Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία / Φεβρουάριος 2024 by agrotypos

ΜΗΝΙΑΊΟ περ ιοδ ικό

του ΑγροΤύπου για τον

αγρότη!

ΤΕΥΧΟΣ 02 | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2024 | agrotypos.gr

ΤΙΜΗ

1,50€ ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΊΑ Γενετική βελτίωση και ρομποτικό άρμεγμα

ΑΓΡΌΤΕΣ ΚΑΙ ΤΡΑΚΤΈΡ ΣΤΟΥΣ ΔΡΌΜΟΥΣ

ΕΛΙΆ

Χωρίς εμάς τι θα φας;

Πιστοποίηση πολλαπλασιαστικού υλικού

Τεύχος 02/2024, Φεβρουάριος

ΑγροΤύπος

ΒΑΜΒΆΚΙ

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΚΑΡΥΔΕΩΝΑ ΟΠΩΡΏΝΑΣ

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΈΑ ΣΠΟΡΆ

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΊΑ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΌ ΣΤΗΝ ΚΑΛΙΦΌΡΝΙΑ

Εκρίζωση και Επαναφύτευση

ΒΙΟΔΙΕΡΓΈΤΕΣ Μύθοι και Πραγματικότητα

ΓΕΥΣΙΓΝΩΣΙΑ ΕΛΙΑΣ ΜΑΝΤΑΡΊΝΙΑ

ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Παραγωγή και Εμπορία

771105

246006

• Το «Ασπρούδι» στον αμπελώνα της Οινοποιητική Μονεμβασιάς • Φάρμα Νότα: Γενετική βελτίωση και ρομπότ είναι το μέλλον • Γνωριμία με τα προϊόντα της ελληνικής Βραχυκερατικής Φυλής • Προτάσεις προστασίας από σεπτόρια και κύριες ασθένειες σιτηρών

• Ν in Οne - Ποιοτική παροχή αζώτου • Fertiactyl Gz – Σύμμαχος στην εγκατάσταση της καλλιέργειας • Το γλοιοσπόριο της ελιάς, πρόγραμμα διαχείρισης • Lefly - Μείωση αερίων ρύπων και μετατροπή σε αφομοιώσιμο άζωτο

Γεωργία - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Η επιστήμη πιο κοντά στην πράξη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

50 ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ISSN 1105-2465, Κωδικός: 013155 Ιδιοκτησία: ΑγροΤύπος ΑΕ Β. Ηπείρου 31, 151 25 Μαρούσι Τηλ. 210-6142550 & 8064002 Fax 210-6125141 www.agrotypos.gr E-mail: advert@agrotypos.gr

Τεύχος 02/2024 Φεβρουάριος

ΕΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΒΑΣΙΚΟΣ ΜΕΤΟΧΟΣ - ΝΟΜΙΜΟΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ Ν.Κ. Γιαννοπολίτης advert@agrotypos.gr ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Γ. Γιαννοπολίτη georgia@agrotypos.gr Έ. Χυδεριώτου public@agrotypos.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ advert@agrotypos.gr info@agrotypos.gr Σ. Παϊσιάδης και εξωτερικοί συνεργάτες

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΑγροΠαρατυπίες 04 Μικρά & Ενδιαφέροντα 06 Προστασία μακράς διάρκειας ενάντια στη σεπτόρια και σε όλες τις κύριες ασθένειες των σιτηρών 09 Ερώτημα του μήνα: Οι αγροτικές κινητοποιήσεις στην ΕΕ και στη χώρα μας 12

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΑ, ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ - DTP Π.Κ. Γιαννοπολίτη ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Μ. Κατσίκη sales@agrotypos.gr ΕΚΤΥΠΩΣΗ, ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ PressiousArvanitidis Απαγορεύεται κάθε αναδημοσίευση κειμένου ή φωτογραφιών χωρίς τη γραπτή άδεια του Εκδότη. Τα επώνυμα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι απαραίτητα και των υπευθύνων του περιοδικού.

Agriculture CROP & ANIMAL HUSBANDRY

ISSN 1105-2465, Code: 3155 The Greek Review of Science, Technology and Business in Agriculture V. Epirou 31, 151 25 Maroussi, Greece Tel. +302106142550 & +302108064002, Fax. +302106125141 www.agrotypos.com ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ Γεωτεχνικοί - αγρότες 36€ Δημ. Oργανισμοί, βιβλιοθήκες, επιχειρήσεις 80€ Κύπρος 100€ Τράπεζα Πειραιώς: 6853.126196.509 GR 12.0171.8530.0068.5312.6196.509 Τράπεζα Eurobank: 0284.02 0010 9734 GR 020 260 284 00000 40 200 109 734 Τράπεζα Εθνική: 72500.222.178 GR 800.110.7250.0000.72500 222.178 Πού βρίσκω το περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία; 1. Στα περίπτερα το τελευταίο Σάββατο κάθε μήνα με 1,50€ 2. Στη διεύθυνσή μου, κάθε μήνα, με ετήσια συνδρομή 36€ 3. Στο agrotypos.shop με ετήσια ηλεκτρονική συνδρομή 14,99€ Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα να χρησιμοποιούνται με ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν πριν από τη χρήση του, καθώς και τις προειδοποιητικές φράσεις και σύμβολα.

Fertiactyl Gz – Σύμμαχος στην εγκατάσταση της καλλιέργειας (Έ. Πισκόπου) 16 Βιοδιεργέτες στην Ελληνική Γεωργία: Μύθοι, Πραγματικότητα και Προοπτικές (K.Αλιφέρης, Α. Ευθυμιάδου, Σ. Γιαννακάρης, Χ. Κερεζούδης, Α. Ε. Παπαδοπούλου, Ε.Βάσιου, Ν.Κατσένιος, Χ.Κυριάκου, Μ.Λάππα, Θ.Ντάναση, Γ. Π.Σπύρου, Γ. Ντάτση ) 18 Νέες γονιδιωματικές τεχνικές: το Ευρωκοινοβούλιο ψηφίζει πρόταση για κανόνες 26 Ν in Οne - Ποιοτική παροχή αζώτου από την Farma Chem ( Α.Νότης) 28

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ Ο πληθυσμός «Ασπρούδι» στον αμπελώνα της Οινοποιητική Μονεμβασιάς (Γ. Μερκουρόπουλος, Δ. Μηλιόρδος, Γ. Τσιμπίδης, Π. Χατζόπουλος, Γ. Κοτσερίδης) 30

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ Πιστοποίηση στο πολλαπλασιαστικό υλικό ελιάς: Οφέλη για τον παραγωγό, τον φυτωριούχο και την εθνική οικονομία (Γ. Κουμπούρης) 34 Το γλοιοσπόριο της ελιάς, Πρόγραμμα διαχείρισης Basf 2024 (Δ. Σέρβης) 36 Γευσιγνωσία στην επιτραπέζια ελιά: Πως γίνεται, τι χαρακτηριστικά ελέγχει και τι κερδίζει ο παραγωγός (Ασ. Ντεμερούκας) 39 Οδοιπορικό στην Καλιφόρνια: Μερικά ενδιαφέροντα για τη δενδροκομία (Γ. Νάνος) 42 Η επαναφύτευση του οπωρώνα: Εκρίζωση και διαχείριση των παλιών δέντρων (Γ. Νάνος) 46 Εργασίες σε παραγωγικούς καρυδεώνες κατά τους χειμερινούς μήνες (Δ. Μαυρίδης) 48 Μειωμένη φέτος η παραγωγή μανταρινιών έφερε λιγότερες εξαγωγές. Πως κυμάνθηκε η παγκόσμια παραγωγή και εμπορία 50

ΦΥΤΤΑ ΜΕΓΆΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Lefly. Απογείωση με μείωση των αερίων ρύπων της ατμόσφαιρας και μετατροπή τους σε αφομοιώσιμο άζωτο για τα φυτά ( Σ.Σιούτας) 52 Δύσκολη η περσινή χρονιά για καλλιέργεια βαμβακιού. Προβλέψεις για τη νέα καλλιεργητική περίοδο 54 Ποικιλίες βαμβακιού: Προτάσεις εταιρειών για την σπορά του 2024 60

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ Γενετική βελτίωση και ρομποτικό άρμεγμα: Τεχνογνωσία και τεχνολογία σε αρμονία (Γ. Βαλεργάκης, Αλ. Κουγιουμτζής) 64 Φάρμα Νότα: Γενετική βελτίωση και ρομπότ στρώνουν το μέλλον στη γαλακτοπαραγωγή 70 Γνωριμία με τα προϊόντα της ελληνικής Βραχυκερατικής Φυλής 72 Σκάναρε με την ταμπλέτα ή το κινητό σου το qrcode για να επισκεφθείς το ανανεωμένο agrotypos.gr Αγγλική έκδοση: agrotypos.com Φυτοπροστατευτικά: fytofarmaka.net Ηλεκτρονικό κατάστημα: agrotypos.shop

facebook.com/agrotypos Φωτογραφία στο εξώφυλλο: Φωτογράφος: yiannisscheidt / Shutterstock.com

ΑΓΡΟ

Παρατυπίες

3.840 ΑΦΜ ακόμη περιμένουν έλεγχο Ακούσαμε πρόσφατα στην ελληνική Βουλή μετά από πολύ καιρό για την κομπίνα με τα βοσκοτόπια. Μιλάμε για το σκάνδαλο που πήραν κάποιοι μαϊμού επιδοτήσεις με ανύπαρκτα βοσκοτόπια. Με αυτή την κομπίνα κατάφεραν κάποιοι έξυπνοι να πάρουν περίπου 2 δις ευρώ. Μιλάμε για χρήματα που έπρεπε να καταβληθούν σε αγρότες και κτηνοτρόφους. Είναι η λεγόμενη λίστα Βάρρα (που ήταν τότε πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ) με τα 3.840 ΑΦΜ, επί υπουργίας Βορίδη, για την οποία κανείς δεν ενδιαφέρθηκε από τότε να ασχοληθεί. Έφτασε μάλιστα και τότε περιφερειάρχης να στείλει τα στοιχεία στη δικαιοσύνη. Ακόμη περιμένουν απαντήσεις οι κτηνοτρόφοι και οι αγρότες. Και έρχεται σήμερα ο πρόεδρος της Ε.Α.Σ. Νάξου, Δημήτρης Καπούνης, για να καταγγείλει ότι το «πάρτι» συνεχίζεται. Ακόμη και επιτήδειοι που συνεχίζουν να δηλώνουν στρέμματα σαν βοσκοτόπια και να εισπράττουν αγροτικές επιδοτήσεις παράνομα. Αυτό συμβαίνει επειδή οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες δεν διασταυρώνουν τα στοιχεία που δίνονται από τους επιτήδειους, με αποτέλεσμα να χρηματοδοτούνται με επιδοτήσεις σε άτομα που δεν έχουν σχέση με την αγροτική παραγωγή. Και δεν μιλάμε για μικροποσά. Το ελληνικό δημόσιο είτε δεν μπορεί είτε δεν θέλει να κάνει ελέγχους. Κατά τα άλλα ο ΟΠΕΚΕΠΕ λέει ότι θα κάνει έλεγχο σε …. 16.000 ΑΦΜ.

4 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Στο σκοτάδι παραμένουν τα Οικολογικά της ΚΑΠ Απαντήσεις ζητάμε από τον Υπουργό ΑΑΤ, Λευτέρη Αυγενάκη, για τις αλλαγές που θα υπάρξουν στα Οικολογικά Προγράμματα (Eco Schemes) της ΚΑΠ. Όπως έχει ανακοινώσει το ΥπΑΑΤ, τον Μάρτιο ανοίγει το ΟΣΔΕ του 2024. Την ίδια στιγμή ανοικτή είναι η ηλεκτρονική πλατφόρμα δεδομένων του ΟΣΔΕ 2023 για υποβολή αιτήσεων, τυχόν διορθώσεων και ειδικότερα την τεκμηρίωση Eco Schemes στην Ενιαία Αίτηση Ενίσχυσης του 2023, δηλαδή δηλώσεων της προηγούμενης χρονιάς. Οι αγρότες που είχαν κάποια στρέμματα που δεν βγήκαν επιλέξιμα στο ΟΣΔΕ του 2023 τι θα πρέπει να κάνουν το 2024; Ποιες είναι οι τροποποιήσεις στα Οικολογικά Προγράμματα και οι αγρότες θα καταφέρουν να τα κάνουν φέτος στο νέο ΟΣΔΕ επιλέξιμα ή θα πρέπει να αναζητήσουν νέα αγροτεμάχια; Τι θα συμβεί το 2024 με τα βιολογικά Eco Schemes, το ΥπΑΑΤ έχει μια εικόνα για το που θα φτάσει η ενίσχυση και αν συμφέρει να ενταχθούν αγρότες και κτηνοτρόφοι. Φτάσαμε Μάρτιο και ακόμη δεν υπάρχει κάτι ξεκάθαρο για Οικολογικά Προγράμματα της ΚΑΠ. Αλλαγές με διαρροές δεν γίνονται για ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα, που έχει αφήσει απλήρωτους τους παραγωγούς το 2023 και είναι αδύνατον να κάνουν τον προγραμματισμό τους για το 2024. Οι αγρότες ίσως θα πρέπει να πάνε σε κάποιον μάντη για να τους πει τα μελλούμενα. Έξω βάζουν τεύτλα για παραγωγή ζάχαρης, εδώ την εισάγουμε Αύξηση εκτάσεων καλλιέργειας τεύτλων έχουμε στην ΕΕ ενώ παραμένουν στα ύψη οι τιμές της ζάχαρης. Όμως εδώ στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη αδιαφορία για την εγχώρια παραγωγή ζάχαρης. Θυμίζουμε ότι τέλη του 2023 η Τράπεζα Πειραιώς συνέστησε την τρίτη εταιρεία ειδικού σκοπού, προκειμένου να υλοποιηθεί το σχέδιο εξυγίανσης της Ελληνικής Βιομηχανίας Ζάχαρης (ΕΒΖ), το οποίο υπενθυμίζεται πως επικυρώθηκε από το δικαστήριο πριν 4 χρόνια, στις 26 Μαρτίου 2019. Από ότι είχε αποφασίσει το δικαστήριο τίποτα δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα. Δηλαδή έχουμε μια χώρα που έχει αγρότες με γνώση της καλλιέργειας τεύτλων αλλά αδιαφορεί η κυβέρνηση για να γίνουν επενδύσεις και να εκμεταλλευτεί στη διεθνή και εγχώρια ζήτηση. Τόσα πρωθυπουργικά και υπουργικά ταξίδια γίνονται στο εξωτερικό και δεν μπορούν να βρουν κάποιον επιχειρηματία για να κάνει μια επένδυση στην χώρα μας. Και ενώ συμβαίνουν εδώ αυτά οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρουν ότι η παραγωγή λευκής ζάχαρης στην ΕΕ εκτιμάται ότι για το 2023/2024 θα ανέλθει σε 15,6 εκατ. τόνους, αυξημένη, κατά 7%, σε σχέση με το 2022/2023 (που ήταν 14,6 εκατ. τόνους) και κοντά στον μέσο όρο της 5ετίας που είναι 15,7 εκατ. τόνους. Αυτό οφείλεται σύμφωνα με την Επιτροπή στην αύξηση των εκτάσεων καλλιέργειας τεύτλων στην ΕΕ. Παρά την αύξηση της ευρωπαϊκής παραγωγής όμως τα αποθέματα προβλέπεται να μείνουν σε σταθερά επίπεδα λόγω της μείωση των εισαγωγών στην ΕΕ, κατά 25%, (1,9 εκατ. τόνους), σε σχέση με το ρεκόρ των 2,5 εκατ. τόνων που έγιναν το 2022/2023.

Διαδήλωσαν στην Αθήνα και έγραψαν ιστορία Πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο το αγροτικό συλλαλητήριο στο κέντρο της Αθήνας, στο οποίο συμμετείχαν χιλιάδες αγρότες και εκατοντάδες τρακτέρ. Στην πρωτεύουσα ήρθαν όλες οι γενιές αγροτών, νέοι και ηλικιωμένοι, άντρες και γυναίκες. Κάποιοι υποστήριξαν ότι ήταν ειρηνικό γιατί τα είχαν «βρει» οι αγρότες με την κυβέρνηση. Εδώ όμως θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι στις δημοκρατίες οι κυβερνήσεις δεν πέφτουν με διαδηλώσεις αλλά με εκλογές ή όταν χάσουν τη δεδηλωμένη στην Βουλή. Άρα άδικα ονειρεύονταν κάποιοι πτώση της κυβέρνησης με μια κινητοποίηση. Αν ήταν έτσι τα πράγματα στο εξωτερικό οι κυβερνήσεις θα έπεφταν σαν τα μαρουλόφυλλα. Αυτό που κατάφεραν οι διοργανωτές είναι να ολοκληρωθεί ειρηνικά μια διαδήλωση και όχι να την διαλύσουν σε λίγα λεπτά οι μπαχαλάκηδες. Για να φτάσουμε στο επίπεδο των ευρωπαϊκών αγροτικών κινητοποιήσεων θα πρέπει να θεσμοθετηθούν στην χώρα μας συνδικάτα αγροτών που θα είναι οργανωμένα και θα έχουν νομική υποστήριξη. Για να μην τραβάνε τους αγρότες συνδικαλιστές στα λεγόμενα αγροτοδικεία. Είναι η πρώτη μαζική κλαδική διαδήλωση ιδιωτικού τομέα που έγινε επί κυβέρνησης Μητσοτάκη. Αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στους διοργανωτές, που μετέφεραν τόσα χιλιόμετρα τους αγρότες, για να διαδηλώσουν ειρηνικά, έξω από την Βουλή, από όλο το πολιτικό φάσμα. Φθηνό ρεύμα σε αγρότες αλλά με ερωτηματικά Φθηνότερο ρεύμα για όλους τους αγρότες μέσω νέου προγράμματος διμερών μακροχρόνιων συμβάσεων, που θα έχει διάρκεια 2+8 χρόνια, ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός, στην συνάντηση με τους εκπροσώπους των Μπλόκων, στο Μαξίμου. Για τα δύο πρώτα χρόνια σε συνεργατικά σχήματα ή συμβολαιακή γεωργία δίνει μια χαμηλότερη τιμή (9,3 λεπτά την κιλοβατώρα), ενώ στους υπόλοιπους 9,8 λεπτά την κιλοβατώρα. Όσοι όμως έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές πληρώνουν περισσότερα χρήματα. Αυτό είναι περίεργο γιατί καλούνται αυτοί που δεν έχουν χρήματα και χρωστάνε να πληρώσουν περισσότερα. Στην συνέχεια ανακοίνωσε ότι για τα επόμενα οκτώ έτη η χρέωση για όλους τους αγρότες θα κλειδώσει στα 9 λεπτά, αλλά μόνο για το 1/3 της κατανάλωσης. Δηλαδή πριμοδοτεί το κράτος τους παρόχους ενέργειας για την οποιαδήποτε αύξηση της τιμής της κιλοβατώρας πάνω από τα 9 λεπτά. Για τα υπόλοιπο 2/3 της κατανάλωσης οι τιμές θα είναι ελεύθερες και η προμήθεια ρεύματος θα γίνεται από την αγορά, ότι ισχύει για το σύνολο των καταναλωτών. Αν η λιανική τιμή του ρεύματος το επόμενο διάστημα πέσει κάτω από τα 9 λεπτά, θα αλλάξουν οι τιμές που ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός ή οι αγρότες θα είναι «κλειδωμένοι» στις υψηλότερες τιμές; Γιατί να πληρώνει ρήτρα αποχώρησης ο αγρότης που θα «σπάσει» το μακροχρόνιο συμβόλαιο του με την κλειδωμένη τιμή των 9 λεπτών αν βρει χαμηλότερες τιμές στην αγορά; Ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν. 

Απόψεις σε κρίσιμα θέματα...

09|23 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 5

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Έγινε με επιτυχία το 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ρυζιού

Την Πέμπτη, 15 Φεβρουαρίου 2024, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Ρυζιού από την Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Ελληνικού Ρυζιού - Ε.Δ.Ο.Ρ.ΕΛ., στη Θεσσαλονίκη. Στόχος ήταν να αναδειχθούν καίρια ζητήματα που απασχολούν την ελληνική ρυζοκαλλιέργεια και τη μεταποίηση του ρυζιού και τη χάραξη στρατηγικών επιλογών για το προϊόν και την ανάδειξη της αξίας του ελληνικού ρυζιού. Κατά τις εργασίες του συνεδρίου, εκπρόσωποι της πολιτικής ηγεσίας, θεσμικοί φορείς, εκπρόσωποι φορέων και αγροτικών συνεταιρισμών, παραγωγοί και ορυζόμυλοι, συζήτησαν καίρια θέματα που απασχολούν την ελληνική ορυζοκαλλιέργεια. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, αναπτύχθηκε ένας γόνιμος και ουσιαστικός διάλογος γύρω από την καλλιέργεια και αγορά ρυζιού (καλλιεργούμενες εκτάσεις, ποικιλίες, πωλήσεις, στατιστικά, προοπτικές για επόμενα έτη) και τις χρηματοδοτήσεις για την ανάπτυξη του κλάδου. Στον πυρήνα των συνεδριακών συζητήσεων βρέθηκε η θεματική ενότητα “Νέες καλλιεργητικές μέθοδοι, ποικιλίες, πολλαπλασιαστικό υλικό, λιπάσματα”. Παράλληλα, συζητήθηκε η Γεωργία Ακριβείας – Νέες τεχνολογίες – Χρήση drones κλπ. ενώ μεγάλο ενδιαφέρον προκάλεσαν οι ομιλίες σχετικά με τη κλιματική αλλαγή και τις απαραίτητες υποδομές. την Βιώσιμη Γεωργία και τους Υδάτινους πόρους.

Επανεκλέχθηκε ο Στέλιος Σκαρίμπας πρόεδρος στο ΣΕΒΕΚ

Επανεκλογή του Δρ. Στέλιου Σκαρίμπα στην Προεδρία του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Επεξεργασίας Κρέατος (ΣΕΒΕΚ). Ο Δρ Στέλιος Σκαρίμπας με σημαντική εμπειρία και διαδρομή στον τομέα κρέατος, σε σειρά κρίσιμων θέσεων σε Διευθύνσεις Παραγωγής, Τεχνικής Διεύθυνσης, Γενικής Διεύθυνσης, από το 2000 διαρκώς υπηρετεί τον ευαίσθητο τομέα κρέατος σε μεγάλες εταιρείες του κλάδου μεταποίησης. Κάτοχος διδακτορικού διπλώματος Βιομηχανικής Χημείας από το Universite Catholique de Louvain, του Βελγίου, και μεταπτυχιακών σπουδών στο εργαστήριο Βιομηχανικής Χημείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων έχει στο ενεργητικό του πλήθος δημοσιεύσεων σε διεθνή περιοδικά, ομιλίες σε συνέδρια, συνεντεύξεις κλπ. Παράλληλα, μεταξύ άλλων είναι ιδρυτικό Μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Τεχνικών Εμπειρογνωμόνων - ΣΕΤΕ του ΣΕΒΕΚ, του Ινστιτούτου Προϊόντων Κρέατος (ΙΠΚ), Αντιπρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Τομέα Κρέατος & Κτηνοτροφίας (ΕΔΟΤΟΚΚ) και επί σειρά ετών Μέλος του ΔΣ του ΣΕΒΕΚ. Τα αξιώματα του ΔΣ του ΣΕΒΕΚ κατανέμονται ως ακολούθως: • ΠΡΌΕΔΡΟΣ: Σκαρίμπας Στυλιανός, ΕΛΒΙΔΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΑΕ • Α΄ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ: Γιορανίδης Δημήτριος, ΚΡΕΤΑ ΦΑΡΜ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΑΒΕΕ • Β΄ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κασίδης Αθανάσιος, ΚΑΣΙΔΗΣ ΑΕ • ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: Μπακιρλή Δέσποινα, Π. ΚΑΜΑΡΑΤΟΥ & ΣΙΑ ΕΕ • ΑΝΑΠΛ. ΓΕΝ.ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: Πατούνας Ιωάννης, ΑΠΣΙ – Η ΠΙΝΔΟΣ • ΤΑΜΙΑΣ: Γιατράκος Γεώργιος, Π. Γ. ΝΙΚΑΣ ΑΒΕΕ • ΜΕΛΟΣ: Φασουλάς Γεώργιος, ΚΡΙΒΕΚ ΑΕ

Τι έγινε το 2023 στις εξαγωγές ελληνικού οίνου

Μικρή αύξηση, της τάξης του 0,73% σε αξία (98.972.279 €/2022 – 99.692.240 €/2023), αλλά μείωση της τάξης του -3,40% σε ποσότητα (29.870 τόνοι/2022 – 28.853 τόνοι/2023), παρουσιάζουν τα εξαγωγικά μεγέθη του ελληνικού κρασιού το 2023, έναντι του 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΚΕΟΣΟΕ. Βέβαια θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν ότι το 2022 οι εξαγωγές αυξήθηκαν σημαντικά κατά 16,75% έναντι του 2021, εξαιτίας των επιπτώσεων της πανδημίας covid 19, που επέδρασε μειώνοντας σημαντικά τις εξαγωγές του 2020 και του 2021. Τα εξαγωγικά μεγέθη του 2023 σε σχέση με το 2022, παρουσιάζουν άνοδο επίσης σε επίπεδο μέσου όρου πενταετίας σε αξία, η οποία ανέρχεται σε ποσοστό 19,68%, ενώ ελαφρά μείωση παρουσιάζει το 2023 και όσον αφορά τις ποσότητες σε σύγκριση με τον Μ.Ο. 5ετίας, σε ποσοστό -0,38%. Τέλος αυξητική καταγράφεται, η εξέλιξη της μέσης τιμής μονάδος, ανά εξαγόμενο κιλό οίνου. Το 2023 παρουσιάζει αύξηση κατά 5,8% (5,64 €/κιλό/2023 - 5,34 €/κιλό/2022), ενώ η αυξητική τάση της μέσης τιμής μονάδος καταγράφεται σε σχέση και με την προηγούμενη 5ετία που ανέρχεται σε 15,49% (Μέσος Όρος τιμής 5ετίας 4,89 €/κιλό).

6 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 7

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Να ενταχθεί στις συνδεδεμένες η Κτηνοτροφική Σόγια

Την ένταξη της Κτηνοτροφικής Σόγιας στο καθεστώς της Συνδεδεμένης Ενίσχυσης των Πρωτεϊνούχων Κτηνοτροφικών Ψυχανθών, ζητά το ΓΕΩΤΕΕ Ανατολικής Μακεδονίας. Όπως υποστηρίζει, στην Ελλάδα εισάγονται περίπου 320.000 τόνοι σπόρου σόγιας και 350.000 τόνοι σογιάλευρου, αξίας περίπου 250 εκατ. ευρώ. Η σχεδόν εξ ολοκλήρου εξάρτησή μας από εισαγόμενες ζωοτροφές υψηλής πρωτεϊνικής αξίας καθιστά την ανάπτυξη του κλάδου της κτηνοτροφίας προβληματική λόγω των αυξητικών τάσεων στις τιμές των ζωοτροφών, οι οποίες εντείνονται σε περιόδους κρίσεων, δημιουργώντας σοβαρούς κινδύνους για την αυτάρκεια της χώρας σε πρωτεϊνούχες ζωοτροφές. Η υψηλή πρωτεϊνική περιεκτικότητα της σόγιας (>39% σε σύγκριση με αυτή των εγχώριων ψυχανθών (21%-29%), αλλά και της υψηλής περιεκτικότητάς της σε αμινοξέα καθιστούν την καλλιέργεια αυτή υψηλής σημαντικότητας όχι μόνο για την κτηνοτροφία. Κατά την εφαρμογή της προηγούμενης ΚΑΠ 2014-2020 αλλά και την μεταβατική περίοδο 2021-2022 οι καλλιεργητές της Κτηνοτροφικής Σόγιας ελάμβαναν συνδεδεμένη ενίσχυση ως πρωτεϊνούχο ψυχανθές παρόμοια με την Μηδική, τον Βίκο κλπ. Στο Στρατηγικό Σχέδιο της ΚΑΠ 2023-2027 προβλέπεται η παροχή συνδεδεμένης ενίσχυσης σε πρωτεϊνούχα Κτηνοτροφικά Ψυχανθή. Όμως στα Πρωτεϊνούχα Κτηνοτροφικά Ψυχανθή περιλαμβάνει μόνο τον Βικό, το Λούπινο, το Ρόβ, το κτηνοτροφικό Μπιζέλι, Λαθούρι, Ρεβύθι και Κουκί. Δυστυχώς για λόγους που δεν αιτιολογούνται έχει αφαιρεθεί, σε σχέση με την προηγούμενη ΚΑΠ, η Κτηνοτροφική Σόγια.

Μεγάλη αύξηση τιμής στο ελαιόλαδο

Πάνω από 50% αυξήθηκε η τιμή του ελαιόλαδου στην ΕΕ μέσα σε ένα χρόνο, μεταξύ Ιανουαρίου 2023 και Ιανουαρίου 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. Η τιμή του ελαιολάδου εκτοξεύτηκε στα ύψη το δεύτερο εξάμηνο του 2023 με αύξηση 37% τον Αύγουστο (σε σύγκριση με τον Αύγουστο του 2022). Η τάση αυτή επιταχύνθηκε τον Σεπτέμβριο (+44%) και τον Οκτώβριο (+50%). Η κορύφωση του ετήσιου ρυθμού μεταβολής σημειώθηκε τον Νοέμβριο του 2023 (+51% σε σύγκριση με τον Νοέμβριο του 2022). Το Δεκέμβριο σημειώθηκε μικρή επιβράδυνση, καθώς οι τιμές ήταν 47% υψηλότερες (σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2022). Τον Ιανουάριο του 2024, όλες οι χώρες της ΕΕ ανέφεραν αύξηση του ετήσιου πληθωρισμού του ελαιολάδου. Η υψηλότερη αύξηση καταγράφηκε στην Πορτογαλία (+69% σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2023), ακολουθούμενη από την Ελλάδα (+67%) και την Ισπανία (+63%). Αντίθετα, οι μικρότερες αυξήσεις τιμών καταγράφηκαν στη Ρουμανία (+13%), στην Ιρλανδία (+16%) και στην Ολλανδία (+18%).

Έρευνα για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί τους αγρότες και όλους τους φορείς στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων να μοιραστούν τις απόψεις τους σχετικά με τις εμπειρίες τους από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Μετά από τις δυναμικές αντιδράσεις των αγροτών η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να τροποποιήσει την ΚΑΠ και τώρα ξεκινά έρευνα για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση των ισχυόντων κανόνων που καλείται να εφαρμόσει η Επιτροπή έως την 1η Νοεμβρίου 2025. Επίσης για να ενισχύσει τη θέση των αγροτών στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, η Επιτροπή θα παρουσιάσει, μέσα στον Μάρτιο, στα κράτη μέλη διάφορες ενέργειες που ενδέχεται να καλύπτουν ζητήματα, όπως η διαφάνεια της αγοράς στην αλυσίδα αξίας, η εφαρμογή της οδηγίας κατά των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών και η επιβολή της, το κόστος για την παραγωγή και τον έλεγχο στους υφιστάμενους κανόνες στα εισαγόμενα γεωργικά προϊόντα.

8 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

BAYER HELLAS | ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΔΙΑΡΚΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΣΤΑ ΣΙΤΗΡΑ Για προστασία μακράς διάρκειας ενάντια στη σεπτόρια και σε όλες τις κύριες ασθένειες των σιτηρών

Το Aviator Xpro είναι το νέο μυκητοκτόνο της Bayer, με βάση τις δραστικές ουσίες bixafen και prothioconazole, με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα στα σιτηρά, οι οποίες επιδρούν σε διάφορες ενζυμικές διεργασίες των μυκήτων. Ο συνδυασμός τους προσφέρει πλεονεκτήματα ως προς τη διάρκεια δράσης και τη διαχείριση της ανθεκτικότητας σύμφωνα και με τις συστάσεις της Επιτροπής Δράσης Ανθεκτικότητας Μυκητοκτόνων (FRAC). Η τεχνολογία Xpro επιτρέπει την ταυτόχρονη μετακίνηση των 2 δραστικών με την ίδια ταχύτητα μέσα στους φυτικούς ιστούς, καθώς και την ομοιόμορφη και ταχεία κάλυψη της φυλλικής επιφάνειας μετά την εφαρμογή, ώστε να επιτυγχάνεται η καλύτερη διείσδυση στους φυτικούς ιστούς και η αποτελεσματική προστασία ακόμη και σε απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες που επικρατούν κατά την περίοδο ανάπτυξης των μυκητολογικών ασθενειών στο σιτάρι, το κριθάρι και τη βρώμη. Το Aviator Xpro έχει δυναμική συμπεριφορά στους φυτικούς ιστούς. Με την εναπόθεσή του στην επιφάνεια του φύλλου απορροφάται από την επιδερμίδα του φύλλου και εισχωρεί ταχύτατα στο εσωτερικό των ιστών. Έπειτα μεταφέρεται στο σύστημα αγωγών ιστών και παρεμποδίζει το ένζυμο-στόχο. ΤΜΉΜΑ MARKETING Bayer Ελλάς Τομέας Επιστήμης Γεωργίας

Δράση σε όλα τα στάδια ανάπτυξης του μύκητα

To Aviator Xpro δρα σε όλα τα στάδια εξέλιξης των μυκήτων. Αναστέλλει τη βλάστηση των σπορίων και εμποδίζει όλες τις επόμενες φάσεις ανάπτυξης. Εμποδίζει την σποριογένεση και αποτρέπει την βλάστηση των σπορίων και την ανάπτυξη μυκηλιακών υφών. Δρα θεραπευτικά στο στάδιο εισχώρησης των μυκηλιακών υφών και στη μεσοκυττάρια ανάπτυξή τους. Ευρύ πεδίο εφαρμογής και ανθεκτικότητα στην έκπλυση

Για τον έλεγχο των ασθενειών των φύλλων, το Aviator Xpro προσφέρει ένα ευρύ πεδίο εφαρμογής, από το στάδιο του καλαμώματος έως το τέλος της ανθοφορίας για το σιτάρι (μαλακό, σκληρό) ή την αρχή της ανθοφορίας για κριθάρι και βρώμη. Το Aviator Xpro εξασφαλίζει μέγιστη αποτελεσματικότητα ακόμη και σε ενδεχόμενο βροχής 1 ώρα μετά την εφαρμογή. Μοναδικές προσκολλητικές ιδιότητες

Το Aviator Xpro διαθέτει ένα μοναδικό συνδυασμό προσκολλητικών ουσιών για βέλτιστη κάλυψη των σιτηρών με όλους τους τύπους μπεκ και συνιστώμενους όγκους νερού. Το triple-adjuvant system εκτός από τη γρήγορη και βέλτιστη διασπορά και προσκόλληση στην κηρώδη επιφάνεια των φύλλων, προσφέρει και μια εξαιρετική αντοχή στη βροχή.

Bασικά χαρακτηριστικά και οφέλη του Aviator Xpro

9 Συνδυασμός δύο δραστικών ουσιών με διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης 9 Προστατευτική και θεραπευτική δράση 9 Ολοκληρωμένη και μακράς διάρκειας προστασία 9 Δρα σε όλα τα στάδια ανάπτυξης των μυκήτων 9 Τυποποίηση ανώτερης τεχνολογίας 9 Δεδομένη αποτελεσματικότητα σε περίπτωση βροχόπτωσης (1 ώρα μετά την εφαρμογή) 9 Ενεργοποίηση του δυναμικού παραγωγής 9 Σχεδιασμένο για μια αποδοτική στρατηγική κατά της ανθεκτικότητας, σε συμφωνία με την Επιτροπή Δρά-

σης Ανθεκτικότητας Μυκητοκτόνων (FRAC). Με την εξασφάλιση μακράς προστασίας και την αποτελεσματική δράση του σε όλα τα στάδια ανάπτυξης των μυκήτων, το Aviator Xpro αποτελεί την ιδανική επιλογή για τους παραγωγούς που αναζητούν την σιγουριά και την αξιοπιστία στην φροντίδα των καλλιεργειών τους. Μην επιτρέψετε τις μυκητολογικές ασθένειες να θέσουν σε κίνδυνο την παραγωγικότητα και την ποιότητα των σιτηρών σας. Επιλέξτε το Aviator Xpro για ασφαλή χωράφια και επιτυχημένες σοδειές.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη χρήση του προϊόντος ανατρέξτε στην έγκριση. n

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 9

ΜΙΚΡΑ & ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Ρεκόρ παραγωγής λεμονιών σε Τουρκία και Ισπανία

Κακούργημα να γίνει η νοθεία ΠΟΠ προϊόντων

Ο τρόπος διενέργειας των ελέγχων πρέπει να γίνει πιο ολοκληρωμένος και όχι αποσπασματικός, όπως είναι σήμερα. Αυτό αναφέρει επιστολή που έστειλε η ΕΘΕΑΣ προς το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στην οποία ζητά μέτρα βελτίωσης, που θα πρέπει να παρθούν στην αγορά αγροτικών προϊόντων και τροφίμων. Όπως τονίζει οι κυρώσεις (δηλαδή τα πρόστιμα) θα πρέπει να εφαρμόζονται άμεσα και κυρίως να είναι αποτρεπτικές. Μάλιστα ζητά οι ποινές όσων παρανομούν να μετατραπούν σε χρόνο φυλάκισης ένα και δύο ετών και η νοθεία των προϊόντων Π.Ο.Π., Π.Γ.Ε. ή Ε.Π.Ι.Π. να είναι κακούργημα. Ο έλεγχος για ένα προϊόν ή τρόφιμο, αφού πραγματοποιηθεί σε ένα οποιοδήποτε στάδιο της αλυσίδας παραγωγής, μεταποίησης, διακίνησης και πώλησής τους, θα πρέπει να επεκτείνεται με την εφαρμογή της ιχνηλασιμότητας, που παρέχει πλέον με χαμηλό κόστος η τεχνολογία, τόσο στα προηγούμενα όσο και στα επόμενα στάδια, δηλαδή να περιλάβει όλα τα βασικά στάδια της αλυσίδας. Να επεκτείνεται παντού, δηλαδή από το χωράφι στο ράφι, ώστε να εξυγιαίνεται όλη η αλυσίδα. Η χρήση των ηλεκτρονικών τιμολογίων πλέον, τα ισοζύγια, οι ποιοτικοί και εργαστηριακοί έλεγχοι των προϊόντων και των τροφίμων και οι ηλεκτρονικές διασυνδέσεις των υπηρεσιών του κράτους, μπορούν μέσα από διασταυρώσεις να δώσουν έγκαιρα και αξιόπιστα στοιχεία για την επιβολή των κυρώσεων στους παραβάτες. Ακόμη τονίζει ότι η καταστρατήγηση της αγοράς αγροτικών προϊόντων και τροφίμων, όσον αφορά τόσο τη διαδικασία εξόφλησης των τιμολογίων, των ελληνοποιήσεων, του αθέμιτου ανταγωνισμού, καθώς και της νοθείας των ποιοτικών προϊόντων - ιδίως των ΠΟΠ και ΠΓΕ - επηρεάζουν αρνητικά το εισόδημα των Ελλήνων αγροτών.

10 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Η παγκόσμια παραγωγή λεμονιών το 2023/2024 προβλέπεται να αυξηθεί κατά 225.000 τόνους σε σχέση με την προηγούμενη (2022/2023) και να ανέλθει σε 10 εκατομμύρια τόνους, καθώς αναμένονται υψηλότερες παραγωγές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Νότια Αφρική και την Τουρκία. Η κατανάλωση παραμένη σταθερή, καθώς οι εξαγωγές αυξάνονται λόγω των αυξημένων διαθέσιμων προμηθειών. Η παραγωγή της Τουρκίας προβλέπεται να αυξηθεί κατά 264.000 τόνους σε σχέση με πέρυσι και να ανέλθει στα επίπεδα ρεκόρ των 1,6 εκατομμυρίων τόνων. Αυτό οφείλεται στις ευνοϊκές καιρικές συνθήκες και στην αύξηση των αποδόσεων. Η παραγωγή της Νότιας Αφρικής επίσης προβλέπεται να αυξηθεί, κατά 10%, για να φτάσει στους 720.000 τόνους, λόγω των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών. Αυτό αναμένεται να έχει σαν αποτέλεσμα νέο ρεκόρ στις εξαγωγές - για όγδοη συνεχή χρονιά - για τα λεμόνια της Νότιας Αφρικής (είναι βασικός προμηθευτής της αγοράς της ΕΕ). Μικρότερη αύξηση προβλέπεται για την παραγωγή της Αργεντινής, κατά 3%, η οποία προβλέπεται να ανέλθει στους 1,9 εκατομμύρια τόνους λόγω των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών. Λόγω της οικονομικής κρίσης στην χώρα αναμένεται να υπάρξει μείωση της κατανάλωσης κάτι που θα φέρει άνοδο στις εξαγωγές της χώρας. Η παραγωγή της ΕΕ προβλέπεται να αυξηθεί, κατά 16%, σε 1,7 εκατομμύρια τόνους, που αποδίδεται κυρίως σε μια συγκομιδή ρεκόρ όλων των εποχών στην Ισπανία.

Αίγυπτος και Νότια Αφρική βασικοί προμηθευτές πορτοκαλιών της ΕΕ

Στους 48,8 εκατομμύρια τόνους προβλέπεται να φτάσει το 2023/2024 η παγκόσμια παραγωγή πορτοκαλιού, σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA). Οι μειωμένες παραγωγές σε Βραζιλία και Ευρωπαϊκή Ένωση αντισταθμίζονται από τις αυξημένες παραγωγές σε Αργεντινή, Ηνωμένες Πολιτείες και Τουρκία. Η παραγωγή πορτοκαλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένεται να είναι μειωμένη, κατά 89.000 τόνους, ανερχόμενη σε 5,5 εκατομμύρια τόνους, λόγω της ξηρασίας και ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών του καλοκαιριού. Η Αίγυπτος και η Νότια Αφρική θα συνεχίσουν να είναι οι κορυφαίοι προμηθευτές της ευρωπαϊκής αγοράς. Η παραγωγή της Νότιας Αφρικής προβλέπεται σταθερή στους 1,6 εκατομμύρια τόνους. Για τέταρτη συνεχή χρονιά προβλέπεται να κάνει ρεκόρ εξαγωγών, κυρίως προς την ΕΕ. Στην Αίγυπτο εκτιμάται ότι η παραγωγή θα αυξηθεί κατά 4% και θα αγγίξει τους 2,5 εκατομμύρια τόνους ποσότητα ρεκόρ, λόγω καιρικών συνθηκών και νέων φυτεύσεων. Οι εξαγωγές αναμένεται να αυξηθούν, κατά 11%, κυρίως προς ΕΕ, λόγω των προβλημάτων στο Σουέζ. Η παραγωγή στο Μαρόκο επίσης προβλέπεται να αυξηθεί, κατά 37.000 τόνους, σε 820.000 τόνους, λόγω βελτιωμένων καιρικών συνθηκών αλλά και υιοθέτησης σύγχρονων τεχνικών άρδευσης.

Παραγωγές και εξαγωγές μήλων το 2024 στο Νότιο Ημισφαίριο

Η Παγκόσμια Ένωση Μήλων και Αχλαδιών (WAPA) παρουσίασε, στις 9 Φεβρουαρίου 2024, στην έκθεση Fruit Logistica του Βερολίνου, την πρόβλεψη παραγωγής μήλων στο Νότιο Ημισφαίριο του 2024. H πρόβλεψη αναφέρει μια αύξηση, κατά 1,1%, της παραγωγής που αναμένεται να ανέλθει στους 4.775.530 τόνους (πέρυσι έφτανε στους 4.725.574 τόνους). Η Νότια Αφρική αναμένεται να διατηρήσει το προβάδισμά της ως ο μεγαλύτερος παραγωγός μήλων στο Νότιο Ημισφαίριο με 1.396.659 τόνους (αύξηση +4,6% σε σχέση με το 2023), ακολουθούμενη από τη Βραζιλία με 1.100.000 τόνους (στα ίδια επίπεδα με το 2023), τη Χιλή 912.000 τόνους (μείωση κατά -8,4%), τη Νέα Ζηλανδία 557.871 τόνους (αύξηση +14,7%), την Αργεντινή 501.000 τόνοι (μείωση -4,8%) και την Αυστραλία 308.000 τόνοι (αύξηση +5,8%). Οι εξαγωγές μήλων από το Νότιο Ημισφαίριο αναμένεται επίσης να αυξηθούν (+8%) για να φτάσουν τους 1.551.696 τόνους. Η Νότια Αφρική (+5,1%) και η Χιλή (+5,3%), οι δύο μεγαλύτεροι εξαγωγείς, αναμένεται να αυξήσουν τον όγκο των εξαγωγών τους, φτάνοντας τους 572.280 τόνους και τους 493.000 τόνους αντίστοιχα. Οι εξαγωγές από τη Νέα Ζηλανδία αναμένεται να αυξηθούν κατά 22,2% (381.729 τόνοι), ενώ χαμηλότερες ποσότητες προβλέπονται για την Αργεντινή (70.000 τόνοι, -4,1%) και τη Βραζιλία (32.000 τόνοι, -10,6%).

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 11

ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ | ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

ΟΙ ΑΓΡΟΤΙΚΈΣ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΉΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ ΚΑΙ ΣΤΗ ΧΏΡΑ ΜΑΣ Ποια τα μεγαλύτερα προβλήματα που φέρνει η νέα ΚΑΠ

Ο αγροτοκτηνοτρόφος κ. Θωμάς Μόσχος, βραβευμένος από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως ο καλύτερος βιοκαλλιεργητής της Ευρώπης, πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Καστοριάς Μακεδνός, που είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων ECVC (European Coordination Via Campesina) και του IFOAM Organics Europe (βιοκαλλιεργητές), μιλάει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία για τις αγροτικές κινητοποιήσεις στην ΕΕ και στη χώρα μας, καθώς και για τα προβλήματα που φέρνει η νέα ΚΑΠ στον κλάδο. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Κινητοποιήσεις αγροτών και τα αιτήματά τους στην ΕΕ Οι κινητοποιήσεις των αγροτών στην ΕΕ ξεκίνησαν από τον περασμένο Δεκέμβρη όταν τελικά τα εθνικά κοινοβούλια κάθε χώρας ψήφισαν και ξεκίνησαν την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ, παρά τις αντιθέσεις των αγροτικών φορέων. Περιληπτικά τα κυριότερα θέματα για τα οποία αντιδρούν οι Ευρωπαίοι αγρότες είναι: ♦ Συμφωνίες CETA και Mercosur, η πρώτη είναι σε ισχύ εδώ και μερικά χρόνια, είναι η συμφωνία που στην ουσία χάσαμε το ΠΟΠ της Φέτας, η δεύτερη είναι αυτή την στιγμή σε διαβούλευση, οι δύο αυτές συμφωνίες επιτρέπουν να εισάγονται στις χώρες της ΕΕ προϊόντα τα οποία καλλιεργούνται ή εκτρέφονται χωρίς τους ευρωπαϊκούς περιορισμούς των περιβαλλοντικών προτύπων τα οποία η ΕΕ επιβάλλει στους αγρότες και κτηνοτρόφους της. ♦ Ρύθμιση της αγοράς των τροφίμων παίρνοντας παράδειγμα τον ισπανικό νόμο - ώστε να παρέχονται «εγγυημένες τιμές» αγροτικών προϊόντων και «εγγυημένο εισόδημα» στους αγρότες και κτηνοτρόφους της ΕΕ, προστατεύοντάς τους έτσι από την πτώση τιμών λόγω της ελεύθερης αγοράς και των αθέμιτων πρακτικών. ♦ Ζητούν αναθεώρηση της ΚΑΠ, με αύξηση του προϋπολογισμού και μεγαλύτερο χρονικό περιθώριο προσαρμογής των νέων περιβαλλοντικών προτύπων. Επίσης θέλουν στη διαπραγμάτευση να συμμετέχουν και οι αγρότες αλλά και να έχουν δικαίωμα

12 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

βέτο. Αυτό σημαίνει ότι δεν εμπιστεύονται τις πολιτικές τους ηγεσίες. ♦ Μείωση της γραφειοκρατίας στην ΚΑΠ για τους αγρότες και κτηνοτρόφους. ♦ Ακύρωση της ρύθμισης των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων και σχεδιασμό για παραγωγή ποιοτικών τροφίμων για τους πολίτες της ΕΕ.

Κινητοποιήσεις και αιτήματα αγροτών στην Ελλάδα και αν υπάρχει διαφορά σε σχέση με το παρελθόν Πέραν του ότι τα προβλήματα των αγροτών είναι διαχρονικά, με τα κυριότερα το υψηλό κόστος παραγωγής (όπως πετρέλαιο και ρεύμα), έρχονται τώρα να προστεθούν και νέα προβλήμα-

Κινητοποιήσεις αγροτών στα Τέμπη.

Κινητοποιήσεις αγροτών στη Γαλλία.

τα, όπως έλλειψη υποδομών, μη επαρκής χρηματοδότηση, συνταξιοδοτικό, ασφαλιστικά προνόμια αγροτών, προγράμματα νέων αγροτών, ελληνοποιήσεις, έλλειψη ελέγχων, έλλειψη πραγματικών συνεπειών (προστίμων) σε όσους επιλέγουν αθέμιτες πρακτικές και πολλά άλλα που αφορούν την εμπορία και τις

εισαγωγές αγροτικών προϊόντων. Πρώτη φορά όμως τίθεται αίτημα από τους Έλληνες αγρότες για την αλλαγή της ΚΑΠ. Αυτό σημαίνει ότι πλέον είναι αρκετοί οι αγρότες που έχουν αρχίσει να ανησυχούν για την ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική και το μέλλον κλάδου τους, το οποίο εξαρτάται από τις γενικές κατευθύνσεις της ΕΕ αλλά και από την εσωτερική πολιτική του κράτους μας, το οποίο επιλέγει πως θα εφαρμόσει την ΚΑΠ. Δυστυχώς η Ελλάδα εδώ και χρόνια δεν έχει συγκεκριμένη αγροτική πολιτική και στόχους για το μέλλον. Δεν υπάρχει μια στρατηγική για να ακολουθήσει. Το ακούμε άλλωστε από τις δηλώσεις των πολιτικών, οι οποίοι δεν έχουν αναφερθεί ποτέ σε ένα συγκεκριμένο «όραμα» για την πρωτογενή παραγωγή, παρά μόνο λένε ότι «αφουγκράζονται τα προβλήματα των αγροτών».

Ποια προβλήματα προβλέπεται ότι θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον οι αγρότες και κτηνοτρόφοι Τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον είναι τόσα πολλά που θα χρειάζονταν ολόκληρο βιβλίο για να τα απαριθμήσουμε. Ενδεικτικά θα αναφέρω το σημαντικότερο που εκτιμώ ότι θα είναι ο έλεγχος monitoring. Είναι το μεγαλύτερο «αγκάθι» που θα βρούμε στο μέλλον. Νομίζω ότι η Ελλάδα δεν είναι έτοιμη να εφαρμόσει αυτό το σύστημα ελέγχου. Πολλοί αγρότες κινδυνεύουν να χάσουν ενισχύσεις λόγω αυτού του συστήματος. Με το monitoring θα γίνεται αυτοματοποιημένος έλεγχος μέσω δορυφόρου και δηλώσεων ΟΣΔΕ, αυτό σημαίνει ότι: 1. Στην περίπτωση 5 ενωμένων αγροτεμαχίων ο δορυφόρος θα βλέπει ναι μεν μια συνολική εικόνα καλλιέργειας αλλά σύμφωνα με το ΟΣΔΕ θα

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 13

ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΟΥ ΜΗΝΑ | ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Κινητοποιήσεις αγροτών στη Γερμανία.

Κινητοποιήσεις αγροτών στις Βρυξέλλες.

πρόκειται για 5 ξεχωριστά αγροτεμάχια ίδιας καλλιέργειας. Σύμφωνα όμως με τα περιβαλλοντικά πρότυπα θα πρέπει σε κάθε αγροτεμάχιο να αφήνονται 4 μέτρα περιμετρικά του αγρού για την άγρια πανίδα. Αυτό στη ψηφιακή αποτύπωση σημαίνει ότι το ενοποιημένο αγροτεμάχιο θα πρέπει να χωριστεί στα 5 καλλιεργούμενα και στο κάθε ένα από αυτά να τηρούνται τα περιβαλλοντικά πρότυπα. Άρα για να μην χάσει την επιδότηση καλλιέργειας ο παραγωγός δεν θα

14 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

μπορεί να ενοποιεί τα αγροτεμάχια και θα πρέπει να τα καλλιεργεί χωριστά, όπως αυτά αποτυπώνονται στο ΟΣΔΕ, τηρώντας ταυτόχρονα τα περιβαλλοντικά πρότυπα. Αυτό σημαίνει ότι στα όρια κάθε αγροτεμαχίου θα πρέπει να αφήσει 4 μέτρα περιμετρικά ακαλλιέργητης γης. 2. Περιοχές NATURA. Σύμφωνα με τη νέα ΚΑΠ ο έλεγχος πλέον θα είναι αυτοματοποιημένος. Η NATURA όμως ξεκίνησε το 2000, έτσι κάθε αγροτεμάχιο θα μπορεί να καλλιερ-

γείται σύμφωνα με την αποτύπωση που έγινε τότε. Άρα όπου υπήρχαν δενδρώδεις καλλιέργειες τότε θα μπορούν να μείνουν. Όπου όμως υπήρχαν χορτολιβαδικές εκτάσεις, βοσκότοποι ζώων, ακαλλιέργητα χωράφια κ.α. τα οποία άλλαξαν καλλιέργεια, θα πρέπει να επιστρέψουν στην αρχική τους κατάσταση. Να υπενθυμίσουμε ότι στις περιοχές NATURA δεν επιτρέπεται η άροση των χωραφιών παρά μόνο η μειωμένη κατεργασία εδάφους. Αυτό σημαίνει ότι σε αυτές τις περιοχές δεν μπορούν να καλλιεργηθούν παραγωγές οι οποίες χρειάζονται άροση. 3. Χειμερινή άροση. Σε πολλές περιοχές της χώρας μας είναι απαραίτητη η χειμερινή άροση. Στη νέα ΚΑΠ απαγορεύεται να οργωθεί το χωράφι και να μείνει άσπαρτο για πάνω από 40 ημέρες. Επίσης προϋποθέτει ότι σε χωράφια με κλίση θα πρέπει η άροση να γίνεται οριζοντίως και όχι καθέτως, ώστε να αποφεύγετε η διάβρωση του νερού. Θα πρέπει επίσης να αφήνονται ζώνες ανάσχεσης νερού και διάδρομοι άγριας πανίδας ανά 40 μέτρα. Όλα τα παραπάνω θα ελέγχονται αυτόματα με δορυφορική απεικόνιση και με

Κινητοποιήσεις αγροτών στην Πολωνία.

Κινητοποιήσεις αγροτών στην Ισπανία.

αλγόριθμο. Υπάρχει η διαδικασία της ένστασης όπου θα πρέπει ο παραγωγός να βγάλει φωτογραφία με γεωεντοπισμό, ώστε να αποδείξει αν έχει τηρήσει τα πρότυπα ή όχι. Σε αντίθετη περίπτωση ο έλεγχος θα βγαίνει εις βάρος του παραγωγού και θα έχει να αντιμετωπίσει αφαίρεση της επιδότησης ή και πρόστιμο. Ακόμη θα πρέπει να αναφέρουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις ο δορυφόρος έχει λανθασμένη απεικόνιση, όπως σε γωνίες αγροτεμαχίων, σε περιοχές με δέντρα ενδιάμεσα σε αγροτεμάχια. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι θα αργήσουμε πολύ να ξεκαθαρίσουμε το σύνολο των επιδοτήσεων που θα εισπράξουν οι αγρότες με όλη αυτή τη διαδικασία. Στην κτηνοτροφία η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Για να πετύχουν οι κτηνοτρόφοι αυξημένες επιδοτήσεις, μετά την μείωση του τσεκ, ύψους 59%, λόγω των βοσκοτόπων, θα πρέπει να εφαρμόσουν καλές πρακτικές διαχείρισης των ζώων. Ενδεικτικά σας αναφέρω ότι θα πρέπει να υπάρχουν ειδικά χωρίσματα ζώων στην κτηνοτροφική εγκατάσταση για αρσενικά ζώα γεννήτορες, άρρωστα ζώα, ζώα αντικατάστασης, νεαρά τα οποία θηλάζουν και νεαρά που δεν θηλάζουν, ειδικό ποδόλουτρο, χρήση θερμαντικών σωμάτων, ειδικό δάπεδο με κλίση ώστε να απορρέουν τα υγρά, προαύλιο το οποίο θα καθαρίζεται και απολυμαίνεται με ειδικά σκευάσματα, μηχανήματα για συλλογή κατάψυξη και χορήγηση πρωτογάλακτος σε όλα τα νεαρά, αισθητήρες

Κινητοποιήσεις αγροτών στο Παρίσι.

φωτισμού ώστε όταν δεν υπάρχει φυσικό φως να ανάβουν τα φώτα αυτόματα, αισθητήρες θερμοκρασίας και αμμωνίας ώστε να υπάρχει αυτοματοποιημένος εξαερισμός. Επίσης τα νεαρά ζώα θα πρέπει να μένουν με τις μητέρες ώστε να αποφύγετε το στρες, θα πρέπει να τοποθετούνται ειδικές ξύστρες για τα ζώα ώστε να μπορούν να έχουν φυσιολογική συμπεριφορά και πολλά άλλα. Όλα αυτά καταλαβαίνουμε ότι θα έχουν σαν αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους παραγωγής. Όπως καταλαβαίνουμε λοιπόν, η νέα ΚΑΠ 2023-2027 μπορεί να θέτει πρότυπα για το περιβάλλον και την καλή ευζωία των ζώων αλλά η εφαρμογή της γίνεται «απότομα και βίαια» σε συνδυασμό με μια μείωση των επιδοτήσεων. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί αγρότες και κτηνοτρόφοι στην ΕΕ αλλά και στη χώρα μας δεν θα μπορούν να ανταπεξέλθουν στα νέα πρότυπα. Μόνο στην Ελλάδα εκτι-

μούμε ότι αυτή η πολιτική θα αποβεί «μοιραία» για το 85% των αγροτών και κτηνοτρόφων. Για αυτόν τον λόγο ζητήσαμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο την αύξηση του προϋπολογισμού της ΚΑΠ για να συνεχίσουμε να καλλιεργούμε εισπράττοντας τα ίδια σε σε σχέση με το παρελθόν χρήματα. Όσοι επιλέξουν την μετάβαση σε καλές περιβαλλοντικές πρακτικές να λαμβάνουν κάποιες επιπλέον ενισχύσεις για να αναπληρώσουν το κόστος που θα έχουν. Δυστυχώς δεν εισακουστήκαμε. Ολοκληρώνοντας αυτό που θα ήθελα να σας επισημάνω είναι ότι όταν γίνεται ένα λάθος στην αγροτική παραγωγή μπορεί να έχει άμεση συνέπεια στα προϊόντα αλλά για να διορθωθεί θα χρειαστούν πολλά χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι στα επόμενα χρόνια θα αντιμετωπίσουν πολλά οικονομικά προβλήματα όσοι ασχολούνται με τον πρωτογενή αγροτικό τομέα. n

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 15

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | TIMAC AGRO | ΛΥΔΑ

FERTIACTYL GZ – ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΣΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Ένας πανίσχυρος βιοδιεγέρτης του ριζικού συστήματος

Υπό το πρίσμα της σύγχρονης γεωργίας, η βελτιστοποίηση των αποδόσεων και των ποιοτικών χαρακτηριστικών αποτελούν θέματα πρωταρχικής σημασίας. Αντιμέτωπη με παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του εδάφους, η γεωργία βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι παραγωγοί όχι μόνο καλούνται να καλύψουν την αυξανόμενη ζήτηση για τρόφιμα, αλλά και να εφαρμόσουν βιώσιμες καλλιεργητικές πρακτικές. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι βιοδιεγέρτες αποτελούν πολύτιμα εργαλεία στη φαρέτρα του παραγωγού, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αύξηση και την βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων, ξεκλειδώνοντας το γενετικό δυναμικό των καλλιεργειών. ΕΦΗ ΠΙΣΚΟΠΟΥ Operational Marketing & Product Manager Timac Agro | ΛΥΔΑ

πως συμβαίνει σε όλες τις καλλιέργειες, καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία της καλλιέργειας διαδραματίζει η σωστή εγκατάσταση και έναρξη της καλλιέργειας, καθώς επίσης και ο εφοδιασμός των φυτών με τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία. Παράλληλα, η δημιουργία ενός ισχυρού ριζικού συστήματος, η απρόσκοπτη φυτική ανάπτυξη και η καρποφορία αποτελούν παράγοντες εξαιρετικής σημασίας για την βέλτιστη τελική απόδοση των καλλιεργειών. Μεταξύ των καινοτόμων λύσεων στον τομέα των βιοδιεγερτών πρωταγωνιστεί το FERTIACTYL GZ της Timac Agro | ΛΥΔΑ. Ένας βιοδιεγέρτης που περιέχει ένα ισχυρό μείγμα βιοδραστικών ενώσεων, σχεδιασμένων, ώστε να ενισχύσουν την ανάπτυξη των καλλιεργειών, την ανθεκτικότητα και τη συνολική παραγωγικότητά τους. Ο εξειδικευμένος βιοδιεγέρτης της Timac Agro | ΛΥΔΑ, FERTIACTYL GZ, αποτελεί για πάνω από δυο δεκαετίες τον ισχυρότερο σύμμαχο των παραγωγών για την επιτυχημένη εγκατάσταση της καλλιέργειας. Χάρη στην εγγυημένη σύνθεση της πατενταρισμένης τεχνολογίας FERTIACTYL complex σε επιλεγμένα και ενεργοποιημένα χουμικά και φουλβικά οξέα, γλυκίνη μπεταΐνη και ζεατίνη, καθιστά το FERTIACTYL GZ τον πλέον καταλληλότερο βιοδιεγέρτη για την αποτελεσματικότερη εγκατάσταση της καλλιέργειας.

στην αύξηση της διαθεσιμότητάς τους στα φυτά. Λόγω της διαδικασίας ενεργοποίησης των επιλεγμένων χουμικών και φουλβικών οξέων, οι ενώσεις αυτές καθίστανται 120 φορές πιο διαλυτές συγκριτικά με άλλα χουμικά σκευάσματα της αγοράς. Παράλληλα, διεγείροντας την ανάπτυξη των ριζικών τριχιδίων καθώς επίσης και των πλευρικών ριζών επιτυγχάνεται καλύτερη εδαφική εξερεύνηση και επομένως αυξημένη πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων από την καλλιέργεια.

Πού έγκειται η αποτελεσματικότητα της τεχνολογίας FERTIACTYL complex; Η τεχνολογία FERTIACTYL complex δημιουργεί σύμπλοκα με τα διάφορα διαθέσιμα στοιχεία του εδάφους, συμβάλλοντας στην κινητοποίησή τους και

Αύξηση της αντοχής της καλλιέργειας στα αβιοτικά stress και ενίσχυση της φωτοσυνθετικής δραστηριότητας Επιπλέον, χάρη στη γλυκίνη μπεταΐνη που ενσωματώνεται στη τεχνολογία FERTIACTYL complex, ενισχύεται η

16 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

αντοχή των φυτών στα αβιοτικά stress (διακυμάνσεις θερμοκρασίας, υγρασία, ζιζανιοκτόνα κλπ.), συνεισφέροντας στην απρόσκοπτη φυτική ανάπτυξη, τη παράταση του φωτοσυνθετικού ρυθμού και κατ’ επέκταση στην αυξημένη παραγωγή βιομάζας. Ταυτόχρονα, λόγω της περιεκτικότητας της τεχνολογίας σε ζεατίνη, επιτείνεται η διαδικασία των κυτταροδιαιρέσεων, συμβάλλοντας στην μεγαλύτερη ανάπτυξη της ρίζας και τον περιορισμό του φαινομένου της γήρανσης. Το FERTIACTYL GZ με την τεχνολογία FERTIACTYL Complex είναι ένα από τα κορυφαία προϊόντα της εταιρείας Timac Agro | ΛΥΔΑ και αποτελεί την ιδανικότερη λύση για την αποτελεσματικότερη εγκατάσταση της καλλιέργειας. n

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 17

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΘΡΕΨΗ

ΒΙΟΔΙΕΓΕΡΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ Μύθοι, Πραγματικότητα και Προοπτικές

Οι βιοδιεγέρτες αποτελούν καινούργια κατηγορία προϊόντων και αναμφίβολα από τις σημαντικότερες εξελίξεις για τον αγροδιατροφικό τομέα και τις βιομηχανίες αγροχημικών και λιπασμάτων. Οι μοναδικές ιδιότητές τους να προστατεύουν τα φυτά από βιοτικές ή/και αβιοτικές καταπονήσεις και να βελτιώνουν την ανάπτυξη και τη θρεπτική τους κατάσταση, αναμένεται να βοηθήσουν στην προσπάθεια εξασφάλισης ποσοτικής και ποιοτικής παραγωγής τροφίμων. Παρόλα αυτά, η ενδελεχής μελέτη των μηχανισμών δράσης και αποτελεσματικότητάς τους είναι προαπαιτούμενα. Η χρήση τους αναμένεται να βοηθήσει την Ελληνική γεωργία και το εισόδημα των παραγωγών, ιδιαίτερα σε μια κρίσιμη περίοδο που το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής είναι ορατό σε κάθε έκφανση της οικονομικής και παραγωγικής δραστηριότητας. ΑΛΙΦΈΡΗΣ Κ.¹, ΕΥΘΥΜΙΆΔΟΥ Α.², ΓΙΑΝΝΑΚΆΡΗΣ Σ.¹, ΚΕΡΕΖΟΎΔΗΣ Χ.¹, Ά.-Ε. ΠΑΠΑΔΟΠΟΎΛΟΥ¹, ΒΆΣΙΟΥ Ε.¹, ΚΑΤΣΈΝΙΟΣ Ν.², ΚΥΡΙΆΚΟΥ Χ.², ΛΆΠΠΑ Μ.¹, ΝΤΆΝΑΣΗ Θ.³, ΣΠΎΡΟΥ Γ.-Π.³, ΝΤΆΤΣΗ Γ.³ ¹ Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, Εργαστήριο Γεωργικής Φαρμακολογίας ² Ινστιτούτο Εδαφοϋδατικών Πόρων, Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός "ΔΗΜΗΤΡΑ" ³ Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών Αλιφέρης Κ., Διευθυντής Εργαστηρίου Γεωργικής Φαρμακολογίας ΓΠΑ, Επικ. Καθηγητής ΓΠΑ Ευθυμιάδου Α., Ερευνήτρια Β, ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ Ντάτση Γ., Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών, Επικ. Καθηγήτρια ΓΠΑ

Προκλήσεις για τον αγροδιατροφικό τομέα και βιοδιεγέρτες Μέχρι σήμερα, ο αγροδιατροφικός τομέας της χώρας έχει στηριχθεί σε μεγάλο βαθμό στη χρήση χημικών φυτοπροστατευτικών προϊόντων (Φ.Π.) και απλών χημικών λιπασμάτων για τη διασφάλιση της παραγωγής και της ποιότητας των προϊόντων. Παρόλα αυτά, οι σύγχρονες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει, όπως η ανάπτυξη ανθεκτικών σε Φ.Π. πληθυσμών παθογόνων μικροοργανισμών και εντόμων-εχθρών των καλλιεργειών, η κλιματική αλλαγή, η ανάγκη για κάλυψη των διατροφικών αναγκών του ολοένα αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού, το διαρκώς πιο αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο, και το αυξανόμενο κόστος πρώτων υλών, επιτάσσουν την ανακάλυψη και αξιοποίηση νέων, καινοτόμων και αειφόρων προϊόντων και μεθόδων διαχείρισης των ασθενειών των φυτών και της θρέψης τους. Επιπρόσθετα, η ανησυχία των καταναλωτών, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της κοινής γνώμης αναφορικά με τις πιθανές επιπτώσεις των αγροχημικών στον άνθρωπο και σε οργανισμούς μη-στόχους ασκεί μία διαρκή πίεση για ανάπτυξη και εφαρμογή εναλλακτικών βιοδραστικών παραγόντων στη γεωργική πρακτική. Μία από τις πιο καινοτόμες και ελπιδοφόρες λύσεις για την αντιμετώπιση αυτών των σημαντικών

18 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

προκλήσεων, συνίσταται στη χρήση βιοδιεγερτών. Οι βιοδιεγέρτες αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, προσφέροντας μία ολιστική προσέγγιση για τα προαναφερθέντα προβλήματα, με την ενσωμάτωσή τους στη γεωργική πρακτική να ευθυγραμμίζεται πλήρως με τους στόχους

της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΚΑΠ 20232027) για την προώθηση βιώσιμων γεωργικών μεθόδων και τη μείωση των εισροών στα αγροοικοσυστήματα. Επιπλέον, η εφαρμογή των βιοδιεγερτών περιλαμβάνεται ως πρακτική στα οικολογικά σχήματα (eco-schemes) συνδεδεμένη με

τις ενισχύσεις των παραγωγών. Ο ρόλος αυτών των ουσιών, πέραν της ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των φυτών σε διάφορους αβιοτικούς παράγοντες, αφορά και την αύξηση της παραγωγικότητας καθώς και των ποιοτικών χαρακτηριστικών των παραγόμενων προϊόντων. Τα τελευταία έτη, το ενδιαφέρον αρκετών ερευνητών έχει επικεντρωθεί στην ανάπτυξη και αξιολόγηση των βιοδιεγερτών, μελετώντας την επίδρασή τους σε αρκετά φυτικά είδη και κάτω από διαφορετικές συνθήκες καταπόνησης, με τα αποτελέσματα να είναι ως επί το πλείστων ενθαρρυντικά. Υπάρχουν αρκετές ουσίες οι οποίες ανήκουν στη κατηγορία των

βιοδιεγερτών, με τις δύο κύριες κατηγορίες να είναι τα βιοδραστικά φυσικά συστατικά όπως χουμικά και φουλβικά οξέα, εκχυλίσματα μακροφυκών κ.α. και οι ωφέλιμοι μικροοργανισμοί, όπως μυκορριζικοί μύκητες και βακτήρια. Αναμφισβήτητα, οι βιοδιεγέρτες αποτελούν μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις για τις γεωπονικές επιστήμες και τις βιομηχανίες αγροχημικών και λιπασμάτων, των οποίων ο αντίκτυπος έχει αρχίσει να διαφαίνεται (Εικ. 1). Οι ερευνητικές μας ομάδες ασχολούνται τα τελευταία χρόνια με την έρευνα και ανάπτυξη βιοδιεγερτών και με βάση αυτή την εμπειρία μας παραθέτουμε τις πληροφορίες του

Πίνακας 1: Μύθοι και πραγματικότητα σχετικά με τους βιοδιεγέρτες ÌÕÈÏÉ

ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÔÇÔÁ

Ïé âéïäéåãÝñôåò ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí óå óõíäõáóìü ìå Ö.Ð. êáé ëéðÜóìáôá

Áðáéôåßôáé åíäåëå÷Þò ìåëÝôç ôçò óõíäõáóôéêüôçôáò. Ìåãáëýôåñç ðñüêëçóç áíôéìåôùðßæåé ç åöáñìïãÞ âéïôéêþí âéïäéåãåñôþí (ìéêñïïñãáíéóìþí)

Ïé âéïäéåãÝñôåò âåëôéþíïõí ôçí áíÜðôõîç ôùí öõôþí

Ï êÜèå âéïäéåãÝñôçò Ý÷åé äéáöïñåôéêü ìç÷áíéóìü äñÜóçò

Ïé ìç÷áíéóìïß äñÜóçò ôùí âéïäéåãåñôþí åßíáé ãíùóôïß

Óôçí ðëåéïíüôçôá ôùí ðåñéðôþóåùí äåí åßíáé ãíùóôüò ï áêñéâÞò ìç÷áíéóìüò äñÜóçò ðáñÜ ìüíï ç åðßäñáóç ðïõ áõôïß Ý÷ïõí óôá öõôÜ (ð÷. áõîçìÝíç ñéæïâïëßá)

Ïé âéïäéåãÝñôåò èá áíôéêáôáóôÞóïõí ôá Ö.Ð. êáé ôá ëéðÜóìáôá

Èá âïçèÞóïõí óôçí ìåßùóç ôùí åéóñïþí ïäçãþíôáò óå ìßá ðéï ðñÜóéíç γεωργία

Ïé âéïäéåãÝñôåò Ý÷ïõí ìüíï èåôéêÝò åðéðôþóåéò óôá öõôÜ

Åßíáé äõíáôü íá åðçñåÜóïõí áñíçôéêÜ ôçí êáëëéÝñãåéá, óå ðåñßðôùóç áóõìâáôüôçôáò ìå Üëëá óêåõÜóìáôá Þ Ö.Ð. êáé åöáñìïãÞò óå ëÜèïò äïóïëïãßá êáé ìå ëÜèïò ôñüðï

Εικ 1: Παγκόσμια και ευρωπαϊκή αγορά βιοδιεγερτών και οικονομικές προβλέψεις.

άρθρου και προσπαθούμε να ξεκαθαρίσουμε σχετικά ζητήματα (Πίνακας 1). Ποια προϊόντα χαρακτηρίζονται ως βιοδιεγέρτες; Ο όρος βιοδιεγέρτης εμφανίστηκε πρώτη φορά το 1997 για την περιγραφή ουσιών οι οποίες σε ελάχιστες ποσότητες προωθούν την ανάπτυξη των φυτών. Με βάση τον Κανονισμό (ΕΕ) 2019/1009 (σχετικό με τη ρύθμιση των προϊόντων λίπανσης) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, ως “βιοδιεγέρτης φυτών” ορίζεται το προϊόν που διεγείρει τις διαδικασίες θρέψης των φυτών, ανεξάρτητα από την περιεκτικότητά του σε θρεπτικά στοιχεία, με μοναδικό σκοπό τη βελτίωση ενός ή περισσοτέρων από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά τους ή της ριζόσφαιράς του: α) αποδοτικότητα χρήσης θρεπτικών στοιχείων, β) αντοχή σε αβιοτικές καταπονήσεις, γ) χαρακτηριστικά ποιότητας, και δ) διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχείων που συγκρατούνται στο έδαφος ή στη ριζόσφαιρα. Όσον αφορά τα βιοδραστικά συστατικά, ένα προϊόν λίπανσης της ΕΕ αποτελείται αποκλειστικά από συστατικά υλικά τα οποία πληρούν τις απαιτήσεις για μία ή περισσότερες από τις Κατηγορίες Συστατικών Υλικών (ΚΣΥ). Επί του παρόντος, υπάρχουν 15 διαφορετικές ΚΣΥ. Οι μικροβιακοί βιοδιεγέρτες υπάγονται στην κατηγορία ΚΣΥ-7 (Μικροοργανισμοί), ενώ οι μη μικροβιακοί βιοδιεγέρτες σε αρκετές κατηγορίες όπως είναι η ΚΣΥ-2 (φυτά, μέρη φυτών ή εκχυλίσμα02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 19

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΘΡΕΨΗ

Πίνακας 2: Κυριότερες κατηγορίες βιοδιεγερτών

Êõñéüôåñåò êáôçãïñßåò óêåõáóìÜôùí âéïäéåãåñôþí Ìç ìéêñïâéáêïß

Ìéêñïâéáêïß

×ïõìéêÜ êáé ÖïõëâéêÜ ïîÝá

ÙöÝëéìïé ìýêçôåò - Ìõêüññéæåò

Õäñïëýìáôá ðñùôåúíþí -áìéíïîÝá

ÙöÝëéìá ÂáêôÞñéá

Åê÷õëßóìáôá öõêþí ×éôïæÜíç Áíüñãáíá óôïé÷åßá

τα φυτών). Στην ΚΣΥ-7 ανήκουν οι οργανισμοί Azotobacter spp, Μυκορριζικοί μύκητες, Rhizobium spp., Azospirillum spp. Αυτοί είναι οι μόνοι που έχουν μέχρι και σήμερα CE σήμανση [η σήμανση CE υπόκειται στις γενικές αρχές του άρθρου 30 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 765/2008] και επιτρέπεται να διακινούνται ελεύθερα σε όλα τα κράτη της Ε.Ε. Θετική εξέλιξη αποτελεί το γεγονός, ότι η Ε.Ε. σκοπεύει να επεκτείνει τη λίστα αυτή στο εγγύς μέλλον και να αυξήσει τον αριθμό των μικροοργανισμών, προσφέροντας ακόμη περισσότερες εναλλακτικές στα χέρια των παραγωγών. Κατηγορίες προϊόντων βιοδιεγερτών που κυκλοφορούν στην Ελληνική αγορά Στην κατηγορία προϊόντων που χαρακτηρίζονται ως βιοδιεγέρτες ανήκουν βιοδραστικοί παράγοντες όπως διάφορες οργανικές ενώσεις και μίγματά τους, και μικροοργανισμοί. Τα αντίστοιχα εμπορι-

20 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

κά προϊόντα κυκλοφορούν ευρέως τόσο στην παγκόσμια όσο και στην Ελληνική αγορά, προκαλώντας πολλές φορές σύγχυση στον παραγωγό που τελικά καλείται να τα εφαρμόσει αλλά και στους ίδιους τους γεωπόνους, όσον αφορά το χρόνο εφαρμογή τους και την αποτελεσματικότητά τους. Σε αυτή την ενότητα παρουσιάζονται οι σημαντικότερες κατηγορίες βιοδιεγερτών όπως αυτές έχουν προκύψει με βάση την προέλευση των ΚΣΥ οι οποίες παρουσιάζονται συνοπτικά στον Πίνακα 2. Μη μικροβιακοί βιοδιεγέρτες ♦ Χουμικά και Φουλβικά οξέα: Αποτελούν βασικά συστατικά της οργανικής ουσίας του εδάφους και προκύπτουν από τη φυσική διαδικασία αποσύνθεσης οργανικής ύλης φυτικής ή ζωικής προέλευσης. Παρουσιάζουν έμμεσα και άμεσα πλεονεκτήματα για τη γεωργική πρακτική. Καταρχάς, έχουν ιδιαίτερες εδαφοβελτιωτικές

ιδιότητες, με τη δράση τους να εκδηλώνεται επιπλέον στην αύξηση της απορρόφησης μάκρο- και ιχνο-στοιχείων από τα φυτά μέσω αύξησης της ικανότητας ανταλλαγής κατιόντων (ΙΑΚ) του εδάφους, καθώς και τη διαλυτοποίηση δυσκίνητων στοιχείων όπως ο φώσφορος. Τέλος, έχουν αναφερθεί θετικές επιδράσεις τους στα φυτά υπό συνθήκες καταπόνησης. ♦ Υδρολυμένες πρωτεΐνες και άλλες αζωτούχες ενώσεις: Στην κατηγορία αυτή ανήκουν αμινοξέα και πεπτίδια, τα οποία προκύπτουν μέσω χημικής ή ενζυματικής υδρόλυσης φυτικών ή ζωικών πρωτεϊνών. Μπεταΐνες και ορισμένα μη πρωτεϊνικά αμινοξέα συμπληρώνουν την κατηγορία. Οι ενώσεις αυτές έχουν θετική επίδραση στην αφομοίωση και το μεταβολισμό αζώτου, καθώς και στην ενίσχυση των καλλιεργειών έναντι συνθηκών οξειδωτικής καταπόνησης λόγω ξηρασίας. Έμμεσα, τα υδρολύματα πρωτεϊνών είναι δυνατό να ενισχύσουν την ανάπτυξη των φυτών μέσω ενίσχυσης της ανάπτυξης ωφέλιμων μικροοργανισμών του εδάφους, ιδίως στις περιπτώσεις εφαρμογής μέσω ριζοποτίσματος. ♦ Εκχυλίσματα μάκρο- ή μικροφυκών: Τα εκχυλίσματα αυτά αποτελούν ίσως την σημαντικότερη κατηγορία των μη μικροβιακών βιοδιεγερτών, με τα αντίστοιχα προϊόντα να κατακλύζουν την εγχώρια αγορά. Το είδος Ascophyllum nodosum, πρωταγωνιστεί στα περισσότερα εμπορικά σκευάσματα. Τα εκχυλίσματα αυτά, περιλαμβάνουν αμινοξέα, πεπτίδια,

μονο-πολυσακχαρίτες, μακρο- και ιχνο-στοιχεία καθώς και φυτικές ορμόνες όπως αυξίνες, κυτοκινίνες και γιββερελλίνες. Εμφανίζουν πολλαπλές δράσεις στα φυτά αλλά και στο έδαφος. Ενδεικτικά αναφέρονται η αύξηση της βλαστικότητας των σπόρων, η αύξηση του ριζικού συστήματος καθώς και η ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση της παραγωγής. ♦ Χιτοζάνη: Είναι ένα φυσικός πολυσακχαρίτης που προκύπτει από την αποακετυλίωση της χιτίνης. Τα τελευταία χρόνια έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον, ενώ πλέον κυκλοφορούν αρκετά σκευάσματα στην ελληνική αγορά. Οι κυριότερες δράσεις της είναι η ενεργοποίηση των μηχανισμών άμυνας των φυτών έναντι φυτοπαθογόνων μυκήτων, η ενίσχυση της ανάπτυξης των φυτών υπό συνθήκες καταπόνησης (ξηρασία, αλατότητα και χαμηλές θερμοκρασίες) και η βελτίωση ποιοτικών χαρακτηριστικών των παραγόμενων προϊόντων. ♦ Ανόργανες ενώσεις: Στην κατηγορία αυτή ανήκουν στοιχεία τα οποία δεν περιλαμβάνονται στα απαραίτητα για την ανάπτυξη των φυτών μακρο ή ιχνο-στοιχεία, με την χρήση τους να παρουσιάζει οφέλη. Τέτοια στοιχεία είναι το αργίλιο, το κοβάλτιο, το νάτριο, το σελήνιο και το πυρίτιο. Πρακτική εφαρμογή έχει βρει το πυρίτιο με τη χρήση του να

πραγματοποιείται για την ενίσχυση των κυτταρικών τοιχωμάτων με άμεσο αποτέλεσμα στις μετασυλλεκτικές ιδιότητες φρούτων και λαχανικών. Μικροβιακοί βιοδιεγέρτες Πλέον των μη μικροβιακών σκευασμάτων, κυκλοφορούν σκευάσματα μικροβιακών βιοδιεγερτών, τα οποία περιέχουν ζωντανούς μικροοργανισμούς όπως μύκητες και βακτήρια. ♦ Μυκορριζικοί μύκητες (μυκόρριζες). Αναπτύσσουν συμβιωτικές σχέσεις με το ριζικό σύστημα των περισσοτέρων καλλιεργούμενων ειδών πολλαπλασιάζοντας την ενεργή επιφάνεια του. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνουν την ικανότητα του φυτού να προσλαμβάνει ανόργανα συστατικά όπως ο φώσφορος και άλλα δυσκίνητα ιχνοστοιχεία, με ταυτόχρονες θετικές επιδράσεις στην παραγωγή και στην ανάπτυξη υπό συνθήκες αβιοτικών καταπονήσεων (ξηρασία, αλατότητα). ♦ Βακτήρια: Σημαντική κατηγορία με όλο και αυξανόμενο ενδιαφέρον, τα οποία ανάλογα με το είδος διαθέτουν πληθώρα ωφέλιμων ιδιοτήτων. Πιο συγκεκριμένα, ενισχύουν την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος, βελτιώνουν ποιοτικά και ποσοτικά την παραγωγή, ενισχύουν την απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων αλλά και εφοδιάζουν τα φυτά με άζωτο (τα αζωτοδοσμευτικά είδη-ριζόβια),

ενεργοποιούν μηχανισμούς άμυνας των φυτών, ενώ επιπλέον μπορούν να προστατεύσουν ικανοποιητικά έναντι ασθενειών. Βάση της τελευταίας ιδιότητας, υπάρχουν στενά όρια μεταξύ σκευασμάτων βιοφυτοπροστατευτικών (με έγκριση για Φ.Π.) και βιοδιεγερτών, καθώς ένα είδος βακτηρίου μπορεί να διαθέτει πολλαπλές δράσεις. Ο εμβολιασμός των φυτών με ριζόβια αποτελεί μία στρατηγική είτε για την αύξηση των αποδόσεων υπό ελλειμματική παροχή αζώτου, είτε για την διασφάλιση υψηλών αποδόσεων με σημαντική οικονομία αζώτου. Εφαρμογές βιοδιεγερτών στη γεωργική πρακτική Οι βιοδιεγέρτες ενσωματώνονται με διαρκώς αυξανόμενο ρυθμό στη γεωργική πρακτική. Η πλειονότητα των εφαρμογών καταγράφεται σε καλλιέργειες υψηλής προσόδου, όπου ο παραγωγός μπορεί να αποσβέσει το υψηλό κόστος των σκευασμάτων αυτών, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αντικαταστήσουν επεμβάσεις με απλά λιπάσματα και επιπλέον έμμεσα ή άμεσα να βοηθήσουν τη φυτοπροστασία. Βασικό πεδίο εφαρμογής αποτελεί η αντιμετώπιση αβιοτικών καταπονήσεων των φυτών λόγω καιρικών συνθηκών, όπως παρατεταμένη ξηρασία, ακραίες θερμοκρασίες, αλατότητα εδάφους. Σκευάσματα όπως εκχυλίσματα φυκών αλλά

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 21

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΘΡΕΨΗ 2

και αμινοξέων χρησιμοποιούνται με ενθαρρυντικά αποτελέσματα έναντι των παραπάνω καταπονήσεων. Επιπλέον, σκευάσματα με χουμικά και φουλβικά οξέα καθώς και μυκόρριζες, προτιμώνται σε εφαρμογές μέσω ριζοποτίσματος στα πρώτα στάδια ανάπτυξης κηπευτικών καλλιεργειών ώστε να ενισχυθεί η ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και των αναπτυσσόμενων φυταρίων. Σκευάσματα που περιέχουν μυκόρριζες εφαρμόζονται επίσης κατά τις φυτεύσεις δέντρων και αμπέλου για τη μείωση της καταπόνησης μεταφύτευσης καθώς και την εδραίωση του ριζικού συστήματος των φυτών. Σε δενδρώδεις καλλιέργειες και άμπελο, υδρολύματα πρωτεϊνών και εκχυλίσματα φυκών εφαρμόζονται είτε αυτούσια είτε σε συνδυασμό με λιπάσματα για τη βελτίωση της διαφοροποίησης των ανθοφόρων θαλάμων (π.χ. στην ελιά κατά τη χειμερινή περίοδο), τη βελτίωση της ανθοφορίας και της καρπόδεσης καθώς και την αύξηση της παραγωγής συνολικά. Η χρήση αζωτοδεσμευτικών βακτηρίων σε καλλιέργειες ψυχανθών δύναται να οδηγήσει σε μείωση της χρήσης ανόργανων λιπασμάτων. Βέβαια, η αζωτοδεσμευτική ικανότητα των ψυχανθών επηρεάζεται σημαντικά από το γονότυπο του φυτού ξενιστή και του ριζοβίου, τις επικρατούσες περιβαλλοντικές συνθήκες καθώς και από την διαθεσιμότητα του αζώτου

22 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

στο έδαφος. Για τη βελτίωση της διατηρησιμότητας προϊόντων και κυρίως φρούτων, εφαρμογή έχει βρει η χρήση χιτοζάνης και πυριτίου, ιδιαίτερα στην περίπτωση των φυλλωδών κηπευτικών. Τέλος, η χιτοζάνη αλλά και ωφέλιμα βακτήρια χρησιμοποιούνται και για την ενίσχυση των μηχανισμών άμυνας των φυτών, με τα ωφέλιμα βακτήρια ιδίως, να προσφέρουν σημαντικά οφέλη στην καλλιέργεια και σημαντική αύξηση των αποδόσεων. Η εφαρμογή των βιοδιεγερτών είναι εφικτό να πραγματοποιηθεί σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης του φυτού με ποικίλους τρόπους, με τον πιο σύνηθες να αποτελεί ο διαφυλλικός ψεκασμός. Η συνήθης γεωργική πρακτική περιλαμβάνει 2-3 εφαρμογές ανά καλλιεργητική περίοδο ή κάθε 2 εβδομάδες σε καλλιέργειες κηπευτικών, ενώ δεν αποτελεί εξαίρεση ο συνδυασμός σκευασμάτων με διαφορετικές κατηγορίες βιοδιεγερτών ή και απλών λιπασμάτων. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα μεγάλο κενό γνώσης σχετικά με τους ακριβείς μηχανισμούς δράσης των βιοδιεγερτών και την εφαρμογή τους ώστε να επιτυγχάνονται τα βέλτιστα κάθε φορά αποτελέσματα, το οποίο απαιτεί επιπλέον έρευνα και πειραματισμό. Έρευνα και ανάπτυξη βιοδιεγερτών Η έρευνα σχετική με τους βιοδιεγέρτες στοχεύει να προωθήσει την κατανόη-

Εικ 2: Η έρευνα και ανάπτυξη βιοδιεγερτών είναι μια πολύπλοκη διεργασία η επιτυχία της οποίας προϋποθέτει εφαρμογή καινοτόμων εργαλείων και προσεγγίσεων σε συνδυασμό με κατάλληλο πειραματισμό αγρού.

ση της αποτελεσματικότητάς τους, των μηχανισμών δράσης τους και των πρακτικών εφαρμογής τους για την υποστήριξη της αειφόρου γεωργίας (Εικ. 2). Η συνεχής επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία είναι απαραίτητη για την απελευθέρωση του πλήρους δυναμικού των βιοδιεγερτών για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων της επισιτιστικής ασφάλειας και της ποιότητας του περιβάλλοντος. Η κατανόηση των μηχανισμών δράσης των βιοδιεγερτών είναι ζωτικής σημασίας. Η διερεύνηση μηχανισμών όπως η επίδραση στην παραγωγή φυτικών ορμονών, στην πρόσληψη θρεπτικών ουσιών, την αντοχή στις βιοτικές και/ή αβιοτικές καταπονήσεις είναι απαραίτητα ώστε να αποσαφηνιστεί ο μηχανισμός δράσης τους και η επίδρασή τους στην ανάπτυξη και την παραγωγικότητα των φυτών. Σημαντικό κομμάτι της έρευνας και ανάπτυξης των βιοδιεγερτών αποτελεί η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους. Αυτή, είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί

με συμβατικούς τρόπους σε πειράματα εφαρμογής σε υπαίθριες, θερμοκηπιακές ή ακόμα και σε υδροπονικές και κάθετες καλλιέργειες. Διάφορα φαινοτυπικά και φυσιολογικά χαρακτηριστικά των φυτών καταγράφονται, όπως η βιομάζα τους, η ανάπτυξη του ριζικού συστήματος τους, η θρεπτική τους κατάσταση και η ποιότητα του τελικού παραγόμενου προϊόντος. Συμπληρωματικά, μπορούν να αξιοποιηθούν και μετρήσεις όπως της φωτοσυνθετικής ικανότητας των φυτών, της συγκράτησης νερού, του αντιοξειδωτικού δυναμικού και οξειδωτικής καταπόνησης από βιοτικούς/αβιοτικούς παράγοντες. Παρόλα αυτά, πλέον για την κατανόηση των μηχανισμών δράσης των βιοδιεγερτών και της αποτελεσματικότητάς τους, είναι απαραίτητη η εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων όπως αυτή της μεταβολομικής. Η μεταβολομική ανάλυση ανήκει στην οικογένεια των λεγόμενων «ομικών» μεθόδων και δίνει την δυνατότητα της ταυτοποίησης και του ποσοτικού προσδιορισμού μεγάλου εύρους μεταβολιτών, που έχουν ιδιαίτερη σημασία για το μεταβολισμό και τη θρέψη των φυτών. Με όλα τα παραπάνω μπορούμε να διακρίνουμε τα αποτελέσματα των βιοδιεγερτών στην ανάπτυξη των φυτών και την ποιότητα

του παραγόμενου προϊόντος, με αποτέλεσμα να μπορούμε να ρυθμίσουμε καλύτερα όχι μόνο την κατάλληλη ποσότητα εφαρμογής τους αλλά ακόμα το καλύτερο στάδιο και τον κατάλληλο τρόπο εφαρμογής με βάση το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Επιπλέον, πολύ σημαντική είναι η διερεύνηση της συμβατότητας και του συνεργισμού των βιοδιεγερτών με άλλες γεωργικές εισροές, όπως λιπάσματα, φυτοφάρμακα και πρακτικές άρδευσης, με σκοπό τη βελτιστοποίηση των στρατηγικών ολοκληρωμένης διαχείρισης των καλλιεργειών. Εξίσου σημαντική είναι και η διεξαγωγή αναλύσεων κόστους-οφέλους και οικονομικής μοντελοποίησης για τον προσδιορισμό της οικονομικής σκοπιμότητας και απόδοσης της επένδυσης από τη χρήση βιοδιεγερτών στη γεωργία. Οι ερευνητικές μας ομάδες, με μακροχρόνια εμπειρία στις σχετικές αναλύσεις, μπορούν να διεξάγουν υψηλού επιπέδου έρευνα για όλα τα στάδια έρευνας και ανάπτυξης βιοδιεγερτών. Η ερευνητική του Εργαστηρίου Γεωργικής Φαρμακολογίας (Pesticide Metabolomics Group, ΓΠΑ), με εμπειρία σχεδόν είκοσι χρόνων στην εφαρμογή υψηλού επιπέδου μεταβολομικής ανά-

λυσης σε φυτά και μικροοργανισμούς, είναι σε θέση να υποστηρίξει την έρευνα και ανάπτυξη βιοδιεγερτών καθώς και τη βελτιστοποίηση της εφαρμογής τους στην Ελληνική γεωργική πρακτική. Σημαντικό επίσης κομμάτι της έρευνας επικεντρώνεται στην ανάπτυξη και τη βελτιστοποίηση μορφών τυποποίησης βιοδιεγερτών για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητάς τους. Η διεξαγωγή πειραματισμού για την αξιολόγηση της απόδοσης των βιοδιεγερτών στην ανάπτυξη, παραγωγή και ποιότητα παραγόμενου προϊόντος υπό διαφορετικές συνθήκες καλλιέργειας (συμβατική, βιολογική), σε διαφορετικά περιβάλλοντα (θερμοκήπιο, ανοιχτός αγρός) και σε καινοτόμα συστήματα (υδροπονία, αεροπονία, κάθετη καλλιέργεια) είναι απαραίτητη. Η ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου Κηπευτικών Καλλιεργειών τα τελευταία 12 χρόνια ασχολείται ενεργά με την αξιολόγηση διαφόρων βιοδιεγερτών (ριζοβίων, μακρό- και μικρο-φυκών, ανόργανων ενώσεων σεληνίου και ιωδίου, υδρολυμένων πρωτεϊνών και άλλων ωφέλιμων μικροοργανισμών) σε όλα τα προαναφερθέντα περιβάλλοντα με στόχο την αύξηση την ανοχής των κηπευτικών καλλιεργειών σε συνθήκες καταπόνησης (αλατότητα, θρέψη, ξη-

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 23

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΘΡΕΨΗ

ρασία) και την αύξηση της παραγωγής και της ποιότητας (πχ. μείωση νιτρικών). Συμπληρωματικά, η ερευνητική ομάδα του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, έχει μακροχρόνια εμπειρία στη μελέτη και αξιολόγηση της γονιμότητα του εδάφους, την ανάλυση του μικροβιώματος εδάφους και των φυτών, τη θρέψη φυτών, και στη γεωργία ακριβείας. Η ύπαρξη αυτής της τεχνογνωσίας είναι απαραίτητα για την έρευνα και ανάπτυξη βιοδιεγερτών. Μελλοντικές προοπτικές Πολλές κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί αναγνωρίζουν πλέον όλο και περισσότερο τα οφέλη της εφαρμογής βιοδιεγερτών στη γεωργική πρακτική και υιοθετούν τα απαραίτητα ρυθμιστικά μέτρα και διατάξεις. Η βελτιστοποίηση του νομοθετικού πλαισίου της Ε.Ε. θα διευκολύνει και θα προάγει την εμπορευματοποίηση των βιοδιεγερτών και την υιοθέτησή τους από τους γεωπόνους και τους παραγωγούς. Η συμπερίληψη της χρήσης βιοδιεγερτών στα οικολογικά σχήματα (Eco-schemes) του Πυλώνα 1 της νέας ΚΑΠ αναμένεται να συντελέσει στην περαιτέρω ενσωμάτωση των προϊόντων αυτών στη γεωργική πρακτική. Η ιδιαίτερη σημασία που οι βιοδιεγέρτες

24 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

έχουν για τη γεωργία και ο ρόλος που θα διαδραματίσουν στο εγγύς μέλλον, αποδεικνύεται από αναλύσεις σχετικές με την παγκόσμια αγορά, οι οποίες προβλέπουν ετήσια αύξηση του μεριδίου τους κατά 11% περίπου σε ετήσια βάση μέχρι το 2032, αντιστοιχώντας περίπου σε 9 δις ευρώ. Οι συνεχιζόμενες εντατικές προσπάθειες έρευνας και ανάπτυξης έχουν οδηγήσει στην ανακάλυψη νέων προϊόντων βιοδιεγερτών και βελτιωμένων σκευασμάτων. Επίσης, οι ραγδαίες εξελίξεις στα εμπλεκόμενα επιστημονικά πεδία, όπως στις επιστήμες των φυτών, τη βιοτεχνολογία, και τη μικροβιολογία, διευρύνουν το φάσμα των βιοδραστικών παραγόντων που μπορούν να ενσωματωθούν σε σκευάσματα βιοδιεγερτών. Παρόλα αυτά, απαιτείται ενδελεχής έρευνα με αξιοποίηση κάθε δυνατής καινοτομίας ώστε να διασφαλιστεί η ανάπτυξη αποτελεσματικών προϊόντων, ασφαλών για τα φυτά, το περιβάλλον και τον καταναλωτή και οικονομικών, τα οποία θα έχουν απόλυτα γνωστό μηχανισμό δράσης. Οι βιοδιεγέρτες ήρθαν για να μείνουν και αναμφισβήτητα αποτελούν μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις στον αγροδιατροφικό τομέα. Δεν

αποτελούν πανάκεια για κάθε είδους πρόβλημα που οι καλλιέργειες αντιμετωπίζουν, ωστόσο η χρήση των κατάλληλων προϊόντων (σωστός χρόνος, δοσολογία, τρόπος εφαρμογής) οδηγεί με άμεσο ή έμμεσο τρόπο σε ποιοτική και ποσοτική αύξηση της παραγωγής με αντίστοιχη μείωση εισροών στα αγροοικοσυστήματα. Επιπλέον, η σημασία των βιοδιεγερτών αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα για γεωγραφικές ζώνες όπως αυτή στην οποία ανήκει η χώρα μας, οι οποίες αντιμετωπίζουν έντονα τις επιπτώσεις τις κλιματικής μεταβολής. Βασική προϋπόθεση για όλα τα παραπάνω είναι η κατανόηση του πώς οι βιοδιεγέρτες δρουν, γνώση η οποία έως σήμερα, για πολλά από τα προϊόντα που κυκλοφορούν, είναι μερικώς γνωστή. Συμπερασματικά, η χρήση των βιοδιεγερτών αναμένεται να βοηθήσει σημαντικά την Ελληνική γεωργία και το εισόδημα του Έλληνα παραγωγού, ιδιαίτερα σε αυτή την κρίσιμη περίοδο που το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής έχει αρχίσει να φαίνεται σε κάθε έκφανση της οικονομικής και παραγωγικής δραστηριότητας της χώρας. n

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 25

ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ | ΝΕΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

ΝΈΕΣ ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΈΣ ΤΕΧΝΙΚΈΣ Το Ευρωκοινοβούλιο ψηφίζει πρόταση για κανόνες

Υπέρ της χρήσης νέων γονιδιωματικών τεχνικών για την παραγωγή φυτών αλλά και τρόφιμα και ζωοτροφές που παράγονται από αυτά αλλά υπό προϋποθέσεις τάχθηκε η ολομέλεια του Ευρωκοινοβούλιού με ψηφοφορία που έγινε την Τετάρτη 7 Φεβρουαρίου. Με 307 ψήφους υπέρ, 263 κατά και 41 αποχές, το Κοινοβούλιο κατέληξε σε μια δέσμη από κανόνες που φέρνουν την ΕΕ ένα βήμα πιο κοντά στην υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας και οι οποίοι σε σημαντικό βαθμό συμφωνούν με τη γενική κατεύθυνση της Ελληνικής Κυβέρνησης όπως έχει πρόσφατα διατυπωθεί. ΕΚ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉΣ ΟΜΆΔΑΣ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΎΠΟΥ

Δύο κατηγορίες φυτών NGT1 και NGT2 Σύμφωνα με τους κανόνες που προτείνουν οι Ευρωβουλευτές θα μπορούν να παράγονται φυτά τα οποία εφόσον προκύπτουν από την εφαρμογή ορισμένων τεχνικών και τρόπων πλέον δεν θα υπόκεινται στη νομοθεσία για τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (ΓΤΟ). Έτσι για πρώτη φορά προβλέπεται η δυνατότητα χρήσης ορισμένων τεχνικών και τρόπων για την παραγωγή φυτών της λεγόμενης πρώτης κατηγορίας (NGT1) που περιλαμβάνει φυτά τα οποία θα μπορούσαν να είχαν προκύψει με συμβατικές μεθόδους βελτίωσης. Οι τεχνικές αυτές στηρίζονται μόνο σε γενετικές πληροφορίες που είναι διαθέσιμες για συμβατική αναπαραγωγή, με-

26 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

ταξύ άλλων από είδη φυτών με μακρινή συγγένεια μεταξύ τους. Την ίδια στιγμή Ευρωβουλευτές θέσπισαν κανόνες διαφάνειας ώστε να μπορεί να ελέγχεται σε κάθε στάδιο της αλυσίδας η χρήση της νέας τεχνολογίας για την παραγωγή τροφίμων και ζωοτροφών. Για το λόγο αυτό ακόμη και τα φυτά NGT1 πρέπει να καταχωρίζονται σε δημόσια βάση δεδομένων που θα περιλαμβάνει και πληροφορίες σχετικά με τις τεχνικές που

χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη των ειδικών χαρακτηριστικών. Στον αντίποδα βρίσκεται η δεύτερη κατηγορία φυτών (NGT2) που προέρχονται από νέες γονιδιωματικές τεχνικές τα οποία ωστόσο δεν θα μπορούσαν να έχουν παραχθεί με συμβατική βελτίωση. Για τα φυτά αυτά που δεν είναι ισοδύναμα με φυτά που απαντώνται στη φύση το Ευρωκοινοβούλιο πρότεινε να συνεχίσουν να υπόκεινται στη νομοθεσία ΓΤΟ.

Τα φυτά με ανθεκτικότητα σε ζιζανιοκτόνα δεν υπάγονται στα NGT1 Ειδική κατηγορία προβλέπεται για τα φυτά που παράγονται με στόχο να είναι ανθεκτικά σε ζιζανιοκτόνα τα οποία δεν θα μπορούν να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των φυτών NGT1. Το σκεπτικό είναι ότι η καλλιέργεια αυτών των φυτών εφόσον δεν πραγματοποιείται υπό κατάλληλες συνθήκες μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας στα ζιζανιοκτόνα ή στην ανάγκη χρήσης αυξημένων ποσοτήτων ζιζανιοκτόνων. Εκτός βιολογικής παραγωγής τα φυτά NGT Η ολομέλεια του Ευρωκοινοβούλιού επιπλέον ψήφισε τον αποκλεισμό της χρήσης νέων γονιδιωματικών τεχνικών στην βιολογική παραγωγή ο οποίος προς το παρόν αφορά τόσο την πρώτη όσο και τη δεύτερη κατηγορία φυτών. Ωστόσο παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο να επιτραπεί η χρήση φυτών NGT1 στη βιολογική παραγωγή στο μέλλον εφόσον εξεταστεί περαιτέρω η συμβατότητα της χρήσης των νέων τεχνικών με τις αρχές της βιολογικής παραγωγής. Υπενθυμίζεται εδώ ότι σε παρέμβασή του για τις νέες γονιδιωματικές τεχνικές ο Υπουρ-

γός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Λευτέρης Αυγενάκης στο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας και Αλιείας στις Βρυξέλλες στις αρχές Δεκεμβρίου είχε εισηγηθεί υπέρ της δυνατότητας κάθε Κράτους Μέλους να απαγορεύσει την καλλιέργεια των νέων αυτών φυτών σε περιοχές όπου η συνύπαρξη με τη βιολογική καλλιέργεια είναι πρακτικά ή οικονομικά μη εφικτή ή ανεπιθύμητη. Αποκλείεται η κατοχύρωση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας Οι ευρωβουλευτές επιπλέον ζητούν να απαγορευτούν πλήρως τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για όλα τα φυτά NGT, το φυτικό υλικό, τα μέρη των φυτών αυτών, τις γενετικές πληροφορίες, καθώς και τα χαρακτηριστικά των διαδικασιών στις οποίες έχουν υποβληθεί . Στόχος της απόφασης που συγκλίνει με τη θέση της Ελλάδας είναι να μην υπάρχει νομική αβεβαιότητα, να μην αυξηθεί το κόστος και να μη δημιουργηθούν νέες μορφές εξάρτησης για τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους. Μετά την ψηφοφορία, η εισηγήτρια Jessica Polfj�rd (ΕΛΚ, Σουηδία) δήλωσε: «Τα φυτά NGT είναι ζωτικής σημασίας για να βελτιώσουμε την επισιτιστική ασφάλεια στην Ευρώπη και να καταστήσουμε πιο βιώσιμη τη γεωργική μας πα-

ραγωγή. Οι νέοι κανόνες θα επιτρέψουν την ανάπτυξη βελτιωμένων φυτικών ποικιλιών που θα μπορούν να εξασφαλίζουν υψηλότερες αποδόσεις, θα είναι ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή ή θα απαιτούν λιγότερα λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Ελπίζω ότι τα κράτη μέλη θα οριστικοποιήσουν σύντομα τη θέση τους, ώστε να μπορέσουμε να εγκρίνουμε τους νέους κανόνες πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές και να δώσουμε στους γεωργούς τα εργαλεία που χρειάζονται για την πράσινη μετάβαση». Σε επόμενο στάδιο αναμένεται το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας από τις Κυβερνήσεις των Κρατών Μελών στο Συμβούλιο προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία νομοθεσίας για τις νέες γονιδιωματικές τεχνικές στην ΕΕ. n

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 27

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | FARMA-CHEM SA

Ν IN ΟΝΕ – ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΠΑΡΟΧΗ ΑΖΩΤΟΥ ΑΠΟ ΤΗ FARMA-CHEM SA Δύο μορφές αζώτου, σε ένα σκεύασμα

Το άζωτο είναι ένα θρεπτικό στοιχείο δομικής σημασίας, ειδικά για τις καλλιέργειες των σιτηρών και της ελιάς. Το N in ONE είναι ένα πυκνό προϊόν, δύο μορφών αζώτου, το οποίο προσφέρει συγχρόνως τόσο άμεση παροχή αζώτου ουρικής μορφής, όσο και σταδιακή παροχή αζώτου σε διάστημα 6 εβδομάδων. ΝΟΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ Γεωπόνος M.Sc, Technical consultant FARMA-CHEM SA

O ρόλος του αζώτου στα σιτηρά Στο αδέλφωμα 9 Προωθεί τον σχηματισμό παραγωγικών αδελφιών 9 Αυξάνει τον αριθμό των στάχεων και την ολική φυλλική επιφάνεια ανά στρέμμα

Στο καλάμωμα 9 Βοηθά τα αδέλφια να επιζήσουν 9 Αυξάνει τον αριθμό των στάχεων ανά στρέμμα 9 Αυξάνει τον αριθμό των κόκκων ανά στάχυ 9 Επιμηκύνει το χρόνο ζωής των φυτών 9 Αυξάνει την συνολική παραγωγή καρπού

O ρόλος του αζώτου στην ελιά Επίδραση αζώτου: Ευνοεί τη βλάστηση, την καρπόδεση, την ανάπτυξη του καρπού και γενικότερα την ομαλή ανάπτυξη του φυτού. Οι κρισιμότερες περίοδοι κατανάλωσης αζώτου από το δέντρο είναι: 9 Από την έναρξη σχηματισμού νέας βλάστησης (Φεβρουάριο – Μάρτιο) έως και την καρπόδεση (Μάιο). 9 Στάδιο σκλήρυνσης του πυρήνα (τέλη Ιουλίου - αρχές Αυγούστου). Τις παραπάνω περιόδους η ελιά πρέπει να είναι επαρκώς εφοδιασμένη με άζωτο.

Τι είναι το N in ONE; Το N in ONE είναι ένα υγρό αζωτούχο προϊόν θρέψης, υψηλής περιεκτικότητας (280-0) βραδείας απελευθέρωσης, που εξασφαλίζει τη μέγιστη αξιοποίηση του αζώτου από τα φυτά.

9 Ουρικής μορφής (40%) Απορροφάται άμεσα, καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό μπορεί να βρεθεί μέσα στο φυτό μέσα σε 1 ώρα και συνολικά απορροφάται μέσα σε 24 ώρες, καλύπτοντας τις άμεσες αναγκες των καλλιεργειών. 9 Μεθυλενουρικής μορφής (60%) Απορροφάται σταδιακά σε διάστημα 6 εβδομάδων, προσφέροντας σταθερή παροχή αζώτου στα κρίσιμα στάδια των καλλιεργειών.

Τι προσφέρει το N in ONE στις καλλιέργειες;

Τα 3 κύρια στάδια της καλλιέργειας των σιτηρών που απαιτείται σταθερή παροχή αζώτου είναι το αδέλφωμα, το στάδιο ωτίων 1 cm και το φύλλο σημαία. Με το N in ONE καλύπτονται οι ανάγκες αυτές, καθώς η συνολική ποσότητα παρέχεται αργά και σταθερά, ελαχιστοποιώντας τις απώλειες αζώτου και αυξάνοντας την συνολική ποσότητα και ποιότητα του τελικού προϊόντος.

Σταδιακή παροχή αζώτου στα κρίσιμα στάδια της καλλιέργειας. ΣΙΤΗΡΑ

Προτεινόμενες δοσολογίες Eκτατικές & κηπευτικές καλλιέργειες: 0,5-1 λίτρο/στρέμμα. Δενδροκομικές καλλιέργειες & αμπέλι: 5 λίτρα/1000 λίτρα ψεκαστικού υγρού σε ψεκασμό φυλλώματος. n

28 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 29

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ | ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ “ΑΣΠΡΟΥΔΙ” Στον αμπελώνα της Οινοποιητική Μονεμβασιάς¥

Στις αρχές Ιουνίου του 2018, διερευνώντας την ποικιλιακή ταυτότητα των αμπελώνων της νοτιοανατολικής Πελοποννήσου, διαπιστώσαμε ότι η ονομασία της ποικιλίας αμπέλου «Ασπρούδι», τουλάχιστον όταν αναφέρεται στον αμπελώνα του οινοποιείου Οινοποιητική Μονεμβασιάς, λειτουργεί ως ένα «λεκτικό αποθετήριο», αφού περικλείει διαφορετικές ποικιλίες οι οποίες ομαδοποιούνται κάτω από την κοινή ονομασία εξαιτίας του λευκού χρωματισμού στις ράγες τους, των παρόμοιων αμπελογραφικών τους χαρακτηριστικών, και της παρόμοιας χρονικά περιόδου ωρίμανσης, με αποτέλεσμα να διαχειρίζονται με ενιαίο τρόπο. Γ. ΜΕΡΚΟΥΡΟΠΟΥΛΟΣ¹, Δ.-Ε. ΜΗΛΙΟΡΔΟΣ², Γ. ΤΣΙΜΠΙΔΗΣ³, Π. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ⁴, Γ. ΚΟΤΣΕΡΙΔΗΣ² 1 Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός ΔΗΜΗΤΡΑ, Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου, Τμήμα Αμπέλου 2 Εργαστήριο Οινολογίας και Αλκοολούχων Ποτών, Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. 3 Οινοποιητική Μονεμβασιάς, Μονεμβασιά. 4 Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας, Τμήμα Βιοτεχνολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. ¥ Βλ. Merkouropoulos et al. (2023) How to Improve a Successful Product? The Case of “Asproudi” of the Monemvasia Winery Vineyard. Sustainability 15(21), 15597, https://doi.org/10.3390/su152115597

ρόδρομη μοριακή ταυτοποίηση οκτώ δειγμάτων της ποικιλίας «Ασπρούδι» από τον αμπελώνα του παραπάνω οινοποιείου κατέδειξε τον ποικιλιακό πλουραλισμό του φυτικού υλικού: τέσσερα διακριτά μοριακά προφίλ που αντιστοιχούν σε ισάριθμες ποικιλίες (βλ. το άρθρο με τίτλο «Ποικιλία Ασπρούδι: μοριακή ταυτοποίηση και οινική αξιολόγηση...» δημοσιευμένο στο τεύχος 5 του 2020 στο περιοδικό «Γεωργία-Κτηνοτροφία»). Το επόμενο έτος επαναλήφθηκε η δειγματοληψία από τον ίδιο αμπελώνα προκειμένου να επιβεβαιωθεί και να διερευνηθεί περαιτέρω το εύρος της ποικιλιακής διαφοροποίησης της εν λόγω «ποικιλίας». Τα

30 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

δείγματα συλλέχθηκαν λίγο μετά το γυάλισμα (veraison) και λίγο πριν την ωρίμανση των σταφυλών (στα τέλη Ιουλίου του 2019) οπότε και είχαν αναπτυχθεί οι φαινοτυπικοί χαρακτήρες στα πρέμνα που επέτρεπαν τον οπτικό διαχωρισμό των επιμέρους ποικιλιών οι οποίες στο σύνολό τους απαρτίζουν αυτό που καλλιεργείται ως «Ασπρούδι» στον εν λόγω αμπελώνα. Συνολικά συλλέχθηκαν 32 δείγματα ενώ επιπλέον 22 δείγματα διαφόρων λευκών ποικιλιών συλλέχθηκαν

από κτήματα της ευρύτερης περιοχής. Η μοριακή ταυτοποίηση που ακολούθησε διέκρινε τους γενοτύπους που είχαν βρεθεί το προηγούμενο έτος ενώ ανιχνεύθηκαν επιπλέον 2 γενότυποι. Με δεδομένη την αδυναμία να πραγματοποιηθεί αμπελογραφική αναγνώριση των γενοτύπων που αναδείχθηκαν, ήταν αναγκαία η αναμονή της ολοκλήρωσης της μοριακής ταυτοποίησης των γηγενών ποικιλιών αμπέλου που διατηρεί στους αμπελώνες του ο Ελληνικός Γεωργικός Οργα-

Εικ. 1: Δενδρόγραμμα όπου αποτυπώνονται οι σχέσεις συγγένειας μεταξύ των ποικιλιών που απαρτίζουν τον πληθυσμό «Ασπρούδι» του αμπελώνα της Οινοποιητικής Μονεμβασιάς και των ποικιλιών που διατηρούνται στη συλλογή γηγενών ποικιλιών αμπέλου του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στη Λυκόβρυση.

νισμός ΔΗΜΗΤΡΑ (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ) στη Λυκόβρυση, η οποία συνιστά τη Συλλογή Αναφοράς της χώρας, ώστε μετά από συγκριτική προσέγγιση να ταυτοποιηθούν οι ποικιλίες που απαρτίζουν αυτό που ονομάζεται «Ασπρούδι» στον αμπελώνα της Οινοποιητικής Μονεμβασιάς. Πράγματι, το καλοκαίρι του 2022 ολοκληρώθηκε η μοριακή ταυτοποίηση των γηγενών ποικιλιών αμπέλου της Συλλογής Αναφοράς, και η σύγκριση με τα μοριακά δεδομένα των δειγμάτων από τον αμπελώνα της Οι-

νοποιητικής Μονεμβασιάς έδειξε ότι μία από τις ποικιλίες του παραπάνω αμπελώνα είναι η ποικιλία «Ασπρούδα» (ή «Δημητρέικο»), ενώ οι υπόλοιπες του αμπελώνα παρουσιάζουν αυξημένη γενετική συγγένεια με τις ποικιλίες «Αρκαδινό», «Πρώιμο άσπρο», και «Σβάρνα» του αμπελώνα της Συλλογής Αναφοράς. Επιπλέον, δύο από τις ποικιλίες του αμπελώνα της Οινοποιητικής Μονεμβασιάς παραμένουν αταυτοποίητες γεγονός που σημαίνει ότι πρόκειται για φυτογενετικό υλικό αμπέλου που

δεν έχει καταγραφεί και δεν διασώζεται στον αμπελώνα της Συλλογής Αναφοράς (Εικ. 1). Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι στον αμπελώνα της Οινοποιητικής Μονεμβασιάς αυτό που καλλιεργείται ως «Ασπρούδι» είναι ένας πληθυσμός διαφορετικών ποικιλιών. Τα αποτελέσματα της μοριακής ταυτοποίησης χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να πραγματοποιηθούν στοχευμένοι τρυγητοί τον Αύγουστο του 2019: οι σταφυλές των πρέμνων με ίδιο μοριακό προφίλ συλλέχθηκαν ξεχωριστά και στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν ισάριθμες οινοποιήσεις μικρής κλίμακας στο Εργαστήριο Οινολογίας και Αλκοολούχων Ποτών του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Σημειώνεται ότι κατά τον τρύγο ανιχνεύθηκαν αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ των γενοτύπων του πληθυσμού «Ασπρούδι» του αμπελώνα της Οινοποιητικής Μονεμβασιάς, όσον αφορά την ωρίμανση των σταφυλιών, και κατά συνέπεια στην ολική οξύτητα, τον αλκοολικό τίτλο, το φαινολικό προφίλ, και το οργανοληπτικό προφίλ. Σημειώνεται επίσης ότι στις οινοποιήσεις προστέθηκε ακόμη μία με υλικό από την ποικιλία «Ασπρούδα» (ή «Δημητρέικο») που διατηρείται στον αμπελώνα του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στη Λυκόβρυση. Οι οίνοι που παρήχθησαν, υποβλήθηκαν σε χημική ανάλυση περίπου δύο μήνες μετά το τέλος της αλκοολικής ζύμωσης (Πίνακας 1). Βρέθηκε ότι η περιεκτικότητα σε αιθανόλη των οίνων που παρήχθησαν από τις Ομάδες B, D, A και G ήταν υψηλότερη σε σχέση με τους οίνους των υπολοίπων ομάδων. Η ολική οξύτητα είναι 02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 31

ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΑ | ΤΟΠΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ Πίνακας 1: Κλασικές αναλύσεις οίνου (αλκοόλης, pH και ολική οξύτητα), χρώματος, και φαινολικές παράμετροι, των πειραματικών οίνων από τις επτά ομάδες Α έως Η. Οι ομάδες Α έως F αναφέρονται στις ομάδες «Ασπρούδι» που καλλιεργούνται από το Οινοποιείο Μονεμβασιάς ενώ η Ομάδα Η αναφέρεται στην ομάδα «Ασπρούδι» που διατηρείται στον αμπελώνα ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στη Λυκόβρυση. ÏìÜäá

Á*1

Â*2

C*2

D*3

Å*4

F*4

H*5

Áëêïïëéêüò ôßôëïò (v/v %)

13.5±0.01414

15.4±0.04714

9.15±0.07071

14.55±0.11785

12.25±0.11785

12.2±0.09428

13.25±0.07071

3.093±0.01414

2.9755±0.02194

2.888±0.01602

2.9485±0.04454

3.15±0.09618

3.026±0.04071

3.601±0.02687

ÏëéêÞ Ïîýôçôá (Ôñõã. Ïî. g/L)

7.8±0.07071

7.425±0.10606

6.825±0.03535

6.86±0.05185

6.11±0.01885

5.775±0.03535

5.245±0.03535

ÓÜê÷áñá (g/L)

0,8±0,02

0,66±0,02

0,7±0,02

1,44±0,02

0,88±0,02

0,74±0,023

1,5±0,023

420 nm

0.0965±0.0016

0.3485±0.0025

0.0525±0.0007

0.1780±0.0016

0.0610±0.0009

0.0515±0.0002

0.0880±0.0009

Äåßêôçò Öáéíïëéêþí Ïõóéþí

9.5266±0.3407

14.1266±0.0878

7.2133±0.0838

13.9866±0.1215

8.2200±0.0754

7.8400±0.0821

7.5266±0.2087

0.0026±0.00026

0.0082±0.00016

0.0013±0.00017

0.0068±0.00048

0.0006±0.00040

0.0022±0.00031

0.0008±0.000005

*1: ºäéï ìïñéáêü ðñïößë ìå ôçí ðïéêéëßá «Áóðñïýäá» Þ «ÄçìçôñÝéêï» ôçò óõëëïãÞò ãçãåíþí ðïéêéëéþí ôïõ ÅËÃÏ-ÄÇÌÇÔÑÁ óôïí áìðåëþíá ôçò Ëõêüâñõóçò. *2: Ôï ìïñéáêü ðñïößë ôùí ðïéêéëéþí ìå ôéò êùäéêÝò ïíïìáóßåò «ÏìÜäá-B» êáé «ÏìÜäá-C» äåí ðáñïõóßáóáí ïìïéüôçôá ìå ôá ìïñéáêÜ ðñïößë ôùí ãçãåíþí ðïéêéëéþí ðïõ äéáôçñïýíôáé óôïí áìðåëþíá ôïõ ÅËÃÏ-ÄÇÌÇÔÑÁ óôç Ëõêüâñõóç. *3: Ôï ìïñéáêü ðñïößë ôçò ðïéêéëßáò ìå ôçí êùäéêÞ ïíïìáóßá «ÏìÜäá-D» ðáñïõóéÜæåé óõããÝíåéá ìå ôï ìïñéáêü ðñïößë ôçò ðïéêéëßáò «Áñêáäéíü», ç ïðïßá äéáôçñåßôáé óôç óõëëïãÞ ãçãåíþí ðïéêéëéþí ôïõ ÅËÃÏ-ÄÇÌÇÔÑÁ óôïí áìðåëþíá ôçò Ëõêüâñõóçò. *4: Ôï ìïñéáêü ðñïößë ôùí ðïéêéëéþí ìå ôéò êùäéêÝò ïíïìáóßåò «ÏìÜäá-E» êáé «ÏìÜäá-F» ðáñïõóéÜæïõí óõããÝíåéá ìå ôï ìïñéáêü ðñïößë ôçò ðïéêéëßáò «Ðñþéìï Üóðñï», ç ïðïßá äéáôçñåßôáé óôç óõëëïãÞ ãçãåíþí ðïéêéëéþí ôïõ ÅËÃÏ-ÄÇÌÇÔÑÁ óôïí áìðåëþíá ôçò Ëõêüâñõóçò.*5: Ðïéêéëßá «Áóðñïýäá» Þ «ÄçìçôñÝéêï». Ôüðïò äéáôÞñçóçò: óõëëïãÞ ãçãåíþí ðïéêéëéþí áìðÝëïõ ôïõ ÅËÃÏ-ÄÇÌÇÔÑÁ óôç Ëõêüâñõóç.

ένα χαρακτηριστικό που αναδεικνύει τη φρεσκάδα των οίνων και τη σταθερότητα ενός κρασιού στο πέρασμα του χρόνου. Συνεπώς, στους οίνους από τις ομάδες Α και Β παρατηρήθηκαν οι υψηλότερες τιμές οξύτητας (7,8 και 7,42 τρυγικό οξύ g/L, αντίστοιχα), ενώ οι χαμηλότερες τιμές καταγράφηκαν από κρασιά της Ομάδας Η και F (5,24 και 5,77 τρυγικό οξύ g/L, αντίστοιχα). Η ομάδα Η είχε το υψηλότερο pH οίνου (3,6), ενώ η Ομάδα C είχε τη χαμη-

λότερη τιμή (2,88). Όλοι οι οίνοι μπορούν να θεωρηθούν ως ξηροί (σάκχαρα <2g/L) (Πίνακας 1). Σε ότι αφορά το φαινολικό προφίλ έγιναν οι παρακάτω μετρήσεις: i) απορρόφηση στα 420 nm, ii) Δείκτης Φαινολικών Ουσιών, και iii) Τεστ ταχείας αμαύρωσης στους παραγόμενους οίνους. Οι οίνοι των ομάδων B και D παρουσίασαν υψηλότερες τιμές απορρόφησης και ολικών φαινολικών. Επιπλέον, στους οίνους των ίδιων ομάδων παρατηρήθηκαν υψη-

Εικ. 2: Διάγραμμα του οργανοληπτικού προφίλ των πειραματικών οίνων που παρήχθησαν από τις διαφορετικές ποικιλίες που αποτελούν τον πληθυσμό «Ασπρούδι» στον αμπελώνα της Οινοποιητικής Μονεμβασιάς, όπως σκιαγραφήθηκε από ομάδα εκπαιδευμένων κριτών οίνου από το Εργαστήριο Οινολογίας και Αλκοολούχων Ποτών του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

32 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

λότερες τιμές του Δείκτη Φαινολικών Ουσιών. Τέλος, σε ότι αφορά το τεστ επιταχυνόμενης αμαύρωσης έδωσε σημαντικές διαφορές μεταξύ του k παράγοντα (από 0,0008 έως 0,0082) (Πίνακας 1). Οι οίνοι που εμφάνισαν σημαντικά χαμηλότερες τιμές όσον αφορά τον παράγοντα k ήταν αυτοί που παρήχθησαν από τις ομάδες Ε και Η: πρακτικά, αυτές οι δύο ομάδες είναι δυνατόν να παράξουν οίνους που θα αποκτήσουν καφέ ανταύγειες αργότερα από τους οίνους των άλλων ομάδων. O οργανοληπτικός έλεγχος διεξήχθη δύο μήνες μετά το τέλος της αλκοολικής ζύμωσης (Εικ. 2). Ο περιγραφικός χαρακτήρας «Ένταση χρώματος» έδειξε μια ποικιλομορφία, με τους οίνους των Ομάδων B και D να παρουσιάζουν τις υψηλότερες τιμές (πορτοκαλί χρωματισμός). Σε ότι αφορά τον περιγραφικό χαρακτήρα “ Ένταση Αρώματος”, ο οίνος από την ομάδα Η παρουσίασε την υψηλότερη τιμή, ενώ όλες οι άλλες ομάδες είχαν συγκρίσιμες τιμές. Σχετικά με τον οσφρητικό περιγραφικό χαρακτήρα «Λευκά Φρούτα/Λουλούδια», ο οίνος που παράχθηκε από ομάδα Β παρουσίασε τη χαμηλότερη τιμή –όλα τα άλλα κρασιά παρουσίασαν συγκρίσιμες τιμές. Την υψηλότερη βαθμολογία στον χαρακτήρα «Χορτώδες Άρωμα» παρουσίασε ο παραγόμενος οίνος από την Ομάδα Α. Οι πανελίστες (εκπαιδευμένοι κριτές οίνου) έκριναν τους οίνους των ομάδων B και D με την υψηλότερη τιμή στην «Οξύτητα», ενώ ο οίνος από την Ομάδα Η έλαβε τη χαμηλότερη τιμή. Τέλος, δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των οίνων για τον περιγραφικό χαρακτήρα «Επίγευση» (Εικ. 2). n

ο εγχειρίδιο «Ελληνικές ποικιλίες αμπέλου: Οι ονομασίες τους στην ελληνική βιβλιογραφία – Εμπλουτισμένος οδηγός» του ερευνητή του Τμήματος Αμπέλου του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροφικών φυτών και Αμπέλου του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού ΔΗΜΗΤΡΑ, Γιώργου Μερκουρόπουλου, αφορά τη λεπτομερή καταγραφή των ονομασιών των ποικιλιών αμπέλου και των συνωνύμων τους όπως αυτές έχουν καταγραφεί στη νεοελληνική βιβλιογραφία. Για κάθε ποικιλία αναφέρονται επίσης συνοπτικά πληροφοριακά στοιχεία που αφορούν τον τόπο καλλιέργειάς της, τον χρωματισμό της επιδερμίδας των ραγών της, και τη χρήση του καρπού. Για τη συγγραφή του εγχειριδίου χρησιμοποιήθηκαν εξειδικευμένες επιστημονικές εργασίες, όπως αμπελογραφικές περιγραφές πανεπιστημιακής εκπαίδευσης

ή γεωτεχνικού ενδιαφέροντος, αλλά επίσης και πηγές ευρύτερου λαογραφικού χαρακτήρα, θέτοντας ως βάση την παραδοχή ότι η γλωσσική συνέχεια αποτελεί τον εκφραστή της γνώσης κάθε εποχής, και ταυτόχρονα τον διαχρονικό σύνδεσμο μεταξύ των ιστορικών περιόδων. Σε όλες τις περιπτώσεις, επιλέχτηκε η εφαρμογή της ελάχιστης παρέμβασης στην επεξεργασία του διαθέσιμου υλικού. Ωστόσο, και προκειμένου να διευκολυνθεί η μελέτη και εύρεση των ονομασιών, προτείνεται όπου υπάρχει χρωματικός – ή άλλου είδους – προσδιορισμός να έπεται της κύριας ονομασίας· εξαίρεση: οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ο χρωματικός προσδιορισμός ακολουθείται από κύριο όνομα. Το εγχειρίδιο είναι διαθέσιμο προς αγορά – για πληροφορίες επικοινωνήστε στο: merkouropoulos@elgo.gr

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 33

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΙΑ

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΟ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΕΛΙΑΣ

Οφέλη για τον παραγωγό, τον φυτωριούχο και την εθνική οικονομία Την τελευταία δεκαετία, το Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ στα Χανιά παρακολουθώντας τις διεθνείς εξελίξεις, δημιούργησε τις υποδομές και εγκατέστησε τις κυριότερες ποικιλίες ελιάς με σκοπό να παραχθεί πιστοποιημένο πολλαπλασιαστικό υλικό. Η πρόσφατη πιστοποίηση από το ΥΠΑΑΤ της προβασικής μητρικής φυτείας ποικιλιών ελιάς αποτελεί σταθμό στην Ελληνική γεωργία, καθώς είναι η πρώτη φορά που επίσημος φορέας του Ελληνικού κράτους ολοκληρώνει με επιτυχία το σύνολο των προβλεπόμενων από την νομοθεσία ελέγχων και πληροί τις προϋποθέσεις για την παροχή «προβασικού» υλικού στους φυτωριούχους. ΔΡ. ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΜΠΟΥΡΗΣ Κύριος Ερευνητής, Υπεύθυνος Εργαστηρίου Ελαιοκομίας. Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου, Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός «ΔΗΜΗΤΡΑ».

ι φυτωριούχοι που πληρούν τις προϋποθέσεις (π.χ. εντομοστεγή χώρο ριζοβολίας και ανάπτυξης των φυτών), μπορούν να προμηθεύονται φυτικό υλικό από 10 Ελληνικές εμπορικές ποικιλίες ελιάς (Αμφίσσης, Γαϊδουρελιά, Καλαμών, Κορωνέικη, Κουτσουρελιά, Λιανολιά Κέρκυρας, Μεγαρείτικη, Στρογγυλολιά, Τσουνάτη, Χονδρολιά Χαλκιδικής,) και 2 Ισπανικές (Arbequine και Picual). Ήδη έχουν προμηθευτεί προβασικό υλικό πάνω από 20 φυτώρια σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας ώστε να μπορούν οι ελαιοπαραγωγοί να βρουν πιστοποιημένα δενδρύλλια σε κοντινή απόσταση. Μεγαλύτερη γεωγραφική κάλυψη υπάρχει στην Κρήτη, χάρη στην χρηματοδότηση από την Περιφέρεια Κρήτης για τη δωρεάν διάθεση προβασικού υλικού των τριών βασικών ποικιλιών που καλλιεργούνται στο νησί (έργο “Παραγωγή προβασικού πολλαπλασιαστικού υλικού ποικιλιών ελιάς στην Περιφέρεια Κρήτης - CertOlive”). Με αυτό το επίτευγμα, η καλλιέργεια θωρακίζεται από ασθένειες των ελαιόδεντρων όπως είναι ο βακτηριακός καρκίνος και το βερτισίλλιο, οι οποίες ευνοούνταν από την διακίνηση μη πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού. Η χώρα εναρμονίζεται με τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία θέσπισε αυστηρούς κανόνες στην εμπορία των δενδρυλλίων, επιβάλλοντας την αποκλειστική διακίνηση Πιστοποιημένου Πολλαπλασιαστικού Υλικού. Το γεγονός αυτό αποτελεί θετική εξέλιξη για τον κλάδο της ελαιοκομίας και των Ελλήνων φυτωριούχων, και τους δίνει τη δυνατότητα να καταστούν ανταγωνιστικοί και

34 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

να αυξήσουν την δυναμική των εξαγωγών με σημαντικά οφέλη για την εθνική οικονομία. Εξαιτίας της καταστροφικής εξάπλωσης της ασθένειας ξυλέλλα στην Ιταλία, υπάρχει αυξημένη ζήτηση για πιστοποιημένο φυτωριακό υλικό από άλλες χώρες στις οποίες δεν έχει εντοπιστεί η συγκεκριμένη ασθένεια. Η Ελλάδα έχει την τύχη να μην έχει αυτή την ασθένεια και να διαθέτει πιστοποιημένο φυτωριακό υλικό ελιάς οπότε υπάρχουν

ιδανικές συνθήκες για έντονη εξαγωγική δραστηριότητα για της ελληνικές φυτωριακές επιχειρήσεις. Η αύξηση των εξαγωγών έχει προφανή θετικά οφέλη για την εθνική οικονομία γενικότερα. Ποια είναι τα επόμενα βήματα σε αυτή την προσπάθεια; Πρώτος στόχος είναι η προμήθεια προβασικού υλικού σε όσο περισσότερα φυτώρια γίνεται σε όλες τις ελαιοκομικές περιφέρειες της χώρας. Για να επι-

Εικ. 1: Κατηγορίες φυτών ελιάς. Εικ. 2: Προβασικό υλικό ελιάς για αποστολή σε φυτώριο. 2

τευχθεί αυτό είναι απαραίτητη η συνδρομή των Περιφερειακών Διοικήσεων ακολουθώντας το παράδειγμα της Περιφέρειας Κρήτης. Οι βασικές δράσεις που χρειάζονται είναι α) χρηματοδότηση για τη δωρεάν διάθεση του πολλαπλασιαστικού υλικού στα φυτώρια που πληρούν τις προδιαγραφές και β) δράσεις ενημέρωσης για να καταλάβουν οι φυτωριούχοι και οι αγρότες τα οφέλη που θα έχουν όταν χρησιμοποιήσουν πιστοποιημένα φυτά. Δεύτερος στόχος είναι να δημιουργηθούν προβασικά μητρικά φυτά για όλες τις ελληνικές ποικιλίες ελιάς αν βρεθεί σταθερή χρηματοδότηση που να εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα της μητρικής φυτείας. Στον Εθνικό Κατάλογο Ποικιλιών είναι εγγεγραμμένες 33 ελληνικές ποικιλίες ενώ υπάρχουν και άλλες τόσες 3

τοπικές ποικιλίες που πρέπει άμεσα να εγγραφούν. Ήδη, το ΥΠΑΑΤ έχει εγκρίνει την υλοποίηση του έργου «Δημιουργία προβασικών, βασικών και πιστοποιημένων φυτειών ελιάς, εσπεριδοειδών και συκιάς - Πιστοποιημένα Φυτώρια» στο Μέτρο 16 «Συνεργασία» του ΠΑΑ, στο οποίο θα πιστοποιηθούν επιπλέον ποικιλίες ελιάς όπως και εσπεριδοειδών και συκιάς και θα δημιουργηθεί ολοκληρωμένη αλυσίδα παραγωγής πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού έως τη φύτευση σε ελαιώνα αγροτικού συνεταιρισμού. Τρίτος στόχος είναι ο εκσυγχρονισμός των ελληνικών φυτωρίων ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις υψηλές απαιτήσεις της αγοράς και της νομοθεσίας και να μπορούν να διαθέσουν μεγάλες ποσότητες φυτών υψηλής ποιότητας (ποικιλιακή γνησιότητα, φυτοϋγεία,

καλή και ομοιόμορφη ανάπτυξη). Τέταρτος στόχος είναι η δημιουργία και η κατοχύρωση νέων ελληνικών ποικιλιών που να συνδυάζουν καλά στοιχεία παραγωγής (υψηλή ποσότητα και ποιότητα) και αντοχή σε περιβαλλοντικές αντιξοότητες (έλλειψη νερού, αλατότητα, ακραίες θερμοκρασίες, βερτισίλλιο, δάκο, κυκλοκόνιο, κλπ). Με χρηματοδότηση του ΥΠΑΑΤ, ο ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ υλοποιεί το έργο «Δημιουργία νέων ποικιλιών ελιάς για προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και βελτίωση ποιότητας προϊόντων». Σε αυτή την προσπάθεια δημιουργούνται στα Χανιά νέες Ελληνικές ποικιλίες που βασίζονται σε διασταυρώσεις παραδοσιακών Ελληνικών ποικιλιών με καλά χαρακτηριστικά παραγωγής και αντοχών σε περιβαλλοντικές καταπονήσεις. Ένα σημαντικό παράδειγμα είναι η διασταύρωση Κορωνέικης με Καλαμών που έχει δώσει ενδιαφέρουσες επιλογές. Η κατοχύρωση νέων ποικιλιών ελιάς αναμένεται να ξεκινήσει το 2026. Αυτό σημαίνει ότι όποιο φυτώριο παγκοσμίως πολλαπλασιάζει αυτή την ποικιλία θα πληρώνει στο ελληνικό κράτος ένα μέρισμα που θα αποτελεί έσοδο για την ελληνική οικονομία. Επίσης, η Ελλάδα θα μπορεί να ελέγξει ποια φυτώρια και ποια κράτη θα μπορούν να πολλαπλασιάζουν τις νέες κατοχυρωμένες ποικιλίες της σε αντίθεση με την περίπτωση των παραδοσιακών ποικιλιών που καλλιεργούνται ελεύθερα σε όλες τις χώρες και βλέπουμε για παράδειγμα επιτραπέζια ελιά Καλαμών από την Αίγυπτο να ανταγωνίζεται το ελληνικό προϊόν. Συμπερασματικά, έχουν γίνει σημαντικά βήματα στον εκσυγχρονισμό της παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού ελιάς στη χώρα μας και υπάρχει σχέδιο για τις επόμενες ενέργειες που χρειάζεται συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων για να υλοποιηθεί και να καταστήσει την Ελλάδα διεθνή πρωτοπόρο στον τομέα. Με το παράδειγμα του πολλαπλασιαστικού υλικού, αντίστοιχος εκσυγχρονισμός με συγκεκριμένο σχέδιο χρειάζεται σε ολόκληρη της αλυσίδα παραγωγής της ελληνικής ελαιοκομίας. n Εικ 3: Μητρική φυτεία ελιάς.

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 35

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΕΛΙΑΣ

ΤΟ ΓΛΟΙΟΣΠΟΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Πρόγραμμα διαχείρισης BASF 2024 Η ασθένεια του γλοιοσπορίου παρουσιάζει έξαρση τα τελευταία χρόνια,παγκοσμίως και στη χώρα μας προκαλώντας σοβαρά προβλήματα στην καλλιέργεια της ελιάς. Η δυνατότητα έγκαιρης ανίχνευσης του παθογόνου σε κρίσιμα φαινολογικά στάδια, όπως η άνθηση και λίγο μετά την καρπόδεση της ελιάς είναι καθοριστική για τον καθορισμό του ακριβούς χρόνου, του αριθμού, αλλά και της αποτελεσματικότητας των επεμβάσεων. Στο συγκεκριμένο άρθρο αναφέρονται επισημάνσεις πρός τους παραγωγούς με νέα προσέγγιση, με καινοτόμα μυκητοκτόνα σκευάσματα επιτυγχάνοντας την ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση του προϊόντος που παράγουν, τόσο του ελαιολάδου όσο και της επιτραπέζιας ελιάς. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΕΡΒΗΣ Technical Market Development Manager BASF

ο γλοιοσπόριο είναι μια ασθένεια που βρίσκεται σε έξαρση τα τελευταία χρόνια, με την κλιματική αλλαγή και τις αλλαγές στην συχνότητα και το χρονισμό των βροχοπτώσεων και την ατμοσφαιρική υγρασία (νοτιάδες). H ανθοφορία είναι το πιο κρίσιμο στάδιο για την εγκατάσταση και εξάπλωση του μύκητα, καθώς κατά την περίοδο αυτή το δυναμικό ανάπτυξης του παθογόνου και οι καιρικές συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξή του. Προσβαλλόμενα φυτικά μέρη (άνθη, φύλλα) κατά το στάδιο αυτό αποτελούν τη βάση για την περαιτέρω εξάπλωση της ασθένειας. Από τα μολυσμένα φύλλα και τους κλάδους, ο μύκητας εξαπλώνεται στους αναπτυσσόμενους καρπούς μέσω του ποδίσκου. Σε ποικιλίες με επιμήκεις καρπούς (π.χ. Καλαμών), η σήψη ξεκινά συνήθως από το κορυφαίο άκρο και επεκτείνεται στην υπόλοιπη επιφάνεια. Στις ποικιλίες με μεγάλους καρπούς, τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται ως κυκλικές βυθισμένες κηλίδες ή υπό την μορφή ομόκεντρων δακτυλίων ξεκινώντας από το κέντρο της προσβολής. Σε ώριμους καρπούς, παρατηρείται μια εσωτερική φαιά σήψη της σάρκας γύρω από την κηλίδα. Το λάδι που παράγεται από μολυσμένους καρπούς είναι υποβαθμισμένης ποιότητας, έχει κοκκινωπό χρώμα και παρουσιάζονται χημικές μεταβολές στην σύσταση του, όπως η υψηλή οξύτητα και η μείωση της β-σιτοστερόλης, των πολυφαινολών και της α-τοκοφερόλης.

36 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Επιδημιολογία Το ποσοστό του μολύσματος (σπόρια, μυκήλιο) του γλοιοσπορίου στους φυτικούς ιστούς φτάνει το μέγιστο κατά την ανθοφορία, καθώς και όταν πλησιάζουμε στη συγκομιδή. Η πίεση προσβολής επηρεάζεται από τις πρακτικές διαχείρισης και είναι υψηλότερη στα συστήματα πυκνής φύτευσης. Οι λανθάνουσες μολύνσεις την άνοιξη αποτελούν ένα σημαντικό στάδιο του κύκλου της ασθένειας, διότι δεν δίνουν συμπτώματα μέχρι το φθινόπωρο. Ανάλογα με την πυκνότητα του αρχικού μολύσματος και την ποικιλία, οι φθινοπωρινές υγρα-

σίες και η προοδευτική ωρίμανση με την μείωση της φυσικής προστασίας του καρπού, οδηγούν σε έξαρση των συμπτωμάτων και σοβαρή ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση του καρπού και του ελαιόλαδου. Συμπερασματικά οι επεμβάσεις από την χρονική περίοδο πριν την ανθοφορία μέχρι και την καρπόδεση έχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση στην πυκνότητα του μολύσματος και των λανθανουσών μολύνσεων (Πίνακας 1).

Πίνακας 1

×ÅÉÌÙÍÁÓ

Ôï ðáèïãüíï äéá÷åéìÜæåé óôïõò ðñïóâåâëçìÝíïõò êáñðïýò ðïõ åßíáé ðåóìÝíïé óôï Ýäáöïò êáé áðïôåëïýí åóôßá ìüëõíóçò, êáèþò êáé óôïõò ìïõìéïðïéçìÝíïõò êáñðïýò ðïõ Ý÷ïõí ðáñáìåßíåé óôï äÝíäñï. ÌåôáöïñÜ ôïõ ìïëýóìáôïò óôá öýëëá Üìåóá ìÝóù ôçò åðéäåñìßäáò Þ Ýììåóá ìÝóù ôïõ ìßó÷ïõ.

ÁÍÏÉÎÇ

Ç ìåôáöïñÜ ôïõ ìïëýóìáôïò óôá Üíèç ãßíåôáé ìÝóù ôçò õøçëÞò ó÷åôéêÞò õãñáóßáò êáé ôïõ áÝñá. Áêüìç êáé ÷ùñßò éó÷õñÞ âñï÷üðôùóç, ôï ìüëõóìá äéáäßäåôáé ðïëý åýêïëá. ÊáôÜ ôï óôÜäéï áõôü, ç ðõêíüôçôá ôïõ åðéöõôéêïý ðëçèõóìïý åìöáíßæåé óçìáíôéêÞ áýîçóç. ÌåôáöïñÜ óôá öýëëá. ÐñïóâïëÞ êáé öõëëüðôùóç. ÅãêáôÜóôáóç ôïõ ðáèïãüíïõ.

ÊÁËÏÊÁÉÑÉ

Ëüãù ôùí õøçëþí èåñìïêñáóéþí ï ìýêçôáò âñßóêåôáé óå ëáíèÜíïõóá ìïñöÞ êáé äåí ðñïêáëåß óõìðôþìáôá. Ðáñüëá áõôÜ ôï ðáèïãüíï õðÜñ÷åé óôá ðñïóâåâëçìÝíá ìÝñç ôïõ öõôïý áðü ôçí Üíïéîç.

ÖÈÉÍÏÐÙÑÏ

Ìå ôï óõíäõáóìü ôùí ðñþôùí âñï÷ïðôþóåùí, ôçò ðôþóçò ôçò èåñìïêñáóßáò êáé ôçò ùñßìáíóçò ôùí êáñðþí, ãßíåôáé ç ìåôáöïñÜ ôïõ ìïëýóìáôïò óôïõò êáñðïýò. ¼óï ùñéìüôåñïò åßíáé ï êáñðüò, ôüóï ðéï åõáßóèçôïò.

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 37

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΕΛΙΑΣ

Σχήμα 1: Πρόγραμμα φυτοπροστασίας BASF.

Αντιμετώπιση γλοιοσπορίου – Νέα στρατηγική Παραδοσιακά αλλά ακόμη και σήμερα, τα χαλκούχα σκευάσματα αποτελούσαν τη βασική επέμβαση προστασίας από τον μύκητα, και μάλιστα όχι στο κατάλληλο στάδιο της άνοιξης αλλά το φθινόπωρο σε θεραπευτικούς ψεκασμούς χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Στην πραγματικότητα τα χαλκούχα καλούνταν να λύσουν κάθε μυκητολογικό πρόβλημα στην ελιά, ενώ το περιβαλλοντικό αποτύπωμά τους βρίσκεται πάντα κάτω από αξιολόγηση και περιορισμούς, χωρίς να μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ευαίσθητη περίοδο της άνθησης.

38 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Μετά από πολυετή και εκτεταμένο πειραματισμό στον αγρό και στο εργαστήριο, η ομάδα της BASF έχει πλέον τεκμηριωμένα αποδείξει ότι η νέα προσέγγιση με τα καινοτόμα μυκητοκτόνα σκευάσματα Insignia 20WG και το βιολογικό Serifel WP είναι δυνατή η προστασία από το γλοιοσπόριο, χωρίς την ανάγκη χαλκούχων, πλην της περιόδου του κλαδέματος για απολύμανση πληγών από βακτήρια κυρίως. Την αξία του προγράμματος αναγνωρίζουν σήμερα πολλοί παραγωγοί απολαμβάνοντας την ποιοτική και ποσοτική αναβάθμιση του προϊόντος που παράγουν, τόσο του ελαιολάδου όσο και της επιτραπέζιας ελιάς (Σχήμα 1). Oι εφαρμογές Insignia 20WG / Serifel WP συνδυάζονται με τη χρήση του βιοδιεγέρτη (CE, 2019/1009/PFC-6) Kelpak, για καλύτερη γονιμοποίηση/δέσιμο, ειδικά κάτω από αντίξοες συνθήκες όπως είναι οι βροχοπτώσεις, χαμηλές ή απότομες μεταβολές θερμοκρασίας την χρονική αυτή περίοδο. Η άριστη αντισποριογόνος και διελασματική δράση του Insignia 20WG εξασφαλίζει μεγάλη προστασία και μείωση των μολυσμάτων. Το Insignia 20WG όπως και το Serifel WP είναι σκευάσματα εκλεκτικά και ασφαλή στα ευαίσθητα άνθη της ελιάς, σε αντίθεση με τα χαλκούχα που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν την περίοδο αυτή. Μπορούν να ενταχθούν σε πρόγραμμα φυτοπροστασίας με σκευάσματα Bt (Xentari, κ.α.) ή άλλα εγκεκριμένα εντομοκτόνα, για την ταυτόχρονη

μείωση των πληθυσμών της ανθόβιας γενιάς του πυρηνοτρήτη. Oι εφαρμογές του Serifel WP γίνονται προληπτικά και συνιστάται να εφαρμόζεται απογευματινές ώρες. Την άνοιξη και το φθινόπωρο μέχρι την συγκομιδή του καρπού, οι ήπιες καιρικές συνθήκες ευνοούν τον πολλαπλασιασμό και την εγκατάσταση του Bacillus amyloliquefasciens MBI600 στους καρπούς και στα φύλλα, αποτρέποντας την εγκατάσταση του γλοιοσπορίου, ενώ δεν εκπλένεται απο την βροχή και δεν επιβαρύνει τον ελαιόκαρπο με υπολείμματα. Το Serifel WP είναι ασφαλές για τα ωφέλιμα αρθρόποδα, όπως και για τις μέλισσες και είναι κατάλληλο για χρήση στη βιολογική γεωργία. Η αποτελεσματικότητα του Serifel WP στο γλοιοσπόριο είναι παρόμοια ή ανώτερη από τα χαλκούχα σκευάσματα, δεν εκπλένεται από την βροχή και μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια στην περίοδο της άνθησης (Σαρέλλης Δ και συν. 2022). Η σχετική βιβλιογραφία βρίσκεται στη διεύθυνση : bibliography.agrotypos.gr, έτος 2024, τεύχος 2. Τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα να χρησιμοποιούνται με ασφαλή τρόπο. Να διαβάζετε πάντα την ετικέτα και τις πληροφορίες σχετικά με το προϊόν πριν από τη χρήση. Δείτε τις προειδοποιητικές φράσεις και σύμβολα πριν χρησιμοποιήσετε τα προϊόντα. Τηλ. Κέντρου Δηλητηριάσεων: 210 7793777 n

ΕΛΙΑ | ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ

ΓΕΥΣΙΓΝΩΣΊΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΑΠΈΖΙΑ ΕΛΙΆ

Πως γίνεται, τι χαρακτηριστικά ελέγχει και τι κερδίζει ο παραγωγός Πέρα από το εμπορικό κομμάτι, το να επιλέξει ένας παραγωγός επιτραπέζιας ελιάς να στείλει το προϊόν του σε ένα διαγωνισμό γευσιγνωσίας θα του δώσει και το απαραίτητο feedback για να βελτιώσει τις διαδικασίες παραγωγής του, τυποποίησης ή και την ίδια την συσκευασία. ΑΣΗΜΆΚΗΣ ΝΤΕΜΕΡΟΎΚΑΣ Γεωπόνος, Αγρότης, Γευσιγνώστης ελιάς και ελαιολάδου στο Εργαστήριο Γευσιγνωσίας Ελαιολάδου Καλαμάτας

αγορά των τροφίμων παγκοσμίως είναι μεγάλη, ως προς τα διαθέσιμα για τους καταναλωτές προϊόντα που βρίσκονται στα ράφια. Κάθε εταιρεία προσπαθεί να διαφοροποιηθεί από την άλλη ειδικά εάν πρόκειται για το ίδιο προϊόν, την ίδια ποικιλία και την ίδια περιοχή. Εδώ μπαίνει στην εξίσωση ένας διαγωνισμός ποιότητας όπως είναι η γευσιγνωσία. Στη βρώσιμη ελιά, η οποία είναι και το προϊόν που συζητάμε σε αυτό το άρθρο, η αγορά είναι γεμάτη από εταιρείες που ανταγωνίζονται για το ποια θα «κερδίσει» τον καταναλωτή. Άρα υπάρχει στην αγορά ένας μεγάλος ανταγωνισμός. Η ανάγκη λοιπόν είναι μεγάλη για ένα βραβείο και συνεπώς μια «διαπίστευση ποιότητας», η οποία θα την διαφοροποιήσει στο ράφι ενός καταστήματος. Παράλληλα και ο ελαιοπαραγωγός, μέσα από μια τέτοια εμπειρία, θα κάνει προσπάθειες να βελτιώσει την ποιότητα της ελιάς του με διάφορες καλλιεργητικές φροντίδες, με στόχο να αναδείξει το προϊόν του στην αγορά. Άρα μια τέτοια διαδικασία βοηθάει στην παραγωγή αλλά και στην προώθηση του προϊόντος. Μπορεί τα τελευταία χρόνια όταν κάποιος ακούει για ελιές, το μυαλό του να πηγαίνει κατευθείαν στο παραγόμενο από αυτές ελαιόλαδο (που οι τιμές του αυτή την εποχή έχουν σπάσει όλα τα ιστορικά ρεκόρ). Το δέντρο της ελιάς όμως μας προσφέρει και κάτι ακόμα, τις επιτραπέζιες - βρώσιμες ελιές. Πολλές ποικιλίες ελιάς μπορούν να παράγουν μόνο ελαιόλαδο από τους καρπούς τους (π.χ. κορωνέικη), ενώ σε άλλες μετά από μια φυσική διαδικασία ο καρπός μπορεί να καταστεί βρώσιμος. Όσοι έχουν δοκιμάσει καρπό ελιάς απευθείας από το δέντρο, εκτός από το φρέσκο άρωμα το συνοδεύει και μια εξαιρετικά πικρή γεύση που το καθιστά μη βρώσιμο. Εκεί επεμβαίνει ο άνθρωπος και με φυσικά μέσα (αλάτι κατά κύ-

ριο λόγο αλλά και άλλα προϊόντα) απομακρύνει την πικράδα. Η πικρή γεύση οφείλεται στην ελευρωπαΐνη, ενός φαινολικού γλυκοζίτη, που προσδίδει πικρή γεύση στον καρπό. Οι ποικιλίες των επιτραπέζιων ελιών είναι πολλές και όλες έχουν σημαντικά θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες και μέταλλα (ασβέστιο, βιταμίνη Ε, σίδηρο κ.α.). Οι ελιές αποτελούνται κατά 1115% από λιπαρά. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών είναι ελαϊκό οξύ, ένα λιπαρό οξύ με πολλά οφέλη για την υγεία. Στην Ελλάδα η πιο διαδεδομένη ποικιλία ως προς τα δέντρα που καλλιεργούνται και συνεπώς τις ποσότητες που διατίθενται στην αγορά (εγχώρια και διεθνή), είναι η Καλαμών. Η Χαλκιδικής και η Αμφίσσης έχουν επίσης μεγάλο μερίδιο στην αγορά. Η Gordal από την Ισπανία, η Ascolana από την Ιταλία και η Picholine από την Γαλλία είναι κάποιες ακόμα γνωστές ποικιλίες στη Μεσόγειο και σε όλο τον κόσμο. Φυσικά υπάρχουν πολλές ακόμα ποικιλίες σε όλο τον κόσμο που καλλιεργούνται σε μικρότερη κλίμακα.

Εμπορικά στυλ επιτραπέζιων ελιών ♦ Ολόκληρες ελιές: Οι ελιές, με ή χωρίς το κοτσάνι τους, οι οποίες έχουν το φυσικό τους σχήμα τους και από τις οποίες δεν έχει αφαιρεθεί ο πυρήνας (κουκούτσι). ♦ Σπασμένες (τσακιστές) ελιές: Ολόκληρες ελιές που έχουν υποβληθεί σε διαδικασία κατά την οποία η σάρκα τους ανοίγει χωρίς να σπάσει ο πυρήνας (κουκούτσι), ο οποίος παραμένει ολόκληρος και άθικτος στο εσωτερικό της. ♦ Ελιές σχισμένες (σχιστές): Ολόκληρες ελιές που έχουν σχιστεί κατά μήκος με την κοπή της φλούδας και μέρος της σάρκας. ♦ Ελιές χωρίς κουκούτσι (εκπυρηνωμένες): Ελιές από τις οποίες έχει αφαιρεθεί ο πυρήνας (κουκούτσι) και οι οποίες διατηρούν κατά βάση το φυσικό τους σχήμα.

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 39

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΕΛΙΑ ♦ Ελιές που έχουν κοπεί στη μέση: Ελιές χωρίς κουκούτσι ή γεμιστές, κομμένες σε δύο ίσα μέρη. ♦ Ελιές κομμένες σε τετράγωνα: Ελιές χωρίς κουκούτσι, χωρισμένες σε τέσσερα ίσα μέρη. ♦ Ελιές διαιρεμένες: Ελιές χωρίς κουκούτσι, κομμένες κατά μήκος σε περισσότερα από τέσσερα ίσα μέρη. ♦ Ελιές κομμένες σε φέτες: Ελιές χωρίς κουκούτσι ή γεμιστές ελιές κομμένες σε τμήματα αρκετά μεγάλου μήκους και ομοιόμορφου πάχους. ♦ Ελιές ψιλοκομμένες: Μικρά κομμάτια από ελιές χωρίς κουκούτσι μη καθορισμένου σχήματος. ♦ Σπασμένες ελιές: Ελιές που έσπασαν κατά λάθος κατά την αφαίρεση του κουκουτσιού ή γεμιστές. Συνήθως περιέχουν κομμάτια από το υλικό της γέμισης. ♦ Γεμιστές ελιές: Ελιές χωρίς κουκούτσια, γεμισμένες με ένα ή περισσότερα κατάλληλα προϊόντα (πλιγούρι, κρεμμύδι, αμύγδαλο, σέλινο, πορτοκάλι ή φλούδα από λεμόνι κ.λπ.) είτε με φυσικές πάστες που παρασκευάζονται από αυτές. ♦ Ελιές σαλάτας: Ελιές ολόκληρες σπασμένες ή σπασμένες χωρίς κουκούτσια. ♦ Ελιές με κάπαρη: Ελιές ολόκληρες ή χωρίς κουκούτσι, συνήθως μικρού μεγέθους, με κάπαρη και με ή χωρίς γέμιση.

40 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Διεθνής Διαγωνισμός Επιτραπέζιας Ελιάς Καλαμάτας Το Εργαστήριο Γευσιγνωσίας Ελαιολάδου Καλαμάτας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου διοργανώνει το Διεθνή Διαγωνισμό Επιτραπέζιας Ελιάς «Kalamata International Table Olive Awards 2024» Από τις 20 έως τις 23 Μαϊου στις αίθουσες του Εργαστηρίου Γευσιγνωσίας Ελαιολάδου Καλαμάτας, 13 εκπαιδευμένοι γευσιγνώστες ελιάς θα αξιολογήσουν δείγματα από όλη την Ελλάδα και όλο τον κόσμο. Πρόκειται για το μοναδικό διαγωνισμό επιτραπέζιας ελιάς στην Ελλάδα, ο οποίος προωθεί υψηλά πρότυπα ποιότητας, ακεραιότητα της κριτικής επιτροπής και αξιόπιστα αποτελέσματα. Είναι ένας διεθνής διαγωνισμός, καθώς όλοι οι τύποι επιτραπέζιων ελιών από όλες τις παραγωγούς χώρες έχουν δικαίωμα συμμετοχής. Σκοπός του διαγωνισμού είναι η προώθηση της κατανάλωσης επιτραπέζιων ελιών όλων των εμπορικών τύπων και στυλ παγκοσμίως, η προώθηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τα οφέλη των επιτραπέζιων ελιών για την υγεία και η προώθηση της οργανοληπτικής ανάλυσης ως εργαλείο αξιολόγησης της ποιότητας των επιτραπέζιων ελιών. Ο Διεθνής Διαγωνισμός Επιτραπέζιας Ελιάς «KALAMATA ΤABLE OLIVE AWARDS» θα απονείμει τις ακόλουθες διακρίσεις: ♦ Χρυσό Βραβείο Ποιότητας ♦ Αργυρό βραβείο Ποιότητας ♦ Χάλκινο βραβείο Ποιότητας

Εργαστήριο Γευσιγνωσίας Ελαιολάδου Καλαμάτας Το Εργαστήριο Γευσιγνωσίας Ελαιολάδου Καλαμάτας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου ανήκει στην Πανεπιστημιούπολη Καλαμάτας, είναι διαπιστευμένο με ISO 17025 και αναγνωρισμένο από το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας για την οργανοληπτική ανάλυση παρθένων ελαιολάδων από το 2015. Tο 2022 απέκτησε διαπίστευση για την οργανοληπτική ανάλυση επιτραπέζιων ελιών. Το ISO/ IEC 17025 επιτρέπει στα εργαστήρια να αποδεικνύουν ότι λειτουργούν με επάρκεια και παράγουν έγκυρα αποτελέσματα, προωθώντας έτσι την εμπιστοσύνη στην εργασία τους τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η διαδικασία της δοκιμής Γευσιγνωστική Ανάλυση: Το Ινστιτούτο Τεχνολόγων Τροφίμων έχει ορίσει τη γευσιγνωστική ανάλυση ως ένα επιστημονικό πεδίο που εφαρμόζεται για την αναγνώριση, μέτρηση, ανάλυση και ερμηνεία των ανθρώπινων αντιδράσεων σε εκείνα τα χαρακτηριστικά που γίνονται αντιληπτά μέσα από τις αισθήσεις της όρασης, όσφρησης, γεύσης, αφής και ακοής. Η γευσιγνωστική ανάλυση της επιτραπέζιας ελιάς μετράει την ένταση των οσφραντικών, γευστικών και κιναισθητικών χαρακτηριστικών της και είναι βασισμένη στην Οδηγία Εργασίας του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιοκομίας COI/ OT/MO No.1. Η ένταση των χαρακτηριστικών μιας επιτραπέζιας ελιάς μετριέται σε κλίμακα 10 cm και για κάθε χαρακτηριστικό υπολογίζεται η διάμεση τιμή. Τα Γευστικά Χαρακτηριστικά είναι το αλμυρό, το όξινο και το πικρό και τα κιναισθητικά χαρακτηριστικά είναι η σκληρότητα, η τραγανότητα και η ινώδης σύσταση ενώ μέσω της όσφρησης αναγνωρίζονται τα ελαττώματα. Οι κατηγορίες ποιότητας της επιτραπέζιας ελιάς σύμφωνα με τη γευσιγνωστική ανάλυση είναι τέσσερις βάσει της διάμεσης τιμής της έντασης ενός ελαττώματος: ♦ Εξαιρετικές (1-3): Η ταξινόμηση σε εξαιρετικές μπορεί να έχει ελάττωμα με ένταση μικρότερη ή ίση του 3.

♦ Πρώτη Επιλογή (3-4,5): Η ταξινόμηση σε πρώτη επιλογή μπορεί να έχει ελάττωμα με ένταση από 3,0 έως μικρότερο ή ίσο με 4,5. ♦ Δεύτερη Επιλογή (4,5-7,5): Η ταξινόμηση σε πρώτη επιλογή μπορεί να έχει ελάττωμα με ένταση από 4,5 έως μικρότερο ή ίσο με 7,5. ♦ Ελιές που δεν μπορούν να πωληθούν ως επιτραπέζιες: Η ταξινόμηση σε αυτή την κατηγορία αφορά ελιές με ελάττωμα μεγαλύτερο από 7.

Αρνητικά χαρακτηριστικά ή ελαττώματα ελιάς Τα αρνητικά χαρακτηριστικά ή τα ελαττώματα στις επιτραπέζιες ελιές γίνονται αντιληπτά με την όσφρηση. Αυτά μπορούν να προκληθούν από λανθασμένους χειρισμούς κατά την ζύμωση, την υγεία του καρπού, την επεξεργασία και τις καλλιεργητικές πρακτικές. Αρνητικά Χαρακτηριστικά ή Ελαττώματα που οφείλονται σε λανθασμένο χειρισμό κατά τη ζύμωση: – Σήψη: θυμίζει την οσμή οργανικής ύλης σε αποσύνθεση

– Βουτυρική ζύμωση: οσμή που θυμίζει βούτυρο ή τυρί – Ζαπατερία: οσμή που θυμίζει αποσυντεθημένο δέρμα Επιπλέον Αρνητικά Χαρακτηριστικά ή Ελαττώματα που οφείλονται σε μη υγιή ελαιόκαρπο: – Μουχλιασμένο: ελαιόκαρπος που έχει μουχλιάσει – Ταγγισμένο: ελαιόκαρπος που έχει υποστεί οξείδωση Επιπλέον Αρνητικά Χαρακτηριστικά ή Ελαττώματα που οφείλονται σε λανθασμένους χειρισμούς κατά την επεξεργασία ή/και τις καλλιεργητικές πρακτικές: – Επίδραση μαγειρέματος: χαρακτηρίζει ελαιόκαρπο ο οποίος κατά την παστερίωση ή την αποστείρωση θερμάνθηκε υπερβολικά ή παρέμεινε για περισσότερο από το επιθυμητό χρόνο – Σαπωνώδες: Οσφραντική και γευστική αίσθηση η οποία θυμίζει σαπούνι – Μεταλλικό: Οσφραντική και γευστική αίσθηση η οποία θυμίζει μέταλλο – Χωματίλα: Οσφραντική και γευστική αίσθηση η οποία θυμίζει χώμα ή σκόνη – Κρασώδες – ξυδάτο: Οσφραντική και γευστική αίσθηση η οποία θυμίζει κρασί ή ξύδι n

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 41

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΟΠΩΡΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ Μερικά ενδιαφέροντα για τη δενδροκομία

Η έλλειψη νερού επηρεάζει έντονα την καλλιέργεια των δενδροκομικών ειδών στην Καλιφόρνια αυξάνοντας το κόστος και κάνοντας ασύμφορη την καλλιέργεια ειδών απαιτητικών σε νερό. Στην Καλιφόρνια η καλλιέργεια αμυγδαλιάς και κύρια καρυδιάς φθίνει, ενώ η καλλιέργεια φιστικιάς επεκτείνεται. Στα επίπεδα εδάφη του κάμπου είναι καθολική η φύτευση των περισσότερων ειδών δέντρων σε σαμάρια για αποφυγή συγκέντρωσης νερού και οργανικών υλικών στον κορμό και για καλύτερη λειτουργία των ριζών (αποφυγή πλημμύρας). Για μείωση του κόστους καλλιέργειας εφαρμόζεται μηχανικό κλάδεμα σε όλους σχεδόν τους οπωρώνες (μειώνεται και ο όγκος της κόμης και γίνεται πυκνότερη φύτευση για αύξηση της παραγωγής). Όλες οι λεπτομέρειες κλαδέματος που συζητάμε και εφαρμόζουμε σε αρκετά είδη δέντρων έχουν παραγκωνιστεί και απλά κλαδεύουν τα δέντρα μηχανικά. ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΑΝΟΣ Καθηγητής Δενδροκομίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

ε πρόσφατη επίσκεψη στη Καλιφόρνια βρέθηκα στην νότια κοιλάδα στον Πειραματικό Σταθμό Kearney και στην κεντρική κοιλάδα στο Πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας, Ντέηβις, ενώ περιδιάβηκα πολλούς επαγγελματικούς οπωρώνες. Ένα ήταν ξεκάθαρο: η έρευνα για τη δενδροκομία στην Καλιφόρνια μειώνεται ραγδαία. Το 1990 υπήρχαν 27 καθηγητές στο τμήμα Δενδροκομίας του Ντέηβις και τώρα υπήρχαν 5-6. Είναι πολύ κρίμα αλλά αυτοί που έφυγαν έχουν αφήσει μια παρακαταθήκη απίστευτα πλούσια για αυτόν που ξέρει αγγλικά και μπορεί να κατανοήσει χρήσιμη και χρηστική πληροφορία. Για μένα η καλύτερη βάση δεδομένων στην αγγλική γλώσσα στον κόσμο από το διαδίκτυο είναι το fruitsandnuts.ucdavis. edu από το ανωτέρω Πανεπιστήμιο. Εκεί θα βρει ο Έλληνας γεωπόνος και δενδροκαλλιεργητής άπειρη ορθή πληροφορία για την καλλιέργεια όλων των δενδροκομικών ειδών που καλλιεργούνται και στην Ελλάδα με τις όποιες βέ-

42 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

βαια διαφορές μεταξύ των δύο χωρών. Το ταξίδι ξεκίνησε από τη νότια κοιλάδα της Καλιφόρνιας. Εκεί καλλιεργούνται κύρια εσπεριδοειδή, αμύγδαλα και μύρτιλα. Τα εσπεριδοειδή κυρίως προς τις άκρες της κοιλάδας (ελαφριές πλαγιές για μείωση του κινδύνου από παγετό) φυτεύονταν πυκνά, βρίσκονταν πάνω σε σαμάρι, αρδεύονταν με μπεκ μακριά από τον κορμό και προστατεύονταν από παγετούς με ανεμομίκτες. Το κλάδεμα των εσπεριδοειδών είναι μηχανικό στην κορυφή και στα πλάγια των

δέντρων χωρίς καν τον καθαρισμό των πολύ χαμηλών βλαστών (ποδιές) κοντά στο έδαφος με αποτέλεσμα μια πυκνή τετραγωνισμένη μπάλα (Εικ. 1). Εντατικός οπωρώνας με μανταρινιές ήταν φυτεμένος σχεδόν στα δύο μέτρα επί της γραμμής και φυσικά πάνω σε σαμάρι, με εδαφοκάλυψη για τα ζιζάνια και προστασία του κορμού για τη ηλιόκαυμα (Εικ. 2). Πρόβλημα αποτελεί το ηλιόκαυμα πολλών εκτεθειμένων καρπών λόγω των πολύ υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούν στην περιοχή.

Οι αμυγδαλιές είναι κύρια καλλιέργεια στη νότια και κεντρική κοιλάδα της Καλιφόρνιας. Εκεί παράγονται σχεδόν 900.000 τόνοι αμύγδαλα, τα περισσότερα αμύγδαλα του κόσμου. Κύρια ποικιλία παντού η Nonpareil. Ήταν εμφανής η φύτευση των επικονιαστών: κάθε 2 ή 3 σειρές της κύριας ποικιλίας υπήρχε μια σειρά με επικονιαστή (μικρότερης ανάπτυξης δέντρα), ήτοι 25-33% πυκνότητα φύτευσης του επικονιαστή (Εικ. 3). Περιττό να πω ότι η πυκνότητα καρποφορίας ήταν απίθανη, καθώς έτυχε να είμαι εκεί στη συγκομιδή. Είναι φυσικό: κατάλληλοι και άφθονοι δέντρα-επικονιαστές και μελίσσια μέσα

στον αμυγδαλεώνα στην άνθηση αυξάνουν σημαντικά την παραγωγή αμυγδάλων. Στην Ελλάδα ούτε το ένα ούτε το άλλο κάνουμε και έχουμε συνήθως φτωχή παραγωγή. Φαίνεται ότι το κλάδεμα στις αμυγδαλιές γίνεται μόνο μηχανικά και περιοδικά κάθε 3-4 χρόνια, καθώς οι καρποφόροι κλάδοι έβγαιναν από την κόμη προς όλες τις κατευθύνσεις και είχαν γυρίσει προς τα κάτω από το βάρος των καρπών. Οι αποστάσεις φύτευσης επί της γραμμής ήταν το πολύ 4 μέτρα. Φυσικά, στην Ελλάδα κάθε ποικιλία έχει διαφορετικό τρόπο βλαστικής ανάπτυξης και καρποφορίας, επομένως πρέπει να κλαδεύεται συγκε-

Εικ. 1: Πορτοκαλιές με μηχανικό κλάδεμα. Εικ. 2: Μανταρινιά με σούπερ πυκνή φύτευση σε σαμάρι και εδαφοκάλυψη.

κριμένα. Αλλά το κόστος κλαδέματος πρέπει να μειωθεί και το μηχανικό κλάδεμα κάνει δουλειά. Ήταν προφανές ότι η ανάπτυξη της αμυγδαλοκαλλιέργειας τελείωσε: είδα μόνο έναν αμυγδαλεώνα με νεαρά δέντρα σε όλο τον κάμπο και τουλάχιστον δύο που εκριζώθηκαν αμέσως μετά τη συγκομιδή των καρπών τους. Όλες οι αμυγδαλιές είναι φυτεμένες πάνω σε σαμάρι και αρδεύονται με δύο σειρές σταλακτηφόρους σωλήνες επί του σαμαριού. Φυσικά, η συγκομιδή

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 43

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΟΠΩΡΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ 3

Εικ. 3: Ποικιλίες αμυγδαλιάς. 5

Εικ. 4: Αμυγδαλιά διπλό σαμάρι.

Εικ. 5: Φιστικιά σε σαμάρι και άρδευση.

γίνεται από το γυμνό προετοιμασμένο έδαφος μετά από δόνηση και ξήρανση στο έδαφος. Υπήρχε και αμυγδαλεώνας με δύο σταλακτηφόρους σωλήνες ανάμεσα σε διπλό σαμάρι, ώστε όλο το νερό να μαζεύεται στο αυλάκι ανάμεσα στα δύο σαμάρια κατά μήκος της γραμμής των δέντρων (Εικ. 4). Πολύ έξυπνο και αποτελεσματικό, αλλά με δυσκολία στη συγκομιδή των αμυγδάλων που θα πέσουν στο αυλάκι. Για την Ελλάδα δεν θα ήταν πρόβλημα βέβαια γιατί συγκο6

Εικ. 6: Φιστικιά, μηχάνημα συγκομιδής.

44 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

μίζουμε διαφορετικά, ενώ θα γίνονταν πολύ αποτελεσματικά η λίπανση και η διαχείριση των ζιζανίων. Όσον αφορά τις φιστικιές υπήρχαν πολλά χωράφια σε όλο τον κάμπο από τον νότο μέχρι την κεντρική κοιλάδα. Tα ώριμα δέντρα είχαν μεγάλη παραγωγή, συγκομίζονταν στα μέσα Σεπτεμβρίου, πολλά νεοφυτεμένα χωράφια (λόγω μειωμένων αναγκών σε αρδευτικό νερό και καλών τιμών επεκτείνεται η καλλιέργεια της φιστικιάς), όλα σε επίπεδο έδαφος,

όλα με δύο σταλακτηφόρους σωλήνες (Εικ. 5), ενώ σε κάθε 3η σειρά φαίνονταν διάσπαρτα αρσενικά δέντρα. Γίνονταν συγκομιδή με δόνηση και διπλά μηχανήματα που τα φιστίκια μαζεύονται στον πάτο τους χωρίς επαφή με έδαφος, που ήταν επίπεδο και καθαρό (Εικ. 6). Παλαιότερα, τα φιστίκια δονούνταν και έπεφταν στο έδαφος, μολύνονταν από τον μύκητα Aspergillus flavus και περιείχαν υψηλά επίπεδα αφλατοξινών. Τώρα έχει αναπτυχθεί σύστημα AF36 και με μολυσμένους με μη μολυσματικό μύκητα (AF36) σπόρους ψυχανθούς με τους οποίους μολύνουν τους φιστικεώνες. Στο Kearney μελετάται συστηματικά η παρουσία του μολυσματικού μύκητα και αφλατοξινών στα φιστίκια και η αποτελεσματικότητα του συστήματος AF36. Απομονωμένα στο Kearney ήταν και η θηλυκή Pistacia atlantica δίπλα από την αρσενική Pistacia integerrima, όπου παράγονταν και παράγονται τα σπόρια του UCB-1, ενός πολύ ενδιαφέροντος υποκειμένου της φιστικιάς που επεκτείνεται και στην Ελλάδα. Στην κεντρική κοιλάδα υπήρχαν πολλοί καρυδεώνες. Αρδεύονταν με κατάκλιση ή με δύο μπεκ μακριά από τον κορμό επί της γραμμής. Οι ελάχιστοι νεαροί καρυδεώνες ήταν διαμορφωμένοι σε κεντρικό άξονα (Εικ. 7), αλλά τα ώριμα δέντρα είχαν πυκνή κόμη και φαίνονταν άλλοτε ακόμα η διαμόρφωση σε κεντρικό άξονα (Εικ. 8) και άλλοτε ήταν σαν μια σφαίρα. Οι καρυδιές απαιτούν πολύ αρδευτικό νερό που είναι δυσεύρετο στην Καλιφόρνια τα τελευταία χρόνια, οπότε η καλλιέργεια καρυδιάς φθίνει ταχύτατα.

Εικ. 7: Καρυδιά νεαρές κεντρικός άξονας. Εικ. 8: Ώριμες καρυδιές, κεντρικός άξονας. Εικ. 9: Ροδακινιές σε Ύψιλον κόντρα στη γραμμή

Εκεί υπήρχαν και πολλές ροδακινιές, δαμασκηνιές και κερασιές πάντα σε σαμάρια. Στις ροδακινιές συχνά παρατηρήθηκε ανακλαστικό πλαστικό στον διάδρομο για βελτίωση της ποιότητας και των ροδάκινων της κατώτερης κόμης. Οι δαμασκηνιές ήταν διαμορφωμένες σε κύπελλο, ενώ οι ροδακινιές και κερασιές σε κύπελλο χωρίς υποβραχίονες και σε Ύψιλον κόντρα στη γραμμή χωρίς υποστύλωση (Εικ. 9). Ζιζάνια δεν υπήρχαν σχεδόν πουθενά λόγω της μακράς ξηρασίας του καλοκαι10

Εικ. 10: Πορτοκαλιές με καολίνη από κοντά.

ριού. Μόνο η κόνυζα ήταν παρούσα και εκεί. Η άρδευση της ροδακινιάς γίνονταν με ένα μπεκ επί της γραμμής στο κενό μεταξύ των δύο δέντρων. Στη νότια κοιλάδα υπήρχαν και πολλές εκτάσεις με μύρτιλα διαμορφωμένα σε έναν συνεχή φυτοφράχτη πάνω σε φαρδιά σαμάρια προφανώς για πρώιμη συγκομιδή τον Ιούνιο και για την ενσωμάτωση όξινης οργανικής ουσίας στα σαμάρια. Σε μερικούς οπωρώνες με μύρτιλα είδα και τα μπεκ πάνω από τα φυτά για τον ψεκασμό οξινοποιού διαλύματος. Αυτή είναι μια εναλλακτική καλλιέργεια σε θερμές περιοχές για πρώιμη παραγωγή με μεγάλη επέκταση, που απαιτεί όμως ιδιαίτερες συνθήκες και διαχείριση. Αυτό που ήταν εμφανές σε πολλούς οπωρώνες ήταν η κάλυψη των δέντρων με καολίνη για προστασία από τον ήλιο και τη θερμική καταπόνηση και την αποφυγή προσβολών από ακάρεα δίπλα στους χωματόδρομους (Εικ. 10). Προσωπικά από αυτό το οδοιπορικό έμαθα πολλά και χρήσιμα. Στόχος αυτού του κειμένου είναι να προκληθεί κάποια συζήτηση και ενδιαφέρον για μερικά διαφορετικά πράγματα που γίνονται στην Καλιφόρνια και θα μπορούσαν (για πολλά θα έπρεπε) να εφαρμοστούν και στην Ελλάδα. n 02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 45

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΟΠΩΡΟΦΟΡΑ

Η ΕΠΑΝΑΦΥΤΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΠΩΡΩΝΑ

Εκρίζωση και διαχείριση των παλιών δέντρων Η οργανική ουσία που περιέχεται στον σκελετό των δέντρων είναι πολύτιμη για το έδαφος του οπωρώνα. Η ανακύκλωση με ψιλοτεμαχισμό των δέντρων μετά την εκρίζωση είναι οικονομική και απόλυτα ασφαλής μέθοδος βελτίωσης της οργανικής ουσίας του εδάφους. ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΑΝΟΣ Καθηγητής Δενδροκομίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

α δέντρα μετά από αρκετά χρόνια προσβάλλονται από ασθένειες ή η ποικιλία είναι πια μη εμπορική ή το είδος δεν είναι πια εμπορικό. Έτσι μετά από μερικά ή πολλά χρόνια ο οπωρώνας πρέπει να αντικατασταθεί. Συνήθως τα δέντρα εκριζώνονται ή κόβονται κοντά στο έδαφος και τα καυσόξυλα πωλούνται, ενώ τα υπόλοιπα κλαδιά συνήθως καίγονται. Το άριστο στο μυαλό των περισσότερων είναι να φύγουν τα καυσόξυλα και να καούν τα υπόλοιπα κλαδιά γιατί είναι άρρωστα και δεν πρέπει να μείνουν στο χωράφι. Αυτό φαίνεται τελικά ότι είναι λάθος. Στην Καλιφόρνια εδώ και αρκετά χρόνια απαγορεύεται η αφαίρεση ξύλου από τον οπωρώνα. Όλα τα κλαδευτικά κατά τη διάρκεια της παραγωγικής ζωής του οπωρώνα τεμαχίζονται εντός του οπωρώνα πλην των άρρωστων κλαδιών, τα οποία έχουν αφαιρεθεί προηγούμενα και έχουν απομακρυνθεί (μπορεί να πάνε για κομποστοποίηση) ή, και είναι κρίμα, να καούν. Οι φίλοι φυτοπαθολόγοι και οι παθιασμένοι γεωπόνοι θα … θυμώσουν, καθώς πάντα θεωρούν ότι το κάψιμο είναι … καθαριότητα. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει κεντρικό θέμα η κλιματική κρίση και η δυνατότητα των δέντρων (δασικών και καλλιεργούμενων) να απορροφήσουν CO2 από την ατμόσφαιρα και να βοηθήσουν έτσι στη μείωση των αρνητικών συνεπειών της κλιματικής κρίσης. Αυτό ώθησε την πρωτοποριακή σε θέματα περιβάλλοντος Καλιφόρνια να απαγορεύσει την καύση του ξύλου από τους οπωρώνες.

46 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Τι γίνεται λοιπόν εκεί με το τέλος της ζωής ενός οπωρώνα; Τα δέντρα εκριζώνονται με σκαπτικό μηχάνημα και με τη βοήθεια μεγάλου κλαδοτεμαχιστή ολόκληρο το δέντρο γίνεται τεμαχίδια (chips) και παραμένει στον αγρό. Τα τεμαχίδια ενσωματώνονται στο έδαφος με αναμόχλευση. Φυσικά, βρέθηκε από τους ερευνητές ότι αυτή η δράση αυξάνει τους πληθυσμούς των μικροοργανισμών που κομποστοποιούν τα τεμαχίδια, με αποτέλεσμα να μειώνουν σημαντικά το υλικό δημιουργώντας οργανική ουσία (χούμο, το σχετικά σταθερό οργανικό υλικό του εδάφους). Προφανώς, το άρρωστο ξύλο έχει εξαφανιστεί. Με την αύξηση των μικροοργανισμών και της οργανικής ουσίας ελαχιστοποιούνται και οι φυτοπαθογόνοι εδαφικοί μικροοργανι-

σμοί. Αλλά όχι μόνο γίνεται πιο υγιές το έδαφος, αλλά απορρόφησε και CO2 και μπορεί να βοηθήσει τις νέες ρίζες των δέντρων να αναπτυχθούν καλύτερα, να συγκρατήσει τα θρεπτικά καλύτερα, να συγκρατήσει το βρόχινο νερό καλύτερα, να μειώσει τη διάβρωση, να κάνει καλύτερη δομή του εδάφους και άλλα καλά σε σχέση με ένα έδαφος με χαμηλή βιοποικιλότητα σε μικροοργανισμούς και οργανική ουσία. Φυσικά, επιπλέον ελευθερώνονται ανόργανα θρεπτικά στο έδαφος να χρησιμοποιηθούν από την επόμενη καλλιέργεια, αυξάνεται η αγωγιμότητα του εδάφους, και το εδαφικό pH γίνεται πιο ουδέτερο. Ακόμα και τη θρέψη με Ν και Κ βελτίωσε στην επόμενη καλλιέργεια! Πάνω από όλα βέβαια είναι και η οικονομία. Ο μεγάλος αυτός κλαδοτεμαχιστής μπορεί να εξαφανίσει ένα δέντρο σε 2-3 λεπτά της ώρας, άρα να καθαρίσει το χωράφι μέσα σε ελάχιστο χρόνο χωρίς άλλα εργατικά. Φυσικά, μπορούν να επιτευχθούν τα ίδια αποτελέσματα καίγοντας τα δέντρα και προσθέτοντας τόνους άλλης οργανικής ουσίας. Αλλά δεν είναι μεγάλο το κόστος εργασίας και εισροών; Και που θα βρεις την οργανική ουσία; Αυτός ο ψιλοτεμαχισμός των δέντρων μπορεί να ακολουθηθεί από μια χρονιά με σπορά ψυχανθούς για να βελτιωθεί η διαθεσιμότητα Ν για την κομποστοποίηση των τεμαχιδίων του ξύλου και μετά να φυτευτούν τα νεαρά δενδρύλλια. Κάποια στιγμή πρέπει να δούμε πιο πέρα από το σήμερα. Πρέπει να δούμε πως θα κάνουμε το έδαφος του οπωρώνα μας όσο το δυνατόν πιο γόνιμο χωρίς πολλές εισροές και πιο ‘δυνατή’ αποθήκη άνθρακα. Τα δύο αυτά αλληλοσυνδέονται και σχετίζονται θετικά με την υγεία και παραγωγικότητα των οπωρώνων. n 02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 47

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΚΑΡΥΔΙΑ

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΕ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥΣ ΚΑΡΥΔΕΩΝΕΣ Κατά τους χειμερινούς μήνες

Κατά τη χειμερινή περίοδο και εφόσον το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες, θα πρέπει οι παραγωγοί να προβούν σε κάποιες εργασίες για να βελτιώσουν την κατάσταση του καρυδεώνα τους, από πλευράς θρέψης, φυτοπροστασίας και διαμόρφωσης της παραγωγικής κόμης των δένδρων. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΥΡΙΔΗΣ Γεωπόνος ΑΠΘ

Θρέψη Από τα μέσα Ιανουαρίου έως τέλος Φεβρουαρίου γίνεται η βασική λίπανση με ένα πλήρες λίπασμα σε αναλογία βασικών στοιχείων NPK 2-1-1,5 σε ποσότητες για παραγωγικά δέντρα από 3 έως 5 κιλά ανά δέντρο, για να διατηρηθεί η γονιμότητα του εδάφους, εκτός αν υπάρχει ανάλυση εδάφους και προτείνει κάτι άλλο. Επίσης οι καρυδιές όπως φαίνεται στην πράξη, αντιδρούν πολύ θετικά και σε πρόσθετη οργανική λίπανση νωρίς τον χειμώνα με λιπάσματα από λεοναρδίτη ή απολυμασμένης κοπριάς ορνίθων σε μορφή πέλλετ ή άλλο οργανικό υλικό σε ποσότητες 5 έως 10 κιλά ανά δέντρο. Σε περίπτωση που απαιτείται η διόρθωση του pH γίνεται χρήση ανάλογων εδαφοβελτιωτικών σε συγκεκριμένες ποσότητες. Θειούχα ή όξινα υλικά για μείωση και ανθρακικό ασβέστιο, οξείδιο του ασβεστίου ή υδροξείδιο του ασβεστίου για αύξηση του pH. Φυτοπροστασία Έλεγχος της κατάστασης του κεντρικού κορμού και των κύριων βραχιόνων, για την ύπαρξη ελκών ή κατακόρυφων σχισιμάτων του φλοιού. Η παρουσία καστανού εκκρίματος από τις σχισμές, φανερώνει προσβολή από βακτήρια του ξύλου και χρειάζεται αντιμετώπιση. Προτείνεται να γίνεται προσεκτικός καθαρισμός με χρήση μαχαιριού της προσβεβλημένης περιοχής χωρίς να καταστρέφεται υγιής ιστός και εφόσον απομακρυνθεί το βακτηριακό έκκριμα, γίνεται αμέσως επικάλυψη της πληγής με βορδιγάλειο πάστα. Γενικά καλό είναι να βάφονται οι κορμοί από το έδαφος έως και ενάμιση μέτρο ψηλότερα με πυκνό βορδιγάλειο πολτό, σε συνδυασμό με ένα καλό προσκολλητικό για επικάλυψη τυχόν σκισιμάτων, πληγών καθώς και προστασίας των δέντρων από μύκητες (φυτόφθορα), ιδιαίτερα αν με το σύστημα ποτίσματος βρέχονται οι κορμοί.

48 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Έλεγχος βραχιόνων και κλάδων για την ύπαρξη κοκκοειδών (Βαμβακάδα ή Ψώρα). Προτείνεται ψεκασμός των προσβεβλημένων δέντρων, καθώς και των γειτονικών τους με σκευάσματα ορυκτελαίων σε δόση για χειμερινούς ψεκασμούς και επανάληψη του ψεκασμού με εγκεκριμένο εντομοκτόνο προς τα τέλη Μάη με αρχές Ιουνίου, οπότε και εμφανίζονται οι κινητές μορφές των εντόμων, ώστε να αποφευχθεί η επέκταση της προσβολής. Σε υγρές κυρίως περιοχές και σε παλιά κτήματα με περιορισμένο φωτισμό και αερισμό των δέντρων εμφανίζονται στα χαμηλότερα κλαδιά βρύα και λειχήνες, τα οποία δεν παρασιτούν στα δέντρα, αλλά η εγκατάστασή τους στους βραχίονες και τους κλάδους διατηρεί μόνιμα την υγρασία με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν τα δέντρα από την ανάπτυξη μυκήτων (νέκτρια, φυτόφθορα). Η παρουσία τους μπορεί να μειωθεί με κατάλληλο κλάδεμα, για καλύτερο φωτισμό και αερισμό και τέλος ψεκασμούς με θειικό χαλκό ή υπερμαγγανικό κάλιο.

Διατήρηση - Διαμόρφωση παραγωγικής κόμης Διάνοιξη των δρόμων κίνησης των μηχανημάτων για τις καλλιεργητικές εργασίες (ψεκασμοί, καταστροφέας για τα ζιζάνια, συγκομιδή) με αφαίρεση ή βράχυνση μεγάλων κλάδων που εμποδίζουν την κίνηση καθώς με την καρποφορία τους χαμηλώνουν σε μεγάλο βαθμό. Για να μην υπάρχει μπλοκάρισμα στον αερισμό των δένδρων θα πρέπει οι πλάγιοι κλάδοι να έχουν τουλάχιστον 1,5-2 μέτρα από το έδαφος. Αφαίρεση σπασμένων κλάδων ή κλάδων που ήρθαν σε επαφή με άλλους ή λαίμαργων κλάδων που βγαίνουν στο εσωτερικό του δέντρου είναι απαραίτητο να γίνεται αυτή την περίοδο που έχουμε πλήρη εικόνα της κόμης. Επίσης αυτή είναι η εποχή που μπορεί να γίνει μείωση του ύψους σε δέντρα που έχουν ξεφύγει υπερβολικά με βράχυνση των κατακόρυφων κλάδων, πάντα δίπλα σε έναν πλάγιο κλάδο προς τα έξω. Έτσι πετυχαίνουμε καλύτερη διείσδυση του ψεκαστικού διαλύματος στο εσωτερικό των δένδρων, καλύτερη κάλυψη της φυλλικής επιφάνειας και αργότερα ευκολότερη συγκομιδή με τα δονητικά μηχανήματα.

Συντήρηση αρδευτικού συστήματος Η περίοδος αυτή είναι η πλέον κατάλληλη να προχωρήσουμε σε συντήρηση και βελτίωση αν απαιτείται του συστήματος ποτίσματος (διόρθωση διαρροών, αύξηση διαμέτρου ποτίσματος, αλλαγή κατεστραμμένων εκτοξευτήρων ή βουλωμένων σταλαχτών). Για απομάκρυνση των αλάτων που έχουν συσσωρευτεί στο αρδευτικό μας σύστημα καλό είναι στο πρώτο πότισμα να χρησιμοποιηθεί φωσφορικό οξύ στην συνιστώμενη αναλογία ούτως ώστε να καθαρίσουν οι σωληνώσεις και με το ξεκίνημα της νέας καλλιεργητικής χρονιάς να ποτίζουμε όσο πιο σωστά γίνεται. n 02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 49

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑ | ΜΑΝΤΑΡΙΝΙΑ

ΜΕΙΩΜΈΝΗ ΦΈΤΟΣ Η ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΜΑΝΤΑΡΙΝΙΏΝ ΈΦΕΡΕ ΛΙΓΌΤΕΡΕΣ ΕΞΑΓΩΓΈΣ Πως κυμάνθηκε η παγκόσμια παραγωγή και εμπορία

Οι καιρικές συνθήκες επηρέασαν και την παραγωγή μανταρινιών. Ωστόσο σε επίπεδο ΕΕ η χώρα μας δεν είχε μεγάλες απώλειες και είχε τη μεγαλύτερη παραγωγή, σε αντίθεση με την Ισπανία που η παραγωγή της επηρεάστηκε από τις υψηλές θερμοκρασίες. Οι τιμές πάντως στη χώρα μας κρατήθηκαν σε καλά επίπεδα με εξαίρεση τα Νόβα που είχαμε μια κάμψη αλλά στην συνέχεια επανήλθαν. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

είωση καταγράφουν οι εξαγωγές μανταρινιών κατά τη φετινή εμπορική περίοδο (2023/2024). Τα στοιχεία δείχνουν ότι από την αρχή της περιόδου μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου 2024 εξήχθησαν από τη χώρα μας 127.637 τόνοι μανταρινιών, έναντι 147.800 τόνων την αντίστοιχη περίοδο του 2022/2023, δηλαδή υπάρχει μια μείωση κατά -13,6%. Μειωμένες ποσότητες αλλά καλύτερες τιμές στις εξαγωγές Ο κ. Γεώργιος Πολυχρονάκης, Ειδικός Σύμβουλος του Συνδέσμου Εξαγωγέων Incofruit - Hellas, τόνισε στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «φέτος είχαμε μειωμένη παραγωγή λόγω καιρικών συνθηκών. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να έχουμε μείωση των ποσοτήτων εξαγωγής αλλά παράλληλα αύξηση της αξίας (κατά 10%) των μανταρινιών που εξήχθησαν. Η μειωμένη παραγωγή είχε σαν αποτέλεσμα οι Κλημεντίνες να ολοκληρώσουν τις εξαγωγές τους πριν τα Χριστούγεννα. Τα προβλήματα εμπορίας λόγω βομβαρδισμών των Χούτι και η κρίση στη διώρυγα του Σουέζ δεν επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τα μανταρίνια της χώρας επειδή είχαν προλάβει να φύγουν οι μεγάλες ποσότητες. Πάντως βγήκαν στην Ευρώπη μεγάλες ποσότητες μανταρινών από Τουρκία και Αίγυπτο που τις προηγούμενες χρονιές διοχετεύονταν προς τις αγορές της Ασίας. Ευτυχώς τα Νόβα, που επηρεάστηκαν αρχικά από αυτή την κατάσταση κατάφεραν στην συνέχεια να ανακάμψουν, ενώ στα Ορτανίκ έχουμε λίγες ποσότητες για εξαγωγή».

50 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Η παραγωγή και οι τιμές στις κυριότερες παραγωγικές περιοχές της χώρας κυμάνθηκε ώς εξής: Αιτωλοακαρνανία Ο κ. Αριστοτέλης Μπακάκης, παραγωγός από το Μάστρο Μεσολογγίου, τονίζει ότι «τα περισσότερα Ορτανίκ έφυγαν από τους παραγωγούς με τιμές από 25 έως 28 λεπτά το κιλό. Λίγες ποσότητες που ήταν καλής ποιότητας έφτασαν στα 30 λεπτά. Πέρυσι τα Ορτανίκ έπιασαν από τους παραγωγούς με μέση τιμή στα 33 λεπτά το κιλό. Άσχημη εικόνα είχαμε και για τα μανταρίνια Νόβα που πολύ λίγα πωλήθηκαν με τιμή παραγωγού στα 50 λεπτά, ενώ οι περισσότερες ποσότητες έφυγαν από 25 έως 27 λεπτά το κιλό. Μόνο οι Κλημεντίνες έφυγαν φέτος με καλές τιμές. Αφού έκαναν ένα καλό ξεκίνημα κατάφεραν να κρατηθούν στα

επίπεδα των 35 έως 40 λεπτά το κιλό». Ο κ. Νίκος Τσακαλόζος, παραγωγός από την Κατοχή Αιτωλοακαρνανίας, αναφέρει από την πλευρά του ότι «στα τέλη Φεβρουαρίου στην περιοχή είχαν απομείνει λίγες ποσότητες μανταρινιών Ορτανίκ. Οι τιμή παραγωγού στο δέντρο κυμάνθηκε στα 32 λεπτά το κιλό». Ο κ. Λάμπρος Κότσαλος, από την περιοχή του Μεσολογγίου, δηλώνει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «φέτος γενικά είχαμε μια καλή πορεία στα μανταρίνια. Αυτό οφείλεται στην καλή ποιότητα αλλά και στην σωστή διαχείριση από την πλευρά των παραγωγών που έκαναν σωστές διαπραγματεύσεις με τους εμπόρους. Οι Κλημεντίνες έκαναν ένα γερό ξεκίνημα με τιμές από 60 έως 65 λεπτά το κιλό. Στην συνέχεια όταν βγήκαν στην αγορά οι μεγάλες ποσότη-

τες έπεσαν στα 50 λεπτά και κατάφεραν να ολοκληρώσουν τη φετινή εμπορική περίοδο με τιμές που κρατήθηκαν πάνω από 35 λεπτά. Με καλή τιμή ξεκίνησαν και τα Νόβα από 50 λεπτά. Στη συνέχεια και με την κρίση στο Σουέζ είχαμε μια πτώση μεγάλη γύρω στα 22 έως 25 λεπτά στο χωράφι. Από το δεύτερο 10ήμερο του Ιανουαρίου όμως κατάφεραν να ανακάμψουν και έφυγαν με τιμή πάνω από 30 λεπτά. Τα Ορτανίκ έφυγαν από το χωράφι με μέσες τιμές παραγωγού από 25 έως 28 λεπτά το κιλό, ενώ τα καλής ποιότητας που είναι λίγες ποσότητες έπιασαν και τα 30 λεπτά». Θεσπρωτία Ο κ. Σπύρος Τάτσης, παραγωγός από τη Θεσπρωτία, δηλώνει ότι φέτος είχαμε μια μείωση της παραγωγής κατά περίπου 25%. Οι τιμές στις Κλημεντίνες ξεκίνησαν από 60 λεπτά. Στη συνέχεια που αυξήθηκαν οι κοπές έπεσαν στα 50 λεπτά και κατάφεραν να κλείσουν γύρω στα 35 έως 40 λεπτά ανάλογα την ποιότητα και την ποσότητα. Αργολίδα Ο κ. Θωμάς Φάκλαρης, από τον Συνεταιρισμό Σκαφιδακίου στην Αργολίδα, τονίζει στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «είχαμε μια μείωση της παραγωγής κατά περίπου 20%. Όμως η φετινή εμπορική χρονιά ήταν καλή για τα μανταρίνια. Είχαμε ομαλή ροή των εξαγωγών και δεν είχαμε ζημιές και προβλήματα φυτοπροστασίας. Οι Κλημεντίνες φέτος καθυστέρησαν να πάρουν χρωματισμό λόγω καιρικών συνθηκών αλλά είχαμε καλές ποιότητες. Η μέση τιμή παραγωγού στις Κλημεντίνες ξεκίνησε από τα 70 λεπτά το κιλό και η εμπορική περίοδος έκλεισε στα 40 λεπτά. Τα Νόβα είχαν καλό ξεκίνημα με τιμή παραγωγού στα 65 λεπτά το κιλό αλλά στην συνέχεια έπεσαν στα 35 λεπτά. Στη πτώση της τιμής παίζει ρόλο και ότι τα τελευταία χρόνια έχουμε μια αύξηση των ποσοτήτων αλλά τα Νόβα δεν είναι σαν τις Κλημεντίνες και έχουν περιορισμένο κύκλο καταναλωτών. Στη συνέχεια τα Νόβα ανέκαμψαν και έφτασαν στα 50 λεπτά. Τα τελευταία μανταρίνια ποικιλίας Πέιτζ που είχαν καλή ποιότητα και μεγέθοι έφυγαν από τον παραγωγό από 80 λεπτά έως 1 ευρώ το κιλό. Λακωνία Ο κ. Πέτρος Μπλέτας, παραγωγός από τη Σκάλα Λακωνίας, δήλωσε ότι οι καιρικές συνθήκες βοήθησαν και πήραν χρωματισμό τα εσπεριδοειδή. Είχαμε καλή ζήτηση για εξαγωγή και αυτό βοήθησε να είναι σε καλά επίπεδα οι τιμές. Στην περιοχή είχαμε μια κανονική παραγωγή στις Κλημεντίνες. Επίσης υπήρξε καλή ποιότητα και μεγέθη καρπών. Οι τιμές παραγωγού στις Κλημεντίνες ξε-

κίνησαν από 70 λεπτά και στη συνέχεια σταθεροποιήθηκαν σε καλά επίπεδα. Τα Νόβα ξεκίνησαν καλά 50 - 60 λεπτά αλλά στη συνέχεια για περίπου 1,5 μήνα που είχε παγώσε η αγορά. Από Δεκέμβριο όμως αποκαταστάθηκε η ροή του εμπορίου και άρχισαν να φεύγουν συνεχόμενα φορτία. Οι τιμές παραγωγού σταθεροποιήθηκαν στα 30 λεπτά. Παγκόσμια παραγωγή μανταρινιών Η παγκόσμια παραγωγή μανταρινιών, για το 2023/2024, προβλέπεται να αυξηθεί κατά 3% και να ανέλθει σε 38 εκατομμύρια τόνους, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA). Η αύξηση οφείλεται κυρίως στις μεγαλύτερες παραγωγές στην Κίνα και την Τουρκία που υπήρξαν λόγω των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών. Επίσης κατανάλωση και εξαγωγές αναμένεται να αυξηθούν λόγω της αυξημένης προσφοράς. Η παραγωγή της Κίνας προβλέπεται φέτος να είναι κατά 400.000 τόνους υψηλότερη σε σχέση με πέρυσι και να κυμανθεί σε 26,9 εκατομμύρια τόνους. Η αύξηση της παραγωγής οφείλεται στις καιρικές συνθήκες και στις νέες φυτεύσεις που έγιναν στις επαρχίες Hunan, Hubei, Guangxi και Jiangxi. Αυτό φέρνει μια αύξηση της κατανάλωσης και των εξαγωγών που γίνονται κυρίως προς Ινδονησία, Φιλιππίνες, Ταϊλάνδη και Βιετνάμ. Αντίθετα η παραγωγή της ΕΕ φέτος είναι μειωμένη κατά 5% και φτάνει στους 2,7 εκατομμύρια τόνους. Η Ελλάδα λόγω των καιρικών συνθηκών φαίνεται να έχει την υψηλότερη παραγωγή, λόγω των καιρικών συνθηκών κατά την εποχή της καρπόδεσης. Από την άλλη μειωμένη είναι η παραγωγή της Ισπανίας λόγω των υψηλών θερμοκρασιών και της ξηρασίας που είχε την καλοκαιρινή περίοδο. Στην ΕΕ η κατανάλωση και οι εξαγωγές προβλέπονται να είναι μειωμένες λόγω της χαμηλότερης παραγωγής, ενώ οι εισαγωγές στην ΕΕ προβλέπονται να παραμείνουν σε σταθερά επίπεδα. Μαρόκο και Νότια Αφρική παραμένουν οι κυριότεροι προμηθευτές της ευρωπαϊκής αγοράς. Μετά από μια χρονιά με μειωμένη παραγωγή λόγω του παγετού η παραγωγή της Τουρκίας προβλέπεται φέτος να ανακάμψει, με μια αύξηση της τάξης του 42% και να ανέλθει στους 2,6 εκατομμύρια τόνους. Σε αυτό βοήθησε η καλή ανθοφορία αλλά και οι νέες φυτεύσεις. Η αυξημένη παραγωγή θα φέρει άνοδο των εξαγωγών και της εγχώριας κατανάλωσης. Τα προβλήματα στο Σουέζ αναμένεται να αυξήσουν τις εξαγωγές προς την ΕΕ. Αύξηση θα έχει και η παραγωγή του Μαρόκου κατά 2%, στους 950.000 τόνους, κυρίως λόγω των επενδύσεων που έγι-

ΚΑΛΌ ΞΕΚΊΝΗΜΑ ΚΑΙ ΚΑΛΉ ΠΟΡΕΊΑ ΕΊΧΑΝ ΟΙ ΤΙΜΈΣ ΣΤΙΣ ΚΛΗΜΕΝΤΊΝΕΣ

ναν σε αρδευτικά δίκτυα, κάτι που μετρίασε τις ζημιές στην καλλιέργεια λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας. Σε σταθερά επίπεδα θα κυμανθούν οι εξαγωγές της χώρας. Η παραγωγή στις ΗΠΑ προβλέπεται να μειωθεί, κατά 7%, στους 822.000 τόνους λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών και των χαμηλότερων στρεμματικών αποδόσεων στην Καλιφόρνια. Κατανάλωση και εξαγωγές προβλέπονται μειωμένες, ενώ οι εισαγωγές προβλέπονται αμετάβλητες. Η παραγωγή στο Περού προβλέπεται να έχει μικρή μείωση (κατά 1%) και να ανέλθει στους 545.000 τόνους. Οφείλεται στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες που συνδέονται με το φαινόμενο Ελ Νίνιο. Η κατανάλωση θα κινηθεί πτωτικά, ενώ οι εξαγωγές παραμένουν αμετάβλητες. Η παραγωγή της Χιλής εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 19.000 τόνους και θα ανέλθει σε 287.000 λόγω αύξησης της έκτασης καλλιέργειας. Η κατανάλωση και οι εξαγωγές προβλέπονται αυξημένες λόγω της αυξημένης προσφοράς. Η Χιλή θα παραμείνει ο βασικός προμηθευτής της αγοράς των ΗΠΑ, με μερίδιο που φτάνει στο 95% της Αμερικάνικης αγοράς μανταρινιών. n 02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 51

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ | ΝΙΤΡΟΦΑΡΜ

LEAFLY

Απογείωση με μείωση των αερίων ρύπων της ατμόσφαιρας και μετατροπή τους σε αφομοιώσιμο άζωτο για τα φυτά! Η ΝΙΤΡΟΦΑΡΜ με 48 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας στο αγροτικό γίγνεσθαι και με το βλέμμα συνεχώς στραμμένο στις μελλοντικές εξελίξεις παρουσιάζει το LEAFLY, ένα πραγματικά πρωτοποριακό προϊόν, με καινοτόμες προτάσεις στο τρίπτυχο : σύνθεση του προϊόντος, τρόπος δράσης του και τελικό αποτέλεσμα - ωφέλεια. Το LEAFLY περιέχει φωτοκαταλύτες, οι οποίοι ενεργοποιούμενοι μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας, έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν τοξικά οξείδια του αζώτου (ΝΟχ) της ατμόσφαιρας, μετατρέποντάς τα σε άζωτο στη νιτρική του μορφή άμεσα διαθέσιμο για τη θρέψη του φυτού. ΣΠΥΡΟΣ ΣΙΟΥΤΑΣ Γεωπόνος Τεχνικό Τμήμα ΝΙΤΡΟΦΑΡΜ

η χρονιά που μας πέρασε γίναμε όλοι, για ακόμη μια φορά, μάρτυρες καταστροφικών συνεπειών που προκάλεσαν τα πρωτόγνωρης σφοδρότητας καιρικά φαινόμενα. Επιπρόσθετα, συνεχόμενες μετρήσεις των τοξικών αερίων ρύπων της ατμόσφαιρας, δείχνουν ότι το περιβάλλον στο οποίο ζούμε είναι επιβαρυμένο, σε βαθμό τέτοιο, που να αποτελεί κίνδυνο για την υγεία του ανθρώπου. Επιπλέον η αλόγιστη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων συμβάλλει στην δημιουργία τοξικών αέριων ρύπων αλλά και στην αύξηση του κόστους παραγωγής των αγροτικών προϊόντων, με αποτέλεσμα τη μείωση του εισοδήματος του παραγωγού. Το LEAFLY είναι ένα προϊόν το οποίο σχεδιάστηκε για να δώσει απαντήσεις και λύσεις ακριβώς σε αυτά τα επίκαιρα και επείγοντα παγκόσμια ζητήματα. Μέσω της ρηξικέλευθης τεχνολογίας που διαθέτει, δεσμεύει τα τοξικά για τον άνθρωπο και επιβλαβή για το περιβάλλον (ΝΟχ) τα οποία κυκλοφορούν στην ατμόσφαιρα, κυρίως ως αποτέλεσμα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Στη συνέχεια η πρωτοπόρα τεχνολογία του LEAFLY μετατρέπει τους ρύπους σε άμεσα αφομοιώσιμο άζωτο για τα φυτά, προβάλλοντας ένα θετικό πρόσημο στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, συμβάλλοντας στη μείωση του κόστους παραγωγής και πριμοδοτώντας τα παραγόμενα προϊόντα με μονάδες άνθρακα (carbon credits). Τρόπος δράσης του LEAFLY Η δράση του LEAFLY βασίζεται στο μηχανισμό της φωτοκατάλυσης. Η φωτοκατάλυση λαμβάνει χώρα σε υδατικά αιωρήματα ημιαγωγών παρουσία υπεριώδους ή ορατής ακτινοβολίας. Ανήκει στην “Πράσινη Χημεία” και στις μέρες μας έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για την οξείδωση οργανικών και ανόργανων ρύπων καθώς και για την αδρανοποίηση

52 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

μικροοργανισμών. Οι φωτοκαταλύτες είναι ημιαγωγοί οι οποίοι αντιδρούν με πηγή φωτός μετατρέποντάς τη σε δωρεάν,καθαρή και άφθονη ενέργεια. Το LEAFLY περιέχει φωτοκαταλύτες κατάλληλα επεξεργασμένους ώστε να καταλύουν τα (ΝΟχ) στο ορατό και υπέρυθρο φάσμα του φωτός. Η μοναδική τους φωτοκαταλυτική ιδιότητα συνδυάζεται άριστα με τα μοναδικά φυσικοχημικά χαρακτηριστικά τους όπως η χημική και βιολογική αδράνεια, η μη τοξικότητα, η φωτοσταθερότητα, η αντοχή στη φωτοδιάβρωση και η αφθονία τους στη φύση. Όταν λοιπόν οι επιφάνειες των φωτοκαταλυτών του LEAFLY έρχονται σε επαφή με τα φωτόνια, φορτίζονται, δημιουργώντας ηλεκτρόνια υψηλής ενεργειακής στάθμης (e-) και θετικά φορτισμένες οπές ( h+). Τα αρνητικά φορτισμένα ηλεκτρόνια ενώνονται με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας και σχηματίζουν υπεροξείδια, ενώ οι θετικά φορτισμένες οπές αντιδρούν με το νερό και σχηματίζουν ρίζες υδροξυλίου (ΟΗ-). Τα παραγόμενα δύο ισχυρά οξειδοαναγωγικά μέσα αντιδρούν με τα ΝΟχ της ατμόσφαιρας, τα διασπούν και από την αντίδρασή τους παράγεται άζωτο σε νιτρική μορφή, άμεσα αξιοποιήσιμο από τους φυτικούς οργανισμούς.

Σχεδιάγραμμα 1: Πείραμα με το University of Nottingham σε αγρωστώδη. Εφαρμογή LEAFLY 1lt /ha στις 16/7.

Ωφέλειες του LEAFLY Εφαρμογή του LEAFLY στη φυλλική επιφάνεια προσδίδει : 9 Δέσμευση των τοξικών για τον άνθρωπο ΝΟ και ΝΟ2 9 Δέσμευση του Ν2Ο, ενός από τους κύριους ρύπους με σημαντική συμβολή στη δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου (265 φορές μεγαλύτερη επίδραση από το διοξείδιο του άνθρακα) 9 Εξοικονόμηση για τον παραγωγό 15 μονάδων αζώτου ανά εκτάριο ανά μήνα 9 Μείωση έως και 25% της χημικής αζωτούχου λιπάνσεως 9 Εξυγίανση και βιωσιμότητα του εδάφους από τη μείωση των χημικών εισροών 9 Αύξηση της αποδοτικότητας χρήσης αζώτου 9 Κέρδος σε μονάδες άνθρακα (carbon credits). n

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 53

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΒΑΜΒΑΚΙ

ΔΎΣΚΟΛΗ Η ΠΕΡΣΙΝΉ ΧΡΟΝΙΆ ΓΙΑ ΚΑΛΛΙΈΡΓΕΙΑ ΒΑΜΒΑΚΙΟΎ Προβλέψεις για τη νέα καλλιεργητική περίοδο

Ο απολογισμός της προηγούμενης χρονιάς και οι προοπτικές της επόμενης για την καλλιέργεια βάμβακος, αναφέρονται στο συγκεκριμένο άρθρο του περιοδικού Γεωργία - Κτηνοτροφία. Στο πλαίσιο του ρεπορτάζ ζητήσαμε από έναν γνώστη της αγοράς, τον πρόεδρο των εκκοκκιστών κ. Σιάρκο αλλά και από τον πρόεδρο της Διεπαγγελματικής Βάμβακος κ. Φωτεινό να μας καταγράψουν τις απόψεις τους. ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

Αντώνιος Σιάρκος

Πρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Εκκοκκιστών και Εξαγωγέων Βάμβακος (ΠΕΕΕΒ) Η καλλιεργητική χρονιά του 2023/2024, η οποία ολοκληρώνεται εμπορικά προσεχώς, ήταν μια από τις δυσκολότερες των τελευταίων ετών. Από τη μία οι ολέθριες συνέπειες του πλημμυρικού φαινομένου Daniel με επίκεντρο την περιοχή της Θεσσαλίας, και από την άλλη οι επιπτώσεις της ξηρασίας και των υψηλών θερμοκρασιών στην περιοχή της Ροδόπης, οδήγησαν σε μεγάλη απώλεια της παραγωγής η οποία σε εθνικό επίπεδο καταγράφεται μειωμένη έως 40% της περσινής ποσότητας. Αυτά που συνέβησαν στην περιοχή της Θεσσαλίας αποτελούν αναμφίβολα περίπτωση ανωτέρας βίας για τη χώρα έχοντας δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στην τοπική οικονομία. Η εκδήλωση του φαινομένου λίγο πριν τη συγκομιδή του προϊόντος και ενώ είχε διαμορφωθεί σχεδόν το σύνολο του κοστολογίου παραγωγής από τους καλλιεργητές, μεγέθυνε τη ζημία για τους αγρότες αλλά και την έκθεση των επιχειρήσεων και των επαγγελματιών που είχαν χρηματοδοτήσει την αγροτική δραστηριότητα. Τα προβλήματα εντοπίζονται τόσο στην απώλεια της παραγωγής, όσο και στην καταστροφή των υποδομών και των μέσων παραγωγής. Η κατάσταση δικαίως έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον του κρατικού μηχανισμού με σκοπό την αποζημίωση των πληγέντων και την αποκατάσταση των υποδομών. Δυστυχώς, η μειωμένη παραγωγή είχε να αντιμετωπίσει και την συγκυρία της χαμηλής ζήτησης και της αργής διάθεσης του προϊόντος τροφοδοτούμενη από το μακροοικονομικό περιβάλλον των υψηλών επιτοκίων και του αυξημέ-

54 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

νου κόστους χρήματος που έχει περιορίσει την καταναλωτική δαπάνη και κατ’ επέκταση έχει ασκήσει πίεση στις τιμές των αγροτικών προϊόντων, μεταξύ αυτών και του βάμβακος. Η γεωπολιτική αστάθεια στη Μέση Ανατολή ενέτεινε την αβεβαιότητα και επιδείνωσε την καταναλωτική ψυχολογία και συμπεριφορά. Η δράση των «πειρατών» Χούθι της Υεμένης και η διακοπή της διέλευσης πλοίων από τη διώρυγα του Σουέζ δυσχεραίνει τη μεταφορά του προϊόντος στις αγορές της Ασίας που αποτελούσαν διέξοδο πωλήσεων δοθείσης της ανύπαρκτης μέχρι πρότινος ζήτησης από την παραδοσιακή αγορά της Τουρκίας. Ακόμη και σε αυτή τη συγκυρία της χαμηλής ζήτησης και μειωμένων τιμών, η αγορά του βάμβακος έδωσε τις δικές της ευκαιρίες. Η διακύμανση της χρηματιστηριακής τιμής του προϊόντος σε συνδυασμό με τη δυνατή ισοτιμία του δολαρίου με το ευρώ και τις υποστηρικτικές τιμές στη διάθεση του βαμβακοσπόρου, δημιούρ-

γησαν προϋποθέσεις ικανοποιητικής τιμολόγησης στο σύσπορο, τόσο στο ξεκίνημα της περιόδου συγκομιδής όσο και στο φινάλε της εκκοκκιστικής περιόδου. Υπενθυμίζεται ότι το βαμβάκι σταθερά φιγουράριζε πάνω από τα 60 λεπτά καθόλη τη διάρκεια της περιόδου συγκομιδής, από τις αρχές Σεπτέμβρη μέχρι το τέλος του Οκτώβρη. Κατόπιν, υπό το πρίσμα των συνθηκών που αναλύθηκαν παραπάνω, βρέθηκε πιεσμένο στην περιοχή του εύρους των 50 λεπτών, ενώ πρόσφατα η διαπίστωση των χαμηλών αποθεμάτων σε διεθνές επίπεδο ήταν αρκετή για να πυροδοτήσει μια γενναιόδωρη επαναφορά των τιμών η οποία όπως όλα δείχνουν θα είναι διατηρήσιμη. Στις περισσότερες περιπτώσεις μάλιστα, με εξαίρεση τις πληγέντες περιοχές, ο συνδυασμός των ικανοποιητικών εμπορικών τιμών με τις αυξημένες στρεμματικές αποδόσεις έδωσε εισοδήματα που σώζουν την παρτίδα. Σε αυτές τις οριακές συνθήκες ιδιαίτερο ρόλο στη βελτίωση των τιμών του παραγωγού έπαιξε η

παράδοση υψηλής ποιότητας, χαμηλής υγρασίας, πιστοποιημένου προϊόντος στα πλαίσια των προγραμμάτων πιστοποίησης ποικιλιών που τρέχουν οι εκκοκκιστικές επιχειρήσεις στις κατευθύνσεις και οδηγίες που έχει χαράξει η Διεπαγγελματική Οργάνωσης Βάμβακος. Η βελτίωση της τιμολόγησης σε πολλές περιπτώσεις έφτανε σε ποσοστό που άγγιζε το 10% της αξίας του προϊόντος το οποίο αναμφίβολα ήταν ουσιαστική προσθήκη στο εισόδημα του παραγωγού. Αξίζει επιπλέον να σημειωθεί ότι στο περιβάλλον αναιμικής ζήτησης και ασθενικών πωλήσεων που επικράτησε ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας για τη βελτίωση της εμπορευσιμότητας του προϊόντος αναδείχθηκε η πιστοποίηση σύμφωνα με τα πρότυπα του Agro/bci και η σήμανση Eucotton η οποία χρήζει ολοένα και μεγαλύτερης αναγνώρισης από τα brands του εξωτερικού. Έτσι ποσότητες που έφεραν αυτές τις πιστοποιήσεις διακινήθηκαν κατά προτεραιότητα με βελτιωμένους εμπορικούς όρους. Σε βάθος χρόνου, και πλησιάζοντας στη νέα χρόνια, εκτιμάται ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί από τις κεντρικές τράπεζες των μεγαλύτερων οικονομιών του

πλανήτη θα αρχίσουν να αποδίδουν δημιουργώντας αναπτυξιακή προοπτική για την παγκόσμια οικονομία και βελτιωμένη ζήτηση για τα προϊόντα. Αυτή άλλωστε κρίνεται απαραίτητη για την υποστήριξη της όποιας ανοδικής κίνησης των αγορών. Τα χαμηλά αποθέματα σε συνδυασμό με τη βελτίωση των συνθηκών ζήτησης πιστεύεται ότι θα δημιουργήσουν προϋποθέσεις ευκαιριών για τους βαμβακοπαραγωγούς όσο οδεύουμε στη νέα καλλιεργητική περίοδο. Ευκαιρίες που δύναται να κλειδωθούν από τους παραγωγούς αξιοποιώντας τον μηχανισμό της ημερήσιας τιμής βάμβακος και των προπωλήσεων που έχουν καθιερωθεί επιτυχώς από τον κλάδο λαμβάνοντας την άμεση συσχέτιση της χρηματιστηριακής τιμής του βάμβακος με το φυσικό εμπόριο του προϊόντος. Η προοπτική αυτή σε συνδυασμό με τις συγκριτικά καλύτερες επιδόσεις του βάμβακος με άλλα ανταγωνιστικά προϊόντα, το καθιστούν ιδιαίτερα ελκυστικό στις επιλογές του παραγωγού την εαρινή περίοδο σποράς. Αναμφίβολα, το βαμβάκι είναι ένα προϊόν στρατηγικής σημασίας για τη χώρα με δεσπόζουσα θέση στην ΕΕ, μεγάλο

ΤΟ 2023 ΣΧΕΔΌΝ ΤΟ 30% ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΉΣ ΒΑΜΒΑΚΟΚΑΛΛΙΈΡΓΕΙΑΣ ΧΆΘΗΚΕ ΛΌΓΩ ΤΗΣ ΘΕΟΜΗΝΊΑΣ εξαγωγικό ενδιαφέρον και συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι ανταγωνιστικών προελεύσεων. Δικαίως αποκαλείται ο λευκός χρυσός της χώρας, η καλλιέργεια με τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία, μια σίγουρη επιλογή για τον παραγωγό.

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 55

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΒΑΜΒΑΚΙ

Ευθύμιος Φωτεινός

Πρόεδρος Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Βάμβακος Αναμφίβολα, η περσινή χρονιά ήταν από τις δυσκολότερες για το ελληνικό βαμβάκι από κάθε άποψη. Τα περιοριστικά μέτρα από τις κεντρικές τράπεζες των μεγάλων οικονομιών, η αύξηση των επιτοκίων και οι καταστροφές που σημειώθηκαν στη χώρα μας λόγω των καιρικών φαινομένων Daniel και Elias, στιγμάτισαν, δυστυχώς, με αρνητικό πρόσημο τη χρονιά που πέρασε. Παρ’ όλο που το 2023 ξεκίνησε ευοίωνα κατέληξε επώδυνα για τους παραγωγούς μας και τις εκκοκκιστικές επιχειρήσεις. Οι καταστροφές από την κακοκαιρία «Daniel » στις βαμβακοκαλλιέργειες των πληγεισών περιοχών είναι εκτεταμένες. Βασικά γεωργικά μηχανήματα έχουν υποστεί ανεπανόρθωτες ζημιές ενώ σχεδόν το σύνολο των εκκοκκιστικών επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες στις πληγείσες περιοχές (στον θεσσαλικό κάμπο έχει την έδρα του το 40% του δυναμικού του κλάδου και πλέον) έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές σε μηχανολογικό εξοπλισμό και υλικοτεχνική υποδομή. Σχεδόν το 30% της ελληνικής βαμβακοκαλλιέργειας χάθηκε με καταστροφικές συνέπειες, που στοίχισε, δυστυχώς, και σε ανθρώπινες ζωές. Η προστασία του θεσσαλικού κάμπου από τα ακραία καιρικά φαινόμενα και την κλιματική κρίση, η αποκατάσταση των πληγεισών αγροτικών καλλιεργειών και υποδομών από το φαινόμενο Daniel, καθώς και η ανάδειξη των ποιοτικών αγροδιατροφικών προϊόντων πρέπει να αποτελούν βασικές προτεραιότητες για την ανάκαμψη

56 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

της περιοχής. Στη ΔΟΒ θεωρούμε ότι η ανασύνταξη της οικονομικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας πρέπει να περάσει από το στάδιο της ιδέας στο στάδιο του έργου. Έχουν γίνει βήματα θετικά από την πλευρά της Πολιτείας, αλλά πρέπει να υπάρξει συνέπεια από την πλευρά της όσον αφορά τις δεσμεύσεις της καθώς λειτουργούμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον και ιδιαίτερα ανταγωνιστικό. Ο αντίκτυπος στη νέα χρονιά σίγουρα θα είναι μεγάλος, καθώς στη Θεσσαλία και τη Φθιώτιδα, που δοκιμάστηκε και αυτή, καλλιεργούνται περίπου 800.000 στρέμματα, από το σύνολο των 2,5 εκατ. στρεμμάτων της βαμβακοκαλλιέργειας σε όλη τη χώρα. Χιλιάδες στρέμματα υπέστησαν καθολική ζημιά λόγω των πλημμυρών αλλά και των έντονων βροχοπτώσεων που προκλήθηκαν εξαιτίας του ακραίου φαινομένου. Στον απόηχο όσων έχουν ήδη αναφερθεί, ο κλάδος μας καλείται, μέσα από συνέργειες με τους αρμόδιους φορείς της Πολιτείας και με επαγγελματισμό, να συνθέσει εκ νέου την εικόνα της ελληνικής καλλιέργειας βάμβακος προς όφελος των παραγωγών και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Μέσα σε όλα τα παραπάνω πρέπει να αναλογιστούμε και τις ήδη υπάρχουσες συνέπειες της κλιματικής κρίσης που επηρεάζουν τη βαμβακοκαλλιέργεια σε μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα την ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση του παραγόμενου προϊόντος. Επιβάλλεται η τοποθέτηση συστημάτων έγκαιρης ενημέρωσης, μελέτη αναδιαρθρωτικών μέτρων, μείωση εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, χρήση εναλλακτικών μορφών ενέργειας και αντικατάσταση

του μηχανολογικού εξοπλισμού των επιχειρήσεων. Η ΔΟΒ, μέσα από τις αδιάκοπες προσπάθειές της, θα συνεχίσει προκειμένου να επιτευχθούν σταδιακά βελτιωμένες συνθήκες που θα αντιστρέψουν το ήδη αρνητικό κλίμα ώστε να δοθεί υπεραξία στο προϊόν μας. Η ύπαρξη χρηματοδοτικών εργαλείων, που διευκολύνουν την αγορά αγροτικής γης και μηχανολογικού εξοπλισμού, ώστε να ενισχυθεί η είσοδος νέων αγροτών και να επιλυθούν δομικά προβλήματα, συμβάλλουν στην ανάπτυξη του μεγέθους των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και του ψηφιακού τους μετασχηματισμού. Στη ΔΟΒ θεωρούμε ότι οι Έλληνες βαμβακοκαλλιεργητές έχουν αποδείξει διαχρονικά ότι όταν θέλουν μπορούν να παρακολουθήσουν τα μεταβαλλόμενα μοντέλα παραγωγής, τα νέα προγράμματα ολοκληρωμένης διαχείρισης αλλά και τα νέα εργαλεία που προτάσσει η σύγχρονη εποχή, και στηρίζει η Διεπαγγελματική, όπως οι προπωλήσεις. Προφανώς η ύπαρξη χρηματοδοτικών εργαλείων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το Ταμείο Επενδύσεων και το ΠΑΑ βοηθούν ώστε οι αγρότες να μπορέσουν να επενδύσουν στην καινοτομία και να καταστήσουν πιο ελκυστική και ανταγωνιστική την καλλιέργεια. Από την άλλη, όμως, είναι επιβεβλημένη ανάγκη η πολιτική μείωσης των φορολογικών επιβαρύνσεων από την πλευρά της Κυβέρνησης. Πάνω απ’ όλα, όμως, είναι αναγκαία περισσότερο από ποτέ η εφαρμογή στην

πράξη της Εθνικής Στρατηγικής για το βαμβάκι, που έχει εγκριθεί από το ΥπΑΑΤ προς όφελος των χιλιάδων ελληνικών οικογενειών που ζουν από αυτό αλλά και της εθνικής μας οικονομίας. Η

ΔΟΒ, στο πλαίσιο της Ομάδας Εργασίας για το βαμβάκι του Υπουργείου, οφείλει να εντείνει τις προσπάθειές της και απαρέγκλιτα να εγγυηθεί τη συνεχή εφαρμογή της Στρατηγικής και επιτάσσεται άμεσα η επαναλειτουργία της Ομάδας Εργασίας. Συνηθίζουμε να αναφερόμαστε στη θέση που πρέπει να βρει στο παγκόσμιο γίγνεσθαι το βαμβάκι μας. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια πολύ σοβαρή προσπάθεια μέσα από την Ευρωπαϊκή Συμμαχία Βάμβακος, στην οποία η ΔΟΒ αποτελεί ιδρυτικό μέλος, και το ελληνικό βαμβάκι πλέον αναφέρεται ως ευρωπαϊκό βαμβάκι στο διεθνές στερέωμα. Οι σημερινές απαιτήσεις των καταναλωτών εστιάζουν στο γεγονός να μπορούν να γνωρίζουν την προέλευση των υλικών των ενδυμάτων που αγοράζουν καθώς και τη βιωσιμότητα της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού. Έχει εγκριθεί και πρόκειται να υλοποιηθεί τα επόμενα τρία χρόνια το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «EUCOTTON», το οποίο θα περιλαμβάνει δράσεις εκπαίδευσης με κύριο στόχο οι καταναλωτές στη Δανία, τη Φινλανδία, και τη Σουηδία αποκτήσουν νέες γνώσεις σχετικά με τη βιώσιμη πτυχή των πρακτικών και των προτύπων παραγωγής βάμβακος και οι επαγγελματίες να κάνουν συνειδητές επιλογές στη

ΤΑ ΧΑΜΗΛΆ ΑΠΟΘΈΜΑΤΑ ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΌ ΜΕ ΤΗ ΒΕΛΤΊΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΏΝ ΖΉΤΗΣΗΣ ΔΊΝΟΥΝ ΑΙΣΙΟΔΟΞΊΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΈΑ ΧΡΟΝΙΆ

χρήση βιώσιμου ευρωπαϊκού βάμβακος αφού έχουν κατανοήσει τη σημασία των πρακτικών βιώσιμης παραγωγής βαμβακιού. Η Διεπαγγελματική Οργάνωση Βάμβα-

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 57

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΒΑΜΒΑΚΙ

κος και αυτή τη χρονιά αναδεικνύει τον ρόλο του βαμβακιού ως κύρια καλλιέργεια που συμβάλλει στην αύξηση του ΑΕΠ της χώρας μας μέσα από τις εκδηλώσεις της, τις εσπερίδες και φυσικά το 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο για το βαμβάκι, το οποίο θα πραγματοποιείται στις αρχές Μαρτίου, στη Θεσσαλονίκη. Οι θεματικές ενότητες, μεταξύ άλλων, θα εστιάσουν στην κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις στην καλλιέργεια βαμβακιού, στην ενίσχυση του βαμβακιού μέσω της ΚΑΠ και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται αλλά και τις προοπτικές για τους παραγωγούς, στο ελληνικό - ευρωπαϊκό

58 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

βαμβάκι, στην εκπαίδευση των παραγωγών και τη γεωργία ακριβείας. Ήδη στα πλαίσια της AGROTICA η ΔΟΒ πραγματοποίησε εκδήλωση που αφορούσε τα χρηματοδοτικά εργαλεία για την ενίσχυση της βαμβακοκαλλιέργειας μέσω της ΚΑΠ, καθώς και τα προγράμματα που υλοποιεί με τον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ για την αύξηση της αξίας της βαμβακοκαλλιέργειας. Στις εσπερίδες μας στο Διδυμότειχο (11/03) και στα Φάρσαλα (14/03) θα εστιάσουμε στα αποτελέσματα των ερευνητικών προγραμμάτων για την ποιότητα του ελληνικού βαμβακιού (20162023) που εκπονούνται κάθε χρόνο με

το Εθνικό Κέντρο Ταξινόμησης και Τυποποίησης Βάμβακος στην Καρδίτσα. Πρέπει ως παραγωγοί αλλά και ως εκκοκκιστές να παράγουμε ένα ευρωπαϊκό βαμβάκι, με υπεύθυνες και διαφανείς διαδικασίες, ώστε το αποτέλεσμα να αποφέρει ένα τελικό προϊόν υψηλής ποιότητας το οποίο, ακολούθως, θα οδηγήσει σε έναν μεγάλο δείκτη βιωσιμότητας, τόσο κοινωνικά όσο και περιβαλλοντικά. Πρέπει να αξιοποιήσουμε τα τεχνολογικά επιτεύγματα και άλματα που γίνονται συνεχώς στη γεωργία που οδηγούν ακόμα και στην χρήση, γιατί όχι, της αναπτυγμένης «τεχνικής νοημοσύνης». Ο εξορθολογισμός ολόκληρου του συστήματος παραγωγής και η εφαρμογή προηγμένων τεχνολογιών πληροφορικής θα επιφέρει ανάκαμψη και αναδημιουργία της ίδιας της καλλιεργητικής έκτασης. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο πρωτογενής τομέας αποτελεί ισχυρό πυλώνα ανάπτυξης της οικονομίας. Η ελληνική βαμβακοκαλλιέργεια έχει παρόν αλλά και μέλλον. Είναι χρέος όλων μας, όλων όσων δηλαδή εμπλεκόμαστε στην αλυσίδα βάμβακος να αγωνιστούμε για μία καλλιέργεια με αξιώσεις, που να αποδίδει καρπούς και να την καταστήσουμε ακόμα πιο ανταγωνιστική. Εμείς στη ΔΟΒ πιστεύουμε στο προϊόν και μπορούμε να το αναδείξουμε ακόμα περισσότερο. 

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 59

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΒΑΜΒΑΚΙ

ΠΟΙΚΙΛΊΕΣ ΒΑΜΒΑΚΙΟΎ Προτάσεις εταιρειών για τη σπορά του 2024

Ενόψει της νέας σποράς βαμβακιού παρουσιάζονται από μεγάλους σποροπαραγωγικούς οίκους οι προτεινόμενες ποικιλίες για τους Έλληνες βαμβακοπαραγωγούς. Η ενημέρωση είναι απαραίτητη για να μπορέσουν να επιλέξουν οι παραγωγοί τις κατάλληλες ποικιλίες για τις συνθήκες του χωραφιού και της περιοχής τους.

Ελάνκο Ελλάς Phytogen Phynta

Ποικιλία πολύ υψηλού δυναμικού παραγωγής, πρώιμη, εύκολα διαχειρίσιμη με πολύ καλή προσαρμοστικότητα σε όλους τους τύπους εδαφών και κλιματικών συνθηκών. Γρήγορη αρχική ανάπτυξη με εντυπωσιακή καρποφορία στον κεντρικό και στους πλάγιους βλαστούς. Βαθύρριζη ποικιλία με εξαιρετικά αγρονομικά χαρακτηριστικά και σημαντική ανοχή στις αδρομυκώσεις. Πολύ καλή συγκράτηση βάμβακος στην κάψα ακόμα και σε δυσμενείς συνθήκες συγκομιδής. Ποικιλία που ξεχωρίζει για τις κορυφαίες της αποδόσεις, την σταθερότητα παραγωγής και την πολύ καλή ανταπόκριση στους ρυθμιστές ανάπτυξης. Ποικιλία που πριμοδοτείται από τα εκκοκκιστήρια για τις αποδόσεις και τα τεχνολογικά της ίνας.

Phy 48

Phy 983

Phy 48

Phy 983

Πρώιμη ποικιλία πολύ υψηλών αποδόσεων, καθορισμένης ανάπτυξης με εύκολη διαχείριση και προσαρμοστικότητα σε όλους τους τύπους των εδαφών. Γρήγορη αρχική ανάπτυξη, δυνατό ριζικό σύστημα με άριστα αγρονομικά χαρακτηριστικά και καλή ανοχή στις αδρομυκώσεις. Έχει πολύ καλή συμπεριφορά στην ανοιχτή κάψα ακόμα και έπειτα από έντονες βροχοπτώσεις. Με τους σωστούς γεωργικούς χειρισμούς το φυτό κοντρολάρεται πολύ εύκολα και η καλλιέργεια δίνει ξεκούραστα για τον παραγωγό σταθερά τις υψηλότερες αποδόσεις.

Μεσοπρώιμη ποικιλία πολύ υψηλού δυναμικού παραγωγής με άριστη συμπεριφορά σε συνθήκες υδατικού stress. Πολύ γρήγορη αρχική ανάπτυξη, είναι η πλέον βαθύρριζη ποικιλία βάμβακος με υψηλή προσαρμοστικότητα σε διαφορετικούς τύπους εδαφών (από αργιλώδη έως αμμώδη ακόμα και για ημιαλατούχα εδάφη). Ποικιλία με άριστα αγρονομικά χαρακτηριστικά και πολύ καλή ανοχή στις αδρομυκώσεις. Έχει μεγάλη αντοχή στο πλάγιασμα με ιδιαίτερα δυνατό κεντρικό στέλεχος. Ανταποκρίνεται εξαιρετικά στις εφαρμογές αναστολέων ανάπτυξης. Ποικιλία που πριμοδοτείται από τη βιομηχανία.

Speed

Phynta

60 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Μεσοπρώιμη ποικιλία υψηλών αποδόσεων και σταθερότητα παραγωγής. Γρήγορη αρχική ανάπτυξη, δυνατό ριζικό σύστημα, υψηλή προσαρμοστικότητα σε διαφορετικές εδαφικές και κλιματικές συνθήκες με άριστα αγρονομικά χαρακτηριστικά και καλή ανοχή στις αδρομυκώσεις. Πολύ εύκολη στους γεωργικούς χειρισμούς.

DP 396

Κ+Ν Ευθυμιάδης Deltapine

Filia

Μεσοπρώιμη ποικιλία που συνδυάζει πολύ υψηλές αποδόσεις σε σύσπορο και ίνα άριστης ποιότητας. Εξαιρετική προσαρμογή σε ξηροθερμικές συνθήκες. Πολύ γρήγορο και ομοιόμορφο άνοιγμα. Ποικιλία που τα καρποφόρα όργανα βρίσκονται κοντά στον κεντρικό βλαστό, ιδανική και για πυκνότερη σπορά. Προσαρμόζεται εξαιρετικά σε εδάφη όλων των τύπων. Συμμετέχει στα premium προγράμματα πιστοποίησης, προσφέροντας υπεραξία στον παραγωγό, μέσω των ποιοτικών της χαρακτηριστικών.

Novelia

Νέα µεσοπρώιµη ποικιλία µε πολύ υψηλό παραγωγικό δυναμικό σε σύσπορο αλλά και ίνα υψηλής ποιότητας. Διαθέτει πολύ ισχυρό ριζικό σύστημα, που τις προσδίδει μεγάλη αντοχή σε ξηροθερμικές συνθήκες. Έχει εξαιρετικά μεγάλη προσαρμοστικότητα, και μπορεί να καλλιεργηθεί σε εδάφη όλων των τύπων. Η ανάπτυξη της είναι συγκρατημένη σε όλα τα στάδια της καλλιέργειας, χαρακτηριστικό που την καθιστά ιδανική για αγρούς που τα βαμβάκια έχουν τάση για υπερβολική βλαστική ανάπτυξη. Συμμετέχει στα premium προγράμματα πιστοποίησης, προσφέροντας υπεραξία στον παραγωγό, μέσω των ποιοτικών της χαρακτηριστικών.

Μεσοπρώιμη ποικιλία με πολύ ισχυρό ριζικό σύστημα και εξαιρετική αντοχή σε ξηροθερμικές συνθήκες. Έχει χνούδι στο φύλλωμα της, προσδίδοντας αντοχή σε μυζητικά έντομα (τζιτζικάκι, αλευρώδεις, κλπ.). Έχει εξαιρετικά μεγάλη προσαρμοστικότητα, και μπορεί να καλλιεργηθεί σε εδάφη όλων των τύπων, προσφέροντας σταθερά υψηλές αποδόσεις και σίγουρο εισόδημα. Συμμετέχει στα προγράμματα πιστοποίησης επιλεγμένων ποικιλιών, προσφέροντας υπεραξία στον παραγωγό, μέσω των ποιοτικών της χαρακτηριστικών.

DP 396 Prg 9811

Filia

Novelia

Concha

Πρώιμη ποικιλία με εντυπωσιακές αποδόσεις σε σύσπορο και ίνα υψηλής ποιότητας. Χαρακτηρίζεται από εύκολη διαχείριση και άριστα αγρονομικά χαρακτηριστικά. Εξαιρετικά υψηλός αριθμός καρποφόρων οργάνων με γρήγορη αναπλήρωση σε περιπτώσεις απωλειών. Προσαρμόζεται καλύτερα σε μέτριας και υψηλής γονιμότητας εδάφη. Συμμετέχει στα premium προγράμματα πιστοποίησης, προσφέροντας υπεραξία στον παραγωγό, μέσω των ποιοτικών της χαρακτηριστικών.

Concha

Μεσοπρώιµη ποικιλία με εξαιρετική προσαρμοστικότητα και αντοχή σε δυσμενείς συνθήκες καλλιέργειας, χαρακτηρίζεται για τις σταθερά υψηλές αποδόσεις σε όλων των τύπων τα εδάφη. Ξεχωρίζει για το ισχυρό ριζικό σύστημα, την εντυπωσιακή πρώτη ανάπτυξη και τα άριστα αγρονομικά χαρακτηριστικά. Έχει πολύ καλή συγκράτηση του σύσπορου στην κάψα σε περιπτώσεις που καθυστερεί η συγκομιδή. Συμμετέχει στα προγράμματα πιστοποίησης επιλεγμένων ποικιλιών, προσφέροντας υπεραξία στον παραγωγό, μέσω των ποιοτικών της χαρακτηριστικών.

Prg 9811 02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 61

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ | ΒΑΜΒΑΚΙ Savina

Νίκησε την αδρομύκωση. Εύρωστο και βαθύρριζο φυτό με πολύ μεγάλη ανεκτικότητα στην αδρομύκωση. Υψηλές αποδόσεις από μια μεσοπρώιμη ποικιλία ακόμα και σε κουρασμένα εδάφη.

Sipcam Hellas Greenco Fidel

H επανάσταση στην καλλιέργεια του βαμβακιού. Σύγχρονη πρώιμη ποικιλία με πολύ υψηλό δυναμικό παραγωγής σε σύσπορο βαμβάκι και ίνα. Βαθύρριζη ποικιλία, πολύ εύκολη στη διαχείριση με γρήγορη αναπλήρωση χαμένων καρποφόρων οργάνων. Πλούσια καρπόδεση και απίστευτο άνοιγμα κάψας. Fidel

Hersi

Άλλαξε τα δεδομένα στην καλλιέργεια του βαμβακιού. Μεσοπρώιμη ποικιλία που ξεχωρίζει για τις υψηλές αποδόσεις κάθε χρόνο. Είναι ιδανική ποικιλία για όλα τα εδάφη, εύκολη στη διαχείριση όπου συνίσταται η χρήση ρυθμιστών ανάπτυξης. Πολύ ισχυρό φυτό που καρποφορεί από τοv 7ο κόμβο και δεν πλαγιάζει. Παρουσιάζει πολύ καλή ανεκτικότητα στην αδρομύκωση.

Savina

Ducati

Συνδυάζει πρωιμότητα, υψηλό δυναμικό παραγωγής και εντυπωσιακή απόδοση σε ίνα. Πρώιμη ποικιλία με υψηλό δυναμικό παραγωγής και ευρεία προσαρμοστικότητα σε διάφορες εφαφοκλιματικές συνθήκες. Ισχυρό φυτό που δεν πλαγιάζει και καρποφορεί από τον 5ο-6ο κόμβο πετυχαίνοντας μεγάλο αριθμό καρποφόρων οργάνων. Άριστο άνοιγμα καρυδιών με πολύ καλή συγκράτηση στην κάψα. Πολύ υψηλή απόδοση σε ίνα με άριστα τεχνολογικά χαρακτηριστικά. Hersi

Siro

Υψηλές αποδόσεις για τον παραγωγό και την βιομηχανία. Πρώιμη και πολύ παραγωγική ποικιλία που αξιοποιεί ιδιαίτερα τα γόνιμα εδάφη δίνοντας απίστευτες αποδόσεις σε κιλά. Εύκολο φυτό με γρήγορη πρώτη ανάπτυξη, άριστη προσαρμοστικότητα και τέλεια μηχανοσυλλογή.

Siro

Οι ποικιλίες διατίθενται και με την νέα καινοτόμα τεχνολογία επένδυσης σπόρων OptimaxTM που προσθέτει:

62 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Ducati

♦ Αύξηση της ταχύτητας φυτρώματος του βαμβακόσπορου. ♦ Γρηγορότερη ανάπτυξη της ρίζας και των ριζικών τριχιδίων. ♦ Καλύτερη πρώτη ανάπτυξη των βαμβακόφυτων και ιδιαίτερα σε δύσκολα εδάφη 

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 63

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΑ

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΚΑΙ ΡΟΜΠΟΤΙΚΟ ΑΡΜΕΓΜΑ Τεχνογνωσία και τεχνολογία σε αρμονία

Η γενετική βελτίωση αποτελεί βασικό μέσο προόδου της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας, αυξάνοντας την παραγωγικότητα των ζώων και καθιστώντας εύκολη τη διαχείρισή τους, με τη βελτίωση της μορφολογίας και της λειτουργικότητάς τους. Το τελευταίο σημείο περιλαμβάνει εκτός από χαρακτηριστικά που συνδέονται με τη γονιμότητα, την υγεία και την ευζωία των αγελάδων και τη δυνατότητα επιλογής ζώων προσαρμοσμένων σε ειδικές διαχειριστικές πρακτικές, όπως το ρομποτικό άρμεγμα, αξιοποιώντας χαρακτηριστικά όπως η μορφολογία του μαστού, η ταχύτητα αρμέγματος, η ιδιοσυγκρασία και η ανθεκτικότητα σε νοσήματα των άκρων. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΑΛΕΡΓΑΚΗΣ, DVM PhD Καθηγητής, Εργαστήριο Ζωοτεχνίας, Τμήμα Κτηνιατρικής ΑΠΘ Επιστημονικός Σύμβουλος της Ένωσης Φυλής Holstein Ελλάδας

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗΣ, DVM PHD Farm Manager Support, Lely Center Thessaloniki

Ο διαχρονικά αναπτυξιακός ρόλος της γενετικής βελτίωσης

Η γενετική βελτίωση έχει συμβάλλει αποφασιστικά στην αύξηση της παραγωγικότητας της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας σε παγκόσμια κλίμακα, βελτιώνοντας την οικονομικότητά της και εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητά της. Αρχικά, με την επιλογή ζώων που παρουσίαζαν επιθυμητά παραγωγικά χαρακτηριστικά (ύψος γαλακτοπαραγωγής, περιεκτικότητα του γάλακτος και συνολική παραγωγή λίπους και πρωτεΐνης), στη συνέχεια με την προσθήκη στα σχήματα επιλογής χαρακτηριστικών που αφορούσαν τη μορφολογία των ζώων (μαστός, άκρα, λεκάνη κλπ) και τέλος με την επιλογή για τα λειτουργικά χαρακτηριστικά (γονιμότητα, ανθεκτικότητα στη μαστίτιδα, ταχύτητα αρμέγματος κλπ). Πρέπει να σημειωθεί ότι αν και η γενετική βελτίωση σε αρκετές περιπτώσεις συντελείται αργά (ανάλογα με την κληρονομησιμότητα των χαρακτηριστικών), τα αποτελέσματά της είναι μόνιμα. Σήμερα, τα προγράμματα γενετικής βελτίωσης στηρίζονται σε σύνθετους δείκτες επιλογής που συνδυάζουν πολλά χαρακτηριστικά (ανάλογα με τους επιδιωκόμενους στόχους, από το επίπεδο χώρας μέχρι εκείνο του κτηνοτρόφου), με αποτέλεσμα την ταυτόχρονη βελτίωσή τους, ακόμα και στις περιπτώσεις που υπάρχει αρνητική γενετική συσχέτιση μεταξύ τους. Στα πολλαπλά θετικά αποτελέσματα συμπεριλαμβάνονται αφενός, η αύξηση της παραγωγής γάλακτος και των θρεπτικών συστατικών του, τόσο ανά αγελά-

64 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

δα (οικονομικότητα) όσο και συνολικά (ο συνεχώς αυξανόμενος πληθυσμός της γης δημιουργεί την ανάγκη για περισσότερα τρόφιμα) και αφετέρου, η παραγωγή έγινε φιλικότερη προς το περιβάλλον αφού ανά μονάδα προϊόντος απαιτούνται πλέον λιγότεροι φυσικοί πόροι και προκαλείται μικρότερη επιβάρυνση (ρύπανση από αζωτούχες ουσίες και φωσφόρο, έκλυση «αερίων του θερμοκηπίου»). Ταυτόχρονα, η βελτίωση των μορφολογικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών ευνοεί την υγεία και των ευζωία των αγελάδων.

Εικ. 1: Το ρομποτικό άρμεγμα έχει διαδοθεί σε όλο τον κόσμο και τα τελευταία έτη έχει ιδιαίτερη δυναμική και στην Ελλάδα. Η γενετική βελτίωση των αγελάδων στην Ελλάδα

Οι εξελίξεις αυτές αφορούν σε πολύ μεγάλο βαθμό και τη χώρα μας. Για τα ίδια επίπεδα εθνικής παραγωγής, ενώ το 1985 εκτρέφονταν στην Ελλάδα 219.000 γαλακτοπαραγωγές αγελάδες, το 2003 χρειαζόταν μόνο 170.000 και το 2022 μόνο 88.000. Η παραγωγικότητα των ζώων αυξήθηκε δηλαδή κατά 250% ενώ η έκλυση μεθανίου (βασικό «αέριο του θερμοκηπίου» που σχετίζεται με την εκτροφή μηρυκαστικών) μειώθηκε κατά 40-45%. Σήμερα, σύμφωνα με τα αρχεία της Ένωσης Φυλής Holstein Ελλάδας, υπάρχουν δεκάδες εκτροφές με μέση ετήσια γαλακτοπαραγωγή ανά αγελάδα άνω των 10.000 χλγ.

Ανάπτυξη νέων τεχνολογιών – κτηνοτροφία ακριβείας

Η γαλακτοπαραγωγός αγελαδοτροφία είναι ένας ιδιαίτερα δυναμικός και εξελισσόμενος κλάδος ο οποίος, αξιοποιεί την επιστημονική έρευνα σε όλους τους τομείς (γενετική, κτηνιατρική, διατροφή, μηχανολογία, πληροφορική κλπ), λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη, αλλά και καθοδηγούμενος, από τα σύγχρονα κοινωνιολογικά δεδομένα. Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω παραγόντων οδήγησε πριν από 35 περίπου έτη σε μια σημαντική διαχειριστική καινοτομία: το ρομποτικό άρμεγμα των αγελάδων. Αν και η βασική ανάγκη που οδήγησε στην ανάπτυξη του συστήματος ήταν η «εξεύρεση» οικογενειακού/κοινωνικού χρόνου για τους ευρωπαίους εκτροφείς που διατηρούσαν μικρο-μεσαίες εκτροφές (μέχρι 60-70 αγελάδες), σήμερα διαδίδεται ραγδαία σε όλο τον κόσμο (και στην Ελλάδα), ακόμα και σε εκτροφές με χιλιάδες αγελάδες. Η δυσκολία εύρεσης πρόθυμου και κατάλληλου εργατικού δυναμικού είναι η κυρίαρχη αιτία, δεν πρέπει όμως να παραβλέπονται και τα υπόλοιπα σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως η αύξηση του ημερήσιου αριθμού των αρμεγμάτων ανά αγελάδα και η συνακόλουθη αύξηση της παραγωγής με λιγότερο προσωπικό, η δυνατότητα για εξατομικευμένη διατροφή, καθώς και τα πολυάριθμα και πολύ χρήσιμα δεδομένα που παρέχει σε συνδυασμό με το ηλεκτρονικό πρόγραμμα

διαχείρισης της εκτροφής. Όλα απόλυτα ενταγμένα στην έννοια της κτηνοτροφίας ακριβείας. Από τα πρώτα βήματα ανάπτυξης της τεχνολογίας του ρομποτικού αρμέγματος των αγελάδων έγινε αντιληπτό ότι κάποια από τα χαρακτηριστικά των ζώων δυσχέραιναν την εφαρμογή της ενώ αντίθετα, κάποια άλλα την ευνοούσαν. Δημιουργήθηκαν έτσι εξειδικευμένοι σύνθετοι δείκτες επιλογής που συνέβαλαν στη «δημιουργία» αγελάδων κατάλληλα προσαρμοσμένων στο ρομποτικό άρμεγμα. Η διαδικασία αυτή υπήρξε συναρπαστική από επιστημονική άποψη καθώς έπρεπε να διενεργηθούν οι σχετικές έρευνες που θα επιβεβαίωναν τόσο τις «λογικές» υποθέσεις και τις απλές παρατηρήσεις των ερευνητών, όσο και τη διερεύνηση του ρόλου πολλών νέων παραγόντων που, κατά την πρακτική εφαρμογή της νέας τεχνολογίας, διαπιστώθηκε ότι σχετίζονται τελικά με το ρομποτικό άρμεγμα. Η προσπάθεια ήταν επιτυχής και σήμερα όλοι οι οργανισμοί γενετικής βελτίωσης των γαλακτοπαραγωγών αγελάδων έχουν αναπτύξει σχετικούς δείκτες επιλογής και αξιολογούν τους ταύρους ανάλογα με την ικανότητά τους να αποκτούν θυγατέρες κατάλληλα προσαρμοσμένες στο ρομποτικό άρμεγμα. Χαρακτηριστικά που σχετίζονται με το αποδοτικό ρομποτικό άρμεγμα

Αρχικά, και εύλογα, η μορφολογία του μαστού αποτέλεσε το σημείο στο οποίο εστιάστηκε η προσοχή όλων, με στόχο τον εύκολο εντοπισμό των θηλών και την επιτυχή τοποθέτηση των θηλάστρων (Εικ. 2). Σήμερα, καθώς οι περισσότεροι πάροχοι της τεχνολογίας έχουν τελειοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τα σημεία

Εικ. 2: Η μορφολογία του μαστού έχει καθοριστικό ρόλο στην ταχύτητα εντοπισμού των θηλών και την τοποθέτηση των θηλάστρων.

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 65

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΑ αυτά, οι επιδιωκόμενες βελτιώσεις αφορούν στη μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας του συνολικού συστήματος. Επιπλέον, στους δείκτες έχουν προστεθεί και άλλα χρήσιμα χαρακτηριστικά που βοηθούν στην επιτάχυνση της διαδικασίας. Η μείωση του χρόνου παραμονής των αγελάδων στον ρομποτικό σταθμό αρμέγματος επιτρέπει, δυνητικά, να πραγματοποιηθούν περισσότερα αρμέγματα ανά 24ωρο ή και (μελλοντικά) να αρμεχθούν περισσότερες αγελάδες. Με δεδομένη την υψηλή αρχική επένδυση που απαιτείται, αυτές είναι πολύ σημαντικές παράμετροι.

66 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

1. Μορφολογία του μαστού

Η καλή, συνολικά, μορφολογία του μαστού ευνοεί το ρομποτικό άρμεγμα. Ειδικότερα όμως, είναι σαφές ότι: α) μαστοί με καλή πρόσφυση στο κοιλιακό τοίχωμα και κατά συνέπεια «μέτριο βάθος» (θηλές πάνω από το επίπεδο του ταρσού αλλά όχι πολύ ψηλά), β) μαστοί με σωστή ισορροπία πρόσθιων και οπίσθιων τεταρτημορίων, γ) θηλές μεσαίου μήκους και δ) θηλές τοποθετημένες κεντρικά στις «κορυφές» των τεταρτημορίων και ειδικά στα οπίσθια τεταρτημόρια, με μέτρια απόσταση μεταξύ τους (μη συγκλίνουσες), ευνοούν τόσο τον ταχύ εντοπισμό των θηλών και τον καθαρισμό τους (ανάλογα με το σύστημα) όσο και την ταχεία και απρόσκοπτη τοποθέτηση των θηλάστρων. Στα αρχικά στάδια ανάπτυξης της τεχνολογίας ήταν συχνές οι αποτυχημένες προσπάθειες τοποθέτησης των θηλάστρων οι οποίες προκαλούσαν καταπόνηση στα ζώα, παράταση της παραμονής τους στον σταθμό αρμέγματος και περιορισμό της αποδοτικότητας του συστήματος. Αυτή είναι η πηγή της ευρέως διαδεδομένης αλλά όχι πια βάσιμης πεποίθησης, ότι η μετάβαση από το συμβατικό άρμεγμα (αρμεκτήριο) στο ρομποτικό θα απαιτήσει την αντικατάσταση μεγάλου σχετικά ποσοστού αγελάδων, γεγονός που αποθαρρύνει κάποιους κτηνοτρόφους από την υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας. Σήμερα, όλοι οι κατασκευαστές (χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνολογίες για τον εντοπισμό των θηλών) έχουν επιλύσει σε μεγάλο βαθμό τα παραπάνω προβλήματα, με αποτέλεσμα να μειωθεί όχι μόνο ο αριθμός των αποτυχημένων προσπαθειών αλλά και το ποσοστό των ζώων που πρέπει να αντικατασταθούν. Το τελευταίο πρόβλημα παραμένει μόνο σε εκτροφές που δεν έθεσαν ποτέ ως στόχο τους τη βελτίωση της μορφολογίας του μαστού. Στη χώρα μας, η μορφολογία των μαστών είναι πλέον σε γενικές γραμμές ικανοποιητική και δεν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα προσαρμογής. Γενικά, οι εισαγωγείς σπέρματος προσφέρουν πολύ καλές επιλογές και η πλειονότητα των αγελαδοτρόφων ανταποκρίνονται ανάλογα, χωρίς το κόστος (επένδυση στην πραγματικότητα…) να αποτελεί περιοριστικό παράγοντα. Πραγματικά προβλήματα παρατηρού-

νται πλέον μόνο στις εκτροφές που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την οχεία σαν μέθοδο γονιμοποίησης των αγελάδων. Πλέον, η διαφοροποίηση μεταξύ των συστημάτων ρομποτικού αρμέγματος αφορά το πόσο γρήγορα επιτυγχάνεται ο εντοπισμός των θηλών και η τοποθέτηση των θηλάστρων και όχι τον βαθμό επιτυχίας τους.

2. Ταχύτητα αρμέγματος

Στην προσπάθεια μείωσης της διάρκειας παραμονής των αγελάδων στον ρομποτικό σταθμό αρμέγματος με στόχο την αύξηση της αποδοτικότητάς του, η ταχύτητα αρμέγματος κάθε αγελάδας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό για το οποίο πραγματοποιείται επιλογή εδώ και πολλές δεκαετίες καθώς η ταχεία ολοκλήρωση του αρμέγματος είναι επιθυμητή ανεξάρτητα από τον τύπο του αρμεκτικού συγκροτήματος που χρησιμοποιείται. Στα συμβατικά αρμεκτήρια όμως τα ζώα αρμέγονται κατά ομάδες και η παρουσία μιας αγελάδας η οποία αρμέγεται αργά καθυστερεί την ολοκλήρωση της διαδικασίας για όλα τα ζώα, ακόμα κι αν τα υπόλοιπα έχουν αυτό το επιθυμητό

χαρακτηριστικό. Καθώς το ρομποτικό άρμεγμα είναι ατομικό, είναι προφανές ότι το χαρακτηριστικό «ταχύτητα αρμέγματος» βρίσκει την πλήρη αξιοποίησή του. Ο χρόνος ροής του γάλατος αποτελεί περίπου το 70% του συνολικού χρόνου παραμονής της αγελάδας στον σταθμό αρμέγματος. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η υψηλή ταχύτητα αρμέγματος συνδέεται με αυξημένη ευαισθησία στις μαστίτιδες, ένα ανεπιθύμητο χαρακτηριστικό. Γίνεται έτσι φανερή η σημασία του σωστού σχεδιασμού του σχετικού σύνθετου δείκτη επιλογής (κατανομή της βαρύτητας κάθε ιδιαίτερου/ξεχωριστού χαρακτηριστικού στο τελικό αποτέλεσμα). Σε γενικές γραμμές, η προσπάθεια γενετικής βελτίωσης είναι επιτυχής και τα δύο αυτά αντιτιθέμενα χαρακτηριστικά βελτιώνονται ταυτόχρονα, αν και με αργό σχετικά ρυθμό. Οι ταύροι που κληροδοτούν στις θυγατέρες τους ταυτόχρονα και υψηλή ταχύτητα αρμέγματος και ανθεκτικότητα στις μαστίτιδες (ή έστω διατηρούν την ανθεκτικότητα στα ίδια επίπεδα), κατατάσσονται υψηλότερα στις συνολικές αξιολογήσεις και εφόσον επιλέγονται σαν γεννήτορες της επόμενης γενεάς, επιτυγχάνεται γενετική πρόοδος.

3. Ιδιοσυγκρασία των αγελάδων

Η εθελοντική επίσκεψη των αγελάδων στον σταθμό αρμέγματος αποτελεί τη βασική λογική ανάπτυξης του ρομποτικού συστήματος αρμέγματος (υπάρχουν πλέον και άλλες, διαφορετικές θεωρήσεις), καθώς δεν απαιτεί την εμπλοκή του προσωπικού της εκτροφής συγκεκριμένες ώρες της ημέρας και για συγκεκριμένη διάρκεια της ημέρας. Τα ζώα πρέπει να αισθάνονται ελεύθερα να ακολουθήσουν τον ημερήσιο ρυθμό αρμέγματος που επιθυμούν, ώστε να επιτευχθεί ένας από τους βασικούς στόχος του ρομποτικού αρμέγματος: μέχρι και 3 αρμέγματα ανά αγελάδα, κατά μέσο όρο, στην ομάδα, ανά 24ωρο. Αγελάδες με ήρεμη ιδιοσυγκρασία νιώθουν λιγότερη ή και καθόλου καταπόνηση κατά την προσέγγιση/είσοδο στον ρομποτικό σταθμό αρμέγματος, «συνεργάζονται» καλύτερα με τον βραχίονα του

συστήματος κατά την προετοιμασία του μαστού και την απολύμανση των θηλών μετά το τέλος του αρμέγματος, και τελικά, αποχωρούν από τον σταθμό χωρίς καθυστέρηση. Αποτέλεσμα είναι η εξοικονόμηση χρόνου. Επιπλέον, δεν έχουν ιδιαίτερα ανταγωνιστική συμπεριφορά προς τα άλλα ζώα της ομάδας και δεν τα εμποδίζουν να επισκεφτούν τον σταθμό αρμέγματος σε συνδυασμό με τη βέλτιστη χωροταξικά τοποθέτησή του και το σωστό σχεδιασμό του στάβλου. Ταυτόχρονα, η εξοικείωση των πρωτοτόκων αγελάδων με το σύστημα καθίσταται ευκολότερη, χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια από το προσωπικό. Όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσμα τη μείωση του αριθμού των ζώων που «καθυστερούν» να επισκεφθούν τον σταθμό αρμέγματος και πρέπει να οδηγηθούν εκεί από το προσωπικό της εκτροφής, με αποτέλεσμα τη μείωση του απαιτούμενου ημερήσιου χρόνου εργασίας.

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 67

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΑ

Εικ. 3: Οι αγελάδες με χωλότητα δεν επισκέπτονται τον ρομποτικό σταθμό αρμέγματος με την επιθυμητή συχνότητα και η αποδοτικότητα του συστήματος μειώνεται. 4. Υγεία των άκρων των αγελάδων

Η εφαρμογή του ρομποτικού αρμέγματος σε πραγματικές συνθήκες εκτροφής οδήγησε από νωρίς στη διαπίστωση ότι ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, στα πλαίσια της εθελοντικής επίσκεψης των αγελάδων στον σταθμό αρμέγματος, είχε η υγεία των άκρων τους. Έχει πλέον αποδειχθεί ότι οι αγελάδες με χωλότητα τροποποιούν τον ημερήσιο ρυθμό των δραστηριοτήτων τους και τη γενικότερη συμπεριφορά τους, με στόχο την ανακούφιση από τον πόνο που νιώθουν. Γενικά, παραμένουν σε κατάκλιση ή (ακόμα χειρότερα) ακίνητες σε στάση περισσότερες ώρες της ημέρας από τις υγιείς αγελάδες. Στις εκτροφές με συμβατικά συστήματα αρμέγματος, οι αλλαγές αυτές συνδέονται κυρίως με την πρόσληψη τροφής

- λιγότερα και μεγαλύτερα/ταχύτερα γεύματα που οδηγούν όμως σε μικρότερη συνολικά κατανάλωση τροφής, σε αυξημένο κίνδυνο υποξείας δυσπεπτικής οξέωσης και τελικά σε χαμηλότερη γαλακτοπαραγωγή, όλα βασικά κτηνιατρικά και ζωοτεχνικά επιχειρήματα για την πρόληψη των νοσημάτων που προκαλούν χωλότητα. Σε ότι αφορά το άρμεγμα όμως, δεν υπάρχει εμφανές πρόβλημα αφού την καθορισμένη ώρα οι αγελάδες οδηγούνται υποχρεωτικά έστω και καταπονημένες στο αρμεκτήριο (προσοχή στους χειρισμούς!). Όταν όμως οι αγελάδες πρέπει να μεταβούν αυτοβούλως στον ρομποτικό σταθμό αρμέγματος, είναι φανερό ότι η μειωμένη ευχέρεια κίνησής τους περιορίζει τη συχνότητα των επισκέψεων και αυξάνει τόσο τον αριθμό των ζώων που «καθυστερούν» όσο και τον χρόνο εργασίας

(και τον εκνευρισμό…) του προσωπικού. Προφανώς, τα προληπτικά διαχειριστικά μέτρα είναι απαραίτητα, η έμμεση και η άμεση γενετική επιλογή όμως έχει ευεργετικά αποτελέσματα. Όταν η γωνία που σχηματίζουν οι χηλές με το έδαφος και η πλάγια και οπίσθια όψη των πίσω άκρων, είναι στα επιθυμητά πλαίσια, η συχνότητα εμφάνισης χωλότητας είναι μειωμένη. Επιπλέον, έχουν αναπτυχθεί τελευταία και δείκτες άμεσης επιλογής («ανθεκτικότητα στη χωλότητα» ή/και «ανθεκτικότητα» σε συγκεκριμένα νοσήματα που προκαλούν χωλότητα), η χρησιμοποίηση των οποίων θα επιφέρει σημαντική πρόοδο στην αντιμετώπιση του προβλήματος, βελτιώνοντας παράλληλα την αποδοτικότητα των ρομποτικών συστημάτων. Μια αμφίδρομη σχέση για το μέλλον

Η γενετική βελτίωση μπορεί να βοηθήσει λοιπόν το ρομποτικό άρμεγμα να βελτιώσει την αποδοτικότητά του, ταυτόχρονα όμως, λόγω της πληθώρας των φαινοτυπικών διαχειριστικών δεδομένων που παρέχει μπορεί με τη σειρά του να συμβάλλει στη γενετική βελτίωση των αγελάδων. Καθώς το ρομποτικό άρμεγμα θα εφαρμόζεται σύντομα σε μεγάλο αριθμό μελών της Ένωσης Φυλής Holstein Ελλάδας, έχει αρχίσει η διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης αυτών των δεδομένων, σε συνεργασία με αντίστοιχους φορείς του εξωτερικού και ελληνικά ερευνητικά ιδρύματα. Το μέλλον διαγράφεται ιδιαίτερα συναρπαστικό – οι νέες γενιές των κτηνοτρόφων και οι σύμβουλοί τους πρέπει να διαθέτουν πέρα από τις παραδοσιακές κτηνοτροφικές δεξιότητες και εκείνες που σχετίζονται με τις νέες τεχνολογίες. 

68 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 69

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΑ

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΚΑΙ ΡΟΜΠΟΤ ΣΤΡΩΝΟΥΝ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΗ Η συνεχής εξέλιξη κρατά τη φάρμα Νότα στο παιχνίδι

Ο Θωμάς Νότας, 36 χρόνων είναι κτηνοτρόφος δεύτερης γενιάς και έχει μια μονάδα με 220 αγελάδες γαλακτοπαραγωγής στην Τερψιθέα Λάρισας. Μες από συστηματικές πρακτικές γενετικής βελτίωσης η απόδοση των ζώων έχει αυξηθεί θεαματικά με τις αποδόσεις σήμερα να φτάνουν τους 11 τόνους γάλακτος ανά ζώο κατά μέσο όρο. Το 2019 επένδυσε σε υπερσύγχρονο ρομπότ αρμεγής το οποίο έχει αλλάξει ριζικά τη διαχείριση των ζώων, επιτρέποντας στον νεαρό επιχειρηματία να μειώσει το προσωπικό κατά έναν εργάτη ενώ έχει φέρει σημαντικά άμεσα και έμμεσα οφέλη στην παραγωγικότητα της μονάδας. Ο δυναμικός κτηνοτρόφος έχει όραμα την μεγέθυνση της κλίμακας εργασιών της μονάδας και την αύξηση των αρμεγόμενων κατά 120 ζώα μες τα επόμενα χρόνια. Ο ίδιος τοποθετεί το ‘ταβάνι’ του κύκλου εργασιών της μονάδας γύρω στο 1 εκ ευρώ που εκτιμά ότι θα είναι το μέγιστο μέγεθος που θα μπορεί να διαχειριστεί επαρκώς με την υποστήριξη δύο εργατών. ΔΗΜΗΤΡΑ Δ. Δημοσιογράφος

Με 90 Holstein στο στάβλο παράγει 3 τόνους την ημέρα

Ο Θωμάς Νότας ανέλαβε την οικογενειακή εκμετάλλευση που ανήκε στον πατέρα και τον θείο του το 2014 ‘Η κτηνοτροφική μονάδα ιδρύθηκε το 1988 και το 2014 ο αδερφός του πατέρα μου και συνεταίρος στη μονάδα δημιούργησε εργοστάσιο παραγωγής γιαουρτιού και αποχώρησε. Σε αυτό το σημείο μπήκα στην οικογενειακή εκμετάλλευση και ανέλαβα την επιχείρηση’, θα πει ο κ Νότας. Από το 220 ζώα φυλής Holstein, περίπου 90-95 είναι αρμεγόμενα ενώ περίπου 30 ζώα είναι μοσχίδες αντικατάστασης και άλλα 40 ζώα είναι στο ηλικιακό γκρουπ 9-15 μηνών. Οι αγελάδες κάνουν κατά μέσο όρο τρεις γέννες οι οποίες κατανέμονται σήμερα σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Ωστόσο με στόχο να μειωθούν οι γέννες κατά την περίοδο

70 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

του καλοκαιριού ο κ Νότας δρομολογεί αλλαγή στις πρακτικές γονιμοποίησης ‘Παρατήρησα φέτος ότι κάθε καλοκαίρι είχαμε πολλές γέννες κάτι που επέλεξα να αλλάξω γιατί λόγω της ζέστης τα ζώα δεν είχαν πολύ γάλα. Οπότε σταματήσαμε τις γονιμοποιήσεις Οκτώβριο και Νοέμβριο και ξεκινήσαμε τον Δεκέμβριο για να αρχίσουν τα ζώα να γεννάνε από Σεπτέμβριο και μετά’, εξηγεί ο κ Νότας. Το σιτηρέσιο των αρμεγόμενων αποτελείται από ενσίρωμα καλαμπόκι, άχυρο, καρπό καλαμπόκι, σόγια, φυτικό λίπος, μελάσα και ισορροπιστή με την κατανά-

λωση να ανέρχεται σε περίπου 55 κιλά ανά ζώο ανά ημέρα. Όσον αφορά στα ζώα που βρίσκονται σε ξηρά περίοδο καταναλώνουν βρώμη, άχυρο και λίγη σόγια με την κατανάλωση να ανέρχεται σε περίπου 10 κιλά τροφής ανά κεφαλή ανά ημέρα. Εκτός από τη βρώμη που καλλιεργεί ο ίδιος τα υπόλοιπα είδη ζωοτροφής τα προμηθεύεται από το εμπόριο.

Η γενετική βελτίωση αλλάζει τους όρους του παιχνιδιού

Κρίσιμο ρόλο στην αποδοτικότητα της κτηνοτροφικής μονάδας έχει παίξει η συστηματική βελτίωση του γενετικού υλικού των ζώων. ‘Χρησιμοποιούμε σεξαρισμένο σπέρμα πολύ υψηλής ποιότητας προκειμένου να βελτιώσουμε τα χαρακτηριστικά των ζώων, είναι μια ακριβή επένδυση η οποία μάλιστα δεν αποδίδει αμέσως αλλά αξίζει’, θα πει ο κ Νότας. Το κόστος του σπέρματος που είναι πάντα φυλής Holstein ανέρχεται σε 35-50 ευρώ αλλά στην πράξη η κάθε γονιμοποίηση μπορεί να κοστίσει ακόμη περισσότερο ‘επειδή το σπέρμα είναι σεξαρισμένο οι πιθανότητες γονιμοποίησης μειώνονται στο μισό και μπορεί να χρειαστούν τρεις απόπειρες για να γονιμοποιηθεί η αγελάδα’, θα πει ο ίδιος και συμπληρώνει ‘ωστόσο αξίζει η δαπάνη διότι έτσι παίρνεις ζώα που είναι μόνο θηλυκά’. Οι στόχοι της βελτίωσης ποικίλουν ανά το χρόνο αλλά το τελικό αποτέλεσμα αναφορικά με την γαλακτοπαραγωγή των ζώων είναι απόλυτα θετικό ‘στην δεκαετία του 1990 τα ζώα είχαν στήσιμο στους 6 τόνους γάλακτος στις 305 ημέρες και σήμερα παράγουν γύρω στους 11 τόνους κατά μέσο όρο στο ίδιο διάστημα’, αναφέρει ο κ Νότας. Στην παρούσα περίοδο οι στόχοι της γενετικής βελτίωσης περιλαμβάνουν την αύξηση της ταχύτητας αρμεγής καθώς και στη βελτίωση του μαστού ‘εστιάζουμε στα ζώα που έχουν χαρακτηριστικά κάτω του μέσου όρου ως προς αυτά τα στοιχεία και χρησιμοποιούμε σπέρμα που βελτιώνει την ταχύτητα αρμεγής και τη μορφολογία του μαστού ώστε οι θυγατέρες αυτών των ζώων να έχουν βελτιωμένα χαρακτηριστικά’, εξηγεί ο κ Νότας.

Έμμεσα και άμεσα τα οφέλη του ρομπότ

Μεγάλη αλλαγή στην διαχείριση της μονάδας έφερε το 2019 η εγκατάσταση υπερσύγχρονου ρομπότ μοντέλου Astronaut A5 της Lely. Η επένδυση που ήταν της τάξης των 120.000 ήταν ακριβή αλλά σύμφωνα με τον κ Νότα άξιζε. ‘Αγόρασα το ρομπότ με ιδία κεφάλαια καθώς δεν μπόρεσα να μπω σε Σχέδιο Βελτίωσης ενώ το συνολικό κόστος μαζί με τις δαπάνες εγκατάστασης ανήλθε σε περίπου 150.000 ευρώ. Παράλληλα τροποποίησα και πρόσθεσα ένα δωμάτιο στην άκρη του στάβλου για να εγκαταστήσω το ρομπότ’, θα πει ο κ Νότας και συμπληρώνει ‘η δαπάνη έφερε σημαντικά οφέλη άμεσα και έμμεσα μειώνοντας τα κόστη διαχείρισης και αυξάνοντας τους δείκτες παραγωγικότητας των ζώων’. Στο ρομπότ αρμέγονται σήμερα περίπου 60 ζώα ενώ τα υπόλοιπα 30 αρμέγονται σε παραδοσιακό ψαροκόκαλο 16 θέσεων. ‘Τα ζώα που μπαίνουν στο ρομπότ είναι πιο ήρεμα επειδή δεν έρχονται σε επαφή με τον άνθρωπο ενώ αυξήθηκε η παραγωγικότητά τους περίπου κατά 10%. Παράλληλα ταΐζονται καλύτερα καθώς τα ζώα με μεγαλύτερη παραγωγή τρώνε και περισσότερο κάτι που σημαίνει ότι κερδίζεις από το συμπύκνωμα. Την ίδια στιγμή τα ζώα που παράγουν λιγότερο καταναλώνουν και λιγότερο και δεν έχουν παραπανίσια κιλά κάτι που δυσκολεύει τη γονιμοποίηση. Πολύ σημαντικό είναι επίσης ότι έχω μειώσει την ανάγκη για εργατικά και μείωσα το προσωπικό κατά έναν εργάτη’, θα πει ο κ Νότας.

Στόχος ο τζίρος στο 1 εκ ευρώ

Το γάλα που παράγει το διαθέτει στο εργοστάσιο παραγωγής του Χρήστου Νότα και στη βιομηχανία Όλυμπος. ‘Η Όλυμπος αγοράζει περίπου 80% της παραγωγής και το υπόλοιπο 20% πωλείται στο εργοστάσιο του θείου μου’, αναφέρει ο κ Νότας. Όπως θα πει ο ίδιος η οικονομική διαχείριση είναι μεγάλη πρόκληση καθώς τα περιθώρια κέρδους είναι πολύ μικρά ‘παίζουμε με τα λεπτά για να διασφαλίσω την κερδοφορία της μονάδας. Υπήρξαν εποχές που η τιμή του γάλακτος ήταν απαγορευτική για τη βιωσιμότητας της μονάδας. Πριν πέντεέξι χρόνια με την τιμή στα 40 λεπτά χρειάστηκε να διώξω ζώα όπως όλοι διότι απλά δεν μπορούσα να τα συντηρήσω’, σημειώνει ο ίδιος. Στόχος του τα επόμενα χρόνια είναι να μεγαλώσει το κοπάδι και τον κύκλο εργασιών επενδύοντας παράλληλα στην αγορά 1-2 επιπλέον ρομπότ ‘θα έχω φτάσει ένα ικανοποιητικό μέγεθος όταν αποκτήσω περίπου άλλα 120 αρμεγόμενα κάτι που σημαίνει ότι θα χρειαστώ άλλα 1-2 ρομπότ. Ο κύκλος των εργασιών στον οποίο στοχεύω είναι περί το 1 εκ ευρώ, δηλαδή το διπλάσιο του σημερινού τζίρου’, καταλήγει ο κ Νότας.- 

02|24 Γεωργία – Κτηνοτροφία | 71

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ | ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΙΑ

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΡΑΧΥΚΕΡΑΤΙΚΗΣ ΦΥΛΗΣ Άριστα πήρε στη γευσιγνωσία το κρέας της

Εκδήλωση γευσιγνωσίας κρέατος από αυτόχθονες φυλές έγινε, την Τετάρτη (21/2), σε κεντρικό εστιατόριο της Αθήνας. Η Ένωση Εκτροφέων Ελληνικής Βραχυκερατικής Φυλής Βοοειδών (ΕΕΕΒΦΒ) και η Ομάδα Παραγωγών Προϊόντων Κρέατος Genes & Nature Αυτόχθονες Φυλές, πραγματοποίησαν την εκδήλωση με θέμα «Γνωριμία με τα προϊόντα της ελληνικής βραχυκερατικής φυλής». ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΑΪΣΙΑΔΗΣ Δημοσιογράφος στον ΑγροΤύπο

ο μενού επιμελήθηκε ο βραβευμένος σεφ και σύμβουλος γαστρονομία κ. Λάζαρος Ράπτης. Τα πιάτα ήταν όλα άριστα και η γεύση του κρέατος υπέροχη. Ο πρόεδρος της ΕΕΕΒΦΒ κ. Αχιλλέας Τσαπραϊλης δήλωσε στο Περιοδικό Γεωργία - Κτηνοτροφία ότι «το επόμενο βήμα θα είναι να ενταχθεί το κρέας από αυτόχθονες φυλές στην εφοδιαστική αλυσίδα και στην εστίαση. Πιστεύουμε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει το δικαίωμα της πρόσβασης σε αγνά, υγιεινά, νόστιμα, ποιοτικά και ασφαλή τρόφιμα». Για σχεδόν 3 χρόνια (2020-2023) πραγματοποιήθηκε στο Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ερευνητικό έργο με στόχο την καταγραφή της σύστασης, της θρεπτικής αξίας και της μικροβιολογικής ποιότητας του κρέατος της Βραχυκερατικής Φυλής. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων έδειξαν ότι το συγκεκριμένο κρέας: ♦ ‘Εχει ανώτερη γεύση - άρωμα σε σχέση με τα συμβατικά βοοειδή ♦ Υπερτερεί σε σίδηρο, μυογλοβίνη και σε πολυφαινόλες ♦ Εμφανίζει μεγαλύτερες συγκεντρώσεις σε κορεσμένα, πολυακόρεστα, ω3 και ω6 λιπαρά οξέα, ενώ ο λόγος ω3/ω6 (που όσο μεγαλύτερος είναι τόσο αυξάνεται η θετική επίδραση των λιπαρών οξέων στην υγεία) είναι σαφώς μεγαλύτερος στην Βραχυκερατική Φυλή ♦ ‘Εχει χαμηλότερους πληθυσμούς σε ορισμένα τροφοπαθογόνα μικρόβια σε σχέση με το συμβατικό κρέας Συνολικά η υψηλή συγκέντρωση βιολειτουργικών συστατικών αλλά και η ανώτερη γεύση δίνουν σημαντικά πλεονεκτήματα στο κρέας της Βραχυκερατικής Φυλής.

72 | Γεωργία – Κτηνοτροφία 02|24

Πληθυσμοί της Ελληνικής Βραχυκερατικής φυλής στην Ελλάδα απαντώνται σήμερα σε ορεινές περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας, της Ηπείρου, των Γρεβενών, της Ροδόπης, του Μπέλες, του Παγγαίου, της Θεσσαλίας, της υπόλοιπης Δυτικής Μακεδονίας και της Πίνδου, αλλά και σε νησιά όπως η Κεφαλονιά και το Μεγανήσι (Ιθάκη). Η Ελληνική Βραχυκερατική φυλή θεωρείται συγγενής των βραχυκερατικών φυλών των Βαλκανίων: Busa ή Busha Γιουγκοσλαβίας, από την οποία προέρχονται τα βραχυκερατικά ζώα της Αλβανίας, Busa Ρουμανίας και Βραχυκερατική της Ροδόπης στη Βουλγαρία. Όλες αυτές κατάγονται από την αρχαία ιλλυρική φυλή και, μεταξύ αυτών, η Ελληνική Βραχυκερατική φυλή είναι η πιο μικρόσωμη. Πρόκειται για φυλή κρεοπαραγωγικής κατεύθυνσης, αν και στη σχετική βιβλιογραφία καταγράφεται και ως μικτής παραγωγικής κατεύθυνσης (κρέας και γάλα). Οι αποδόσεις της σε κρέας και γάλα είναι σαφώς χαμηλότερες (αλλά μελλοντικά μέσω επιλογής των καλύτερων γεννητόρων, θα μπορούσαν να βελτιωθούν). Η ανθεκτικότητά της στις

εκάστοτε τοπικές δύσκολες κλιματεδαφικές και εν γένει περιβαλλοντικές συνθήκες είναι μοναδική, αξιοποιεί δε πλήρως τους διαθέσιμους τύπους λιβαδιών και βοσκοτόπων (ποολίβαδα, φρυγανολίβαδα, θαμνολίβαδα όλων των κλάσεων, δασολίβαδα, δάση, καλαμιώνες, υγρολίβαδα, εγκαταλελειμμένοι αγροί) όλες τις εποχές του έτους. Οι ανάγκες της σε συμπληρωματική διατροφή (μόνο τον χειμώνα και σε περιοχές όπου επιβάλλεται λόγω καιρού) και κτηνιατρική φροντίδα είναι μικρές (π.χ. σπανιότατα υπάρχει ανάγκη ανθρώπινης βοήθειας κατά τον τοκετό), το δε κόστος συντήρησής της σε συνθήκες εκτατικής εκτροφής σχετικά χαμηλό. Οι αγελάδες διατηρούνται στην αναπαραγωγή περισσότερο από 15 έτη και διακρίνονται από την ευκολία στη σύλληψη με φυσική οχεία (συνήθως έρχονται σε οίστρο 3-4 εβδομάδες μετά τον τοκετό και συλλαμβάνουν αμέσως ή στον επόμενο κύκλο). Οι νεογέννητοι μόσχοι δέχονται αμέσως τη φροντίδα της μητέρας τους (χαμηλό ποσοστό θνησιμότητας κατά τη γέννηση) και μέσα σε 15-30’ στέκονται στα πόδια τους και αναζητούν τον μαστό της μητέρας τους. 

ΜΗΝΙΑΊΟ περ ιοδ ικό

του ΑγροΤύπου για τον

αγρότη!

ΤΕΥΧΟΣ 02 | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2024 | agrotypos.gr

ΤΙΜΗ

1,50€ ΑΓΕΛΑΔΟΤΡΟΦΊΑ

Γενετική βελτίωση και ρομποτικό άρμεγμα

ΑΓΡΌΤΕΣ ΚΑΙ ΤΡΑΚΤΈΡ ΣΤΟΥΣ ΔΡΌΜΟΥΣ

ΕΛΙΆ

Χωρίς εμάς τι θα φας;

Πιστοποίηση πολλαπλασιαστικού υλικού

Τεύχος 02/2024, Φεβρουάριος

ΑγροΤύπος

ΒΑΜΒΆΚΙ

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΚΑΡΥΔΕΩΝΑ ΟΠΩΡΏΝΑΣ

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΈΑ ΣΠΟΡΆ

ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΊΑ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΌ ΣΤΗΝ ΚΑΛΙΦΌΡΝΙΑ

Εκρίζωση και Επαναφύτευση

ΒΙΟΔΙΕΡΓΈΤΕΣ Μύθοι και Πραγματικότητα

ΓΕΥΣΙΓΝΩΣΙΑ ΕΛΙΑΣ ΜΑΝΤΑΡΊΝΙΑ

ΓΟΝΙΔΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Παραγωγή και Εμπορία

771105

Γεωργία - ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ

246006

ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Η επιστήμη πιο κοντά στην πράξη