Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία / Μάιος 2023 by agrotypos

ΜΗΝΙΑΊΟ περ ιοδ ικό

του ΑγροΤύπου για τον

αγρότη! ΤΕΥΧΟΣ 04 | ΜΑΙΟΣ 2023 | agrotypos.gr

ΤΙΜΗ

1,50€

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ

ΜΙΑ ΝΈΑ ΚΑΤΗΓΟΡΊΑ ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΤΏΝ

TOMATA

ΑΚΤΙΝΙΔΙΟ

Σχέση ξηράς ουσίας & γεύσης

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ

ΚΑΡΠΟΚΑΨΑ ΤΗΣ ΜΗΛΙΑΣ

ΕΥΚΑΙΡΊΑ ΓΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΕΣ

Προβλήματα & αντιμετώπιση

ΠΡΟΒΑΤΟ ΛΕΣΒΟΥ

Ένας πολύτιμος γενετικός πόρος

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΣΠΟΡΟΙ

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ

ΣΗΜΑΣΊΑ ΧΡΉΣΗΣ & ΟΦΈΛΗ

Χρήσιμες Οδηγίες

ΠΑΤΑΤΑ

ΕΠΙΣΗΜΆΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΙΔΗΡΟΣΚΏΛΗΚΕΣ

Γεωργία - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Τεύχος 04/2023, Μαΐος

ΑγροΤύπος

Αξιολόγηση υβριδίων Προβλήματα φυτοπροστασίας

• Αντιμετώπιση περονόσπορου στο αμπέλι • Εμπορία και τιμές πορτοκαλιών

• Εφαρμογή μη-καταστροφικής μεθοδολογίας για

προσδιορισμό ποιοτικών χαρακτηριστικών ακτινιδίων

Η επιστήμη πιο κοντά στην πράξη Cover_GK_04_2023_diaf_09.indd 1

28/4/2023 2:56:59 μμ

Cover_GK_04_2023_diaf_09.indd 2

28/4/2023 2:44:05 μμ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.indd 1

28/4/2023 4:41:06 μμ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.indd 2

28/4/2023 4:41:07 μμ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

26 ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ISSN 1105-2465, Κωδικός: 013155 Ιδιοκτησία: ΑγροΤύπος ΑΕ Β. Ηπείρου 31, 151 25 Μαρούσι Τηλ. 210-6142550 & 8064002 Fax 210-6125141 www.agrotypos.gr E-mail: advert@agrotypos.gr ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ: Γ. Γιαννοπολίτη georgia@agrotypos.gr Έ. Χυδεριώτου public@agrotypos.gr

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ: Ν.Κ. Γιαννοπολίτης advert@agrotypos.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: advert@agrotypos.gr info@agrotypos.gr Σ. Παϊσιάδης και εξωτερικοί συνεργάτες ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΑ, ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ - DTP: Π.Κ. Γιαννοπολίτη ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: Μ. Κατσίκη sales@agrotypos.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ, ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: PressiousArvanitidis Απαγορεύεται κάθε αναδημοσίευση κειμένου ή φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του Εκδότη. Τα επώνυμα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι απαραίτητα και των υπευθύνων του περιοδικού.

Agriculture CROP & ANIMAL HUSBANDRY

Τεύχος 04/2023 Μάιος ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΑγροΠαρατυπίες

Μικρά & Ενδιαφέροντα

Ερώτημα του μήνα: Τι πρέπει να προσέξουν οι αγρότες στην συμπλήρωση του Ε3 της φορολογικής δήλωσης 12

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Σημασία χρήσης πιστοποιημένων σπόρων σποράς. Υφιστάμενη κατάσταση του τομέα στη χώρα μας (Α. Τσούτσας, Α. Διαμαντίδης) 16 Βιταμίνες - Μια νέα κατηγορία Βιοδιεγερτών (Β. Ζιώγας) 20 Μελισσοκομία και Γεωργία: Σχέση Αμοιβαίου Οφέλους (Α. Τσαγκαράκης) 26

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ Προσοχή στα αμπέλια αυτή την εποχή για τον περονόσπορο τι θα πρέπει να κάνουν οι αμπελουργοί 32

ISSN 1105-2465, Code: 3155 The Greek Review of Science, Technology and Business in Agriculture V. Epirou 31, 151 25 Maroussi, Greece Tel. +302106142550 & +302108064002, Fax. +302106125141 www.agrotypos.com

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Γεωτεχνικοί - αγρότες 36€ Δημ. Oργανισμοί, βιβλιοθήκες, επιχειρήσεις 80€ Κύπρος 100€

Καρπόκαψας της Μηλιάς (Cydia pomonella): Ζημιές που προκαλεί και ολοκληρωμένη αντιμετώπισή της (Φ. Ιωαννίδης) 50

Τράπεζα Πειραιώς: 6853.126196.509 GR 12.0171.8530.0068.5312.6196.509 Τράπεζα Eurobank: 0284.02 0010 9734 GR 020 260 284 00000 40 200 109 734 Τράπεζα Εθνική: 72500.222.178 GR 800.110.7250.0000.72500 222.178 Πού βρίσκω το περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία; 1. Στα περίπτερα το τελευταίο Σάββατο κάθε μήνα με 1,50€ 2. Στη διεύθυνσή μου, κάθε μήνα, με ετήσια συνδρομή 36€ 3. Στο agrotypos.shop με ετήσια ηλεκτρονική συνδρομή 14,99€ Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα να χρησιμοποιούνται με ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν πριν από τη χρήση του, καθώς και τις προειδοποιητικές φράσεις και σύμβολα.

Αύξηση κόστους καλλιέργειας και προβλήματα φυτοπροστασίας μειώνουν τα στρέμματα. Οι παραγωγοί αξιολογούν τα υβρίδια ντομάτας που χρησιμοποιούν 36

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ Μεγάλη ζήτηση και καλές τιμές στα πορτοκάλια 48

Η επίδραση της ξηράς ουσίας στην ποιότητα των ακτινιδίων (Β. Τιτέλη, Μ. Μιχαηλίδης, A. Μολασιώτης) 58 Εφαρμογή μη-καταστροφικής μεθοδολογίας για τον προσδιορισμό ποιοτικών χαρακτηριστικών ακτινιδίων (Β. Τιτέλη, Μ. Μιχαηλίδης, A. Μολασιώτης) 62

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Οι σιδηροσκώληκες: Επισημάνσεις για την αντιμετώπισή τους με έμφαση στην καλλιέργεια της πατάτας στο Λεκανοπέδιο Κάτω Νευροκοπίου (Η. Ελευθεριάδης, Κ. Σίμογλου) 66

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Η φυλή προβάτου Λέσβου ως επιλογή για εκτροφή (Ι. Μαστρανεστάσης) 70 Σκάναρε με την ταμπλέτα ή το κινητό σου το qrcode για να επισκεφθείς το ανανεωμένο agrotypos.gr Αγγλική έκδοση: agrotypos.com Φυτοπροστατευτικά: fytofarmaka.net Ηλεκτρονικό κατάστημα: agrotypos.shop

facebook.com/agrotypos

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.indd 3

28/4/2023 4:41:10 μμ

ΑΓΡΟ

Παρατυπίες

Σιωπή των αμνών για τα ουκρανικά σιτηρά από την Ελλάδα Συνεχίζονται οι αντιδράσεις των αγροτών στην Ανατολική Ευρώπη κατά των εισαγωγών ουκρανικών σιτηρών. Όλα ξεκίνησαν όταν η ΕΕ αποφάσισε την αναστολή των δασμών στις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων από την Ουκρανία. Τότε λίγοι κατάλαβαν τα προβλήματα που θα δημιουργούσε. Μπλόκαραν τα λιμάνια και τα ουκρανικά σιτηρά μεταφέρονταν οδικώς ή με τρένα. Αντί να πάνε στις αγορές τρίτων χωρών οι έμποροι στην Ευρώπη τα αγοράζουν με χαμηλές τιμές και τα φυλάνε στις αποθήκες τους. Την ίδια στιγμή παραμένουν στα αζήτητα τα ευρωπαϊκά προϊόντα, και τα αποθέματα αυξάνουν (οι αποθήκες των παραγωγών είναι γεμάτες). Αυτό που θέλουν οι έμποροι είναι να μην επαναληφθεί φέτος η αύξηση των τιμών που είχαμε πέρσι κατά την εποχή του αλωνισμού. Όμως εκτός από τις χαμηλές τιμές υπάρχουν και προβλήματα ποιότητας στα ουκρανικά σιτηρά. Αμερικανοί επενδυτές έχουν αγοράσει μεγάλες εκτάσεις στην Ουκρανία και τις καλλιεργούν. Επειδή έχουμε πόλεμο δεν γίνεται κανένας έλεγχος και χρησιμοποιούν ότι φυτοπροστατευτικό κυκλοφορεί στις αγορές του τρίτου κόσμου για να αυξήσουν την παραγωγή τους. Δεν γνωρίζουμε αν γίνονται έλεγχοι στα σύνορα της ΕΕ στις εισαγωγές αυτών των προϊόντων και αν έχουμε ανάμιξη ουκρανικών σιτηρών με ευρωπαϊκά. Η απάντηση της Κομισιόν σε όλα αυτά τα προβλήματα είναι να χορηγήσει ένα επίδομα στους αγρότες της ανατολικής ΕΕ. Πολλές χώρες απαγόρευσαν να εισάγονται ουκρανικά σιτηρά αλλά αφήνουν ελεύθερη τη διέλευση φορτίων από το έδαφός τους. Οπότε είναι πιθανόν τα ουκρανικά σιτηρά να καταλήξουν στην χώρα μας. Η ελληνική κυβέρνηση ούτε ζήτησε ενίσχυση για τους παραγωγούς αλλά ούτε έχει ασχοληθεί με το θέμα. Σε όλη αυτή την υπόθεση «διάχυσης» σιτηρών από την Ουκρανία προς χώρες της ΕΕ, θα ήταν χρήσιμο να διερευνηθεί εάν γίνονται κάποιες εισαγωγές και στη χώρα μας και εάν συνοδεύονται από τα κατάλληλα πιστοποιητικά.

4 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΑΓΡΟΠΑΡΑΤΥΠΙΕΣ_.indd 4

Ξηροθερμικές συνθήκες μόνο σε 4 νομούς Δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ η Κοινή Υπουργική Απόφαση που αφορούσε την πληρωμή ενισχύσεων ήσσονος σημασίας (de minimis) στον τομέα της παραγωγής γεωργικών προϊόντων και ειδικότερα στον τομέα των σταφυλιών ΠΕ Καβάλας, Σερρών, Κιλκίς και Χαλκιδικής έτους 2021. Οι αμπελουργοί πρέπει να έχουν υποβάλλει ενιαία αίτηση ενίσχυσης για το έτος 2021, διαθέτουν αμπέλια σε ωρίμανση (άνω των 3 ετών) ανά ποικιλία και διατηρούν τουλάχιστον ένα (1) στρέμμα καλλιέργειας αμπελιού σε ωρίμανση ανά ποικιλία επιτραπέζιου σταφυλιού. Η ενίσχυση δίνεται «λόγω των έντονων ξηροθερμικών συνθηκών που επικράτησαν στις περιοχές αυτές κατά την καλοκαιρινή περίοδο έτους 2021 έχοντας ως απόρροια την αύξηση του κόστους παραγωγής και τη μείωση της παραγωγής, σε συνδυασμό με την επίταση της διαταραχής της τοπικής αγοράς όσο και των εξαγωγών από τους συνεχιζόμενους περιορισμούς εξαιτίας της COVID-19, με αποτέλεσμα να καταστεί ζημιογόνος η καλλιέργεια. Άραγε ξηροθερμικες συνθήκες επικρατούσαν μόνο σε τέσσερις νομούς; Επιπτώσεις από covid είχαμε μόνο σε τέσσερις νομούς; Μήπως ο υπουργός μας κοροϊδεύει; Μήπως υπάρχουν αμπελουργοί δυο ταχυτήτων; Μήπως τα λεφτά των de minimis πάνε σε προεκλογικα ρουσφέτια; Κομφούζιο και διακοπές στην Ισπανία Εκδήλωση πραγματοποίησε ο Αγροτικός Οινοποιητικός Συνεταιρισμός Τυρνάβου, με θέμα την καταπολέμηση της ευδεμίδας, στην οποία τονίστηκε ότι η δράση «Κομφούζιο» είναι μονόδρομος για την καταπολέμησή της. Όπως δήλωσε ο Προϊστάμενος του Τμ. Προστασίας Φυτών, Ποιοτικού & Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου ΠΕ Λάρισας Περιφέρεια Θεσσαλίας κ. Δημήτριος Σταυρίδης, «συζητήθηκαν όλοι οι εναλλακτικοί τρόποι αντιμετώπισης της ευδεμίδας. Σήμερα η δράση «Κομφούζιο» είναι μονόδρομος για την καταπολέμηση της ευδεμίδας στην αμπελοκαλλιέργεια. Θα πρέπει όλοι οι αμπελοκαλλιεργητές του δήμου Τυρνάβου να ενταχθούν στο σύνολό τους στη δράση, λαμβάνοντας υπόψη ότι πλέον η χημική καταπολέμηση της ευδεμίδας δεν είναι τόσο αποτελεσματική. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να αυξηθούν τα επιλέξιμα στρέμματα της δράσης. Στην Ισπανία εφαρμόζουν καθολικά το Κομφούζιο στην αμπελοκαλλιέργεια και έχουν καταφέρει να μην έχουν κανένα πρόβλημα». Οι Ισπανοί αμπελοκαλλιεργητές αντί να κάνουν ψεκασμούς στα χωράφια τους πάνε διακοπές.

Ακόμη δεν ξεκίνησαν τα eco-schemes θέλουν να τα αλλάξουν Ακόμη δεν ξεκίνησε η εφαρμογή των οικολογικών σχημάτων (eco-schemes) της νέας ΚΑΠ στην Ελλάδα και θέλουμε να τα αλλάξουμε. Αυτό είναι ένα δείγμα για τον τρόπο που γράφτηκε το Στρατηγικό Σχέδιο της ΚΑΠ στην χώρα μας. Έγραφαν ότι ήθελαν χωρίς να κάνουν διάλογο με κανέναν. Επίσης μέχρι να την στείλουν στην Κομισιόν την κρατούσαν σαν επτασφράγιστο μυστικό. Συγκεκριμένα ο κ. Κωνσταντίνος Μπαγινέτας Γεν. Γρ. του ΥπΑΑΤ (εκπροσωπώντας τον Υπουργό Γ. Γεωργαντά) στο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας και Αλιείας του Απριλίου, που έγινε στο Λουξεμβούργο, ζήτησε για τα λεγόμενα οικολογικά προγράμματα (που αντικατέστησαν το πρασίνισμα) να προβλεφθεί διαδικασία άμεσων τροποποιήσεων με απλή κοινοποίηση στην Επιτροπή, με την προϋπόθεση να υπηρετείται η περιβαλλοντική διάσταση αυτών των παρεμβάσεων. Σχέδια Βελτίωσης για ... λίγους Πικρία, θυμός και αγανάκτηση είναι τα συναισθήματα που επικρατούν ανάμεσα στους αγρότες που θέλησαν να ενταχθούν στη Δράση 4.1.5 του ΠΑΑ (Σχέδια Βελτίωσης). Η τρέχουσα πρόσκληση έρχεται μετά από 5 χρόνια από την προηγούμενη. Ο προϋπολογισμός 180.000.000 ευρώ δεν είναι επαρκής. Οι επιλαχόντες θα είναι μάλλον η πλειοψηφία. Η αρχιτεκτονική και η δομή της συγκεκριμένης πρόσκλησης με τα πολλαπλά διαδοχικά φίλτρα είναι προσαρμοσμένη στην χαμηλή χρηματοδότηση. Επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά; Ελάχιστες… χωρίς όρους σύνδεσης; Δύσκολα τα πράγματα. Ο χρόνος υλοποίησης της πρόσκλησης (περίπου 2 μήνες) δεν επαρκεί για ένα τέτοιο πρόγραμμα. Η διάρκεια της πρόσκλησης ορίστηκε επίσης, με κριτήριο τον περιορισμό των υποψηφίων δικαιούχων, δηλαδή όσοι προλάβουν. Η γραφειοκρατία και η χαρτούρα βασιλεύουν. Για κάθε επένδυση, άνω των 1.000 ευρώ, οφείλει ο γεωτεχνικός σύμβουλος να συντάξει τεχνική έκθεση τεκμηρίωσης, τόσο της σκοπιμότητας όσο και της δυναμικότητας. Καθημερινά αποδεικνύεται ότι η πρόσκληση λειτουργεί αποτρεπτικά στην υποβολή αιτήσεων στήριξης από τους παραγωγούς και καλλιεργεί την απογοήτευση. 

28/4/2023 5:49:28 μμ

Απόψεις σε κρίσιμα θέματα...

ΑΓΡΟΠΑΡΑΤΥΠΙΕΣ_.indd 5

10|22 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 5

28/4/2023 5:49:29 μμ

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Λαμπερή τελετή εγκαινίων για τη STIHL ΚΥΠΡΟΥ

Με κάθε επισημότητα και με απόλυτη επιτυχία πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του υποκαταστήματος STIHL Κύπρου στη Λευκωσία. Η STIHL, ένας από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές αλυσοπρίονων και μηχανημάτων για τη δασοκομία και την περιποίηση πρασίνου στον κόσμο αναβαθμίζει και ενδυναμώνει την παρουσία της στην Κυπριακή αγορά με στόχο την καλύτερη δυνατή εκπροσώπηση των προϊόντων της μέσω των πιστοποιημένων αντιπροσώπων STIHL σε όλη την Κύπρο. Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους, έκοψαν την κορδέλα και απηύθυναν χαιρετισμό ο κ. Burandt, Αντιπρόεδρος πωλήσεων κόσμου της STIHL, ο κ. Ηλίας Ραβάνης, CEO STIHL Ελλάδος και Κύπρου, ο Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κ. Πέτρος Ξενοφώντος, ο Δήμαρχος Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και ΠεριΛευκωσίας κ. Κωσταντίνος Γιωρκάτζης και ο Διευθυντής του βάλλοντος κ. Πέτρος Ξενοφώντος υποκαταστήματος κ. Κωνσταντίνου Γιαννάκης. Ανάμεσα στους υψηλούς παρευρισκομένους ήταν και ο κ. Dirk Roland Haupt Deputy Head of Mission της Γερμανικής Πρεσβείας, ο Βουλευτής Τρυφωνίδης Αλέξανδρος, ο Διευθυντής Δασών κ. Χαράλαμπος Αλεξάνδρου και πλήθος αντιπροσώπων STIHL από όλη την Κύπρο, συνεργατών και φίλων. Μετά το τέλος της τελετής των εγκαινίων ακολούθησε cocktail party σε πολύ φιλική και ζεστή ατμόσφαιρα.

Συνεργασία Σαρακάκη με Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Ο Όμιλος Επιχειρήσεων Σαρακάκη (ΟΕΣ), ένας όμιλος που μετρά πάνω από έναν αιώνα ηγετικής παρουσίας στην επιχειρηματική ζωή της Ελλάδας, ανακοίνωσε με μεγάλη χαρά τη σύναψη Μνημονίου Συνεργασίας με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) στον τομέα της Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας. Το Μνημόνιο Συνεργασίας υπεγράφη, στις 5 Απριλίου 2023, στα γραφεία Διοίκησης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Η συμφωνία έχει στόχο να δημιουργήσει νέες γέφυρες συνεργασίας μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότητας και του ευρύτερου κλάδου της κινητικότητας (mobility) σε ένα πλαίσιο δραστηριοτήτων με έμφαση τις κοινές ερευνητικές και εκπαιδευτικές δράσεις, διευρύνοντας τους ορίζοντες των φοιτητών, των ερευνητών και των εργαζομένων του ΟΕΣ.

6 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ.indd 6

Αφρικανική Πανώλη σε χοιροτροφική μονάδα στις Σέρρες

Επιβεβαιώθηκε η παρουσία του ιού της Αφρικανικής Πανώλης των Χοίρων σε χοίρους, συστηματικής εκτροφής, στην τοποθεσία Λιβαδιά του Δήμου Σιντικής της Π.Ε. Σερρών. Η επιβεβαίωση έγινε μετά από τη διενέργεια σχετικών εργαστηριακών εξετάσεων που πραγματοποιήθηκαν στη Διεύθυνση Κτηνιατρικού Κέντρου Αθηνών (εθνικό εργαστήριο αναφοράς για τη νόσο) για υποψία παρουσίας της νόσου. Με εντολή του Υφυπουργού κ. Σίμου Κεδίκογλου, ενεργοποιήθηκαν όλες οι αρμόδιες κτηνιατρικές υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, οι τοπικές κτηνιατρικές αρχές της Π.Ε. Σερρών ενώ παράλληλα έχει προγραμματιστεί η λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων για την αντιμετώπιση του νοσήματος σύμφωνα με την κοινοτική και εθνική νομοθεσία. Θυμίζουμε τον Ιανουάριο του 2023 είχε επιβεβαιωθεί η παρουσία του ιού σε νεκρό θηλυκό αγριόχοιρο στη Δημοτική Ενότητα Πετριτσίου του Δήμου Σιντικής Σερρών.

28/4/2023 4:29:18 μμ

ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ.indd 7

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 7

28/4/2023 4:29:19 μμ

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Λύση στο πρόβλημα αδειοδότησης σε πτηνοτροφικές μονάδες

Με τροπολογία που ψηφίστηκε από τη Βουλή, επιλύεται το πρόβλημα της αδειοδότησης των υφιστάμενων πτηνοτροφικών μονάδων της χώρας και πλέον θα εντάσσονται σε προγράμματα χρηματοδότησης. Συγκεκριμένα, στο νομοσχέδιο, που ψηφίστηκε από την Ολομέλεια της Βουλής, περιλαμβάνεται το άρθρο 9 της τροπολογίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στο οποίο προβλέπεται ότι: «Οι πτηνοτροφικές εγκαταστάσεις εντατικής εκτροφής, οι οποίες αποδεικνύεται με κάθε πρόσφορο τρόπο ότι ευρίσκοντο σε λειτουργία κατά την έναρξη ισχύος του ν. 4056/2012 (Α’52), έχοντας αποστάσεις μικρότερες των ελαχίστων των πινάκων 1 και 2 του Παραρτήματος του άρθρου 20 του ως άνω νόμου, μπορούν να ανανεώνουν, να μεταβιβάζουν ή να τροποποιούν την έγκριση ή γνωστοποίηση λειτουργίας (…) υπό τις ακόλουθες προϋποθέσεις: α) η πτηνοτροφική εγκατάσταση λειτουργεί συνεχώς, β) οι κτιριακές εγκαταστάσεις είναι νομίμως υφιστάμενες ή έχουν υπαχθεί στις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις περί αυθαίρετης δόμησης, γ) ο φορέας λειτουργίας της πτηνοτροφικής εγκατάστασης είναι εγγεγραμμένος στο Εθνικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Εμπορικών Εκμεταλλεύσεων Πουλερικών ... ».

Στα δικαστήρια κατά ΕΛΓΑ για αποζημιώσεις λόγω βροχοπτώσεων

Σύσκεψη έγινε, το Σάββατο (22/4), στη Βέροια, μεταξύ των Συνεταιρισμών και Οργανώσεων Παραγωγών της Ημαθίας, Πέλλας και Θεσσαλίας, μετά από κάλεσμα της ΕΘΕΑΣ, με θέμα τις πληρωμές αποζημιώσεων από τον ΕΛΓΑ για την καρπόπτωση σε ροδάκινα και νεκταρίνια εξαιτίας βροχοπτώσεων. Αποφασίστηκε ομόφωνα η ανάληψη δράσεων σε δύο κατευθύνσεις: στο πολιτικό και κυρίως στο νομικό επίπεδο. Έτσι, πέρα από τις παρεμβάσεις στην πολιτική εξουσία, δίνεται ιδιαίτερο βάρος στις νομικές ενέργειες, αρχικά με εξώδικο προς το ΔΣ του ΕΛΓΑ, καλώντας τον οργανισμό να εφαρμόσει τον Κανονισμό, ενώ σε επόμενο στάδιο προαναγγέλθηκαν και αγωγές σε βάρος του ΕΛΓΑ με στόχο να ληφθούν δικαστικές αποφάσεις που θα δικαιώσουν τους παραγωγούς. «Ο Κανονισμός του ΕΛΓΑ δεν χρειάζεται αναθεώρηση, είναι ξεκάθαρος και αναφέρει ότι καλύπτει ζημιές στην παραγωγή που προκλήθηκαν από υπερβολικές ή άκαιρες βροχοπτώσεις», τόνισε ο Αντιπρόεδρος της ΕΘΕΑΣ κ. Γιαννακάκης και συνέχισε λέγοντας ότι η άρνηση του ΕΛΓΑ να αποζημιώσει για τις βροχοπτώσεις, οδηγεί στη «λύση» του de minimis, με αποτέλεσμα οι παραγωγοί να εισπράττουν μετά βίας το ένα τέταρτο αυτών που δικαιούνται.

Αναγνώριση Διεπαγγελματικής αιγοπρόβειου κρέατος

Στην αναγνώριση σε εθνικό επίπεδο της διεπαγγελματικής οργάνωσης με την επωνυμία «Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωσης του Κρέατος και του τομέα της Κτηνοτροφίας» με τον διακριτικό τίτλο Ε.Δ.Ο.ΤΟ.Κ.Κ. προχώρησε το ΥπΑΑΤ. Την σχετική απόφαση υπόγραψε ο Προϊστάμενος της Γενικής Διεύθυνσης Τροφίμων του ΥπΑΑΤ κ. Β. Μιχαλόπουλος. Όπως αναφέρει η απόφαση, η Ε.Δ.Ο.ΤΟ.Κ.Κ. πληροί τις οριζόμενες προϋποθέσεις αναγνώρισης, αφού κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης αναγνώρισης, αντιπροσωπεύει διά των μελών της το 17,36% της συνολικής παραγωγής (μ.ο. τριετίας) και το 32,27% της μεταποίησης (μ.ο. τριετίας), στον τομέα του αιγοπρόβειου κρέατος.

8 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ.indd 8

28/4/2023 4:29:23 μμ

ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ.indd 9

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 9

28/4/2023 4:29:24 μμ

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Το ελαιόλαδο κυριαρχεί στις εξαγωγές της Κρήτης

Με θετικό πρόσημο έκλεισε το 2022 για τις εξαγωγές της Κρήτης, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, που επεξεργάστηκε ο Σύνδεσμος Εξαγωγέων Κρήτης. Οι κρητικές εξαγωγές το 2022/2023, μη συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών, έφτασαν το ποσό των 682,10 εκ. ευρώ και τους 418.820 τόνους, έναντι των 615,70 εκ. ευρώ και τους 415.536 τόνους το αντίστοιχο περσινό διάστημα, παρουσιάζοντας αύξηση ίση με 10,8% σε αξία και 0,8% σε ποσότητα και καταρρίπτοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ των τελευταίων 10 ετών τουλάχιστον. Ο κλάδος των τροφίμων και ποτών, ο οποίος αποτελεί το 58,8% του συνόλου των κρητικών εξαγωγών με 400,9 εκ. ευρώ. Το ελαιόλαδο έφτασε σε αξία τα 274,4 εκ. ευρώ, καταλαμβάνοντας το 40% του συνόλου των κρητικών εξαγόμενων προϊόντων.

Δεν τηρεί τη νομοθεσία το ΥΠΕΝ στις ενεργειακές καλλιέργειες

Αδυνατούν να υπογραφούν συμβόλαια μεταξύ παραγωγών και μεταποίησης επειδή το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) δεν τηρεί τη νομοθεσία και δεν καθορίζει τις ποσότητες βιοντίζελ που πρέπει να διοχετευτούν στην αγορά. Τα δύο τελευταία χρόνια οι παραγωγοί σπέρνουν ηλίανθο και ελαιοκράμβη αλλά δεν γνωρίζουν την τιμή συμβολαίου. Από την πλευρά της η μεταποίηση δεν γνωρίζει τι ποσότητες πρέπει να παράγει για να απορροφηθούν από την αγορά. Ουσιαστικά καταργείται στην πράξη η συμβολαιακή γεωργία. Την ίδια στιγμή εισάγονται μεγάλες ποσότητες βιοντίζελ από τα διυλιστήρια και τις εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών ως επί τω πλείστον από τρίτες χώρες, σε χαμηλές τιμές. Όπως υποστηρίζει ο Σύνδεσμος Βιομηχάνων Βιοντίζελ Ελλάδος (Σ.ΒΙ.ΒΕ), η πρωτοφανής αδιαφορία του ΥΠΕΝ έχει δημιουργήσει στρεβλώσεις, συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού και αβεβαιότητα σε όλο το φάσμα της αγοράς με αποτέλεσμα να προκύπτει το εύλογο ερώτημα αν η αδιαφορία από πλευράς Υπουργείου αγγίζει τα όρια της ανοχής σε φαινόμενα προνομιακής μεταχείρισης συγκεκριμένων εταιρειών. Με βάση τις πραγματικές καταναλώσεις που προκύπτουν από τα επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. η κατανομή ποσοτήτων βιοντίζελ στην Ελλάδα θα έπρεπε να είναι από 150.000 -180.000 m3 κάθε χρόνο. Επίσης το ΥΠΕΝ εφαρμόζοντας τη νομοθεσία θα έπρεπε να εκδίδει κάθε χρόνο την απόφαση κατανομής μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου, ώστε να μπορεί η αγορά να λειτουργεί ομαλά.

Συνεχή πτώση τιμών στο αγελαδινό γάλα το 2023

Σημαντικά προβλήματα αντιμετωπίζουν οι αγελαδοτρόφοι της χώρας, αφού συνεχίζεται η πτωτική πορεία των τιμών αγελαδινού γάλακτος που ξεκίνησε από τον Ιανουάριο του 2023. Από την άλλη συνεχίζεται το υψηλό κόστος παραγωγής λόγω ενέργειας και ζωοτροφών. Επίσης παρά τις δηλώσεις της ηγεσίας του ΥπΑΑΤ παραμένουν τα προβλήματα με τον Κώδικα Τροφίμων και Ποτών, που προβλέπει γιαούρτι, όχι μόνο από νωπό γάλα. Επίσης δεν υπήρξε κάποιο θετικό αποτέλεσμα στο αίτημα των αγελαδοτρόφων για επάνοδο της αναγραφής της χώρας αρμεγής ευκρινώς στη συσκευασία, ακόμη κι αν είναι πάνω από μία. Ο κ. Γιώργος Κεφαλάς, αγελαδοτρόφος από τη Θεσσαλονίκη και μέλος της Ένωσης Φυλής Χολστάιν Ελλάδας (ΕΦΧΕ), ανέφερε ότι «αυτή την εποχή υπάρχει μια διαφοροποίηση στις τιμές παραγωγού στο αγελαδινό γάλα. Πάντως από τον Ιανουάριο του 2023 μέχρι σήμερα έχουμε μια συνεχή πτώση των τιμών στο αγελαδινό. Αυτό που ελπίζουμε είναι να μειωθούν τα αποθέματα στο συμπύκνωμα γάλακτος στην ΕΕ, γιατί έτσι θα αυξηθούν οι τιμές του και δεν θα συμφέρει να το εισάγουν οι γαλακτοβιομηχανίες με αποτέλεσμα να στραφούν στο ντόπιο γάλα».

10 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ.indd 10

28/4/2023 4:29:30 μμ

Ίδιες ποσότητες αλλά αύξηση τιμών στα κρασιά της ΕΕ

Στα ίδια περίπου επίπεδα σε σχέση με πέρυσι όσον αφορά την ποσότητα κυμάνθηκαν οι εξαγωγές κρασιού της ΕΕ, σύμφωνα με όσα αναφέρει η Κομισιόν. Αύξηση όμως παρουσίασε η αξία των ευρωπαϊκών κρασιών που εξήχθησαν κατά 12%. Το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ παραμένουν οι κυριότερες αγορές των ευρωπαϊκών κρασιών. Αύξηση είχαμε όσον αφορά την αξία στα κρασιά που εξήχθησαν στις ΗΠΑ. Από την άλλη αύξηση του όγκου των εξαγωγών είχε το Ηνωμένο Βασίλειο. Το 2022/2023 οι εξαγωγές κρασιών αναμένεται να φτάσουν τα 32 εκατ. εκατόλιτρα, 3% πάνω από τον μέσο όρο της πενταετίας. Λόγω της αύξησης που υπήρξε στην ευρωπαϊκή παραγωγή κρασιών οι εισαγωγές στην ΕΕ αναμένεται να είναι μειωμένες, κατά περίπου 4% και να φτάσουν τα 6,6 εκατ. εκατόλιτρα. Τα τελικά αποθέματα για το 2022/23 είναι αναμένεται να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα (περίπου 170 εκατ.).

ΜΙΚΡΑ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ.indd 11

Μείωση παγκόσμιας παραγωγής σόγιας

Οι προβλέψεις του USDA κάνουν λόγο για μείωση της παγκόσμιας παραγωγής και των εξαγωγών σόγιας, κατά την περίοδο του 2022/2023. Εκτιμάται ότι η παγκόσμια παραγωγή θα μειωθεί κατά 5,5 εκ. τόνους και θα ανέλθει στους 369,6 εκ. τόνους. Η μείωση των εκτάσεων καλλιέργειας σε Αργεντινή και Ουρουγουάη, εν μέρει θα αντισταθμιστούν από την παραγωγή της Βραζιλίας. Μεγάλη προβλέπεται να είναι η μείωση παραγωγή της Αργεντινής, κατά 6 εκ. τόνους, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών και της ξηρασίας που υπήρξε μέχρι τον Μάρτιο του 2023. Η Αργεντινή θα έχει μια παραγωγή της τάξης των 27 εκ. τόνους. Η παραγωγή της Ουρουγουάης μειώνεται (κατά 0,9 εκ. τόνους) σε 1,2 εκ. τόνους. Από την άλλη υψηλότερη θα είναι η παραγωγή σόγιας στη Βραζιλία (κατά 1 εκ. τόνους) και θα ανέλθει σε 154 εκ. τόνους, λόγω αύξησης εκτάσεων καλλιέργειας. Μείωση θα παρουσιάσει το διεθνές εμπόριο (κατά 0,4 εκατ. τόνους) κυρίως λόγω μείωσης εξαγωγών για την Ουρουγουάη. Από την άλλη η ζήτηση για σόγια μειώθηκε από το Μπαγκλαντές, την Αίγυπτο και το Πακιστάν αλλά αυξάνεται για την Αργεντινή. Τα αποθέματα σόγιας μειώνονται σε Κίνα και Βραζιλία και αυξάνουν για την Αργεντινή.

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 11

28/4/2023 4:29:36 μμ

ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ | ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ

ΤΙ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΈΞΟΥΝ ΟΙ ΑΓΡΌΤΕΣ ΣΤΗΝ ΣΥΜΠΛΉΡΩΣΗ ΤΟΥ Ε3 ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΉΣ ΔΉΛΩΣΗΣ Που δηλώνονται τα ποσά από επιστρεπτέα προκαταβολή

Το συγκεκριμένο άρθρο αναφέρει τι θα πρέπει να προσέξουν οι αγρότες στην συμπλήρωση του εντύπου Ε3 (κανονικού ή ειδικού καθεστώτος) στην κατάθεση των φορολογικών δηλώσεων και πως θα δηλώσουν όσοι εισέπραξαν τα ποσά της επιστρεπτέας προκαταβολής. ΝΆΖΟΣ Α. ΑΘΑΝΆΣΙΟΣ Οικονομολόγος MSc in Accounting and Auditing

έχρι 30 Ιουνίου 2023 θα μπορούν οι αγρότες να καταθέσουν εμπρόθεσμα τις φορολογικές τους δηλώσεις. Υπάρχουν όμως κάποιες αλλαγές που θα πρέπει να προσέξουν φέτος στην συμπλήρωση του Ε3. Με την Αρ. Πρωτ: Α 1039/28.3.2023, η οποία δημοσιεύθηκε στις 30.03.2023 με το ΦΕΚ Β’ 2010/29-03-2023, κοινοποιήθηκε προς του φορολογούμενους επιτηδευματίες στην επικράτεια της χώρας ο τύπος και περιεχόμενο της «Κατάστασης Οικονομικών Στοιχείων Από Επιχειρηματική Δραστηριότητα» - Έντυπο Ε3 που αφορά και τους ασκούντες επιχειρηματική – αγροτική δραστηριότητα. Στο άρθρο 1 ρητά αναφέρει: 1. Ορίζουμε για το φορολογικό έτος 2022 τον τύπο και το περιεχόμενο της «Κατάστασης Οικονομικών Στοιχείων Από Επιχειρηματική Δραστηριότητα» (έντυπο Ε3), καθώς και της κατάστασης φορολογικής αναμόρφωσης που τη συνοδεύει, ως το συνημμένο παράρτημα της παρούσας. 2. Η κατάσταση οικονομικών στοιχείων από επιχειρηματική δραστηριότητα συνυποβάλλεται με τις εμπρόθεσμες και εκπρόθεσμες αρχικές και τροποποιητικές δηλώσεις με τα έντυπα «Ε1» (Δήλωση Φορολογίας Εισοδήματος φυσικών προσώπων) και «Ν» (Δήλωση Φορολογίας Εισοδήματος νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων) υποχρεωτικά με τη χρήση ηλεκτρονικής μεθόδου επικοινωνίας ή σε χειρόγραφη μορφή στη Δ.Ο.Υ. κατά περίπτωση.

12 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ερώτημα του μήνα.indd 12

3. Στην κατάσταση οικονομικών στοιχείων από επιχειρηματική δραστηριότητα φορολογικού έτους 2022 (έντυπο Ε3), η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) προσυμπληρώνει κατηγορίες εσόδων και εξόδων με ποσά στους σχετικούς κωδικούς των αντίστοιχων πινάκων βάσει των δεδομένων που διαβιβάζονται στην ψηφιακή πλατφόρμα myDΑΤΑ της ΑΑΔΕ και του χαρακτηρισμού αυτών, σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες αποφάσεις. Η ορθή και ακριβής συμπλήρωση του Εντύπου Ε3 συνιστά υποχρέωση και ευθύνη του φορολογούμενου. Η προσυμπλήρωση των κωδικών του Εντύπου Ε3 έχει ως σκοπό τη διευκόλυνση του φορολογουμένου και δεν είναι δεσμευτική για αυτόν. Τα προσυμπληρωμένα ποσά στους κωδικούς του εντύπου Ε3 δύνανται να τροποποιούνται από τον φορολογούμενο.

Με την δημοσίευση της απόφασης για τους επιτηδευματίες αγρότες επήλθαν κάποιες συγκεκριμένες αλλαγές στην συμπλήρωση του εντύπου τις οποίες θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσόχη για την οριστική υποβολή του. Κωδικός 011:

Συμπληρώνεται από ασκούντες αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα οι οποίοι είναι μέλη σε αγροτικούς συνεταιρισμούς που πληρούν τις προϋποθέσεις του ν.4673/2020.Ο έλεγχος των προϋποθέσεων αυτών και η σχετική πιστοποίηση γίνεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Τονίζεται ότι ο κωδικός 009 καθώς και ο κωδικός 011 συμπληρώνεται για τις ανάγκες επιβολής/απαλλαγής του τέλους επιτηδεύματος στην ασκούμενη αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα (σχετ. Ε.2131/8.7.2019 εγκύκλιος). Η υποχρέωση υποβολής Ε3 από τους ασκού-

28/4/2023 5:18:29 μμ

ντες αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα είναι ανεξάρτητη από το καθεστώς ΦΠΑ του φορολογούμενου ή τη συμμετοχή του ως μέλους σε συνεταιρισμό. Το εισόδημα όσων ασκούν αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα μεταφέρεται από τον κωδ.352 του πίνακα ΣΤ’ στους ανάλογους κωδικούς της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων Ε1(ΠΟΛ.1116/2015 εγκύκλιος). Επίσης, για την εφαρμογή των διατάξεων της περίπτωσης α’ της παρ. 1 του άρθρου 15 Ν.4935/2022 (απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος στην περίπτωση συνεργασίας φυσικών προσώπων, κατά κύριο επάγγελμα αγροτών, που είναι μέλη νομικών προσώπων και ενώσεων προσώπων)γίνεται χρήση του κωδικού 011 συνδυαστικά με τον Κωδικού. 942 του πίνακα ΣΤ. Κωδικός 013:

Ο νέος κωδικός 013 είναι προσυμπληρωμένος και αφορά σε φυσικά πρόσωπα που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα και νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες που εμπίπτουν στις διατάξεις της παρ. 3α του άρθρου 31 του Ν. 3986/2011 και εξαιρούνται από την υποχρέωση καταβολής του τέλους επιτηδεύματος του ιδίου φορολογικού έτους.

ερώτημα του μήνα.indd 13

Σύνολο αγροτικών επιδοτήσεων - ενισχύσεων που εισπράχθηκαν κατά το φορολογικό έτος:

Κωδικοί 070, 071, 072, 073, 074, 075, 076, 077, 078, 079, 080, 081 , 082 και 083 Σύμφωνα με τις διατάξεις του τελευταίου εδάφιου της παρ. 1 του άρθρου 21 του Ν. 4172/2013 όπως αυτό αντικαταστάθηκε με τις διατάξεις του άρθρου 112 (Μέρος Β, παράγραφος 3) του ν. 4387/2016, ειδικά, για τους ασκούντες ατομική αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα, στον προσδιορισμό του κέρδους από επιχειρηματική δραστηριότητα περιλαμβάνονται εκ των άμεσων ενισχύσεων του Πυλώνα I της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, όπως αυτές ορίζονται, μόνο η βασική ενίσχυση καθώς και, κατά το ποσό που υπερβαίνουν τις δώδεκα χιλιάδες (12.000) ευρώ, οι πράσινες και συνδεδεμένες ενισχύσεις. Οι αγροτικές αποζημιώσεις στο σύνολό τους δεν περιλαμβάνονται στον προσδιορισμό του κέρδους από επιχειρηματική δραστηριότητα. Οι βεβαιώσεις του ΟΠΕΚΕΠΕ για τις επιδοτήσεις που αφορούν στο έτος 2022 θα φέρουν ακριβή χαρακτηρισμό για τον ορθό φορολογι-

κό χειρισμό τους. Με την παρ.1 του άρθρου 33 του ν.4772/2021 (Α ΄17), προστέθηκε δεύτερο εδάφιο στην παρ.4 του άρθρου 8 του ΚΦΕ, με το οποίο ορίζεται ότι κατ΄ εξαίρεση για τις αγροτικές ενισχύσεις και επιδοτήσεις που εισπράττονται στα φορολογικά έτη που αρχίζουν από 1η.1.2021 και μετά (άρθρο 49 ν.4772/2021) χρόνος κτήσης του εισοδήματος θεωρείται ο χρόνος της είσπραξής τους, εκτός από την περίπτωση που εισπράττονται αναδρομικά κατόπιν ένστασης ή δικαστικής απόφασης, όπου χρόνος κτήσης τους δύναται να θεωρείται και o χρόνος στον οποίο ανάγονται. Η ως άνω διάταξη ισχύει και για τα νομικά πρόσωπα ή τις νομικές οντότητες που εισπράττουν αγροτικές ενισχύσεις και επιδοτήσεις. Για την ειδική περίπτωση όπου βάσει της ανωτέρω διάταξης, ο φορολογούμενος επιθυμεί να φορολογηθούν στο τρέχον έτος οι αναδρομικές αγροτικές επιδοτήσεις που έχουν εισπραχθεί κατόπιν δικαστικής απόφασης ή ένστασης, γίνεται χρήση του Κωδικού 082. Ο κωδικός αυτός προ-συμπληρώνεται με βάση την επιλογή του φορολογούμενου στον εσωτερικό υπο-πίνακα των αγροτικών επιδοτήσεων σχετικά με το χρόνο φορολόγησης των αναδρομικών που έχουν εισπραχθεί κατόπιν δικαστικής απόφασης ή ένστασης. Περαιτέρω διευκρινίζεται ότι η παραπάνω επιλογή θα αφορά τις επιδοτήσεις ανά είδος. Είναι σαφές ότι με την ως άνω εγγραφή στον 082, τα ποσά αυτά λαμβάνονται υπόψη στις φορολογικές υποχρεώσεις του τρέχοντος έτους. Σημειώνεται, ότι η ως άνω επιλογή είναι οριστική και δεν δύναται να ανακληθεί. Επισημαίνεται ότι θα αναρτηθούν οι αγροτικές επιδοτήσεις – ενισχύσεις που εισπράχθηκαν κατά το έτος 2022 και αφορούν είτε το ίδιο, είτε προγενέστερα φορολογικά έτη με βάση στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ, προκειμένου να διευκολυνθεί η συμπλήρωση του εντύπου. Ειδικά οι αγροτικές ενισχύσεις (κωδικός 081) που καταβάλλονται από τον ΟΠΕΚΕΠΕ στο πλαίσιο δράσεων αντιμετώπισης των επιπτώσεων του κορονοϊού COVID-19 στον πρωτογενή τομέα και εισάγονται στο έντυπο Ε3 για το φορολογικό έτος 2022 είναι αφορολόγητες και δεν λαμβάνονται υπόψη κατά τον υπολογισμό της Ειδικής Εισφοράς Αλληλεγγύης (άρθρο 146 του Ν.4764/2020). Τα ποσά των ενισχύσεων αυτών αναγράφονται στην νέα περίπτωση των κωδικών 657- 658 του Πίνακα 6 του εντύπου Ε1 04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 13

28/4/2023 5:18:30 μμ

ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ | ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ

της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος («Έκτακτες αμοιβές, επιχορηγήσεις και οικονομικές ενισχύσεις που χορηγήθηκαν στους ασκούντες αγροτική δραστηριότητα στο πλαίσιο αντιμετώπισης των συνεπειών του κινδύνου διασποράς του COVID-19») και δύνανται να καλύπτουν τεκμήρια. Διευκρινίζεται ότι στον Πίνακα Γ2 συμπεριλαμβάνονται οι αγροτικές ενισχύσεις/ επιδοτήσεις που χορηγούνται μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ (και οι αγροτικές αποζημιώσεις μέσω ΕΛΓΑ). Οι λοιπές περιπτώσεις ενισχύσεων που χορηγούνται από άλ-

14 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ερώτημα του μήνα.indd 14

λους φορείς σε ασκούντες αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα αναγράφονται, εφόσον αυτό απαιτείται, στον Πίνακα ΣΤ του εντύπου Ε3. Επισήμανση: Οι αγροτικές και κτηνοτροφικές ενισχύσεις που δόθηκαν με τους Νόμους 4926/2022 αρθρ.113 και Ν.4832/2021 αρθρ.3 (έκτακτη ενίσχυση για την ενδυνάμωση της κτηνοτροφικής παραγωγής σε νησιωτικό χώρο) δεν υπόκειται σε οποιονδήποτε φόρο ή τέλος ή εισφορά. Με το άρθρ.95 του Ν.4982/2022 (ενίσχυση επιχείρησεων γεωργικών εκμεταλέυσεων λόγω ενεργειακής κρίσης) η εν λόγω ενίσχυση είναι αφορολόγητη , ακατάσχετη και ανεκχώρητη και δεν υπόκεινται σε καμία εισφορά. Οι κτηνοτροφικές επιχειρήσεις με τον άρθρ.61 Ν.4919/2022 έλαβαν κρατική ενίσχυση σύμφωνα με τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων η οποία είναι αφορολόγητη , ακατάσχετη και ανεκχώρητη προς το Δημόσιο. *Τα ποσά των ενισχύσεων του κωδικού 083 αναγράφονται στην νέα περίπτωση των κωδικών 657-658 στον πίνακα 6 του Ε1 και δύναται να καλύπτουν τεκμήρια. Κωδικός 942:

Στο νέο κωδικό 942 δηλώνονται από τον φορολογούμενο τα «Φορολογητέα καθαρά αποτελέσματα από αγροτική – βιολογική δραστηριότητα που υπάγονται στις διατάξεις του άρθρου 15 του ν. 4935/2022» προκειμένου να χορηγηθεί απαλλαγή κατά ποσοστό 50% από την καταβολή του φόρου εισοδήματος επί των πραγματοποιούμενων προ φόρου κερδών, στην περίπτωση συνεργασίας

προσώπων που ασκούν ατομική αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα σύμφωνα με το άρθρο 15 του ν. 4935/2022 (Α ΄103). Διευκρινίζεται ότι στο νέο αυτό κωδικό ο φορολογούμενος δεν πρέπει να συμπεριλάβει τα κέρδη από τη διαχείριση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως 500 KW και την παραγωγή αλιευτικών προϊόντων,δραστηριότητες για τις οποίες δεν παρέχεται απαλλαγή από το φόρο (σχετ. οι υπό στοιχεία 127754 ΕΞ 2022 και 185340 ΕΞ 2022 ΚΥΑ των Υπουργών Οικονομικών και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων). Σημειώνεται ότι ως παραγωγή αλιευτικών προϊόντων, νοείται αυτή που αφορά, μεταξύ άλλων, επιχειρήσεις ιχθυοκαλλιεργειών, οστρεοκαλλιεργειών και λοιπών μαλακίων μέσω υδατοκαλλιεργειών (σχετ. η Ε.2023/2020 εγκύκλιος). Το πόσο της επιστρεπτέας προκαταβολής το οποίο δεν επιστρέφεται καταχωρείται στον Κωδικό 014, με βάσει την απόφαση τροποποιήθηκε το λεκτικό του κωδικού 014 από «Μη επιστρεπτέο ποσό κρατικής ενίσχυσης µε τη µορφή επιστρεπτέας προκαταβολής (άρθρ. τρίτο ν.4684/2020)» σε Μη επιστρεπτέο ποσό κρατικής ενίσχυσης µε τη µορφή επιστρεπτέας προκαταβολής». Το ποσό που επεστράφη μέσα στο φορολογικό έτος 2022 θα συμπληρωθεί στους Κωδικούς 727-728 του εντύπου Ε1. Στην ολοκλήρωση των φορολογικών δηλώσεων θα είναι πάντα αναγκαίο να μεταφέρονται ρητά στα φορολογικά έντυπα επακριβώς το σύνολο των συναλλαγών που έχουμε καταγράψει στα φορολογικά μας βιβλία σε ετήσια βάση. n

28/4/2023 5:18:35 μμ

TÜV AUSTRIA HELLAS | ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΛΙΠΑΝΣΗΣ

Τα βασικά σημεία σύμφωνα με τον Νέο Κανονισμό της ΕΕ Στις 16 Ιουλίου 2022 τέθηκε σε εφαρμογή ο Νέος Κανονισμός (ΕΕ) 2019/1009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με τη διάθεση προϊόντων λίπανσης της ΕΕ, στην αγορά. Ο εν λόγω κανονισμός τροποποιεί τους κανονισμούς ΕΚ 1069/2009 ως προς τους υγειονομικούς κανόνες για τα ζωικά υποπροϊόντα και παράγωγα προϊόντα που δεν προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση και ΕΚ 1107/2009 ως προς τη διάθεση Φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά, ενώ καταργεί τον ΕΚ 2003/2003 που αφορούσε τα λιπάσματα. ΣΤΕΛΙΟΣ ΒΑΠΟΡΙΔΗΣ Υπεύθυνος Πιστοποίησης Προϊόντων Λίπανσης της TÜV AUSTRIA Hellas

κύρια διαφορά μεταξύ των κανονισμών ΕΚ 2003/2003 και ΕΚ 2019/1009, είναι ότι ρυθμίζουν διαφορετικούς τύπους προϊόντων. Ο κανονισμός ΕΚ 2003/2003 ίσχυε για λιπάσματα που περιείχαν θρεπτικά συστατικά όπως άζωτο, φώσφορο και κάλιο, ενώ παράλληλα καθόριζε τις απαιτήσεις για τη σύνθεση, την επισήμανση και την εμπορία αυτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα ο κανονισμός για τα προϊόντα λίπανσης (ΕΚ 2019/1009) εφαρμόζεται σε ένα ευρύτερο φάσμα προϊόντων λίπανσης, συμπεριλαμβανομένων των ορυκτών λιπασμάτων, των οργανικών λιπασμάτων των βιοδιεγερτών, των αναστολέων κ.α. ορίζοντας πιο ολοκληρωμένες και αυστηρές απαιτήσεις για την ασφάλεια, την ποιότητα και τις περιβαλλοντικές επιδόσεις αυτών των προϊόντων, με στόχο την προώθηση της βιωσιμότητάς τους και τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεών τους στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

Βασικά σημεία του κανονισμού 9 Περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά:Τα προϊόντα λίπανσης πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα ελάχιστα και μέγιστα όρια περιεκτικότητας σε θρεπτικά συστατικά, ανάλογα με την κατηγορία που κατατάσσονται. Αυτό γίνεται για να διασφαλιστεί ότι τα προϊόντα είναι αποτελεσματικά στη χρήση για την οποία προορίζονται και δεν θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον. 9 Απαιτήσεις επισήμανσης: Τα προϊόντα λίπανσης πρέπει να φέρουν ετικέτα με σαφείς και ακριβείς πληροφορίες σχετικά με την περιεκτικότητά τους σε θρεπτικά συστατικά, τη ποσότητα εφαρμογής τους και τυχόν πιθανούς κινδύνους. Η ετικέτα πρέπει επίσης να περιλαμβάνει δήλωση σχετικά με την καταλληλόλητα του προϊόντος για συγκεκριμένες καλλιέργειες και τύπους εδάφους. 9 Απαιτήσεις ασφαλείας: Τα προϊόντα λίπανσης πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες απαιτήσεις ασφάλειας για να

TUV AUSTRIA.indd 15

διασφαλίζεται ότι δεν θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη υγεία, την υγεία των ζώων ή το περιβάλλον. Αυτό περιλαμβάνει απαιτήσεις ως προς τη περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα, μικροοργανισμούς και άλλους πιθανούς ρύπους. 9 Περιβαλλοντικές Απαιτήσεις: Τα προϊόντα λίπανσης πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες περιβαλλοντικές απαιτήσεις για να διασφαλίζεται ότι δεν έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο έδαφος, το νερό, τον αέρα ή τη βιοποικιλότητα. Αυτό περιλαμβάνει απαιτήσεις ως προς τη περιεκτικότητα σε άζωτο και φώσφορο, καθώς και συγκεκριμένα όρια σε διάφορες ουσίες όπως επιμολυντές. 9 Αξιολόγηση συμμόρφωσης: Τα προϊόντα λίπανσης πρέπει να υποβάλλονται σε αξιολόγηση συμμόρφωσης για να διασφαλιστεί ότι πληρούν τις απαιτήσεις του ΕΕ 1009/2019. Αυτή η διαδικασία περιλαμβάνει κανόνες αναφορικά με τη διενέργεια δοκιμών, αναλύσεων και επιθεωρήσεων στους Κοινοποιημένους Φορείς. 9 Σήμανση CE: Τα προϊόντα λίπανσης

που πληρούν τις απαιτήσεις του ΕΕ 1009/2019 , φέρουν σήμα CE, υποδεικνύοντας ότι συμμορφώνονται με τον κανονισμό και έχουν υποβληθεί στις απαραίτητες αξιολογήσεις και διαδικασίες συμμόρφωσης. Η T�V AUSTRIA Hellas, με παρουσία πάνω από 25 χρόνια στην ελληνική και διεθνή αγορά, αποτελεί τον πρώτο Κοινοποιημένο Φορέα στην Ελλάδα και έναν από τους λίγους στην Ευρωπαϊκή Ένωση που παρέχει υπηρεσίες πιστοποίησης για όλες τις ενότητες που περιγράφονται στο σχετικό παράρτημα του κανονισμού. Διανύοντας μια περίοδο έντονων αλλαγών και επανακαθορισμού των αναγκών του επιχειρείν, η T�V AUSTRIA Hellas πρωτοπορεί, καινοτομεί και προσαρμόζει το μεγάλο εύρος των παρεχόμενων υπηρεσιών της, στις ανάγκες και τις προκλήσεις που δημιουργούνται στην αγορά βασιζόμενη πάντα στη κουλτούρα της: H πιστοποίηση είναι πολιτισμός. n 04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 15

28/4/2023 12:37:28 μμ

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΣΠΟΡΟΙ ΣΠΟΡΑΣ

ΣΗΜΑΣΊΑ ΧΡΉΣΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΈΝΩΝ ΣΠΌΡΩΝ ΣΠΟΡΆΣ Υφιστάμενη κατάσταση του τομέα στη χώρα μας

Στο παρόν άρθρο πραγματοποιείται μια συνοπτική αποτύπωση της σημασίας χρήσης πιστοποιημένου σπόρου. Γίνεται αναφορά στις διαδικασίες πιστοποίησης και στα οφέλη που απορρέουν από τη χρήση του πιστοποιημένου σπόρου. Τέλος γίνεται μια σύντομη ανασκόπηση του τομέα των σπόρων σποράς στη χώρα μας με έμφαση σε κρίσιμες παραμέτρους όπως: Ιστορικά δεδομένα και σημερινή κατάσταση ως προς την εμπορική παραγωγή και διακίνηση σπόρων σποράς, ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών στον τομέα των σπόρων σποράς και ποσοστό χρήσης πιστοποιημένου σπόρου στη χώρα μας. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Δ. ΤΣΟΥΤΣΑΣ Πρόεδρος Δ/Σ Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πολλαπλασιαστικού Υλικού (ΣΕΠΥ)

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Δ. ΔΙΑΜΑΝΤΙΔΗΣ Γενικός Διευθυντής ΣΕΠΥ

1. Τι είναι ο πιστοποιημένος σπόρος Πιστοποιημένος σπόρος σποράς είναι ο σπόρος που συγκεντρώνει τα παρακάτω χαρακτηριστικά (Κοσμάς, 2018): 1) Ποικιλιακή ταυτότητα και ποικιλιακή καθαρότητα 2) Ελάχιστη βλαστική ικανότητα 3) Ελάχιστη ειδική καθαρότητα Παράλληλα ο πιστοποιημένος σπόρος θα πρέπει να είναι απαλλαγμένος από σπόρους άλλων ειδών, σπορο-μεταδιδόμενους επιβλαβείς οργανισμούς και γενετικά τροποποιημένους σπόρους. Η διαδικασία της πιστοποίησης των σπόρων σποράς διέπεται από ειδικό ρυθμιστικό πλαίσιο το οποίο περιλαμβάνει Κοινοτικές Οδηγίες, που έχουν μεταφερθεί στο εθνικό μας δίκαιο, διεθνείς κανόνες, όπως είναι τα σχήματα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD-ΟΟΣΑ), καθώς και εθνική νομοθεσία όταν προκύπτει η ανάλογη ανάγκη. Το πλαίσιο αυτό καθορίζει αναλυτικά τους όρους και τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι πιστοποιημένοι σπόροι σποράς και περιλαμβάνει μια σειρά λεπτομερών ελέγχων που ξεκινάνε από την κατηγορία του υλικού από την οποία πρέπει να προέρχονται οι πιστοποιημένοι σπόροι σποράς. Στη συνέχεια οι έλεγχοι συνεχίζονται στους αγρούς σποροπαραγωγής, προκειμένου να διασφαλιστεί η ελάχιστη απόσταση από άλλες ομοειδείς καλλιέργειες, να αποφευχθούν ανεπιθύμητες σταυρογονιμοποιήσεις και να επιβεβαιωθεί η ποικιλιακή καθαρότητα και η απαλλαγή από διάφορα είδη παθογόνων και ζιζανίων. Τέλος, πέρα από τους παραπάνω καλλιεργητικούς ελέγχους, οι έλεγχοι για την πιστοποίηση των σπόρων σποράς ολοκληρώνονται στο εργαστήριο όπου με ειδικούς

16 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΣΕΠΥ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ _ΣΠΟΡΟΙ.indd 16

ελέγχους επιβεβαιώνονται η βλαστικότητα του σπόρου, η ειδική και μηχανική καθαρότητα, καθώς και η απουσία παθογόνων τα οποία δεν διαπιστώθηκαν μακροσκοπικά κατά τον καλλιεργητικό έλεγχο. Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι η διαδικασία της πιστοποίησης των σπόρων

σποράς αποτελεί μια ιδιαίτερα σύνθετη και λεπτομερή τεχνική διαδικασία, η οποία οδηγεί στην πιστοποίηση του ίδιου του προϊόντος και όχι στην πιστοποίηση διαδικασιών που εγγυώνται και την ποιότητα του προϊόντος, όπως είναι για παράδειγμα οι πιστοποιήσεις τύπου ISO.

28/4/2023 12:19:06 μμ

2. Οφέλη από τη χρήση πιστοποιημένου σπόρου Ο σπόρος αποτελεί τον πρώτο «κρίκο» της διατροφής και το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται η παραγωγική διαδικασία. Η τεράστια σημασία του άλλωστε έχει αναγνωριστεί από την αρχαιότητα («Έν Αρχή ην ο Σπόρος», Θεόφραστος). Ο ρόλος τους σπόρου μάλιστα είναι τόσο σημαντικός, ώστε για πολλούς να θεωρείται ακόμα και συντελεστής παραγωγής, όπως το έδαφος, η εργασία και τα μηχανήματα (Τσαυτάρης & Κούτσικα, 2011).

Από εκεί και πέρα τα άμεσα οφέλη από την χρήση του πιστοποιημένου σπόρου συνοψίζονται στα παρακάτω: 1) Ποικιλιακή ταυτότητα και καθαρότητα 2) Υψηλή ειδική καθαρότητα 3) Υψηλή βλαστική ικανότητα 4) Απαλλαγή από εχθρούς και ζιζάνια 5) Προστασία του περιβάλλοντος Στον παραγωγό η χρήση πιστοποιημένου σπόρου εξασφαλίζει: 1) Ομοιόμορφη καλλιέργεια 2) Καλύτερο φύτρωμα και ομοιομορφία στην ανάπτυξη 3) Υψηλότερες αποδόσεις. 4) Τελικά προϊόντα υψηλής ποιότητας 5) Προστασία από εχθρούς και ζιζάνια 6) Ιχνηλασιμότητα του παραγόμενου προϊόντος 7) Πρόσβαση στις αγορές υψηλής προστιθέμενης αξίας. Ίσως κάτι που δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό, είναι ότι η τελική τιμή πώλησης του πιστοποιημένου σπόρου περιλαμβάνει πέρα από την αξία της πρώτης ύλης, τα δικαιώματα του δημιουργού της ποικιλίας, κόστος τυποποίησης, ανταποδοτικά τέλη και διάφορους φόρους. Διευκρινίζεται ωστόσο ότι η επιπλέον τιμή που καταβάλει ο παραγωγός υπερκαλύπτεται από το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Υπάρχουν όμως και έμμεσα οφέλη που απορρέουν από τη χρήση των πιστοποιημένων σπόρων σποράς. Σε παγκόσμιο

ΣΕΠΥ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ _ΣΠΟΡΟΙ.indd 17

επίπεδο σήμερα οι φυτικές ποικιλίες αποτελούν το αποτέλεσμα έρευνας που διενεργείται στις περισσότερες περιπτώσεις από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Η δημιουργία μιας φυτικής ποικιλίας αποτελεί μια εξαιρετικά μακρά (7 έως 15 χρόνια) και επίπονη διαδικασία με αβέβαια αποτελέσματα, ενώ απαιτούνται σημαντικότατα ποσά για επένδυση. Οι επιχειρήσεις του τομέα των σπόρων σποράς επενδύουν σε ετήσια βάση μεγάλο ποσοστό του κύκλου εργασιών τους στην έρευνα και σε τεχνολογίες αιχμής. Είναι προφανές ότι για να συνεχιστεί η έρευνα θα πρέπει τα χρήματα που επενδύονται σε αυτή να επιστρέψουν, γεγονός που μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τη χρήση του πιστοποιημένου σπόρου. Έχει διαπιστωθεί π.χ. ότι στην περίπτωση των αυτογονιμοποιούμενων φυτών, όπου είναι δυνατή η χρήση μη πιστοποιημένου σπόρου (ιδιοπαραγόμενος), η ετήσια πρόοδος είναι στο μισό των υβριδίων. Συνεπώς, μακροπρόθεσμα η μη χρήση του πιστοποιημένου σπόρου θα έχει σαν αποτέλεσμα την διακοπή της έρευνας σε αυτά τα φυτικά είδη με πολύ δυσάρεστες συνέπειες για όλους και πρωτίστως για τους παραγωγούς. 3. Υφιστάμενη κατάσταση του τομέα των σπόρων σποράς στη χώρα μας Ιστορικά δεδομένα και σημερινή κατάσταση ως προς την εμπορική παραγωγή και διακίνηση σπόρων σποράς

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 17

28/4/2023 12:19:08 μμ

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΣΠΟΡΟΙ ΣΠΟΡΑΣ είναι ιδιαίτερα δυσμενές για την χώρα. Η πλειονότητα των σπόρων που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι είτε εισαγόμενοι σε πολύ μεγάλο ποσοστό που αγγίζει το 100% (αραβόσιτος, κηπευτικά, πατάτα), είτε ποικιλίες κυρίως ξένων οίκων που σποροπαράγονται στην Ελλάδα (σιτηρά, βαμβάκι, πατάτα), είτε ποικιλίες ελληνικών ινστιτούτων (ψυχανθή, όσπρια). Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι τα μέλη του ΣΕΠΥ καταβάλλουν τα τελευταία χρόνια μεγάλες προσπάθειες και έχουν επιτύχει για παράδειγμα, την πλήρη κάλυψη της εσωτερικής αγοράς σε σπόρους βαμβακιού και σιτηρών μέσα από την Ελληνική σποροπαραγωγή, ενώ παράλληλα πραγματοποιούνται πλέον και εξαγωγές σε άλλες χώρες.

Σήμερα στη χώρα μας δραστηριοποιούνται περίπου 2 χιλιάδες επιχειρήσεις (στην πλειοψηφία τους ατομικές με δραστηριότητα στην λιανική πώληση) στον τομέα παραγωγής και διακίνησης των σπόρων σποράς. Προφανώς υφίστανται και μεγαλύτερες επιχειρήσεις, οι οποίες είτε είναι καθαρά ελληνικές, είτε αποτελούν υποκαταστήματα πολυεθνικών εταιρειών. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων αυτών είναι μέλη του ΣΕΠΥ και διακινούν χονδρικά περίπου το 80% της αξίας των διακινούμενων σπόρων στη χώρα. Ιστορικά και συγκεκριμένα πριν από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ (1981), τα κρατικά ινστιτούτα είχαν επιφορτιστεί με την έρευνα και την παραγωγή των σπόρων σποράς, ενώ η διανομή τους πραγματοποιούνταν από συνεταιριστικές οργανώσεις. Την εποχή εκείνη παράγονταν και διακινούνταν κατά βάση ελληνικές ποικιλίες. Μόνο σε φυτικά είδη στα οποία δεν υπήρχαν ελληνικές ποικιλίες μπορούσε να γίνει η εισαγωγή ή η σποροπαραγωγή ξένων ποικιλιών στην Ελλάδα. Μετά την απελευθέρωση της παραγωγής και εμπορίας των σπόρων οι ελληνικές ποικιλίες αντικαταστάθηκαν βαθμιαία στην πλειοψηφία τους από εισαγόμενες με καλύτερες αποδόσεις και βελτιωμένα χαρακτηριστικά.

3.3 Ποσοστό χρήσης πιστοποιημένου σπόρου στη χώρα μας Αναφορικά με το ποσοστό χρήσης του πιστοποιημένου σπόρου, αυτό ποικίλλει ανάλογα με την καλλιέργεια. Σε καλλιέργειες όπου χρησιμοποιούνται υβρίδια (καλαμπόκι, ηλίανθος, ελαιοκράμβη) το ποσοστό χρήσης πιστοποιημένου σπόρου προσεγγίζει το 100%. Επίσης σε καλλιέργειες όπου ο σπόρος απαιτεί ειδική επεξεργασία (π.χ. βαμβάκι) το αντίστοιχο ποσοστό επίσης κυμαίνεται κοντά στο 100%. Σε άλλες καλλιέργειες ωστόσο όπως τα σιτηρά (σκληρό – μαλακό σιτάρι, κριθάρι κλπ) το ποσοστό χρήσης πιστοποιημένου σπόρου είναι ιδιαίτερα χαμηλό (περίπου 25 %), ενώ παρόμοια είναι η κατάσταση και στην περίπτωση του σπόρου της μηδικής. Η κατάσταση στο ποσοστό χρήσης πιστοποιημένου σπόρου στα σιτηρά αναμένεται να βελτιωθεί σημαντικά μέσα από τις νέες ρυθμίσεις που φέρνει η νέα ΚΑΠ, στην οποία εντάσσονται στο καθεστώς των συνδεδεμένων ενισχύσεων το μαλακό σιτάρι και το κριθάρι, με ελάχιστη απαιτούμενη ποσότητα πιστοποιημένου σπόρου τα 18 κιλά / στρέμμα, ενώ και για το σκληρό σιτάρι η παραπάνω ποσότητα ανεβαίνει πλέον από τα 12 στα 18 κιλά / στρέμμα. Πρόκειται σίγουρα για μια θετική εξέλιξη

που θα συμβάλλει αποφασιστικά και στην βελτίωση της ποιότητας του παραγόμενου προϊόντος. Διαχρονικά η πάγια θέση του ΣΕΠΥ είναι η πλήρης χρήση πιστοποιημένου σπόρου, ειδικά σε καλλιέργειες που λαμβάνουν κοινοτικές ενισχύσεις. Πέρα όμως από τον παράγοντα της επιδότησης που είναι όντως αποφασιστικός, υπάρχουν καλλιέργειες για τις οποίες σοβαροί λόγοι φυτοϋγείας επιβάλλουν την καθολική χρήση πιστοποιημένου σπόρου, όπως το ρύζι λόγω των σοβαρών προβλημάτων που δημιουργεί στη βιωσιμότητα της καλλιέργειας το κόκκινο ρύζι, αλλά και η μηδική λόγω του μόνιμου ανάλογου προβλήματος με την κουσκούτα. Σίγουρα όμως σκοπός των δράσεων του ΣΕΠΥ σε συνεργασία με την Ελληνική Πολιτεία, είναι η χρήση του πιστοποιημένου να μην είναι «αναγκαστική» για τη λήψη των ενισχύσεων, αλλά να καταστεί συνείδηση στον παραγωγό που θα έχει αντιληφθεί την αξία του πιστοποιημένου σπόρου και θα τον επιλέγει μόνιμα για την βελτίωση του προϊόντος που παράγει. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στο ζήτημα της παράνομης εμπορίας των σπόρων που απασχολεί σοβαρά τον ΣΕΠΥ τα τελευταία χρόνια και αποτελεί σίγουρα μια «πληγή» για τον τομέα. Η διακίνηση παράνομου σπόρου μέσα από αθέμιτες πρακτικές και η χρήση του είναι ένα επικίνδυνο φαινόμενο τόσο για τον χρήστη παραγωγό, όσο και για την εθνική μας οικονομία, λόγω της μη καταβολής τελών αλλά και λόγω υποβάθμισης ποσοτικής και ποιοτικής του τελικού προϊόντος. Κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα ωστόσο, καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥπΑΑΤ) σε συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία για τον περιορισμό του φαινομένου με χειροπιαστά αποτελέσματα. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση: bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 04/23. n

3.2 Ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών στον τομέα των σπόρων σποράς Δυστυχώς το ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών στον τομέα των σπόρων σποράς

18 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΣΕΠΥ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ _ΣΠΟΡΟΙ.indd 18

28/4/2023 12:19:12 μμ

ΣΕΠΥ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ _ΣΠΟΡΟΙ.indd 19

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 19

28/4/2023 12:19:13 μμ

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ - ΜΙΑ ΝΕΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΤΩΝ

Ο ρόλος τους στην αντιμετώπιση των αβιοτικών καταπονήσεων Τα τελευταία χρόνια η γεωργική παραγωγή δέχεται συνεχόμενες και πολλαπλές προκλήσεις λόγω της κλιματικής κρίσης και της αύξησης του πληθυσμού. Οι προκλήσεις αυτές προκαλούν αλλαγές στις εφαρμοζόμενες καλλιεργητικές πρακτικές ώστε να διασφαλιστεί η επάρκεια τροφίμων και η θρεπτική τους αξία. Στις μέρες μας, όλο και πιο συχνά, παρατηρείται στην άσκηση καλλιεργητικών πρακτικών, η εφαρμογή βιοδιεγερτών, σε πλήθος καλλιεργειών, για τη βέλτιστη απόκριση των φυτών σε συνθήκες αβιοτικών καταπονήσεων. Τελευταία επιστημονικά δεδομένα τεκμηριώνουν το ρόλο των βιταμινών ως μόρια με ρόλο βιοδιεγέρτη στη φυσιολογία των φυτών. Η εξωγενής εφαρμογή τους προκαλεί την άμεση απόκριση του μεταβολισμού των φυτών, ενεργοποιούνται μεταβολικές οδοί που ενισχύουν την άμυνα των φυτών στις περιβαλλοντικές προκλήσεις με ταυτόχρονη διασφάλιση της απόδοσης και της ποιότητας. Δρ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΖΙΩΓΑΣ Ερευνητής Γ’ ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ/ Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου

1. Εισαγωγή Τα Ηνωμένα Έθνη συμφώνησαν σε 17 στόχους για την επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεταξύ αυτών, ο δεύτερος στόχος σχετίζεται με την επάρκεια τροφής για το σύνολο του πληθυσμού μέχρι το 2030. Για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός, είναι αναγκαίος ο πολλαπλασιασμός της γεωργικής παραγωγής ή και ο περιορισμός των γεωργικών απωλειών που προκαλείται λόγω της κλιματικής κρίσης. Η κλιματική κρίση, λόγω των έντονων και πιο συχνών αβιοτικών καταπονήσεων, δύναται να προκαλέσει σημαντική μείωση στην απόδοση των καλλιεργειών και ο κίνδυνος επισιτιστικών κρίσεων είναι ορατός. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι οι αβιοτικές καταπονήσεις δύναται να μειώσουν μεταξύ 50-80% τη μέση απόδοση μιας καλλιέργειας. Τα φαινόμενα της ξηρασίας, των ακραίων θερμοκρασιών, των έντονων ακανόνιστων βροχοπτώσεων και της αλατότητας επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα και την αποδοτικότητα των καλλιεργειών. 2. Βιοδιεγέρτες Μέσα σε αυτό το περιβάλλον των περιβαλλοντικών προκλήσεων, ο επιστημονικός κλάδος προσπαθεί συνεχώς να παρέχει λύσεις, που βασίζονται στην υπάρχουσα γνώση, και οι οποίες δύναται να εφαρμοστούν στο γεωργικό πεδίο, ώστε να μετριαστούν οι αρνητικές επιπτώσεις των αβιοτικών καταπονήσεων. Η χρήση των βιοδιεγερτών είναι όλο και πιο συχνή στον γεωργικό τομέα και αποτελούν σήμερα μια αποτελεσματική στρατηγική στην αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων. Η χρήση τους, έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την

20 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ-ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΤΕΣ.indd 20

απόδοση των καλλιεργειών δίχως την ύπαρξη αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, γεγονός που συμβάλει και στον περιορισμό της χρήσης επιβλαβών χημικών ουσιών και χημικών λιπασμάτων. Αξίζει να τονιστεί ότι οι βιοδιεγέρτες δεν είναι λιπάσματα, αλλά ουσίες ή μόρια τα οποία πυροδοτούν ενδοκυτταρικές μεταβολικές οδούς που ενισχύουν την άμυνα των φυτών σε υφιστάμενες ή επερχόμενες (priming) αβιοτικές καταπονήσεις και εφαρμόζονται σε μικρές δόσεις. Συγκεκριμένα ο ορισμός που δόθηκε στους βιοδιεγέρτες από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2019 αναφέρει ως βιοδιεγέρτη «Κάθε προϊόν το οποίο διεγείρει τις διαδικασίες θρέψης των φυτών, ανεξάρτητα από την στοιχειακή του σύνθεση, που στοχεύει στη βελτίωση ενός από τα εξής χαρακτηριστικά: α) τη διαχείριση των θρεπτικών συστατικών, β) την αντοχή σε

αβιοτικές καταπονήσεις, γ) την ποιότητα, δ) τη διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχείων στην ριζόσφαιρα ή το έδαφος. Οι βιοδιεγέρτες ταξινομούνται συνολικά σε επτά (7) κατηγορίες: τα χουμικά και φουλβικά οξέα, τα εκχυλίσματα από θαλάσσια φύκια και φυτικά είδη, τις υδρολυμένες πρωτεΐνες, τις ουσίες που βασίζονται στο άζωτο, τη χιτοζάνη και άλλα βιο-πολυμερή, τα ανόργανα ευεργετικά στοιχεία και τους ωφέλιμους μικροοργανισμούς (μύκητες και βακτήρια). Η εφαρμογή των βιοδιεγερτών στο πεδίο δύναται να είναι ακόμη και συνδυαστική. Παρατηρείται συχνά η ταυτόχρονη εφαρμογή ευεργετικών βιοδιεγερτών όπως τα βιο-πολυμερή, τα αμινοξέα, οι βιταμίνες, οι ανόργανες ουσίες, που διαθέτουν διαφορετικό τρόπο δράσης επί του φυτικού μεταβολισμού. Αυτός ο συνδυασμός διαφορετικών βιοδιεγερτών είναι ιδιαίτερα ωφέλιμος για το φυτό καθώς εκδηλώνε-

28/4/2023 12:12:54 μμ

ται συνεργιστική δράση και αυξάνεται η αποτελεσματικότητα του κάθε σκευάσματος. Επίσης, η χρήση των βιοδεγερτών είναι άμεσα συνυφασμένη με την έννοια της κυκλικής οικονομίας, καθώς πλήθος ουσιών με ρόλο βιοδιεγέρτη υπάρχουν στα παραπροϊόντα και τα φυτικά υπολείμματα, τα οποία δύναται να ανακτηθούν και να εφαρμοστούν σε μικρές δόσεις στα φυτά. Επίσης, συχνά δημιουργούνται νέα σκευάσματα βιοδιεγερτών που περιέχουν στη σύνθεσή τους καθαρές μορφές ουσιών με ενεργό ρόλο στον μεταβολισμό των φυτών και που επάγουν την άμυνά τους στις αβιοτικές καταπονήσεις (πολυαμίνες, μελατονίνη, βιοπολυμερή, αμινοξέα και βιταμίνες). 3. Βιταμίνες Ο όρος βιταμίνη στις μέρες μας είναι σχετικά αναχρονιστικός και στερείται χημικής τεκμηρίωσης. Η λέξη βιταμίνη προέρχεται από τη λανθασμένη αρχική αντίληψη ότι αυτή η ομάδα των ουσιών που κατείχε «ζωτικό» (vital) ρόλο στην επιβίωση του οργανισμού, ήταν κατά βάση αμίνες (amine). Ο συνδυασμός των παραπάνω μας έδωσε τη λέξη βιταμίνη. Συνολικά σήμερα ταυτοποιήθηκαν 13 βιταμίνες, οι οποίες χωρίζονται σε δύο μεγάλες ομάδες: α) τις υδατοδιαλυτές (C και το σύμπλεγμα Β) και β) τις λιποδιαλυτές (Α, Ε, Κ, D). Ο ρόλος τους στον μεταβολισμό των φυτών κέντρισε το ενδιαφέρον των ερευνητών και τα τελευταία χρόνια, πραγματοποιούνται μελέτες για τον προσδιορισμό του ενεργού και άμεσού τους ρόλου στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προκλήσεων. Η ομάδα των λιποδιαλυτών βιταμινών εκδηλώνει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, ενώ οι υδατοδιαλυτές βιταμίνες δρουν ως ενζυμικοί συμπαράγοντες ή ως υποστρώματα ενζυμικών αντιδράσεων στον μεταβολισμό των κυττάρων. 3.1 Βιταμίνη C Ως βιταμίνη C ονομάζεται η χημική ένωση ασκορβικό οξύ. Αποτελεί πολύ σημαντική βιταμίνη καθώς διαδραματίζει πολλαπλούς ρόλους στον μεταβολισμό των φυτών και χαρακτηρίζεται ως ένας από τους πιο σημαντικούς μεταβολίτες. Το ασκορβικό οξύ είναι αναγκαίος μεταβολίτης στον κύκλο Halliwell – Asada (κύκλος ασκορβικού οξέος – γλουταθειόνης) που σχετίζεται με τη διάσπαση

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ-ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΤΕΣ.indd 21

του υπεροξειδίου του υδρογόνου (Η2Ο2) καθώς δρα ως ενζυμικό υπόστρωμα (της ασκορβικής υπεροξειδάσης) και ως αναγωγικό μόριο (της αναγωγάσης της γλουταθειόνης) ενώ ταυτόχρονα προστατεύει από την οξείδωση τις μέταλλο-πρωτεΐνες. Επίσης, δρα ως συμπαράγοντας στην εκδήλωση της δράσης διαφόρων ενζύμων όπως για παράδειγμα αυτών που σχετίζονται με τη βιοσύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος (υδροξιλίωση της προλίνης). Πειραματικά δεδομένα αναφέρουν ότι η εξωγενής εφαρμογή ασκορβικού οξέος προστάτευσε την καλλιέργεια σιταριού από τις αρνητικές επιπτώσεις της ξηρασίας. Επίσης, αναφέρεται ότι ο ψεκασμός καθαρής μορφής ασκορβικού οξέος αύξησε την αντοχή φυτών κινόας στη ξηρασία. Επίσης, πειραματικές μετρήσεις αναφέρουν ότι ο ψεκασμός ασκορβικού οξέος σε φασόλια και κουκιά, τα οποία αναπτύσσονταν σε συνθήκες ξηρασίας, ευνόησε την ανάπτυξη και την απόδοσή τους σε καρπό. Ακόμη, σε συνθήκες ξηρασίας, ο ψεκασμός φυτών πιπεριάς με ασκορβικό οξύ, βελτίωσε την ανάπτυξη και την απόδοση των φυτών. Η χρήση ασκορβικού οξέος βελτίωσε επίσης την απόκριση φυτών ντομάτας σε συνθήκες αλατότητας, καθώς προκάλεσε την επαγωγή του αντιοξειδωτικού μεταβολισμού και περιόρισε τη διάρρηξη των κυτταρικών μεμβρανών. Επίσης, το βρέξιμο των σπόρων ζαχαρότευτλου πριν τη φύτευση και ο ψεκα-

σμός των φυτών με καθαρό ασκορβικό οξύ, όταν αυτά καλλιεργούνταν σε συνθήκες αλατότητας, παρουσίασαν θετικά αποτελέσματα, καθώς αυξήθηκε το βάρος του συγκομιζόμενου προϊόντος και η περιεκτικότητα σε σάκχαρα με παράλληλη αύξηση των αντιοξειδωτικών ουσιών. Ιδιαίτερα αποτελεσματικός ήταν ο ταυτόχρονος ψεκασμός ασκορβικού οξέος και βιταμίνης B3 (νιασίνη) σε κουκιά, τα οποία καλλιεργούνταν σε συνθήκες αλατότητας, καθώς ο συνδυασμός τους εκδήλωσε συνεργιστική δράση και βελτίωσε σημαντικά την αντοχή των φυτών στην συγκεκριμένη καταπόνηση. 3.2 Βιταμίνη Ε Η χημική ονομασία της βιταμίνης Ε είναι τοκοφερόλη. Υπάρχουν τέσσερις μορφές τοκοφερόλης, οι : α, β, γ, δ με την α να είναι η πιο άφθονη καθώς εντοπίζεται σε φωτοσυνθετικούς ιστούς. Ο κύριος ρόλος της, εντός των κυττάρων, είναι η αντιοξειδωτική προστασία των κυτταρικών μεμβρανών από την λιπιδική υπεροξείδωση, η οποία προκαλείται λόγω της υπερβολικής παραγωγής ενεργών μορφών οξυγόνου σε συνθήκες καταπόνησης. Πειραματικά δεδομένα αναφέρουν ότι ο ψεκασμός σπορόφυτων σίκαλης με βιταμίνη Ε, όταν αναπτύσσονταν σε συνθήκες ξηρασίας, περιόρισε τις αρνητικές επιπτώσεις της καταπόνησης καθώς αύξησε τη δράση αντιοξειδωτικών ενζύμων. Επίσης, σε συνθήκες ξηρασίας, όταν φυτά σιταριού ψεκάστηκαν με βιταμίνη C, παρατηρήθηκε η

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 21

28/4/2023 12:12:59 μμ

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ

επαγωγή του αντιοξειδωτικού μεταβολισμού, βελτιώθηκε η δυνατότητα χρήσης του υφιστάμενου νερού, αυξήθηκε η περιεκτικότητα χλωροφύλλης στα φύλλα και η φωτοσυνθετική ικανότητα του φυτού. Αναφέρθηκε επίσης, ότι οι σπόροι σιταριού είχαν περισσότερη βιομάζα, βελτιώθηκε η θρεπτική αξία τους και η συνολική απόδοση του φυτού σε καρπό. 3.3 Βιταμίνη Κ3 Η βιταμίνη Κ3 φέρει το όνομα μεναδιόνη και ανήκει στις λιποδιαλυτές βιταμίνες. Τα φυλλώδη λαχανικά, το μπρόκολο και το κουνουπίδι είναι πλούσια στη δεδομένη βιταμίνη. Πολύ πρόσφατα πειραματικά δεδομένα αναφέρουν τη χρήση ενός υδατοδιαλυτού άλατος στον αγροτικό τομέα, του δισουλφίδιου του μεναδιονικού νατρίου - MSB, του οποίου η χημική σύσταση ομοιάζει αυτή της μεναδιόνης (της προβιταμίνης Κ). Το συγκεκριμένο άλας, δύναται να προκαλέσει μια τοπική αύξηση της παραγωγής ενεργών μορφών οξυγόνου, που δρα πολύ αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση αβιοτικών καταπονήσεων αλλά και βιοτικών καταπονήσεων που προκαλούνται από μύκητες, όπως ο βοτρύτης ή και από έντομα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι φυτά αραβίδοψης, τα οποία προήλθαν από σπόρο εμβαπτισμένο σε διάλυμα MSB ήταν ανθεκτικά όταν εκτέθηκαν σε συνθήκες αλατότητας. Παρόμοιο αποτέλεσμα αναφέρθηκε και από άλλη ερευνητική ομάδα, όταν φυτά ντομάτας ψεκάστηκαν με διάλυμα MSB και παρουσίασαν ανθεκτικότητα όταν καλλιεργήθηκαν σε αλατούχο έδαφος. Η χρήση του άλατος που ομοιάζει την προβιταμίνη Κ, αυξάνει τον ρυθμό αύξησης των φυτών, τον ρυθμό φωτοσύνθεσης, τη βιοσύνθεση της προλίνης και την ανταλλαγή αερίων όταν τα φυτά υφίστανται την αρνητική επίδραση μιας αβιοτικής καταπόνησης.

22 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ-ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΤΕΣ.indd 22

Επίσης, η προβιταμίνη Κ, δύναται να επάγει τον αντιοξειδωτικό μεταβολισμό και να προκαλέσει τη σύνθεση πρωτεϊνών που ρυθμίζουν την ομοιόσταση των ιόντων Νατρίου και Καλίου στα κύτταρα, εξασφαλίζοντας την επιβίωση των φυτών σε συνθήκες αλατότητας. 3.4 Βιταμίνη Β1 Η βιταμίνη Β1 ονομάζεται θειαμίνη και ανήκει στο σύμπλεγμα των βιταμινών Β. Είναι μια πολύ σημαντική βιταμίνη για τον μεταβολισμό των φυτών καθώς κατέχει σημαντικό ρόλο στον αντιοξειδωτικό μηχανισμό των φυτών όταν καλλιεργούνται σε συνθήκες αβιοτικών καταπονήσεων. Συγκεκριμένα δρα ως συνένζυμο σε μεταβολικές διεργασίες που σχετίζονται με τον κύκλο της φωσφορικής πεντόζης, τον κύκλο του Krebs, τη βιοσύνθεση αμινοξέων και τη γλυκόλυση. Έχει αποδειχθεί πειραματικά ότι υψηλές συγκεντρώσεις θειαμίνης σε φύλλα, στη ρίζα ή και στο σπόρο, σχετίζονται άμεσα με την ικανότητα του φυτού να προάγει την άμυνα και την επιβίωσή του σε συνθήκες αβιοτικών καταπονήσεων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι ο διαφυλλικός ψεκασμός θειαμίνης ήταν ικανός να περιορίσει τις αρνητικές επιπτώσεις της ξηρασίας σε τριφύλλι και ηλίανθο. Ο διαφυλλικός ψεκασμός θειαμίνης σε φυτά τριφυλλιού τα οποία καλλιεργούνταν σε συνθήκες ξηρασίας, βελτίωσε τον ρυθμό αύξησης των φυτών, αύξησε τη συγκέντρωση των φαινολικών ουσιών καθώς και τη συγκέντρωση της χλωροφύλλης στα φύλλα. Αρκετές μελέτες αναφέρουν ότι ο διαφυλλικός ψεκασμός με θειαμίνη καθιστά ικανά τα φυτά να ανταπεξέλθουν σε συνθήκες ξηρασίας, λόγω της επαγωγής του αντιοξειδωτικού μεταβολισμού αλλά και της άμεσης δράσης της ως αντιοξειδωτικό μέσο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι κατόπιν πειραμάτων που πραγματοποιήθηκαν

σε κουνουπίδια που καλλιεργούνταν σε συνθήκες ξηρασίας, ο διαφυλλικός ψεκασμός θειαμίνης βελτίωσε τον ρυθμό αύξησης των φυτών και τις φυσικοχημικές του ιδιότητες, καθώς προκλήθηκε επαγωγή του αντιοξειδωτικού μεταβολισμού και της βιοσύνθεσης αντιοξειδωτικών ενζύμων. Ακόμη, αναφέρθηκε ότι η χορήγηση θειαμίνης είτε διαφυλλικά, ή μέσω ριζοποτίσματος σε φυτά ηλίανθου που καλλιεργούνταν σε συνθήκες αλατότητας, περιόρισε τις αρνητικές επιπτώσεις της αβιοτικής καταπόνησης και αύξησε τον ρυθμό ανάπτυξης των φυτών, τη βιοσύνθεση αντιοξειδωτικών μορίων, αμινοξέων και διαλυτών σακχάρων. 3.4 Βιταμίνη Β2 Η βιταμίνη Β2 αναφέρεται και ως ριβοφλαβίνη και αποτελεί μέλος των βιταμινών του συμπλέγματος Β. Στα φυτά, συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία της φωτοσύνθεσης, και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των ενδοκυτταρικών μηχανισμών παραγωγής ενέργειας και του οξειδοαναγωγικού μεταβολισμού των φυτών. Επιπλέον, η ύπαρξή της επάγει τη βιοσύνθεση αντιοξειδωτικών μορίων στα φυτικά κύτταρα. Επίσης, το μόριο της ριβοφλαβίνης, παρουσία φωτός είναι ικανό να συμμετέχει στην παραγωγή μονήρους οξυγόνου, που αποτελεί μια μορφή ενεργής μορφής οξυγόνου, ικανό να προκαλέσει φωτο-οξείδωση. Πειραματικά δεδομένα φανερώνουν ότι η χρήση ριφοβλαβίνης στο φύλλωμα των φυτών είναι μια πρακτική που δύναται να περιορίσει τις αρνητικές επιπτώσεις των αβιοτικών καταπονήσεων. Ο διαφυλλικός ψεκασμός μικρής δόσης ριβοφλαβίνης σε φυτά καπνού, τα οποία καλλιεργούνταν σε συνθήκες ξηρασίας, προκάλεσε την επαγωγή του αντιοξειδωτικού μεταβολισμού και την επιβίωση των φυτών στις δεδομένες συνθήκες. Τα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα εστιάζουν στην εξωγενή εφαρμογή κυρίως σκευασμάτων που σχετίζονται με το ασκορβικό οξύ και την εφαρμογή του στη γεωργία ως μέσο αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών προκλήσεων. Η υδατοδιαλυτότητά του και η αφθονία του το καθιστούν ένα μόριο με σημαντικό ρόλο στην προστασία των καλλιεργειών από τις επερχόμενες αβιοτικές καταπονήσεις. Καταλήγοντας, οι βιταμίνες αποτελούν έναν νέο κλάδο της γενικότερης ομάδας των βιοδιεγερτών, η χρήση των οποίων στη γεωργία θα συμβάλλει στη γενικότερη θωράκιση των καλλιεργειών απέναντι στις επερχόμενες αρνητικές συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση: bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 04/23. n

28/4/2023 12:13:02 μμ

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ-ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΤΕΣ.indd 23

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 23

28/4/2023 12:13:03 μμ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | AGROLOGY ΑΒΕΕ

ΤΙΤΑΝΙΟ – Ο ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΟΣ ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΤΗΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ Τα οφέλη του Τιτανίου στο φυτικό μεταβολισμό

Το Τιτάνιο έχει μελετηθεί εκτενώς για τις ευεργετικές του επιδράσεις και τη βιολογική λειτουργία του στους φυτικούς οργανισμούς για περισσότερο από 100 χρόνια. Εμπλέκεται σε ένα πλήθος διεργασιών, οι οποίες σχετίζονται με τη φωτοσύνθεση, την ενεργοποίηση ενζυμικών συστημάτων, την απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων αλλά και την αύξηση της αντοχής των φυτών έναντι αβιοτικών και βιοτικών καταπονήσεων. Χ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ (MSC), Δρ. Ν. ΡΗΓΑΚΗΣ, Δρ. Μ. ΠΑΠΑΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Agronomic R&D, AGROLOGY ΑΒΕΕ

τη φύση συνήθως απαντάται σε μη διαλυτές στο νερό μορφές ως συστατικό ορισμένων πετρωμάτων και συνεπώς συχνά μη αξιοποιήσιμων από τα φυτά. Για το λόγο αυτό, στη γεωργία χρησιμοποιείται σε ενώσεις με υψηλή διαλυτότητα στο νερό, όπως το ασκορβικό, το θειικό ή το χλωριούχο τιτάνιο, το οποίο μπορεί να απορροφηθεί τόσο μέσω του ριζικού συστήματος των φυτών όσο και της φυλλικής επιφάνειας, με την τελευταία να παρουσιάζει υψηλότερο αριθμό απορρόφησης.

Η επίδραση του Τιτανίου στην ανάπτυξη και την παραγωγικότητα των φυτών Πλήθος αναφορών αναδεικνύουν την ευεργετική επίδραση του Τιτανίου τόσο στην

ενίσχυση της βλαστικής ανάπτυξης των φυτών όσο και στη βελτίωση του παραγωγικού τους δυναμικού. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αύξησης στο ύψος του υπέργειου τμήματος, της φυλλικής επιφάνειας, του αριθμού των φύλλων, αλλά και του ριζικού συστήματος, σε συνδυασμό με αύξηση των επιπέδων χλωροφύλλης στους φυτικούς ιστούς, έχουν σημειωθεί σε πολλά φυτικά είδη, όπως το φασόλι. Επεμβάσεις ενώσεων τιτανίου έχουν επιφέρει επίσης, και αύξηση στη συνολική παραγωγή με ταυτόχρονη βελτίωση της ποιότητας και της θρεπτικής αξίας. Ειδικότερα, σε καρποδοτικά είδη κηπευτικών, όπως η τομάτα και η φράουλα, αλλά και δενδρώδεις καλλιέργειες πυρηνοκάρπων και μηλοειδών, έχουν αναφερθεί βελτιώσεις στα ποιοτικά χαρακτηριστικά καρπών που σχετίζονται με το χρώμα, τη γεύση, τη σκληρότητα της επιδερμίδας, καθώς και την επιμήκυνση της μετασυλλεκτικής διάρκειας ζωής, αλλά και ενίσχυση του αντιοξειδωτικού χαρακτήρα της τελικής παραγωγής όπως η αύξηση επιπέδων βιταμίνης C ή η αύξηση της περιεκτικότητας ανθοκυανών. Ενεργοποίηση του φυτικού μεταβολισμού Το Τιτάνιο μπορεί να χαρακτηριστεί ως ενζυμικός ενεργοποιητής μέσα από τη συμμετοχή του σε διαδικασίες ενεργοποίησης και προ-

24 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

AGROLOGY.indd 24

ώθησης των δράσεων ενζύμων όπως η νιτρική ρεδουκτάση, καταλάση, λιποξυγενάση, η Rubisco κ.α. Με τη σειρά τους τα ένζυμα αυτά, καταλύουν ένα πλήθος βασικών διεργασιών του φυτικού μεταβολισμού όπως η αναπνοή, η σύνθεση λιπαρών οξέων, ο μεταβολισμός του αζώτου κλπ., αποτελώντας ένα αναπόσπαστο κομμάτι για την ομαλή φυσιολογική λειτουργία του φυτού. Η αλληλεπίδραση με τα θρεπτικά στοιχεία Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του Τιτανίου, αποτελεί η βελτίωση της απορρόφησης macro- και microθρεπτικών του εδάφους ή του υποστρώματος ανάπτυξης. Πολλοί ερευνητές αναφέρουν αυξήσεις στα επίπεδα θρεπτικών στοιχείων στους φυτικούς ιστούς, όπως το άζωτο, ο φώσφορος, το ασβέστιο, το μαγνήσιο, ο σίδηρος, ο χαλκός και ο ψευδάργυρος, έπειτα από διαφυλλικές επεμβάσεις ή προσθήκη ενώσεων τιτανίου στο υπόστρωμα ανάπτυξης των φυτών, όπως η πιπεριά, ο αρακάς, η βρώμη κ.α Ο ρόλος του Τιτανίου ενάντια στο stress Τεράστιας σημασίας αποτελεί και το γεγονός συμμετοχής του στοιχείου στην ενίσχυση του φυτικού μεταβολισμού ενάντια στη βιοτική και αβιοτική καταπόνηση (stress). Παραδείγματα ενίσχυσης της αντοχής φυτών τομάτας ενάντια υψηλών θερμοκρασιών αλλά και βακτηριώσεων, σιτηρών σε συνθήκες ξηρασίας, ψυχανθών έναντι χαμηλών θερμοκρασιών, όπως επίσης και φυτών σόγιας σε τοξικότητες βαρέων μετάλλων λόγω υψηλών συγκεντρώσεων στο έδαφος, έχουν παρατηρηθεί σε πλήθος ερευνών, αναδεικνύοντας τις ευεργετικές επιδράσεις του πολύπλευρου ρόλου του τιτανίου. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση: bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 04. n

28/4/2023 12:10:41 μμ

AGROLOGY.indd 25

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 25

28/4/2023 12:10:41 μμ

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΊΑ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΊΑ: ΣΧΈΣΗ ΑΜΟΙΒΑΊΟΥ ΟΦΈΛΟΥΣ Ευκαιρία για έναρξη συνεργασίας μεταξύ Μελισσοκόμων και Γεωργών

Στις 28 Μαρτίου 2023 πραγματοποιήθηκε, στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΓΠΑ), Επιστημονική Ημερίδα με τίτλο: «Μελισσοκομία και Γεωργία: Σχέση αμοιβαίου οφέλους». Στο συγκεκριμένο άρθρο αναφερόμαστε στο τι ειπώθηκε στις Συνεδρίες και στην συζήτηση της Στρογγυλής Τράπεζας που ακολούθησε. Δρ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗΣ Επίκ. Καθηγητής Γεωργικής & Παραγωγικής Εντομολογίας Εργαστήριο Σηροτροφίας & Μελισσοκομίας Γ.Π.Α

το κατάμεστο αμφιθέατρο του ΓΠΑ (παρευρέθηκαν άνω των 230 συνέδρων) παρουσιάστηκαν εισηγήσεις από καταξιωμένους ερευνητές και εκπροσώπους φορέων, κατανεμημένες σε τρεις Συνεδρίες: α) στην σχέση Μελισσοκομίας με τη Φυτοπροστασία, β) στην συμβολή της Μελισσοκομίας στην Αγροτική Οικονομία και γ) στην σημασία των αγροτικών καλλιεργειών στην στήριξη και ανάπτυξη της Μελισσοκομίας στην Ελλάδα. Ακολούθησε Στρογγυλή Τράπεζα με τίτλο: «Συνύπαρξη Μελισσοκόμων και Γεωργών: Υπάρχουσα κατάσταση και προοπτικές».

Συμμετέχοντες της Ημερίδας Την Οργανωτική Επιτροπή της Ημερίδας αποτελούσαν ο Ομότιμος Καθηγητής Νικόλαος Εμμανουήλ (Πρόεδρος), ο Επίκουρος Καθηγητής Αντώνιος Τσαγκαράκης (Γραμματέας), ο Καθηγητής

26 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ.indd 26

Η ΓΓ Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κα Χ. Καλογήρου

Γεώργιος Παπαδούλης, ο Καθηγητής Ιωάννης Γιαννακού, το μέλος ΕΔΙΠ Δημήτριος Λαζαράκης, η Δρ. Μαρία Μπουγά και οι Υποψ. Διδάκτορες Αθανάσιος Αντωνόπουλος, Ευγενία Καψή και Μυρτώ Σταμούλη. Όπως ανέφερε ο Γραμ-

ματέας της Οργανωτικής Επιτροπής, Αντώνιος Τσαγκαράκης, Επίκουρος Καθηγητής Γεωργικής και Παραγωγικής Εντομολογίας του ΓΠΑ, είναι η πρώτη φορά που γίνεται επιστημονική ημερίδα για το συγκεκριμένο αντικείμενο, την

28/4/2023 12:08:18 μμ

σχέση Μελισσοκόμων και Γεωργών με εκπροσώπους από όλους τους τομείς, η οποία θα μπορούσε υπό συνθήκες να γίνει αμοιβαία επωφελής. Χαιρετισμό απηύθυναν ο Αντιπρύτανης Έρευνας, Οικονομικών και Ανάπτυξης του ΓΠΑ, Αναπληρωτής Καθηγητής Θωμάς Μπαρτζάνας, ως εκπρόσωπος του Πρύτανη του ΓΠΑ Καθηγητή Σπύρου Κίντζιου, η Γενική Γραμματέας Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κα Χριστιάνα Καλογήρου, η οποία και κήρυξε την έναρξη των εργασιών, ο Πρόεδρος του Τμήματος Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής και Πρόεδρος της Ελληνικής Φυτοπαθολογικής Εταιρείας, Καθηγητής Επαμεινώνδας Παπλωματάς, ο Δ/ντης του Τομέα Φυτοπροστασίας και Περιβάλλοντος Τμήματος ΕΦΠ και Πρόεδρος της Εντομολογικής Εταιρείας Ελλάδος, Αναπληρωτής Καθηγητής Διονύσιος Περδίκης, ο Πρόεδρος της Φυτιατρικής Εταιρείας Ελλάδος, Ομότιμος Καθηγητής Ελευθέριος Τζάμος, η εκπρόσωπος του παραρτήματος Στερεάς Ελλάδας του ΓΕΩΤΕΕ κα Αναστασία Σαρχόσογλου, ενώ διαβάστηκε και ο χαιρετισμός του Βουλευτή κ. Σταύρου Αραχωβίτη, πρώην Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Πρώτη Συνεδρία: «Φυτοπροστασία και Μελισσοκομία» Ο πρώτος εισηγητής, Δρ. Ευάγγελος Καρανάσιος, Ερευνητής Γ', Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, ανέπτυξε το θέμα: «Αξιολόγηση της επικινδυνότητας Φυτοπροστατευτικών Προϊόντων (ΦΠ) και δραστικών ουσιών στις μέλισσες». Στο πλαίσιο της εισήγησης, ο Δρ. Καρανάσιος ανέφερε ότι η νομοθεσία της ΕΕ προβλέπει σαφή κριτήρια για την έγκριση δραστικών ουσιών και κάθε ΦΠ που περιέχει τέτοιες ουσίες από τα Κράτη Μέλη. Αυτά τα κριτήρια περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την εξέταση των επιπτώσεων στις μέλισσες, καθώς αναγνωρίζεται ότι αντιπροσωπεύουν έναν σημαντικό κρίκο στην τροφική αλυσίδα και το οικοσύστημα. Οι δραστικές ουσίες μπορούν να εγκριθούν μόνο εάν - με βάση μια ολοκληρωμένη επιστημονική αξιολόγηση κινδύνου - αποδειχθεί ότι η χρήση τους ως ΦΠ θα έχει αποδεκτές οξείες ή χρόνιες επιπτώσεις στην επιβίωση και την ανάπτυξη της αποικίας/πληθυσμών σε μελιτοφόρες μέλισσες, βομβίνους και μοναχικές μέλισσες. Ο Δρ. Αλέξανδρος Παπαχριστοφόρου, εκλεγμένος Επίκουρος Καθηγητής Μελισσοκομίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στην εισήγησή του με τίτλο «Διδάγματα από τη σχέση των νεονικοτινοειδών με τη μελισσοκομία», αφού έκανε ιστορική αναδρομή στη χρήση του νεονικοτινοειδούς εντομοκτόνου

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ.indd 27

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Δ. Περδίκης

imidacloprid, παρουσίασε μία χρονική ανάλυση της σχέσης των νεονικοτινοειδών με τη μελισσοκομία η οποία κράτησε σχεδόν τρεις δεκαετίες, τόσο από πολιτική όσο και από ερευνητική σκοπιά. Επίσης επιχείρησε την αποτίμηση των συνεπειών, τόσο στον μελισσοκομικό κλάδο όσο και στον κλάδο της φυτοπροστασίας καθώς και την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων τα οποία θα οδηγήσουν στην αποτροπή ανάλογων, δυσάρεστων καταστάσεων στο μέλλον. Ο Δρ. Κωνσταντίνος Κασιώτης, Ερευνητής Α' στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ), μίλησε για την συμβολή του Ινστιτούτου στη μελισσοκομία - χημικές αναλύσεις σε μέλισσες και μελισσοκομικά υποστρώματα. Αναφέρθηκε στα υπολείμματα συνθετικών χημικών ενώσεων που βρίσκονται κατά την διάρκεια αναλύσεων σε μέλισσες και μελισσοκομικά προϊόντα, ή υποστρώματα και τα οποία ευθύνονται για την ανάπτυξη οξείας τοξικότητας που οδηγεί στον θάνατο μέλισσες. Η ομάδα του Αναπληρωτή Καθηγητή του ΓΠΑ, Σπύρου Φουντά, με επικεφαλής τον Υποψ. Διδάκτορα κ. Βασίλειο Ψηρούκη, ανέπτυξε την εισήγηση «Ψεκασμοί ακριβείας και ψεκαστικά ΣΜηΕΑ για τη μείωση αρνητικών επιπτώσεων της εφαρμογής ΦΠ». Ο κ. Ψηρούκης παρουσίασε μια σειρά από τεχνολογικά μέσα και σύγχρονες μεθόδους ψεκασμού, όπως συστήματα μεταβαλλόμενης δόσης και ψεκαστικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, καθώς επίσης και τα αποτελέσματα από έρευνες πεδίου που έχουν διεξαχθεί στα πλαίσια Ευρωπαϊκών Ερευνητικών προγραμμάτων από το εργαστήριο Γεωργικής Μηχανολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Την Συνεδρία έκλεισε ο Αναπληρωτής Καθηγητής του ΓΠΑ Διονύσιος Περδίκης,

Πρόεδρος της Εντομολογικής Εταιρείας Ελλάδος, με την εισήγηση «Αντιμετώπιση εντομολογικών εχθρών καλλιεργειών και Μελισσοκομία: Σχέσεις ανταγωνισμού ή μήπως συνέργειας;». Ο Δρ. Περδίκης ανέφερε ότι για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στις μέλισσες από τη χρήση γεωργικών φαρμάκων την περίοδο της ανθοφορίας, αλλά και καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους θα πρέπει (Φ.Ε.Κ. 1883/Β´ 1.8.2013) οι μελισσοκόμοι να αναρτούν σε εμφανές σημείο τα στοιχεία επικοινωνίας τους, ο επαγγελματίας χρήστης γεωργικών φαρμάκων να ενημερώνει εγγράφως τους μελισσοκόμους της περιοχής σαράντα οκτώ (48) ώρες πριν από τον επικείμενο ψεκασμό και να ελέγχει την παρουσία και δραστηριότητα των μελισσών στην καλλιέργειά του. Μια βασική οδηγία που εφαρμοζόταν μέχρι στιγμής, η καταστροφή των ζιζανίων πριν την ανθοφορία τους, έρχεται πλέον σε αντίφαση με την νέα ΚΑΠ και τα οικολογικά σχήματα, όπου τα ζιζάνια και τα αυτοφυή ή οι ζώνες με ανθοφόρα φυτά βοηθούν στη διατήρηση των ωφελίμων εντόμων. Ο Δρ. Περδίκης συνέχισε λέγοντας ότι η προστασία των μελισσών την περίοδο της άνθησης βοηθά και τα προγράμματα ολοκληρωμένης αντιμετώπισης γιατί δίνεται ένα παράθυρο χρόνου στους φυσικούς εχθρούς σε μια κρίσιμη περίοδο όπου μόλις αρχίζουν να εμφανίζονται από τα καταφύγιά τους ώστε να εγκατασταθούν. Επιπρόσθετα, η μη χρήση εντομοκτόνων την περίοδο της άνθησης βοηθά και στην εγκατάσταση εξωτικών φυσικών εχθρών όπως το παρασιτοειδές της σφήκας της καστανιάς. Λόγω της μέλισσας οι παραγωγοί δεν πρέπει να ψεκάσουν και αυτό είναι αναγκαίο για να προλάβει το παρασιτοειδές να παρασιτήσει τη σφήκα.

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 27

28/4/2023 12:08:21 μμ

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ

Δεύτερη Συνεδρία: «H συμβολή της Μελισσοκομίας στην Αγροτική Οικονομία» Η Δρ. Φανή Χατζήνα, Διευθύντρια Ερευνών ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, Πρόεδρος της Επιτροπής για την Υγεία των Μελισσών της Apimondia και Πρόεδρος Συμβουλίου της International Bee Research Association (IBRA), στην ομιλία της με τίτλο «Συμβολή της μέλισσας στην Φυτική Παραγωγή ώς επικονιαστής», ανέφερε ότι η συμπεριφορά δε των επικονιαστών θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους μηχανισμούς για την εξέλιξη και τη διαμόρφωση των φυτικών ειδών. Οι μέλισσες απέκτησαν μια ιδιαίτερα στενή σχέση εξάρτησης με τα άνθη γιατί τα χρησιμοποιούσαν αφενός σαν δική τους τροφή αφετέρου σαν τροφή για τις προνύμφες τους. Για να ανταποκριθούν καλύτερα στην προσφορά

28 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ.indd 28

των φυτών, ανέπτυξαν μηχανισμούς και έχουν διαμορφωμένα όργανα τα οποία αυξάνουν την ικανότητά τους σαν επικονιαστές. Στις ΗΠΑ το οικονομικό όφελος από την προσφορά της μέλισσας στην επικονίαση των φυτών ήταν για το 1989 κατά 60 φορές μεγαλύτερο από τη συνολική αξία των προϊόντων της μέλισσας και για το 1981 κατά 143 φορές μεγαλύτερο. Το 2000 το Cornell University σε έρευνά του παρουσιάζει την άμεση αξία της επικονίασης των μελισσών στη γεωργική οικονομία των ΗΠΑ ως μεγαλύτερη των 14,6 δις. δολαρίων. Στην Ευρώπη, οι επικονιαστές (κυρίως οι μέλισσες) συμβάλλουν με τουλάχιστον 22 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως στην ευρωπαϊκή γεωργική βιομηχανία και εξασφαλίζουν την επικονίαση πολλών καλλιεργειών και άγριων φυτών. Ο Δρ. Μάριος Τζιτζινάκης, Προϊστάμενος του Τμήματος Μελισσοκομίας, Σηροτροφίας και Λοιπών Ζωικών Οργανισμών του ΥΠΑΑΤ, μίλησε για την «Συμβολή της Μελισσοκομίας στο Αγροτικό ΑΕΠ». Ο Δρ. Τζιτζινάκης ανέφερε ότι η Ελλάδα με περίπου 2,2 εκατομμύρια κατεχόμενες κυψέλες είναι τρίτη στην Ε.Ε. μετά την Ισπανία (περίπου 3 εκατομμύρια κυψέλες) και τη Ρουμανία (περίπου 2,4 εκατομμύρια κυψέλες). Η σημασία του τομέα της μελισσοκομίας υπερβαίνει το μικρό του μέγεθος σε σύγκριση με άλλους γεωργικούς τομείς. Η εποχική μετακίνηση των μελισσιών αποτελεί βασική πρακτική για τη μελισσοκομία στη χώρα μας, αναγκαία για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών των μελισσών κατά τη διάρκεια ολόκληρης της μελισσοκομικής περιόδου και προϋπόθεση για την ορθολογική εκμετάλλευση των ανθοφοριών και την παραγωγή ποιοτικών μελισσοκομικών προϊόντων. Στοχευμένες παρεμβάσεις όπως, η προστασία, ο εμπλουτισμός και η διαχείριση της χλωρίδας μελισσοκομικού ενδιαφέροντος και η χαρτογράφηση των μετακινήσεων των μελισσιών μπορούν να συνεισφέρουν τα μέγιστα στην προστασία των επικονιαστών, είτε αυτοί είναι οι μέλισσες είτε άλλα άγρια αυτόχθονα έντομα και πτηνά, συμβάλλοντας θετικά στη διατήρηση και βελτίωση του αγροτικού Α.Ε.Π.

Τρίτη Συνεδρία: «Σημασία των γεωργικών καλλιεργειών στην στήριξη και ανάπτυξη της μελισσοκομίας στην Ελλάδα». Ο Επίκουρος Καθηγητής του ΓΠΑ Γεώργιος Γκόρας, στην εισήγησή του με τίτλο «Σημασία των γεωργικών καλλιεργειών ως μελισσοκομικά φυτά» ανέφερε ότι οι γεωργικές καλλιέργειες, αποτελούν έναν σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης της μελισσοκομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα. Ιδιαίτερα σε συνδυασμό με το γεγονός πως η χώρα μας κατέχει από τις υψηλότερες τιμές μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, σε δείκτες όπως ο αριθμός και η πυκνότητα των μελισσιών, η καλλιέργεια φυτών για γεωργική εκμετάλλευση, το οποίο μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την παραγωγή μελισσοκομικών προϊόντων. Η Δρ. Φιλίτσα Καραμαούνα, Ερευνήτρια Β' στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο μίλησε για το «PLANT-B, ένα μεικτό σύστημα καλλιέργειας εσπεριδοειδών, αρωματικών φυτών και μελισσοκομίας». Το πρόγραμμα PLANT-B μελετά ένα μεικτό σύστημα αγροτικής

28/4/2023 12:08:26 μμ

εκμετάλλευσης που συνδυάζει την καλλιέργεια εσπεριδοειδών και αρωματικών/φαρμακευτικών φυτών με τη μελισσοκομία με στόχο την ενίσχυση της παραγωγικότητας και των δύο κλάδων. Το σύστημα δοκιμάστηκε σε πορτοκαλεώνες με εγκατάσταση των αρωματικών φυτών στο περιθώριο αγρών. Κατά την περίοδο της ανθοφορίας της πορτοκαλιάς τοποθετήθηκαν σε όλους τους αγρούς κυψέλες μελισσών και έως το τέλος της ανθοφορίας των αρωματικών φυτών γίνονταν καταγραφές σχετικά με το ποσοστό φυτοκάλυψης και ανθοκάλυψης ανά είδος αρωματικού φυτού ή ζιζανίου στα περιθώρια των αγρών και τις επισκέψεις επικονιαστών στα άνθη αυτών των φυτών και της πορτοκαλιάς, σε προσημειωμένα δέντρα γειτνιάζοντα των περιθωρίων καθώς και εντός του αγρού. Όλα τα είδη των αρωματικών φυτών εκτός του δενδρολίβανου έδωσαν πλούσια ανθοφορία και προσέλκυσαν κυρίως μέλισσες αλλά και άγριες μέλισσες, ενώ η ζιζανιοχλωρίδα είχε χαμηλή ανθοφορία (έως 5%) που προσέλκυσε μικρούς αριθμούς επικονιαστών. Το φασκόμηλο είχε τη μεγαλύτερη διάρκεια ανθοφορίας και μεγάλη προσέλκυ-

ση επικονιαστών, ενώ κατά το τέλος της άνθησης της πορτοκαλιάς, το θρούμπι προσέλκυσε περισσότερους επικονιαστές από τη ρίγανη και το φασκόμηλο. Στα άνθη της πορτοκαλιάς καταγράφηκαν επισκέψεις σχεδόν αποκλειστικά από μέλισσες (ελάχιστοι βομβίνοι αγροί φασκόμηλου, ρίγανης). Οι εισηγήσεις έκλεισαν με τον κ. Δημήτριο Νικολάου, Γενικό Γραμματέα της Ομοσπονδίας Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδος (ΟΜΣΕ), με τίτλο «Μελισσοκομική εκμετάλλευση γεωργικών καλλιεργειών από την σκοπιά των μελισσοκόμων». O κ. Νικολάου έκανε μία σύντομη αναφορά στο ρόλο της μέλισσας, στις καλλιέργειες που εκμεταλλεύεται ο μελισσοκόμος ανά εποχή & τοποθεσία και τα οφέλη που αποκομίζει ο γεωργός. Αναφέρθηκε στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο μελισσοκόμος, κυρίως από τους άκαιρους και περιττούς ψεκασμούς, οι οποίοι πραγματοποιούνται χωρίς τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, και πώς θα μπορούσαν να διορθωθούν. Έκανε επίσης ιδιαίτερη μνεία στον ρόλο της πολιτείας και με ποιον τρόπο μπορεί να συμβάλλει στην εξάλειψη αυτών των φαινομένων.

Η Ερευνήτρια Β' του ΜΦΙ Φ. Καραμαούνα

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ.indd 29

Η ΓΓ του ΥΠΑΑΤ κα Χ. Καλογήρου με τον Γραμματέα της ΟΕ Επικ. Καθηγητή Α. Τσαγκαράκη.

Στρογγυλή Τράπεζα: «Συνύπαρξη Μελισσοκόμων και Γεωργών: Υπάρχουσα κατάσταση και προοπτικές» Στο πλαίσιο της στρογγυλής τράπεζας αναλύθηκε η υπάρχουσα κατάσταση συνύπαρξης μελισσοκόμων με παραγωγούς αγροτικών προϊόντων, οι προοπτικές συνεργασίας, οι διάφορες προτάσεις για εξέλιξη της συνύπαρξης, καθώς και ο ρόλος της επικοινωνίας μεταξύ των παραγωγών αγροτικών προϊόντων και των μελισσοκόμων σε αυτό. Στην στρογγυλή Τράπεζα συμμετείχαν οι Ομότιμοι Καθηγητές Νικόλαος Εμμανουήλ και Πασχάλης Χαριζάνης, οι Δρ. Φανή Χατζήνα και Μάριος Τζιτζινάκης, ο κ. Αναστάσιος Ποντίκης, Πρόεδρος ΟΜΣΕ, ο Δρ. Ευάγγελος Παπάς, Επόπτης Κέντρου Μελισσοκομίας Πειραιά και Κυκλάδων, ο κ. Νικόλαος Κουτσιανάς, Ιδρυτής Symbeeosis, Ιδρυτής APIVITA και κα Καλλιόπη (Πόπη) Σεμερτζίδου, Συνιδιοκτήτρια Life Secrets Herbs and Essential Oils. Ο Καθ. Ν. Εμμανουήλ αναφέρθηκε στην πολύ μεγάλη σημασία των αγροτικών καλλιεργειών ώς μελισσοκομικά φυτά, καθώς η αυτοφυής βλάστηση δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των μελισσοκόμων, εκτός των περιπτώσεων που γίνονται μετακινήσεις σε ορεινούς λειμώνες. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την πολύ μεγάλη ανάγκη συνεννόησης μελισσοκόμων και γεωργών για να αποφευχθούν δυσάρεστες καταστάσεις. Στις καταστάσεις αυτές εστίασε ο

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 29

28/4/2023 12:08:30 μμ

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ

Άποψη των συμμετεχόντων στην Στρογγυλή Τράπεζα

Ο κ. Ν. Κουτσιανάς

Καθ. Π. Χαριζάνης και συγκεκριμένα στα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί στο παρελθόν από κακή χρήση ΦΠ, όπως και στα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται από τους γεωργούς για να μην βλάπτονται οι μέλισσες. Η Δρ. Φ. Χατζήνα αναφέρθηκε στον πολύ μεγάλη ανάγκη εκπαίδευσης των γεωργών σε θέματα προστασίας των μελισσών και στην ανάγκη συνεργασίας μελισσοκόμων και γεωργών. Ο κ. Α. Ποντίκης

30 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ.indd 30

αναφέρθηκε στο πολύ σημαντικό πρόβλημα, επιβίωσης όπως το χαρακτήρισε, των μελισσοκόμων, εάν υπάρχει απαγόρευση, ουσιαστικά, μετακίνησης μελισσιών σε αγροτικές καλλιέργειες λόγω κακής χρήσης ΦΠ. Ο Δρ. Ε. Παπάς παρουσίαση το σημαντικό έργο των Κέντρων Μελισσοκομίας στην επιστημονική και τεχνική στήριξη των μελισσοκόμων στην Ελλάδα και τον ρόλο που μπορούν να επιτελέσουν στην ενημέρωση των μελισσοκόμων. Η κα Π. Σεμερτζίδου αναφέρθηκε στα οφέλη που μπορούν να απολαύσουν στην ποιότητα των προϊόντων τους οι παραγωγοί εάν συνεργαστούν με τους μελισσοκόμους, αλλά και στα προβλήματα που μπορούν να δημιουργηθούν από έλλειψη επικοινωνίας. Ο κ. Ν. Κουτσιανάς αναφέρθηκε στην πολύ μεγάλη ανάγκη συμβίωσης των μελισσοκόμων και των γεωργών, με σεβασμό στην Γη, την οποία σήμερα υπερεκμεταλλευόμαστε (λαμβάνουμε κάθε έτος προϊόντα 125 τρις € και του επιστρέφουμε 660 δις €). Η συμβίωση αυτή μπορεί να επιτευχθεί με συνεργα-

σία, υγιή επιχειρηματικότητα και, πρώτα από όλα, Εθνική Στρατηγική. Σημαντικό πεδίο αποτελεί η κοινή εκπαίδευση και η κουλτούρα του σεβασμού και να φύγει το «Εγώ» και να έρθει το «Εμείς». Η παιδεία που χρειαζόμαστε είναι καταρχάς να αγαπήσουμε τον εαυτό μας και την Ελλάδα. Ο συντονιστής ανέφερε για την αυτονόητη απόκτηση επιστημονικών γνώσεων από τους φοιτητές Γεωπονικών Επιστημών με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σε θέση είτε να βελτιώνουν, είτε να αναπτύσσουν νέες συνδυασμένες μεθόδους και πρακτικές, είτε σε γεωργική είτε σε μελισσοκομική κατεύθυνση, ώστε να δίνουν λύσεις στα προβλήματα που ανακύπτουν από τις νέες συνθήκες (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, νέα ΚΑΠ, κλιματική κρίση, κ.α.) με τρόπο αμοιβαία επωφελή για γεωργούς και μελισσοκόμους. Οι αυριανοί Γεωπόνοι δεν πρέπει να λογίζονται ώς απλοί εφαρμοστές υπαρχόντων μεθόδων και πρακτικών, αλλά ώς πρωτοπόροι σε βελτίωση των υπαρχόντων και δημιουργία νέων! Επίσης, τόνισε ότι μπορεί να αποτελέσει οδηγό για την Ελλάδα και την Ευρώπη εν γένει η σημαντική αμοιβή που λαμβάνουν οι μελισσοκόμοι στην ΗΠΑ για την διάθεση των μελισσιών τους για επικονίαση καλλιεργειών με ειδικά συμβόλαια, τα οποία τους παρέχουν πλήρη αποζημίωση για οποιαδήποτε βλάβη υποστούν λόγω κακών γεωργικών πρακτικών. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε από το κοινό σε θέματα μελισσοχωρητικότητας, δημιουργίας μελισσοκομικών χαρτών, αντιμετώπισης εχθρών και ασθενειών των φυτών με τρόπο που δεν ζημιώνει τους επικονιαστές, αλλά Η Ημερίδα έκλεισε με την φράση «Εις το Επανιδείν», καθώς ήταν η πρώτη προσπάθεια επικοινωνίας μεταξύ των Κλάδων της Μελισσοκομίας και της Γεωργίας, και με την υπόσχεση ότι θα ακολουθήσουν και άλλες. n

Εθελοντές της Διοργάνωσης

28/4/2023 12:08:39 μμ

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ.indd 31

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 31

28/4/2023 12:08:41 μμ

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ | ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

ΠΡΟΣΟΧΉ ΣΤΑ ΑΜΠΈΛΙΑ ΑΥΤΉ ΤΗΝ ΕΠΟΧΉ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΡΟΝΌΣΠΟΡΟ Τι θα πρέπει να κάνουν οι αμπελουργοί

Οι αμπελοκαλλιεργητές αυτή την εποχή και λόγω των καιρικών φαινομένων που επικρατούν θα πρέπει να δίνουν προσοχή στις καλλιέργειες για να διαπιστώνουν έγκαιρα τυχόν προσβολές από περονόσπορο. ΟΜΑΔΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΑΓΡΟΤΥΠΟΥ

α πρώτα συμπτώματα του περονόσπορου (κηλίδες λαδιού, εξανθήσεις) δύσκολα γίνονται αντιληπτά. Εμφανίζονται σε περιορισμένες θέσεις και διαπιστώνονται σε φύλλα κοντά στο έδαφος κυρίως στα ακαλλιέργητα αμπέλια ή σε πρέμνα με έρπουσες κληματίδες. Ο κ. Πρίαμος Ιερωνυμάκης, αμπελουργός οινοποιήσιμων σταφυλιών και πρόεδρος της Οργάνωσης Αμπελουργών και Ελαιοπαραγωγών Κρήτης δήλωσε στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «στην Κρήτη δεν έχουμε προβλήματα από τον περονόσπορο και σε αυτό βοηθούν οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν στο νησί. Είχαμε το προηγούμενο διάστημα κάποιες βροχοπτώσεις αλλά ευτυχώς στην συνέχεια υπήρξαν δυνατοί άνεμοι». Ο κ. Δημήτρης Κοκκινούλης, αμπελουργός και πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Επιτραπέζιου Σταφυλιού Λάρισας, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «μέχρι τα τέλη Απριλίου οι καιρικές συνθήκες δεν ευνόησαν προσβολές από περονόσπορο. Υπάρχει καρπίδιο και τα βλαστάρια έχουν μήκος 10 έως 15 πόντους. Είχαμε κάποιες χαλαζοπτώσεις στην περιοχή αλλά οι περισσότεροι αμπελουργοί έχουν αντιχαλαζικά δίχτυα και δεν είχαν προβλήματα. Το αρνητικό είναι ότι οι έμποροι μας ανακοίνωσαν ότι η νέα παραγωγή επιτραπέζιων σταφυλιών θα αγοραστεί στις ίδιες με τις περσινές τιμές, που ήταν όμως απαξιωτικές για τους παραγωγούς». Ο αμπελουργός και πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Κορωπίου (Α.Σ.Κ.) κ. Σταμάτης Γεωργάκης, δήλωσε ότι «αυτή την εποχή τα αμπέλια είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στον περονόσπορο γιατί είναι στο στάδιο του μούρου (σχηματισμό της ταξιανθίας). Οι προσβολές αρχίζουν συνήθως στο παρόν

32 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 03|23

ΑΜΠΕΛΙ-ΠΕΡΟΝΟΣΠΟΡΟΣ.indd 32

βλαστικό στάδιο. Οι συχνές βροχοπτώσεις με υψηλή σχετική υγρασία και θερμοκρασίες γύρω στους 23 βαθμούς Κελσίου είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές για την εκδήλωση της ασθένειας. Βέβαια αυτά τα φαινόμενα πρέπει να είναι επαναλαμβανόμενα για αρκετές ημέρες». Αντιμετώπιση

Σε περιοχές που η ασθένεια εμφανίζεται συχνά και ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ευαίσθητες ποικιλίες, συστήνεται ένας προληπτικός ψεκασμός με ένα κατάλληλο και εγκεκριμένο μυκητοκτόνο, όταν η βλάστηση αποκτήσει μήκος 8-10 εκ. περίπου. Στον ψεκασμό αυτό δεν συνιστάται η χρήση χαλκούχου σκευάσματος, διότι προκαλείται καθυστέρηση στη βλάστηση. Για την αποφυγή δημιουργίας ανθεκτικότητας του μύκητα, είναι ανάγκη να γίνεται ορθολογική εναλλαγή μυκητοκτόνων από διαφορετικές κατηγορίες. Ο ψεκασμός σε αυτό το βλαστικό στάδιο είναι ιδιαίτερα σημαντικός, διότι σε περίπτωση που δεν καταπολεμηθούν αποτελεσματικά οι πρωτογενείς μολύνσεις και εφόσον επικρατήσουν κατόπιν συνθήκες περονοσπόρου, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να εμφανιστεί επιδημία της ασθένειας αργότερα, τον Μάιο ή στις αρχές Ιουνίου, με καταστροφικά αποτελέσματα. Η προστασία των αμπελώνων από το παθογόνο είναι επιβεβλημένη για όσο

διάστημα επικρατούν βροχοπτώσεις και θα πρέπει σε κάθε περιοχή να είναι γενικευμένη, ώστε να μην υπάρχουν εστίες πολλαπλασιασμού και διασποράς μολυσμάτων της ασθένειας. Επισημαίνεται ότι τα κονίδια του μύκητα είναι αεροσπόρια, με αποτέλεσμα να μεταφέρονται και να μολύνουν σε μεγάλες αποστάσεις. Καλλιεργητικά μέτρα που βελτιώνουν την κυκλοφορία του αέρα μέσα στον αμπελώνα και που συντελούν στο ταχύτερο στέγνωμα των φυτών από τη βροχή ή τη δροσιά, συμβάλλουν καθοριστικά στον περιορισμό της σοβαρότητας της ασθένειας. Τέτοια μέτρα είναι: 1. τα κλαδέματα (χειμερινό και θερινά), 2. η καταστροφή των ζιζανίων, 3. η αποστράγγιση του εδάφους και 4. ο περιορισμός της αζωτούχου λίπανσης, που οδηγεί σε υπερβολική και ευαίσθητη σε προσβολές βλάστηση. n

28/4/2023 5:20:39 μμ

ΑΜΠΕΛΙ-ΠΕΡΟΝΟΣΠΟΡΟΣ.indd 33

03|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 33

28/4/2023 5:20:40 μμ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | AGRISIDE

NATURAMIN® WSP & NATURAL® WSP: ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΕΣ Βιοδιεγέρτες με την εγγύηση ποιότητας της ειδικευμένης στους βιοδιεγέρτες, πολυεθνικής Daymsa

Επώνυμοι και καταξιωμένοι βιοδιεγέρτες της Daymsa, με κορυφαία αποτελεσματικότητα διέγερσης της ανάπτυξης και αντιμετώπισης των αβιοτικών καταπονήσεων (στρες), από την εξειδικευμένη στην θρέψη και βιοδιέγερση εταιρία Agriside Crop Care. Δυο καινοτόμα προϊόντα που ξεχωρίζουν, το Naturamin WSP, ένας αντιστρές βιοδιεγέρτης ειδικής τεχνολογίας και υψηλής συγκέντρωσης αμινοξέων και το Natural WSP, βιοδιεγέρτης με βάση πυκνό εκχύλισμα φυκιών. Εφαρμοζόμενα σε στρατηγικές βιοδιέγερσης και θρέψης προωθούν την εύρωστη και αστρεσάριστη ανάπτυξη των φυτών, αξιοποιώντας στο μέγιστο το παραγωγικό δυναμικό των φυτών. Επιτυγχάνουν σημαντική βελτίωση της ποσότητας και ποιότητας παραγωγής, γεγονός με ιδιαίτερη σημασία σε συνθήκες κλιματικής αλλαγής και οικονομικής κρίσης. Με ουδέτερο pH και πολύ καλή συνδυαστικότητα με τα αγροχημικά. Με έγκριση χρήσης και στη βιολογική γεωργία. Δρ. ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Τεχνικός Διευθυντή της Agriside Crop Care

Naturamin WSP Σκεύασμα φυσικών αμινοξέων ειδικού τρόπου παραγωγής και από επιλεγμένη πρώτη ύλη, με αποτέλεσμα ειδική σύνθεση και αναλογία αμινοξέων (αμινόγραμμα), για πολύ ισχυρή διέγερση των φυσιολογικών λειτουργιών του φυτού και κορυφαίο αντιστρές αποτέλεσμα! Με την υψηλότερη συγκέντρωση σε ελεύθερα, αριστερόστροφα αμινοξέα (80% β/β) στην αγορά και επομένως πλήρως αξιοποιήσιμα από τα φυτά. Η υψηλή του περιεκτικότητα σε Σερίνη (14%) και Προλίνη (12%) προσφέρει ισχυρή προστασία από ωσμωτικό στρες (ακραίες θερμοκρασίες, ξηρασία, αλατότητα, υψηλή αγωγιμότητα). Η Σερίνη είναι αποτελεσματικός πρόδρομος της μπεταΐνης της γλυκίνης (GB), που είναι καθοριστικής σημασίας ωσμωπροστατευτική ουσία του κυττάρου. Μάλιστα το βιοχημικό μονοπάτι μέσω της Σερίνης, εξασφαλίζει το σχηματισμό της GB εκεί που πρέπει, δηλαδή μέσα στους χλωροπλάστες. Επίσης, το Naturamin WSP προσφέρει στα φυτά ισχυρή προστασία από το οξειδωτικό στρες, χάρη στη σημαντική του περιεκτικότητα σε Φαινυλαλανίνη η οποία είναι πρόδρομος φαινολικών αντιοξειδωτικών ουσιών, αλλά και σε Γλουταμικό οξύ, Γλυκίνη και Κυστεΐνη που συνθέτουν το σημαντικό αντιοξειδωτικό τριπεπτίδιο Γλουταθειόνη. Έχει επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε Αργινίνη και Μεθειονίνη που είναι πρόδρομοι πολυαμινών, ορμονών και ουσιών διέγερσης της ανάπτυξης και συμβάλουν στην αντιμετώπιση του στρες. Παράλληλα το Γλουταμικό οξύ, η Αλανίνη, η Αργινίνη και η Λυσίνη συμβάλουν στη παραγωγή χλωροφύλλης, η Προλίνη,

34 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

AGRISIDE.indd 34

η Αργινίνη και η Λευκίνη συμβάλουν στη καλή καρπόδεση, η Φαινυλαλανίνη (ως πρόδρομος χρωστικών ουσιών), η Βαλίνη και η Ιστιδίνη στη καλή ωρίμανση και ποιότητα των καρπών. Εξασφαλίζει επομένως αστρεσάριστη ανάπτυξη των φυτών από: ακραίες θερμοκρασίες και διακυμάνσεις, ισχυρό άνεμο, υπεριώδη ακτινοβολία, έλλειψη νερού, υψηλή αγωγιμότητα και αλατότητα εδάφους, φυτοτοξικότητες προκαλούμενες από αγροχημικά κ.ά. Έτσι, έχουμε πλούσια άνθιση – καρπόδεση, ανάπτυξη ρίζας και βλάστησης, ανάπτυξη, ωρίμανση και ποιότητα καρπών/ συγκομίσιμων οργάνων. Natural WSP Το Natural WSP είναι πυκνό σκεύασμα (100% β/β) εκχυλίσματος Φυκιών Ascophyllum nodosum Βόρειου Ατλαντικού και ειδικής ήπιας επεξεργασίας. Ως πρώτη ύλη επιλέγεται βιομάζα φυκιών που αναπτύσσονται επιτυχώς στις πιο δυσμενείς συνθήκες, όπως ακραία χαμηλές θερμοκρασίες, οπότε περιέχουν μεγάλες συγκεντρώσεις αντιστρές, βιοδιεγερτικών ουσιών. Πράγματι, οι πρώτες ύλες του Natural WSP περιέχουν αρκετές ουσίες με αξιόλογη βιοδιεγερτική δράση, όπως: βιταμίνες, αντιοξειδωτικές ουσίες, αμινοξέα, ολιγοπεπτίδια, πολυπεπτίδια,

πολυαμίνες, ολιγοσακχαρίτες, πολυσακχαρίτες, μαννιτόλη, αλγινικό οξύ, μπεταΐνες, κ.ά. Επιπλέον, το Natural WSP περιέχει φυσικές φυτορμόνες νεότητας, κυρίως αυξίνη & γιββερελλίνη, σε πιο ισορροπημένη αναλογία σε σχέση με τις συνθετικές ορμόνες. Παράλληλα η ποιοτική διαδικασία επεξεργασίας και παραγωγής του εξασφαλίζει τη διατήρηση της διαθεσιμότητας και τη δραστικότητα στα φυτά αυτών των ουσιών. Είναι σκεύασμα υψηλής διεγερτικής ικανότητας που: 1. αυξάνει μέσα στα φυτά το επίπεδο της χλωροφύλλης και των αντιοξειδωτικών ουσιών, 2. δίνει ισχυρή ώθηση στην αύξηση – ανάπτυξη της ρίζας και της βλάστησης, 3. διεγείρει την άνθιση και την καρπόδεση, 4. προωθεί το τελικό μέγεθος καρπών και καλή συγκέντρωση σακχάρων (brix). Εφαρμοζόμενο διαφυλλικά διεγείρει την καρπόδεση, το μέγεθος και την ωρίμανση των αναπτυσσόμενων καρπών, ενώ εφαρμοζόμενο από το εδάφους διεγείρει τη ρίζα, την αναγέννηση στρεσαρισμένων φυτών και ευνοεί την ανάπτυξη της μικροχλωρίδας. n

28/4/2023 12:00:27 μμ

AGRISIDE.indd 35

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 35

28/4/2023 12:00:28 μμ

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΝΤΟΜΑΤΑ

ΑΎΞΗΣΗ ΚΌΣΤΟΥΣ ΚΑΛΛΙΈΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΊΑΣ ΜΕΙΏΝΟΥΝ ΤΑ ΣΤΡΈΜΜΑΤΑ

Οι παραγωγοί αξιολογούν τα υβρίδια ντομάτας που χρησιμοποιούν Μειωμένες είναι οι ποσότητες ντομάτας λόγω αυξημένου κόστους καλλιέργειας και προβλημάτων φυτοπροστασίας. Έχουμε μείωση των εκτάσεων και σε πολλές περιπτώσεις παραγωγοί στρέφονται σε άλλες καλλιέργειες μειωμένου κόστους. Επίσης απευθυνθήκαμε στους ίδιους τους παραγωγούς για να μας κάνουν μια αξιολόγηση των υβριδίων που χρησιμοποιούν. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Φέτος είχαμε πρώιμη παραγωγή

Ο κ. Φώντας Δουλούμης, παραγωγός και ταμίας στον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ιεράπετρας «Ανατολή», αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «στην περιοχή οι φυτεύσεις ντομάτας γίνονται από 20 Σεπτεμβρίου μέχρι 5 Οκτωβρίου. Φέτος λόγω των καιρικών συνθηκών είχαμε μια πρωίμιση της παραγωγής. Οι κοπές ξεκίνησαν από Δεκέμβριο και αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τις 10 Μαΐου (σε άλλες χρονιές κάναμε συγκομιδή μέχρι τον Ιούνιο). Φέτος οι καιρικές συνθήκες βοήθησαν και δεν είχαμε σοβαρά προβλήματα φυτοπροστασίας. Όμως έγιναν λιγότερες φυτεύσεις και η παραγωγή ήταν μειωμένη κατά 20% σε σχέση με την περσινή. Οι παραγωγοί είχαν ελπίδες ότι η λιγότερη παραγωγή θα έδινε και καλύτερες τιμές αλλά δυστυχώς διαψεύστηκαν. Οι τιμή παραγωγού είχε ένα καλό ξεκίνημα αλλά την περίοδο Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου έπεσαν σε πολύ χαμηλά επίπεδα από 60 έως 65 λεπτά (πέρυσι ήταν πάνω από 1,20 ευρώ την συγκεκριμένη περίοδο). Και μιλάμε ότι φέτος είχαμε διπλασιασμό του κόστους καλλιέργειας. Μόνο κατά τις ημέρες του Πάσχα είχαμε μια καλύτερη ζήτηση που έφερε μια αύξηση της τιμής στα 1,50 ευρώ που αφορά καλής ποιότητας ντομάτα αλλά οι ποσότητες ήταν περιορισμένες. Στην περιοχή καλλιεργούμε τον χειμώνα κυρίως Dafnis, Torry και Ekstasis, που είναι ντομάτες που έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής επειδή είμαστε σε μεγάλη απόσταση από τις αγορές».

36 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

NTOMATA.indd 36

Torry Syngenta

28/4/2023 11:57:28 πμ

Κόστος καλλιέργειας από 5.000 στα 7.000 ευρώ το στρέμμα

Ο κ. Μιχάλης Νάτσος, που καλλιεργεί 40 στρέμματα με κηπευτικά στην Ιεράπετρα, τονίζει ότι «ευτυχώς που φέτος έχουμε μειωμένες ποσότητες ντομάτας και δεν έχουν καταρρεύσει οι τιμές παραγωγού, όπως γινόταν στο παρελθόν. Η αύξηση του κόστους καλλιέργειας κυμαίνεται από 20% έως 30% σε σχέση με πέρυσι. Από 5.000 ευρώ το στρέμμα έχουμε φτάσει στα 7.000 ευρώ το στρέμμα. Μεγάλο πρόβλημα είναι οι ασθένειες στην καλλιέργεια ντομάτας. Δημιουργούν απώλειες στην παραγωγή αλλά μπορεί να φέρουν ολοκληρωτική καταστροφή της καλλιέργειας. Εκτιμώ ότι τον επόμενο χρόνο θα έχουμε περαιτέρω μείωση των στρεμμάτων στη ντομάτα θερμοκηπίου σε πανελλαδικό επίπεδο. Πολλοί παραγωγοί στην περιοχή έχουν στραφεί σε άλλες καλλιέργειες κηπευτικών (πιπεριές κ.α.). Επειδή έχω μόνιμους συνεργάτες μου είναι δύσκολο να αλλάξω καλλιέργεια. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιώ το υβρίδιο Torry. Έχει καλή μετασυλλεκτική αντοχή και το προτιμούν τα σούπερ μάρκετ που δεν θέλουν να έχουν απώλειες στο ράφι. Φέτος δοκίμασα για πρώτη φορά το Vitellio. Έχει ικανοποιητική γεύση και καλή μετασυλλεκτική συμπεριφορά. Επίσης έχει ανοχή στον ιό της καστανής ρυτίδωσης των καρπών ντομάτας (Tomato Brown Rugose Fruit Virus, ToBRFV).

NTOMATA.indd 37

Vitellio Syngenta Ο παραγωγός πρέπει να απολαμβάνει καλή τιμή

Ο κ. Μανώλης Αντωνάκης, γεωπόνος και παραγωγός που καλλιεργεί 11 στρέμματα ντομάτας στην Ιεράπετρα, δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «οι παραγωγοί έχουν μάθει πια να αντιμετωπίζουν τα φυτοπαθολογικά προβλήματα στην καλλιέργεια. Όμως το κόστος έχει αυξηθεί λόγω των μέτρων αντιμετώπισης αλλά και των τιμών σε λιπάσματα, εργατικά κ.α. Ουσιαστικά η ντομάτα έχει γίνει μια ακριβή καλλιέργεια και ο παραγωγός για να μπορεί να επιβιώσει θα πρέπει να απολαμβάνει μια καλή τιμή. Τώρα στην περιοχή κάνουμε μια καλλιέργεια ντομάτας και οι φυτεύσεις γίνονται από 5 Σεπτεμβρίου. Χρησιμοποιώ το υβρίδιο Aethra που είναι αυτόριζο. Επίσης έχει καλή μετασυλλεκτική διατηρησιμότητα και όμορφη γεύση. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που ζητάει η αγορά».

Aethra Υβρίδια Ελλάς

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 37

28/4/2023 11:57:32 πμ

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΝΤΟΜΑΤΑ

Μετά τον Ιούνιο δεν μπορεί να υπάρξει καλλιέργεια λόγω τούτας

Ο κ. Νίκος Χαραλαμπάκης, ο οποίος καλλιεργεί 16 στρέμματα με ντομάτα (μεγαλόκαρπη και βελανίδι) στην Ιεράπετρα, αναφέρει ότι «τα τελευταία χρόνια έχουμε μείωση στα στρέμματα καλλιέργειας ντομάτας. Αυτό οφείλεται σε οικονομικούς λόγους αλλά και στα προβλήματα φυτοπροστασίας. Στην περιοχή μας μετά τον Ιούνιο δεν μπορεί να υπάρξει καλλιέργεια λόγω τούτας. Τον χειμώνα έχουμε προβλήματα λόγω του ιού της καστανής ρυτίδωσης και του αυξημένου κόστους ενέργειας. Το κόστος καλλιέργειας στο θερμοκήπιο έχει αυξηθεί κατά 2.000 ευρώ. Ειδικότερα η μεγαλόκαρπη έχει κόστος παραγωγής (χωρίς εργατικά) 45 λεπτά και το βελανίδι 75 λεπτά. Η τιμή παραγωγού πριν το Πάσχα έφτασε στα 1,20 ευρώ το κιλό, ενώ στη συνέχεια έπεσε στα 65 λεπτά. Αντίστοιχα στο βελανίδι από τα 3,50 ευρώ το κιλό που ήταν μειώθηκε στα 2,30 ευρώ. Ωστόσο θα πρέπει να σας επισημάνω ότι το βελανίδι έχει υψηλότερο κόστος και η συγκομιδή του γίνεται με αργούς ρυθμούς και έχει αυξημένα εργατικά. Επειδή οι ποσότητες ντομάτας στη χώρα μας είναι μειωμένες για αυτό οι τιμές κινούνται σε ικανοποιητικά επίπεδα (σε σχέση με αυτές που είχαμε στο παρελθόν. Λόγω του πολέμου, η Ρωσία εισάγει μεγάλες ποσότητες ντομάτας από Τουρκία και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να είναι μειωμένες οι εξαγωγές προς τη χώρα μας. Επίσης

κάνουμε εξαγωγές ντομάτας κυρίως προς Βουλγαρία. Πάντως στο μέλλον η παραγωγή ντομάτας θα είναι δύσκολη για τους παραγωγούς γιατί θεωρείται μια ακριβή καλλιέργεια. Χρησιμοποιώ το υβρίδιο Christina, που είναι μια μεγαλόκαρπη ντομάτα που έχει καλή διατηρησιμότητα μετά την συγκομιδή κάτι που το θέλουν οι έμποροι. Επίσης έχει καλή γεύση που αναζητούν οι καταναλωτές. Για τον παραγωγό έχει πολλά κιλά σε αποδόσεις που τα δίνει κυρίως μέχρι τα τέλη Απριλίου».

ΥΠΆΡΧΕΙ ΚΑΛΉ ΚΑΙ ΣΤΑΘΕΡΉ ΖΉΤΗΣΗ ΓΙΑ ΝΤΟΜΆΤΑ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΆ Πρόβλημα η έλλειψη έμπειρων εργατών

Τα αδέλφια Σπύρος και Ιωάννης Ζαφειράκης καλλιεργούν θερμοκηπιακά 6 στρέμματα με κηπευτικά στην Ιεράπετρα. Όπως τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ο κ. Σπύρος Ζαφειράκης, «υπάρχει μεγάλο πρόβλημα από την έλλειψη εργατών γης. Έφυγαν οι έμπειροι εργάτες και οι Ασιάτες που έρχονται δεν γνωρίζουν καθόλου την εργασία στο θερμοκήπιο. Η ντομάτα σε αντίθεση με άλλες χρονιές είχε φέτος σταθερή ζήτηση. Αυτό βοήθησε να κρατηθεί η τιμή παραγωγού σε καλά επίπεδα. Ωστόσο υπάρχει μεγάλη διαφορά της τιμής από το χωράφι στο ράφι. Όταν οι παραγωγοί πουλάνε στο χωράφι την ντομάτα στα 60 λεπτά το κιλό, βλέπουν στην λιανική να φτάνει στα 2 ευρώ το κιλό. Είναι μεγάλη η διαφορά και για αυτό δεν έχουν ευθύνη οι παραγωγοί. Πέρυσι έβαλα για πρώτη φορά το υβρίδιο Aethra. Είχε καλά αποτελέσματα και θα συνεχίσω να το καλλιεργώ. Είναι μια μεγαλόκαρπη ντομάτα με σκληρή σάρκα και έχει καλή γεύση που ικανοποιεί τους καταναλωτές.

Christina Bios Agrosystems

38 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

NTOMATA.indd 38

28/4/2023 11:57:35 πμ

ToBRFV και Tuta absoluta κύρια προβλήματα της καλλιέργειας

Ο κ. Γιάννης Μαζαράκης, παραγωγός από την Ιεράπετρα και μέλος του συνεταιρισμού κηπευτικών «Κρητικό Περβόλι», δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «τα μέλη του συνεταιρισμού καλλιεργούν 300 στρέμματα θερμοκηπίου με όλα τα είδη κηπευτικών. Η ντομάτα όμως είναι η πιο δύσκολη καλλιέργεια γιατί έχει αυξημένο κόστος λίπανσης και φυτοπροστασίας. Η περιοχή της Ιεράπετρας έχει σοβαρό πρόβλημα με τον ιό της καστανής ρυτίδωσης των καρπών ντομάτας (Tomato Brown Rugose Fruit Virus, ToBRFV). Επίσης από το πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου έχουμε μεγάλο πρόβλημα από την τούτα (Tuta absoluta) ή φυλλορύκτη. Από το 2020 έως το 2023 έχουμε μια μέση αύξηση του κόστους καλλιέργειας περίπου συν 500 ευρώ το στρέμμα. Από την άλλη την περίοδο 2022 και 2023 έχουμε μια σταδιακή αύξηση της μέσης τιμής παραγωγού, κατά 10 - 20 λεπτά το κιλό, σε σχέση με το 2021. Η αύξηση όμως αυτή στην τιμή δεν μπορεί να συγκριθεί με την αύξηση του κόστους παραγωγής. Αποτέλεσμα να έχουν μειωθεί οι ποσότητες της ντομάτας φέτος στην Ιεράπετρα κατά 15% σε σχέση με πέρυ-

NTOMATA.indd 39

σι. Μια μέση τιμή παραγωγού στα 85 - 90 λεπτά το κιλό είναι μια μέτρια χρονιά για τον παραγωγό. Αν η τιμή πέσει κάτω από 60 λεπτά τότε δουλεύει με ζημιά. Όλος ο συνεταιρισμός χρησιμοποιεί το υβρίδιο Torry που δίνει μια συνεχή παραγωγή, υψηλή ομοιομορφία και συνεκτικότητα. Είναι φυτό δυνατό με άριστη καρπόδεση. Επίσης τα σούμερ μάρκετ που συνεργαζόμαστε ξέρουν ότι όσοι ποσότητα πάρουν θα καταφέρουν να την πουλήσουν και δεν θα έχουν φύρα. Από το 2010 χρησιμοποιούμε αυτό το υβρίδιο και δεν μας έχει παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα».

Η ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΑΥΞΆΝΕΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΆ ΤΟ ΚΌΣΤΟΣ ΚΑΛΛΙΈΡΓΕΙΑΣ

Πρόβλημα η μείωση φυτοπροστατευτικών λόγω νέας ΚΑΠ

Ο κ. Στέλιος Αρχατζικάκης, παραγωγός θερμοκηπιακής ντομάτας από τον Πύργο Ηλείας, αναφέρει στο περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «κάνω δύο φυτεύσεις τον χρόνο με στόχο να βγάζω πριν και μετά από την παραγωγή ντομάτας στην Κρήτη. Η συγκομιδή ντομάτας θα ξεκινήσει προς το τέλος Μαΐου. Εκείνη την εποχή δεν θα υπάρχουν πολλές ντομάτες καλής ποιότητας και θα υπάρχει αυξημένη ζήτηση λόγω της άφιξης των τουριστών στη χώρα μας. Τα τελευταία χρόνια έχουμε μειωμένη παραγωγή ντομάτας που οφείλεται στα προβλήμα-

τα φυτοπροστασίας που έχει, στο υψηλό κόστος καλλιέργειας και στην έλλειψη εργατικών χεριών. Αυτό σημαίνει ότι όποιοι καταφέρουν να παράγουν θα έχουν αυξημένες τιμές. Σε άλλες εποχές θα λέγαμε ότι αυτές οι τιμές είναι καλές για τον παραγωγό. Τώρα όμως λέμε ότι είναι αναγκαίες για να έχει κάποιο εισόδημα. Το μέλλον όμως θα παραμείνει δύσκολο για την καλλιέργεια. Με τη νέα ΚΑΠ θα έχουμε μείωση των φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων και

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 39

28/4/2023 11:57:35 πμ

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΝΤΟΜΑΤΑ όσα παραμείνουν θα έχουν μειωμένη αποτελεσματικότητα. Επίσης δεν αναμένεται να λυθεί το πρόβλημα στα εργατικά χέρια και εκτιμώ ότι θα υπάρξει αύξηση στο άμεσο μέλλον στα μεροκάματα. Αυτά τα δύο προβλήματα θα έχουν σαν αποτέλεσμα και στα επόμενα χρόνια να παραμείνει η παραγωγή ντομάτας σε χαμηλά επίπεδα. Χρησιμοποιώ το υβρίδιο Christina γιατί δίνει ένα καρπό περίπου 250 γραμμάρια, νόστιμο, έχει δυνατό φυτό και καλή μετασυλλεκτική διατηρησιμότητα. Ειδικά το καλοκαίρι μπορεί να ανταγωνιστεί τις ντομάτες από Βέλγιο, Πολωνία κ.α.». Πολλοί παραγωγοί φεύγουν από ντομάτα και πάνε σε άλλες καλλιέργειες

Ο κ. Κώστας Κόκκαλης, νέος παραγωγός που καλλιεργεί 25 στρέμματα με θερμοκηπιακή ντομάτα στην περιοχή της Τριφυλίας, τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «από το πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου ξεκίνησαν στην περιοχή οι κοπές ντομάτας, οι οποίες θα κορυφωθούν τον Μάιο. Τα τελευταία χρόνια έχουμε μείωση των στρεμμάτων καλλιέργειας λόγω της αύξησης του κόστους, των προβλημάτων της τούτας και του ιού της καστανής ρυτίδωσης. Πολλοί παραγωγοί έχουν στραφεί στην καλλιέργεια του αγγουριού και έχουν εγκαταλείψει την ντομάτα. Επίσης πολλοί καλλιεργούν εναλλάξ ντομάτα και αγγούρι. Οι παρα-

γωγοί γνωρίζουν τα μέτρα προστασίας και απολύμανσης που θα πρέπει να κάνουν, παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί τα προβλήματα με τον ιό της καστανής ρυτίδωσης. Από την άλλη η αύξηση της θερμοκρασίας ευνοεί την τούτα. Οι μειωμένες ποσότητες και η ζήτηση έχουν σαν αποτέλεσμα η τιμή παραγωγού στη ντομάτα στα μέσα Απριλίου να κυμαίνεται από 1,5 έως 2 ευρώ το κιλό. Κάθε χρόνο τις ημέρες του Πάσχα αυξάνει η ζήτηση, έτσι και φέτος με αποτέλεσμα να έχουμε αύξηση των εισαγωγών με στόχο να μην υπάρξει πτώση της τιμής. Η επιλογή των υβριδίων ντομάτας γίνεται ανάλογα με την ζήτηση της αγοράς. Στην περιοχή τα πιο δημοφιλή υβρίδια είναι η Ekstasis, η Nissos και η Elpida (για χειμερινή καλλιέργεια)». Nissos Hazera Πρέπει να γίνονται έλεγχοι στις εισαγωγές

Ο κ. Εμμανουήλ Μηλολιδάκης, παραγωγός και πρόεδρος στον Αγροτικό Οπωροκηπευτικό Ελαιουργικό Συνεταιρισμό Τυμπακίου, επισημαίνει στο περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «παραγωγή ντομάτας υπάρχει για να καλύψει την εγχώρια ζήτηση αλλά όταν αυτή είναι αυξημένη (όπως για παράδειγμα τη Μεγάλη Εβδομάδα) τότε γίνονται εισαγωγές από τρίτες χώρες και καταφέρνουν με αυτό τον τρόπο να «πιέζουν» τις τιμές παραγωγού. Οι εισαγωγές δεν μπορεί να σταματήσουν αλλά το πρόβλημα είναι ότι δεν γίνονται έλεγχοι και έχουμε «ελληνοποιήσεις». Έτσι και φέτος το Πάσχα έγιναν εισαγωγές ντομάτας από Τουρκία αλλά οι καταναλωτές δεν βρήκαν πουθενά στα ράφια της λιανικής αγοράς ντομάτα να γράφει ότι είναι «τουρκική». Αποτέλεσμα τις ημέρες του Πάσχα η τιμή παραγωγού στην περιοχή κυμάνθηκε από 1 έως 1,5 ευρώ το κιλό. Τα τελευταία χρόνια στην όψιμη καλλιέργεια (φυτεύσεις αρχές Ιανουαρίου) οι εκτάσεις μειώνονται στην περιοχή. Αυτό οφείλεται στην αύξηση του

40 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

NTOMATA.indd 40

κόστους καλλιέργειας και στα προβλήματα φυτοπροστασίας λόγω της τούτα που φέρνει απώλεια της παραγωγής. Αυτό σημαίνει ότι ο παραγωγός για να μπορεί να έχει εισόδημα θα πρέπει να πουλάει το προϊόν του με υψηλή τιμή. Οι απώλειες στην παραγωγή λόγω της τούτας μπορεί να φτάσουν στο 50%. Επίσης πρόβλημα μεγάλο είναι η έλλειψη εργατικών χεριών ειδικότερα την εποχή της ελαιοσυγκομιδής. Πάντως και η εγχώρια κατανάλωση έχει μειωθεί λόγω της ακρίβειας και ευτυχώς που γίνονται εξαγωγές ντομάτας κυρίως προς τις χώρες των Βαλκανίων. Όσοι εγκατέλειψαν την καλλιέργεια ντομάτας στην περιοχή έχουν στραφεί στο αγγούρι και την πιπεριά Φλωρίνης. Η συγκομιδή ντομάτας είναι σε εξέλιξη και αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη Ιουνίου. Τον Ιούλιο θα γίνουν οι απολυμάνσεις στα θερμοκήπια και από Αύγουστο θα ξεκινήσουν οι φυτεύσεις αγγουριού και πιπεριάς. Στη φύτευση ντομάτας που γίνεται τον Οκτώβριο το πιο δημοφιλή υβρίδιο στην περιοχή είναι η Elpida γιατί ανταποκρίνεται καλύτερα στην καλλιέργεια κατά την χειμερινή περίοδο».

28/4/2023 11:57:40 πμ

ΟΙ ΜΕΙΩΜΈΝΕΣ ΠΟΣΌΤΗΤΕΣ ΦΈΡΝΟΥΝ ΚΑΛΈΣ ΤΙΜΈΣ

Μεγάλες ποσότητες μη εμπορεύσιμες λόγω τούτας

Η κ. Ελένη Γκεβιζούβη, παραγωγός από το Τυμπάκι και μέλος του συνεταιρισμού, αναφέρει στο περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «έκανα φυτεύσεις τέλη Ιανουαρίου και η συγκομιδή θα ξεκινήσει από τον Μάιο. Υπήρξαν πολλά προβλήματα στον προηγούμενο κύκλο καλλιέργει-

NTOMATA.indd 41

ας από την τούτα. Εκτιμώ ότι οφείλονται στον ήπιο χειμώνα που είχαμε φέτος. Μεγάλες ποσότητες ντομάτας που ήταν μη εμπορεύσιμες. Από τους 8 τόνους που έβγαζα μόλις 1 τόνο μπορούσα να παραδώσω στον συνεταιρισμό. Αναγκάστηκα να ξεπατώσω όλη την παραγωγή μου. Αντίθετα με την μεγαλόκαρπη λιγότερα προβλήματα είχα στα ντοματίνια.

Πάντως στα μέσα Απριλίου δεν υπήρχαν πολλές ποσότητες ντομάτας ενώ έχουμε αυξημένη ζήτηση. Όσοι παραγωγοί καταφέρουν να έχουν παραγωγή θα πιάσουν καλή τιμή. Το υβρίδιο που χρησιμοποιώ στην καλοκαιρινή καλλιέργεια είναι η Torry που έχει χοντρή φλούδα και στην χειμερινή πολλοί παραγωγοί όπως εγώ βάζουμε την Elpida».

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 41

28/4/2023 11:57:45 πμ

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΝΤΟΜΑΤΑ

Προβλήματα φυτοπροστασίας

Καλλιέργεια με υβρίδιο που παρουσιάζει ανθεκτικότητα στον ToBRFV

Εγκατάλειψη υπαίθριας καλλιέργειας λόγω τούτας

Ο κ. Θανάσης Παλούκης, παραγωγός ντομάτας από την περιοχή της Βόνιτσας Αιτωλοακαρνανίας, υπογραμμίζει ότι «στο παρελθόν έκανα φυτεύσεις υπαίθριας ντομάτας αλλά σταμάτησα λόγω των ζημιών που είχα από την τούτα. Στο θερμοκήπιο ξεκίνησα τις φυτεύσεις από τις 10 Μαΐου και μετά περίπου 60 ημέρες (αρχές Ιουλίου) θα ξεκινήσω την συγκομιδή. Το κόστος φυτοπροστασίας είναι πολύ υψηλό και με θερμοκρασίες πάνω 20 βαθμούς Κελσίου η τούτα δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Προσπαθώ να χρησιμοποιώ υβρίδια με αραιό φύλλωμα και κάνω κλαδέματα για να μειώσω τα προβλήματα. Επίσης οι μεγάλες αυξομειώσεις στην θερμοκρασία δημιουργούν μυκητολογικές ασθένειες. Η ντομάτα έχει ζήτηση γιατί είναι μειωμένη η παραγωγή και εκτιμώ η τιμή θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα».

42 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

NTOMATA.indd 42

Ο κ. Θοδωρής Μιχαλακόπουλος είναι παραγωγός από Φιλιατρά που καλλιεργεί θερμοκηπιακή ντομάτα σε 70 στρέμματα. Όπως τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία «έχουν ξεκινήσει στην περιοχή οι κοπές και όπως φαίνεται υπάρχει καλή ζήτηση στην αγορά για ντομάτα. Οι τιμές είναι σε καλά επίπεδα αλλά το κόστος καλλιέργειας είναι αυξημένο. Επίσης οι καιρικές συνθήκες έχουν ευνοήσει την τούτα στην περιοχή. Πέρυσι έβαλα δοκιμαστικά για πρώτη χρονιά το υβρίδιο Thireos. Είναι ένα υβρίδιο μεγαλόκαρπης τομάτας με κύρια χαρακτηριστικά το έντονο και γυαλιστερό κόκκινο χρώμα καρπού χωρίς πράσινη ράχη, την ομοιομορφία και ποιότητα των καρπών, την υπέροχη γεύση, την υψηλή απόδοση και ανθεκτικότητα στον ιό της καστανής ρυτίδωσης (ToBRFV). Είδα ότι παρουσιάζει ανθεκτικότητα 90%. Επίσης έχει καλή μετασυλλεκτική ανθεκτικότητα. Φέτος σε όλα τα στρέμματα καλλιέργησα το συγκεκριμένο υβρίδιο. Μέχρι στιγμής βλέπω να έχει καλές αποδόσεις».

Ο προϊστάμενος της ΔΑΟΚ Τριφυλίας, Αντώνης Παρασκευόπουλος, τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι έχουμε μια μείωση των εκτάσεων καλλιέργειας θερμοκηπιακής ντομάτας στην περιοχή κατά 5% και ανέρχεται σε 1.200 στρέμματα. Εκτιμάται ότι φέτος αναμένεται μια παραγωγή γύρω στους 25.000 έως 28.000 τόνους. Έχουμε μια μείωση της παραγωγής και από την άλλη μια αύξηση του κόστους, το οποίο επιβαρύνεται περαιτέρω λόγω και των καλλιεργητικών μέτρων που λαμβάνουν οι παραγωγοί για την αντιμετώπιση του ιού της καστανής ρυτίδωσης. Ο ιός προσβάλλει τα φύλλα και προκαλεί χλώρωση, μωσαϊκό και κατσάρωμα. Προσβάλλει τους καρπούς και προκαλεί καστανές περιοχές, ρυτίδωση, παραμορφώσεις, ανομοιόμορφη ωρίμανση και τους καθιστά μη εμπορεύσιμους. Τα ασθενή φυτά παρουσιάζουν μειωμένη ανθοφορία και καρπόδεση με αποτέλεσμα να έχουμε μείωση της παραγωγής. Από την πλευρά του ο κ. Κωνσταντίνος Νικολούδης, γεωπόνος στον Αγροτικό Οπωροκηπευτικό Ελαιουργικό Συνεταιρισμό Τυμπακίου, αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι: στην περιοχή μας οι παραγωγοί κηπευτικών κάνουν εναλλαγή καλλιεργειών για να μην έχουν προβλήματα από τον ιό της καστανής ρυτίδωσης. Επίσης αποφεύγουν να κάνουν καλλιέργεια το καλοκαίρι λόγω των προβλημάτων της τούτας (Tuta absoluta). n

Thireos Hazera

28/4/2023 11:57:50 πμ

NTOMATA.indd 43

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 43

28/4/2023 11:57:52 πμ

ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ | ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΜΑΤΑ

Ο ΙΟΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΑΝΗΣ ΡΥΤΙΔΩΣΗΣ ΤΩΝ ΚΑΡΠΩΝ ΤΟΜΑΤΑΣ (ToBRFV)

Για την αντιμετώπιση του ιού προτείνονται μέτρα πρόληψης και υγιεινής των καλλιεργειών Ο ιός της καστανής ρυτίδωσης των καρπών τομάτας (Tomato brown rugose fruit virus, ToBRFV) ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες τομάτας στα Χανιά και την Κυπαρισσσία, το φθινόπωρο του 2019. Ο ΤoBRFV ανήκει στους tobamo-ιούς (γένος Tobamovirus) που χαρακτηρίζονται από τη μεγαλύτερη αντοχή και μολυσματικότητα μεταξύ των ιών των φυτών. Η επικινδυνότητά του οφείλεται στην ικανότητά του να υπερνικά την ανθεκτικότητα των χρησιμοποιούμενων υβριδίων τομάτας, να μεταδίδεται με το σπόρο αλλά και πολύ εύκολα μηχανικά με την επαφή μεταξύ των φυτών και με τις καλλιεργητικές φροντίδες. Η αντιμετώπισή του, μέχρι να δημιουργηθούν από τους γενετιστές νέα ανθεκτικά υβρίδια τομάτας, βασίζεται στην εφαρμογή πολύ αυστηρών μέτρων πρόληψης και υγιεινής των καλλιεργειών.

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση του ToBRFV είναι ιδιαίτερα δύσκολη καθώς όχι μόνο δεν υπάρχουν, τουλάχιστον προς το παρόν, ανθεκτικές σε αυτόν ποικιλίες, αλλά χαρακτηρίζεται και από εξαιρετικά υψηλή μεταδοτικότητα και αντοχή. Για την αντιμετώπιση του ιού αυτού προτείνονται μόνο μέτρα πρόληψης και υγιεινής των καλλιεργειών, ενώ σε περίπτωση εμφάνισης η εφαρμογή μέτρων εξάλειψής του, όπως: ♦ Χρησιμοποίηση υγιούς σπόρου ♦ Συστηματικός έλεγχος των σπορείων και απομάκρυνση/καταστροφή των φυταρίων που τυχόν έχουν προσβληθεί ή εμφανίζουν ύποπτα συμπτώματα ♦ Χρησιμοποίηση υγιών φυταρίων για φύτευση ♦ Έλεγχος κατά διαστήματα των φυτών και απομάκρυνση/καταστροφή όσων εμφανίζουν συμπτώματα ίωσης. Συνιστάται εργαστηριακή επιβεβαίωση της παρουσίας του ToBRFV και στη συνέχεια προσεκτική καταστροφή όλων των φυτών σε απόσταση τουλάχιστον 1,5 μέτρου γύρω από το προσβεβλημένο φυτό, επειδή είναι πιθανό ότι και αυτά τα φυτά έχουν μολυνθεί, αλλά δεν έχουν ακόμη αναπτύξει συμπτώματα ♦ Χρησιμοποίηση παπουτσιών, φόρμας και γαντιών μιας χρήσης και αλλαγή αυτών μεταξύ διαφορετικών εγκαταστάσεων

44 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΒΑΡΒΕΡΗ_1.indd 44

Α Β

Ε Εικ. 1

ΣΤ Εικ. 1: Συμπτώματα του ιού της καστανής ρυτίδωσης των καρπών τομάτας σε φύλλα τομάτας. Α, Β: νημάτωση και παραμόρφωση. Γ, Δ, Ε, ΣΤ: μωσαϊκό και ποικιλοχλώρωση.

28/4/2023 11:41:24 πμ

♦ Αποφυγή επαφής των υγιών φυτών με τα χέρια/γάντια που έχουν έρθει σε επαφή με ασθενή φυτά (εκρίζωση, δέσιμο, κλάδεμα, κ.λ.π.) ♦ Συχνή απολύμανση εργαλείων με εμβάπτιση σε διάλυμα χλωρίνης περιεκτικότητας 0,5% NaOCl ή Virkon® S ή αποβουτυρωμένου γάλακτος (τουλάχιστον 3,5% περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη) για τουλάχιστον 15 λεπτά. ♦ Ύπαρξη ταπέτων με απολυμαντικό στην είσοδο των θερμοκηπίων ♦ Καλό πλύσιμο με απολυμαντικό όλων των επιφανειών, δίσκων κλπ. εντός των θερμοκηπίων μεταξύ των μεταφυτεύσεων/ φυτεύσεων ♦ Χρησιμοποίηση καθαρών ή απολυμασμένων πλαστικών τελάρων κατά τη συγκομιδή των καρπών ♦ Μείωση κατά το δυνατόν της μετακίνησης των εργατών μεταξύ των διαφόρων τομέων της επιχείρησης ♦ Αφαίρεση ζιζανίων στους χώρους πέριξ των θερμοκηπίων ♦ Αποφυγή εισόδου ζώων εντός των εγκαταστάσεων. ♦ Αποφυγή κατανάλωσης τροφίμων εντός των εγκαταστάσεων. ♦ Σε περιπτώσεις διαγνωσμένης μόλυνσης προτείνονται διάφορες εναλλακτικές όπως: ♦ Μέριμνα για απομάκρυνση και καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας καθώς και απολύμανση των χώρων του θερμοκηπίου. ♦ Αμειψισπορά με μη ευπαθή στον ιό φυτικά είδη (π.χ. αγγουριά). ♦ Προσεκτική φύτευση με απολύμανση εδάφους στο σημείο φύτευσης με σταθεροποιημένη χλωρίνη 2000 ppm 1 μέρα πριν τη φύτευση. ♦ Χρησιμοποίηση ανθεκτικών υποκειμένων μελιτζάνας.

Συμπεράσματα

Ο ιός της καστανής ρυτίδωσης των καρπών τομάτας αποτελεί ένα πολύ ζημιογόνο αναδυόμενο νέο παθογόνο καραντίνας για την τομάτα και πιπεριά. Για την ταυτοποίησή του είναι απαραίτητοι εργαστηριακοί έλεγχοι και για την αντιμετώπισή του, μέχρι να βρεθούν ανθεκτικές ποικιλίες, πρέπει να εφαρμόζονται επίπονα μέτρα πρόληψης και υγιεινής των καλλιεργειών. Αυτά είναι αναγκαία λόγω της εύκολης μηχανικής μετάδοσης του ιού, της αντοχής του και της ικανότητάς του να μεταδίδεται με

ΒΑΡΒΕΡΗ_1.indd 45

Εικ. 2

ΣΤ

το σπόρο. Ήδη εδώ και καιρό μεγάλες σποροπαραγωγικές εταιρείες και διακεκριμένα ερευνητικά ινστιτούτα εργάζονται για τον εντοπισμό γονιδίων ανθεκτικότητας ή τη δημιουργία αντοχής στην τομάτα μέσω σύγχρονων βιοτεχνολογικών εργαλείων. Τα αποτελέσματά τους αναμένεται να λύσουν το πρόβλημα στο αρκετά εγγύς μέλλον. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση: bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 04.

Εικ.2: Συμπτώματα του ιού της καστανής ρυτίδωσης των καρπών τομάτας σε καρπούς τομάτας. A, Β: καστανές κηλίδες, νεκρωτικές κηλίδες στον κάλυκα. Γ, Ε, Ζ: κίτρινες κηλίδες και δακτύλιοι. Δ: ανομοιόμορφη ωρίμανση. ΣΤ: καστανή ρυτίδωση.

Μερική αναδημοσίευση από το πλήρες άρθρο της Δρ. Χ. Βαρβέρη από το τεύχος 3/2020 του Γεωργία - Κτηνοτροφία σελίδες 34-38. n

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 45

28/4/2023 11:41:25 πμ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | HAZERA SEEDS HELLAS S.A.

HAZERA ToBRFV IR*

Η βέλτιστη ισορροπία μεταξύ Προστασίας και Απόδοσης Πρόσφατα η Hazera, έπειτα από μακροχρόνια έρευνα παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένου του σταθμού Έρευνας και αξιολόγησης ποικιλιών που διατηρεί στην Ελλάδα (Ιεράπετρα), λάνσαρε με επιτυχία στις αγορές της Ελλάδας, της Ισπανίας και του Μεξικό ποικιλίες ντομάτας με ανθεκτικότητα IR* στον ιό της Καστανής Ρυτίδωσης των Καρπών της Τομάτας (ToBRFV). Ο ιός, ωστόσο, έχει εξαπλωθεί σε παγκόσμιο επίπεδο και επηρεάζει καλλιεργητές σε όλο τον κόσμο. ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΡΚΑΤΣΕΛΗΣ Γενικός Διευθυντής της Hazera Seeds Hellas S.A.

Εξάπλωση της καστανής ρυτίδωσης Η ίωση της καστανής ρυτίδωσης (ToBRFV), εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη λεκάνη της Μεσογείου το 2014, με συμπτωματολογία όμοια με την ίωση του μωσαϊκού της τομάτας (ToMV), δημιουργώντας την εντύπωση ότι “έσπασε” η ανθεκτικότητα του ιού. Το 2016 και έπειτα από εκτενείς και εντατικές έρευνες, πιστοποιήθηκε ότι ο ιός και ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ToMV αλλά έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και συμπτώματα. Πρόκειται για ένα ισχυρό ιό με έντονα συμπτώματα και επιδημιολογία. Μεταδίδεται ταχύτατα και με όλους τους γνωστούς τρόπους μετάδοσης των ιών και προκαλεί πολλά και καταστροφικά αποτελέσματα στην καλλιέργεια. To Τμήμα Έρευνας & Ανάπτυξης (R&D) της Hazera εργάζεται ακούραστα για αρκετά χρόνια ώστε να προσφέρει ποικιλίες ικανές να δώσουν ένα αποτελεσματικό επίπεδο αντοχής στον ToBRFV χωρίς να διακυβεύεται η απόδοση και η ποιότητα των καρπών. Αυτές οι προσπάθειες περιλάμβαναν δοκιμές σε βάθος, σε πολλές τοποθεσίες και υπό διαφορετικές συνθήκες σε παγκόσμια κλίμακα, για να επιβεβαιώσουμε ότι είμαστε σε θέση να παρέχουμε λύσεις, με τη σωστή ισορροπία μεταξύ απόδοσης του φυτού και προστασίας από το ToBRFV. Στην Ελλάδα ο ιός ταυτοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2019 με έντονα συμπτώματα στα φυτά αλλά και στους καρπούς σε μεμονωμένες περιοχές της χώρας. Σήμερα ο ιός έχει ανιχνευθεί σε όλη την επικράτεια ακόμη και στις πιο απομονωμένες περιοχές, σε θερμοκήπια αλλά και σε υπαίθριες καλλιέργειες και σε όλους τους τύπους τομάτας. Οι παραγωγές μειώνονται και υποβαθμίζεται η ποιότητα των καρπών οδηγώντας τους παραγωγούς στο να αλλάζουν καλλιέργεια ή να σταματούν να καλλιεργούν τομάτες. Η λύση του προβλήματος Από το 2020, άρχισαν οι δοκιμές των νέων υβριδίων της Hazera στα ελληνικά θερμοκήπια με εντυπωσιακά αποτελέσματα,

46 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

HAZERA.indd 46

καταφέρνοντας να βελτιστοποιήσει την απόδοση σε σχέση με την προστασία στην καλλιέργεια του παραγωγού σε μολυσμένα χωράφια προσφέροντας, υβρίδια ανάλογα των απαιτήσεων της ελληνικής αγοράς. Η τομάτα THIREOS F1, είναι το πρώτο από τα υβρίδια που ξεχώρισε από την διαδικασία αξιολόγησης των παραγωγών / καλλιεργητών σε όλη την ελληνική επικράτεια. Επίσης στα τοματίνια τα δύο υβρίδια Lollipop και Pendragon έδωσαν θεαματικά αποτελέσματα σε γεύση, παραγωγή και ανθεκτικότητα. Η THIREOS είναι ένα υβρίδιο μεγαλόκαρπης τομάτας με κύρια χαρακτηριστικά το έντονο και γυαλιστερό κόκκινο χρώμα καρπού χωρίς πράσινη ράχη, την ομοιομορφία

και ποιότητα των καρπών, την υπέροχη γεύση, την υψηλή απόδοση και ένα πλήρες πακέτο ανθεκτικοτήτων συμπεριλαμβανομένου του ιού της καστανής ρυτίδωσης (ToBRFV). Τα Lollipop και Pendragon, είναι τοματίνια, με έντονο κόκκινο χρώμα, δίχως πράσινη ράχη, με εξαιρετικό δυναμικό παραγωγής και το κυριότερο υπέροχη γεύση. Η THIREOS και τα Lollipop, Pendragon σηματοδοτούν τη νέα εποχή υβριδίων τομάτας (μεγαλόκαρπες, τσαμπί, mini plum) από την Hazera προσαρμοσμένες στις ανάγκες των σύγχρονων μεθόδων καλλιέργειας και προκλήσεων της τομάτας, προσφέροντας την βέλτιστη ισορροπία μεταξύ Απόδοσης & Προστασίας. Οι ανωτέρω ποικιλίες είναι διαθέσιμες εμπορικά. n

28/4/2023 11:35:38 πμ

HAZERA.indd 47

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 47

28/4/2023 11:35:39 πμ

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΗ

ΜΕΓΆΛΗ ΖΉΤΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΛΈΣ ΤΙΜΈΣ ΣΤΑ ΠΟΡΤΟΚΆΛΙΑ Ολοκλήρωσαν τα Lane Late και Navel Late, συνεχίζουν τα Βαλέντσια στην Λακωνία

Συνεχίζεται με καλούς ρυθμούς η συγκομιδή και εξαγωγή πορτοκαλιών. Προς το τέλος τους βρίσκονται τα πορτοκάλια ποικιλίας Lane Late και Navel Late, ενώ ένα καλό ξεκίνημα είχαν τα Βαλέντσια. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

πως δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ο κ. Γεώργιος Πολυχρονάκης, Ειδικός Σύμβουλος του Σύνδεσμου Incofruit - Hellas : « συνολικά οι εξαγωγές πορτοκαλιών, από 1/9/2022 - 31/3/2023, ανέρχονται στους 279.166 τόνους, παρουσιάζοντας μια αύξηση, κατά +24,4%, έναντι της αντίστοιχης περσινής περιόδου 2021/2022. Η ανάγκη της Ευρώπης για εσπεριδοειδή ήταν υψηλή και διατήρησε καλή ζήτηση για αυτή την εμπορική περίοδο και είχαμε καλές τιμές. Πάντως υπάρχει κίνδυνος από τις μαζικές εισαγωγές πορτοκαλιών από τρίτες χώρες στις αγορές της ΕΕ, οι οποίες προκαλούν σαφώς επικάλυψη με τις ποικιλίες που παράγονται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι τιμές των εσπεριδοειδών τρίτων χωρών είναι χαμηλότερες από τις τιμές των ευρωπαϊκών εσπεριδοειδών. Από την άλλη υπάρχουν φιλοπεριβαλλοντικά και φυτοπροστατευτικά μέτρα στις χώρες της ΕΕ που αυξάνουν το κόστος της ευρωπαϊκής παραγωγής πορτοκαλιών. Ζητάμε από την Κομισιόν οι εισαγωγές

48 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ.indd 48

πορτοκαλιών από τρίτες χώρες να συμμορφώνονται στα περιβαλλοντικά και φυτουγειονομικά πρότυπα της ΕΕ. Στο μεταξύ επειδή η Ιταλία κατά τη φετινή περίοδο έχει μειωμένη παραγωγή, έχει έρθει στην Ελλάδα μεγάλος αριθμός εμπόρων από τη γειτονική χώρα και αγοράζει ποσότητες πορτοκαλιών για να καλύψουν τις εμπορικές τους ανάγκες. Εφιστούμε την προσοχή των ελεγκτικών αρχών της χώρας μας γιατί παρατηρήθηκε διακίνηση πορτοκαλιών ποικιλιών Lane Late και Βαλέντσια κατευθείαν από τον αγρό, χωρίς την διέλευσή τους από πιστοποιημένες τυποποιητικές μονάδες, με φύλλα (χωρίς την ύπαρξη σχετικού διαβατηρίου) και χωρίς την προβλεπόμενη σήμανση για την προέλευσή τους και με κίνδυνο να πληγεί η φήμη των προϊόντων μας. Σημειώνεται ακόμη ότι η έλλειψη φορτηγών αυτοκινήτων και εργατών συγκομιδής δεν επιτρέπει στο εξαγωγικό μας εμπόριο να ανταποκριθεί στη αυξημένη ζήτηση». Όπως αναφέρει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ο κ. Πέτρος Μπλέτας, παραγωγός από την Σκάλα της Λακωνίας, «οι βροχές το προηγούμενο διάστημα βοήθησαν τα δέντρα και τα πορτοκάλια πήραν βάρος. Πολύ λίγες ποσότητες

έχουμε ακόμη πορτοκαλιών Lane Late και Navel Late, ενώ καλά εξελίσσεται η συγκομιδή για τα Βαλέντσια. Ειδικότερα στα τέλη Απριλίου τα Lane Late έχουν τιμή παραγωγού στα 60 λεπτά το κιλό και τα Navel Late στα 50 λεπτά. Τα πορτοκαλιών Βαλέντσια φέτος έχουν καλή ποιότητα και ποσότητα. Η συγκομιδή τους ξεκινά από 15 Μαρτίου και ολοκληρώνεται στα τέλη Οκτωβρίου με αρχές Νοεμβρίου. Η παραγωγή είναι αυξημένη κατά 30 - 40% σε σχέση με πέρυσι. Η εμπορική ζήτηση είναι πολύ καλή και βγήκαν στην αγορά με καλές προοπτικές. Η τιμή παραγωγού ξεκίνησε από τα 18 λεπτά και στη συνέχεια ανέβηκε στα 20 λεπτά. Αυτή την περίοδο (τέλος Απριλίου) έχουμε κοπές με τιμή που φτάνει στα 30 λεπτά το κιλό, που θεωρώ ότι είναι ικανοποιητική για τους παραγωγούς». Ο κ. Νίκος Τσακαλόζος, παραγωγός στην Κατοχή Αιτωλοακαρνανίας, από την πλευρά του επισημαίνει ότι «είμαστε στην συγκομιδή στα πορτοκάλια Βαλέντσια και οι κοπές γίνονται με υψηλούς ρυθμούς, ενώ οι τιμές κυμαίνονται σε καλά επίπεδα. Έφτασαν ακόμη και στα 30 λεπτά το κιλό η τιμή παραγωγού. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής έχει συγκομιστεί στην περιοχή».n

28/4/2023 12:41:24 μμ

ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ.indd 49

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 49

28/4/2023 12:41:25 μμ

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

ΚΑΡΠΌΚΑΨΑ ΤΗΣ ΜΗΛΙΆΣ (CYDIA POMONELLA) Ζημιές που προκαλεί και ολοκληρωμένη αντιμετώπισή της

Η Καρποκάψα της μηλιάς (ΚΜ) Cydia pomonella (L.) (Lepidoptera, Tortricidae) είναι ο βασικότερος εχθρός των περισσότερων γιγαρτόκαρπων (μήλο, αχλάδι και κυδώνι). Επίσης είναι και σοβαρός εχθρός των οπωρώνων καρυδιάς και θα πρέπει να σημειωθεί ότι προσβάλλει σε μικρότερο βαθμό την αμυγδαλιά και τα πυρηνόκαρπα (ροδακινιά, βερικοκιά, δαμασκηνιά) στις εύκρατες περιοχές του κόσμου. Στο συγκεκριμένο κείμενο θα περιγράψουμε τα προβλήματα που προκαλεί και θα αναφέρουμε τρόπους αντιμετώπισής της. Δρ. ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ Γεωπόνος, Εντομολόγος Msc,Ph.D Τεχνικός σύμβουλος ΕΥΡΩΦΑΡΜ www.eurofarm.gr

προσβολή από Καρπόκαψα της Μηλιάς (Cydia pomonella) σε παραμελημένους οπωρώνες μήλων και αχλαδιών μπορεί να φτάσει το 6080%. Η διατήρηση των περιοχών καλλιέργειας φρούτων χωρίς αυτό το έντομο ή η παρουσία πολύ χαμηλών πληθυσμών επιτρέπει την εμπορία φρούτων υψηλής ποιότητας με πολύ χαμηλά επίπεδα υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων ειδικά εντομοκτόνων και βοηθάει τις εξαγωγές σε τρίτες χώρες με σημαντικό όφελος για την εθνική οικονομία. Η καλλιεργούμενη έκταση μηλιάς στην Ελλάδα ετησίως ανέρχεται περίπου στα 100.000 στρ. με μία παραγωγή περίπου 250.000 τόνων. Στη Βόρεια Ελλάδα ειδικά στις περιοχές των νομών Πέλλας και Ημαθίας μεταξύ των φυλλοβόλων δέντρων, η καλλιέργεια της μηλιάς κατέχει τη δεύτερη θέση μετά τα ροδάκινα με ένα

50 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΚΑΡΠΟΚΑΨΙΑ.indd 50

ποσοστό 44 % της ελληνικής παραγωγής μήλων, ακολουθεί η Δυτική Μακεδονία με 23%, η Θεσσαλία με 26%, άλλες περιοχές με 7%. Στην Ελλάδα τα μήλα καλλιεργούνται σε πεδινές περιοχές και σε διάφορα ορεινά υψόμετρα. Οι περισσότερες καλλιέργειες περίπου το 70-80 % είναι σε σχήμα παλμέτας. (Εικ. 1) Στοιχεία βιολογίας της καρπόκαψας και προκαλούμενες ζημιές Στη χώρα μας, στις κύριες μηλοπαραγωγικές περιοχές, η καρπόκαψα έχει 3-4 γενιές το χρόνο. Έχουμε δηλαδή 3-4 περιόδους πτήσεως των ακμαίων εντόμων κατά τις οποίες γίνεται η εναπόθεση των αυγών (ωοτοκίες) και στη συνέχεια η εκκόλαψη των προνυμφών. Τα αυγά έχουν σχήμα φακού και αρχικά είναι διαφανή, μετά παίρνουν χρώμα εκρού και όταν πλησιάζει η εκκόλαψη εμφανίζεται ένας κόκκινος δακτύλιος και αρχίζει να ξεχωρίζει το μαύρο κεφάλι της προνύμφης (Εικ. 3) Από την ωοτοκία έως την εκκόλαψη μεσολαβούν 5-7 ημέρες. Οι προνύμφες είναι βέβαια αυτές που κάνουν τη ζημιά γιατί, σε 2-3 ημέρες μετά την εκκόλαψη των αυγών, εισχω-

ρούν μέσα στον καρπό και εγκαθίστανται στο κέντρο του όπου τρέφονται από τη σάρκα και τα σπέρματα (Εικ.4,5). Οι οπές εισόδου της προνύμφης στον καρπό (με τα περιττώματα γύρω τους) προδίδουν την παρουσία της (Εικ. 6) αλλά στο στάδιο αυτό είναι αδύνατη η καταπολέμηση, αφού τα διαθέσιμα σήμερα εντομοκτόνα (Πίνακας 1) έχουν δράση στα αυγά (ορισμένα) και κυρίως στις νεαρές προνύμφες πριν εισχωρήσουν μέσα στον καρπό. Διαχειμάζει ως ανεπτυγμένη προνύμφη κάτω από ξερούς φλοιούς του κορμού και των κλάδων ή και στο έδαφος. Η νύμφωση γίνεται την άνοιξη. Τα ενήλικα εμφανίζονται τον Απρίλιο και Μάιο, έχουν μήκος 7-10 χιλιοστά και χαρακτηριστικό χρωματισμό που δεν συγχέεται με άλλα είδη που προσβάλλουν τα γιγαρτόκαρπα (Εικ. 2). Με βάση, λοιπόν, τα στοιχεία από τα Δελτία Γεωργικών Προειδοποιήσεων από τα αντίστοιχα περιφερειακά κέντρα φυτοπροστασίας του ΥΠΑΑΤ, η πρώτη γενεά της καρπόκαψας διαρκεί γύρω στις 40 ημέρες και δραστηριοποιείται τον Μάιο -μέσα Ιουνίου, νωρίτερα στις πεδινές και αργότερα στις ορεινές περιοχές. Με 1

Εικ. 1: Καλλλιέργεια μηλιάς τύπου παλμέτας με δίχτυ αντιχαλαζικής προστασίας (ΕΥΡΩΦΑΡΜ Α.Ε.)

28/4/2023 6:35:57 μμ

3α

3β

3γ

3δ

3ε

στο φύλλωμα και οι καρποί αρχίζουν να προσβάλλονται από τις εκκολαπτόμενες προνύμφες όταν οι καρποί αποκτήσουν διάμετρο 2 εκ. και αρχίσουν να χάνουν το χνούδι τους. Στη δεύτερη και τρίτη γενεά ωοτοκούν κατευθείαν πάνω στους καρπούς και ανάλογα με τη σοβαρότητα των προσβολών στην κάθε περιοχή κατά τα προηγούμενα χρόνια, μπορεί να χρειαστεί ιδιαίτερη προσοχή για την αποφυγή των ζημιών κατά την περίοδο από τα μέσα Ιουνίου έως τα μέσα Αυγούστου, που είναι η πιο επικίνδυνη. Στρατηγική διαχείρισης της καρπόκαψας της μηλιάς Τα περιφερικά κέντρα φυτοπροστασίας εκδίδουν προειδοποιήσεις για αντίστοιχες επεμβάσεις στηριζόμενες σε εκτε-

διακυμάνσεις από περιοχή σε περιοχή και από χρονιά σε χρονιά, η δεύτερη γενεά δραστηριοποιείται από τα μέσα Ιουνίου έως τα μέσα Ιουλίου και η τρίτη γενεά (Αύγουστο - Σεπτέμβριο). Η πρώτη γενεά ωοτοκεί σε μεγάλο ποσοστό

ΚΑΡΠΟΚΑΨΙΑ.indd 51

Εικ. 2: Το τέλειο άτομο της καρπόκαψας. Εικ. 3: Εξέλιξη των αυγών της καρπόκαψας από την εναπόθεση μέχρι την εκκόλαψη (αγ) , νεαρή προνύμφη πάνω σε φύλλο (δ) και ανεπτυγμένη προνύμφη μέσα σε καρπό (ε). Εικ. 4: Ανεπτυγμένη προνύμφη καρπόκαψας μέσα στον καρπό.

ταμένο δίκτυο φερομονικών παγίδων. Ο έλεγχος της καρπόκαψας στηρίζεται κυρίως στη χρήση εντομοκτόνων που ανήκουν σε διαφορετικές ομάδες (Πίνακας 1). Για την αποτελεσματική καταπολέμηση της καρπόκαψας, με το δυνατό μικρότερο αριθμό ψεκασμών, είναι απαραίτητο να παρακολουθούνται οι πτήσεις του εντόμου με τη χρήση φερομονικών παγίδων παρακολούθησης που τοποθετούνται στον οπωρώνα και συλλαμβάνουν τέλεια αρσενικά άτομα (Εικ.7). Παράλληλα, γίνονται δειγματοληπτικοί έλεγχοι των δέντρων για τη διαπίστωση του χρόνου έναρξης της εναπόθεσης αυγών και του χρόνου έναρξης της εκκόλαψης από την παρουσία νεαρών προνυμφών στα φύλλα και στους καρπούς. Στόχος είναι να γίνονται επεμβάσεις για κάθε γενεά του εντόμου μόνο στην περίοδο από την έναρξη της εναπόθεσης αυγών μέχρι το αργότερο της εκκόλαψης των πρώτων προνυμφών για να είναι αποτελεσματικές. Επεμβάσεις που γίνονται έξω από αυτές τις περιόδους δεν συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα αλλά στην αύξηση των αρνητικών επιπτώσεων. Στο παρελθόν, ο έλεγχος της καρπόκαψας βασιζόταν κυρίως στην εντατική χρήση οργανοφωσφορικών (ΟΡ) και άλλων εντομοκτόνων ευρέος φάσματος με σημαντικό κόστος. Η εκτεταμένη και αδιάκριτη χρήση των εντομοκτόνων έχει οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα ανθεκτικότητας στα διάφορα εντομοκτόνα και έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη αντοχής και διασταυρωτής ανθεκτικότητας (cross resistance) στα περισσότερα παραδοσιακά οργανοφωσφορικά και πυρεθροειδή και σε άλλες ομάδες

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 51

28/4/2023 6:35:59 μμ

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Ðßíáêáò 1: ÅãêåêñéìÝíá åíôïìïêôüíá ãéá ÷ñÞóç óôç ìçëéÜ êáé á÷ëáäéÜ åíáíôßïí ôçò êáñðüêáøáò (Cydia pomonella) Ôñüðïò äñÜóçò ôáîéíüìçóç êáôÜ IRAC

ÄñáóôéêÞ ïõóßá (Óêåýáóìá)

ÓôÜäéï Åíôüìïõ 1

Deltamethrin 2,5%

Ðñ

Etofenprox (Therbonal EC)

Ðñ

Lambda cyhalothrin 2,5% WG

×ñüíïò ÅöáñìïãÞò

ÇÐÓ2

ÌÁÅ (ÌÄ)3

2 (14)

3(7-14)

Ðñ

2 (14)

Lambda cyhalothrin 10% CS

Ðñ

2 (14)

Tau fluvalinate (Mavric, Evure)

Ðñ

Acetamiprid (Cardinine 20 ML)

Ðñ

2 (8)

Spinosad (Laser 480SC)

Ðñ

3(7-14)

Spinetoram (Delegate,Revolux)

Ðñ

Emamectin benzoate 0,95% SG

Ðñ

3(7-14)

Emamectin benzoate (Affirm opti 9,5 WG

Á,Ðñ

3(10-14)

Tebufenozide (Mimic SC)**

Ðñ

4(14-21)

Chloranantriniliprole (Coragen 20SC, Voliam 20SC)

Á, Ðñ

ÊáôÜ ôçí åíáðüèåóç ôùí áõãþí

2 (14)

28/6

Chloranantriniliprole+abamectin (Voliam Targo SC)

Á, Ðñ

ÊáôÜ ôçí åíáðüèåóç ôùí áõãþí

2(10-14)

Bio 31

C.P.granulovirus V15 (Madex Top)

Ðñ

Ìå ôçí Ýíáñîç åêêüëáøçò ôùí áõãþí

10 (10)

Bio 11A

Bacillus thuringiensis subsp kurstaki

Ðñ

Ìå ôçí åìöÜíéóç ôùí ðñþôùí ðñïíõìöþí L1

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέχρι και την ημέρα συγκομιδής

1-8 (614)***

Bio 11A

Bacillus thuringiensis subsp aizawai

Ðñ

Με την εμφάνιση των πρώτων προνυμφών L1

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέχρι και την ημέρα συγκομιδής

1-4(414)***

ÊáôÜ ôçí åêêüëáøç ôùí áõãþí

ÅöáñìïãÞ óôçí Ýíáñîç Þ óôï ìÝãéóôï ôùí ðôÞóåùí.

¸íáñîç øåêáóìþí ìå ôçí åêêüëáøç ôùí áõãþí

1 ÓôÜäéï ôïõ åíôüìïõ óôï ïðïßï äñá ôï åíôïìïêôüíï Á=áõãÜ, Ðñ=ðñïíýìöç 2 ÇÐÓ= ÇìÝñåò ðñéí ôç óõãêïìéäÞ 3 ÌÁÅ = ìÝãéóôïò áñéèìüò åðåìâÜóåùí áíÜ êáëëéåñãçôéêÞ ðåñßïäï, ÌÄ=ìåóïäéÜóôçìá øåêáóìþí ìå ôï ßäéï åíôïìïêôüíï * ¸ãêñéóç ìüíï ãéá ìçëéÜ, ** Ç ÷ñÞóç ôïõ óõíéóôÜôáé áðü ôçí Ýíáñîç ùñßìáíóçò ôùí êáñðþí, *** Aνάλογα με το εμπορικό προϊόν

εντομοκτόνων. Υπάρχουν δεδομένα και αυξανόμενες ενδείξεις ανάπτυξης ανθεκτικότητας στα διαθέσιμα εντομοκτόνα. Επιπλέον υπάρχουν ενδείξεις που βασίζονται και στα αποτελέσματα ψεκασμών ότι τα νέα προϊόντα δεν είναι τόσο αποτελεσματικά όσο ήταν πριν από μερικά χρόνια.Υπάρχουν αναφορές ανθεκτικότητας για πολλές ομάδες εντομοκτό-

52 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΚΑΡΠΟΚΑΨΙΑ.indd 52

νων organophosphorus, pyrethroids, benzolureas, neonicotinoids, στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδος και παγκοσμίως. Πρόσφατα η καρπόκαψα έχει αρχίσει να αναπτύσσει ανθεκτικότητα και στα diamades. Αναφέρεται ότι έχει αναπτύξει ανθεκτικότητα σε περισσότερα από 60 εντομοκτόνα που ανήκουν σε διαφορετικές ομάδες (MSU Arthropod

Εικ. 5: Προσβολή καρπού μηλιάς από την προνύμφη της καρπόκαψας. Εικ. 6: Οπή εισόδου της προνύμφης στον καρπό (με τα περιττώματα γύρω τους) προδίδουν την παρουσία της καρπόκαψας.

pesticide resistance database). Αν και οι νέες εξελίξεις, όπως η χρήση μοντέλων πρόγνωσης της εμφάνισης των ακμαίων, του χρόνου εκκόλαψης των αυγών και άλλων παραμέτρων (που εξαρτώνται από τις επικρατούσες θερμοκρασίες στη κάθε περιοχή) και οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι αντιμετώπισης όπως η χρήση της μεθόδου με φερομόνες παρεμπόδισης της σύζευξης (Κομφούζιο), έχουν μειώσει τον αριθμό των ψεκασμών με εντομοκτόνα. Οι γεωργοί βασίζονται κυρίως στις εφαρμογές εντομοκτόνων, Λόγω της αυξημένης ευαισθητοποίησης των καταναλωτών σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες της χρήσης εντομοκτόνων και την απόσυρση και απαγόρευση ορισμένων βασικών εντομοκτόνων εξαιτίας των αυξανόμενων περιβαλλοντικών προβλημάτων και ανησυχιών για την ανθρώπινη υγεία, οι καλλιεργητές αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις για την

28/4/2023 6:36:01 μμ

7α

7β

Εικ. 7 (α): Φερομονική παγίδα τύπου Δέλτα. Εικ. 7 (β): Εσωτερικό παγίδας τύπου Δέλτα με κολλητική βάση που αλλάζει και προσθήκη φερομονικού εξατμιστήρα για το αντίστοιχο είδος εντόμου για συλλήψεις των αρσενικών ακμαίων.

αποτελεσματική διαχείριση της καρπόκαψας στους οπωρώνες τους και διάθεση της παραγωγής τους στη εγχώρια και στις διεθνείς αγορές. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια σειρά εναλλακτικών τακτικών ελέγχου, όπως η μέθοδος παρεμπόδισης της σύζευξης (confusion) που χρησιμοποιείται μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους, η χρήση καλλιεργητικών πρακτικών (απομάκρυνση προσβεβλημένων φρούτων μετά τη συγκομιδή, τοποθέτηση ταινιών κόλλας στους κορμούς των δέντρων για συλλήψεις των προνυμφών πριν διαχειμάσουν τον χειμώνα) και σε παράγοντες βιολογικού ελέγχου όπως η χρήση του ιού κοκκιοποίησης Cydia pomonella Granulovirus (CpGV). Όπως με όλες τις μεθόδους ελέγχου, αυτές έχουν πλεονεκτήματα (πιο φιλικές προς το περιβάλλον, μειωμένη εξάρτηση από τα εντομοκτόνα) αλλά έχουν και μερικούς περιορισμούς, είναι λιγότερο αποτελεσματικοί κάτω από υψηλή πίεση του πληθυσμού της καρπόκαψας. Οπότε χρειάζεται συμπλήρωμα εφαρμογής εντομοκτόνων. Για την αντιμετώπιση της καρπόκαψας χρειάζεται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση χρησιμοποιώντας όλες τις διαθέσιμες μεθόδους αντιμετώπισης .

ΚΑΡΠΟΚΑΨΙΑ.indd 53

♦ Χημική καταπολέμηση ♦ Καλλιεργητικά μέτρα ♦ Παρεμπόδιση σύζευξης με φερομόνες ( κομφούζιο) ♦ Χρησιμοποίηση του ιού κοκκιοποίησης Cydia pomonella Granulosis virus (CpGV). (Madex Top, CARPOVIRUSINE EVO2). Μέθοδος αντιμετώπισης της καρποκάψας με παρεμπόδιση σύζευξης με διαχυτήρες φερομόνης Η μέθοδος σύγχυσης (Κομφούζιο) είναι η παρεμπόδιση σύζευξης αρσενικών και θηλυκών με την απελευθέρωση φερομονών από διαχυτήρες ελεγχόμενης αποδέσμευσης. Οι διαχυτήρες τοποθετούνται την άνοιξη πριν την έναρξη της πτήσης των πρώτων ακμαίων. Στην αγορά υπάρχουν αρκετοί τύποι εξατμιστήρων για Μηλοειδή-Καρυδιά. Οι ISONET CTT (έλεγχος καρπόκαψας), ο τύπος RAK 3+4 (έλεγχος καρπόκαψας και δυο φυλλοδετών, CheckMate Puffer CM σε μορφή φιάλης Αεροζόλ διαχυτήρας με ψεκασμό της φερομένης στο περιβάλλον του οπωρώνα. Η εφαρμογή της μεθόδου σεξουαλικής σύγχυσης (Κομφούζιο) των μικρολεπιδοπτέρων του μέτρου 10 Δράση 10.1.08 (Γεωργοπεριβαλλοντικά και κλιματικά μετρά) 10.03.2023 επιδοτείται από το κράτος. Η μέθοδος της σεξουαλικής παρενόχλησης των μικρολεπιδοπτέρων όπου παρεμποδίζεται η σύζευξη των ακμαίων,

εφαρμόζεται και σε αρκετές άλλες καλλιέργειες και για άλλα έντομα με σχετική επιδότηση από το κράτος. Π.χ, στη ροδακινιά, νεκταρινιά, βερικοκιά για τον Φυλλοδέτη (Adoxophyes orana), Ανάρσια (Anarsia lineatella), Καρπόκαψα της Ροδακινιάς (Grapholitha molesta), εφαρμόζεται και στα δαμάσκηνα για την Grapholitha funebranα και στο αμπέλι για την Ευδεμίδα (Lobesia botrana) και έτσι ελαχιστοποιείται ο πληθυσμός των επιβλαβών προνυμφών των εντόμων. Η γενική αρχή είναι η τοποθέτηση διάσπαρτα εξατμιστήρων στο χωράφι με ανάρτηση αυτών στα δέντρα σε ύψος περίπου 2 μέτρων από το έδαφος. Π.χ για την καρπόκαψα στα μήλα εφαρμόζονται περίπου 50 εξατμιστήρες (dispensers) /στρ. ανάλογα την εταιρεία προέλευσης. Η μέθοδος της παρεμπόδισης σύζευξης των ακμαίων της καρπόκαψας στα μήλα εφαρμόστηκε σε 42.000 στρ. το 2022. ♦ Για καλύτερο αποτελεσματικό έλεγχο με τους διαχυτήρες (dispensers) πρέπει να ισχύουν: ♦ Η καλλιέργεια να είναι τουλάχιστον 20 στρ. ♦ Την προηγούμενη χρονιά η πυκνότητα της καρπόκαψας να ήταν σε σχετικά χαμηλά επίπεδα ♦ Τα διπλανά χωράφια θα πρέπει να προστατεύονται από την καρπόκαψα. ♦ Το χωράφι να έχει φυσιολογικό σχήμα ♦ Να υπάρχει ομοιομορφία δέντρων

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 53

28/4/2023 6:36:04 μμ

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Φωτογραφία Φ. Ιωαννίδη

στην κόμη και στο ύψος Τα διαθέσιμα εντομοκτόνα Τα διαθέσιμα σήμερα εντομοκτόνα εντάσσονται σε τρεις κατηγορίες, όσον αφορά το χρόνο εφαρμογής τους (σχετική στήλη στον Πίνακα 1) σε σχέση με το βιολογικό στάδιο του εντόμου για κάθε γενεά: 1. Εκείνα που πρέπει να χρησιμοποιούνται από την έναρξη της εναπόθεσης των αυγών κάθε γενεάς για να αξιοποιηθεί καλύτερα η δράση τους στα αυγά και στις πολύ νεαρές προνύμφες, όπως τα εντομοκτόνα 28 και 28/6 του Πίνακα. Επειδή η εναπόθεση των αυγών δεν ολοκληρώνεται αμέσως αλλά συνήθως διαρκεί για αρκετές ημέρες, αλλά και επειδή στο μεταξύ οι καρποί μεγαλώνουν και η επιφάνειά τους παύει να είναι επαρκώς προστατευμένη με τον πρώτο ψεκασμό, σε περιοχές με ισχυρές προσβολές συνιστάται και ένας δεύτερος ψεκασμός μετά από 7-10 ημέρες με εντομοκτόνα των άλλων ομάδων. 2. Εκείνα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν από την έναρξη εκκόλαψης των αυγών κάθε γενεάς ,όπως τα εντομοκτόνα 3, 4Α,5, 6,του Πίνακα επειδή η δράση τους είναι καθαρά προνυμφοκτόνος. Τονίζεται ότι γενικά οι προνύμφες είναι πιο ευαίσθητες στα αρχικά στάδιά τους γι’ αυτό ο πρώτος ψεκασμός με τα εντομοκτόνα αυτά συνιστάται να γίνεται νωρίς, με την έναρξη της εκκόλαψης και πριν προλάβουν οι προνύμφες να εισέρθουν στον καρπό. 3. Μια ειδική κατηγορία αποτελούν τα βιολογικά εντομοκτόνα (ιολογικά πα-

54 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΚΑΡΠΟΚΑΨΙΑ.indd 54

ρασκευάσματα), τα οποία είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τους βιοκαλλιεργητές αλλά και τους καλλιεργητές που ακολουθούν πρόγραμμα ολοκληρωμένης διαχείρισης με μειωμένη χρήση χημικών σκευασμάτων. Ο πρώτος ψεκασμός με αυτά συνιστάται επίσης να γίνεται με την έναρξη της εκκόλαψης των προνυμφών κάθε γενεάς. Επειδή είναι αποτελεσματικά μόνο στα νεαρά προνυμφικά στάδια, χρειάζεται για κάθε γενεά να γίνονται με αυτά ψεκασμοί ανά 10ήμερο (συνολικά 2-3 ανά γενιά). Επιπλέον, επειδή η δράση τους είναι αποκλειστικά με κατάποση χρειάζεται καλή διαβροχή της κόμης και των υψηλότερων κλαδιών. Για τα ιολογικά παρασκευάσματα όπως το MADEX TOP (Cydia pomonella granulosis virus CpGv) με έγκριση κυκλοφορίας στα μηλοειδή και καρυδιά, οι ψεκασμοί μπορεί να αρχίζουν και με την εναπόθεση των αυγών ή με την εκκόλαψη των προνυμφών. Τα ιολογικά παρασκευάσματα δρουν με κατάποση. Οι ψεκασμοί πρέπει να γίνονται νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα. Το MADEX TOP μπορεί να συνδυαστεί με άλλα εντομοκτόνα και μυκητοκτόνα ,αρκεί το pH του ψεκαστικού υγρού να διατηρείται μεταξύ 5-8,5 εύρος pH που λειτουργούν τα φυτοφάρμακα. Δεν συνδυάζεται με χαλκούχα σκευάσματα. Γιατί εναλλαγή των εντομοκτόνων Ο καλλιεργητής, πάντως, μπορεί να πάρει ορισμένα μέτρα για την αποφυγή ή την καθυστέρηση της εμφάνισης προβλημάτων

ανθεκτικότητας στον οπωρώνα του, όπως: ♦ Να χρησιμοποιεί εντομοκτόνα που έχουν αποδεδειγμένα καλή αποτελεσματικότητα στις συνιστώμενες δόσεις (όχι μεγαλύτερες δόσεις). ♦ Να περιορίζει τη χρήση εντομοκτόνων μόνο στους απαραίτητους ψεκασμούς με βάση την παρακολούθηση του εντόμου (όχι άκαιροι και περιττοί ψεκασμοί). ♦ Οι ψεκασμοί των εντομοκτόνων είναι προτιμότερο να γίνονται το σούρουπο όπου παρατηρείται η κύρια δραστηριότητα των ακμαίων. ♦ Να εναλλάσσει τα εντομοκτόνα που χρησιμοποιεί με άλλα από διαφορετική ομάδα δράσης (Πίνακας 1). Συγκεκριμένα, να μην υπερβαίνει τον προβλεπόμενο μέγιστο αριθμό επεμβάσεων ανά καλλιεργητική περίοδο με το ίδιο εντομοκτόνο ούτε με άλλα εντομοκτόνα της ίδιας ομάδας δράσης (βλέπε στήλη ΜΑΕ στον Πίνακα 1). ♦ Να χρησιμοποιεί τα εντομοκτόνα σε συνδυασμό με εναλλακτικές μη-χημικές μεθόδους (όπως είναι τα βιολογικά εντομοκτόνα που αναφέραμε παραπάνω ή η μέθοδος της παρεμπόδισης σύζευξης) ή και με καλλιεργητικά μέτρα που ευνοούν τους φυσικούς εχθρούς της καρπόκαψας. Η διατήρηση των ωφελίμων αρπακτικών και παρασιτοειδών στον οπωρώνα είναι ένα άλλο σημαντικό θέμα που ενδιαφέρει τους καλλιεργητές και η χρήση εντομοκτόνων λιγότερο τοξικών γι’ αυτούς θα πρέπει να επιδιώκεται. Εγκεκριμένα εντομοκτόνα για καρπόκαψα (Cydia pomonella) σε Κυδωνιά και Καρυδιά Τα εντομοκτόνα από τον Πίνακα 1 που έχουν έγκριση στη Κυδωνιά και Καρυδιά είναι τα deltamethrin,tau fluvalinate, emamectin benzoate (affirm opti), spinetoram (deligate, revolux), chloranantriniliprole (coragen, voliam), CP granulosis virus (madex top) και ο Bacillus thuringiensis subsp kurstaki. Χρησιμοποιείτε εγκεκριμένα Φυτοπροστατευτικά προϊόντα, για τα οποία έχει εκδοθεί άδεια κυκλοφορίας από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. • Να τηρείτε πιστά τις οδηγίες της ετικέτας των Φυτοπροστατευτικών προϊόντων και να λαμβάνεται τα απαραίτητα μέτρα προστασίας του χρήστη. n

28/4/2023 6:36:07 μμ

ΚΑΡΠΟΚΑΨΙΑ.indd 55

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 55

28/4/2023 6:36:08 μμ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | FARMA-CHEM SA

LEILI – Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΩΚΕΑΝΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΑΦΙ Καινοτόμες τεχνολογίες στη βιοδιέγερση

Η ενσωμάτωση της χρήσης των εκχυλισμάτων φυκιών αποτελεί μία αποτελεσματική και βιώσιμη προσέγγιση στην ολοκληρωμένη και βιολογική διαχείριση των καλλιεργειών. Τα εκχυλίσματα φυκιών αποτελούν μία φυσική πηγή ρυθμιστών ανάπτυξης και οργανικών βιομορίων που διεγείρουν τις μεταβολικές διαδικασίες των φυτών και ενισχύουν την ενδογενή άμυνα των φυτών. Ταυτόχρονα έχει αποδειχθεί η πολύτιμη συμβολή τους στον περιορισμό των δυσμενών περιβαλλοντικών επιδράσεων στην ανάπτυξη των φυτών. ΙΩΑΝΝΗΣ ΝΕΪΚΟΣ Technical Consultant FARMA-CHEM SA

FARMA-CHEM SA ανταποκρινόμενη στις ολοένα και πιο σύνθετες προκλήσεις του αγροτικού τομέα, διαθέτει στην ελληνική αγορά μία σειρά από καινοτόμα σκευάσματα εκχυλισμάτων φυκιών της LEILI Marine Bioindustry Inc, με σκοπό να συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη της γεωργίας. Η LELI Group, αποτελεί την πρωτοπόρο και τη μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής βιο-ενεργοποιητών που βασίζονται σε εκχύλιση φύκους στην Κίνα, με συνεχή έρευνα στην αποκρυπτογράφηση, στη διερεύνηση της δράσης και στην απομόνωση των συστατικών τους. Πρώτη ύλη για την παρασκευή των σκευασμάτων, έχουν επιλεγεί μετά από μακροχρόνια έρευνα, είδη του γένους Sargassum, τα οποία παράγονται μέσω υδατοκαλλιέργειας. Τα επιλεγμένα είδη χαρακτηρίζονται από μεγάλη ικανότητα ανάπλασης και παραγωγής σπορίων και υψηλή συγκέντρωση ενδογενών φυσικών κυτοκινινών, βιομορίων, ιωδίου και άλλων μεταλλικών στοιχείων. Συλλέγονται από συγκεκριμένο βάθος και με καθορισμένο βαθμό ωριμότητας, από κρύα νερά, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η μέγιστη συγκέντρωση

56 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

FARMACHEM.indd 56

βιοενεργών συστατικών στους φυτικούς ιστούς και η άριστη ομοιογένεια χαρακτηριστικών στην πρώτη ύλη. Μέθοδος εκχύλισης με ενζυμόλυση H LEILI έχοντας κατανοήσει την πολυπλοκότητα της σύνθεσης των επιλεγμένων φυκιών, έχει πατεντάρει μία μέθοδο εκχύλισης για την παρασκευή των τελικών προϊόντων, που ονομάζεται ενζυμόλυση. Κατά την ενζυμόλυση χρησιμοποιούνται 2 συγκεκριμένα ένζυμα, τα οποία επιλέχτηκαν μετά από ενδελεχή σκανάρισμα χιλιάδων άλλων ενζύμων, τα οποία χαρακτηρίζονται από υψηλή βιοκαταλυτική ικανότητα και αντοχή στα άλατα. Τα συγκεκριμένα ένζυμα κάτω από ήπιες συνθήκες υδρόλυσης και χαμηλών θερμοκρασιών, διασπούν τον πολυσακχαρίτη του αλγινικού οξέος του φύκους, σε ολιγοσακαχαρίτες πολύ μικρού μοριακού βάρους και βιολογικά πιο ενεργούς. Υπολογίζεται ότι η αξιοποίηση του αλγινικού οξέος από τα φυτά με αυτή τη μέθοδο, γίνεται 2 με 5 φορές μεγαλύτερη και η οργανοχηλικοποίηση των μεταλλικών στοιχείων είναι πληρέστερη στο τελικό προϊόν. Η ενζυμόλυση επίσης εγγυάται την ακεραιότητα μικρών βιομορίων στο τελικό εκχύλισμα, όπως των φυσικών ορμονών και εξασφαλίζει υψηλή αντιοξειδωτική δράση. Από την ενζυμόλυση προκύπτει ένα πλήθος από βιοδραστικά συστατικά τα οποία ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες. Algene – H πλατίνα του εκχυλίσματος Περιλαμβάνει όλα τα βιομόρια μικρού μοριακού βάρος με υψηλή βιολογική δράση, που είναι άμεσα αφομοιώσιμα από τα φυτά. Αυτά είναι οι φυτικές ορμόνες (κυτοκινίνες, αυξίνες, γιβερελλίνες), τα ολιγομερή του αλγινικού οξέος, η φουκόζη, η μπεταϊνη, η μανιτόλη, τα αμινοξέα, οι φαινόλες, τα καροτενοειδή και άλλοι δευτερογενείς μεταβολίτες. Η συνεργιστική δράση αυτών των συστατικών: 9 Διεγείρει τη ριζοβολία. 9 Προωθεί τη διαφοροποίηση των οφθαλμών και την καρπόδεση. 9 Βελτιώνει το χρωματισμό και αυξάνει τα σάκχαρα.

9 Καθυστερεί την γήρανση και ενισχύει την ενδογενή άμυνα. 9 Αυξάνει την αντίσταση στο βιοτικό και αβιοτικό στρες. 9 Επιταχύνει τη φωτοσύνθεση. Κelpmost Περιλαμβάνει αλγινικούς πολυσακχαρίτες οι οποίοι διευκολύνουν τη συσσωμάτωση των τεμαχιδίων της αργίλου, ενισχύοντας έτσι τον αερισμό και την ικανότητα συγκράτησης νερού του εδάφους. Επιπλέον, διεγείρουν την ωφέλιμη μικροβιακή δραστηριότητα στη ριζόσφαιρα. Minecal Περιλαμβάνει οργανοχηλικοποιημένα θρεπτικά στοιχεία που είναι άμεσα διαθέσιμα στα φυτά. Σκευάσματα 1. Alga 600: Υδατοδιαλυτή σκόνη 100% εκχυλίσματος φύκους. Σύνθεση: Οργανική ουσία 35-45% β/β, Αλγινικό οξύ 15% β/β, Αμινοξέα 4 % β/β Φυσικές ορμόνες 600 ppm - Φυσικές κυτοκινίνες 500 ppm. 2. Alga 300: Συμπυκνωμένο εκχύλισμα καφέ φύκους σε συγκέντρωση 35% β/ο. Περιέχει Οργανική ουσία 12% β/ο, Αλγινικό οξύ 4% β/ο, Φυσικές κυτοκινίνες 290ppm. 3. Leili 2000: Υγρό εκχύλισμα φύκους 9,5% β/ο, ενισχυμένο με μικρές ποσότητες ιχνοστοιχείων σε χημική μορφή. 4. Rootmost: Συμπυκνωμένο εκχύλισμα φύκους, ενισχυμένο με βιταμίνες Β1, Β6, Β12. 5. Alga soil: Φυσικό εδαφοβελτιωτικό σε κοκκώδη μορφή, που χρησιμοποιείται για την αύξηση της οργανικής ουσίας, βασισμένο στο φύκος Sargassum. 6. Softguard: Ολιγοσακχαρίτες προερχόμενοι από τον εξωσκελετό οστρακοειδών. Τα προϊόντα θρέψης να χρησιμοποιούνται με ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν πριν από τη χρήση, καθώς και τις προειδοποιητικές φράσεις και σύμβολα. n

28/4/2023 11:28:20 πμ

FARMACHEM.indd 57

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 57

28/4/2023 11:28:20 πμ

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΚΤΙΝΙΔΙΑ

Η ΕΠΊΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΞΗΡΆΣ ΟΥΣΊΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΌΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΚΤΙΝΙΔΊΩΝ Συσχετίζεται με τη γεύση των ώριμων καρπών

Το ακτινίδιο αποτελεί δυναμική καλλιέργεια ιδιαίτερης οικονομικής σημασίας για τη χώρα μας, καθώς μεγάλο μέρος της εγχώριας παραγωγής εξάγεται σε διάφορες αγορές. Το γεγονός αυτό δημιουργεί αυξημένες ανάγκες για μακρόχρονη συντήρηση των ακτινιδίων και αποτελεί επίσης κίνητρο για υψηλή ποιότητα καρπών. Η ξηρά ουσία αποτελεί μια παράμετρο προσδιορισμού τόσο του χρόνου συγκομιδής όσο και της ποιότητας των διαφόρων καρπών. Ειδικότερα στην καλλιέργεια των ακτινιδίων, ο προσδιορισμός της ξηράς ουσίας μπορεί να παράσχει έναν κατάλληλο δείκτη της ποιότητας των καρπών καθώς ενδέχεται να συσχετίζεται με τη γεύση των ώριμων προς κατανάλωση καρπών. Στο άρθρο παρουσιάζονται ορισμένα δεδομένα που αφορούν έργο με στόχο τη βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών και της συντηρησιμότητας ακτινιδίων της περιοχής του Νέστου και υποδεικνύουν, μεταξύ άλλων, ότι καρποί με υψηλή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία προτιμούνται περισσότερο από το καταναλωτικό κοινό. ΒΆΓΙΑ ΤΙΤΈΛΗ, ΜΙΧΑΉΛ ΜΙΧΑΗΛΊΔΗΣ, AΘΑΝΆΣΙΟΣ ΜΟΛΑΣΙΏΤΗΣ Εργαστήριο Δενδροκομίας, Τμήμα Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)

Εισαγωγή Ξηρά ουσία καρπών Με τον όρο ξηρά ουσία εννοούμε τόσο τα διαλυτά στερεά συστατικά (ΔΣΣ) ενός ακτινιδίου -κυρίως σάκχαρα- όσο και τα αδιάλυτα, όπως δομικούς υδατάνθρακες και άμυλο. Το ξηρό βάρος αναφέρεται, δηλαδή, στα συστατικά του καρπού εκτός του νερού και, εφόσον υπάρχουν φύλλα που φωτοσυνθέτουν, αυξάνεται με την παραμονή των ακτινιδίων πάνω στο δέντρο. Κατά την περίοδο της συγκομιδής, η περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία των καρπών της ακτινιδιάς κυμαίνεται μεταξύ 12–20%, ενώ η πλειοψηφία

58 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΑΚΤΙΝΙΔΙΟ.indd 58

βρίσκεται στο 14–17%. Στη Νέα Ζηλανδία, η εκτίμηση του ξηρού βάρους αποτελεί έναν αποδεκτό δείκτη ποιότητας των ακτινιδίων, γεγονός που επιτρέπει στους παραγωγούς να επιτυγχάνουν υψηλότερες τιμές όσο τα ποσοστά της περιεκτικότητας σε ξηρά ουσία αυξάνονται.

Συσχέτιση ξηράς ουσίας, γεύσης και διαλυτών στερεών συστατικών Η γεύση του ακτινιδίου αποτελεί τον πιο σημαντικό δείκτη ποιότητας για τον καρπό και χαρακτηρίζεται από μια ισορροπία γλυκύτητας και οξύτητας με ένα λεπτό μείγμα πτητικών αρωματικών ενώσεων.

28/4/2023 6:15:13 μμ

Καθορίζεται από την αναλογία μεταξύ σακχάρων και οξέων, ενώ αποτελεί βασικό κριτήριο για την αποδοχή των ακτινιδίων από τους καταναλωτές. Η περιεκτικότητα σε διαλυτά στερεά συστατικά θεωρείται επίσης το κυριότερο κριτήριο ωρίμανσης των ακτινιδίων, η συγκομιδή των οποίων θα πρέπει να πραγματοποιείται όταν τα ΔΣΣ ξεπεράσουν τα 6,25 % Brix. Κατά την εξέλιξη της ωρίμανσης των καρπών, η περιεκτικότητα σε ΔΣΣ εξαρτάται από την αποθήκευση των σακχάρων με τη μορφή αμύλου / ξηράς ουσίας και υπάρχει άμεση συσχέτιση με τη γλυκύτητα στη γεύση. Τα τελευταία χρόνια, οι έρευνες προσανατολίζονται, όλο και περισσότερο, στη συσχέτιση μεταξύ της περιεκτικότητας των καρπών σε ξηρά ουσία και της γεύσης. Τη μέγιστη αποδοχή από τους καταναλωτές φαίνεται να λαμβάνουν καρποί με υψηλά ποσοστά ξηρού βάρους, καθώς εκδηλώνουν πιο γλυκιά γεύση (αυξημένη συσσώρευση ΔΣΣ), με μειωμένη οξύτητα και έντονο άρωμα, σε σχέση με τους καρπούς με χαμηλά επίπεδα ξηράς ουσίας. Παρόλα αυτά, αρκετοί μελετητές επισημαίνουν την αξιοπιστία της ξηράς ουσίας ως δείκτη ποιότητας, αλλά όχι της ωριμότητας των ακτινιδίων. Αισθητηριακή αξιολόγηση καρπών Η αισθητηριακή ανάλυση αποτελεί μια τεχνική παροχής πληροφοριών, η οποία χρησιμοποιείται από τις βιομηχανίες επεξεργασίας τροφίμων προκειμένου να αξιολογήσουν την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων. Οι πληροφορίες που παρέχει η συγκεκριμένη μέθοδος αξιοποιούνται για την εκτίμηση της γευστικής ποιότητας ενός προϊόντος και της συνολικής αποδοχής του από το καταναλωτικό κοινό, προσδιορίζοντας τις αισθητηριακές αποκρίσεις του προϊόντος μέσω των ανθρώπινων αισθήσεων (όραση, μυρωδιά, αφή και γεύση). Για το λόγο αυτό, απαιτεί ομάδες αξιολογητών που εξετάζουν τα δείγματα ως πλήθος ποιοτικών χαρακτηριστικών που δηλώνονται ανακριβώς με γλωσσικά στοιχεία

ΑΚΤΙΝΙΔΙΟ.indd 59

(για παράδειγμα ‘καλό’, ‘πολύ καλό’, ‘εξαιρετικά καλό’), γεγονός που προκαλεί μια ασάφεια και μια μεταβλητότητα μεταξύ των συλλεγόμενων στοιχείων. Για να υπάρξει, επομένως, αποτελεσματικότητα στη διαχείριση των δεδομένων, απαιτείται ποσοτικοποίηση αυτών και κατάταξή τους σε μια βαθμολογική κλίμακα ώστε να είναι πιο αντιπροσωπευτικές οι συγκρίσεις και συσχετίσεις μεταξύ των αποτελεσμάτων. Με τη διαδικασία που μόλις αναφέρθηκε, είναι εφικτή η ελαχιστοποίηση κινδύνων λήψης αποφάσεων όσον αφορά στη διάθεση των προϊόντων στην αγορά. Τα τελευταία χρόνια, στόχο της αισθητηριακής αξιολόγησης καρπών οπωροφόρων δένδρων αποτελεί η σύνδεση της ασαφούς μοντελοποίησης που χρησιμοποιείται για την περιγραφή ποιοτικών χαρακτηριστικών των συγκομιζόμενων προϊόντων (συμπεριλαμβανομένου του χρώματος, του αρώματος, της υφής και της γεύσης) με δεδομένα που προκύπτουν μέσω αντικειμενικών μετρήσεων, με σκοπό την εξαγωγή συμπερασμάτων που αφορούν τη συνολική αποδοχή του υπό μελέτη προϊόντος από το καταναλωτικό κοινό. Η αντικειμενική αξιολόγηση με τη χρήση κατάλληλων οργάνων, αναλύει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των καρπών, όπως το μέγεθος, το βάρος, τη συνεκτικότητα, την περιεκτικότητα σε διαλυτά στερεά συστατικά και την οξύτητα. Η ποσοτική περιγραφική ανάλυση, λοιπόν, λειτουργεί ως μαθηματική αντιμετώπιση διφορούμενων στοιχείων συνδέοντάς τα με έναν πραγματικό αριθμό. Με εξαίρεση το γεγονός ότι η αισθητηριακή αξιολόγηση είναι δυνατό να παρέχει πληροφορίες σχετικά με την αποδοχή ενός προϊόντος, η αντικειμενική αξιολόγηση μπορεί να προσδιορίσει μόνο συγκεκριμένες ιδιότητες ενός καρπού, οι οποίες ενδέχεται να μην είναι πάντα επαρκείς ώστε να διακρίνουν την αποδοχή του από τους καταναλωτές. Επομένως, η συσχέτιση μεταξύ της αισθητηριακής αξιολόγησης και των

αντικειμενικών μετρήσεων είναι εκείνη που προσδίδει το μέγιστο βαθμό αξιοπιστίας στον προσδιορισμό ενός δείκτη ποιότητας. Μεταβολισμός της ωρίμανσης του ακτινιδίου Αν και πλήθος μεταβολιτών έχουν ανιχνευθεί σε φυτικούς ιστούς, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στους καρπούς της ακτινιδιάς συγκεντρώνει ο πρωτογενής μεταβολισμός, ιδιαίτερα των σακχάρων και των οξέων, καθώς παρέχει δεδομένα για τη μοντελοποίηση των μεταβολικών δικτύων που σχετίζονται με τη διαμόρφωση της γεύσης των ακτινιδίων καθώς και την παράταση της διάρκειας της εμπορικής τους ζωής. Μελέτες υποστηρίζουν πως η γλυκόζη, η φρουκτόζη και η σακχαρόζη αποτελούν κύρια σάκχαρα που ανιχνεύονται σε ιστούς καρπών ακτινιδίων, γεγονός που αιτιολογείται με την μετατροπή του αμύλου σε διαλυτά σάκχαρα και την υδρόλυσης της σακχαρόζης. Το μηλικό και το κιτρικό οξύ αποτελούν τα πιο συχνά ανιχνεύσιμα οξέα στους φυτικούς ιστούς και, συνήθως, κατέχουν καθοριστικό ρόλο στην ένταση της γεύσης και το χρώμα των καρπών. Τα πιο άφθονα οργανικά οξέα στο ακτινίδιο είναι το κιτρικό και το κινικό, ενώ το μηλικό απαντάται σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις. Έχει παρατηρηθεί πώς οι συσσωρεύσεις κιτρικού και μηλικού οξέος που συμμετέχουν στον κύκλο του κιτρικού οξέος μειώνονται με την εξέλιξη της ωρίμανσης των καρπών. Υλικά και Μέθοδοι Καρποί ακτινιδίων της ποικιλίας ‘Hayward’ συγκομίστηκαν από 37 οπωρώνες παραγωγών του Α.Σ. Νέστου. Οι καρποί παρέμειναν σε ψυχρή συντήρηση (0°C, RH 95 %) για χρονικό διάστημα 11 ημερών και, στη συνέχεια, αφέθηκαν να ωριμάσουν σε θερμοκρασία δωματίου (20°C). Παράλληλα, πραγματοποιούνταν προσδιορισμός της μετασυλλεκτικής τους συμπεριφοράς ανά τακτά χρονικά διαστήματα (κάθε 3 ημέρες) με καταγραφή της συνεκτικότητας της σάρκας των καρπών. Όταν το ποσοστό ωρίμανσης (αντίσταση σάρκας ακτινιδίων στην πίεση < 1 kg) κυμαινόταν μεταξύ 15 – 65 %, επιλέγονταν 9 καρποί από κάθε οπωρώνα (3 καρποί x 3 επαναλήψεις), στους οποίους πραγματοποιήθηκε προσδιορισμός βασικών χαρακτηριστικών των καρπών, όπως η περιεκτικότητα σε διαλυτά στερεά συστατικά, η ογκομετρούμενη οξύτητα και η ξηρά ουσία με χρήση τόσο μηκαταστροφικής μεθοδολογίας (Produce Quality Meter, Felix Instruments, USA με απόκριση σήματος στην εγγύς υπέρυθρη (NIR) περιοχή) όσο και καταστροφικής μεθοδολογίας. Οι υπό μελέτη 04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 59

28/4/2023 6:15:14 μμ

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΚΤΙΝΙΔΙΑ Σχήμα 1

Σχήμα 1: (Α) Ξηρά ουσία, διαλυτά στερεά συστατικά (ΔΣΣ) και γεύση καρπών ακτινιδιάς ‘Hayward’ από 37 οπωρώνες της περιοχής του Νέστου διαφορετικής περιεκτικότητας σε ξηρά ουσία κατά το στάδιο της πλήρους ωρίμανσής τους. Οι κάθετες γραμμές αντιπροσωπεύουν την ελάχιστη σημαντική διαφορά (ΕΣΔ) για επίπεδο σημαντικότητας p ≤ 0,05. (Β) Θερμικό διάγραμμα συσχέτισης του Pearson μεταξύ της περιεκτικότητας σε ξηρά ουσία, ΔΣΣ και γεύσης ακτινιδίων.

Πίνακας 1: Κατάταξη των καρπών σύμφωνα με ηδονική κλίμακα διαφορετικών βαθμίδων.

Êëßìáêá

×áñáêôçñéóìüò

ÅîáéñåôéêÜ ìç áðïäåêôüò êáñðüò

Ðïëý ìç áðïäåêôüò êáñðüò

Ìç áðïäåêôüò êáñðüò

Åëáöñþò ìç áðïäåêôüò êáñðüò

Ïýôå áðïäåêôüò ïýôå ìç áðïäåêôüò êáñðüò

Åëáöñþò áðïäåêôüò êáñðüò

Áðïäåêôüò êáñðüò

Ðïëý áðïäåêôüò êáñðüò

ÅîáéñåôéêÜ áðïäåêôüò êáñðüò

60 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΑΚΤΙΝΙΔΙΟ.indd 60

καρποί αξιολογήθηκαν γευστικά από εκπαιδευμένους δοκιμαστές. Πιο συγκεκριμένα, πραγματοποιήθηκε συγκριτική μελέτη (δημιουργία προφίλ) διαμέσου της Ποσοτικής Περιγραφικής Ανάλυσης (Quantitative Descriptive Analysis) όσον αφορά τα παρακάτω χαρακτηριστικά: εξωτερική εμφάνιση, ένταση χρώματος, ένταση αρώματος, ύπαρξη μη τυπικής οσμής, υφή, γεύση, ένταση επίγευσης και συνολική αποδοχή των καρπών ακτινιδίων. Οι δοκιμαστές βαθμολόγησαν τους καρπούς ανάλογα με την προτίμησή τους από το 1 για τους πολύ κακούς έως το 9 για τους πολύ καλούς (Πίνακας 1). Οι απαντήσεις των δοκιμαστών έπειτα από στατιστική επεξεργασία, έδωσαν το γευστικό ποιοτικό αποτύπωμα των ακτινιδίων. Επιπλέον, επιλέχθηκαν οκτώ οπωρώνες με βάση την περιεκτικότητα των καρπών τους σε ξηρά ουσία, από τους οποίους συλλέχθηκαν δείγματα σάρκας, λευκού πυρήνα και σπερμάτων από κάθε βιολογική επανάληψη ανά δείγμα οπωρώνα, τα οποία ψύχονταν άμεσα με υγρό άζωτο και αποθηκεύονταν στους -80°C, προκειμένου να μελετηθεί το ο πρωτογενής μεταβολισμός τους με αέρια χρωματογραφία – φασματομετρία μάζας (GC-MS).

28/4/2023 6:15:14 μμ

Σχήμα 2

Αποτελέσματα Συμπεράσματα Τα ποσοστά ξηρού βάρους μεταξύ των οπωρώνων κυμάνθηκαν από 13,79% μέχρι και 17,98% με το γενικό μέσο όρο να αγγίζει το 15,96% (Σχήμα 1Α). Τα διαλυτά στερεά συστατικά των καρπών διαφοροποιήθηκαν μεταξύ 12,63 – 16,67 % Brix με το γενικό μέσο όρο να αγγίζει το 14,82% (Σχήμα 1Α). Οι βαθμολογίες που αφορούσαν τη γεύση των ακτινιδίων κυμάνθηκαν μεταξύ 3,3 και 6,7 (Σχήμα 1Α). Διαπιστώθηκε ότι ακτινίδια με αυξημένη περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία έλαβαν μεγαλύτερη αποδοχή από τους αξιολογητές, καθώς παρουσίασαν αυξημένη περιεκτικότητα σε διαλυτά στερεά συστατικά και, επομένως, αυξημένη γλυκύτητα στη γεύση. Δεδομένου της σχέσης μεταξύ ξηρού βάρους και γεύσης, συσχέτιση κατά Pearson επιβεβαίωσε τη θετική συσχέτιση μεταξύ των δύο χαρακτηριστικών, όπως και τη συσχέτιση μεταξύ της περιεκτικότητας σε ξηρά ουσία και διαλυτά στερεά συστατικά (Σχήμα 1Β). Επιπρόσθετα διαπιστώθηκε ότι καρποί με μειωμένα ποσοστά ξηρού βάρους, αλλά αυξημένη περιεκτικότητα σε διαλυτά στερεά συστατικά και αυξημένη οξύτητα, ταυτόχρονα, γίνονται, επίσης, αποδεκτοί. Διαπιστώθηκε σαφής διαχωρισμός με-

ΑΚΤΙΝΙΔΙΟ.indd 61

ταξύ καρπών με υψηλή και χαμηλή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία, όσον αφορά στον πρωτογενή μεταβολισμό, σε ιστούς του εξωτερικού περικαρπίου και του λευκού πυρήνα. Υπήρξε σαφής διαχωρισμός μεταξύ καρπών με ‘υψηλή’ και ‘χαμηλή’ περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία όσον αφορά τους ιστούς του εξωτερικού περικαρπίου και του λευκού πυρήνα (Σχήμα 2Β). Η γλυκόζη, η φρουκτόζη και η σακχαρόζη προσδιορίστηκαν ως τα τρία πιο άφθονα σάκχαρα και παρουσίασαν υψηλότερη συσσώρευση σε καρπούς με αυξημένα ποσοστά ξηρού βάρους (Σχήμα 2Α). Το κιτρικό και το κινικό ήταν τα δύο πιο άφθονα οξέα, με το κιτρικό οξύ να εκδηλώνει σημαντική διαφοροποίηση σε ιστό της πράσινης σάρκας μεταξύ των καρπών με υψηλή και χαμηλή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία (Σχήμα 2Α). Συμπερασματικά, η περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία αποτελεί μια παράμετρο άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γευστική ποιότητα των καρπών ακτινιδίων, ρυθμίζοντας την ισορροπία μεταξύ σακχάρων και διαλυτών στερεών συστατικών. Επομένως, η εκτίμηση της περιεκτικότητας σε ξηρά ουσία συμβάλλει στον καθορισμό ποιοτικών χαρακτηριστικών των ακτινιδίων και στη σύνδεσή τους με τις καταναλωτικές προτιμήσεις.

Σχήμα 2: (Α) Θερμικό διάγραμμα πρωτογενών μεταβολιτών πράσινης σάρκας και λευκού πυρήνα καρπών ακτινιδίων με υψηλή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία (ΞΟ) σε σχέση με καρπούς με χαμηλή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία (ΞΟ). Η σχετική αύξηση των μεταβολιτών απεικονίζεται με πορτοκαλί χρώμα, ενώ η σχετική μείωση απεικονίζεται με μωβ χρώμα (έγχρωμη κλίμακα). (Β) Ανάλυση κυρίων συνιστωσών (PCA) μεταβολιτών από οπωρώνες με χαμηλή και υψηλή περιεκτικότητα καρπών σε ξηρά ουσία.

Ευχαριστίες Η έρευνα χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ –ΘΡΑΚΗ» 2014–2020 ΕΥΔ ΕΠ Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης ‘Επενδυτικά Σχέδια Καινοτομίας, Έρευνας και Ανάπτυξης Επιχειρήσεων του Κλάδου Αγροδιατροφής’ (κωδικός πράξης: ΑΜΘΡ4-0040267, κωδικός έργου: 98842). Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση: bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 04/23. n 04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 61

28/4/2023 6:15:15 μμ

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΚΤΙΝΙΔΙΑ

ΑΚΤΙΝΙΔΙΑ : ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ Με εφαρμογή μη - καταστροφικής μεθοδολογίας

Η παγκόσμια παραγωγή ακτινιδίων παρουσιάζει συνεχή αύξηση που αποδίδεται κυρίως στην ανερχόμενη ζήτηση του ακτινιδίου καθώς χαρακτηρίζεται ως σπουδαία διαιτητική τροφή. Τα ακτινίδια συγκαταλέγονται στους κλιμακτηρικούς καρπούς και συγκομίζονται άωρα αλλά φυσιολογικώς ώριμα. Η συγκομιδή των ακτινιδίων πραγματοποιείται με βάση τα διαλυτά στερεά συστατικά (ΔΣΣ > 6,25%). Όμως ένα γενικευμένο πρόβλημα της εγχώριας παραγωγής είναι η πρόωρη συγκομιδή των καρπών (με χαμηλότερα ΔΣΣ) που υποβαθμίζει την ποιότητά τους και δυσφημίζει την εικόνα των ελληνικών ακτινιδίων στο εξωτερικό. Η συντηρησιμότητα των ακτινιδίων συνδέεται με τα επίπεδα ΔΣΣ, ενώ η περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία (ΞΟ) αποτελεί συστατικό της γευστικής τους ποιότητας. Τα τελευταία χρόνια οι μη-καταστροφικής μεθοδολογίας αναπτύχθηκαν ραγδαία και χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της ποιότητας διαφόρων προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων και των καρπών. Αντικείμενο του άρθρου αποτελεί η εφαρμογή μη-καταστροφικής μεθοδολογίας για τον προσδιορισμό των ΔΣΣ και της ΞΟ των ακτινιδίων της ποικιλίας «Hayward» της περιοχής του Νέστου (Α.Σ. Νέστος) κατά τη συγκομιδή τους και την πλήρη ωρίμανσή τους. Καθώς η ακτινιδοκαλλιέργεια παρουσιάζει εκρηκτικές τάσεις αύξησης στη χώρας μας, το παρόν πεδίο εφαρμογής έχει αυξημένη τεχνολογική σημασία καθώς αφενός ο προσδιορισμός των κρίσιμων αυτών ποιοτικών παραμέτρων απαιτεί την καταστροφή των καρπών με την παραδοσιακή τεχνολογία και αφετέρου διότι η συγκεκριμένη τεχνολογία μπορεί να εφαρμοστεί για την ποιοτική αξιολόγηση των ακτινιδίων τόσο προσυλλεκτικά όσο και μετασυλλεκτικά. ΒΆΓΙΑ ΤΙΤΈΛΗ, ΜΙΧΑΉΛ ΜΙΧΑΗΛΊΔΗΣ, AΘΑΝΆΣΙΟΣ ΜΟΛΑΣΙΏΤΗΣ Εργαστήριο Δενδροκομίας, Τμήμα Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)

Περιεκτικότητα των ακτινιδίων σε ξηρά ουσία Παλαιότερα πρότυπα απέδιδαν την αποδοχή ενός ακτινιδίου από τους καταναλωτές σε εύρος περιεκτικότητας σε ξηρά ουσία από 15 έως 20%. Όμως τα τελευταία χρόνια, για τη διασφάλιση ακτινιδίων υψηλής ποιότητας, κατάλληλων για μακρά και ασφαλή συντήρηση, είναι κοινώς αποδεκτό και επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η περιεκτικότητα ενός καρπού σε ξηρά ουσία θα πρέπει να ξεπερνάει το 16% [1]. Ακτινίδια με ξηρό βάρος περίπου 16% θεωρούνται σχετικά κατώτερα ποιοτικά, ενώ περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία χαμηλότερη από 15-16% είναι πιθανό να προκύψει λόγω πρώιμης συγκομιδής ή/και μη αποτελεσματικής διαχείρισης του οπωρώνα. Πώς σχετίζεται η ξηρά ουσία με την ογκομετρούμενη οξύτητα και τα διαλυτά στερεά συστατικά των ακτινιδίων; Στα ακτινίδια, η επιθυμητή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία με την πρόοδο της ωρίμανσης ενός καρπού συνδέεται άμεσα με την ογκομετρούμενη οξύτητα. Όταν η ογκομετρούμενη οξύτητα είναι χαμηλότερη από 1,2%, τότε αποδεκτά μπορούν να θεωρηθούν και ακτινίδια με ξηρό βάρος περίπου στο 15%. Περιεκτικότητα ακτινιδίων σε ξηρά ουσία γύρω στο 16% που συνοδεύεται από ογκομετρούμενη οξύτητα καρπού μεγαλύτερη ή ίση από 1,2%, μπορεί επίσης να ανταποκριθεί στις προτιμήσεις του κατανα-

62 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΤΙΝΙΔΙΟΥ.indd 62

28/4/2023 6:13:34 μμ

λωτικού κοινού. Σε αντίθεση με την ογκομετρούμενη οξύτητα, αν η συσσώρευση σακχάρων στον καρπό είναι χαμηλή, τότε τα ακτινίδια δεν πληρούν τα πρότυπα της γεύσης. Όταν η περιεκτικότητα σε διαλυτά στερεά συστατικά είναι ιδιαίτερα υψηλή, τότε οι καρποί τείνουν να είναι μαλακοί και δεν υπάρχει η δυνατότητα συντήρησης για μεγάλο χρονικό διάστημα [2]. Η μέγιστη επιθυμητή περιεκτικότητα σε διαλυτά στερεά συστατικά κατά τη βρώση είναι περίπου 16%. Δεδομένου πώς το ξηρό βάρος κατά τη συγκομιδή των ακτινιδίων σχετίζεται με τα διαλυτά στερεά συστατικά των καρπών μετά τη συγκομιδή, έχει διαπιστωθεί πώς η περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία κατά τη συγκομιδή δε θα πρέπει να υπερβαίνει το 18-19%. Περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία περίπου 14-15% κατά τη συγκομιδή εξασφαλίζει συσσώρευση σακχάρων στα ακτινίδια γύρω στο 14% μετά την περίοδο της ψυχρής συντήρησης. 1

Εικ. 1: Η συσκευή produce quality meter (Felix Instruments).

ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΤΙΝΙΔΙΟΥ.indd 63

Προσδιορισμός της ξηράς ουσίας με καταστροφικές μετρήσεις Οι καταστροφικές μέθοδοι προσδιορισμού του ξηρού βάρους του καρπού στηρίζονται στη μέτρηση αρχικά του νωπού και στη συνέχεια του ξηρού βάρους κατόπιν αφυδάτωσης ή ξήρανσης. Στην περίπτωση της αφυδάτωσης προσδιορίζεται το νωπό βάρος καρπών ακτινιδίων με ζυγό ακριβείας και, στη συνέχεια, τα δείγματα (φέτες) τοποθετούνται σε συσκευή αφυδάτωσης καρπών, έως ότου αφαιρεθεί όλη η υγρασία του καρπού. Το ξηρό βάρος του ακτινιδίου υπολογίζεται ως ποσοστό της απώλειας νερού. Κατά την ξήρανση προσδιορίζεται το νωπό βάρος ακτινιδίων με ζυγό ακριβείας και μετέπειτα τα δείγματα τοποθετούνται σε φούρνο έως ότου αφαιρεθεί όλο το υδατικό περιεχόμενο του καρπού. Η περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία υπολογίζεται ως ποσοστό του αρχικού νωπού βάρους του ακτινιδίου. Γενικά οι καταστροφικές μέθοδοι προσδιορισμού του ξηρού βάρους του καρπού είναι κοπιαστικές, χρονοβόρες και δεν μπορούν να μεταφερθούν στο πεδίο καθώς οι μετρήσεις απαιτούν εργαστηριακές συνθήκες. Τα αποτελέσματα είναι ακριβή, παρόλα αυτά ένα ακτινίδιο δεν μπορεί να είναι εμπορεύσιμο μετά την εφαρμογή τους. Μη-καταστροφική μεθοδολογία μετρήσεων του ξηρού βάρους των ακτινιδίων Η δυσκολία και το υψηλό κόστος εφαρμογής των καταστροφικών μετρήσεων ανάγκασε τους ερευνητές και τη βιομηχανία να βρουν νέες τεχνικές, με χαμηλότερο κόστος εφαρμογής και μεγαλύτερη διαθεσιμότητα. Τα τελευταία χρόνια, αναπτύσσεται όλο και περισσότερο η μη- καταστροφική μεθοδολογία προσδιορισμού της περιεκτικότητας σε ξηρά ουσία στα ακτινίδια. Με τη μέθοδο αυτή ελαχιστοποιείται η βλάβη των ιστών του καρπού και το προϊόν συνεχίζει να είναι διαθέσιμο για εμπορία. Οι μη-καταστροφικές προσεγγίσεις ποιοτικών χαρακτηριστικών αναφέρονται, συνήθως, σε μικρές φορητές συσκευές που μπορούν να εκτιμήσουν με ακρίβεια το ξηρό βάρος των ακτινιδίων και να χρησιμοποιηθούν στο χωράφι, το εργαστήριο ή τις αίθουσες διδασκαλίας. Οι μη-καταστροφικές μετρήσεις αποτελούν γρήγορη και οικονομική μέθοδο, είναι ακριβείς χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερη απαίτηση για προετοιμασία του δείγματος, ενώ αποφεύγεται η συλλογή μη αντιπροσωπευτικών μετρήσεων, καθώς η επιλογή των υπό μελέτη ακτινιδίων γίνεται δειγματοληπτικά μέσα στο χωράφι ή μετασυλλεκτικά σε μια εμπορική παρτίδα. Με τον τρόπο αυτό καθίσταται εύκολη και σύντομη η διαλογή σε ακτινίδια

με υψηλή και χαμηλή περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία (σύμφωνα με τις καταναλωτικές προτιμήσεις) επιτρέποντας στους παραγωγούς να επιτυγχάνουν υψηλότερες τιμές στην αγορά για τη διάθεση του προϊόντος τους [3]. Φασματοσκοπική ανάλυση (NIR) Η φασματοσκοπία με απόκριση σήματος στην εγγύς υπέρυθρη (NIR) περιοχή αποτελεί μια από τις πιο αξιόπιστες και δημοφιλείς μεθόδους της μη-καταστροφικής μεθοδολογίας. Το φως που ανακλάται σε διάφορα μήκη κύματος από τα στερεά συστατικά του καρπού του ακτινιδίου καταγράφεται χρησιμοποιώντας τη συγκεκριμένη μέθοδο καλύπτοντας εύρος μήκους κύματος από 780 έως 2500 nm [4], με σκοπό να δοθεί μια εκτίμηση των αναλογιών τους. Όταν η ακτινοβολία NIR ‘χτυπά’ στο προϊόν, τα φασματικά χαρακτηριστικά αλλάζουν λόγω της εξαρτώμενης από το μήκος κύματος απορρόφησης. Η αλλαγή αυτή εξαρτάται, κατά κύριο λόγο, από τη χημική σύσταση του καρπού. Η φασματοσκοπία με απόκριση σήματος κοντά στο υπέρυθρο έχει ήδη εφαρμοσθεί για τον προσδιορισμό ορισμένων φυσικοχημικών παραμέτρων καρπών ακτινιδίων [5]. Συγκεκριμένα, σε ώριμους καρπούς ακτινιδίων έχουν προσδιοριστεί επιτυχώς με τη συγκεκριμένη μεθοδολογία η περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία και διαλυτά στερεά συστατικά, η περιεκτικότητα σε γλυκόζη, φρουκτόζη και άμυλο, η οξύτητα, καθώς και το χρώμα της σάρκας. Η συσκευή produce quality meter (Felix Instruments) Η συσκευή Produce Quality Meter (Felix Instruments, USA) (Εικ. 1) χρησιμοποιεί φασματοσκοπία σήματος με απόκριση κοντά στο υπέρυθρο (NIR), για να εκτιμήσει ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως η ξηρά ουσία και τα διαλυτά στερεά συστατικά των ακτινιδίων. Λειτουργώντας ως φακός υψηλής ισχύος, η συσκευή στέλνει σωματίδια φωτός σε ένα καρπό και, στη συνέχεια, υπολογίζει την αλληλεπίδραση του υπέρυθρου φωτός με τα συστατικά του καρπού για να ποσοτικοποιήσει τα επιθυμητά χαρακτηριστικά που επιλέγει να εξετάσει ο χρήστης. Το συγκεκριμένο μηχάνημα αποτελεί ένα ελαφρύ, φορητό, πλήρως ενσωματωμένο σύστημα, φιλικό προς το χρήστη, που επιτρέπει το χειρισμό του τόσο στον οπωρώνα όσο και μέσα στο εργαστήριο/ συσκευαστήριο. Μπορεί να εμφανίσει τα αποτελέσματα της μέτρησης σε διάστημα 12 δευτερολέπτων, διαθέτει ενσωματωμένο GPS για επαναλαμβανόμενες μετρήσεις και χαρτογράφηση των πρέμνων, ενώ είναι εύκολη η μεταφορά και η απο04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 63

28/4/2023 6:13:35 μμ

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΑΚΤΙΝΙΔΙΑ

θήκευση δεδομένων σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές μέσω λογισμικού. Η συσκευή μπορεί να έχει ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών στην καλλιέργεια της ακτινιδιάς. Πιο συγκεκριμένα, ο καθορισμός του βέλτιστου χρόνου συγκομιδής μέσω της αξιολόγησης των δεικτών ωριμότητας των ακτινιδίων, αλλά και η παροχή αντικειμενικής ανάλυσης της ποιότητας των καρπών κατά την εισαγωγή τους σε συσκευαστήρια, είναι δύο από τα πεδία στα οποία είναι ιδιαίτερα χρηστική η συγκεκριμένη συσκευή. Εκτός από τον προσδιορισμό της ξηράς ουσίας, το Produce Quality Meter μπορεί επίσης να εκτιμήσει τα διαλυτά στερεά,

την ογκομετρούμενη οξύτητα και – υπό προϋποθέσεις – το χρώμα της σάρκας των καρπών. Δεδομένου ότι οι βέλτιστες τιμές του ξηρού βάρους κατά τη συγκομιδή συνδέονται με την ογκομετρούμενη οξύτητα μετά τη συγκομιδή, η συσκευή θεωρείτε χρήσιμη για τους καλλιεργητές ακτινιδίων. Η εκτίμηση του χρόνου συγκομιδής, η διατήρηση της ποιότητας των καρπών αλλά και η παράταση του χρόνου αποθήκευσης των ακτινιδίων αποτελούν κρίσιμες παραμέτρους τις οποίες μπορούν να διαχειριστούν οι καλλιεργητές και οι διακινητές με τη χρήση του συγκεκριμένου μηχανήματος. Σχήμα 1

Σχήμα 1: (Α) Προσδιορισμός ξηράς ουσίας και διαλυτών στερεών συστατικών (ΔΣΣ) καρπών ακτινιδίων με μη- καταστροφική (ΜΚ) και καταστροφική (Κ) μεθοδολογία προσέγγισης κατά το στάδιο της συγκομιδής των καρπών. Οι κάθετες γραμμές αντιπροσωπεύουν την ελάχιστη σημαντική διαφορά (ΕΣΔ) για επίπεδο σημαντικότητας p ≤ 0,05. (Β) Θερμικό διάγραμμα συσχέτισης Pearson για την περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία που προσδιορίστηκε με καταστροφική (Κ-ΞΟ) και μη- καταστροφική (ΜΚ-ΞΟ) προσέγγιση, καθώς και για τη συγκέντρωση σε διαλυτά στερεά συστατικά που προσδιορίστηκαν με καταστροφική (Κ-ΔΣΣ) και μη- καταστροφική (ΜΚ-ΔΣΣ) μέθοδο.

64 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΤΙΝΙΔΙΟΥ.indd 64

Υλικά και Μέθοδοι Στη συγκεκριμένη μελέτη, καρποί ακτινιδιάς Actinidia deliciosa της ποικιλίας ‘Hayward’ συγκομίστηκαν από 37 οπωρώνες παραγωγών της περιοχής του Α.Σ. Νέστου. Οι καρποί μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο Δενδροκομίας στο Αγρόκτημα του Α.Π.Θ., όπου και χωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες. Όσον αφορά στην πρώτη κατηγορία, από κάθε οπωρώνα επιλέχθηκαν 20 καρποί (5 καρποί x 4 επαναλήψεις), στους οποίους πραγματοποιήθηκαν αναλύσεις την ημέρα της άφιξής τους στο χώρο του Εργαστηρίου, ενώ η δεύτερη κατηγορία καρπών παρέμεινε σε θαλάμους ψυχρής συντήρησης (0°C, ΣΥ 95%) για χρονικό διάστημα 11 ημερών. Οι καρποί της δεύτερης κατηγορίας, μετά την απομάκρυνσή τους από την ψυχρή συντήρηση, αφέθηκαν να ωριμάσουν σε συνθή-

κες θερμοκρασίας δωματίου (20°C, ΣΥ 90%) (‘στάδιο κατάλληλοι για βρώση’). Παράλληλα πραγματοποιούνταν προσδιορισμός της μετασυλλεκτικής τους συμπεριφοράς ανά τακτά χρονικά διαστήματα (κάθε 3 ημέρες) με καταγραφή την αντίσταση της σάρκας των καρπών στην πίεση. Όταν η αντίσταση ήταν μικρότερη του 1 kg, επιλέγονταν 9 καρποί από κάθε οπωρώνα (3 καρποί x 3 επαναλήψεις) για περαιτέρω αναλύσεις των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών. Συγκεκριμένα, και στις δύο κατηγορίες καρπών ακτινιδίων πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη ανάλυση της μη-καταστροφικής μεθοδολογίας με τη συσκευή Produce Quality Meter για τον προσδιορισμό της ξηράς ουσίας και των διαλυτών στερεών συστατικών τόσο κατά το στάδιο της συγκομιδής όσο και κατά το στάδιο της πλήρους ωριμότητάς τους

28/4/2023 6:13:35 μμ

Σχήμα 2

(‘κατάλληλοι για βρώση’). Ταυτόχρονα, προσδιορίστηκαν με καταστροφικό τρόπο οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του καρπού που αφορούν στην ξηρά ουσία και τα διαλυτά στερεά συστατικά. Για την εκτίμηση του ξηρού βάρους με καταστροφική μεθοδολογία χρησιμοποιήθηκε φούρνος στον οποίο τοποθετήθηκαν δείγματα ακτινιδίων μέχρι την πλήρη απομάκρυνση του υδατικού περιεχομένου, ενώ τα διαλυτά στερεά συστατικά προσδιορίστηκαν με τη χρήση φορητού ηλεκτρονικού διαθλασίμετρου Atago PR-1 (Atago Co Ltd., Tokyo, Japan) σε χυμό ακτινιδίων. Αποτελέσματα – Συμπεράσματα Τα αποτελέσματα έδειξαν πώς τόσο ο προσδιορισμός με μη-καταστροφική προσέγγιση όσο και ο προσδιορισμός των παραπάνω χαρακτηριστικών με καταστροφικές μετρήσεις, ακολουθούν ένα κοινό μοτίβο τόσο κατά τη συγκομιδή όσο και κατά των ωρίμανση. Κατά το στάδιο της συγκομιδής των ακτινιδίων, τα ποσοστά ξηρού βάρους μεταξύ των οπωρώνων που προσδιορίστηκαν με καταστροφικές μετρήσεις κυμάνθηκαν από 15,3% μέχρι και 18,3%, με το γενικό μέσο όρο να αγγίζει το 16,6%. Η ξηρά ουσία που εκτιμήθηκε με μη-καταστροφική προσέγγιση κυμάνθηκε σε ποσοστά από 14,2 μέχρι 15,6%, με γενικό μέσο όρο 14,8% (Σχήμα 1). Κατά τη συγκομιδή των καρπών η συγκέντρωση σε διαλυτά στερεά συστατικά, με τη χρήση καταστροφικής μεθοδολογίας, διαφοροποιήθηκε μεταξύ 6,3 και 9,7% Brix, με γενικό μέσο όρο περίπου 8,2%. Ταυτόχρονα, οι τιμές για τα διαλυτά στερεά συστατικά προσδιορίστηκαν μεταξύ 6,0 και 7,56 % Brix με τη μη-καταστροφική μεθοδολογία, ενώ ο γενικός μέσος

ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΤΙΝΙΔΙΟΥ.indd 65

όρος εκτιμήθηκε σε 6,7% Brix. Η συσχέτιση κατά Pearson μεταξύ της καταστροφικής και μη-προσέγγισης για τον υπολογισμό της ξηράς ουσίας και των διαλυτών στερεών συστατικών έδειξε θετική συσχέτιση μεταξύ των δύο μεθόδων και για τα δύο ποιοτικά χαρακτηριστικά (Σχήμα 1). Τα ποσοστά ξηρού βάρους μεταξύ των οπωρώνων με την καταστροφική μέθοδο κυμάνθηκαν από 13,7% μέχρι και 17,9% κατά το στάδιο της πλήρους ωρίμανσης των καρπών με το γενικό μέσο όρο να αγγίζει το 15,9%. Οι τιμές για τον προσδιορισμό του ξηρού βάρους των ακτινιδίων με εφαρμογή της μη- καταστροφικής μεθοδολογίας υπολογίστηκαν μεταξύ 15,3 και 16,9%, ενώ ο γενικός μέσος όρος προσδιορίστηκε στο 16,2%. Όσον αφορά στα διαλυτά στερεά συστατικά κατά το στάδιο της πλήρους ωρίμανσης των ακτινιδίων, οι τιμές των κωδικών (οπωρώνων) κυμάνθηκαν μεταξύ 12,6 και 16,6% Βrix με τη χρήση του διαθλασίμετρου. Ο γενικός μέσος όρος μεταξύ των οπωρώνων υπολογίστηκε σε 14,8%. Η συσκευή Produce Quality Meter έδειξε διαφοροποίηση των διαλυτών στερεών συστατικών μεταξύ 10,5 και 12,3%, με γενικό μέσο όρο τα 11,5% Brix. Το θερμικό διάγραμμα συσχέτισης κατά Pearson μεταξύ των δύο μεθόδων προσδιορισμού της ξηράς ουσίας και των διαλυτών στερεών συστατικών καρπών ακτινιδίων, έδειξαν θετική συσχέτιση μεταξύ της καταστροφικής και μη-μεθοδολογίας προσέγγισης και για τα δύο χαρακτηριστικά (Σχήμα 2). Συμπερασματικά, η αξιολόγηση της μη καταστροφικής μεθοδολογίας προσδιορισμού των ποιοτικών χαρακτηριστικών καρπών ακτινιδίων στα διάφορα στάδια

Σχήμα 2: (Α) Προσδιορισμός ξηράς ουσίας και διαλυτών στερεών συστατικών (ΔΣΣ) καρπών ακτινιδίων με μη-καταστροφική (ΜΚ) και καταστροφική (Κ) μεθοδολογία προσέγγισης στο στάδιο της πλήρους ωρίμανσης των καρπών. Οι κάθετες γραμμές αντιπροσωπεύουν την ελάχιστη σημαντική διαφορά (ΕΣΔ) για επίπεδο σημαντικότητας p ≤ 0,05. (Β) Θερμικό διάγραμμα συσχέτισης Pearson για την περιεκτικότητα σε ξηρά ουσία που προσδιορίστηκε με καταστροφική (Κ-ΞΟ) και μη- καταστροφική (ΜΚ-ΞΟ) προσέγγιση, καθώς και για τη συγκέντρωση σε διαλυτά στερεά συστατικά που προσδιορίστηκαν με καταστροφική (Κ-ΔΣΣ) και μηκαταστροφική (ΜΚ-ΔΣΣ) μέθοδο.

ωριμότητας, θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό εργαλείο και ένα εμπορικό κίνητρο για τη λήψη γρήγορων αποφάσεων σχετικά με τη βέλτιστη διαχείριση της παραγωγής. Η μη-καταστροφική πρόβλεψη της ξηράς ουσίας και των σακχάρων αποτελεί έναν γρήγορο και απλό δείκτη για την διασφάλισης της ποιότητας των ακτινιδίων στον οπωρώνα και στα διάφορα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας. Ευχαριστίες Η έρευνα χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ –ΘΡΑΚΗ» 2014–2020 ΕΥΔ ΕΠ Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης ‘Επενδυτικά Σχέδια Καινοτομίας, Έρευνας και Ανάπτυξης Επιχειρήσεων του Κλάδου Αγροδιατροφής’ (κωδικός πράξης: ΑΜΘΡ4-0040267, κωδικός έργου: 98842). Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση: bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 04/23. n

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 65

28/4/2023 6:13:35 μμ

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΠΑΤΑΤΑ

ΟΙ ΣΙΔΗΡΟΣΚΏΛΗΚΕΣ

Επισημάνσεις για την αντιμετώπισή τους με έμφαση στην καλλιέργεια της πατάτας στο Λεκανοπέδιο Κάτω Νευροκοπίου Η αντιμετώπιση των σιδηροσκωλήκων συνιστά μία σοβαρή πρόκληση για την καλλιέργεια της πατάτας. Ιδιαιτέρως υπό το πρίσμα της Πράσινης Ευρωπαϊκής Συμφωνίας. Στο παρόν άρθρο γίνεται μία προσπάθεια να συνδυαστούν τα πορίσματα της έρευνας διεθνώς σε ό,τι αφορά στη φαινολογία των εντόμων. Περαιτέρω έρευνα είναι αναγκαία για την αποσαφήνιση διαφόρων παραμέτρων της βιολογίας του εντόμου. ΗΛΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β.ΣΙΜΟΓΛΟΥ Τμήμα Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου, ΔΑΟΚ Δράμας

ι σιδηροσκώληκες είναι έντομα που ανήκουν στην τάξη των Κολεοπτέρων και στην οικογένεια των Elateridae. Το χαρακτηριστικό των εντόμων Elateridae, σε σχέση με άλλα Κολεόπτερα, είναι η απόφυση που διαθέτουν στη νωτιαία πλευρά τους και τα επιτρέπει εάν βρεθούν σε ύπτια θέση να μπορούν τάχιστα να επανέλθουν στην όρθια στάση. Είναι έντομα κυρίως δασικών και ακαλλιέργητων οικοσυστημάτων, αλλά προσβάλλουν ένα μεγάλο εύρος καλλιεργειών (ιδιαιτέρως σιτηρά, λαχανικά κ.α). Η οικογένεια των Elateridae περιλαμβάνει ένα σημαντικό αριθμό γενών (π.χ Ludius, Limonius, Elater, Athus, Corymbiter κ.α.) με κυριότερο, από αγρονομικό ενδιαφέρον, το γένος Agriotes (Αγριώτης). Το γένος Agriotes περιλαμβάνει τα είδη Α. obscurus, Α. sputator, Α. lineatus, Α. ustulatus, Α. infuscatus, Α. brevis, Α. litigiosus, Α. rufipalpis κ.α. Τα είδη που καταγράφηκαν στην περιοχή του Κάτω Νευροκοπίου είναι τα A. sputator, A. obscurus , A. lineatus. A. rufipalpis, A. brevis. Τα στοιχεία προέρχονται από διετή ερευνητική εργασία του πρώην Ινστιτούτου Προστασίας Φυτών Θεσ/νίκης (πρώην ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.), που διεξήχθη στην περιοχή της Εξοχής Δράμας, κατά τα έτη 2010-2011, υπό τους Δρ. Ιωαννίδη Φίλιππο και Δρ. Ζαρταλούδη Ζώη (η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από την Π.Ε. Δράμας). Τα ενήλικα του γένους Agriotes είναι 6-12 χιλ., επιμήκη και εξ ολοκλήρου καλυμμένα στην ράχη και την κοιλιά τους από γκρίζο-υπόλευκο λεπτό χνούδι. Η κεφαλή είναι πλατιά και σχεδόν κρύβεται εντελώς από τον θώρακα. Το προνώτο είναι έντονα κυρτό, τα έλυτρα στενά, λεπτά και επιμήκη στο άκρο. Οι προνύμφες των Elateridae είναι επιμήκεις, κυλινδρικές, ισχυρά σκληρωτινισμένες, με καλά αναπτυγμένα πόδια

66 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΣΙΔΗΡΟΣΚΩΛΗΚΑΣ ΠΑΤΑΤΑΣ.indd 66

Εικ. 1: Agriotes lineatus. Εικ. 2: Agriotes obscurus. Εικ. 3: Agriotes sputator.

και ο 9ος κοιλιακός τεργίτης φέρει διάφορες απολήξεις που συνιστούν ταξινομικούς χαρακτήρες. Είναι σαρκοφάγες, φυτοφάγες ή σαπροφάγες. Οι προνύμφες των Agriotes είναι επιμήκεις, κυλινδρικές, ισχυρά σκληρωτινισμένες, με καλά αναπτυγμένα πόδια, γυαλιστερές, σιδηρόχρωμες, μήκους

17-20 χιλ. και πλάτους 2 χιλ. (αναλόγως του σταδίου τους). Έχουν μέχρι και 11 προνυμφικά στάδια. Η ταξινομική τους διάκριση είναι εργασία εντομολόγου και δεν παρουσιάζεται στο κείμενο γιατί δεν ενδιαφέρει τον απλό καλλιεργητή. Οι ενδιαφερόμενοι για την ταξινομική τους διάκριση μπορούν να συμβουλευτούν το άρθρο των Furlan et al. (2021) που παρατίθεται στη βιβλιογραφία.

28/4/2023 11:25:33 πμ

Βιολογία – Βιολογικός κύκλος Ðßíáêáò A ÌÇÍÅÓ É

ÅÍÇËÉÊÁ

ÅÍÇËÉÊÁ ÁÂÃÁ ÐÑÏÍÕÌÖÅÓ ÃÉÁ 2-5 ÅÔÇ ÍÕÌÖÅÓ

Η φύση της τροφής επιδρά στην γονιμότητα και μακροβιότητα του εντόμου. Τα αγρωστώδη όπως Festuca, Lolium perene, Agrostis εξασφαλίζουν μεγάλη διάρκεια ζωής και ωοτοκία από 130-140 αβγά. Τα θηλυκά που τρέφονται σε πατάτες έχουν ζωή σύντομη και η ωοτοκία δεν υπερβαίνει τα 35 αβγά. Σε τριφύλλι, σιτάρι, ελαιοκράμβη η διάρκεια ζωής των εντόμων και η γονιμότητά τους είναι ενδιάμεση των δύο προηγούμενων κατηγοριών. Στον Πίνακα 1 παρατίθενται στοιχεία πτήσης ενηλίκων από την περιοχή Εξοχής. Τα Agriotes πετούν πολύ λίγο και μόνο τη νύχτα όταν η υγρασία του αέρα είναι πολύ υψηλή, αλλά βαδίζουν ζωηρά. Μπορούν να διανύσουν 20-30 μέτρα σε λιγότερες από 10 ημέρες. Τα αρσενικά αναζητούν τα θηλυκά για να τα γονιμοποιήσουν. Οι συζεύξεις αρχίζουν στις αρχές Μαΐου και διαρκούν 40 μέρες περίπου μέχρι τα μέσα Ιουνίου. Η σύζευξη διαρκεί από 1 έως 30 λεπτά και η ωοτοκία αρχίζει 15 μέρες μετά. Η απόθεση των αβγών ξεκινά σε 15 ημέρες περίπου από τις συζεύξεις. Το θηλυκό αναζητά δροσερά και υγρά μέρη για να αποθέσει τα αβγά του. Φυσικοί ή καλλιεργούμενοι

λειμώνες είναι ιδανικοί χώροι για αυτό. Τα αβγά εκκολάπτονται σε 22 μέρες σε θερμοκρασία 20 οC (247,5 DD –με θερμικό όριο 9οC, Sufyan et al. 2014). Οι νεαρές προνύμφες είναι ευαίσθητες σε υψηλές θερμοκρασίες (>20 οC) και σε ξηρασία (<50 % της υδατο-ϊκανότητας). Για αυτό τον λόγο οι λειμώνες είναι ιδανικοί χώροι απόθεσης αβγών. Τα θηλυκά αφήνουν τα αβγά τους σε βάθος 2-6 εκατοστά σε ρωγμές του εδάφους. Για τον λόγο αυτό τα πηλώδη εδάφη είναι ιδανικά για την πληθυσμιακή ανάπτυξη των Agriotes. Τα αμμώδη εδάφη δεν ευνοούν τους πληθυσμούς των σιδηροσκωλήκων λόγω της εύκολης ξήρανσης και θέρμανσής τους. Επίσης οι νεαροί σιδηροσκώληκες είναι ευαίσθητοι σε συνθήκες κορεσμού-κατάκλισης του εδάφους. Για αυτό τα αργιλώδη εδάφη δεν είναι ιδανικά για τους πληθυσμούς των σιδηροσκωλήκων. Οι νεαρές προνύμφες που μόλις εκκολάφτηκαν αναζητούν τροφή στις ρίζες των φυτών οι οποίες τις έλκουν μέσω του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που εκλύουν (αλλά και άλλων ουσιών όπως π.χ οξικού αιθυλεστέρα, νίτρο-βενζένιου, ασπαρτικού οξέος, μηλικού οξέος, ηλεκτρικού οξέος, γλουταμίνης, γλουταμινικού οξέος κ.α.). Οι προνύμφες υφίστανται 9-11 εκδύσεις μέχρι την ολοκλήρωση του προνυμφικού σταδίου. Σε ερευνητική εργασία των Sufyan et al. (2014) σε περιοχή της Γερμανίας που προσομοιάζει κλιματικά με αυτή του Κ. Νευροκοπίου (μέση ετήσια θερμοκρασία 10,5 οC, ετήσια βροχόπτωση 700 mm) περιγράφονται οι θερμικές απαιτήσεις των προνυμφών A. obscurus για την ολοκλήρωση του προνυμφικού σταδίου (Πίνακας 2).

Ðßíáêáò 1: Çìåñïìçíßåò óõëëÞøåùí åíçëßêùí åéäþí ôïõ ãÝíïõò Agriotes óôçí ðåñéï÷Þ Åîï÷Þò ôïõ ÄÞìïõ ÊÜôù Íåõñïêïðßïõ (ÐçãÞ: ÌåëÝôç ÅÈÉÁÃÅ, 2011). A. sputator

A. obscurus

A. linaetus

A. rufipalpis

A. brevis

9-Ìáú.

24-Ìáú.

7-Éïõí.

15-Éïõí.

22-Éïõí.

5-Éïõë.

2-Áõã.

11-Áõã.

18-Áõã.

Çìåñïìçíßá

Τα ενήλικα έντομα διαχειμάζουν στο έδαφος στο εσωτερικό του νυμφικού κελύφους που αποτελείται συχνά από συσσωματώματα εδάφους. Την άνοιξη με την άνοδο των θερμοκρασιών (> 9 οC, περί τα τέλη Μαρτίου – αρχές Απριλίου) τα ενήλικα βγαίνουν από το έδαφος και αναζητούν τροφή. Τα A. sputator εμφανίζονται περίπου μετά από 8 ημέρες των A. obscurus. Τρέφονται από καλλιεργούμενα ή άγρια είδη (Πίνακας Α).

ΣΙΔΗΡΟΣΚΩΛΗΚΑΣ ΠΑΤΑΤΑΣ.indd 67

Ðßíáêáò 2: Óôïé÷åßá èåñìéêþí áðáéôÞóåùí ïëïêëÞñùóçò ôùí ðñïíõìöéêþí óôáäßùí ôïõ Agriotes obscurus. (ÐçãÞ: Sufyan et al. 2014) L1

L10

L11

Óýíïëï

ÇìÝñåò

17,3

25,5

46,9

65,8

83,3

100,9

98,3

67,7

83,5

107,2

144,3

841

190

281

516

723

917

1110

1082

744

919

1179

1587

9248

Èíçóéìüôçôá

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 67

28/4/2023 11:25:34 πμ

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΠΑΤΑΤΑ 4α

4β

4γ

Εικ. 4α,β,γ: Προνύμφη σιδηροσκώληκα σε κόνδυλο πατάτας.

Οι προνύμφες κατά τη διάρκεια της ζωής τους και στην προσπάθειά τους να βρουν τροφή και να επιβιώσουν από τις αντίξοες συνθήκες του περιβάλλοντος, έχουν έντονες εποχικές κάθετες μετακινήσεις στο έδαφος. Με την άνοδο της θερμοκρασίας και τη ξήρανση του εδάφους κατέρχονται σε βάθος. Στο Κ. Νευροκόπι αυτό το φαινόμενο παρατηρείται στις αρχές Αυγούστου, αποτέλεσμα αυτού να καταγράφονται προσβολές σε κονδύλους πατάτας. Το φθινόπωρο κατέρχονται σε μεγαλύτερο βάθος ώστε να προστατευτούν από τις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Την επόμενη άνοιξη, με την άνοδο των θερμοκρασιών και την έναρξη της νέας βλάστησης, οι προνύμφες ανέρχονται για να τραφούν. Οι Jung et al. (2012) στη Γερμανία ανέπτυξαν υπολογιστικό μοντέλο (SIMAGRIO-W) πρόβλεψης των πληθυσμών των σιδηροσκωλήκων σε συνάρτηση με τη θερμοκρασία - υγρασία – τύπο εδάφους. Με το τέλος της προνυμφικής ανάπτυξης οι προνύμφες νυμφώνονται και ενηλικιώνονται. Απαιτούνται 15,4 μέρες - 169,5 DD, με θερμική βάση 9 οC (Sufyan et al. 2014) για να ολοκληρωθεί το νυμφικό στάδιο. Συμπτώματα: Οι προνύμφες (που διαθέτουν μασητικά στοματικά μόρια) ανοίγουν στοές τρώγοντας τους φυτικούς ιστούς (ρίζες ή σε στελέχη, κοντά στο λαιμό) και καταστρέφουν ή εξασθενούν τα φυτά που προσβάλλουν (Εικ. 4α,β,γ). Στην καλλιέργεια της πατάτας τα φυτά ζημιώνονται είτε λόγω καταστροφής (ολικής ή μερικής) του ριζικού συστήματος και των στελεχών, είτε σε κονδύλους οι οποίοι χάνουν την εμπορική τους αξία ή καταστρέφονται από τις δευτερογενείς σαπροφυτικές μολύνσεις.

68 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΣΙΔΗΡΟΣΚΩΛΗΚΑΣ ΠΑΤΑΤΑΣ.indd 68

Αντιμετώπιση

1. Παρακολούθηση Η παρακολούθηση των πτήσεων των ενηλίκων γίνεται με φερομονικές παγίδες, ενώ του πληθυσμού αυτών με τροφικές ή φωτο-ελκυστικές παγίδες. Οι μέτρηση των πληθυσμών των προνυμφών γίνεται με δολώματα που τοποθετούνται στον αγρό. Για την παγίδευση των προνυμφών ακολουθείται η παρακάτω διαδικασία. Διάτρητες γλάστρες ή νάιλον καλσόν γεμίζονται με σπόρους σιταριού, αραβοσίτου ή κριθαριού, αφού προηγουμένως απορροφήσουν νερό για 24 ώρες, ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία του φυτρώμα-

τος. Τα δολώματα θάβονται σε βάθος 15-20 εκ. Κάθε τρύπα παγίδας καλύπτεται με σκούρο πλαστικό. Η παγίδα παραμένει για 7-10 ημέρες. Τοποθετείται 1 δόλωμα/5 στρ. Ελάχιστος αριθμός δολωμάτων ανά αγρό: 4. Τοποθέτηση όταν η θερμοκρασία εδάφους >15-17οC. ‘Οταν ξεθάψουμε το δόλωμα, ελέγχουμε το έδαφος σε ακτίνα 10 εκ. γύρω από το δόλωμα. 2. Ανάλυση κινδύνου Στον Πίνακα 3 παρατίθενται ερευνητικά στοιχεία για την επίδραση διαφόρων περιβαλλοντικών παραγόντων στους πληθυσμούς των ειδών Agriotes.

Ðßíáêáò 3: ÐáñÜãïíôåò ðïõ åðéäñïýí èåôéêÜ Þ áñíçôéêÜ óôçí åîÝëéîç ôùí ðñïóâïëþí áðü Ýíôïìá ôïõ ãÝíïõò Agriotes (ÐçãÞ: Poggi et al. 2021). ÐáñÜãïíôáò

Âáèìüò åðßäñáóçò ôïõ ðáñÜãïíôá

Åðßäñáóç ôïõ ðáñÜãïíôá

Èåñìïêñáóßá åäÜöïõò

Õøçëüò

↑ T οC ìåôÜ ôçí óðïñÜ => ↓ ðñïóâïëÝò, ~12oC üñéï (Agriotes spp. óå áñáâüóéôï) ↑ T oC => ↑ óõíïëéêÞ áýîçóç ðëçèõóìþí óéäçñïóêùëÞêùí óå óéôçñÜ

Âñï÷Þ

ÌÝóïò

Áíáëüãùò ôïõ åßäïõò êáé ôçò ðåñéüäïõ åíäéáöÝñïíôïò

ÏñãáíéêÞ ïõóßá (ï.ï.)

ÌÝóïò - Õøçëüò

↑ Ï.ï. => ↑ ðñïóâïëÝò. ÕøçëÝò ðñïóâïëÝò óå ï.ï.

Õãñáóßá åäÜöïõò

ÌÝóïò - Õøçëüò

↑ ìÝóç óõ÷íüôçôá çìåñþí Üíù του ïñßïõ õãñáóßáò => ↓ ðñïóâïëÝò. ¼ñéï: <17% õäáôïúêáíüôçôáò óå

>5% (Agriotes spp.)

áñãéëþäç åäÜöç, < 50% õäáôïúêáíüôçôáò óå ëïéðÜ åäÜöç.

ÕöÞ

×áìçëüò

Ðçëþäåò Ýäáöïò => ↓ ðñïóâïëÝò (óôï ðçëþäåò Ýäáöïò Þôáí ÷áìçëüôåñç ç ðñïóâïëÞ óå ó÷Ýóç ìå åëáöñéÜ Þ âáñéÜ åäÜöç)

ÓôñÜããéóç

ÌÝóïò

ÊáêÞ óôñÜããéóç => ↓ ðñïóâïëÝò

Öýôñùìá

ÌÝóïò

¼øéìï öýôñùìá => ↑ ðñïóâïëÝò

Êáôåñãáóßá åäÜöïõò (åíôüò ôçò ðåñéüäïõ)

ÌÝóïò - Õøçëüò

Êáôåñãáóßá åäÜöïõò (ðñïçãïýìåíçò ÌÝóïò - Õøçëüò ðåñéüäïõ) Ô: èåñìïêñáóßá, ↑: áýîçóç, ↓: ìåßùóç

Êáôåñãáóßá åäÜöïõò ôï êáëïêáßñé => ↓ ðñïóâïëÝò (ðáôÜôá)

↑ Ýíôïíç êáôåñãáóßá => ↓ ðñïóâïëÝò

28/4/2023 11:25:38 πμ

Ðßíáêáò 4: Ðñïâëåðüìåíï ðïóïóôü ðñïóâåâëçìÝíùí êïíäýëùí % óôç óõãêïìéäÞ ãéá äéáöïñåôéêïýò áñéèìïýò óéäçñïóêùëÞêùí áíÜ äüëùìá ãéá êÜèå çìåñïìçíßá äåéãìáôïëçøßáò (ÐçãÞ: Horton, 2004) Ðñïíýìöåò / äüëùìá

Ðñï-öõôñùôéêÜ

Ìåôá-öõôñùôéêÜ

20-Áðñ

26-Áðñ

3-Ìáú

10-Ìáú

17-Ìáú

24-Ìáú

22-Éïõí

0,25

0,5

1,5

2,5

100

Ðßíáêáò 5 ÓðïñÜ

Øåêáóìïß

ÐñïóâïëÞ êïíäýëùí (%)

ÂÜñïò êïíäýëùí (Kgr/óôñ.)

Ðïóüôçôá óêåõÜóìáôïò / óôñ.

15/Éïõí. êáé 5/Éïõë.

åìðïñéêïß

óýíïëï

300cc/0,5 kgr

0,86

4,3

3197

cypermethrin 0,8%

1,2 kgr

4,51

9,67

2805

127

spinosad 48% (***)

50cc

4,66

15,5

3047

142

Beauveria bassiana 0,019% / spinosad 48% (***)

300cc/35 cc

235cc/35 cc

5,65

15,5

3586

203

spinosad 48% (***) / æåüëéèïò

35cc/8 kgr

8,58

3317

285

Beauveria bassiana 0,019%

300cc

235 cc

8,88

19,67

3218

286

ÌÜñôõñáò

30,59

58,03

2526

773

ÅðÝìâáóç

Beauveria bassiana 0,019% / tefluthrin 1,5% (**)

ðñïóâåâëçìÝíïé êüíäõëïé % (*)

(*): ÔéìÝò ðïõ áêïëïõèïýíôáé áðü äéáöïñåôéêü ãñÜììá äéáöÝñïõí óôáôéóôéêþò óçìáíôéêÜ (**): Ìç åãêåêñéìÝíç ÷ñÞóç. ¸ãêñéóç äéáèÝôïõí óêåõÜóìáôá tefluthrin 0,5% GR (óôç äüóç 1,2-1,6 kg/óôñ.) (***): Ìç åãêåêñéìÝíç ÷ñÞóç. ¸ãêñéóç äéáèÝôïõí óêåõÜóìáôá spinosad 0,4% GR (óôç äüóç 1,2 kg/óôñ.), Þ spinosad (0,1% GR óôç äüóç 4,8 kg/óôñ.)

Σε εργασία του Horton (2004) στην περιοχή Moxee, Washigton (46,7°B / 120,5°E), Η.Π.Α., σε εδάφη αμμοπηλώδη (SL), με μέση ετήσια θερμοκρασία 9,7 οC, ετήσια βροχόπτωση 700mm, φύτευση 26/4 και συγκομιδή τέλη Σεπτεμβρίου, συσχετίστηκαν οι δολωματικές συλλήψεις των προνυμφών σε διάφορες ημερομηνίες με τις προσβολές % στους κονδύλους κατά τη συγκομιδή (Πίνακας 4).

ΣΙΔΗΡΟΣΚΩΛΗΚΑΣ ΠΑΤΑΤΑΣ.indd 69

3. Καλλιεργητικά μέτρα Α. Πριν την καλλιέργεια της πατάτας: στην περίπτωση που της καλλιέργειας της πατάτας προηγείται καλλιέργεια σιτηρών - μηδικής - ακαλλιέργεια, καλό είναι να γίνουν μικρού βάθους αρόσεις ώστε να θανατωθούν οι νεαρές προνύμφες. Το ορθό είναι να γίνεται παρακολούθηση της βιολογίας του εντόμου, ώστε οι επεμβάσεις να γίνουν σε ορθό χρόνο.

Β. Αμειψισπορά : Συνιστάται αμειψισπορά με φασόλι-μπιζέλι, δευτερευόντως με ελαιοκράμβη-ηλίανθο, καθώς αυτή μειώνει τους πληθυσμούς των εντόμων. Γ. Πρώιμη φύτευση : Πρώιμη φύτευση διευκολύνει τα φυτά να αντέξουν τις αρχικές προσβολές των προνυμφών. Όμως αυτό το μέτρο έχει και τον κίνδυνο προσβολών ριζοκτόνιας. Όπου αυτό δεν είναι εφικτό, να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην φυτοπροστασία της καλλιέργειας σε όψιμες φυτεύσεις πατάτας. Δ. Αρδεύσεις : Να δίνεται ιδιαίτερη μέριμνα στα τελευταία στάδια της καλλιέργειας της πατάτας, ώστε η εδαφική υγρασία να μην πέφτει κάτω του 50 % της υδατοϊκανότητας. Ε. Συγκομιδή : Να γίνονται συχνοί έλεγχοι για τυχόν προσβολές σε κονδύλους. Στην περίπτωση που διαπιστώνονται προσβολές, συνιστάται να δρομολογείται κατά το συντομότερο δυνατό η συγκομιδή της πατάτας. 4. Χημική καταπολέμηση Στην ερευνητική μελέτη του Ινστ. Προστασίας Φυτών Θεσ/νίκης (πρώην ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.), στην περιοχή της Εξοχής τα έτη 2010-2011, στην οποία αναφερθήκαμε προηγουμένως, δοκιμάστηκαν διάφορα σκευάσματα. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η αποτελεσματικότητα διαφόρων μεταχειρίσεων (Πίνακας 5). Καλύτερη προστασία παρείχε η εφαρμογή Beauveria bassiana/tefluthrin, με τις μεταχειρίσεις των cypermethrin, Beauveria bassiana/spinosad και spinosad να ακολουθούν. Από την εποχή που έγιναν τα συγκεκριμένα πειράματα πολλές δραστικές αποσύρθηκαν, σκευάσματα τροποποιήθηκαν και νέες εγκρίσεις δόθηκαν (π.χ. cypermethrin, λ-cyalothrin, fosthiazate, spinosad, tefluthrin σε κοκκώδη σκευάσματα). Νέα σκευάσματα βασισμένα στον μύκητα Metarrhizium anisopliae έκαναν την εμφάνισή τους, όμως αυτά δεν έχουν υποστεί την βάσανο της αξιολόγησης των φυτοπροστατευτικών προϊόντων και δεν έχουν πάρει έγκριση στην πατάτα. Έγινε αναφορά πριν σε μοντέλα πρόγνωσης βιολογικών σταδίων και προσβολών, όμως αυτά θα πρέπει να αξιολογηθούν και να προσαρμοστούν στο αγροοικοσύστημα της περιοχής. Επίσης θα πρέπει να επαναξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα των φυτοπροστατευτικών προϊόντων που δοκιμάστηκαν αλλά και να αξιολογηθούν νέα. Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2023, τεύχος 04/2023.  04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 69

28/4/2023 11:25:38 πμ

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ

Η ΦΥΛΉ ΠΡΟΒΆΤΟΥ ΛΈΣΒΟΥ ΩΣ ΕΠΙΛΟΓΉ ΓΙΑ ΕΚΤΡΟΦΉ Ένας πολύτιμος γενετικός πόρος

Η φυλή προβάτου Λέσβου είναι ένας πολύτιμος γενετικός πόρος με μοναδικές δυνατότητες που δύναται να διατεθεί προς εκμετάλλευση στην ελληνική επικράτεια. Στο παρόν άρθρο γίνεται μία σύντομη αναφορά των πλεονεκτημάτων και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της φυλής, όπως οι ικανοποιητικές αποδόσεις της (μέσος όρος ελεγχόμενων ποιμνίων 250 κιλά / γαλακτική περίοδο), η ανθεκτικότητα των προβάτων σε ασθένειες, η προσαρμοστικότητά της σε όλη την ελληνική επικράτεια, αξιοποιώντας τους φυσικούς ακόμα και άγονους βοσκοτόπους, και την ευελιξία της να μπορεί να εκτραφεί σε ποικίλα συστήματα εκτροφής. Η τελευταία αυτή ιδιότητα της φυλής που την χαρακτηρίζει, προσφέρει τη δυνατότητα στον Έλληνα κτηνοτρόφο να τη διαχειριστεί, ανάλογα τις παρούσες ευνοϊκές ή μη συνθήκες του κόστους παραγωγής και της τιμής πώλησης του γάλακτος. Δρ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΣΤΡΑΝΕΣΤΑΣΗΣ MSc., PhD, Τεχνολόγος Γεωπόνος

Γενετική Βελτίωση Αγροτικών Ζώων

Η φυλή προβάτου Λέσβου, είναι η πολυπληθέστερη ελληνική φυλή που εκτρέφεται στο ομώνυμο νησί και παρουσιάζει τα κυριότερα πλεονεκτήματα που ενδιαφέρουν το μεγαλύτερο μέρος των προβατοτρόφων της ελληνικής υπαίθρου. Λιτοδίαιτη με μεγάλη προσαρμοστικότητα στην ελληνική επικράτεια και υψηλές αποδόσεις που μπορούν να προσφέρουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα στον Έλληνα προβατοτρόφο. Ικανή να αποδώσει και να εκμεταλλευτεί άριστα τους ορεινούς βοσκοτόπους χωρίς να επηρεάζεται σημαντικά από τις χαμηλές θερμοκρασίες και τις ξηροθερμικές κλιματολογικές συνθήκες. Ο συνδυασμός αυτών των πλεονεκτημάτων εκτόξευσε τη ζήτηση της φυλής και το

70 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΠΡΟΒΑΤΟ ΜΥΤΙΛΙΝΗΣ.indd 70

ενδιαφέρον των Ελλήνων προβατοτρόφων προς αυτή. Παράλληλα τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται μία συστηματική προσπάθεια από ένα σημαντικό αριθμό προβατοτρόφων της Λέσβου που έχουν στραφεί στη γενετική βελτίωση της φυλής με την υποστήριξη του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Συλλέγοντας στοιχεία γενεαλογίας και αποδόσεων και βελτιώνοντας τις συνθήκες διατροφής και περιβάλλοντος, η εν λόγω φυλή έφτασε να ξεπερνά τα 250 κιλά / πρόβατο / γαλακτική περίοδο και πολλές φορές τα 300 (Μέσος όρος ποιμνίου). Τα σημαντικά πλεονεκτήματα που παρουσιάζει η φυλή την καθιστούν πρώτη στην προτίμηση των Λέσβιων παραγωγών που την επιλέγουν για εκτροφή σε ποσοστό που ξεπερνά το 80%. Η επιλογή της φυλής προβάτου Λέσβου για

εκτροφή εξαρτάται κυρίως από τη δυνατότητα διάθεσης βοσκοτόπων (ακόμα και ορεινών και δύσβατων) και τις συνθήκες εκτροφής που μπορεί να είναι από εκτατικές έως ημί-εντατικές. Ωστόσο, η επιλογή της συγκεκριμένης φυλής για εκτροφή εναρμονίζεται απόλυτα στο ημιεντατικό σύστημα εκτροφής που συνδυάζει βόσκηση ακόμα και σε μεγάλης έκτασης ορεινούς βοσκοτόπους. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το πρόβατο Λέσβου (Μυτιλήνης) θα μπορούσε να επιλεγεί ως φυλή εκτροφής ακόμα και σε μετακινούμενο σύστημα εκτροφής, με δύσκολες συνθήκες εκτροφής και με ανθεκτικότητα των προβάτων στο περπάτημα. Συνοψίζοντας τα παραπάνω, το λεσβιακό πρόβατο έχει ποικίλα χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα που το καθιστούν μοναδικό.

28/4/2023 11:19:01 πμ

Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι:

♦ Μεγάλη προσαρμοστικότητα στην ελληνική επικράτεια, ακόμα και σε ακραίες κλιματολογικές συνθήκες. ♦ Μητέρες με ιδιαίτερα ανεπτυγμένο το μητρικό ένστικτο (μαζεύουν και θηλάζουν μόνες τα αρνιά τους). ♦ Μεγαλόσωμα αρνιά στους τοκετούς με ταχεία ανάπτυξη. ♦ Μακροζωία προβάτων με διατήρηση της γαλακτοπαραγωγής ακόμα και σε μεγάλη ηλικία. ♦ Δυνατότητα εκτροφής σε όλα τα συστήματα (εκτατικά, κυρίως ημιεντατικά και

Η βιωσιμότητα μιας προβατοτροφικής εκμετάλλευσης σαφώς εξαρτάται και από την κατάλληλη επιλογή της φυλής

σίασαν ζημία αντί κέρδους. Αντίθετα, λιτοδίαιτες φυλές που μπορούσαν να καλύψουν αρκετό μέρος των διατροφικών αναγκών τους με τη βόσκηση και μείωση των χορηγούμενων συμπυκνωμένων ζωοτροφών δεν παρουσίασαν ζημία, παρά την πτώση της παραγωγής τους. Συμπερασματικά, η δυνατότητα διαχείρισης μιας φυλής σε διάφορα συστήματα εκτροφής, όπως είναι η φυλή προβάτου Λέσβου, προσδίδει ένα ουσιαστικό πλεονέκτημα που αφορά τη βιωσιμότητα της προβατοτροφικής εκμετάλλευσης. Ιδιαίτερα σε ασταθείς συνθήκες αγοράς, όπως βιώνουμε τα τελευταία χρόνια. Επιπροσθέτως, παρουσιάζοντας μία άλλη διάσταση στην κατάλληλη επιλογή της φυλής, η επιλογή μιας αυτόχθονης φυλής, όπως της λεσβιακής, μας προσφέρει την ασφάλεια της κατοχύρωσης των παραγό-

♦ Ο λιτοδίαιτος χαρακτήρας, η υψηλή ανθεκτικότητα σε εκτατικές συνθήκες εκτροφής και η ικανότητα αξιοποίησης ορεινών και φτωχών σε βλάστηση περιοχών. ♦ Πολύ καλές αποδόσεις γαλακτοπαραγωγής, με μέσο όρο κοπαδιού που μπορεί εύκολα να ξεπεράσει τα 250 κιλά ανά γαλακτική περίοδο, εφόσον τα ζώα έχουν διατραφεί ορθολογικά. Ωστόσο υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που η γαλακτοπαραγωγή ενός κοπαδιού ξεπερνά μέσο όρο τα 300 κιλά.

Η δυνατότητα μιας φυλής να μπορεί να εκτραφεί σε ποικίλα συστήματα εκτροφής, αποτελεί οπωσδήποτε ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα, ιδιαίτερα όταν τα τελευταία χρόνια έχουμε ένα ασταθές περιβάλλον κόστους παραγωγής και τιμής προϊόντων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το παραγωγικό έτος 2019 που παρουσίασε δραματική πτώση η τιμής αγοράς του πρόβειου γάλακτος. Προβατοτροφικές εκμεταλλεύσεις, με φυλές οι οποίες μπορούσαν να εκτραφούν κυρίως εντατικά εξαιτίας των μεγάλων αναγκών συντήρησης και γαλακτοπαραγωγής, παρου-

ΠΡΟΒΑΤΟ ΜΥΤΙΛΙΝΗΣ.indd 71

μετακινούμενα) χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις σε σταβλικές εγκαταστάσεις. ♦ Υψηλή ανθεκτικότητα σε αρκετές ασθένειες. Το πρόβατο Λέσβου έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά, διασφαλίζοντας ακόμα και στον Έλληνα κτηνοτρόφο των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών της χώρας ένα επαρκές εισόδημα με μικρό κόστος παραγωγής, ιδιαίτερα εάν διατίθενται βοσκότοποι. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «το καταλληλότερο πρόβατο για την αξιοποίηση των ορεινών περιοχών για όλη την Ελλάδα».

04|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 71

28/4/2023 11:19:04 πμ

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΠΡΟΒΑΤΟΤΡΟΦΙΑ

μενων τυροκομικών προϊόντων προστιθέμενης αξίας. (Παραδοσιακά, Π.Ο.Π, Π.Γ.Ε κ.α.). Η μοναδικότητα αυτών των προϊόντων προστιθέμενης αξίας στηρίζεται κυρίως στην πλούσια βιοποικιλότητα των ενδημικών και αρωματικών φυτών των βοσκοτόπων μιας περιοχής, στο σύστημα εκτροφής στο οποίο τα πρόβατα είναι ελευθέρας βοσκής, στις κλιματολογικές συνθήκες μιας περιοχής και τέλος, στη φυλή εκτροφής προβάτων, όπου οι γενετικοί πόροι που χρησιμοποιούνται είναι προσαρμοσμένοι στην περιοχή. Συνεπώς, δεν μπορεί να μιλάμε για κάποια ξένη φυλή αλλά αυτόχθονη (ντόπια). Σε μία παγκόσμια και απαιτητική αγορά, η ανταγωνιστικότητα των εγχώριων παραγόμενων τυροκομικών προϊόντων θα πρέπει να βασίζεται στη μοναδικότητά τους. Η μοναδικότητα αυτή βασίζεται

72 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 04|23

ΠΡΟΒΑΤΟ ΜΥΤΙΛΙΝΗΣ.indd 72

εκτός από την χλωρίδα της ελληνικής φύσης και την παράδοση ενός τόπου να παράγει με ιδιαίτερο τρόπο ένα προϊόν και στην ιδιαιτερότητα των αυτόχθονων γενετικών πόρων. Είμαι πεπεισμένος ότι τοπικά προϊόντα τα οποία παράγονται με σεβασμό στην παράδοση από γάλα αυτόχθονων φυλών εκτρεφόμενων με την ιδιαίτερη χλωρίδα του τόπου εκτροφής τους γίνονται αυτομάτως ανταγωνιστικά γιατί είναι ξεχωριστά και δεν μπορούν να αντιγραφούν. Λιτοδίαιτα ζώα με ανταγωνιστικό πλεονέκτημα

Ο κ. Στρατής Μανάβης είναι ένας νέος σε ηλικίας κτηνοτρόφος πέμπτης γενιάς. Έχει επιλέξει να ασχοληθεί αποκλειστικά με το πρόβατο της τοπικής φυλής Λέσβου και στη μονάδα έχει 600 πρόβατα γαλακτοπαραγωγής. Όπως αναφέρει,

«κάθε πρόβατο της εκτροφής παράγει γύρω στα 300 με 350 κιλά γάλα ετησίως. Το βασικό πλεονέκτημα της φυλής όμως είναι πως τα ζώα αυτά είναι σαφώς πιο λιτοδίαιτα από άλλες φυλές (κυρίως ξενικές), με αποτέλεσμα να έχουν «ανταγωνιστικό πλεονέκτημα», ειδικά τα τελευταία δύο έτη, που οι τιμές των ζωοτροφών έχουν πάει στα ύψη. Τα πρόβατα για να είναι παραγωγικά πρέπει να περάσουν τους 12 ή ακόμη και 18 μήνες. Το κόστος την περίοδο αυτή για την εκτροφή ενός προβάτου Λέσβου είναι ίσως 40-50% κάτω από το κόστος για την εκτροφή μιας ξένης φυλής. Αλλά και μετέπειτα, που θα βγάζει γάλα πάλι το κόστος είναι πολύ χαμηλότερο. Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι πρόκειται για μικρόσωμο ζώο, που έχει χαμηλότερες ανάγκες σε τροφή, ενώ έχει και μεγάλες αντοχές σε ασθένειες. Ο συγκεκριμένος παράγοντας είναι εξαιρετικά σημαντικός για τη βιωσιμότητα μιας εκμετάλλευσης, ειδικά σε μια περιοχή όπως η δική μας, που οι ζωοτροφές είναι πιο ακριβές από την υπόλοιπη Ελλάδα λόγω των μεταφορικών, ενώ και το γάλα, αλλά και το αρνί είχε παραδοσιακά και έχει, σαφώς χαμηλότερες τιμές. Στη Λέσβο το 80 - 90% των εκμεταλλεύσεων αφορούν πρόβατα φυλής Λέσβου, ενώ τα συγκεκριμένα ζώα υπάρχουν και σε άλλες περιοχές της χώρας. Τα τελευταία δύο χρόνια η τιμή παραγωγού στο γάλα στο νησί έχει αυξηθεί και υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός, καθώς μπήκαν εταιρείες και από την υπόλοιπη Ελλάδα. όσον αφορά τις τιμές κυμαίνονται γύρω στα 1,50 με 1,60 ευρώ, σαφώς υψηλότερες από άλλες χρονιές, όμως ψηλά είναι και τα κόστη εκτροφής. Φθηνότερο όμως είναι και το κρέας στη Λέσβο, ίσως κατά 1-2 ευρώ, σε σχέση με τις τιμές που ισχύουν στην υπόλοιπη Ελλάδα». 

28/4/2023 11:19:06 πμ

Cover_GK_04_2023_diaf_09.indd 2

28/4/2023 2:44:05 μμ

ΜΗΝΙΑΊΟ περ ιοδ ικό

του ΑγροΤύπου για τον

αγρότη! ΤΕΥΧΟΣ 04 | ΜΑΙΟΣ 2023 | agrotypos.gr

ΤΙΜΗ

1,50€

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ

ΜΙΑ ΝΈΑ ΚΑΤΗΓΟΡΊΑ ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΤΏΝ

TOMATA

ΑΚΤΙΝΙΔΙΟ

Σχέση ξηράς ουσίας & γεύσης

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ

ΚΑΡΠΟΚΑΨΑ ΤΗΣ ΜΗΛΙΑΣ

ΕΥΚΑΙΡΊΑ ΓΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΕΣ

Προβλήματα & αντιμετώπιση

ΠΡΟΒΑΤΟ ΛΕΣΒΟΥ

Ένας πολύτιμος γενετικός πόρος

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΣΠΟΡΟΙ

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ

ΣΗΜΑΣΊΑ ΧΡΉΣΗΣ & ΟΦΈΛΗ

Χρήσιμες Οδηγίες

ΠΑΤΑΤΑ

ΕΠΙΣΗΜΆΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΙΔΗΡΟΣΚΏΛΗΚΕΣ

Γεωργία - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

Τεύχος 04/2023, Μαΐος

ΑγροΤύπος

Αξιολόγηση υβριδίων Προβλήματα φυτοπροστασίας

• Αντιμετώπιση περονόσπορου στο αμπέλι • Εμπορία και τιμές πορτοκαλιών

• Εφαρμογή μη-καταστροφικής μεθοδολογίας για

προσδιορισμό ποιοτικών χαρακτηριστικών ακτινιδίων

Η επιστήμη πιο κοντά στην πράξη Cover_GK_04_2023_diaf_09.indd 1

28/4/2023 2:56:59 μμ