïõò ðõñÞíá / êáñðïý

1 / 19,0

1 / 21,7

1 / 16,4

ÐõñÞíáò Ó÷Þìá ðõñÞíá

52 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

ÓõãêñéôéêÜ óôïé÷åßá

Ðïéêéëßåò

Sweet Saretta

Sweet Stephany

Sweet Valina

ÄÝíäñï Ôýðïò

êáíïíéêüò

åîáéñåôéêÜ æùçñü

ðïëý æùçñü

ïñèüêëáäï

0,17

0,15

0,18

óðåñ

óå üëï ôï ìÞêïò

Ðõêíüôçôá

ìåãÜëç

Áñéèìüò áíèïöüñùí ïöèáëìþí / óðåñ

5 ìå 6

4 ìå 6

Ó÷Þìá åëÜóìáôïò

ùïåéäÝò

åëëåéðôéêü

ÌÝãåèïò åëÜóìáôïò

Æùçñüôçôá âëÜóôçóçò Ó÷Þìá Ðáñáãùãéêüôçôá (kg/cm2 ôïìÞò êïñìïý) Êáñðïöüñá üñãáíá Ôýðïò ÊáôáíïìÞ óôïõò âëáóôïýò

Öýëëï

ðïëý ìåãÜëï

ìåãÜëï

ÌÝóï ìÞêïò åëÜóìáôïò (cm)

16,2

17,8

14,35

ÌÝóï ðëÜôïò åëÜóìáôïò (cm)

7,10

8,60

6,39

Áíáëïãßá ìÞêïõò åëÜóìáôïò / ðëÜôïò

1 / 0,44

1 / 0,48

1 / 0,44

ÌÝóï ìÞêïò ìßó÷ïõ (cm)

4,11

3,90

3,92

ÌÝóï ðÜ÷ïò ìßó÷ïõ (cm)

0,19

0,22

0,18

1 / 3,94

1 / 4,56

1 / 3,66

Áíáëïãßá ìÞêïò ìßó÷ïõ / ìÞêïò åëÜóìáôïò ÓõíÞèçò áñéèìüò íåêôÜñéùí áäÝíùí ¢íèïò Áñéèìüò áíèÝùí / áíèïöüñï ïöèáëìü

4 ìå 5

2 ìå 3

3 ìå 4

Ó÷Þìá ðåôÜëëùí

êõêëéêü, Ýëïâï

¾ðåñïò óå ó÷Ýóç ìå óôÞìïíåò

ìéêñüôåñïò Þ ßóïò

ìåãáëýôåñïò Þ ßóïò

ìçëïåéäÞò

íåöñïåéäÞò

ÌÝóï ìÞêïò êáñðïý (mm)

24,4

23,8

24,15

ÌÝóï ðëÜôïò êáñðïý (mm)

28,2

28,8

27,9

ÌÝóï ðÜ÷ïò êáñðïý (mm)

27,1

23,5

21,8

ðÜñá ðïëý ìåãÜëï

Êáñðüò Ó÷Þìá êáñðïý

ÌÝãåèïò êáñðïý ÌÝóï âÜñïò êáñðïý (g)

9,7

11,8

9,6

×ñþìá åðéäåñìßäáò

ìáüíé

Ôñáãáíüôçôá óÜñêáò

ôñáãáíÞ

ÓÜê÷áñá

13,8

18,7

14,0

ÏîÝá (óå ìçëéêü ïîý)

8,0

13,1

6,7

Áíáëïãßá ïîÝùí / óáê÷Üñùí

1 / 1,7

1 / 1,4

1 / 2,1

ÌÝóï ìÞêïò ðïäßóêïõ (cm)

3,3

4,2

3,8

ùïåéäÝò

ùïåéäÝò ðåðëáôõóìÝíï

ÌÝóï ìÞêïò ðõñÞíá (mm)

11,5

11,3

10,4

ÌÝóï ðëÜôïò ðõñÞíá (mm)

9,6

9,7

10,0

ÌÝóï ðÜ÷ïò ðõñÞíá (mm)

7,4

8,35

7,5

ÌÝãåèïò ðõñÞíá

ìÝôñéï

ÌÝóï âÜñïò ðõñÞíá (g)

0,42

0,46

0,44

Ó÷Ýóç âÜñïõò ðõñÞíá / êáñðïý

1 / 23,1

1 / 25,65

1 / 21,8

Ó÷Ýóç ìåãÝèïõò ðõñÞíá / êáñðïý

1 / 22,8

1 / 17,6

1 / 18,8

ÐõñÞíáò Ó÷Þìá ðõñÞíá

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 53

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΒΑΜΒΑΚΙ

ΣΥΖΉΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΏΣΙΜΟ ΒΑΜΒΆΚΙ Στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών

Τον Σεπτέμβριο του 2023, βαμβακοπαραγωγοί, εκκοκιστές και ειδικοί μόδας συναντήθηκαν στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, για να συζητήσουν σχετικά με το βιώσιμο βαμβάκι, αλλά και για το σημαντικό μέλλον του, στο πλαίσιο της 78ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τη BASF, για να μοιραστεί την πρωτοβουλία, που έχει αναλάβει για τη δημιουργία βιώσιμων αλυσίδων εφοδιασμού βαμβακιού, από το σπόρο μέχρι το ρούχο. 1 JANE CRAIGIE Agriculturalist & Journalist Founder of Jane Craigie Marketing

παγκόσμια παραγωγή βαμβακιού εκτιμάται σε 25 εκατομμύρια τόνους, πάνω από το 70% των οποίων παράγεται στην Κίνα, την Ινδία, τις ΗΠΑ και τη Βραζιλία. Το βαμβάκι είναι μια ζωτικής σημασίας καλλιέργεια για τον κόσμο, παρέχοντας εισόδημα σε περισσότερους από 250 εκατομμύρια ανθρώπους και αντιπροσωπεύοντας το ήμισυ όλων των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων της κοινωνίας. Η βελτίωση της βιωσιμότητας του βαμβακιού αποτελεί έναν ολοένα και πιο σημαντικό στόχο για τον αγροτικό τομέα, καθοδηγούμενη από τους καταναλωτές, που αναζητούν περιβαλλοντικά πιο ευσυνείδητες και ηθικές πηγές. Το 2017, η παγκόσμια βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας ξεκίνησε ένα ταξίδι για την προμήθεια 100% πιο βιώσιμου βαμβακιού. (The Sustainable Cotton Communiqu�). Ο χάρτης αυτού του ταξιδιού αντικατοπτρίζει ορισμένους από τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDGs), σε τροχιά για το 2030. Ρεαλιστικά, ωστόσο, αναμένεται στη βιομηχανία, ότι το βαμβάκι, που παράγεται με βιώσιμο τρόπο, θα είναι ο κανόνας για τις περισσότερες μάρκες μόδας, μέχρι το 2040. Η ζήτηση για το βιώσιμο βαμβάκι αυξάνεται ραγδαία. Το Διεθνές Ινστιτούτο Βιώσιμης Ανάπτυξης παρακολουθεί την παραγωγή βαμβακιού εθελοντικού προτύπου βιωσιμότητας (VSSs), όπως το Better Cotton, και έχει σημειώσει ετήσια αύξηση 40% από το 2008. Στις 12 Σεπτεμβρίου, μια ηλιόλουστη φθινοπωρινή ημέρα, δέκα βαμβακοπαραγωγοί από τις ΗΠΑ και από την Ελλάδα – το κύριο Ευρωπαϊκό κράτος παραγωγής βαμβακιού – μαζί με εκκοκκιστές και τη βιομηχανία της μόδας, συναντήθηκαν στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, στα πλαίσια της 78ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Η εκδήλωση

54 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Εικ. 1: Όλη η ομάδα που συμμετείχε στην εκδήλωση

διοργανώθηκε από τη BASF, για να μοιραστεί την πρωτοβουλία, που έχει αναλάβει για τη δημιουργία βιώσιμων αλυσίδων εφοδιασμού βαμβακιού, από το σπόρο μέχρι το ρούχο. Η εκδήλωση, που εύστοχα ονομάστηκε «Ενωμένοι για ένα από τα σημαντικότερα επαγγέλματα στον κόσμο: τη γεωργία», έφερε ανθρώπους και επιχειρήσεις από ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού, να μοιραστούν τις προσπάθειές τους για βιωσιμότητα, από την καλλιέργεια και τη συγκομιδή αυτής, την εκκόκκιση, την παραγωγή υφασμάτων και την κατασκευή του τελικού προϊό-

ντος, παρουσιάζοντας ευκαιρίες για τη μείωση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων του βαμβακιού, κάνοντας εστιασμένες αλλαγές. Το Πρόγραμμα Πιστοποίησης Βαμβακιού CSF από τη BASF, ή το Πρόγραμμα e3, όπως ονομάζεται στις ΗΠΑ, ένωσε τους 10 παραγωγούς στην εκδήλωση του ΟΗΕ. Το CSF χρησιμοποιεί το blockchain, για να παρακολουθεί κάθε ενέργεια και πρακτική, που συμβαίνει από την ημέρα που φυτεύεται ο σπόρος, μέχρι την ημέρα που ένας πελάτης αγοράζει το τελικό ρούχο. Από την πλευρά του παραγωγού, καταγράφονται όλα όσα

συμβαίνουν στη σπορά, την προστασία των καλλιεργειών και τη συγκομιδή της τελικής σοδειάς. Ο Sledge Taylor ήταν ένας από τους παραγωγούς, που συμμετείχαν στην εκδήλωση του ΟΗΕ. Έχει τον αγρό του στο Κόμο του Μισισιπή, στα νότια των ΗΠΑ, και καλλιεργεί βαμβάκι εδώ και πολλά χρόνια, αποτελώντας κινητήρια δύναμη στο Εθνικό Συμβούλιο Βάμβακος των ΗΠΑ. Για αυτόν, το Πρόγραμμα e3 έχει να κάνει με τη βιωσιμότητα, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της γεωργίας, οπότε

συμμετέχει στην προσπάθεια της BASF να αναπτύξει μια ολοκληρωμένη βιώσιμη αλυσίδα εφοδιασμού βαμβακιού, που ταιριάζει απόλυτα με το γεωργικό του ήθος. «Το Πρόγραμμα είναι σημαντικό, οι παραγωγοί καλούνται συχνά να κάνουν πράγματα, που θα μπορούσαν να ωφελήσουν την κοινωνία ή να ωφελήσουν άλλες πτυχές της οικονομίας χωρίς ανταμοιβή ,σε αντίθεση με το Πρόγραμμα e3 που μας ανταμείβει για μέρος της δουλειάς που κάνουμε, γι αυτό και το υποστηρίζω». Το αγρόκτημα του Sledge είναι μια οι-

κογενειακή επιχείρηση και πρωταρχικός του στόχος είναι να διατηρεί τη γή του πάντα καλύτερη. Η καλλιέργεια του βαμβακιού είναι εξαιρετικά σημαντική στις Ηνωμένες Πολιτείες και ισχυρός τομέας στην οικονομία της χώρας. Πολλές από τις διαδικασίες παραμένουν σε τοπικό επίπεδο, όπως είναι το εκκοκκιστήριο του βαμβακιού, οι μεταποιητές, και οι πωλητές λιανικής του βαμβακιού, καθώς και τα γεωργικά εφόδια – όλα παρέχουν θέσεις εργασίας. Η βιωσιμότητα του βαμβακιού καθοδηγείται από τον καταναλωτή. Οι καταναλωτές επηρεάζουν τις πηγές των πωλητών λιανικής, οι οποίες στη συνέχεια καταλήγουν, μέσω της αλυσίδας, στον παραγωγό. Είμαι μεγάλος υποστηρικτής της ανάγνωσης της ετικέτας. Φυσικά, παράγω βαμβάκι, και θέλω οι άνθρωποι να αγοράζουν βαμβάκι, αλλά πολλοί άνθρωποι δεν διαβάζουν καν την ετικέτα, όταν αγοράζουν μια μπλούζα ή ένα τζιν. Το βαμβάκι είναι μία φυσική ίνα που προέρχεται από ένα λουλούδι ασύγκριτα καλύτερο από τον πολυεστέρα. Για τον Sledge, βιώσιμη γεωργία σημαίνει ότι προσφέρουμε κάτι στο μέλλον μας. Η υγεία και η βελτίωση του εδάφους είναι πολύ σημαντικά, η χρήση καλλιεργειών χωρίς άροση και οι καλλιέργειες κάλυψης της φύτευσης, είναι πρακτικές, που βελτιώνουν την υφή του εδάφους, τη δυναμική συγκράτησης του νερού αλλά και τη γονιμότητα.

Εικ. 2: Η Ελληνική Αντιπροσωπεία στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη Εικ. 3: Ο παραγωγός Sledge Taylor κρατάει μια μπλούζα φτιαγμένη από CSF βαμβάκι

Το Περιοδικό Γεωργία Κτηνοτροφία επικοινώνησε με τους Έλληνες που συμμετείχαν στο ταξίδι, που διοργανώθηκε από τη BASF, στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, στο πλαίσιο της 78ης Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και μας είπαν.

Η Εμμανουέλα Κουρούδη, τρίτης γενιάς εκκοκκίστρια βαμβακιού από την Ελλάδα, για το βιώσιμο βαμβάκι λέει ότι , η βιωσιμότητα μπορεί να σημαίνει εντελώς διαφορετικά πράγματα για κάθε κομμάτι της εφοδιαστικής αλυσίδας. Για τους παραγωγούς, έχει να κάνει περισσότερο με πρακτικές, όπως η χρήση του νερού, η υγεία του εδάφους, οι συνθήκες εργασίας, το καλύτερο εισόδημα. Για τους εκκοκκιστές έχει να κάνει με τη διαδικασία, με το ότι πρέπει να φροντίσουμε, ώστε να διεκδικήσουμε περισσότερο χώρο στη βιομηχανία βαμβακιού και στην αγορά, για αυτό το προϊόν που έχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Για τον τελικό καταναλωτή έχει να κάνει με την ιστορία πίσω από το ύφασμα, από ποιόν,

πού και πώς κατασκευάστηκε. Όπως αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία, συνεργάζονται με την BASF, που έχει το συγκεκριμένο πρωτόκολλο, εδώ και 7 χρόνια. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης συναντήθηκαν με Αμερικανούς βαμβακοπαραγωγούς και αντάλλαξαν απόψεις για την καλλιέργεια. Οι προκλήσεις του κλάδου είναι ίδιες σε όποια χώρα και να βρισκόμαστε, μας λέει. Για το συγκεκριμένο πρόγραμμα πιστοποίησης βλέπουμε, ότι αυξάνει το ενδιαφέρον και κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι παραγωγοί θέλουν να ενταχθούν σε αυτό. Το βαμβάκι, που είναι πιστοποιημένο στο CSF δίνει ένα έξτρα πριμ στους παραγωγούς, που θα το παραδώσουν στο εκκοκκιστήριο μας. 08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 55

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΒΑΜΒΑΚΙ 4 Εικ.4: Η Εμμανουέλα Κουρούδη με το Θόδωρο Λεφή, βαμβακοπαραγωγό από την Κομοτηνή

Ο Ραφαήλ Τομζάς, γεωπόνος και βαμβακοπαραγωγός από την Κομοτηνή, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία, ότι το ταξίδι στη Νέα Υόρκη ήταν μια εμπειρία ζωής. Γνωρίσαμε του Αμερικάνους βαμβακοπαραγωγούς και ανταλλάξαμε εμπειρίες για την καλλιέργεια. Οι εκτάσεις που καλλιεργεί ένας Αμερικάνος βαμβακοπαραγωγός είναι πολύ μεγάλες σε σχέση με αυτές που καλλιεργεί ένας Έλληνας. Όσον αφορά το Πρόγραμμα Πιστοποίησης Βαμβακιού CSF, θεωρώ ότι είναι πολύ θετικό ότι στον παραγωγό που έχει ενταχθεί υπάρχει τεχνική υποστήριξη στην καλλιέργεια από γεωπόνους της BASF. Επίσης, βοηθά να υπάρχει μια ιχνηλασιμότητα και μπορούμε να βρούμε από ποιο χωράφι προέρχεται το βαμβάκι. Με την παράδοση του προϊόντος ο βαμβακοπαραγωγός έχει ένα πριμ λόγω του προγράμματος πιστοποίησης. Έχουμε ακόμη τη δυνατότητα να το παραδώσουμε με ανοιχτή τιμή και μετά να το διαπραγματευτούμε μόνοι μας παρακολουθώντας τη διεθνή τιμή και να το κλείσουμε όποτε εμείς θέλουμε.

Ο Θόδωρος Λεφής, είναι από τους πρώτους βαμβακοπαραγωγούς, που εντάχθηκαν στο πρόγραμμα CSF της BASF. Όπως αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία, είμαι στο πρόγραμμα πιστοποίησης από το 2015. Βοηθάει τον παραγωγό να δώσει μια προστιθέμενη αξία στο προϊόν του. Το ταξίδι στις ΗΠΑ ήταν εντυπωσιακό για μένα. Στην Ευρώπη η Ελλάδα είναι η βασική χώρα καλλιέργειας βαμβακιού, ενώ λίγες εκτάσεις καλλιεργούνται και στην Ισπανία. Συζήτησα με βαμβακοπαραγωγούς από τις ΗΠΑ και γνώρισα τις διαφορετικές τεχνικές καλλιέργειας που χρησιμοποιούν. Εκεί έχουν μεγάλες εκτάσεις καλλιέργειας συγκεντρωμένες σε ένα μέρος και το σπίτι που μένουν είναι δίπλα στο αγρόκτημά τους. Τους έκανε εντύπωση που τα χωράφια μας έχουν μικρή έκταση. Αν και έχουν σύγχρονα μηχανήματα για την καλλιέργεια και εκεί είναι δύσκολο να βρουν εργάτες για να τα χειριστούν. Επίσης, ένα θετικό που έχουν είναι, ότι τα Πανεπιστή5 μια εκεί κάνουν έρευνα με πειράματα σε αγροκτήματα και για τα αποτελέσματα που θα έχουν, θα ενημερώσουν άμεσα τους παραγωγούς.

Εικ. 5: Jane Craigie

56 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

O Γιώργος Λύκογλου, τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία, ότι ο πατέρας του εντάχθηκε στο πρόγραμμα πιστοποίησης. Με το CSF της BASF καλλιεργούμε το βαμβάκι με τεχνικές, που έχουν στόχο τη βιωσιμότητα και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Παραδίδουμε στο εκκοκκιστήριο το σύσπορο και γίνεται ξεχωριστά η εκκόκκιση και έτσι το προϊόν αποκτά προστιθέμενη αξία. Το ταξίδι στις ΗΠΑ ήταν μια μεγάλη εμπειρία για μένα. Ένας νέος 24 ετών να γνωρίσει την παγκόσμια προσπάθεια για μια βιώσιμη ανάπτυξη στο βαμβάκι. Γνωρίσαμε την αντίστοιχη ομάδα των Αμερικανών βαμβακοπαραγωγών, που λέγονται e3, και μιλήσαμε μαζί τους για τα προβλήματα στην καλλιέργεια λόγω της αύξησης του κόστους. Οι Αμερικάνοι ασχολούνται και αυτοί οικογενειακά με την καλλιέργεια (όλοι ήταν δεύτερης και τρίτης γενιάς βαμβακοπαραγωγοί) και έχουν τα ίδια προβλήματα με εμάς στην πώληση του προϊόντος τους. Στο τέλος της ημέρας υπάρχουν τρεις βασικοί πυλώνες που πρέπει να γίνουν κατανοητοί από όλους μας. Όλα είναι σχετικά με την κοινωνία, το περιβάλλον και τη βιώσιμη οικονομία, επισήμανε η κ. Κουρούδη. Αυτές οι πτυχές, καθώς και το Πρόγραμμα CSF, ευθυγραμμίζονται πλήρως με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. 

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 57

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΒΑΜΒΑΚΙ

ΔΎΣΚΟΛΗ ΧΡΟΝΙΆ ΦΈΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΑΜΒΆΚΙ

Μειωμένες ποσότητες, προβλήματα ποιότητας και εμπορίας Άσχημο ξεκίνημα είχε φέτος η καλλιέργεια βαμβακιού με επανασπορές λόγω των καιρικών συνθηκών. Όμως τα προβλήματα συνεχίστηκαν και στην συγκομιδή, με μειωμένες σε σχέση με πέρυσι να είναι οι αποδόσεις αλλά και προβλήματα ποιότητας στις περισσότερες περιοχές της χώρας. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

ια δύσκολη χρονιά είναι το 2023 για το βαμβάκι λόγω των καιρικών συνθηκών. Από την αρχή υπήρξαν προβλήματα με τις επανασπορές λόγω των συνεχών βροχοπτώσεων. Τα προβλήματα όμως συνεχίστηκαν με τους καύσωνες του καλοκαιριού και τις θεομηνίες του Σεπτεμβρίου με αποτέλεσμα η Θεσσαλία να έχει μεγάλες ζημιές στην παραγωγή της αλλά και οι αποδόσεις να είναι μειωμένες. Υπάρχουν προβλήματα ποιότητας λόγω της υγρασίας αλλά και οι τιμές παραγωγού είναι σε χαμηλά επίπεδα. Προβλήματα υπάρχουν και στις ελληνικές εξαγωγές, αφού οι κυριότερες χώρες που εξάγεται το ελληνικό βαμβάκι αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Αποζημιώσεις στη Θεσσαλία

Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Λευτέρης Αυγενάκης, ανακοίνωσε τις αποζημιώσεις για τα βαμβάκια που επλήγησαν από τις πλημμύρες στη Θεσσαλία. Όπως ανέφερε η καλλιέργεια βαμβακιού επλήγη περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη. Συγκεκριμένα για τις καλλιέργειες οι οποίες επλήγησαν σε ποσοστό ζημίας 80% - 100% και συγκεκριμένα για το βαμβάκι θα δοθεί προκαταβολή 140 ευρώ ανά στρέμμα. Η προκαταβολή αυτή είναι επαυξημένη κατά 40% έναντι της προκαταβολής των 100 ευρώ που εδόθη στην περίπτωση του ΙΑΝΟΥ. Για τις καλλιέργειες των οποίων η ζημιά κυμαίνεται 60% έως 80% θα δοθεί προκαταβολή 100 ευρώ το στρέμμα, και για τις καλλιέργειες που υπέστησαν μικρότερες ζημιές θα δοθεί προκαταβολή 50 ευρώ το στρέμμα. Ποιοτικά προβλήματα

Ο κ. Μωχάμεντ Νταράουσε, προϊστάμενος του Εθνικού Κέντρου Ποιοτικού Ελέγχου, Ταξινόμησης και Τυποποίησης Βάμβακος, δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «δυστυ-

58 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

χώς επιβεβαιώθηκαν οι προβλέψεις, που έχω κάνει από τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, για τη μειωμένη παραγωγή βάμβακος το έτος 2023. Ο καύσωνας που σημειώθηκε στα κρίσιμα στάδια της καλλιέργειας έπαιξε αρνητικό ρόλο και έχουμε μειωμένες αποδόσεις. Μεγάλες απώλειες παραγωγής έχουμε στη Θεσσαλία, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα φαίνεται να έχουμε μια μείωση της παραγωγής που φτάνει σε ποσοστό 30% έως και 35% σε σχέση με πέρυσι. Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια είχαμε σημαντική άνοδο στη στρεμματική απόδοση σε εκκοκκισμένο και σημαντική βελτίωση της ποιότητας. Όμως έρχεται η φετινή χρονιά να απογοητεύει τους βαμβακοπαραγωγούς και τις επιχειρήσεις. Οι βαμβακοπαραγωγοί που βλέπουν στο χωράφι αποδόσεις 120 κιλά το στρέμμα δεν συμφέρει να προχωρήσουν σε συγκομιδή. Όση παραγωγή καταφέρει να συγκομιστεί στη Θεσσαλία θα έχει υποβαθμισμένη ποιότητα. Στις άλλες περιοχές θα είναι καλύτερη η εικόνα αλλά και εκεί θα έχουν προβλήματα. Η υγρασία θα φέρει ποιότητα στο χρώμα και οι καύσωνες στο μήκος ίνας και στο micronaire. Η μέση τιμή παραγωγού κυμαίνεται στα 65 λεπτά το κιλό». Μειωμένες αποδόσεις

Ο πρόεδρος της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Βάμβακος (ΔΟΒ) κ. Ευθύμιος Φωτεινός, αναφέρει από την πλευρά του ότι «φέτος είναι μειωμένα τα κιλά

σε σχέση με πέρυσι. Οι μέσες αποδόσεις κυμαίνονται από 300 έως 450 κιλά το στρέμμα. Στην περιοχή της Ροδόπης είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα λόγω καιρικών συνθηκών και υπάρχει κίνδυνος για την συνδεδεμένη στους παραγωγούς. Τα προβλήματα με την παραγωγή στη Θεσσαλία είναι μεγάλα και όσο περνά ο καιρός τόσο αυξάνουν. Εκτιμώ ότι πανελλαδικά η παραγωγή σύσπορου βαμβακιού θα είναι μειωμένη κατά 30%. Οι τιμές στο χωράφι κυμαίνονται από 62 έως 65 λεπτά το κιλό και εκτιμώ ότι ο ανταγωνισμός μπορεί να λειτουργήσει θετικά». Πρόβλημα στις εξαγωγές

Ο κ. Πρόδρομος Ουσουλτζόγλου, πρόεδρος στην εταιρεία Γ&Π ΕΚΚΟΚΚΙΣΤΗΡΙΑ ΒΑΜΒΑΚΟΣ Α.Ε και Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Εκκοκκιστών και Εξαγωγέων Βάμβακος (ΠΕΕΕΒ), επισημαίνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «φέτος είναι μια δύσκολη χρονιά για την παραγωγή σύσπορου αλλά και για τη ζήτηση εκκοκκισμένου βαμβακιού. Οι παραγωγές φέτος είναι μειωμένες στη χώρα μας λόγω των χαμηλών αποδόσεων. Στη Θεσσαλία αν και είμαστε μέσα Οκτωβρίου ακόμη δεν γνωρίζουμε τι παραγωγές θα έχει. Σε πανελλαδικό επίπεδο εκτιμώ ότι η μείωση της παραγωγής μπορεί να φτάσει σε ποσοστό 40% σε σχέση με πέρυσι. Ποιοτικά στην Κεντρική Μακεδονία τα βαμβάκια λόγω της υγρασίας αναμέ-

ΜΕΓΆΛΕΣ ΖΗΜΙΈΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΊΑ ΠΟΥ ΈΒΓΑΖΕ ΤΟ ΠΙΟ ΠΟΙΟΤΙΚΌ ΒΑΜΒΆΚΙ ΣΤΗ ΧΏΡΑ νεται να έχουν προβλήματα. Καλύτερη είναι η εικόνα της ποιότητας στα βαμβάκια της Θράκης. Όμως και η ζήτηση στη διεθνή αγορά είναι μειωμένη. Αυτό συμβαίνει από την εποχή της πανδημίας και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αυτή την εποχή τα παγκόσμια αποθέματα είναι σε επίπεδα ρεκόρ στα 90 εκατ. μπάλες. Αν δούμε ότι μια μέση παγκόσμια παραγωγή βάμβακος ανέρχεται σε περίπου 120 εκατ. μπάλες θα καταλάβουμε πόσο αυξημένα είναι τα αποθέματα (περίπου όσο μια ετήσια παραγωγή). Πάντως το περίεργο είναι ότι παρά τη μειωμένη ζήτηση οι χρηματιστηριακές τιμές παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Κυμαίνεται από 85 έως 90 σεντς ανά λίµπρα, που αν το μετατρέψουμε είναι μια τιμή στο χωράφι γύρω στα 60 λεπτά το κιλό. Όμως και οι ελληνικές εξαγωγές αναμένεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα. Περίπου το 50% του εκκοκκισμένου βαμβακιού της χώρας μας το κάναμε εξαγωγή προς την Τουρκία. Η χώρα

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 59

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΒΑΜΒΑΚΙ

Αίτημα μείωσης πλαφόν

όμως αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα, με έλλειψη δανεισμού και ισοτιμία που δεν βοηθάει τις συναλλαγές με το εξωτερικό λόγω υποτίμησης του νομίσματος. Αποτέλεσμα να υπάρχει σήμερα μηδενική ζήτηση για το ελληνικό βαμβάκι από Τουρκία. Οι Τούρκοι έμποροι που έχουν υπογράψει συμβόλαια προτιμούν να πληρώσουν πέναλτι και να ακυρώσουν τις παραγγελίες τους. Αντίστοιχα οικονομικά προβλήματα έχουν και άλλες χώρες που κάνουμε εξαγωγές βαμβακιού, όπως η Αίγυπτος, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές. Αυτό δείχνει μια πολύ άσχημη εικόνα για τις ελληνικές εξαγωγές».

Αίτημα Μείωσης Πλαφόν παράδοσης βάμβακος 2023 στον νομό Βοιωτίας έθεσε προς τον ΟΠΕΚΕΠΕ ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Αιχμέας. Όπως υποστηρίζει, «συνέπεια των ακραίων καιρικών φαινομένων, που επικράτησαν τη θερινή περίοδο (καύσωνας), ήταν η μη φυσιολογική εξέλιξη των φυτών βάμβακος με άμεση επίπτωση στην καρπόδεση αυτών. Συγκεκριμένα, αναπτύχθηκαν φυτά βάμβακος με μειωμένη διαμόρφωση καρυδιών, αλλά και αυτά που σχηματίστηκαν ήταν αψώμωτα (λοβοί βάμβακος, όπου οι σπόροι ήτανε κούφιοι). Ήδη, από τις πρώιμες σπορές του 2023, κατά την βροχόπτωση «Daniel» υπήρχε ποσοστό βάμβακος άνω του 50% σκασμένο, με αποτέλεσμα να πάθει υποβάθμιση και να καθίσταται δύσκολη η συγκομιδή. Στην συνέχεια, μέχρι και την ολοκλήρωση του ανοίγματος της κάψας, επήλθε η βροχόπτωση «ELIAS» και

ολοκλήρωσε τη ζημιά στην κάψα, όπου την κόλλησε, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται η μηχανική συγκομιδή. Ήδη από τα πρώτα στοιχεία συγκομιδής επιβεβαιώνονται αποδόσεις μειωμένες στο ύψος των 150-200 κιλών/στρέμμα το πρώτο χέρι, όπου παρατηρείται και μειωμένο ειδικό βάρος στην παραγόμενη ποσότητα λόγω μη ωρίμανσης του βαμβακόσπορου, εξαιτίας του θερινού καύσωνα, αλλά και της ζημιάς στην κάψα από τις ανωτέρω βροχοπτώσεις, όπου έπεσαν σε χιλιοστά πέραν των φυσιολογικών για την περίοδο. Για όλους, λοιπόν, τους ανωτέρω λόγους ζητούμε - προκειμένου να μην υπάρχει πρόβλημα στη λήψη της συνδεδεμένης ενίσχυσης βάμβακος 2023 - να υπάρξει μείωση του απαιτούμενου πλαφόν παράδοσης βάμβακος στο ύψος των 160 κιλών/στρέμμα, στον νομό Βοιωτίας». Άσχημη αρχή και τέλος για τη φετινή χρονιά

Ο κ. Νίκος Τούτουζας, βαμβακοπαραγωγός από τη Θήβα, τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «από μέσα Οκτωβρίου ξεκίνησε η συγκομιδή. Φέτος τα προβλήματα ξεκίνησαν από τις σπορές που οι καιρικές συνθήκες μας καθυστέρησαν και συνεχίστηκαν μέχρι την συγκομιδή. Είχαμε φέτος μια οψίμιση της παραγωγής. Οι βροχοπτώσεις του Σεπτεμβρίου δημιούργησαν πρόβλημα με ρόδινο σκουλήκι μέσα στο καρύδι και θα καθυστερήσει η συγκομιδή τους. Όσα βαμβάκια συγκομίζονται έχουν μειωμένες αποδόσεις 200 έως 280 κιλά το στρέμμα στο πρώτο χέρι λόγω των βροχών. Εκτός όμως από τα λίγα κιλά έχουμε και ποιοτικά προβλήματα λόγω της αυξημένης υγρασίας. Είναι πιθανόν να έχει υποβαθμιστεί και η ίνα. Η τιμή παραγωγού στο ξεκίνημα της συγκο-

60 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

ΜΕΙΩΜΈΝΕΣ ΑΠΟΔΌΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΠΟΙΌΤΗΤΑΣ ΕΚΤΌΣ ΑΠΟ ΤΗ ΘΡΑΚΗ

μιδής είναι στα 62 λεπτά το κιλό συν το πριμ. Όταν δεν έχει κιλά ούτε τιμή υπάρχει απογοήτευση στον παραγωγό και αυτό συμβαίνει τη φετινή χρονιά». Από τη Λάρισα ο κ. Χρήστος Σιδερόπουλος, δηλώνει στον ΑγροΤύπο ότι «οι δύο βροχοπτώσεις έχουν δημιουργήσει προβλήματα στο βαμβάκι. Η υγρασία που υπάρχει στα χωράφια (ορεινά και πεδινά) θα δημιουργήσει πρόβλημα

ποιότητας στο 75% της παραγωγής. Τα χωράφια που έχουν γεμίσει λάσπη θα είναι δύσκολο να οργωθούν για να γίνει η επόμενη φύτευση. Τριφύλλι δεν μπορεί να μπει. Μόνο σιτάρια και όσπρια. Για τα βαμβάκια μπορούμε να περιμένουμε ένα εξάμηνο για να δούμε την κατάσταση του χωραφιού αλλά εκτιμώ ότι μεγάλος αριθμός από αυτά θα είναι αδύνατο να κάνουμε σπορά για τη νέα χρονιά».

Ο κ. Αλί Μεχμέτ, παραγωγός από την Κομοτηνή, ανέφερε ότι «έχουμε ξεκινήσει την συγκομιδή βαμβακιού. Οι αποδόσεις φέτος είναι μειωμένες σε σχέση με πέρυσι. Αυτό οφείλεται στους καύσωνες και τους ισχυρούς ανέμους που ακολούθησαν. Μια μέση απόδοση στην περιοχή κυμαίνεται στα 300 κιλά το στρέμμα και με το δεύτερο χέρι μπορεί να φτάσει στα 350 κιλά. Εκτιμώ ότι η παραγωγή είναι φέτος μειωμένη κατά 30% σε σχέση με πέρυσι. Η ποιότητα είναι πολύ καλή».

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 61

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΒΑΜΒΑΚΙ

Ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Δημητριακών Ορεστιάδας «Η Ένωση», κ. Λάμπης Κουμπρίδης, τόνισε από την πλευρά του ότι «με καθυστέρηση έχει ξεκινήσει φέτος η συγκομιδή βάμβακος στην περιοχή. Οι αποδόσεις είναι μειωμένες σε σχέση με πέρυσι εκτιμώ κατά 20%. Οι ποιότητες όμως είναι καλές και το χρώμα. Τα ξηρικά δίνουν περίπου 120

κιλά ανά στρέμμα, ενώ τα αρδευόμενα φτάνουν και τα 300 κιλά». Προβλέψεις για τη νέα περίοδο 2023/2024

Στις πρόσφατες προβλέψεις που ανακοίνωσε τον Οκτώβριο του 2023 το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA) κάνει λόγο για μια παραγωγή το 2023/2024 που θα ανέλθει σε 112,6 εκατομμύρια μπάλες.

Όπως υποστηρίζει υπάρχει υψηλότερη παραγωγή στη Βραζιλία, την Αργεντινή και την Τανζανία, ενώ μείωση στην παραγωγή έχουν η Ελλάδα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Αυστραλία Η ζήτηση και το παγκόσμιο εμπόριο παραμένουν αμετάβλητα. Τα παγκόσμια τελικά αποθέματα εκτιμά ότι θα κυμανθούν σε 80 εκατομμύρια μπάλες (δεύτερο υψηλότερο ρεκόρ στα τελευταία 4 χρόνια). Η μέση τιμή παραγωγού στις ΗΠΑ για την περίοδο 2023/2024 προβλέπεται αμετάβλητη στα 80 σεντς ανά λίβρα. Ευρωπαϊκή Συμμαχία Βάμβακος (ECA)

Την Ελλάδα επισκέφθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα εκπρόσωποι από μεγάλα διεθνή brands, καλεσμένοι της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας Βάμβακος στο πλαίσιο του έργου EUCOTTON. Εκπρόσωποι από Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία, Ιταλία, καθώς και εγχώριοι προσκεκλημένοι από την Ελλάδα, συμμετείχαν σε επίσκεψη εργασίας από τις 26 έως τις 29 Σεπτεμβρίου σε Θεσσαλονίκη, Σέρρες, Τρίκαλα Ημαθίας και Φάρσαλα. Η αποστολή, αποτελούμενη από τις εταιρείες Louis Vuitton Group, Diesel, Intercot, Tedijos Royo, Seidensticker, Vogue Hellas, Orsalia Parthenis και Konstantinos Tsigaros, επισκέφθηκαν πειραματικούς αγρούς βαμβακοκαλλιέργειας, εκκοκκιστήρια και κλωστήρια, ενώ συμμετείχαν σε συζητήσεις με πα-

62 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

ραγωγούς, εκπροσώπους συλλογικών φορέων, επιχειρηματίες και δημόσιους φορείς. Συμμετείχαν επίσης σε στρογγυλή τράπεζα για την παρουσίαση της πρωτοβουλίας EUCOTTON και της πλατφόρμας ιχνηλασιμότητας η οποία έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο αυτής, δείχνοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την καινοτόμο αυτή προσπάθεια η οποία έχει πανευρωπαϊκό χαρακτήρα. Το EUCOTTON, πρωτοβουλία συγχρηματοδοτούμενη από την ΕΕ, έχει ως κεντρικό άξονα το μήνυμα: «Η Ευρώπη σχεδιάζει ένα βιώσιμο μέλλον με ευρωπαϊκό βαμβάκι». Επιδιώκει να εκπαιδεύσει τους επαγγελματίες και τους καταναλωτές σχετικά με την κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού βαμβακιού και να παρέχει πλήρη ιχνηλασιμότητα (από το αγρόκτημα στη μόδα) του προϊόντος. Υλοποιείται από την Ευρωπαϊκή Συμμαχία Βάμβακος (ECA) με στόχο την ενίσχυση της αναγνωρισιμότητας του ευρωπαϊκού βαμβακιού. Η πλατφόρμα ιχνηλασιμότητας EUCOTTON είναι προσβάσιμη μέσα από την ιστοσελίδα www.eucotton.eu και επιτρέπει σε παραγωγούς/εκκοκκιστές, κλωστήρια και μεταποιητές να εγγραφούν δωρεάν προκειμένου να πιστοποιήσουν την προέλευση της πρώτης ύλης και να έχουν τη δυνατότητα χρήσης του σήματος EUCOTTON, το όποιο έχει κατοχυρωθεί στο Γραφείο

Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO). Στις εργασίες συμμετείχαν ο κ. Αντώνης Σιάρκος, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας Βάμβακος (ECA), οι κκ. Βασίλης Μάρκου, Απόστολος Δοντάς, Χαράλαμπος Καραγιώργος, μέλη της ECA, ο κ. Ευθύμιος Φωτεινός, Πρόεδρος της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Βάμβακος (ΔΟΒ), ο κ. Σέρκος Χαρουτουνιάν, Πρόεδρος του ΕΛΓΟ Δήμητρα, ο κ. Θεόφιλος Ασλανίδης, Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πλεκτικής Ετοίμου Ενδύματος Ελλάδος, ο κ. Δημήτρης Πολύχρονος, Διευθύνων Σύμβουλος Κλωστηρίων Ναυπάκτου καθώς και λοιποί επιχειρηματίες. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας Βάμβακος (ECA) κ. Αντώνης Σιάρκος δήλωσε: «Η τωρινή επίσκεψη αποτελεί τον καρπό μιας πολυετούς προσπάθειας για την ανάδειξη και προώθηση του ευρωπαϊκού, δηλαδή του ελληνικού και ισπανικού, βαμβακιού. Πέρα από τα brands που μας επισκέπτονται τώρα, υπάρχουν πολλά ακόμα εξαιρετικά μεγάλης εμβέλειας τα οποία ήδη προγραμματίζουν τη συμμετοχή τους στην επόμενη επίσκεψη εργασίας. Προωθούμε το προϊόν των παραγωγών και μεταποιητών μας, το οποίο πρέπει να λάβει την αναγνώριση που του αξίζει σε ευρωπαϊκό και όχι μόνο επίπεδο. Αν και η παραγωγή μας δε ξεπερνά το 2% της παγκόσμιας πα-

ΧΑΜΗΛΈΣ ΤΙΜΈΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΎ ΚΑΙ ΜΕΙΩΜΈΝΗ ΖΉΤΗΣΗ ΓΙΑ ΕΞΑΓΩΓΈΣ

ραγωγής, το ευρωπαϊκό βαμβάκι έχει μία από τις καλύτερες ποιότητες, απολαμβάνει ιδιαίτερης αναγνωρισιμότητας από τις διεθνείς αγορές ενώ επίσης παρέχει εχέγγυα για τις σύγχρονες και ασφαλείς μεθόδους παραγωγής του. Τώρα, είναι η ώρα να επικοινωνήσουμε σε όλη την αλυσίδα παραγωγής κλωστοϋφαντουργικών, αλλά και στον κλάδο μόδας ειδικότερα, ότι με το πρωτόκολλο ιχνηλασιμότητας EUCOTTON έχουμε και τον τρόπο να αποδείξουμε στον τελικό καταναλωτή ότι το βαμβάκι που επιλέγει είναι 100% ευρωπαϊκό». 

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 63

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ

ΑΙΓΟΠΡΌΒΕΙΟ ΓΆΛΑ

Οι διαταραχές στις συγκεντρώσεις των λιποπρωτεϊνών Ένα από τα συχνότερα προβλήματα των ποιμνιοτρόφων αποτελεί η διαταραχή του ισοζυγίου λιποπρωτεϊνών στο γάλα όπως διαφαίνεται από τα συχνά αποτελέσματα των χημικών αναλύσεων του παραδοτέου γάλακτος στις γαλακτοβιομηχανίες. Αυτό βέβαια αποτελεί ένα από τα εξειδικευμένα θα έλεγα προβλήματα που καλείται να λύσει ο σύγχρονος ποιμνιοτρόφος σε συνεργασία με τους επιστήμονες στο κλάδο, γεγονός που θα βοηθήσει στην αύξηση των εισοδημάτων της εκτροφής, μιας και η τιμή του γάλακτος κρίνεται σε μεγάλο βαθμό και από το λιποπρωτεϊνικό ισοζύγιο. 1 ΤΖΙΩΝΗΣ ΣΑΒΒΑ Σύμβουλος Διατροφής Μηρυκαστικών ΑΡΤΕΜΙΣ Α.Ε

Γιατί και πότε δημιουργείται αστάθεια στον λόγο μεταξύ λίπους και πρωτεΐνης στο γάλα των αιγοπροβάτων;

Η αναλογία λίπους και πρωτεΐνης στο γάλα ρυθμίζεται πρωτίστως από γενετικούς παράγοντες, συγκεκριμένα από τις εκτρεφόμενες φυλές, παράγοντες που αφορούν το περιβάλλον εκτροφής, την διαχείριση της μονάδας και συγκεκριμένα για το λίπος του γάλακτος, κυρίως η διατροφή. Η αναλογία χονδροειδών προς συμπυκνωμένων (ΧΖ/ΣΖ) ζωοτροφών αποτελεί το πρωταρχικό ρυθμιστή συγκέντρωσης των πτητικών λιπαρών οξέων που σε μεταβολικό επίπεδο επηρεάζουν την σταθερή λιποπρωτεϊνοπεριεκτικότητα του γάλακτος. Τα αιγοπρόβατα ως μηρυκαστικά ζώα, με τη διατροφή τους πρέπει να εξασφαλίζεται ένα ελάχιστο ποσοστό ξηράς ουσίας από χονδροειδής ζωοτροφές (ΧΖ) που είναι συνάρτηση του σωματικού τους βάρους ανάλογα με την ηλικία και την εκτρεφόμενη φυλή. Στις περισσότερες των περιπτώσεων που αφορούν προβλήματα χαμηλής λιποπεριεκτικότητας, οι ΧΖ κυρίως όσον αφορά την πρόσληψη, ελκυστικότητα και πεπτικότητά τους, είναι αυτές που καθορίζουν τη λύση του προβλήματος. Το πρόβλημα καθίσταται όμως πιο πολύπλοκο αφού οι ΧΖ σε αναλογία με τη ξηρά ουσία των συμπυκνωμένων ζωοτροφών (ΣΖ) διατηρούν την ορθή διεξαγωγή των πεπτικών φαινομένων εντός του περιβάλλοντος των προστομάχων και κυρίως της μεγάλης κοιλίας (ΜΚ). Δεν είναι ασυνήθιστο να παρατηρούνται αλλαγές του λίπους γάλακτος τους ανοιξιάτικους και τους καλοκαιρινούς κυρίως μήνες, όπου ο ζεστός καιρός και η υψηλή υγρασία μπορούν να μειώσουν την κατανάλωση ξηράς ουσίας σιτηρεσίου ενώ παράλληλα να αυξήσουν την κατανάλωση σε νερό. Η συνεχής επιλογή εκτροφής ζώων υψηλών αποδόσεων σε συνδυασμό με την εντατικοποίηση και σύμπτυ-

64 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Εικ. 1: Ομοίωμα υγειούς Μεγάλης Κοιλίας προβάτου. Φωτογραφία αρθρογράφου.

ξη του παραγωγικού κύκλου των ζώων (κυρίως για πρόβατα), η μη κάλυψη των προσδοκώμενων διατροφικών απαιτήσεων των ζώων αλλά και η μειωμένη αποδοτικότητα των ζωοτροφών σε επίπεδο προστομάχων, αυξάνουν το πρόβλημα της χαμηλής παραγωγής συστατικών του γάλακτος (λίπος, πρωτεΐνη, λακτόζη, ολικά στερεά κτλ.) καθώς αυτά αραιώνονται σε περισσότερη παραγόμενη ποσότητα (L) ανά ζώο (Εικ. 1). Ειδικά για τα βόσκοντα αιγοπρόβατα, η εποχή του χρόνου αποτελεί εξίσου σημαντικό παράγοντα αφού στη χλωρά νομή η συγκέντρωση των δομικών υδατανθράκων και ινωδών ουσιών (NDF)

αυξάνεται προοδευτικά με την ηλικία του φυτού ενώ παράλληλα η αναλογία τους είναι διαφορετική σε σχέση με τα διάφορα μέρη του φυτού (φύλλα, μίσχοι, βλαστός). Άρα, την εποχή που οι βοσκότοποι είναι πλούσιοι σε χλωρή βοσκήσιμη ύλη και τα ζώα βόσκουν χλόη με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό και χαμηλή σε ινώδεις ουσίες, είναι απόλυτα λογικό να υπάρξει αλλαγή στη λιποπεριεκτικότητα του γάλακτος όπως επίσης αντίθετα για την εποχή που τα ζώα βόσκουν σε περιοχές με περισσότερο ξηρά βοσκή. Ακόμα και στα ημιεντατικά - ημιεκτατικά συστήματα εκτροφής των αιγοπροβάτων στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές

NFC = (100 – (Ακατέργαστη Πρωτεΐνη + Ινώδεις Ουσίες + Λιπαρές ουσίες +Τέφρα)) Π.χ. για το καρπό αραβόσιτου: NFC γρ./χλγ. = (100 – (9 + 12 + 2.5 +1.5)), NFC = 75 Οι κτηνοτρόφοι μπορούν να κάνουν αυτό τον απλό υπολογισμό παίρνοντας τα παραπάνω στοιχεία από τις ετικέτες των ζωοτροφών που αγοράζουν. Έτσι, μπορούν με την βοήθεια του διατροφολόγου τους να αξιολογήσουν αριθμητικά τη θρεπτική ανάλυση δεδομένων των χορηγούμενων ζωοτροφών σε σχέση με το κόστος τους αλλά και την ποσότητα χρήσης τους. Συχνές πρέπει να είναι και οι αναλύσεις των ΧΖ για τα επιμέρους κλάσματα ινωδών ουσιών ιδιαίτερα για τις εκτροφές που χρησιμοποιούν ενσιρώματα κτηνοτροφικών φυτών υπό την μορφή Baleage. στη χώρα μας, η βόσκηση είναι σημαντικό στοιχείο και ευεργετικό πλεονέκτημα για τα μηρυκαστικά που μπορούν να εκμεταλλεύονται τις μειονεκτικές αυτές περιοχές, ενώ επίσης προσδίδουν στο γάλα τα ιδιαίτερα τοπικά δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του. Έτσι λοιπόν οι αυξομειώσεις στις συγκεντρώσεις λίπους και πρωτεΐνης παρατηρούνται περισσότερο σε αυτές τις εκτροφές και όχι τόσο στα ζώα ενσταβλισμένης εκτροφής που ακολουθούν ένα πιο σταθερό μοντέλο διατροφής. Πτητικά λιπαρά οξέα, η μεταβολική οδός παραγωγής λίπους και ενέργειας στα μηρυκαστικά

Το Οξικό οξύ χρησιμοποιείται για τη σύνθεση λιπαρών οξέων και είναι η κύρια πρόδρομος ουσία για τη λιπογένεση στον λιπώδη ιστό. Η παραγωγή επαρκών επιπέδων Οξικού οξέος στην ΜΚ παροτρύνεται από τις ΧΖ και είναι απαραίτητη για τη διατήρηση επαρκών ποσοτήτων του λίπους γάλακτος. Ενώ, το Προπιονικό οξύ προέρχεται κυρίως από την ζύμωση των ΣΖ και συνδέεται με την παραγωγή της λακτόζης του γάλακτος και τον ενεργειακό μεταβολισμό αφού αυξάνει την σύνθεση γλυκόζης στο ήπαρ. Σε σιτηρέσια με ταυτόχρονη υψηλή χρήση μη δομικών υδατανθράκων (NSC), κυρίως δημητριακών καρπών (υψηλά ποσοστά αμύλου και σακχάρων) με την ελάχιστη χρήση ΧΖ, αυξάνεται η συγκέντρωση Γαλακτικού οξέος (έως και 90% συνολικών παραγόμενων οξέων) με την συνεχή απορρόφησή του στο αίμα από το επιθήλιο της μεγάλης κοιλίας εντείνοντας τα φαινόμενα υποκλινικών οξεώσεων. Συνεπώς, από το σύνολο των χορηγούμενων ζωοτροφών του σιτηρεσίου ο έλεγχος του ολικού ποσοστού αμύλου και σακχάρων είναι απαραίτητος

και συνδεδεμένος με τον έλεγχο των συνολικά παραγόμενων οξέων στους προστομάχους. Τυχόν όμως περιορισμός τους μπορεί να μειώσει την απαραίτητη διαθέσιμη ενέργεια για τους μικροοργανισμούς που υπενθυμίζω είναι οι πρωτεργάτες για την ζύμωση των ΧΖ και του συνόλου των ινωδών ουσιών του σιτηρεσίου. Από το σύνολο των ινωδών ουσιών μας ενδιαφέρουν τα επιμέρους κλάσματα και η πεπτικότητα της κυτταρίνης, ημικυτταρίνης και λιγνίνης αφού συνδέονται με την χαμηλή ή υψηλή λιποπεριεκτικότητα του γάλακτος επηρεάζοντας εν τέλει και το συνολικό ύψος παραγωγής. Υψηλά ποσοστά λιγνίνης μπορούν να μειώσουν την κατανάλωση τροφής από τα ζώα. Άρα, η χορήγηση διάφορων ειδών χονδροειδών ζωοτροφών (ενσιρώματα, άχυρα, σανοί, χόρτα) με διαφορετικές αναλογίες ινωδών ουσιών, αυξημένης ελκυστικότητας και πεπτικότητας, μπορούν να ρυθμίσουν και την κατανάλωση τροφής από τα ζώα αλλά και την σταθερή παραγωγή Οξικού οξέος. Μια ιδιαίτερη κατηγορία μη δομικών υδατανθράκων (NSC) που μπορούν να επηρεάσουν θετικά τη λιποπεριεκτικότητα είναι οι πηκτίνες. Ανευρίσκονται κυρίως στα ψυχανθή (μηδική) και στα υποπροϊόντα ζαχαρότευτλων ενώ οι συγκεντρώσεις τους στα σιτηρά είναι αμελητέες. Οι πηκτίνες μπορούν να ζυμωθούν πιο γρήγορα από το άμυλο, αλλά παράγουν Οξικό οξύ και όχι Προπιονικό! Γενικά το ποσοστό των NSC% και το ολικό NDF% της ξηράς ουσίας του σιτηρεσίου πρέπει να κυμαίνεται από 30 – 40%, αλλά αυτό εξαρτάται σε πιο στάδιο του παραγωγικού κύκλου βρίσκονται τα ζώα. Ένας απλός τρόπος μέτρησης των μη δομικών υδατανθράκων (NFC) των ΣΖ μπορεί να υπολογιστεί από την εξίσωση:

Το περιβάλλον των προστομάχων, το προφίλ των λιπαρών οξέων των ζωοτροφών και η συσχέτιση τους με την σταθερή λιποπεριεκτικότητα στο γάλα, την υγεία και παραγωγικότητα των αιγοπροβάτων

Η υπερβολική χορήγηση ταχέως ζυμωμένων υδατανθράκων κυρίως από ΣΖ, μειώνει δραματικά το pH της ΜΚ γεγονός που συντείνει σε ένα από τα κυριότερα προβλήματα στην σύγχρονη διατροφή των μηρυκαστικών, τις υποκλινικές μορφές μεταβολικών οξεώσεων. Η οξέωση στη ΜΚ, είναι η πιο κοινή πεπτική διαταραχή ιδιαίτερα στα γαλακτοπαραγωγά ζώα, που δημιουργείται από την συσσώρευση πτητικών λιπαρών οξέων και γαλακτικού οξέος στην ΜΚ. Η οξέωση έχει συσχετιστεί με αυξημένη φλεγμονώδη απόκριση και ενδονυχίτιδες (φλεγμονή στις χηλές). Η φλεγμονώδη αυτή κατάσταση συσχετίζεται με την προοδευτικά μειωμένη παραγωγή ποσοτικού και ποιοτικού γάλακτος (Warnick et al., 2001; Green et al., 2002; Bach et al., 2006). Το μειωμένο pH σχετίζεται επίσης με τη συσσώρευση λιποσακχαρίτων στην ΜΚ (Andersen Μet al., 1994; Gozho et al., 2005) λόγω της λύσης των Gram αρνητικών βακτηρίων, που προκαλούν τη φλεγμονώδη κατάσταση στο ζώο. Παρόλο που αυτός ο μηχανισμός φλεγμονής διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο για τις περιπτώσεις με ενδονυχίτιδες, είναι πιθανό να υπάρχουν και άλλοι μηχανισμοί, όπως είναι για παράδειγμα η υποαιμάτωση που οδηγεί σε ισχαιμία στα άκρα ως συνέπεια των ενδοτοξινών που απελευθερώνονται στη ΜΚ. Αποτέλεσμα, οι ενδοτοξίνες να καταστρέφουν το επιθήλιο της ΜΚ και να αυξάνουν τη διαπερατότητά της, γεγονός που αφήνει τις ενδοτοξίνες και άλλα βακτήρια να φτάνουν 08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 65

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ

Διάγραμμα: Η συσχέτιση μεταξύ του pH της Μεγάλης Κοιλίας και δείκτη λιποπρωτεΐνης (Λίπος : Πρωτεΐνη). 2

Εικ. 2: Ενσίρωμα Καλαμποκιού. Φωτογραφία αρθρογράφου.

στην κυκλοφορία του αίματος (Nocek, 1997) και να καταλήγουν σε άλλους ιστούς (κυρίως στο ήπαρ και λεπτό έντερο), αποτελώντας έτσι ένα σιωπηλό κίνδυνο της υγείας, παραγωγικότητας και συνεπώς και της προσδοκώμενης κερδοφορίας ανά ζώο (Διάγραμμα). Συχνά, για την αντιμετώπιση του προβλήματος χαμηλής λιποπεριεκτικότητας, παρατηρείται η χρήση διαφόρων σκευασμάτων με βάση λιπαρά οξέα υπό μορφή αλάτων ασβεστίου ή σε υδρογονωμένη μορφή καθιστώντας τα έτσι εν μέρη «προστατευμένα», ή καλύτερα λιγότερο διαλυτά στη μεγάλη κοιλία. Τέτοια σκευάσματα τις περισσότερες φορές παρουσιάζουν κάποιο αποτέλεσμα στη λιποπεριεκτικότητα % και σχετικά άμεσα, επειδή αυξάνουν απευθείας την απορρόφηση των λιπαρών οξέων από τον μαστικό αδένα. Παρακάμπτουν

66 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

όμως τη φυσιολογική σύνθεση των λιπαρών οξέων από το ζώο, δηλαδή μέσω της αύξηση πεπτικότητας των ινωδών ουσιών και της παραγωγής Οξικού οξέος στην ΜΚ. Έτσι αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι ότι με την αφαίρεσή τους από τα σιτηρέσια, το πρόβλημα επανέρχεται (ποικίλει ανάλογα με τις περιπτώσεις) ακριβώς διότι η τεχνική αυτή δεν αντιμετωπίζει την αιτία της χαμηλής λιποπεριεκτικότητας και δεν βοηθά το ζώο να παράξει μέσω μεταβολισμού τις σχετικές λιπομονάδες ανά παραγόμενο λίτρο! Η μέτρηση των παραγόμενων λιπομονάδων συσχετίζει το ποσοστό λίπους σε σχέση με τα παραγόμενα λίτρα γάλακτος από το ζώο. Βέβαια, υπάρχουν πολλές παραλλαγές και συνδυασμοί λιπαρών οξέων (σε στερεά κυρίως μορφή) στο εμπόριο που πολλές φορές μπορεί και να μην προκαλούν το επιθυμητό αποτέλεσμα τόσο στο ποσοστό λίπους του γάλακτος, αλλά περισσότερο να αυξάνουν την παραγόμενη ποσότητα γάλακτος σε λίτρα (κυρίως λόγο αυξημένης ενεργειακής τους πυκνότητας). Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω του ότι τα ζώα μπορούν να απορροφήσουν μόνο κορεσμένα λιπαρά οξέα και όχι (πολύ-) ακόρεστα λιπαρά (π.χ. σογιέλαιο, ηλιέλαιο). Οπότε, όσο υψηλότερη είναι η περιεκτικότητα σε λιπαρά οξέα μακράς αλύσου (LCFA) ή/και ακόρεστα λιπαρά οξέα (μονο- και πολυακόρεστα), τόσο υψηλότερος είναι ο κίνδυνος μείωσης του λίπους του γάλακτος (σύνδρομο μειωμένης λιποπεριεκτικότητας - M.F.D). Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFA) είναι κυρίως Ω-6 (περισσότερα στο Καλαμπόκι > Σογιάλευρο > Ηλιάλευρο > Υποπροϊόντα > Ενσίρωμα καλαμποκιού κ.α.) και συχνά υπεύθυνα για φλεγμονώδη αντίδραση από τα ζώα, σε σύγκριση με την αντιφλεγμονώδη δράση των Ω-3 (περισσότερα στην Μηδική > Χόρτο λειμώνων > Λιναρόσπορος κ.α.). Λόγω της αντιοξειδωτικής δράσης των ακόρεστων λιπαρών οξέων, τα βακτήρια της ΜΚ τα υδρογονώνουν, τα μετατρέπουν δηλαδή σε κορεσμένα λιπαρά οξέα

προκειμένου να ζυμωθούν περαιτέρω σε πτητικά λιπαρά οξέα. Κατά την διαδικασία αυτή παράγονται ορισμένα ενδιάμεσα ισομερή όπως το συζευγμένο λινολεϊκό οξύ, Trans-10,cis-12 (CLA-ισομερές) που προσδίδει σε γάλα και κρέας που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση πολλαπλές ευεργετικές ιδιότητες. Παράλληλα όμως ως ενδιάμεσος μεταβολιτής αναστέλλει τη σύνθεση του λίπους του γάλακτος στον μαστικό αδένα μέσω της μείωσης της ρύθμισης των γονιδίων που σχετίζονται με τη μεταφορά και τη σύνθεση λιπαρών οξέων (Harvatine et al., 2009a). Άλλα γνωστά ισομερή είναι τα Trans-9 / cis-11 (Penfield et al. 2007), Trans-10 / cis-12 (Bundgaard et al. 2000), Cis-10 / trans-12 (Saebo et al. 2003) (Εικ. 2). Σταθερότητα σιτηρεσίου εισακούει σε σταθερότητα ισοζυγίου λιποπρωτεϊνών στο γάλα

Επομένως συνυπολογίζοντας όλα τα παραπάνω, η διατήρηση ενός σταθερού ισοζυγίου λιποπρωτεϊνών στο γάλα των αιγοπροβάτων αποτελεί ένα δύσκολο σημείο της σύγχρονης διατροφής τους, όπου οι κτηνοτρόφοι και οι διάφοροι συνεργάτες επιστήμονες καλούνται να διαχειριστούν σε συνεργασία και με την ανάλυση ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων γάλακτος και ζωοτροφών. Πρέπει να επισημάνω την σημασία και την κρισιμότητα για ακόμη μια φορά της ισόρροπης και σταθερής διατροφής υπό τις περιστάσεις της κάθε εκτροφής αλλά και την σημασία του να είναι τα ζώα ενσταβλισμένα με σταθερές συνθήκες διατροφής ιδιαίτερα των ΧΖ. Όλα τα παραγωγικά ζώα ρυθμίζουν τις λειτουργίες πέψης και απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών τους μέσω του κιρκαδικού ρυθμού (!) δηλαδή, ενός περιοδικού ρυθμού μέσα στο εικοσιτετράωρο. Τονίζω λοιπόν την σταθερότητα στην διατροφή της μονάδας τόσο σε ποιότητα όσο και σε ποσότητα αλλά και την σταθερότητα στις ώρες διατροφής του κοπαδιού. Τα ζώα τείνουν να καταναλώνουν περισσότερες ζωοτροφές κατά τη διάρκεια της ημέρας και να μηρυκάζουν περισσότερο κατά τη διάρκεια της νύχτας. Για αυτό και συνήθως στα πρωϊνά αρμέγματα η ποσότητα γάλακτος είναι αυξημένη ενώ στα απογευματινά αρμέγματα τείνουν να είναι αυξημένα σε λιποπεριεκτικότητα. Επίσης, κάτι που συχνά δεν δίνεται σημασία είναι η σημαντικότητα στο δωδεκάωρο μεσοδιάστημα μεταξύ των αρμεγμάτων ειδικά σε ημιεντατικά και ημιεκτατικά συστήματα εκτρεφόμενων αιγοπροβάτων των ορεινών και ημιορεινών περιοχών της χώρας μας. 

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 67

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΑ

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΑ

Δεν υπάρχει εθνική στρατηγική, καταστροφική η αλλαγή που έγινε το 2018 στο γιαούρτι Στη χώρα μας δεν έχει νόημα να μιλάς για γαλακτοπαραγωγό αγελαδοτροφία αλλά και για κρεατοπαραγωγό εάν δεν μελετήσεις πρώτα τη σημερινή παραγωγή, τις σημερινές καταναλωτικές απαιτήσεις και στη συνέχεια, με βάση αυτά να μελετήσεις αν υπάρχουν περαιτέρω δυνατότητες και προοπτικές. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα αναφερθούμε σε όλα αυτά τα θέματα. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΚΑΣ Επίτιμος Πρόεδρος ΕΦΧΕ

Η κατάσταση σήμερα

Έχουμε πει σε διάφορες εκδηλώσεις που έχει κάνει η οργάνωση μας η ΕΦΧΕ, ότι τα νούμερα μας στον τομέα της παραγωγής είναι από χαμηλά έως τραγικά. Συγκεκριμένα: είμαστε σε θέση να παράγουμε περίπου το 40% του γάλακτος που καταναλώνουμε (με τη μορφή γάλακτος, γιαουρτιών, τυριών) και στον τομέα κρέας παράγουμε μόνο το 9% του βόειου κρέατος που καταναλώνουμε. Όπως γίνεται αντιληπτό σε έναν μέσο άνθρωπο, κάποιος ο οποίος αναλαμβάνει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, ως προς τον τομέα της αγελαδοτροφίας, ζητάει αυτά τα στοιχεία από τις υπηρεσίες του και εφόσον βλέπει αποφασίζει: Α) να οργανώσουμε την παραγωγή μας αν είναι δυνατόν με στόχο μια στοιχειώδη επάρκεια στο γάλα και όσο το δυνατόν μεγαλύτερη παραγωγή σε κρέας. Β) εξαφανίζουμε την γαλακτοπαραγωγό αγελαδοτροφία διότι είναι «κοστοβόρα» (δυστυχώς υπήρχαν και τέτοιες αντιεπιστημονικές απόψεις που ακούστηκαν από το στόμα συγκεκριμένου καθηγητού της γεωπονικής σχολής Αθηνών και αφού υιοθετήθηκαν ακούστηκαν και από το στόμα Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης εντός της Βουλής). Γ) αφήνουμε τα πράγματα να συνεχίσουν μόνα τους και όσα πάνε και όσα έρθουν. Η τρίτη περίπτωση δυστυχώς είναι αυτή που ακολουθείται από τους εκάστοτε υπουργούς ως επί το πλείστων. Μπορεί να γίνει κάτι διαφορετικό; Η απάντηση μας φυσικά είναι ναι. Για χρόνια ολόκληρα ακουγόταν η άποψη ότι εμείς δεν μπορούμε να συναγωνιστούμε τις χώρες του Βορρά οι οποίες

68 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

έχουν φθηνή πρώτη ύλη, το γρασίδι και τα λιβάδια όπου βόσκουν τα ζώα. Αυτή ήταν μία άποψη η οποία απαίδευτα επικρατούσε και στις τάξεις των γεωτεχνικών. Όχι σε όλους αλλά σε πολλούς. Δεν υπήρχε όμως ποτέ και καμία σοβαρή μελέτη (ίσως γιατί και τα ΕΘΙΑΓΕ δεν ήταν συνδεδεμένα με την πραγματική παραγωγή), η οποία να υποδεικνύει ότι στην Ελλάδα σε μία σεζόν μπορούμε να έχουμε δύο σοδειές υψηλής πρωτεϊνικής αξίας ζωοτροφών οι οποίες να μπορούν να αντισταθμίζουν και με το παραπάνω το γρασίδι των Βορείων. Είχαμε μονίμως τα βλέμματα μας στραμμένα προς το Βορρά αλλά ποτέ δεν τα στρέψαμε σε χώρες πιο θερμές από εμάς (όπως π.χ. το Ισραήλ), το οποίο κάνει θαύματα στο χώρο της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας, φυ-

σικά με πραγματικά πολύ πιο δύσκολες συνθήκες παραγωγής ζωοτροφών. Παράλληλα υπήρχαν δυσλειτουργίες στην εκρίζωση των ζωονόσων π.χ. βρουκέλλα, φυματίωση (το τι και το πως είναι μεγάλη ιστορία και δεν είναι του παρόντος) και επίσης για να λέμε και την αλήθεια η ελληνική γαλακτοπαραγωγός αγελαδοτροφία αναπτύχθηκε σχετικά γρήγορα, αλλά ανάμεσα στους παραγωγούς που είχαν διάθεση για ανάπτυξη υπήρχαν και μερικοί που σιγά σιγά αποχωρούσαν από το επάγγελμα είτε γιατί δεν έκαναν τα απαραίτητα βήματα μπροστά είτε επειδή υπήρχε πρόβλημα στην οικονομική διαχείριση. Είναι βέβαια αλήθεια ότι η τιμή του γάλακτος στην Ελλάδα ρυθμίζεται με βάση τη ζήτηση στην ευρωπαϊκή αγορά και στην παγκόσμια άρα επαφίεται καθαρά στην

κρίση των γαλακτοβιομηχανιών και τίποτα άλλο, οι οποίες βέβαια γαλακτοβιομηχανίες όταν π.χ. υπάρχει μία ταχεία αύξηση του κόστους όπως με την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία επιδεικνύουν αργά αντανακλαστικά στις αυξήσεις τιμής του προϊόντος, όταν όμως φανεί η απειροελάχιστη ένδειξη για μία μικρή αποκλιμάκωση τα αντανακλαστικά τους θυμίζουν αιλουροειδές και φυσικά η πτώση τιμής στον παραγωγό είναι άμεσες σχεδόν και αναλογικά μεγαλύτερες σαφώς από τη μείωση του κόστους. Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά;

Όλα αυτά συμβαίνουν διότι δεν υπάρχει εθνική στρατηγική για την ανάπτυξη της

γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας. Η πολιτεία παρακολουθεί αδιάφορη τα τεκταινόμενα. Δεν παρεμβαίνει επαρκώς ούτε καν σε θέματα που αφορούν την υγεία του καταναλωτή ή την εξαπάτησή του με διάφορα τρικ και τοπωνύμια. Ο ΕΦΕΤ υπολειτουργεί κατά την άποψη μας. Τα προϊόντα σε όλα τα μεγάλα super market είναι ανακατεμένα. Γάλατα φρέσκα δίπλα στα μακράς διάρκειας ζωής. Γιαούρτια ανακατεμένα με επιδόρπια, προϊόντα που δεν είναι απαραίτητο να είναι στο ψυγείο όλα βρίσκονται εκεί για λόγους προώθησης και εξαπάτησης των καταναλωτών. Η δυνατότητα του καταναλωτή να διακρίνει το ελληνικό από το ξένο δεν είναι ευκρι-

νής. Η δυνατότητα ενός ηλικιωμένου ατόμου (και όχι μόνο) να διακρίνει ότι η ελληνική σημαία μέσα σε μία καρδούλα υποδηλώνει ότι το προϊόν είναι από ελληνική πρώτη ύλη, ενώ η τετράγωνη ελληνική σημαία που από κάτω γράφει φαρδιά πλατιά «ελληνικό προϊόν» αναφέρεται σε προϊόν που συσκευάστηκε στην Ελλάδα από ξένη πρώτη ύλη, προφανώς και δεν είναι πρόδηλη. Όλα αυτά τα τρικ και πολλά άλλα χρησιμοποιούνται είτε από τις εταιρείες είτε από τα markets και έχουν προφανή στόχο την προώθηση συγκεκριμένων προϊόντων και την παραπλάνηση του καταναλωτή. Εάν η πολιτεία επιθυμούσε θα μπορούσε και να θεσμοθετήσει κανόνες αλλά και παράλληλα να εφαρμόσει αυστηρά τους υπάρχοντες προκειμένου να μην συμβαίνουν όλα αυτά. Να τονίσουμε βέβαια, όπως γνωρίζουν όσοι είναι κοντά στον κλάδο, ότι ο κώδικας τροφίμων και ποτών που εφαρμόστηκε από το 2018 είναι καταστροφικός διότι στις διατάξεις του για το «γιαούρτι» επιτρέπει, αυτό το προϊόν που είναι το κόσμημα και το άγημα της ελληνικής αγελαδοτροφίας και των ελληνικών γαλακτοβιομηχανιών, να παρασκευάζεται πλέον από οποιοδήποτε γάλα, σκόνη κτλ. Αυτό δίνει τη δυνατότητα φυσικά στις γαλακτοβιομηχανίες να παράγουν φθηνότερο προϊόν γιατί η πρώτη ύλη που χρησιμοποιούν (όσοι χρησιμοποιούν) είναι μειωμένης αξίας σε σχέση με το ελληνικό φρέσκο γάλα. Σε αντιστάθμισμα ο τότε αναπληρωτής υπουργός ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση να 08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 69

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΑ

υπάρχει υποχρεωτική αναγραφή στις συσκευασίες των προϊόντων της χώρας αρμεγής του γάλακτος, της χώρας προέλευσης και της χώρας συσκευασίας, όπως του γαλλικού αιτήματος με αντίστοιχο περιεχόμενο και του ιταλικού τα οποία είχαν εγκριθεί. Αυτό είχε γίνει με πίεση και με αίτημα της ΕΦΧΕ προκειμένου να υπάρχει ένα αντιστάθμισμα στον κώδικα τροφίμων και ποτών και ουσιαστικά μετέφερε τη δυνατότητα επιλογής στον καταναλωτή. Προϋπόθεση βέβαια όπως είχε τονιστεί θα ήταν η ευκρινής επιγραφή των ανωτέρω στις συσκευασίες. Όντως εγκρίθηκε αυτούσιο το αίτημα από την Ε.Ε. αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκε ως είχε διότι ο τότε υπουργός προτίμησε αντί να αναγράφονται όσα προαναφέραμε, να αναγράφεται η προέλευση Ε.Ε. με αποτέλεσμα φυσικά να υπάρχουν προϊόντα στην αγορά με προέλευση πρώτης ύλης από 3 και 4 χώρες συγχρόνως και ο καταναλωτής να μην το γνωρίζει. Το για-

τί αποφάσισε κάτι τέτοιο, στην κρίση του καθένα. Είναι όμως μία ένδειξη του πώς επί των ημερών του μεριμνούσε για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας γενικότερα αλλά και για την ανάπτυξη της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας ειδικότερα, το υπουργείο του. Στη συνέχεια και με τους νέους υπουργούς, μετά τις εκλογές του 2019, οι επαφές απέβησαν άκαρπες είτε γιατί δεν ήξεραν είτε γιατί δεν ήθελαν. Μόνο ο τελευταίος πριν τις τελευταίες εκλογές του Μαΐου, υποσχόταν σχεδόν κάθε δύο εβδομάδες ότι θα λύσει το πρόβλημα πριν τις εκλογές. Φυσικά δεν το έλυσε. Απλώς έλεγε ψέματα. Οι υπηρεσιακοί δε παράγοντες που πρόθυμα συνηγόρησαν να αλλάξει ο κώδικας τροφίμων και ποτών το 2018, όποτε έγινε συζήτηση κάτω στο υπουργείο, επικαλούνταν ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να αλλάξει γιατί χρειάζονται τρεις υπογραφές από υπουργούς. Λες και το

2018 δεν χρειαζόταν τρεις υπογραφές. Αναφέρουμε όλα αυτά έστω και με τον κίνδυνο να γίνουμε κουραστικοί. Διότι αν δεν κατανοήσουμε πως αντιμετωπίζεται ένας παραγωγικός κλάδος ο οποίος μπορεί να προσφέρει πολύ περισσότερο στην οικονομία της χώρας και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, δεν θα μπορούσαμε να μπούμε ειλικρινά στην κουβέντα για ανάπτυξη του κλάδου και της παραγωγής. Υπάρχουν πάνω από 20 μακροσκελείς επιστολές της ΕΦΧΕ προς τους εκάστοτε υπουργούς τα τελευταία 15 χρόνια με προτάσεις ανάπτυξης, με προτάσεις για συναντήσεις με τις γαλακτοβιομηχανίες και τα markets και τους εκπροσώπους των καταναλωτών υπό την αιγίδα του υπουργείου για ένα πλάνο η εφαρμογή του οποίου σε 5 χρόνια θα μας επιτρέψει την επάρκεια σε γάλα και την αύξηση από το 9% σε σημαντικά μεγαλύτερο νούμερο της επάρκειας σε κρέας. Ουδεμία απάντηση, κανένα ενδιαφέρον τόσα χρόνια. Είναι κρίμα διότι οι προοπτικές υπάρχουν, οι γαλακτοβιομηχανίες έχουν την τεχνογνωσία, τα προϊόντα τους στο εξωτερικό είναι ανάρπαστα (και είναι κρίμα έξω να τρώνε τα προϊόντα από ελληνικό γάλα και στο εσωτερικό να τρώνε προϊόντα που πολλά από αυτά είναι από εισαγόμενο συμπύκνωμα) και να μην υπάρχει ενδιαφέρον συγχρονισμού και οργάνωσης της ελληνικής παραγωγής. Προτιμούμε προφανώς να έρχεται ο Γερμανός τουρίστας να τρώει γερμανική μπριζόλα, να πίνει ολλανδικό γάλα και στην πράξη να αφήνει στη χώρα μας πολύ λιγότερα από ότι θα μπορούσε. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο θέμα το οποίο θα μπορούσαμε να αναλύσουμε από την πλευρά μας μία άλλη φορά. Σε συνεχή φθίνουσα πορεία η αγελαδοτροφία

Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) ανακοίνωσε τα αποτελέσματα των ερευνών ζωικού κεφαλαίου. Σύμφωνα με αυτά, κατά το χρονικό διάστημα 2020 - 2021 - 2022, στην χώρα μας παρατηρούνται οι ακόλουθες μεταβολές στην αγελαδοτροφία: Ο αριθμός των βοοειδών μειώθηκε κατά 5,3% το 2022 σε σχέση με το 2021 και κατά 2,8% το 2021 σε σχέση με το 2020. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των βοοειδών ανήλθε σε 581.598 ζώα το 2022 (έναντι 614.066 ζώων το 2021 και 631.521 ζώων το 2020). Μείωση επίσης παρατηρείται στον αριθμό των εκμεταλλεύσεων που εκτρέφουν βοοειδή κατά 6,4% το 2022, σε σχέση με το 2021 και κατά 6,3% το 2021 σε σχέση με το 2020. 

70 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

08|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 71

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | ADAMA

TIMELINE FX

Tο νέο ζιζανιοκτόνο της ADAMA Η ADAMA διαθέτει πλέον στο χαρτοφυλάκιό της το νέο μεταφυτρωτικό ζιζανιοκτόνο σιτηρών TIMELINE FX. Μίγμα τριών δραστικών ουσιών, με διαφορετικό τρόπο δράσης, που συνδυάζονται και αλληλοσυμπληρώνονται μεταξύ τους για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο ετήσιων και πολυετών, αγρωστωδών και πλατύφυλλων ζιζανίων στις καλλιέργειες σιταριού, κριθαριού και σίκαλης. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΩΥΣΙΆΔΗΣ Γεωπόνος Field Marketing Βόρειας & Κεντρικής Ελλάδος

Αποτελεσματικότητα Το TIMELINE FX είναι ένα διασυστηματικό ζιζανιοκτόνο, που απορροφάται κυρίως από τα φύλλα και δευτερευόντως από βλαστούς και ρίζες, και μετακινείται γρήγορα στα ταχέως αναπτυσσόμενα μέρη των ζιζανίων. Οι τρεις δραστικές ουσίες του TIMELINE FX ανήκουν σε διαφορετικές χημικές ομάδες με διαφορετικό τρόπο δράσης. Η δραστική ουσία florasulam είναι τριαζολοπυριμιδίνη κινείται δια μέσου του φυλλώματος και του ξυλώματος, αναστέλλοντας τη δράση του ενζύμου οξεικογαλακτική συνθετάση (acetolactate synthase-ALS), απαραίτητο ένζυμο για τη βιοσύνθεση αμινοξέων, προκαλώντας έτσι παύση ανάπτυξης, χλώρωση και νέκρωση των πλατύφυλλων ζιζανίων. Η δραστική ουσία fluroxypyr είναι πυριδινοκαρβοξυλικό οξύ κινείται και αυτό δια μέσου φλοιώματος και ξυλώματος, δρα ως ρυθμιστής ανάπτυξης και επιφέρει επιναστία, παραμόρφωση νέων φύλλων, και μαρασμό των πλατύφυλλων ζιζανίων. Η δραστική ουσία pinoxaden είναι φαινυλοπυραζολίνη κινείται δια μέσω φυλλώματος, δρα παρεμποδίζοντας τη δράση του ενζύμου Acetyl-Co-A Carboxylase (ACCase) που είναι απαραίτητο ένζυμο για τη βιοσύνθεση των λιπαρών οξέων και προκαλεί αναστολή της αύξησης, χλώρωση, μεταχρωματισμό και τελική νέκρωση των αγρωστωδών ζιζανίων. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ορατά σε 7-10 μέρες ενώ η τελική νέκρωση επέρχεται αργότερα, στις 2-3 εβδομάδες, αναλόγως των καιρικών συνθηκών. Επιπλέον στο σκεύασμα εμπεριέχεται και ο αντιφυτοτοξικός παράγοντας cloquintocet-mexyl που ενισχύει την ανοχή της καλλιέργειας στις δραστικές ουσίες, pinoxaden, florasulam,καθώς υποκινεί τη δημιουργία των ενζύμων μεταβολισμού.

72 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 08|23

Ευελιξία Το TIMELINE FX δίνει τη δυνατότητα μεγάλου εύρους ψεκασμού, από το τρίτο φύλλο έως το φύλλο «σημαία» (BBCH scale 13-37). Έτσι ο παραγωγός έχει την ευελιξία να αντιμετωπίσει τις αντίξοες καιρικές συνθήκες και δύσκολες καταστάσεις που μπορεί να κληθεί να αντιμετωπίσει την περίοδο του ψεκασμού. Το TIMELINE FX συνδυάζει τη μέγιστη αποτελεσματικότητα καταπολέμησης ευρέως φάσματος αγρωστωδών και πλατύφυλλων ζιζανίων με την ευελιξία ψεκασμού την περίοδο όπου τα ζιζάνια βρίσκονται στο πιο ευαίσθητο στάδιο αντιμετώπισής τους. Πιστή στις υποσχέσεις της, όπως είναι και το λογότυπο της εταιρείας «listen, learn, deliver», η ADAMA άκουσε τα «θέλω» των παραγωγών και παρουσιάζει το TIMELINE FX το νέο μεταφυτρωτικό ζιζανιοκτόνο, ένα πολυδύναμο ερ-

γαλείο για την καλύτερη αντιμετώπιση των σοβαρότερων ζιζανίων, αγρωστωδών και πλατύφυλλων, στις καλλιέργειες των σιτηρών καθώς και ευελιξία στη χρήση λόγω του μεγάλου «παραθύρου» ψεκασμού που δίνει το προϊόν. Επιπλέον παρέχεται ευκολία στη χρήση, καθώς σε ένα σκεύασμα υπάρχουν τρεις δραστικές ουσίες, καλή διαλυτότητα στο βυτίο χωρίς ιδιαίτερη ανακίνηση, καθόλου ορατά ίχνη υπολειμμάτων του ψεκασμού στα φυτά. Συνδυάζεται με αρκετές επιπλέον δραστικές ουσίες (μυκητοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, εντομοκτόνα) για την αντιμετώπιση πιο σύνθετων προβλημάτων. Προσοχή να δοθεί μόνο στην περίοδο του ψεκασμού όπου δε πρέπει η καλλιέργειά μας να είναι υπό κατάσταση stress, όπως χαμηλές θερμοκρασίες ή μεγάλη περίοδος ξηρασίας, για την αποφυγή φυτοτοξικών προβλημάτων όπως χλωρώσεις κ.α. n

ΜΗΝΙΑΊΟ περ ιοδ ικό

του ΑγροΤύπου για τον

ΤΕΥΧΟΣ 08 | ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2023 | agrotypos.gr

αγρότη!

ΝΈΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΕΣ

ΤΙΜΗ

1,50€

για ποιοτικό ελαιόλαδο

ΕΛΑΙΌΛΑΔΟ ΑΠΌ ΕΤΕΡΟΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΊΕΣ

ΜΕΛΙΤΖΆΝΑ

Συμβουλές καλλιέργειας και εμπορίας

ΠΡΟΣΟΧΉ

ΧΡΥΣΟΎΛΑ ΣΚΟΡΔΊΤΗ

Νέο έντομο στη χώρα

βιολογική αγρότισσα με όραμα

ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΊΑ ΣΗΜΕΡΙΝΉ ΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ

ΚΕΡΑΣΙΆ

ΒΑΜΒΆΚΙ

Αξιολόγηση ποικιλιών

ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΊΑ

Γεωργία - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Τεύχος 08/2023, Οκτώβριος

ΑγροΤύπος

Καλλιέργεια και αξιολόγηση υβριδίων

Η επιστήμη πιο κοντά στην πράξη