7 Magazine van het Afvalfonds Verpakkingen
Eigen merken van Kruidvat steeds duurzamer verpakt Inkoper kan strategische rol spelen in transitie naar circulaire economie Een winkel met heel weinig verpakkingen
Gedrukt op 100% gerecycled papier
In Nederland zijn bedrijven die verpakte producten op de markt brengen wettelijk verplicht te zorgen voor het inzamelen en recyclen van de verpakkingen: de producentenverantwoordelijkheid. De Stichting Afvalfonds Verpakkingen heeft deze verantwoordelijkheid van de bedrijven op zich genomen. Het verpakkend bedrijfsleven betaalt
Inhoud 4
hiervoor een bijdrage per kilo verpakkingen aan het Afvalfonds Verpakkingen: de afvalbeheersbijdrage. Hiermee worden de kosten voor de inzameling en recycling van verpakkingen vergoed. Ook financiert het Afvalfonds Verpakkingen de activiteiten van Nederland Schoon en het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV).
Meer informatie vindt u op www.afvalfondsverpakkingen.nl
Colofon
14
Circulair Verpakken is een uitgave van het Afvalfonds Verpakkingen. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van het Afvalfonds Verpakkingen worden gekopieerd en/of gebruikt. Aan de inhoud van dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. Afvalfonds Verpakkingen
Interview
Eigen merken van Kruidvat steeds duurzamer verpakt Interview
Dille & Kamille Een winkel met heel weinig verpakkingen
Opvolger In deze editie van Circulair
8 Feiten & weetjes 10 Column 1 1 Inspirerend 12 Uitgelicht 20 Intrinsiek Duurzaam 22 Actie Glas: op naar de 90% recycling
Tekst en eindredactie: Gijs Coffeng, Linea Recta Vormgeving: Eric Dietz, Studio Eric Dietz BNO Fotografie: Istock Photo (cover), Marcel Israel (pag. 4-7, 14-17), Edwin Weers Fotografie (pag. 18-19), Jan de Groot - Zorro Producties (pag. 20) Reacties: info@afvalfondsverpakkingen.nl Gedrukt op Circle offset Premium White, 100% gerecycled papier
verduurzaming van het bedrijfsleven. We zijn te gast in een Kruidvat-filiaal waar het heel hard gaat met het aandeel gerecycled kunststof in de eigenmerk artikelen. Bij Dille & Kamille streven ze zelfs naar duurzame artikelen zonder of met zo min mogelijk verpakking. Uit dit verhaal blijkt dat Dille & Kamille maar in de hele bedrijfsvoering. Bijzonder vond ik de navul-dispensers voor wasmiddel. Dit soort rondjes langs de velden maken de inspan ningen die het bedrijfsleven levert op weg naar een circulaire economie concreet en tastbaar. Daarom vertellen we die verhalen graag. Maar het gaat niet alleen om behaalde resultaten. We kijken in dit nummer ook naar een actueel probleem: de zwerfkapjes. De wegwerpmondkapjes moeten bij het restafval en niet op straat of bij het PMD. Ook kijken we naar de toekomst. Onze collega’s van
18
intrinsiek duurzaam verpakken zonder schade aan mens en milieu. Een interessante materie en een stip
Nieuwe algemeen directeur Afvalfonds Verpakkingen
Het stokje wordt doorgegeven
De informatie in dit magazine is uitsluitend bedoeld voor algemene informatie doeleinden. Wij hebben het magazine met de grootste zorg samengesteld. Toch kan er onverhoopt een fout of onvolledigheid in zijn geslopen. Het Afvalfonds Verpakkingen aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit of in enig opzicht verband houdt met het gebruik van dit magazine.
aan de horizon van de circulaire economie. U vindt in deze editie ook een verhaal over mijzelf en Hester Klein Lankhorst. Na acht jaar ga ik het Afvalfonds Verpakkingen verlaten. Jaren waarin we met elkaar een
Ideeën voor onderwerpen?
prachtig raamwerk hebben neergezet voor het verminderen, recyclen en hergebruiken van verpakkingen. Een raamwerk ook waarbinnen vele initiatieven het licht zagen, samenwerkingen zijn gevormd en de afvalverwerking in Nederland tot een van de beste van Europa is uitgegroeid. Hester volgt mij per 1 januari op en gaat
Beweringen en meningen, geuit in de artikelen in dit magazine komen voor rekening van de geïnterviewden en vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van het Afvalfonds Verpakkingen.
Heeft u of kent u een bijzonder project
samen met u de uitdaging aan om de volgende stappen
over verduurzaming van verpakkingen,
te zetten op weg naar een circulaire economie.
Circulair Verpakken
Uitgelezen? Geef dit magazine door aan iemand anders
een actueel nieuwsfeit of een interes-
is gedrukt op papier
of doe hem bij het oud papier voor een tweede leven.
sant verhaal, laat het ons weten via
dat vervaardigd is uit
info@afvalfondsverpakkingen.nl
100% gerecycled
Ingekomen ideeën worden door de
materiaal.
bijzondere inkijkjes in de verpakkings
het KIDV kwamen met een lijvig document over
2266 JZ Leidschendam
Redactie: Afvalfonds Verpakkingen
inmiddels gewend bent – weer een paar
niet alleen in de naamgeving een groen bedrijf is,
Overgoo 13 085 401 2660
Verpakken geven we u – zoals u
U kunt de magazines ook digitaal lezen via www.afvalfondsverpakkingen.nl
redactie besproken.
Tot ziens. Cees de Mol van Otterloo
Interview
Eigen merken van Kruidvat steeds duurzamer verpakt ‘Steeds verrassend’ is het zeker als je met MVO-manager Leendert van Bergeijk door een winkel van Kruidvat loopt op zoek naar verpakkingen die de grootste drogisterij van Nederland heeft verduurzaamd. ‘Oh ja, de lipbalsem zit in een kleinere verpakking. En heb je onze eigenmerk tandenborstels al gezien?’
Het van oorsprong Nederlandse familiebedrijf is sinds 2002 onderdeel van A.S. Watson Group, gevestigd in Hong Kong. Ook bekende ketens als Trekpleister en ICI Paris XL maken hier onderdeel vanuit. De Benelux-divisie benoemde een aantal jaar geleden vier pijlers voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. ‘Verduurzamen van verpakkingen valt onder de pijler ‘Onze planeet’, zegt Leendert van Bergeijk. ‘En daar valt bijvoorbeeld ook onder dat we in al onze winkels ledverlichting aan het installeren zijn.’ Van Bergeijk kan enthousiast vertellen over alle resultaten
‘Met de shampooflessen besparen we 95.000 kilo virgin materiaal’
en plannen die het bedrijf heeft. ‘We gaan een pilot doen met hybride vrachtwagens’, zegt hij. ‘Die schakelen over op elektrisch als ze de stadscentra ingaan. Mooi toch?’ Eigen merken Bij de verduurzaming van hun producten richt Kruidvat zich op het eigen merk. Dat zijn zo’n drieduizend health & beauty-producten en bijna tienduizend general merchandise-producten. ‘Met onze eigen merken zitten we zelf aan de knoppen’, zegt Van Bergeijk. ‘Onze productmanagers en inkopers nemen
4
5
de verduurzaming van product en verpakking stan-
waar mogelijk 100% recyclebaar zijn volgens de
in het eigen recyclecenter en opgehaald door een
het plastic weggelaten. De verpakking van dames
daard mee in new product developments van de eigen
Recyclecheck van het KIDV. En moeten gemiddeld
verwerker. In de winkel lopen we langs de duurzame
hygiëneproducten is nu voor 35% van gerecycled plas-
merken. Wij hebben regelmatig om tafel gezeten met
voor 25% uit gerecycled plastic bestaan. ‘De vraag
luiers. ‘Via e-commerce leveren we de luiers onder
tic folie. Terug in het magazijn pakt hij een rode polo
verpakkingsdeskundigen van het KIDV. Hun input is
is of die hoeveelheid op dit moment al voldoende
andere in voordeelboxen. De omverpakkingen van die
uit een doos, de bekende bedrijfskleding van Kruidvat
erg behulpzaam voor ons. Vorig jaar hebben zij ons
beschikbaar is. Het kan daarbij geen kwaad om nog
luiers zijn gemaakt van transparante folies in plaats
winkelpersoneel. Hij zoekt naar een labeltje. ‘Kijk, ook
een workshop gegeven over duurzame verpakkingen
meer samenwerking in de keten te realiseren en ook
van de bedrukte folies zoals je hier in de winkel ziet
onze medewerkers hebben wij in gerecycled textiel
waarvoor zij ook een quickscan hebben uitgevoerd op
innovatie bij recycling te stimuleren om het aanbod
liggen’, vertelt Van Bergeijk. ‘Je bestelt immers vanaf
gestoken.’
tien van onze producten. Hier kwamen interessante
van gerecycled kunststof te verbeteren.’
je scherm, dus je weet wat je krijgt. En die transparante folies zijn beter te recyclen.’
verbeterpunten uit. Een voorbeeld is ons mondwater waarvan de fles niet recyclebaar was. Dit hebben we
Inzetten op massa
inmiddels aangepast.’
‘Waar we van plastic afkunnen, zullen we het weg
Negen punten
laten of vervangen door gecertificeerd papier of
Hij neemt ons mee langs de besproken shampoofles
Geen waterballonnen meer
karton, zeker als de kans groot is dat het plastic gaat
en de wax, ook van gerecycled materiaal. Op sommige
De laatste jaren gaat het hard. A.S. Watson Group
zwerven. Waar we minder plastic kunnen gebruiken,
schappen wordt specifiek gewezen op de duurzame
heeft zijn commitment gegeven aan de ‘new plastic
doen we dat en waar we het aandeel gerecycled
producten met de slogan ‘Het wordt steeds groener
economy’ van de MacArthur Foundation.
materiaal kunnen vergroten, doen we dat ook. Maar
bij Kruidvat’. ‘Dat gaat niet alleen om verpakking
In de Benelux wordt hier actief navolging aan gegeven
ook de commerciële afwegingen spelen een rol.
hoor’, zegt hij. ‘We kijken daarvoor bij producten, ook
en in Nederland werd ook het spatplastic-convenant
Wij zetten daarbij in op de leverage die we met onze
A-merken, naar negen punten voor duurzaamheid.
getekend. ‘We verkopen geen plastic confetti en geen
omvang hebben om zo meer verduurzaming voor de
Dus ook bijvoorbeeld of er biologische of andere duur-
waterballonnen’, vertelt Van Bergeijk. ‘Daarnaast
massa te realiseren. Met iedere duurzamere aanpas-
zame ingrediënten zijn gebruikt. Met ons eigen merk
letten we bij onze producten op of ze niet zijn
sing, kunnen wij daardoor grote stappen maken.’
streven wij voor onze meest gebruikte ingrediënten naar een duurzamere herkomst. Palmolie, katoen,
gemaakt om in de natuur terecht te komen, zoals waterballonnen. Is die kans groot, dan kiezen we voor
Recycled materiaal
koffie en chocola vallen bijvoorbeeld daaronder. Met
duurzame alternatieven of stoppen we ermee.’
Dat deed Kruidvat bijvoorbeeld met de 500 milliliter
koffie en chocola zijn we nu 100% UTZ/Rainforest
De concrete doelstelling: alle verpakkingen moeten
shampoofles en de flessen van het eigen merk Nature,
Alliance.’
die nu van 100% gerecycled materiaal zijn. ‘Daarmee besparen wij 95.000 kilo virgin materiaal.’ Maar, voegt hij er direct aan toe: ‘De kwaliteit van het gerecyclede materiaal moet echt goed zijn. Bij voorkeur voldoen onze verpakkingen aan de foodgrade standaard, veel producten komen tenslotte ook in contact met de huid.’
‘Ook onze medewerkers hebben wij in gerecycled textiel gestoken.’
Verschil tussen winkel en e-commerce
6
In het kleine magazijn van de winkel in Rijswijk wijst
Plastic weggelaten
hij op de kunststof bakken waarmee de winkels wor-
Dan moeten we door naar de lipbalsem, want die
den bevoorraad. Wanneer leveringen van leveranciers
kartonnen verpakking is een stuk kleiner geworden
in ons distributiecentrum herverdeeld moeten worden
en het plastic venster is weggelaten. Zo’n zelfde
voor de winkels, worden er (uiteraard) zoveel mogelijk
verbetering zien we bij de houten tandenborstel van
herbruikbare bakken gebruikt. Het karton en plastic
het eigen merk. Niet verpakt in de karton met plastic
van leveringen dat in de winkel vrijkomt, gaat samen
verpakking, maar in een duurzaam kartonnen doosje.
met de bakken weer gescheiden terug naar het distri-
En even verderop bij de hair-stylingproducten nog
butiecentrum. Daar worden plastics en karton geperst
een keer. Ook bij de clips, borstels en elastiekjes is
7
Groen verpakken Een goede recyclebaarheid van verpakkingen speelt een grote rol. Bedrijven hebben hier steeds meer aandacht voor en zetten belangrijke stappen in de verduurzaming van hun verpakkingen. Om ze hierbij te helpen, biedt ons kennisinstituut KIDV concrete kennis en adviezen.
g n i l c y c Re Feiten & wee
tjes
n e g n i k k a p r e an v
Nascheiding van KUNSTSTOF verpakkingsafval Inmiddels maakt de techniek het mogelijk om kunststof verpakkingen uit het restafval te scheiden. Hierdoor kan de hoeveelheid ingezameld en gerecycled kunststof in een grote stad oplopen van 2 kilo per inwoner per jaar, naar 10 tot 12 kilo.
v
Lager tarief
Met de afvalbeheersbijdrage verpakkingen die bedrijven betalen aan het Afvalfonds Verpakkingen worden de kosten voor inzameling en recycling van het huishoudelijk verpakkingsafval vergoedt.
Voor goed uit te sorteren en te recyclen vormvaste kunststof verpakkingen met een positieve marktwaarde geldt vanaf 2019 een lager tarief. Het gebruik van dergelijke verpakkingen wordt hiermee dus beloond.
✁
Afvalbeheersbijdrage
HERGEBRUIK VAN 1000 KILO GLASSCHERVEN BESPAART 1200 KILO GRONDSTOF
60% WIT
60% van het VERPAKKINGSGLAS is wit (kleurloos). De glassector heeft daarom behoefte aan op kleur gescheiden glas. Daarom is kleurscheiding bij de glasbak belangrijk. Ongeveer 50% van alle glasbakken is geschikt voor kleurscheiding.
8
Feiten & weetjes
De recycling van Nederlands huishoudelijk kunststof verpakkingsafval vindt in Europa plaats, voornamelijk in Nederland en Duitsland.
70%
Toepassing blik als verpakking
MINDER ENERGIE
DOOR RECYCLING BIJ PRODUCTIE
KALK ZAND
15%
Verf/ overig
20%
Dranken
65%
STAAL
REST REST In 2019 werd in 134 gemeenten van de 355 gemeenten kunststof verpakkingsafval via nascheiding uit het huishoudelijk restafval gehaald (in 2019). Daarvan pasten 29 gemeenten uitsluitend nascheiding toe. 105 gemeenten hadden een combinatie van bron- en nascheiding.
95%
PAPIER
MINDER ENERGIE
DOOR RECYCLING BIJ PRODUCTIE
ALUMINIUM
86%
van het nieuwe, in Nederland gemaakte papier en karton bestaat uit oudpapier. Bron: PRN
Voedsel
DE ENE KUNSTSTOF IS DE ANDER NIET
SODA
Kunststof is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende materiaalsoorten die ieder een eigen manier van recyclen en opbrengst kennen. Dat maakt de recycling van kunststof complex. De inzamelauto’s waarin de glasbak wordt geleegd, zijn voorzien van schotten om het glas op kleur gescheiden te houden. Het wordt dus niet bij elkaar gegooid zoals veel mensen denken.
PP
Door continu herbeplanten is HOUT de enige eeuwig hernieuwbare grondstof
Eén flesje bestaat soms uit meerdere soorten plastic.
PET LDPE
9
Column
e d n a a u t e o d Vol ? n e s i e e l ë i t n e ess Europese wetgeving stelt zogenaamde ‘essentiële eisen’ aan de
Inspirerend:
Inkoper kan strategische rol spelen in transitie naar circulaire economie
duurzaamheid van verpakkingen. Deze essentiële eisen zijn in Nederland vastgelegd in het Besluit beheer verpakkingen 2014. Bedrijven die binnen de EU verpakte producten op de markt brengen, moeten al in de ontwerpfase nadenken over beperking van gewicht, volume, gevaarlijke stoffen, maar ook het ontwerpen en gebruiken Paul Christiaens
van herbruikbare of terug te winnen verpakkingen.
Senior Business Analist/ International Relations
Deze essentiële eisen worden binnenkort gewijzigd, met als doel
Manager
het verder terugdringen van verpakkingsafval. Twee belangrijke
Afvalfonds Verpakkingen
wijzigingen zijn dat alle verpakkingen in de nabije toekomst op rendabele wijze volledig recyclebaar moeten zijn en dat alle verpakkingen (of tenminste die waarin kunststof verwerkt is) minimaal voor een bepaald deel uit gerecyclede grondstoffen moeten bestaan. Maar u en ik weten dat in sommige gevallen recyclebaarheid op gespannen voet staat met de functionaliteit van een verpakking. Vooral bij samengestelde verpakkingen en gerecycled verpakkingsmateriaal dat in contact komt met voedsel. Hier gaat een intensief traject via de European Food Safety Authority (EFSA) aan vooraf. Het wordt dus een ‘balancing act’ tussen minimalisatie, functionaliteit en uitvoerbaarheid. En de kans bestaat dat uw verpakking moet worden aangepast.
Leidraad essentiële eisen Om bedrijven op weg te helpen, heeft de Europese normalisatie-organisatie CEN enkele standaarden ontwikkeld (EN 14327 t/m 14332). Als u deze volgt, wordt automatisch geconcludeerd dat uw verpakkingen aan de essentiële eisen voldoen. Het Afvalfonds Verpakkingen stelt de Leidraad essentiële eisen beschikbaar, ontwikkeld door TNO. Download de Leidraad essentiële eisen op www.afvalfondsverpakingen.nl
10
Duurzaam Idee
Wie: Petra Neessen doctor Managementwetenschappen Van: Open Universiteit Wat: Proefschrift ‘Closing the loop - Intrapreneurship and circular purchasing’ Idee: Inkoper kan strategische rol spelen in transitie naar circulaire economie
Hoe kwam je bij het onderwerp van je proefschrift? ‘Het idee komt onder andere voort uit ervaringen binnen de ‘Green Deal Circulair Inkopen’. NEVI, de branchevereniging van inkopers en tevens kennisnetwerk wilde laten onderzoeken welke rol de individuele inkoper kan spelen in de transitie naar een circulaire economie. NEVI heeft, samen met de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek dit promotieonderzoek betaald. Over intrapreneurschap, oftewel intern ondernemerschap, is versnipperd al vrij veel literatuur verschenen, maar de koppeling met circulair inkopen is nog maar weinig gemaakt. Dat maakt dit onderzoek tamelijk uniek.’ Waarom die focus op de inkoper? ‘De inkoper heeft een strategische plek in de organisatie. Hij sluit de contracten met leveranciers en heeft contact met de budgethouders. Vroeger ging inkopen vooral over zo goed mogelijke kwaliteit tegen zo weinig mogelijk kosten. Maar daar is de circulariteitsuitdaging bijgekomen. Ondernemende inkopers kunnen door hun positie tussen de partijen het circulair inkopen richting geven, hoewel er nog verschillende drempels genomen moeten worden, waaronder de bereidheid van de organisatie om een omgeving te creëren, waarin dit mogelijk wordt. Het is geen one man show. Onze casestudie toont aan dat het succes van de individuele inkoper sterk wordt beïnvloed door de contextuele factoren waarbinnen die inkoper opereert. Die context kan belemmeren of stimuleren. Klein voorbeeld: als je een circulair inkooptraject afspreekt voor koffiebekertjes, moe-
ten collega’s die wel inzamelen. Anders wordt het geen succes.’ Hoe ziet zo’n omgeving eruit? ‘Circulair denken en doen moet in het dna van het bedrijf zitten. Management en collega’s moeten het intrapreneurschap steunen, aandacht geven. Er moet een duidelijke doelstelling zijn die de inkoper handvatten geeft om zijn circulaire initiatieven kracht bij te zetten. Zowel intern als richting leveranciers.’ Wat vraagt dat van inkopers? ‘Innovatief denken, risico durven nemen en heel belangrijk: proactief zijn. Kansen herkennen en netwerken. Maar het begint natuurlijk met kennis. De circulaire economie is complexe materie. Inkopers zullen getraind moeten worden om het niveau van circulariteit in offertes te verhogen en te weten wat er mogelijk is op de R-ladder. Welke materialen zijn er, wat is recyclebaar, wat is de levensduur van een product, wat zijn de kosten en de baten? Met die kennis kan hij budgethouders en management overtuigen. Afval kost geld, maar wanneer je door innovatie de levensduur kunt verlengen of met een leverancier afspreekt dat oude materialen weer worden teruggenomen en worden hergebruikt, kan afval ook geld opleveren. De onderzoeksresultaten laten zien dat de circulaire inkoper voornamelijk coördinator, facilitator en adviseur is, met een combinatie van ondernemerschap, een duurzame mindset en kennis over de circulaire economie. Intrapreneurschap betekent dat de inkoper de mogelijkheden van de hele markt kent en die op tafel legt bij elk inkooptraject.’
11
t h c i l e g t i U # PackForward: een Europese beweging voor duurzaam verpakken
Uitgelicht
Recyclecheck voor papier- en kartonverpakkingen Het KIDV heeft de Recyclecheck voor papieren kartonverpakkingen ontwikkeld. De Recyclecheck is een hulpmiddel bij één van de vele keuzes die verpakkingsontwerpers - maar bijvoorbeeld ook marketeers en inkopers - moeten maken als zij een nieuw product of nieuwe verpakking op de markt brengen. Met een beslisboom wordt nagegaan of een verpakking na gebruik wordt ingezameld en ter recycling kan worden aangeboden. Aan de gebruiker wordt
Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) lanceerde
een beknopt aantal vragen gesteld over het
in september PackForward, een Europese beweging voor
materiaal en over verpakkingsonderdelen
duurzaam verpakken. Het nieuwe platform verbindt inter
die invloed hebben op de recycling. De
nationale partijen op het gebied van duurzaam verpakken,
vragen kunnen steeds met ja of nee worden
om zo verschillende stakeholders in de Europese verpakkings
beantwoord. Het KIDV geeft bij elke vraag
keten te helpen bij de verdere verduurzaming van verpakkingen.
aandachtspunten én achtergrondinformatie.
Het KIDV initieerde PackForward samen met Grønt Punkt
Aan de hand van deze aandachtspunten en
Norge uit Noorwegen en het Belgische Valipac en Fost Plus.
achtergrondinformatie kunnen gebruikers
Vrees voor toename van ‘zwerfkapjes’
Campagne om mondkapjes op straat te voorkomen
van de Recyclecheck de
Met de slogan ‘Maak van je mondkapje
Herbruikbare mondkapjes
De website van PackForward geeft een overzicht van
recyclebaarheid van de
geen zwerfkapje’ en de hashtag
‘Wij constateerden dit nieuwe zwerfafvalprobleem al
belangrijke thema's die de duurzaamheid van verpakkingen
verpakking verbeteren.
#mondkapjegeenzwerfkapje doen NederlandSchoon
aan het begin van de coronacrisis. Het is belangrijk
beïnvloeden: van het ontwerp en de productie van product-
Het KIDV heeft ook
en de Plastic Soup Foundation een oproep aan
om hiervoor opnieuw aandacht te vragen, want ieder
verpakkingscombinaties tot en met het afdanken van
recyclechecks voor
alle Nederlanders om gebruikte mondkapjes in
mondkapje dat op straat of in de natuur belandt is
verpakkingen en de verwerking van verpakkingsafval tot
vormvaste kunststof
de afvalbak te gooien. De campagne is te zien op
er een teveel. Een herbruikbaar mondkapje heeft
nieuwe grondstoffen. Op de netwerkpagina staat ook een
verpakkingen en flexibele
honderden digitale schermen in winkelcentra en
daarom de voorkeur. Wordt er toch gebruik gemaakt
groeiend overzicht van Europese onderzoeksinstituten,
kunststof verpakkingen
tientallen grote digitale schermen verspreid over
van wegwerpmaterialen, dan horen mondkapjes na
bedrijven en andere belangrijke netwerkorganisaties, hun
ontwikkeld. Verder werkt
heel Nederland. De hashtag wordt ingezet op social
gebruik bij het restafval te worden weggegooid,’ aldus
specialismen, publicaties en lopende projecten. Partners
het KIDV momenteel aan
media.
Helene van Zutphen, directeur van Nederland Schoon.
van PackForward kunnen hier ook projecten delen, zodat
recyclechecks voor glas
internationaal zichtbaar wordt welke activiteiten er op het
en metaal.
Naast dat mondkapjes op straat vervuilend zijn voor Sinds de uitbraak van het coronavirus zie je ze
de omgeving, bestaat het risico dat het mondkapje
gebied van duurzaam verpakken zijn. Andere partners kunnen
steeds vaker langs de kant van de weg, afgedankte en
geïnfecteerd is met het coronavirus. Wanneer
bij PackForward aanhaken. Het platform moedigt nadrukkelijk
gebruikte mondkapjes. Ook Supporters van Schoon
kinderen dit nietsvermoedend oppakken, zou dit tot
nieuwe samenwerkingen aan om verpakkingsdilemma’s
melden vaker dat er mondkapjes op straat gevonden
besmetting kunnen leiden.
gezamenlijk op te lossen.
worden. Met de mondkapjesplicht voor openbare
www.packforward.eu
ruimtes vrezen Nederland Schoon en Plastic Soup Foundation dat het probleem van ‘zwerfkapjes’ alleen maar groter zal worden.
12
13
Interview
Een winkel met heel weinig verpakkingen ‘Duurzaamheid is voor ons geen marketingtool, het is onze tweede natuur.‘
Dille & Kamille mag je gerust een groen bedrijf noemen. En anders dan andere bedrijven is dat niet gestoeld op duurzaamheidsbeleid van de afgelopen jaren. ‘Het zit van oorsprong in ons DNA’, zegt manager Inkoop en Planning Harold Reusink. ‘Dat gaat terug tot 1974.’
Een winkel van Dille & Kamille. Wie er ooit is binnengestapt, kent het behagelijke gevoel. Er klinkt klassieke muziek, je zintuigen worden geprikkeld door lavendel, riet of theemelanges. Dit is feelgood ten top. En wat ook direct opvalt: maar weinig producten hier zijn verpakt. Zo klein mogelijke ecologische footprint Harold Reusink kwam pas twee jaar geleden bij de cadeauwinkelketen. Maar hij is, zonder twijfel, een ambassadeur van het unieke winkelconcept. ‘Toen oprichter Freek Kamerling in 1974 een winkeltje begon in Utrecht was vanaf de start het beleid een zo kleine mogelijke ecologische footprint’, vertelt hij. ‘Daarmee was hij zijn tijd ver vooruit. Want juist in die jaren kwamen de bulkproducten in grote supermarkten en andere uniforme winkelketens opzetten.’ Kamerling werkte in de jaren daarvoor bij de Makro. Hij wist waarover hij sprak. Hij zag een maatschappij ontstaan van massaconsumptie, wegwerpartikelen en plastics.
14
15
Tegengeluid
‘Dit is geen formule die je snel uitrolt, maar we zitten
krijgt voor 20 cent een papieren draagtas. Maar liever
De oprichter koos voor een tegengeluid en schreef
nu wel op het punt dat we zo groot zijn dat we onze
nog spoort Dille & Kamille klanten aan een tas van
zijn gedachtengoed in 1974 op. Nog altijd krijgen
leveranciersvoorwaarden op papier gaan zetten.
bio-katoen aan te schaffen.
nieuwe medewerkers die uitgangspunten te lezen.
We hebben een kwaliteitsmanager aangenomen en gaan via een PIM-systeem (Product Information
Over vijf jaar plasticvrij
zame materialen’, zegt Harold Reusink. ‘In de winkels
Management) bijvoorbeeld data over onze verpak-
Sommige textielproducten worden wel in plastic ver-
kiezen we voor zo min mogelijk verpakkingen. Dat
kingsmaterialen vastleggen en monitoren.’
pakking vervoerd. ‘Met textiel ontkom je daar soms
‘Al onze producten zijn bijna altijd gemaakt van duur-
kan, omdat we al onze producten zelf ontwerpen.
niet aan’, zegt Reusink, die hiervoor bij een mode-
Een mooi voorbeeld zijn de tanks met afwas- en was-
Natuurlijke materialen
keten werkte. ‘Het voorkomt het doordrukken van
middel. Je kiest een glazen fles die je vult bij een van
Zijn leveranciers kiest het bedrijf zelf. Er wordt bijna
inkt.’ Vraag hem niet naar besparingscijfers, want die
de tanks. Is je fles leeg, dan kom je hem in de winkel
niet gewerkt met agentschappen. ‘Het zijn stuk voor
hebben ze niet. Het simpele antwoord: ‘Wij hebben
opnieuw vullen.’
stuk bedrijven, die begrijpen wat we willen. Liefde
er nooit bij stilgestaan om besparingen te meten.
voor het product. Natuurlijke materialen. En naast
Duurzaamheid is voor ons geen marketingtool, het
prijs en kwaliteit oog voor de footprint. We zijn con-
is onze tweede natuur.’ Ambities voor de toekomst
tinu goede huwelijken aan het sluiten.’ Het levert een
zijn er wel. ‘Binnen vijf jaar willen wij plasticvrij zijn.
bijzondere mix van leveranciers op. Hij vertelt over
En ons streven is nu om het aantal verpakkingskilo’s
een fabriekje van een Italiaanse familie dat gereed-
in plastic tijdens de komende groei op het huidige
schappen fabriceert om zelf pasta mee te maken,
niveau te houden. En liefst te verminderen. We gaan
een eco friendly textielproducent in India, een molen
nog sterker op de transportstroom sturen.’
in Wageningen waar met windkracht bakmeel wordt gemaakt. ‘Doordat we alles inhouse doen, kunnen we
Gescheiden ingezameld
altijd de goede handtekening krijgen en ons concept
Achter de schermen in het filiaal worden de trans-
bewaken.’
portverpakkingsmaterialen gescheiden en in aparte containers bewaard. Eens per week worden de contai-
16
Los keukengerei
ners teruggestuurd naar het distributiecentrum waar
In de winkel aan de Ceintuurbaan leidt hij ons rond.
een gespecialiseerd bedrijf ze ophaalt. De diesel
De tanks met wasmiddel staan er bescheiden in
uitstoot van transportbewegingen per boot wordt
een hoek. We lopen langs het meubel met de sham-
door samenwerking met de Nederlandse startup
poobars. Hetzelfde principe. Je koopt een stuk (het
Goodshipping gecompenseerd in biobrandstof. En het
Engelse ‘bar’) shampoo (dus niet vloeibaar) in een
onlangs geopende distributiecentrum in Waddinxveen
blikje. Vervolgens vul je je blikje een volgende keer
wordt verwarmd met warmtepompen, met led verlicht
Bewuster winkelen
weer met een nieuwe bar. Achterin de winkel staan
en – helemaal bijzonder – het hemelwater wordt
Dille & Kamille groeide, ook in coronatijd. ‘Klanten
de rvs-rietjes. ‘Ja, ik weet het’, zegt Reusink. ‘Die zijn
afgevoerd in een aangelegd kanaal en doorgegeven
gaan nog bewuster winkelen, ook de jonge mensen’,
nu enorm populair, mede door de Europese afspraken
aan tuinders in de omgeving.
merkt Reusink. ‘Ons Instagram-account heeft nu al
die gemaakt zijn over het uitfaseren van single use
300.000 volgers. Daar zit een nieuwe doelgroep.’
plastics. Maar wij verkochten die rvs-rietjes al voordat
Vaker vertellen
Het bedrijf heeft nu 36 winkels in Nederland en
ze een hype werden.’ Hij voegt eraan toe dat ze niet
Conclusie: Dille & Kamille mag zich zeker een groen
België en kiest, geheel in lijn met de producten die
zijn aan te slepen. We kijken nog wat rond, dit is een
bedrijf noemen, hoewel ze die missie niet aan de
het verkoopt, zijn panden met zorg. ‘We willen de
winkel waar je rustig een half uur kunt scharrelen
grote klok hangt. ‘Misschien ook wel weer omdat het
mooie pandjes, mooie geveltjes’, zegt Reusink. ‘Onze
tussen al die losse producten. Er zijn niet-verpakte
voor ons gewoon is. En daarbij komt, eigenlijk kun je
klanten moeten rust ervaren als ze bij ons binnen-
kaarsen, een wand met los keukengerei. Veel is van
niet 100% duurzaam zijn als je producten verkoopt
stappen.’ Onlangs opende het bedrijf een winkel in
hout. ‘Duurzaam hout uiteraard’, meldt Reusink,
en vervoert. Maar we zetten zoveel mogelijk duurza-
een oud hotel in Leeuwarden en in 2019 ging een
terwijl hij een praatje maakt met de filiaalmanager.
me stapjes, dat is waar. Ja, misschien moeten we dat
winkel aan de Amsterdamse Ceintuurbaan open.
‘FSC-gecertificeerd.’ Wie zijn boodschappen afrekent,
verhaal toch vaker vertellen.’
‘Wij verkochten die rvs-rietjes al voordat ze een hype werdenʼ
17
Interview
Het stokje wordt doorgegeven
Cees de Mol van Otterloo legt op 1 januari 2021 zijn functie als algemeen directeur van het Afvalfonds Verpakkingen neer. Hij wordt opgevolgd door Hester Klein Lankhorst. Met beide kijken we terug en vooruit.
Ze stonden in 2013 alle twee aan de wieg van het
Grote issues
Afvalfonds Verpakkingen en de Raamovereenkomst
‘In Nederland wordt nu al 79% van alle verpakkingen
die daar de basis voor vormde. Cees de Mol van
gerecycled’, vult Cees aan. ‘Daarmee behoren we tot
Otterloo als directeur en vertegenwoordiger van
de koplopers in Europa. Maar we zijn er nog lang
het bedrijfsleven en Hester Klein Lankhorst als
niet. Grote issues zijn bijvoorbeeld de vervuiling van
hoofdonderhandelaar namens het ministerie van
het PMD en de keuze voor het soort inzamelsysteem:
Infrastructuur en Milieu. ‘De producentenverant
bronscheiding of nascheiding, omgekeerd inzamelen,
woordelijkheid was in 2006 al wettelijk vastgelegd’,
diftar. Die keuzes bepalen vaak ook de mate van
zegt Cees. ‘Maar de geschiedenis gaat veel verder
vervuiling. We moeten de kunststofstroom echt
terug. Er waren allerhande initiatieven aan het eind
schoner krijgen. Daarvoor is kennis nodig, maar ook
van de vorige eeuw. Grote bedrijven namen het
communicatie en duidelijkheid richting inwoners.
voortouw met reductie van verpakkingen. Circulariteit
Gemeenten hebben het daar lastig mee. Maar ik zie
kreeg een eerste impuls door de introductie van de
ook dat de afvalverwerking binnen gemeenten steeds
glasbak.
verder geprofessionaliseerd wordt.’
Volgend niveau
Stappen binnen sortering
‘Nederland heeft die producentenverantwoordelijkheid
‘Het samen met gemeenten terugdringen van de
goed ingevuld’, vindt Hester. ‘De afvalbeheerstructuur
vervuiling bij de gescheiden inzameling is een
staat als een huis, en er komt een nieuwe fase aan.
prioriteit omdat het inzamelsysteem de eerste poort
Er komen wijzigingen vanuit Europa, van verhoogde
is naar de circulaire economie. Van vervuiling bij
recycledoelstellingen tot een invulling van de single
de inzameling heeft de hele keten last’, vindt ook
use plastics-richtlijn. Wat dat betreft neem ik op een
Klein Lankhorst. ‘Daarnaast kunnen er nog stappen
bijzonder moment in de ontwikkeling van de circulaire
gemaakt worden binnen de sortering. Wat willen de
economie het stokje van Cees over. We staan aan de
verschillende markten uit die stroom krijgen? Niet
vooravond om nog meer en beter te gaan recyclen,
alleen de producenten/importeurs, maar ook de auto-
omdat de wettelijke doelstellingen omhoog gaan. Mijn
industrie kan bijvoorbeeld een outlet voor gerecyclede
ambitie is om daar met alle partners in de ketens zo
materialen zijn. Om de kosten naar beneden te krijgen,
efficiënt mogelijk invulling aan te geven. Ook moet
moet nog veel worden geïnnoveerd en moet de vraag
scheiden voor inwoners zo makkelijk mogelijk worden
naar recyclaat groeien. Er zijn veel nieuwe initiatieven.
gemaakt,’ zegt Hester Klein Lankhorst.’
Als Afvalfonds proberen we die nieuwe technologische ontwikkelingen te stimuleren door startups bijvoorbeeld afzet te garanderen, door partnerships aan te gaan of volumeafspraken te maken.’
18
19
Interview
Intrinsiek duurzaam: verpakken zonder schade aan mens en milieu
Nederlandse brancheorganisaties bijvoorbeeld hebben
Aan de bak
verduurzamingsplannen voor verpakkingen opgesteld
Het vraagt volgens de KIDV-directeur om stapsgewijze
en voeren deze nu uit.’ Andere knelpunten zijn van
veranderingen van de huidige productie- en
economische of technische aard: het verschil in prijs
consumptiemaatschappij. ‘Dit spoor kunnen we
en kwaliteit tussen recyclaten en virgin kunststof,
onmogelijk alleen met verpakkingsoplossingen
de grote verscheidenheid aan plastics en additieven,
begaan. Het vergt een veel bredere aanpak met
de aanwezigheid van zorgwekkende stoorstoffen in
nieuwe samenwerkingen en grensverleggende
verpakkingen. Bruijnes: ‘De uitdagingen zijn heel
innovaties. De hele keten moet aan de bak.’ Hij
verschillend; er is geen one size fitts all oplossing.’
pleit voor het ontwikkelen van nieuwe ketens met ondernemers, onderzoekers, beleidsmakers en
Innovatiesporen
burgers/consumenten, om richting te geven aan de
Om de knelpunten aan te pakken, stelde het
overgang naar de intrinsiek duurzame samenleving
KIDV de zogenoemde PackForward-strategie
én daar regie op te voeren.
op, met drie innovatiesporen, met effecten op de korte, middellange en lange termijn. De drie innovatiesporen hangen nauw met
‘Intrinsiek duurzaam verpakken is verpakken zonder
recyclen en verhoogde efficiency in product-
schade aan mens en milieu’, vertelt KIDV-directeur
verpakkingssystemen. Het is op de korte termijn
Chris Bruijnes, die zo’n anderhalf jaar geleden het
gericht en de primaire verantwoordelijkheid ligt bij
initiatief voor The State of Sustainable Packaging
producenten, importeurs, inzamelaars, sorteerders
nam. ‘Het is de stap voorbij recycling en circulariteit,
en recyclers en verpakkingsspecialisten. Het oogmerk
die nodig is om de verpakkingsketen op den duur
van spoor 2 is een circulaire economie. ‘Circulariteit
menten om tegen 2050 intrinsiek duurzaam verpak-
volledig te kunnen sluiten. Want het is een utopie
is al behoorlijk ingebed in het beleid van de overheid
ken te bereiken. Wat is dat en hoe ziet de strategie
om te denken dat we dat alleen met recycling en
en brandowners, internationaal ook, maar het is
circulariteit redden. Op dit moment halen we 52
tijd om er een tandje bij te zetten en te versnellen’,
procent recycling van kunststof verpakkingen. Maar
vindt Bruijnes. ‘Waarom maken we alle kunststof
zelfs als we alle stappen optimaal zetten, komen
verpakkingen van verf of zeep nog niet van honderd
we volgens recent onderzoek van Wageningen
procent gerecycled materiaal?’
Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken bracht deze zomer The State of Sustainable Packaging uit, een lijvige Engelstalige publicatie, met een robuuste strategie voor bedrijfsleven, overheid en consu-
eruit?
The State of Sustainable Packaging
Be Pa t ck he Clo yon Fo Lo sin d r w op g ar s: d
elkaar samen. Spoor 1 gaat over meer en beter
1
Universiteit & Research op maximaal ongeveer zeventig procent. Dus is er méér nodig.’
Biosphere compatible Het derde en meest ambitieuze innovatiespoor, is het
20
Gratis downloaden
Dertien knelpunten
spoor naar de intrinsieke duurzaamheid van product-
U kunt The State of Sustainable Packaging
In het document worden dertien knelpunten
verpakkingscombinaties. Materiaalstromen worden
gratis downloaden via www.kidv.nl/state.
geanalyseerd die duurzaam verpakken in de weg
zowel circulair als biosphere compatible. Chris Bruijnes
Het KIDV is inmiddels ook van start
staan. ‘Bij de ontwikkeling en het op de markt
ziet het zo: ‘Als het om kunststoffen gaat, waar nu zo
gegaan met de uitvoering van de strategie.
brengen van nieuwe concepten zijn verpakkingen
de focus op ligt, dan gaat het om de combinatie van
Hiervoor is in samenwerking met een
vaak een bijzaak of het sluitstuk’, vertelt Bruijnes
recyclebaarheid, de volledige inzetbaarheid van het
aantal buitenlandse partijen PackForward
‘Ook eisen van marketing, sales, zichtbaarheid en
recyclaat en uiteindelijk om snelle afbreekbaarheid
gelanceerd, een Europese beweging voor
omloopsnelheid staan vaak op gespannen voet
in het milieu, of de eigenschap om het om te kunnen
duurzaam verpakken.
met duurzaamheid, al zien we wel veranderingen.
zetten in zuivere grondstoffen.’
Zie www.packforward.eu.
21
Nieuws
Actie Glas: op naar de 90% recycling
Collecting on demand
De formule: kennis, houding, gemak = gewenst gedrag
In de binnenstad van Delft doen we iets anders: collecting on demand. Zo’n tweehonderd ondernemers kunnen daar via een app een ophaalverzoek doen voor een volle glastas. Er wordt een klein bedrag betaald wanneer de collectant voorkomt met de hybride bakfiets. Doordat er persoonlijk contact is, kan meteen nog even aangegeven worden dat het gebroken kopje
Met extra bakken, onderzoeken naar inzamelpotentie en het stimuleren van gedrag wil het
niet in de glasbak hoort, maar het pestopotje wel.
Afvalfonds Verpakkingen samen met Nedvang de glasrecycling verder verhogen, van 86%
Gedragsexperts stellen dat gewenst gedrag wordt
Dekseltjes en kleine restjes zijn geen bezwaar, met als
richting de 90%. Op 31 december 2021 staan er minimaal 800 extra glasbakken in Nederland.
verkregen door een optelsom van kennis, houding en
resultaat dat de hoeveelheid glas in het restafval voor
gemak. Die formule vormde de basis van het actieplan
die ondernemers drastisch afneemt.
Glas. Mensen moeten weten wat er van ze verwacht wordt (kennis). Door in te spelen op emotie, met
Eigenaarschap belonen
wisselende boodschappen, krijg je bovendien positieve
Op twee locaties in Rotterdam doen we een test met
aandacht. Dit beïnvloedt de houding van mensen.
‘eigenaarschap’. In twee flatgebouwen in Hoek van
Maak het ze vervolgens gemakkelijk en de formule voor
Holland en Het Lageland (Prins Alexander) heeft de
gewenst gedrag is compleet.
facilitaire ruimte onderin het gebouw plaatsgemaakt voor een milieuparkje voor de deur. Het is voor de
Extra bakken
bewoners nog wennen. De vulgraadsensor in de
Na een analyse van plekken waar de glasinzameling
glasbak voorspelt dat in dit scheidingstempo een
achterblijft ten opzichte van het landelijk gemiddelde,
lediging van een keer in de twee jaar afdoende is.
ging het team accountmanagers van Nedvang aan
Daarom testen we vanaf 1 november hoe het gaat als
de slag om zo veel mogelijk kansrijke gemeenten te
bewoners zich eigenaar voelen van het milieuparkje.
benaderen. Inmiddels zijn we halverwege het project
De opdracht is: scheid uw afval. Gaat het goed,
en staan ook voor 2021 al honderden extra bakken
dan worden de bewoners beloond. Werkt het niet,
ingepland. Ter vergelijking: dit aantal extra bakken is
dan vertellen we welke beloning ze gemist hebben.
zo’n 20% meer dan de hoeveelheid bakken die in een
Uiteraard gaat het om een collectieve beloning, zo
grote stad als Rotterdam staan. De verwachting is dan
spreken buren elkaar aan op gewenst gedrag.
ook dat dit aantal daadwerkelijk impact gaat maken. Win de Jackpot
22
Bij de Gamma
In Rotterdam introduceren we de ‘Scherven Brengen
Bij meerdere Gamma-vestigingen in de Randstad staan
Geluk-loterij’. Op tien trekkingsdagen rijdt Jack in zijn
sinds begin oktober glasbakken. Voor velen eerst een
opvallende gele Carver rond op zoek naar iemand die
verrassing, maar al snel een welkome aanvulling.
zijn/haar glas in de glasbak gooit. ‘Door Jack gespot?
De logica achter een glasbak bij een Gamma-vestiging
Dan win jij de Jackpot’, is de slogan van deze actie.
is simpel; bijna alle consumenten gaan met de auto
Zodra Jack een winnaar heeft gespot, overvalt hij deze
naar de bouwmarkt, waardoor je dus niet veel hoeft
en wordt de winnaar met alle egards verheven tot
te sjouwen met de volle glastas. Daarnaast wordt
glasbakambassadeur. Deze sociale beloning zal leiden
een bouwmarkt gemiddeld een keer in de zes weken
tot een motivatie om glas in de glasbak te blijven gooien
bezocht. Genoeg tijd om een tas vol te krijgen. De
en heeft als doel de mensen in de wijk te inspireren
glasbakken worden goed gebruikt.
hetzelfde te doen.
23
In Magazine Cirulair Verpakken heeft u tal van voorbeelden gezien van beter recyclebare verpakkingen, producten en verpakkingen gemaakt van gerecycled materiaal en herbruikbare en duurzamere verpakkingen. Ook in 2021 willen we weer mooie voorbeelden aan u laten zien.
Duurzaam verpakken betekent minder, lichter en beter recyclebare verpakkingen gebruiken. En ook, daar waar mogelijk, verpakkingen weglaten. Daarom verzenden wij dit magazine zonder envelop of folie.
Ook in 2020 werd er weer hard gewerkt aan het verduurzamen van verpakkingen.
Postbus 1266, 2260 BG Leidschendam