Сборник Тойганбекова (03 05 2016) by Илья Тен

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ «ӨРЛЕУ» БАҰО АҚ ФИЛИАЛЫ ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ ФИЛИАЛ АО «НЦПК ӨРЛЕУ» ИНСТИТУТ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ РАБОТНИКОВ ПО ЖАМБЫЛСКОЙ ОБЛАСТИ

«БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМ САЛАСЫНДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ – МЕМЛЕКЕТТІК САЯСАТТЫҢ БАСЫМ БАҒЫТЫ» ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ - ТӘЖІРИБЕЛІК КОНФЕРЕНЦИЯ БАЯНДАМАЛАР ЖИНАҒЫ

Тараз, 2016

ӘОЖ 351/354 (584) КБЖ 74.58 Б61

«Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғасының филиалы Жамбыл облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының Ғылыми Кеңесінің шешімімен баспаға ұсынылған (Хаттама № 2, 25 ақпан 2016ж.).

Жалпы редакциясын басқарған: Г.У.Сыздыкбаева п.ғ.к., қ/профессор Редакция алқасы: Г.О.Медетбекова п.ғ.к., қ/профессор, Л.К.Куатбекова т.ғ.к., қ/профессор, Ш.М.Тойганбекова п.ғ.к., қ/профессор, А.О.Есмырзаева аға оқытушы, К.К. Бектурганова аға оқытушы, Е.Х.Избасаров аға оқытушы.

Бұл халықаралық ғылыми-тәжірибелік online-конференция жинағында тәуелсіздікке қол жеткізген қысқа тарихи кезеңде Қазақстан жаңа алдыңғы технологияларды пайдаланып, әлемдік өркениетке ықпалдаса отырып, экономикада алға қарай үлкен қадам жасағандығы, еліміздің әлеуметтік-экономикалық даму келешегі айқындалды. Қоғам өмірінің жаңа сапасының негіздерін қалайтын және өте маңызды фактор, экономикалық қуат және еліміздің ұлттық қауіпсіздігі базасы болып табылатын қазіргі білім беру жүйесінің, адам капиталының рөлі мен мәні қоғамдық даму деңгейінің белгілері ретінде арта түсті, инновациялық іс- әрекетті ынталандыру, жаңа тұрғыларды енгізу механизмдері әзірленді. Мемлекетік инновациялық саясат қоғамның бар саласын қамтитын бағыттарда жұмыс істей бастады. Инновациялық қызметті қоғамда, ғылымда, әлеуметтік өмірде, саяси жүйеде, өмірдің тағы басқа салаларында да кеңінен қолданылуда. Бұл жинақ материалдары тек қана педагог қызметкеркерлерге ғана емес, сонымен қатар оқырман қауымға, білімгерлер мен магистранттарға ұсынылады. «Білім мен ғылым саласындағы инновациялық қызмет – мемлекеттік саясаттың басым бағыты» халықаралық ғылыми-практикалық online-конференция. «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы Жамбыл облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты, 2016 -189б.

Приветственное слово Сыздыкбаевой Галии Узакбаевны директора Филиала АО НЦПК «Өрлеу» Институт повышения квалификации педагогических работников по Жамбылской области, кандидата педагогических наук, асс.профессора Құрметті конференцияға қатысушылар және қонақтар! Қазақстан Республикасының дамыған елдердің стандарттарына деген ұмтылысы еліміздің жаңа сапалық деңгейге жылдам өту қажеттілігін туындатуда. Осыған орай қазіргі кезде жасалып жатқан реформалар даму институттарының қалыптасуына немесе өсуден тұрақты даму кезеңіне өтуге және саяси бағыттардағы осындай өзгерістер өмірдің барлық саласындағы шығармашыл тұлғаның мәртебесін көтеріп, мерейін үстем етуде. Білім – адамзаттың терең және үйлесімді дамуын бекітетін құралдардың бірі, прогрестік, әлеуметтік тұрақтылық пен ұлттық қауіпсіздіктің маңызды факторы. Бүгінгі таңдағы қоғам кәсіби білімі жетік, құзіретті, бәсекеге қабілетті мамандарды талап етеді. Білікті ұстаз, білімді маман болу үшін - әрбір мұғалім өз білімін үздіксіз көтеріп отыруы тиіс. Білімін тұрақты көтеріп отыру – мұғалімдердің құқықтары әрі міндеттері, білім беру жүйесінің тұрақты дамуының кепілі, мемлекеттің дамуының құралы болып табылады. В течение нескольких лет школа жила в условиях модернизации образования, которая, в сущности, является инновационным процессом. Особый статус приобретает инновационный процесс в связи с внедрением обновленного содержания образования и новым государственным образовательным стандартом начального образования (01.09.2016). Введение новых образовательных стандартов требует от преподавателя улучшения качества образования, внедрения новых методов обучения и воспитания подрастающего поколения. Изменение роли образования спровоцировало развитие инновационного процесса. Теперь образование ориентировано на развитие технологий и методов воздействия на личность, готовую и способную к саморазвитию и самоопределению. Таким образом, в деятельность образовательных организаций образования начали вводиться новые элементы, активные методы и стратегии в обучении. На современном этапе в мировой образовательной практике новые ориентиры совершенствования качества реализуются через модель образования, ориентированного на результат. В настоящее время происходит замена потребности человека в образовании: от «человека знающего» – к «человеку, способному творчески мыслить, действовать, саморазвиваться». Содержание образования является ключевой и наиболее постоянной величиной по сравнению с другими компонентами обучения и воспитания. В этой связи его обновление порождает новые парадигмы образования и обусловливает целый комплекс необходимых изменений педагогических условий. Это относится и к научно-методическому обеспечению, и организационно-методическому сопровождению обновления содержания образования. Педагог обязан идти в ногу со временем, обладать высокими личностными качествами и педагогическим мастерством, владеть информационными технологиями и умело применять их в своей работе. Желаю всем участникам конференции активного обмена педагогическим опытом и творческих успехов!

СЕКЦИЯ 1. SMART-БІЛІМІ ЕЛІМІЗДІҢ ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗІ РЕТІНДЕ

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ ЛИТЕРАТУРЫ Брюховец О.Л. Учитель русского языка и литературы ГУ «Средняя общеобразовательная профильная школа № 11 модульного типа», г. Павлодар, Республика Казахстан Современный ритм жизни требует от человека умения самостоятельно решать поставленные задачи, ориентироваться в огромном количестве источников, выбирая из них необходимую информацию, применять ее в реальной жизни. Поэтому качество образования должно быть направлено на формирование личности, обладающей не только определенным набором знаний, умений и навыков, но и способностью применять информацию в своей деятельности, т.е. быть компетентным человеком. Ключевые компетенции позволяют достигать результатов в проблемных ситуациях, делая это самостоятельно или в сотрудничестве с другими людьми. Под компетенциями понимается базовое качество индивидуума, включающее в себя совокупность взаимосвязанных качеств личности, необходимых для качественно-продуктивной деятельности. Изучая разные списки ключевых компетентностей, можно проследить, что из всех зафиксированных в них видов выделяются три: 1) компетентность разрешения проблем; 2) коммуникативная компетентность; 3) информационная компетентность. Наше общество в последние годы становится более информационным. Ускоряется темп жизни, что требует от человека (для того, чтобы быть успешным) приспосабливаться к быстро меняющемуся миру, овладевать большим количеством знаний и умений за меньшее количество времени, заниматься постоянным саморазвитием и познанием нового. Для этого человек должен обладать высоким уровнем развития информационной компетенции, которая включает в себя совокупность качеств и способностей личности, позволяющих грамотно и быстро находить информацию, оценивать ее, применять в собственной деятельности и жизни. Что же понимается под информационными компетенциями? Во-первых, это умение работать с различными источниками информации: книгами, учебниками, справочниками, энциклопедиями, каталогами, словарями, Интернет. Во-вторых, это навык самостоятельного поиска, извлечения, анализа и систематизации необходимой для решения учебных задач информации, ее организация, преобразование и передача. В-третьих, это способность ориентироваться в информационных потоках, уметь выделять в них главное и необходимое; осознанно воспринимать информацию. В-четвертых, навык использования информационных устройств: компьютера, магнитофона, телефона, мобильного телефона и др.; способность применять для решения учебных задач информационные и телекоммуникационные технологии: аудио- и видеозаписи, электронную почту, Интернет. Важной составляющей информационной компетентности учеников является способность преобразования информации из одной формы в другую и выбор наиболее удобной для себя формы. Это могут быть тексты, таблицы, схемы, иллюстрации, ментальные карты, кластеры и др. «ИКТ являются значимым инструментом, помогающим учителям в преподавании, позволяя им облегчить объяснение и обеспечить понимание учащимися научных понятий» [1, с. 166]. Почему так происходит? В первую очередь, потому, что ученикам интереснее добывать информацию самим, узнавать ее из разных источников, а не только слушая учителя. Это ведет к лучшему пониманию того, что изучают дети. Так, современный урок не мыслится без презентационных материалов. Основные ошибки, допускаемые при их использовании в уроке, - полная подмена учителя презентацией и неправильное время использования подобных материалов. В своей деятельности использую презентации, содержащие в себе наглядность (портреты авторов, иллюстративный материал) и минимум текстовой информации. Например, информация об основном понятии урока и список слов, из которых учащиеся должны выбрать ключевые ассоциации с изучаемым термином. На уроках литературы презентации помогают учащимся лучше узнать биографию авторов. Для того чтобы заинтересовать детей в восприятии данной информации, увидеть уровень ее понимания, учащиеся, знакомясь с презентациями, выписывают 1-2 факта биографии автора, которые их удивляют, заставляют задуматься. Подобная форма учит отбирать информацию, анализировать ее, оценивать. Групповая работа на уроках также выстраивается с учетом ИКТ: работая над созданием постеров, ментальной карты, учащиеся обмениваются информацией, передают ее друг другу, обрабатывают и раскрывают разными способами. Всё это позволяет развить у детей навыки самостоятельной добычи информации, ее осмысления и понимания. «Если новая технология должна быть способной к трансформации в сторону улучшения обучения, то процесс планирования должен включать интеграцию специфических знаний предмета с пониманием того, как 4

эти знания постигаются учениками» [2, с. 108]. Изучая литературные термины, работая над осознанием особенностей литературного направления, учащиеся создают собственное представление о них, тем самым развивая в себе качества мыслящей личности. Подобная работа дает возможность учителю понять, каким способом получают знания ученики, какие средства они используют для этого, как скорректировать возможные ошибки и неточности. Так, работая в группах по составлению ментальной карты на тему «Классицизм», учащиеся самостоятельно изучают новое литературное направление и формируют свое представление о нем на основе ассоциативного ряда. Детям помимо учебника предлагаются другие ресурсы (схема штилей речи и карточкиязыковые помощники в определении штиля), так как информации по этому вопросу в учебнике недостаточно. При этом не дается четкая инструкция к действию, чтобы дети самостоятельно регулировали свою работу. Создавая ментальную карту, учащиеся используют исследовательскую беседу, так как предлагают варианты, обсуждают выдвинутые гипотезы и аргументируют их важность либо подвергают сомнению, приходя к совместному результату. Анализ составленных ментальных карт показывает, что дети проявляют навыки критического мышления: поиск решений и доказательств, оценка утверждений и аргументов и др. «Цифровая грамотность – это способность определить местонахождение, организовать, понять, оценить и создать информацию, используя цифровые технологии. Быть технически грамотным означает умение использовать знание цифровых инструментов + критическое мышление + социальная осведомленность + социальная вовлеченность в обучение» [1, с. 173]. Использование активных форм деятельности на уроке, работа с разными ресурсами по изучению новых тем – всё это свидетельствует о грамотности учащихся в области информационно-коммуникационных технологий. Например, предложение составить определение понятия урока, используя ключевые слова, создает для детей проблемную ситуацию. Для ее решения даются карточкипомощники в формулировании определения, а детям с высоким уровнем успеваемости предлагается поработать с дополнительными ресурсами (словари, интернет, справочник школьника), чтобы впоследствии сопоставить определения из источников с составленными в группах; а данные ученики обладают навыками быстрой работы с дополнительной литературой. Подобный вид деятельности вызывает у учащихся интерес, побуждает к решению проблемы, поиску идей. Таким образом, они демонстрируют свой уровень владения информационнокоммуникационными технологиями: ученики высокого уровня успеваемости быстро справляются с работой в интернете, легко находят необходимые источники, анализируют информацию в них и доносят ее до одноклассников. С целью анализа литературного произведения на одном из уроков учащимся предложено было в парах обсудить домашнее задание (выделить в оде Державина черты классицизма и то, что нарушает правила классицизма в произведении), занеся результаты в таблицу: Признаки классицизма Нарушение норм классицизма в оде Державина в оде Державина Выполняя это задание в паре и занося информацию по нему в таблицу, учащиеся указывали разнообразные признаки и тем самым отбирали материал для предстоящих дебатов, направленных на решение проблемного вопроса – является ли ода Державина произведением высокого штиля и классицизма. Дети были разделены на две группы (позиция утверждения и позиция отрицания), при этом учащиеся высокого уровня для того, чтобы дать возможность проявить себя другим ученикам, были организованы в отдельную группу оценщиков дебатов. Остальным учащимся был выдан стикер, который давал право проговаривания одного аргумента от одного ученика, чтобы дать возможность выступить большему количеству детей. В приеме использовались навыки учащихся работать с аргументами, выдвигать контраргументы. Это удалось сделать лучше тем, кто был в команде отрицания. Они не опровергали точку зрения оппонентов, но приводили в качестве своих доводов признаки нарушения. Таким образом, учащиеся высокого уровня сумели в данной работе проявить навыки анализа, оценки, а другие учащиеся имели возможность пересмотреть свое выступление с позиций оценивания. Следовательно, учащиеся сумели понять информацию, грамотно организовать ее, оценить, т.е. проявили техническую грамотность: использование различных ресурсов в соединении с критическим мышлением и социальной вовлеченностью в обучение. «Развитие информационно-коммуникационных технологий требует своевременных изменений в системе их использования при оценивании знаний, что обуславливает изменения способов обучения, методик и технологий» [1, с. 166]. Внедрение новых информационных технологий в учебный процесс позволяет активизировать процесс обучения, реализовать идеи развивающего обучения, повысить темп урока, увеличить объем самостоятельной работы учащихся. Но для этого надо меняться самому учителю, потому в наше время человек, не владеющий информационно-коммуникационными технологиями, не способен совершенствовать самого себя, других, следовательно, процесс обучения и преподавания. Определенным способом передачи информации на уроках является работа с рефлексией учащихся. Выполняя ее, дети самостоятельно отбирают необходимую информацию, делятся ею с учителем, что дает возможность педагогу выстроить собственное понимание того, что необходимо изменить в деятельности для достижения лучшего результата. 5

«Интегрирование образовательных технологий в преподавание отдельных предметов требует готовности учителя к динамическому развитию, активному использованию во взаимосвязи во всех трех аспектах обучения, что является показателем компетентного понимания процесса обучения и преподавания» [1, с. 170]. Если учитель способен менять свои подходы к обучению, постоянно развиваться, то это должно будет улучшить качество преподавания и обучения, следовательно, приведет к ожидаемым результатам – учащиеся будут «независимыми, самомотивированными, увлеченными, уверенными личностями с развитым критическим мышлением» [1, с. 110]. Список использованной литературы. Руководство для учителя:Третий (базовый) уровень-Астана: Рекомендовано к печати Методическим советом ЦПМ, АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы», 2012 2. Мишра П., Кёлер М. Технологическое педагогическое содержательное знание: структура для знания учителя. Записи педагогического института. 2006 1.

ҚАЗІРГІ БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢАШЫЛ ӘДІС-ТӘСІЛДЕР МЕН SMART ТЕХНОЛОГИЯ Есмырзаева Аманкуль Орынбаевна «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Жамбыл облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты Бүгінгі таңда жастарға әлемдік ғылыми прогресс деңгейіне сәйкес білім беру, тәрбиелеу, олардың рухани байлығы мен мәдениетін жетілдіру адамзат қоғамының маңызды міндеті болып табылады. Осы міндетті жүзеге асыруда оқушыны тұлға ретінде қалыптастыру, оның қабілеттерін, ең алдымен интеллектуалдық қабілеттерін дамытуға жағдай жасау өзекті болып саналады. Жеке тұлғаның интеллектуалдық қабілетін жан-жақты дамыту үшін оған әсер ететін факторларды, алғышарттарды білу керек. Интеллектуалдық қабілетті дамытудың ең маңызды факторларының бірі - білім беру жүйесіндегі технологиялар. Жаңа білім ортасы білім берудің жаңа мазмұнынан, оқытудың, тәрбиелеудің, дамытудың жаңа технологиялары мен теориялық ойлауға қабілетті және өз бетінше жетілуге ұмтылған шығармашылық зерттеу қызметіне дайын балалардың интеллектуалдық қабілеттерін дамытуға бағытталған оқу-тәрбиелік үдерісін ұйымдастырудың жаңа формаларынан тұрады. Осы салада басты рөлді тек қана оқу процесі емес, сондай-ақ заманауи жабдықтармен жабдықталған білім беру мекемелерінің жүйесі мен ақпараттық-коммуникациялық құралдардың қолданылуы маңызды. Қазіргі кезде оқу үрдісін ақпараттық коммуникациялық құралдарсыз көзге елестету қиын. Әсіресе, интернет технологиясы арқылы оқыту өте танымал болып келеді. Интернет технологиясы арқылы оқыту– бұл интернет желісі арқылы оқу үрдісіне қажетті ақпараттың үлкен көлемін тасымалдауды және оқытушы мен оқушы арасындағы интерактивтік арақатынасты жүзеге асырып, осы процестерді компьютерлік бақылауға негізделген. Электрондық оқыту жүйесін білім саласына енгізудегі басты мақсат – білім беру үрдісінің барлық құрамдас бөліктерінің үздік білім беру ресурстары мен технологияларына қол жеткізуін қамтамасыз ету болып табылады. Дей тұрғанымен, тәжірибе көрсеткендей, көптеген оқу-тәрбие мекемелерінде оқушының интеллектуалдық қабілетін дамыту, оқытуды электронды қылу және интеллектуалдандыру деп аталатын принциптерін іс жүзінде шынайы жүзеге асыру деңгейінде обьективтік пен субьективтік қайшылықтар туындауда, атап айтқанда: Оқушының интеллектуалдық әлеуетін дамыту үдерісіне және білім беру жүйесіне е-learning бағдарламасының енуіне оқытушының арнайы дайындығының қажеттілігі және оның жетіспеушілігі арасында; Оқушының әр түрлі деңгейдегі интеллектуалдық қабілеттері және оқу үдерісін, жеке дараландырудың жетіспеушілігі арасында; Оқу үдерісіндегі е-learning бағдарламасының толық қамтылмауы мен күтілген нәтижеге қол жеткізбеуі арасында[2]. Ақпараттық қоғамның шарықтап дамуына байланысты оқу үдерісіне ақпараттық технологияны енгізу бойынша бірқатар жұмыстар жасалуда. Сапалы сандық білім беру контенттерін жасау білім беруді ақпараттандыру үдерісінің кілттік мәселесі болып табылады.Ақпараттық қоғамның даму үдерісінде жоспарға бірінші болып адамзаттың барлық жетістіктерін қолдана отырып, білім беру үдерісін ұйымдастыруға байланысты мәселелер кіреді. Ғылым мен техниканың жылдан жылға кең өріс алып, жедел қарқынмен дамуы, білім мен дамудың негізгі көрсеткіші болып табылатын адами капиталымызды артуына алып келуі тиіс. Осы орайда ел Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдауындағы «Оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды білім беру саласын жақсартуда қолданысын кеңейту керек» деген сөзін басшылыққа ала отырып, ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланып, смарт оқыту жүйесіне жаппай көшу арқылы білім беруді жетілдіру керек. Нақ осы оқыту жүйесі қазіргі әлемнің мүмкіндіктері мен міндеттеріне сәйкес максималды білімнің жоғарғы деңгейін қамтамасыз етіп, жастардың тез өзгергіш қоғам жағдайына бейімделуіне, оқулықтан нақты белсенді әрекетке көшуге мүмкіндік береді.Сөздің түбіріне келетін болсақ, «smart» сөзі ағылшын тілінен аударғанда «зерек», «ақылды» дегенді білдіреді. Смарт - бұл неологизм, сын есім ретіндегі негізгі мағынасы - парасатты, тапқыр, ақылды, ал зат есім ретінде – ақыл, алғырлық, зеректілік деген мағынаны білдіреді. Бұл бағыттарды үш кезеңге бөліп, қарауға болады.[1] 6

І кезең «өткен шақта» оқушы үшін жалғыз білім көзі оқытушының өзі болып, оқытушының кеңесімен оқушы жаңа білімдерді аудиторияда немесе оқулықтардан ала алатын болды. ІІ кезең «қазіргі кезде» білім тек оқытушыдан оқушыға беріліп қана қоймай, оқушыдан оқушыға беріледі, ал бұл білімнің жаңа деңгейін құруға мүмкіндік береді. Өз кезегінде білім беру технологияларын жетік меңгеріп, оқытушылар білімді аудиториядан тыс уақытта да ұсына алады. Ал «келешекте» оқушы үшін негізгі білім көзі интернет болады, технологиялар тұлғаға бағдарланады және жаңа білімді құруға бағытталады. Түлек жай ғана өзінің меңгерген білімі саласындағы маман болып қана қоймайды. Бүгінгі күні оқушылар тек қана жаңа практикалық біліктілік пен теориялық білімді ғана емес, білім мен дағдыны үнемі жетілдіру отыруға мұқтаж, бұл жағдайда оларға оқытудың техникалық құралдары маңызды көмек көрсетеді. Оқытудың электрондық құралдарының іргесі сандық контент немесе қарапайым сөзбен айтқанда мазмұн (мәтін, бейне, аудиожазба) болып табылады.Сандық контенттің көлемі мен сапасының өсуі зерттеу мәселелерін қосымша өз бетінше оқу үдерісін дамытуға мүмкіндік береді. Компьютерлік технологияның қазіргі кездегі даму деңгейі білім беру үдерісі барысында оқушылардың танымдық іс-әрекетін оңтайландыру (жеделдету) арқылы оның тиімділігін жетілдіру мақсатында оларды білім беру үдерісінде тиімді пайдалану мүмкіндігін береді.[3] Сапалы, түсінікті, жан-жақты ашылған сандық контент бүгінде көпетеген шетелдерде білім берудің негізгі құраушысы болып табылады. Мұнда сандық контентті жасау және оны сақтау мәселесі алдыда тұрады. Бүгінде сандық контент жеткiлiктi түрде жедел жасалуда, көптеген материалдар басынан бастап сандық түрде беріледі. Сандық контентті сақтау қауіпсіздігі проблемасы туындайды. Проблема тек қана қаскүнемдер мен басқа баукеспе ұрылардың іс-әрекеттерінің қауіпсіздігінен ғана емес, қоршаған ортаның физикалық әсерiнен де қарапайым қауiпсiздiктi ұйымдастырудан тұрады. Бұл мәселенің маңызды қырларының бірі электрондық ғылыми-зерттеу зертханасын құру, мәлiметтердiң зияткерлiк басқару жүйесiмен таралған ғылыми мәліметтер қорлары, электрондық оқулықтар, электрондық оқу құралдары, электрондық кітапханалар, электрондық әдістемелік құралдар және т.б. болып табылады. Шетелдік жоғары оқу орындарында білім беру үдерісі жасалған сандық контенттің базасында электрондық оқыту құралдарын пайдаланып студенттердің кәсіби іс-әрекеттің қазіргі кездегі түрлерін меңгеруіне бағытталады. Оқу орындарында білім беру үдерісін жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі студенттердің ары қарай өздерінің оқу дағдыларын, қазіргі цифрлық контентті қолданып өздігінен кәсіби дағдыларының деңгейін қалыптастыру болып табылады. Контент - (ағылшынша content - мазмұн) – бұл кез келген ақпаратық мағыналы немесе ақпараттық ресурсты немесе веб-сайтты кез келген мазмұндық толтыру. Мәтінді, мультимедианы, графиканы контент деп атайды. Контенттің көптүрлілігінің бірі ретінде жылжымалы (мобильді) контентті бөліп көрсетуге болады. Жылжымалы (мобильді) контент ретінде көбінесе: -мәтіндік файлдарды; -сандық форматтағы картиналарды (.gif немесе .jpg және т.б. форматтағы); -дыбыстық файлдарды (.midi, mp3 және т.б.); -бейнефайлдарды (.avi, .mp4, .mpeg және т.б.) ; -сонымен қатар, сымсыз байланыстың көмегімен жылжымалы (мобильді) құрылғыларға жүктеуге болатын басқа сандық форматтағы файлдар кездестіруге болады Сандық контенттің кең тараған түрі – бейнефайлды қарастырайық. Бейне (латынша video – қараймын, көремін деген мағынаны білдіреді) – визуальді немесе аудиовизуальді материалдарды жазу, өңдеу, тарату, сақтау және ойнату технологияларының жиыны, сонымен қатар физикалық тасымалдауыштарға (бейнетаспада, бейнедискіде және т.б.) жазылған бейнематериал, телесигнал немесе кинофильмнің кең таралған атауы.Сандық мәтіндік контентті құру жұмыстары Америка Құрама Штаттарында 80-жылдардың ортасында, ал Англияда 90-жылдардың басында басталған белгілі. Мәтіндік сандық контентті жасау бойынша жұмыстар мамандардың азғантай тобымен цифрлау жұмыстарын орындаудан басталды, бірақ бірнеше жылдар бойы олар ұлттық немесе мемлекеттік бағдарламалар және халықаралық жобалардың мәртебелерiн алды. Мысал ретінде «Үлкен жетілік» елдері үшін электрондық кітапхана құру жобасын, Ұлыбританияда «eLib», АҚШ-та «DLI» бағдарламасын алуға болады.Сандық білім беру контенті – бұл интерактивтік формадағы оқытуды қамтамасыз ететін оқытылатын пәндер бойынша цифрлық дидактикалық материалдар: фотолар, дыбыс- және бейнефрагменттер, статистикалық және динамикалық моделдер, виртуалдық шындық және интерактивтік моделдеу объектілері, т.б.материалдар. Әрбір мұғалімнің дәрісі видео контент арқылы интернет желісі арқылы пайдалануға берілсе, онда оқушылардың білімін толықтыру жүзеге асырылар еді. Себебі аудиторияда меңгере алмаған ұғымын контентті тыңдай отырып, толықтыра алады. Бұл сандық контенттерді құру үшін материалдық базаның жоқтығы кедергі келтіреді. Смарт оқыту - оқытудың жаңа түрі, қарқынды дамып келе жатқан бірегей үдеріс. Бұл әлеуметтік желілер арқылы білім алу, алмасу, жеке тұлғалық ерекшеліктерді ескере отырып оқыту қызметі, оқушыға бағытталған, бағдарланған, орталықтандырылған оқыту ортасы, ең соңында смарт құрылғыларды пайдалана отырып оқыту деген тұжырымдарды қамтиды.[3] Смарт оқытудың негізгі тұжырымдамасы өздігінен оқуға бағдарланған, ынталандыратын, тұлғалық ерекшеліктеріне сәйкес бейімделген, еркін оқу көзін ұсынатын, технологиялар кешенінде қол жеткізуге мүмкіндік беруді қарастырады. Смарт оқыту тек қана технологиялық құрылғымен қолдау көрсетілген оқыту түрі емес, ол - білім берудің, біліктілік арттырудың жаңа басымдығы, жаңа ғасырдың жаңалығы. 7

Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Коротенков Ю.Г. Философия знаний и информационного мира. Монография. LAP LAMBERT Academic Publishing, 2014 г. 2. Құлқараев А. «E-learning» электронды оқыту жүйесі және оның мүмкіндіктері./ /Электрондық мектеп. №2 - 2013. 3. Угринович Н. Д., Босова Л. Л., Михайлова Н. И. Практикум по информатике и информационным технологиям: Учеб. Пособие для общеобразовательных учреждений. - М.: БИНОМ, 2011. – 421 с. SMART-EDUCATION КАК ПАРАДИГМА РАЗВИТИЯ И СТАНОВЛЕНИЯ НОВОГО ОБЩЕСТВА Ерланкызы Б., Жумагалиев Р.А. Таразский государственный педагогический институт, г.Тараз Во многих странах понятие Smart education уже является стандартом де факто. В чем же заключается основная идея Smart education? Для ответа на данный вопрос необходимо рассмотреть процесс развития подходов к образованию. Условно его можно разделить на три этапа и рассмотреть в разрезе пяти видений, таких как знания, технологии, преподавание, учитель и бизнес. «Вчера» единственным источником знаний для студента был преподаватель, при этом почерпнуть новые знания студент не мог нигде кроме, как в аудитории или в книге, которую ему посоветовал тот же преподаватель. Целью же университетов была подготовка специалистов для индустриального производства. «Сегодня, когда говорят о smart, речь идет о парадигме развития и становления нового общества» В ходе прошлого десятилетия активно формировалось информационное общество и его составляющие: экономика знаний, электронная коммерция, электронное здравоохранение, электронное правительство, электронное обучение. Сегодня «умными» стали наши дома, автомобили, деньги, а в развитых странах и целые отрасли: SmartBusiness, SmartMedicine, SmartEnergy. Формирование нового общества инициировано системой образования, а именно появлением электронного обучения — утверждают специалисты. «Сегодня» знания передаются не только от преподавателя к студенту, но и между студентами, что позволяет создавать новый уровень знаний. В свою очередь активно начинают применяться образовательные технологии и преподаватели могут нести знания не только в аудитории. Бизнесу необходимы специалисты, подготовленные к обществу знаний. А «завтра» главным источником знания для студента станет Интернет, технологии будут индивидуально ориентированы и направлены на создание новых знаний. Процесс преподавания будет предполагать движение знаниевых объектов в любых направлениях от студента к преподавателю и обратно, от студента к студенту и т.д. Выпускник будет не просто специалистом в своей области, он сможет вливаться в бизнес-среду в качестве партнера или предпринимателя. В ходе прошлого десятилетия активно формировалось цифровое общество с такими атрибутами, как экономика знаний, электронная армия, электронная культура, электронное здравоохранение, электронное правительство, электронная наука. Электронное обучение имплантировано в структуру цифрового общества и является его центральным, системообразующим элементом. Однако, говоря об электронном обучении, упор делался в основном на технологии. Сегодня технологическое развитие ведущих университетов мира достигло такого предела, когда дальнейшее развитие информационной базы качественно нового изменения не принесет. Электронное обучение больше не является инновацией, в нем нет неясных позиций. Образовательный контент в свободном доступе для студентов, обеспечение обратной связи преподавателей и студентов, обмен знаниями между ними, автоматизация административных задач – это все относится к технологиям. Но что дальше? Что люди делают с этими технологиями, какой эффект получают? Эти вопросы лежат уже в разрезе Smart education. Именно оно способно обеспечить максимально высокий уровень образования, соответствующий задачам и возможностям сегодняшнего мира, позволит молодым людям адаптироваться в условиях быстроменяющейся среды, обеспечит переход от книжного контента к активному. Smart education – это объединение учебных заведений и профессорско-преподавательского состава для осуществления совместной образовательной деятельности в сети Интернет на базе общих стандартов, соглашений и технологий. То есть речь идет о совместном создании и использовании контента, о совместном обучении. Примером тому может служить проект следующего десятилетия в европейской системе образования - Единый европейский университет с общим деканатом, который будет сопровождать перемещение студентов от вуза к вузу. Болонский процесс дает вузам возможность принимать студентов без переэкзаменовки, создавая, таким образом, Smart education system для Европы. Единый европейский университет будет осуществлять коллективный процесс обучения с помощью единого общего репозитария учебных материалов. Можно также сказать, что Smart education, или умное обучение, - это гибкое обучение в интерактивной образовательной среде с помощью контента со всего мира, находящегося в свободном доступе. Ключ к пониманию Smarte еducation – широкая доступность знаний. В свою очередь цель умного обучения заключается в том, чтобы сделать процесс обучения наиболее эффективным за счет переноса образовательного процесса в электронную среду. Именно такой подход позволит скопировать знания преподавателя и предоставить доступ к ним каждому желающему. Более того, это 8

позволит расширить границы обучения, причем не только с точки зрения количества обучаемых, но и с точки зрения временных и пространственных показателей: Обучение станет доступным везде и всегда. Одним из условий перехода к умному электронному обучению является переход от книжного контента к активному. Лишь знания в электронном виде можно передавать с наибольшей эффективностью. При этом знания должны располагаться в едином репозитории, предполагающем наличие интеллектуальной системы поиска. И простого размещения контента в подобном репозитории недостаточно чтобы он стал активным. Все знаниевые объекты должны быть взаимосвязаны системой метаданных. В свою очередь, качество в репозитории должно постоянно контролироваться за счет внедрения таких систем, как e-metrics, и работать в единой связке с системами управления учебным процессом. «В свою очередь цель умного обучения заключается в том, чтобы сделать процесс обучения наиболее эффективным за счет переноса образовательного процесса в электронную среду. Именно такой подход позволит скопировать знания преподавателя и предоставить доступ к ним каждому желающему». Тут противоречие!При совместной работе «знания конечного преподавателя» перестают быть конечными. Их уже нельзя скопировать. Их незачем копировать. Преподаватель становится временным хранителем файлов, которые постоянно изменяются, перемещаясь между «облаками», преподавателями и студентами… Хороший пример – идея, обсуждаемая членами творческого коллектива, где «облака» - это место творческого процесса. Спросите, где взять столько творцов? Они рядом, они везде. Задача Smart education – создать среду для творчества! «При этом знания должны располагаться в едином репозитории, предполагающем наличие интеллектуальной системы поиска. И простого размещения контента в подобном репозитории недостаточно чтобы он стал активным. Все знаниевые объекты должны быть взаимосвязаны системой метаданных». Решение, которое может привести к неожиданному результату! Одним из наиболее известных открытых информационно-образовательных проектов последнего времени является Википедия. Систематизировано и взаимосвязано системой метаданных. Проект существует не первый год, известен и доступен всем желающим, однако ссылки на Википедию среди преподавателей высшей школы остаются моветоном Правомерно ли говорить, что smart education идет вслед за электронным обучением? В чем различие между ними? Говоря об электронном обучении, мы в основном делали акцент на технологии. Сегодня технологическое оснащение ведущих университетов мира достигло такого предела, что дальнейшее развитие информационной базы качественно нового изменения не принесет. Электронное обучение больше не является инновацией, в нем нет неясных позиций. Образовательный контент в свободном доступе для студентов, обеспечение обратной связи преподавателей и студентов, обмен знаниями между ними, автоматизация административных задач — все это относится к технологиям. Но что дальше? Что люди делают с этими технологиями, какой эффект получают? Эти вопросы лежат уже в разрезе smart education. Именно оно обеспечит максимально высокий уровень образования, соответствующий задачам и возможностям сегодняшнего мира, переход от книжного контента к активному, а также позволит молодым людям адаптироваться в условиях быстроменяющейся среды. Smart education — новая стратегия развития образования. Как именно будут достигнуты эти цели? Smart education — это объединение учебных заведений и профессорско-преподавательского состава для осуществления совместной образовательной деятельности в Интернете на базе общих стандартов, соглашений и технологий. То есть речь идет о совместном создании и использовании контента, совместном обучении. Примером тому может служить проект следующего десятилетия в европейской системе образования — Единый европейский университет с общим деканатом, который будет сопровождать перемещение студентов от вуза к вузу. Болонский процесс дает вузам возможность принимать студентов без переэкзаменовки, создает таким образом Smarteducationsystem для Европы. Единый европейский университет будет осуществлять коллективный процесс обучения с помощью единого общего репозитария учебных материалов. Новый образовательный контент позволит студентам приобрести навыки и знания в соответствии с компетентностной моделью. В рамках философии smarteducation преподаватель может разрабатывать индивидуальный подход для каждого студента благодаря дисциплинам по выбору. На это настроена вся Болонская система. Более того, сам студент может участвовать в разработке конкретных дисциплин. Smarteducation позволит преподавателю не тратить время на технические требования, связанные с разработкой курса. Он сможет воспользоваться уже существующим контентом, реализованным в виде модулей, описанных специальным образом. С помощью технологий эти модули можно собирать в любой последовательности, причем в автоматизированном режиме. Smarteducation потребует развития интернет-сообществ, социальных сетей, в которых преподаватели будут обмениваться контентом. Умное образование — это переход от пассивного контента к активному, интерактивному, онлайновому. При этом меняется роль университетов: они материализуют знания и становятся ключевыми игроками рынка знаний. На ваш взгляд, можно ли говорить, что классическое образование уступит позиции smarteducation? Классическое образование с его ориентацией на книги способно давать ничтожно малый объем знаний по сравнению с тем, что сегодня размещено на интернетресурсах и мультимедиаканалах. Значительная часть контента, в том числе образовательного, расположенного на web-ресурсах, вообще никогда не попадет в книги. Оперируя только твердыми копиями, преподаватель обкрадывает себя и студента. Сохранение системы образования, ориентированной на книги, стагнирует общество менее чем за десятилетие. 9

Сегодня уже очевидно, что разработка хорошего курса одним преподавателем практически невозможна – необходимо привлечение экспертов, профессионалов в данной области, профессионалов-методистов, профессионалов в области информационных технологий и педагогического дизайна, профессионаловменеджеров. А это возможно реализовать именно с помощью профессиональных сообществ, где активную роль будут играть и сами работодатели. Причем участие в работе таких сообществ будет привлекать экспертов и работодателей именно возможностью профессионального обсуждения проблем и высказывания своих требований к современному обучению, что позволит уменьшить последующие затраты времени и средств на доучивание выпускников. И здесь возникают очень важные вопросы, как технологические, так и связанные с реализацией алгоритмов рейтингового оценивания материала на порталах и рекомендаций для включения его в электронный курс, формирование индивидуальной траектории обучения для каждого учащегося. Это далеко не простые задачи, но необходимость их решения сегодня очевидна. Исследования в решении этих задач активно проводятся, и скорейшее внедрение результатов этих исследований в практику создания электронных курсов на базе развития профессиональных сообществ, несомненно, позволит получить хорошие электронные курсы и существенно продвинуться в развитии SmartEducation, так необходимому нашему обществу. Список использованной литературы: 1. Зайченко Т. П.Основы дистанционного обучения: теоретико-практический базис : учебное пособие. — СПб.: Изд-во РГПУ им. А. И. Герцена, 2004. 2. Е. С. Полат, М. Ю. Бухаркина, М. В. Моисеева; Под ред. Е. С. Полат/ Теория и практика дистанционного обучения: Учеб.пособие для студ. высш. пед. учебн. заведений // М.: Издательский центр «Академия», 2004. 3. Иванченко Д. А. Системный анализ дистанционного обучения. ― М.: Союз, 2005. 4. Малитиков Е. М. Актуальные проблемы развития дистанционного образования в Российской Федерации и странах СНГ / Е. М. Малитиков, М. П. Карпенко, В. П. Колмогоров // Право и образование. — 2000. — № 1(2). ИНТЕРНЕТ – ОБРАЗОВАНИЕ: ПРЕИМУШЕСТВО И НЕДОСТАТКИ Иманалиева Г.К., Жумагалиев Р.А. Таразский государственнный педагогический институт Интернет-образование –это дистанционное образование. Суть дистанционного образования человечество пыталось реализовать, возможно, с тех времен, когда появилась почта, а затем — другие способы передачи информации. Однако подняться выше любительского изучения наук дистанционному образованию раньше не удавалось — слишком очевидны были минусы этой формы обучения по сравнению с очной и даже заочной, которые подразумевают систематический визуальный контакт учащегося и преподавателя, доступ к библиотечным фондам учебного заведения — научным и учебным работам, методическим материалам, пособиям. Но сегодня все изменилось. Высшее образование посредством Интернета больше не имеет недостатков в сравнении с другими формами обучения, более того — обнаруживает ряд преимуществ. Сегодня проблему передачи данных и знаний успешно решает Интернет. В сети постепенно набирают популярность образовательные каналы, количество подписчиков которых прибывает в количествах, сопоставимых с подписчиками развлекательных ресурсов. Ведущие профессора лучших университетов мира с интересом относятся к идее записывать свои лекции и выкладывать их в Интернет. Таким образом, исчезает проблема географии и расстояний. Сегодня любознательный студент из Казахстана, ищущий доступ к конкретным исследованиям и лекциям, может взять их из первых рук, например, нобелевского лауреата, профессора Кембриджа. Однако интернет-образование если не в начале, то в накопительном периоде своего пути: определенные вопросы интернет-образования еще остаются нерешенными, требуется формирование необходимого количества подобных образовательных технологий, которые постепенно перейдут в качество. По мнению оптимистов, эта точка перехода находится где-то в ближайшем будущем: как показывает западный опыт, интернет-технологии используются в комбинированных образовательных программах уже за рамками одного университета. Ряд западных вузов — в том числе авторитетнейшие Гарвард, Стэнфорд и другие — с интересом участвуют в формировании совместных образовательных продуктов, спецкурсов, лекций. На сегодняшний день состоявшимся можно считать одно из наиболее популярных направлений Интернет-образования — языковое. Сервисы изучения языков объединяют носителей языков из разных стран, которые могут интенсивно общаться на форумах, знакомиться и помогать друг другу с языковой практикой. Кроме того, члены подобных сообществ могут становиться тьюторами и студентами одновременно, в зависимости от того, о каком языке идет речь. Так, например, зная русский язык и желая изучать английский, вы можете на подобных сайтах проверять ошибки тех, кто изучает русский язык, получать за это баллы и расплачиваться ими при изучении английского за доступ к расширенным курсам обучения. Разумеется, только виртуальными баллами серьезную программу оплатить не удастся; без помощи банковской карты с самыми настоящими деньгами на подобных сайтах не обойтись. Однако перед покупкой полноценного курса обычно 10

предлагается его лайт-версия, которую можно протестировать и понять, подойдет ли данный метод именно вам. Сегодня сайты изучения иностранных языков можно считать одним из самых удачных проектов в любительском интернет-образовании. Никаких сертификатов и дипломов они не предполагают, однако эффективность такого изучения языка может быть сопоставима (и даже превышать) эффективность профессионального обучения. Высшее образование через Интернет Все сказанное выше относилось к самообразованию в интернете, когда интенция, активность, интерес к знаниям исходит от любознательного пользователя. Однако Интернет в руках профессионалов от образования, обладающих соответствующей учебной базой, демонстрирует реальные возможности виртуала как образовательной среды и средства передачи знаний. Высшей степенью реализации этого метода становится дистанционное высшее профессиональное образование. В первую очередь, дистанционное образование предполагает создание аналога традиционным технологиям обучения или их альтернативную замену на электронные: Однако определять дистанционное образование как формальную подмену реальных образовательных мероприятий на виртуальные не совсем корректно. Интернет-образование — это качественно иная структура образования по сравнению с прочими форматами обучения. Она предполагает модульный подход, где доступ к каждому новому учебному блоку возможен через успешное тестирование предыдущего модуля. Так студент получает гарантированные знания, не рассчитывает на «авось» во время экзамена и на «удачный» билет. Для успешного запуска высшего дистанционного образования вузу необходима сеть центров доступа, которая позволит студентам быть полностью независимыми от головного офиса. Центры доступа обеспечивают промежуточную коммуникацию студентов и головного офиса, администрируют и координируют процесс обучения. На данный момент интернет-образование развивается и расширается. Дистанционное высшее образование в Казахстане В наше время все большую популярность среди жителей Казахстана приобретает получение высшего профессионального образования с использованием технологий дистанционного обучения. Получение высшего профессионального образования дистанционно всегда можно совместить с работой. Действительно, для этого Вам потребуется лишь компьютер дома и выход в Интернет. Удобство обучения дистанционно заключается в том, что у Вас появляется возможность получить первое, второе и третье высшее образование и повысить свою квалификацию. Вы сможете сами планировать расписание занятий, ширину и глубину изучения предметов, и даже даты сдачи зачетов, экзаменов, защиты курсовых работ и отчетов по практикам. Дистанционное обучение в Казахстане удобно для тех, у кого напряженный рабочий график, удобно для людей с ограниченными возможностями, а также для всех, кому проще общаться дистанционно. Обучение с применением дистанционных образовательных технологий предоставляет студенту следующие возможности и преимущества: • получение первого или второго высшего образования, профессиональная переподготовка, повышение квалификации; • индивидуальный учебный план, самостоятельное планирование траектории обучения, сокращение сроков обучения, гибкий график сессий; • возможность приступить к обучению в любое время; • обучение без отрыва от основной деятельности; • экономия времени и финансов. По программам подготовки бакалавров осуществляется прием лиц имеющих: - среднее (полное) общее образование; - среднее профессиональное образование; - начальное профессиональное образование с получением среднего (полного) общего; - высшее профессиональное образование. К плюсам дистанционного образования можно отнести: • Обучение в индивидуальном темпе - скорость изучения устанавливается самим учащимся в зависимости от его личных обстоятельств и потребностей. • Свобода и гибкость - учащийся может выбрать любой из многочисленных курсов обучения, а также самостоятельно планировать время, место и продолжительность занятий. • Доступность - независимость от географического и временного положения обучающегося и образовательного учреждения позволяет не ограничивать себя в образовательных потребностях. • Мобильность - эффективная реализация обратной связи между преподавателем и обучаемым является одним из основных требований и оснований успешности процесса обучения. • Технологичность - использование в образовательном процессе новейших достижений информационных и телекоммуникационных технологий. • Социальное равноправие - равные возможности получения образования независимо от места проживания, состояния здоровья, элитарности и материальной обеспеченности обучаемого. • Творчество - комфортные условия для творческого самовыражения обучаемого. 11

Но существуют и очевидные минусы: • Отсутствие очного общения между обучающимися и преподавателем. То есть все моменты, связанные с индивидуальным подходом и воспитанием, исключаются. А когда рядом нет человека, который мог бы эмоционально окрасить знания, это значительный минус. • Необходимость наличия целого ряда индивидуально-психологических условий. Для дистанционного обучения необходима жесткая самодисциплина, а его результат напрямую зависит от самостоятельности и сознательности учащегося. • Необходимость постоянного доступа к источникам информации. Нужна хорошая техническая оснащенность, но не все желающие учиться имеют компьютер и выход в Интернет. • Как правило, обучающиеся ощущают недостаток практических занятий. • Обучающие программы и курсы могут быть недостаточно хорошо разработаны из-за того, что квалифицированных специалистов, способных создавать подобные учебные пособия, на сегодняшний день не так много. • В дистанционном образовании основа обучения только письменная. Для некоторых отсутствие возможности изложить свои знания также и в словесной форме может превратиться в камень преткновения. Список использованной литературы: • 1. Андреев А.А. Введение в дистанционное обучение. Учебно-методическое пособие. — М.: ВУ, 1997 г. • 2. Зайченко Т.П. Основы дистанционного обучения: Теоретико-практический базис: Учебное пособие. СПб.: Изд-во РГПУ им. А.И. Герцена, 2004. • 3. Зайченко Т.П. Инвариантная организационно-дидактическая система дистанционного обучения: Монография. - СПб.: Изд-во "Астерион", 2004. • 4. Захарова И.Г. Информационные технологии в образовании. М.: «Академия», 2003. • 5. Малитиков Е.М., Карпенко М.П., Колмогоров В.П. Актуальные проблемы развития дистанционного образования в Российской Федерации и странах СНГ // Право и образование. – 2000. – №1 (2).. • 6. Полат Е.С. Моисеева М.В., Петров А.Е. Педагогические технологии дистанционного обучения / Под ред. Е.С. Полат. — М., "Академия", 2006. • 7. Теория и практика дистанционного обучения / Под ред. Е.С.Полат. — М., "Академия", 2004. • 8. Хуторской А. Дистанционное обучение и его технологии // Компьютера. – 2002. ОҚЫТУДЫҢ ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ- КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН МЕҢГЕРУ Иманбекова Шырын Талғатбековна «Өрлеу» БАҰО АҚФ Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ, Тараз қаласы Оқытудың жаңа ақпараттық- коммуникациялық технологияларын меңгеру қазіргі заман талабы. ХХІ ғасыр – ақпараттық технология ғасыры. Қазіргі қоғамдағы білім жүйесін дамытуда ақпараттық – коммуникациялық технологиялардың маңызы зор. Білім беруді ақпараттандыру және пәндерді ғылыми – технологиялық негізде оқыту мақсаттары алға қойылуда. Ақпараттандыру технологиясының дамуы кезеңінде осы заманға сай білімді, әрі білікті жұмысшы мамандарын даярлау оқытушының басты міндеті болып табылады. Қоғамдағы ақпараттандыру процестерінің қарқынды дамуы жан-жақты, жаңа технологияны меңгерген жеке тұлға қалыптастыруды талап етеді. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 11 – бабының 9 тармағында оқытудың жаңа технологияларын, оның ішінде кәсіптік білім беру бағдарламаларының қоғам мен еңбек нарығының өзгеріп отыратын қажеттеріне тез бейімделуіне ықпал ететін кредиттік, қашықтан оқыту, ақпараттықкоммуникациялық технологияларды енгізу және тиімді пайдалану міндеті қойылған. Қазіргі таңда елімізде білім беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құру енгізілді. Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының көлемі күннен күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Білім беру саласында ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын арттыру, білім беру үрдісін модернизациялаудың тиімді тәсілдері пайдаланылуда және одан әрі жетілдірілуде.Білім – болашақ бағдары, кез-келген маман даярлайтын оқу орынның басты міндеттерінің бірі – жеке тұлғаның құзіреттілігін дамыту. Құзірет – оқушының жеке және қоғам талаптарын қанағаттандыру мақсатындағы табысты іс-әрекетіне қажетті білім дайындығына әлеуметтік тапсырыс. Құзыреттілік – оқушының әрекет тәсілдерін жан-жақты игеруінен көрінетін білім нәтижесі. Ақпараттық құзыреттілік – бұл жеке тұлғаның әртүрлі ақпаратты қабылдау, табу, сақтау, оны жүзеге асыру және ақпараттық – коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін жан-жақты қолдану қабілеті. Оқушылардың түпкілікті құзіреттіліктері – білім берудің жаңа нәтижелер.Құзіреттілікті оқушының пән бойынша игерген білім, білігінің жинағы деп қабылдауға келмейді. Ол – оқу нәтижесінде өзгермелі жағдайда меңгерген білім, білік, дағдыны тәжірибеде қолдана алу қабілеті болып табылатын жаңа сапа.Ақпараттық-коммуникативтік технология жағдайындағы жалпы оқыту үрдісінің функциялары: оқыту, тәрбиелеу, дамыту, ақпараттық болжамдау және шығармашылық қабілеттерін 12

дамытумен анықталады. Оқытудың ақпараттық-коммуникативтік және интерактивтік технологиялары бағыттары: а) электронды оқулықтар; ә) телекоммуникациялық технологиялар; б) мультимедиалық және гипермәтіндік технологиялар; в) қашықтықтан оқыту (басқару) Интернет. Информатика сабағында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың ақпараттық құзіреттілігін қалыптастыру атты баяндамада қазіргі заман талабына сай ақпараттық технологияларды, электрондық оқулықтарды және Интернет ресурстарды пайдалану оқушының білім беру үрдісінде шығармашылық қабілетін дамытуға мүмкіндік беретіні туралы баяндалады. Оқушылардың ақпараттық құзырлылығы мен ақпараттық мәдениетін қалыптастыру қазіргі таңда үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесіндегі ең көкейтесті мәселелердің біріне айналып отыр. Информатика сабақтарында ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдаланудың тиімділігі: -Оқушының өз бетімен жұмысы; -Аз уақытты көп білім алып, уақытты үнемдеу; -Білім – білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексеру; -Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі; -Қарапайым көзбен көріп, қолмен ұстау сезіну немесе құлақ пен есту мүмкіндіктері болмайтын табиғаттың таңғажайып процестерімен әр түрлі тәжірибе нәтижелерін көріп, сезіну мүмкіндігі; -Оқушының ой-өрісін дүниетанымын кеңейтуге де ықпалы зор. Оқытушы сабағында ақпараттық – коммуникациялық технологияларды пайдалану арқылы оның тиімділігін жүйелі түрде көрсете біледі. Ақпараттық – коммуникациялық технологияны пайдалану оқытудың тиімді әдістерінің бірі деп ойлаймын. Оқытушы үшін электрондық оқулық – бұл күнбе – күн дамытылып отыратын ашық түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз педагогикалық тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, әрі қарай жетілдіре алады. Электрондық оқулық арқылы үй тапсырмасын, жаға сабақты түсіндіруге және тест тапсырмаларын орындауға болады. «Информатика» оқу пәнінің мақсаты-оқушылардың ақыл-ойын, танымдық және шығармашылық қабілетін дамыту, информатиканың қазіргі қоғам өміріндегі және жалпы адамзат мәдениетін дамытудағы рөлін ашу, табиғатқа ғылыми көзқарасты бекіту, информатикадан берілетін білімді түрлі мәселені шешуде шығармашылықпен қолдануға алғы шарт болатын әлеуметтік мәні бар біліктер мен дағдыларды оқушы бойында қалыптастыру болып табылады. Информатиканың жалпы мәдени мәнін ашу және осы негізде ғылыми көзқарас және ойды қалыптастыру қазіргі жағдайда оқу пәнінің басымдық мақсатын құрайды. Қазіргі заманда ғылым мен техниканың жедел түрде дамуы әр оқушының білім дәрежесінің жоғары болуын талап етеді. Сондықтан оқушылардың шығармашылық пен белсенді түрде жұмыс жасауы, өз бетінше терең ойлауы арқылы білім алуы өмір қажетіне айналып отыр. Елбасымыздың білім сапасына қойып отырған талабы- оқуышлардың ғылым мен техниканы кез-келген саласын меңгере отырып, бәсекелестікке қабілетті, құзырлы болуы. Білім жүйесінің соңғы жетістіктерінің бірі кез-келген сабақты интерактивті тақтамен өткізу болса, сол тақтаны емін-еркін пайдалануды тек мұғалім ғана емес, оқушының да білгені абзал. Мектеп қабырғасынан ел болашағы- жастарымыз заманға сай білімнің бастауын алады. Оқушылардың ойлауы мен тілінің дамуына жағдай жасау, дарынды балаларды назарда ұстау сияқты озық идеяларды жүзеге асыру үшін, оқыту әдістемелерінің жаңаша тұрғыдан құрылуы міндетті болмақ. Әр оқушының болмысы арқылы дамытушылық , шығармашылық ойлау, өз бетінше шешім қабылдау қабілетінің қалыптасуы тиіс.Жақын болашақта орта білімді 12 жылдық жүйеге толығымен көшіру үрдісі басталмақ.Осыған орай оқыту технологиялары жаңартылып, педагогика мамандарының шығармашылық бастамасына қолдау жасалуда. Жеке тұлға қалыптастыруда жаңаша оқытудың әдіс-тәсілдерін іздестіру пәндік білім аймағында игерілетін білімдерімен анықталады.. мұғалім қазіргі заман технологияларын игеру мәселесіне көбірек көңіл бөлуі қажет.Орта білім берудің негізгі мақсат- міндеттерінің бірі-білім алушылардың тұлғалық қалыптасуына, олардың рухани әлеуетін дамытуға, өзіндік әлеуетін анықтауға, өзін-өзі дара көрсете алуына жағдай жасау болып табылады. Информатика ғылым ретінде адамзат мәдениетінде маңызды орын алады. Өзінің мазмұнында деректерді, түсініктерді, заңдарды, теорияларды, модельдерді, іргелі тәжірибелерді, физика әдістерін және т.б. қамти отырып, адам қызметінің түрлі саласында кеңінен қолданыс табатын түсініктер, ойлау жүйесі мен практикалық қызметі үшін тиімді тәсілдер қорын жинақтайды. Информатиканың жалпы мәдени мәнділігін және оның негізінде ғылыми дүниетаным мен көзқарасты қалыптастыру қазіргі кездегі оқу пәнінің басты мақсаттарына жатады. Оқушылардың информатика пәнінен білімділігін қалыптастырудың негізгі түрі –есеп шығарту және белгілі проблемалық жағдаятты шешуді кең қолдануға үйрету. Сол себептен құзыреттілікті қалыптастыру кілтіарнайы дайындалған құзыретті бағытталған тапсырмалар. Құзырет (компетенция-латын сөзі «өз ісін жетік білу, танымы мол, тәжірибелі» деген мағына білдіреді) алға қойылған мақсаттарға жету үшін ішкі және сыртқы ресурстарды тиімді іске асыруға дайындық. 13

Құзыреттілік –оқушылардың нақты, әлеуметтік, қажетті іс-әрекеттерінің жан жақты тәсілдерінің жиынтығын меңмгеруінен көрінетін тікелей білім нәтижесі. Қазіргі таңда құзыреттілік құрамына кіретін түсініктерге бірнеше көзқарастар бар, соның бірі Хуторский ұсынған құзыреттілік жиынтығы. Осы жиынтық ішінен информатика пәніне сай құзыреттіліктер деп іріктеп алғандарым төменде көрсетілген: ·Оқу-танымдылық құзыреттілігі; ·Ақпараттық құзыреттілік; ·Коммуникативтік құзыреттілік. Оқу –танымдылық құзыреттілігі- оқушының өз бетінше таным әрекетінің жиынтық құзыреттілігі, құрамына логикалық, әдістемелік, жалпы білім алу әрекеттерінің элементтері кіреді. Сабақ басында қойлыған гипотезаны тапсырмалар орындау арқылы тексерді. Мысалы: ·барлық заттар бөлшектерден тұрады; ·сұйықтар мен газдарда кері итеруші күштер бар; ·қатты дене тұрақты балқу температурасына ие. Бұл жағдайда оқушылар берілген тапсырмалар арқылы информатикалық тәжірибе, бақылау, сараптау және жасалған жұмысы туралы көпшілік алдында хабарлама жасау білігі қалыптасады. Ақпараттық құзыреттілік –қоршаған ортадағы қазіргі ақпарат құралдарын жетік меңгеру іскерлігі. Информатика оқу пәні ретінде оқушылардың ақрараттық құзыреттілігін қалыптасуына үлкен септік тигізеді. Қажетті ақпаратты табу, сараптау, өңдеу және қажеттісін алу. Мысалы : Мобильді телефонның адам денсаулығына зиян екенін біз жиі естиміз. Бұл тапсырмаларды орындай келе, оқушылар қосымша ақпарат көздерінен (Интернет желісі, ғылыми мақалардан, анықтама) өз бетінше қажетті мәліметті іріктеп алады. Кәсіптік білім беретін оқу орындарын қазіргі заманға сай жаңа ақпараттық құрал – жабдықтармен жабдықтау, интерактивті тақталар мен мультимедиялық кабинеттермен және арнаулы пәндер бойынша электрондық оқулықтармен қамтамасыз ету; кәсіптік білім саласында оқытудың жаңа ақпараттық технологияларын пайдалану бойынша білім жетілдіру курстарын жиі ұйымдастыру.«Қазіргі заманда болашақ мамандарды ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет» деп, Елбасы атап көрсеткендей жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық технологияны оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттырудың маңызы зор. Құзыреттілікке бағытталған тапсырмаларды құруға қойылған талаптар анықталып, физика пәні мұғалімдерінің тәжірибесі зерттелгеннен кейін құзыреттерге негізделген тапсырмаларды құру әдістемесі жасалды.Құзыреттілікке бағыттап оқыту арқылы жан-жақты дамыған оқушы тұлғасы қалыптасатыны сөзсіз. Ұстаз үшін нәтижеге жету шәкіртінің білімді болуы ғана емес, білімді өздігінен алуы және алған білімдерін қажетіне қолдану болып табылады. Бүгінгі бала – ертенгі жаңа әлем. Бүгінгі күні ақпараттар ағымы өте көп. Ақпараттық ортада жұмыс жасау үшін кез келген педагог өз ойын жүйелі түрде жеткізе алатындай, коммуникативті және ақпараттық мәдениеті дамыған, интерактивтік тақтаны пайдалана алатын, Он-лайн режимінде жұмыс жасау әдістерін меңгерген мұғалім болуы тиіс. Заман талабына сай жаңа технология әдістерін үйрету, бағат-бағдар беруші – мұғалімдерміз. Оқушылардың жаңа тұрмысқа, жаңа оқуға, жаңа қатынастарға бейімделуі тиіс. Осы үрдіспен бәсекеге сай дамыған елдердің қатарына ену ұстаздар қауымына зор міндеттер жүктелетінін ұмытпауымыз керек. Қолданылған әдебиеттер: 1.Қазақстан Республикасының «Білімтуралы» Заңы 2. “Болашақтың іргесін бірге қалаймыз” Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы, 2011 жыл 3. Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы 4. «Математикажәне физика» журналы №4, 2007 жыл 5. Мұхамбетжанова С.Т., Мелдебекова М.Т. Педагогтардың ақпараттық – коммуникациялық технологияларды қолдану бойынша құзырлылықтарын қалыптастыру әдістемесі. Алматы: ЖШС «ДайырБаспа», 2010 ж.

САНДЫҚ САУАТТЫЛЫҚ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ СЫНИ ОЙЛАУ ӘРЕКЕТТЕРІН ДАМЫТУ МӘСЕЛЕЛЕРІ Карымбаева С.М. Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері, филология магистрі, "Өрлеу" БАҰО АҚ филиалы Жамбыл облысы бойынша ПҚ біліктілігін арттыру институты, Тараз қаласы, Қазақстан Сыни ойлау – ең алдымен, шығармашылық ойлау. Дайана Халперннің кітабында сыни ойлаудың табиғаты оның даму көзқарасы дамытушылық білімнің идеяларымен үндеседі, онда ең алдымен «ойлануға үйрену» керек, сондай-ақ «ойлау туралы ойлау», «өзіңнің ойлауың туралы ойлану» керек делінген [1]. Бұл 14

үндесу кездейсоқ емес, олар сырттай ғана ұқсас емес. Бұл – «неге үйрету» емес «қалай үйрету» мәселесі алға қойылып отырған сәттегі мерзімдік құбылыс және даму психологиясының өзіндік рефлексия нәтижесі. Мәселенің осылайша өзгеруі қазіргі оқыту тәжірибесі үшін маңызды болып табылады. Балалар жаңа білімді, ақпаратты алған соң немесе соны алу үшін зерттеу әрекетін жүргізуге қабілетті. Сыни ойлау арқылы оқушылар жоғары деңгейлі білімге қол жеткізе алады. Ал мұғалімдер бала бойындағы осындай қабілеттерді ашудың жолдарын, құралдарын білмеуі мүмкін. Сондықтан да оқулықтың деңгейінде пәннің мазмұнынан аса алмай, оқушының дарындылық, зерттеушілік қабілеттерін байқай алмай жүрген мұғалімдерге әдістемелік көмек көрсету керек. Оқушыларды сыни ойлауға үйрету арқылы ғана мектепте алып жатқан білімінің өзі үшін маңыздылығын түсінуге бағыттай аламыз. Міне, осы тұрғыдан алғанда, жан-жақты дамыған, қоғамдық маңызды іс-әрекеттерді орындауға қабілетті, өмірлік құндылықтарды бағалай білетін тұлғаны қалыптастыруда сыни ойлау өте өзекті. Көбіне мұғалімдер оқушылардың сабақтағы іс-әрекетіне зерделеу жүргізбейді. Соның салдарынан өздерінің сабақты беруімен ғана шектеліп отырады. Мұндай жағдайларда оқушылар білімді енжар қабылдап, дербес жұмыс жасауға және жаңаны білуге деген қызығушылығы тумайды. Мұнда да мұғалім оқушының дербес іс-әрекетіне бағыт беріп, қолдау көрсетуі аса маңызды. Сыни тұрғыдан ойлайтын оқушылар белсенді болады, олар сұрақты еркін қоя алады, дәлелдерді талдай біледі, ауызша, жазбаша және көзбен көру дәлелдеріне, басқа да ақпараттарға күмәнмен қарап, өз бетінше жаңаны іздеп, өзгерісті қабылдауға ашық, дайын келеді. Мұғалімге арналған нұсқаулықтағы мұғалімнің оқытуы мен баланың оқуы жайында сыни тұрғыдан ойланып-толғануында қолдануға қажетті құрылымдарды басшылыққа алуға болады [1, 53 бет]. Сындарлы оқытуға көшу барысында біздің әрбір қадамымыз сыни ойлаудың туындысы болғаны жөн. Біз оқушыда бола алатын мына мәселелерді ойлануымыз керек: біріншіден – ақпараттың қарқынды өсу ағынына жылдам бейімделе алу және одан қажеттісін таба алу іскерлігі; екіншісі – алған ақпаратты ұғына және қолдана алу іскерлігі. Мысалыға, қазіргі таңда әрбір қазақстандық отбасында компьютер және ғаламтор желісіне қосылған модем бар. Соның көмегімен олар кітапханадағы барлық қорды пайдалана алады, ғылыми материалдарды, қоғамдық маңызды мәселелер жайлы дереккөздерге қол жеткізе алады. Ендігі мәселе: осы ақпараттар ағымымен қалай жұмыс істеу керек? Ақпараттардың ішінен керектісін іріктеп алу керек, ретке келтіру керек, әйтпесе пайдасы жоқ ақпараттар босқа тұрады. Сондай-ақ біз ғаламтор арқылы әлемнің түкпіртүкпіріндегі адамдармен байланысқа шыға аламыз, ақпарат санаулы сәтте-ақ жетіп келеді, алайда сыни ойлайтын адамдар үшін мұндай қарым-қатынас құралы қаншалықты тиімді? Егер біз өзіміз кездесетін үлкен мәселелерді шеше алмасақ, онда ол адам үшін үлкен қиындық емес пе? Міне, осындай мазмұнда мұғалімнің бағыттаушылық және зерттеушілік орнын нығыздап қоюдың жолдарын ойлануымыз керек. Сабақта оқушыны қалайша ойлантуға болады? деген менің сұрақтарыма жауап тапқандаймын: Блум Таксономиясының деңгейлеріне сәйкес сұрақтар төменгі және жоғары ретте болады. Төменгі деңгейдегі сұрақтар – бұл механикалық және ойланбастан жауап беруді талап ететін нақты сұрақтар, өйткені оқылатын материал үстірт беріледі. Ал жоғары деңгейдегі сұрақтар жауап берместен бұрын, біздің ойлауымызды, талдауымызды қажет етеді. Бұл жерде біз өзіміздің жеке ойымызды бөлісе аламыз. Бұлар - «неге? ал егер...» түріндегі сұрақтар. Сонымен қатар, сын тұрғысынан ойлауды дамытуда сұрақтардың маңызы ерекше. Сыныпта осындай әр түрлі сипаттағы сұрақтар қойылуы үшін оқушыны оған үйретіп қана қоймай, сонымен бірге сол ортаны жасау қажет. Сондықтан мұғалімдер үшін келесі стратегиялар басшылыққа алынуы тиіс: жан-жақты жауаптарды талап ететін сұрақтар қою; сұрақ қойылған соң оқушыларға да ойлану үшін уақыт беру; «Сіз не қоса алар едіңіз?» деген сұрақтарды қойып отыру; «Қызық екен, мен ол туралы ойламаппын» деген сияқты түсінікті пайдалану арқылы оларды сөйлетіп, сосын оларды пікірлерін сынамай және қарсыласпай, өз пікірін айтуға тарту; басқа оқушыларға да сұрақ қоюға мүмкіндік беру [3]. Идеяны іс-тәжірибеде сынау барысында тағы бір әрекеттің оқытуда орын алуын тиімді деп санаймын. Ол – қазіргі сабақтарда педагогикалық ситуацияларды ұйымдастыру. Педагогикалық ситуациялар оқушылардың ойлау қабілетін арттыруды өзектендіре отырып, оқу-үдерісін ұйымдастырудың әдістері мен технологияларын айқындай түседі. Ойлау – шынайылықты көрсететін адам шығармашылығының жоғарғы формаларының бірі, ал қабілеттің дамуы баланың өз бетімен білім алу мүмкіндігін қамтамасыз ету тұрғысынан қарастырылады. Проблемалық ситуацияның ерекшеліктері, біріншіден, ойлау қызметінің теориялық ойлауға, сыни тұрғысынан ойлауға, практикалық ойлауға бағытталуымен сипатталады. Екінші ерекшелігі, жаңа нәтижені алудағы ойлау әрекеттерінің жүйесінде. Үшінші ерекшелігі, іс-әрекетіндегі ізденіс нәтижелерінің сипатында [2]. Осы идеяға сүйене отырып мұғалімдердің сандық сауаттылықтары арқылы сыни ойлау әрекеттерінің жүзеге асуын бақылауға нақты жағдай жасауға мән бердім. Өйткені сыни ойлауды мұғалім өзінен бастауы керек. Алғашқы тренерлік тәжірибемде тыңдаушылар ақпараттық-коммуникативті технологияларды оқытуларында тек аудио, бейне құрылғы ретінде қолданатынын байқадым. Ал біз қарастырып отырған оқыту оқушының өмірдегі қажеттілігіне сәйкес келуі керек. Өйткені шынайы өмірде техниканың қатысуынсыз шешілмейтін мәселе жоқ. Балаларды қызықтыратын да осы сандық технология. Меніңше, мұғалімдер АКТ-ның мүмкіндіктерін өздері қолданбайтындықтан, сандық технология балаларды неліктен соншалықты қызықтыратынын түсінбейді. Осы көзқарасты мен өзімнен бастауды жөн санадым. "Өзгені тану үшін өзіңді таны" деген ойға сүйеніп, мен күнделікті өмірде қандай сандық технологияны қолданамын? енді бұл техникалар маған не үшін қажет? осылар маған қандай мүмкіндіктерге қол жеткізеді? АКТ оқытуымды қалай табысты етеді? деген ойтолғаныстан кейін күнделікті сабағымда АКТ мүмкіндіктерін былайша қолдана 15

бастадым: эсселеріне рецензия жасап, скриншотын почталарына жібердім, форумда, Mail.Ru.Агентте, WhatsApp-та он-лайн сұхбат жүрді, www.cpm.kz порталында арнайы желілік қоғамдастыққа кіріп әдістемелік материалдармен алмастық, порталдан әдістемелік материалды жүктеуді үйрендік, тақырыптар бойынша слайдшоу дайындады. cpm.kz порталындағы Желілік қоғамдастық WhatsApp-тағы конференция беті

электронды түрде рефлексияға формативті баға беру

Осы және басқа да жұмыс түрлерін жүйелі жүргізу нәтижелі болды. Себебі қоршаған ортамен еш байланысы жоқ алыс идеяларға оқыту және сонымен бірге мәселенің шешіміне немесе біржақты көзқарасты таңдауға талап қоюға болмайды деп санаймын. Сондықтан мұғалімдер маған ілесті және жауап қайтара алды, ең бастысы, тәжірибеде АКТ модулін қолдану оқушының табысты оқуына ықпал еткені. Соңғы оқытқан тобымдағы тыңдаушыларым өз оқытуларына осы модульді табысты кіріктіргені бойынша рефлексиялық есеп жазса (2мұғалім), 4 тыңдаушы таныстырылым дайындаған. Бүгінге дейін әдетте мұғалімдер 7 модульдің ішінде нақты осы модульдің табыстылығына жеке тоқталуы сирек кездесетін. Мұғалімдердің АКТ арқылы өз оқытуларын жақсарта алғанына өте қуаныштымын. Бұл да менің оқытуымдағы бір жетістік деп санаймын. "ОмО АКТ қолдану" модулінің кіріктірілуі туралы таныстырылымдардан үзінділер

Портфолио есептерінің бағалану рубрикасы

Мен өзім оқытқан әр тобымдағы тыңдаушылардың оқытуында АКТ-ның қаншалықты орын алатынын бақылап отырдым. Салыстыратын болсақ:

10 8 6 4

2013ж.

2014ж.

АКТ-ны оқытуында orleu-taras.www әлеуметтік АКТ-ның оқытуға табысты сайтындағы желілерге ендірілуі реф.есеп пайдаланғандар форуммен белсенді қатысады таныст. белсенді жұмыс

2015ж.

Мұғалімдердің оқытуда АКТ қолдануы өткен жылдармен салыстырғанда жоғары, алайда АКТ сауаттылығын әлі де дамыту керек. Себебі техника адамды емес, адам техниканы басқаратынын және АКТ өз мақсатына жетудің, ойын дамытатын құрал екенін балалар түсінуі керек. Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 1. Тренерге арналған нұсқаулық, «Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012. 2. С.Мирсеитова. Оқыту ізденіс ретінде және ізденіс оқыту ретінде. Оқушылардың сын тұрғысынан ойлауын дамыту нысандары мен әдістері. Қарағанды, 2011ж. 3. Вертгеймер М. Продуктивное мышление. – М.: Прогресс, 1987. – С. 108-109. 4. Зинченко В. П. Аффект и интеллект в образовании. – М.: Тривола, 1995. – С. 21-23.

SMART – EDUCATION AS A BASIS FOR DEVELOPMENT OF INTELLECTUAL POTENTIAL OF COUNTRY Zhumagaliev R.A., Seydenova Zh. Taraz state pedagogical institute, Taraz city What is the main idea of Smart education? To answer this question it is necessary to consider the development of approaches to education. Conditionally it can be divided into three stages, and to consider in the context of the five visions, such as knowledge, technology, teaching, teacher, and business. "Yesterday" the only source of knowledge for students was a teacher, and the student learn new knowledge could not anywhere else except in the classroom or in a book, which he advised the same teacher. The purpose of the university was to prepare specialists for industrial production. "Today," knowledge is transferred not only from the teacher to the student, but also between students, allowing you to create new knowledge. In turn, actively begin to apply educational technology and teachers can carry the knowledge not only in the classroom. Business needs specialists trained to the knowledge society. A "tomorrow" the main source of knowledge for the student to become Internet technology will be individually targeted and are aimed at creating new knowledge. The process will involve teaching znanievyh movement of objects in all directions from the student to the teacher and vice versa, from student to student, etc. The graduate will not just be an expert in his field, he will be able to join in the business environment as a partner or entrepreneur. During the past decade, actively shape the digital society with attributes such as knowledge economy, electronic army, e-culture, e-health, e-government, escience. E-learning is implanted into the structure of the digital society and is its central, backbone element. However, when speaking about e-learning, the emphasis was mainly on the technology. Today, the technological development of the leading universities in the world has reached a point where further development of the information base of a qualitatively new changes will bring. E-learning is no longer an innovation, it does not obscure positions. Educational content is freely available to students, providing feedback of teachers and students, exchange of knowledge between them, the automation of administrative tasks - all this relates to technology. But what next? What people do with this technology, the effect is obtained? These questions lie in the Smart education section. That it is able to provide the highest level of education that corresponds to the challenges and opportunities of today's world, will allow young people to adapt to rapidly changing conditions of the environment, ensure the transition from book to active content. Smart education - is an association of educational institutions and the teaching staff for the implementation of joint educational activities on the Internet on the basis of common standards, agreements and technology. We are talking about the joint creation and use of content on the joint training. An example is the design of the next decade in the European education system - the Single European University dean's office with the general, who will accompany the movement of students from high school to university. The Bologna Process provides an opportunity to universities to accept students without a re-examination, thus creating, Smart education system for Europe. Single European University will carry out a collective learning process with the help of a single common repository of training materials.You can also say that Smart education, training or smart - is flexible learning in an interactive learning 17

environment using content from around the world, is in the public domain. The key to understanding the Smart education - widespread availability of knowledge. In turn, the purpose of the smart learning is to make the learning process more effective due to the transfer of the educational process in the electronic environment. This approach will allow copy teacher knowledge and provide access to anyone interested. Moreover, it will expand the boundaries of learning, not only in terms of number of students, but also in terms of time and space parameters: Education will be available anywhere, anytime. One of the conditions for the transition to smart e-learning is the transition from book to active content. Only knowledge in an electronic form can be transmitted with the greatest efficiency. This knowledge should be placed in a single repository, presupposes the existence of intelligent search engine. And simply placing the content in such a repository is not enough to make it active. All znanievye objects must be interlinked metadata system.In turn, the quality of the repository must be constantly monitored through the introduction of systems such as emetrics, and work as a team with a learning management system.The reform of modern education makes new demands on teachers. Free and active thinking, predictive results of its operations and, accordingly, the modeling educational and educational process the teacher is the guarantor of the task. Today, increased demand for highly skilled, creative working, socially active and competitive personality of a teacher, able to raise a person socialized in a rapidly changing world. The level of professionalism of teachers, their capacity for lifelong learning is directly dependent on the results of socio - economic and spiritual.The quality of teaching staff - the most important component of the educational system so that the implementation of all the other components depends on the human resources that are provided or that the educational system. It is the teachers entrusted with the implementation of the educational function of the new generation of programs on the basis of advanced teaching technologies, they determined the mission of the younger generation prepare for life in the future and the education of the person with modern thinking, able to successfully fulfill your potential in life itself. Attention to the issue of training is due to many factors: -narastayuschim volume of scientific information; -Progress in the art and technology; -Integration of education, science and production; -uglublyayuschimisya global (demographic, economic, energy and economic) problems. To some extent, we can say that at the beginning of the XXI century, end stage of familiarity with information and communication technologies (ICT), the development of in real educational process, creation of a modern information infrastructure, the release of innovative multimedia educational products. A natural question arises: how to evaluate the experience and what to do next? Something is undeniably clear. For example, the traditional understanding of the learning process is difficult to agree with the use of ICT, and these difficulties are not overcome, and constantly growing, acquiring sometimes exotic forms, such as the creation of the world computer network completely informal learning communities; replacement of schools 'real' 'virtual'. "ICT and education" The problem is much more fundamental than it seemed before. ICT "do not wish to be limited" to the new learning tools, they claim a place in the very essence of education. Smart education is a concept that involves a comprehensive modernization of the educational process, as well as the methods and technologies used in these processes. Smart concept in the educational section entails the emergence of technologies such as smart boards, smart screens, Internet access from anywhere. Each of these technologies provides a new build process of content development, delivery and mainstreaming.Education becomes possible not only in the classroom, but also at home and in any place: public places, such as museums or cafes. But the main element linking the educational process becomes active educational content, on the basis of which to create a single repository, allowing to remove the temporal and spatial framework.At the present stage of ICT development increasingly needs arise that can not satisfy not only the classic educational technologies, and e-learning technologies (e-learning) .In the present time there is a transition from e-learning to Smart (English -. Smart, savvy, energetic) e-learning and smart education (smart education). Smart-education concept - flexibility, suggesting the presence of a large number of sources, maximum diversity of media, the ability to quickly and easily adjusted to the level and needs of the listener. In the conditions of constant growth and renewal of knowledge continuous development of competencies throughout their careers become more relevant in the modern education system. For the development of education is no longer sufficient influence of the human capital. It is necessary to change the educational environment itself, not simply to increase the volume of formation of labor resources must qualitatively change the very content of education, methods, tools and environment necessary to go to the SMART-education.It is necessary to develop such competences, as the analytical skills to solve complex problems, innovation - the ability to develop new ideas and their implementation, cross-cultural communication skills. Professor VP MESI Tikhomirov very accurately expressed the basic position of education development today: "The old system of education nor on what parameters are not preparing people for work and life in the SMART-society. Without SMART-technology innovation is impossible. If the education system lags behind the development of these areas, it goes into the brake. " SMART concept in education emerged after penetration into our lives a variety of smart devices that facilitate the process of professional and personal life (smart phone, smart home, smartkar - smart car smartbord - intelligent interactive whiteboard, SMART-system self-test of your hard disk). SMART means raising the level of intelligent devices that form the environment for a particular type of activity. The transfer of this concept to education is at the initial stage, the terms and the basic concepts are the formation process.Understanding SMART in relation to education ranged from the use of smartphones and other similar devices for delivering knowledge to students prior to the formation of an integrated intelligent virtual learning environment, including the use of SMART device category.The rate of emergence of new technologies in the last 18

decade has grown significantly each year manufacturers offer new devices for professional activities and communications. New intelligent SMART-technologies require changes in platforms used for the transmission of knowledge and the widespread use of SMART-devices. Vocational education should be one of the most rapidly renewable industries both in terms of content and in terms of technology and teaching methods. Update rate of knowledge and technology should be considered as a criterion of the quality of the education system. Already it becomes the norm training sessions with the use of multimedia presentations made in these software packages like Microsoft Power Point, or Macromedia Flash. However, along with the usual presentation technology (Microsoft Power Point, Macromedia Flash), in the sphere of education penetrate new, so-called interactive technologies that allow you to get away from the presentation as a slide show. A new form of the material with the help of interactive equipment (interactive whiteboards SMART Boards, Sympodium interactive displays) is a presentation created by the rapporteur during his presentation - a presentation created by the here and now. On the interactive SMART Boards boards you can write a special marker, to demonstrate the educational material, to make written comments on top of the image on the screen. At the same time all that was written on the SMART Board interactive whiteboard is transmitted to students, it is stored on magnetic media, printed, sent by e-mail to students missing class. Teaching material created during a lecture on the interactive whiteboard, SMART Board, a built-in video recorder is recorded and can be played back repeatedly.There are several technologies that make the board interactive. One technology - resistive touchscreen, the other - DViT SMART Technologies technology companies. It uses special digital video camera, located on the corners of the screen. In addition, by using a special nozzle can turn any plasma panel into an interactive dosku.Konechno for maximum realization of all the features of interactive whiteboards SMART Boards created special software (SMART Notebook, Bridgit, SynhronEyes). Each of these programs has its own peculiarities. SMART Notebook allows you to work with the text and objects to store information and to convert written text into typed. Bridgit software enables quick and easy presentation to partners around the world, get feedback on your document. Once you identify the key positions of his speech at the general desktop, and the program immediately in real-time displays all your notes on the screens of the other participants. One of the main tasks of modern education - is to create sustainable motivation learners to acquire knowledge, the other - the search for new forms and tools of development of knowledge through creative solutions. A list of used literature: 1. Alekseeva L.N. Innovative Technologies as a resource for the experiment / LN Alekseeva // teacher. - 2004. 2. Bychkov. A.V. Innovative culture / AV Bychkov // profile school. - 2005. 3. Deberdeeva.T.H. New value of education in the information society / TH Deberdeeva // Innovations in Education. - 2005.

ПРИМЕНЕНИЕ МУЛЬТИМЕДИЙНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ Салиева М.А., Жумагалиев Р.А. Таразский государственный педагогический институт Тенденции развития современной системы высшего образования неразрывно связаны с широким внедрением в учебный процесс различных форм, методов и средств активного обучения. Одной из ведущих тенденций информатизации общества является развитие мультимедийных технологий, их проникновение в различные сферы социальной жизни: производство, бизнес, науку, образование, массовую потребительскую культуру. Обеспечивая богатство содержания и формы, сочетание различных видов текстовой, графической, речевой, музыкальной, видео-, фото- информации и разнообразие способов их извлечения, эти технологии формируют мультимедийное восприятие мира [1,с.71]. Использование мультимедийных технологий открывает новые возможности в организации учебного процесса, а также развитии творческих способностей обучающихся. Для эффективного внедрения методов активного обучения необходима большая и серьёзная работа по оснащению в достаточном количестве компьютерной техникой, а также в подготовке методической и информационной базы в организации учебного процесса. Это обеспечит реализацию методов активного обучения в повышении качества подготовки специалистов с учётом возросших требований в условиях рынка. В настоящее время мультимедийные технологии - это одно из наиболее бурно развивающихся направлений новых информационных технологий в учебном процессе. Первой задачей является создание таких моделей представления знаний, в которых была бы возможность однообразными средствами представлять как объекты, характерные для логического мышления, так и образыкартины, с которыми оперирует образное мышление. Вторая задача - визуализация тех человеческих знаний, для которых пока невозможно подобрать текстовые описания. Третья - поиск путей перехода от наблюдаемых образов-картин к формулировке некоторой гипотезы о тех механизмах и процессах, которые скрыты за динамикой наблюдаемых картин. Мультимедиа-технологии являются одним из наиболее перспективных и популярных направлений информатики. Они имеют целью создание продукта, содержащего «коллекции изображений, текстов и данных, 19

сопровождающихся звуком, видео, анимацией и другими визуальными эффектами (Simulation), включающего интерактивный интерфейс и другие механизмы управления». Данное определение сформулировано в 1988 году крупнейшей Европейской Комиссией, занимающейся проблемами внедрения и использования новых технологий [2,с.221]. Применение мультимедийных технологий позволяет преподавателю намного эффективнее управлять демонстрацией визуального материала, организовывать групповую работу и создавать собственные инновационные разработки, при этом не нарушая привычный ритм и стиль работы. Обучающие возможности мультимедиа Слово «мультимедиа» стало популярным с 90-х годов 20-го столетия. Multimedia - (англ.) многокомпонентная среда, позволяющая использовать текст, графику, видео и мультипликацию. «Мультимедиа» означает возможность работы с информацией в различных видах, а не только в цифровом виде, как у обычных компьютеров. Мультимедиа-компьютеры позволяют воспроизводить звуковую (музыка, речь и др.), а также видеоинформацию (видеоролики, анимационные фильмы и др.). Видеоэффекты могут быть представлены показом сменных компьютерных слайдов, мультфильмов, видеоклипов, перемещением изображений и текстов, изменением цвета и масштаба изображения, его мерцанием и постепенным исчезновением и др. Сфера применения компьютеров в обучении и выполнении научных исследований необозрима. Можно выделить следующие приоритетные вопросы интеграции компьютерных технологий в учебный процесс: - психолого-педагогический цикл, - систематизация учебных компьютерных средств; - рассмотрение роли мировой сети ИНТЕРНЕТ в обучении. У каждого преподавателя свой стиль работы. Кто-то привык работать у доски, кто-то предпочитает объяснять материал, сидя за своим рабочим столом или стоя у кафедры, кому-то проще и привычней свободно перемещаться по аудитории. Но, как бы то ни было, многие преподаватели сталкиваются с необходимостью демонстрации визуальных материалов. Лекционно-семинарная форма обучения должна сочетаться с современными новаторскими решениями [3,с.188]. В мультимедийных программах используется определенный способ передачи информации: 1. Взаимодействие различных информационных блоков (текста, графики, видеофрагментов) посредством гиперссылок. Гиперссылки представлены в виде специально оформленного текста, или в виде определенного графического изображения. Одновременно на экране может располагаться несколько гиперссылок, и каждая из них определяет свой маршрут следования. 2. Интерактивность, то есть диалоговым режимом работы пользователя с источником, при котором он может самостоятельно выбирать интересующую его информацию, скорость и последовательность ее передачи. В состав мультимедийного компьютера для обучения входит дополнительное оборудование: дисковод для компакт-дисков, головные телефоны, звуковые колонки. Для демонстраций в классе необходим специальный проектор и экран. Широкий изобразительный ряд, активное включение образного мышления в образовательный процесс помогают учащемуся целостно воспринимать предлагаемый материал. У преподавателя появляется возможность совмещать изложение теоретических сведений с показом демонстрационного материала. Мультимедиа технологии обеспечивают такое представление информации, при котором человек воспринимает её сразу несколькими органами чувств параллельно, а не последовательно, как это делается при обычном обучении. При комбинированном воздействии на ученика через зрение и слух и вовлечение его в активные действия доля усвоения учебного материала может составить 75 %. Обучающие мультимедийные программы используются для фронтального, группового и индивидуального обучения в аудитории, а также для самостоятельной работы дома. Они предлагают для пользователя очень много вариантов индивидуальной настройки: учащийся, осваивая учебный материал, сам устанавливает скорость изучения, объем материала и степень его трудности [4, с.32-38]. Позитивные факторы, которые говорят в пользу такого способа получения знаний, следующие: 1. Лучшее и более глубокое понимание изучаемого материала. 2. Мотивация обучаемого на контакт с новой областью знаний. 3. Экономия времени из-за значительного сокращения времени обучения. 4. Полученные знания остаются в памяти на более долгий срок и позднее легче восстанавливаются для применения на практике после краткого повторения. Преимущества медиаурока Одно из первых названий уроков, на которых применяется компьютерная техника и программные средства, уроки с компьютерной поддержкой (УКП). Этот термин сложился под влиянием термина, распространенного в англоязычных странах - CBT (Computer Bases Training) - компьютерная поддержка обучения. Широкое использование средств мультимедиа позже породило новое название таких уроков «мультимедиа-урок». Для более удобного произношения название сократили, и сейчас наиболее часто 20

употребляемое - медиаурок. По сути, все три термина могут быть использованы в одинаковом значении [5, с.48-54]. Медиаурок имеет свои методические возможности и преимущества: - повышение эффективности образовательного процесса за счет одновременного изложения учителем теоретических сведений и показа демонстрационного материала с высокой степенью наглядности; появления возможности моделировать объекты и явления; автоматизации рутинных операций и др.; - возможность научить школьников применять компьютерную технику для решения учебных и трудовых задач, за счет практической обработки учебной информации на компьютере; - организация индивидуальной работы школьников, развитие их познавательной самостоятельности и творчества; - повышение мотивации к учению за счет привлекательности компьютера, которая возрастает за счет мультимедийных эффектов; - развитие наглядно-образного мышления, моторных и вербальных коммуникативных навыков учащихся; - формирование навыков работы с информацией (производить поиск, отбор, переработку, упорядочивание и выделение смысловых групп, выстраивание логических связей и др.), формирование информационной культуры школьников. Программное обеспечения медиаурока Организация учебного процесса с помощью мультимедийных технологий подразумевает использование специальных программных продуктов, среди которых можно назвать: - электронные учебники; - обучающие и тестирующие программы; - презентации. Мультимедийные программные средства реализуют следующие виды учебной работы: - просмотр информации в аудиовизуальном варианте; - тренаж по теории с использованием упражнений; - контроль; - работу со словарем терминов и понятий; - работу с подключаемыми к локальной сети другими компонентами комплекса, тренажерами.

с.

Список использованной литературы 1. Андреев, А. А. Введение в Интернет-образование: учеб. пособие / А. А. Андреев. -М.: Логос, 2003. - 73

2. Андресен, Бент. Б. Мультимедиа в образовании: специализированный учеб. курс: [пер. с англ] / Бент. Б. Андерсен, Катя Ван Ден Бринк. - 2 - е изд. ; испр. и доп. - М.: Дрофа, 2007. - 221 с. 3. Захарова, И. Г. Информационные технологии в образовании: [учебное пособие для высших педагогических учебных заведений] / И. Г. Захарова. - М.: Академия, 2003. - 188 с. 4. Новиков, С. П. Применение новых информационных технологий в образовательном процессе / С. П. Новиков // Педагогика. - 2003. - № 9. - С. 32 - 38. 5. Смолянинова, О. Мультимедиа для ученика и учителя / О. Смолянинова // Информатика и образование. - 2002. - № 2. - С. 48 - 54. НОВАЯ ПАРАДИГМА ОБРАЗОВАНИЯ – SMART-EDUCATION Уналбаева А.Б., Жумагалиев Р.А. Таразский государственный педагогический институт Обзор страниц интернет-источников, а также новейших статей казахстанских ученых, исследователей в области инноваций в педагогике позволяет сделать вывод о том, что проблемы образования и способов получения качественного образования, дающего возможность быть конкурентоспособным в быстро меняющихся реалиях жизни, волнует все общество. Smart-обучение (S - Self-directed (ориентировано на самообучение) M - Motivated (мотивирует активную познавательную деятельность) A - Adaptive (адаптировано для субъекта образования) R - Resource Free (имеет свободные для доступа образовательные ресурсы) T - Technology Embedded (обеспечивается технологиями) ) – это новая парадигма образования. Курс на развитие smart-образования сегодня взяли многие государства, и Казахстан в том числе. Модель нового Smart-общества подразумевает создание с помощью современных информационных и организационных систем интеллектуальной, высокотехнологичной, комфортной для человека среды обитания. Решить поставленные задачи предстоит специалистам, способным генерировать новые идеи, знания и интеллектуальный капитал, используя современные технологии[1, с.196]. Президент РК Н.А.Назарбаев в своем Послании к народу Казахстана от 17 января 2014 г. «Казахстанский путь – 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее» обратил внимание на развитие образования: «... 21

все развитые страны имеют уникальные качественные образовательные системы. Нам предстоит большая работа по улучшению качества всех звеньев национального образования...»[2]. Для развития образования необходимо изменять саму образовательную среду, содержание образования, необходим переход к SMART-образованию. Именно SMART-образование является выходом из парадоксальной ситуации, сложившейся в образовании сегодня, когда имеет место обучение детей 21 века педагогами 20 века технологиями 19 века, когда ученик знает и может больше, чем его учитель. Концепция Smart-образования – гибкость, предполагающая наличие большого количества источников, максимальное разнообразие мультимедиа (аудио, видео, графика), способность быстро и просто настраивается под уровень и потребности слушателя. Помимо этого, Smart-образование должно быть легко управляемым, когда учебное заведение может легко обеспечивать гибкость учебного процесса, и интегрированным, то есть постоянно питающимся внешними источниками. Smart-образование ставит новые задачи перед преподавателями. Они должны быть не только хорошо осведомлены в своей профессиональной области, но и знать большое количество информации, знаний, ресурсов, использовать различные технологии для работы со студентами. При этом Smart-образование открывает для педагогов новые возможности: делиться опытом и идеями, больше заниматься наукой, персонифицировать курс в зависимости от его задач и компетенций слушателя, экономить время, дорабатывая уже имеющийся контент, а не создавать его с нуля. Согласно концепции Smart-образования, новые характеристики приобретает современный учебный курс. Он должен обеспечить одновременно и качество образования, и мотивировать студента к изучению. Заинтересовать современного студента, имеющего доступ к многочисленным электронным материалам, простым текстовым пособиям практически невозможно. Необходимо создание сценария всех учебных мероприятий курса, которые будут увлекать студента, побуждать его к творческой и научной деятельности. Учебные курсы должны быть интегрированными, то есть включать в себя и мультимедийные фрагменты и внешние электронные ресурсы. Smart-курс должен на 80% состоять из внешних источников, развиваться самостоятельно за счет подключений к различным каналам, позволять студенту создавать контент. Современный курс – это траектория действий, среди которых чтение учебника занимает не более 20-30% времени [3, с.89]. Этим же требованиям (гибкость, интеграция, индивидуальная траектория и др.) должен отвечать и Smartучебник. Это комплексный учебный материал, создаваемый и обновляемый на основе использования технологических инноваций и Интернет-ресурсов, и содержащий систематическое изложение знаний в предметной области. Среди требований к технологиям создания smart-учебника - использование облачных технологий в процессе создания и использования smart-учебника, расширенные возможности использования мультимедийных средств, интерактивность образовательных инструментов, автоматическая фильтрация по уровню освоения материала (рейтинг знаний), подписка на доступ и использование, групповая работа соавторов и читателей в интернет-пространстве, создание контента через личный кабинет студента. На сегодняшний день существует ряд условий, необходимых для реализации смарт образования: -принятие ряда документов на уровне правительства и ведомств, признающих степень, уровень образования или повышения квалификации (переместить оценивание обучения с продолжительности на результативность); -разработка новых оперативных измерительных материалов для определения компетентности до и после обучения, для самодиагностики обучающегося; -подготовка экспертов в области, компетентных в сфере создания цифровых контентов; -разработка единого программного обеспечения для организации учебного процесса, адаптивного ко всем существующим операционным системам, в том числе на основе использования облачных технологий, проектирование контента на основе единых стандартов описания данных; -разработка многовекторных программ, позволяющих на высокой скорости обновлять образовательный контент за счет использования микромодулей. Перед казахстанской системой повышения квалификации педагогов встают задачи: 1. Разработать целевые индикаторы, критерии и показатели развития Smart education в соответствии со стандартами ЮНЕСКО по информационным технологиям в образовании: -индикаторы нормативно-правового обеспечения внедренияn Smart-education (стратегии, концепции, целевые программы; документы, регламентирующие техническую и финансовую поддержку Smart-education, например, систему оплаты труда ППС в условиях Smart-education: расходы, сметы затрат и т.д.); -индикаторы состояния инфокоммуникационной инфраструктуры (оснащенность Smart-оборудованием, соотношение количества Smart-устройств, уровень доступа педагогов к сети Интернет, программное обеспечение); -контентное обеспечение Smart-education (наличие цифровых образовательных ресурсов по предметам, система научно-педагогической поддержки создания информационных ресурсов); -кадровое обеспечение Smart-education (готовность преподавателей к использованию в учебном процессе различных методик, обеспечивающих эффективность Smart-education, система повышения квалификации, формирование сетевого сообщества педагогов); -инструмент оценки эффективности использования Smart-education; 22

2.Обновить содержание краткосрочных курсов повышения квалификации педагогических работников всех категорий: -включить в тематику курсов ПК вопросы глобальных перспектив Smart education, -включить в инвариантную часть учебно-тематического плана практико-ориентированные учебные модули «Основы ИКТ и Smart-education», «Использование компонентов системы Smart-education»; 3.Создать Центр разработки контента в системе повышения квалификации (менеджеры проектов, эксперты по отбору содержания контента, дизайнеры, программисты, ведущие, специалисты видео монтажа и др.); 4.Создать на сайте филиала страничку о Smart-education; 5.Обеспечить программно-техническое сопровождение, отвечающее современным требованиям внедрения Smart-education, Smart-оборудования; 6.Создать между филиалами АО «НЦПК «Өрлеу» единую базу контентов; 7.Разработать программу тьюторского сопровождения педагога в системе повышения квалификации в условиях Smart-education по применению Smart-технологий в инклюзивном и дополнительном образовании; 8.Разработать методические рекомендации по разумной дозировке использования Smart-технологий в учебном процессе; 9.Организовать непрерывное повышение квалификации учителей в области ИКТ, Smart-education (после мониторинговых исследований); 10.Размещать образовательные контенты курсов на сайте ИПК. В период проведения курсов слушатели оставляют свои комментарии, рекомендации по проведенным занятиям. По количеству просмотров, положительным отзывам, комментариям проводится анализ эффективности образовательного контента (это можно включить в рейтинговую оценку как один из критериев оценки работы преподавателя); 11. Организовать работу творческой группы учителей, применяющих Smart-технологии в учебном процессе [4,с.112]. Хочется надеяться, что «умное» обучение, «обучение в течение жизни» подготовят нас к жизни в smartобществе. Список использованной литературы 1. Кусаинов А. Качество образования в мире и в Казахстане // Алматы,2013.-196с. 2. Послание Президента Республики Казахстан Н.А.Назарбаева народу Казахстана от 17 января 2014 «Казахстанский путь – 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее» // Казахстанская правда.-2014. №11 (18 января) 3. Методика организации повышения квалификации педагогов в условиях внедрения системы электронного обучения / Ахметова Г.К., Караев Ж.А., Мухамбетжанова С.Т. // Алматы АО НЦПК "Өрлеу", 2013. - 89с. 4. Smart-обучение в системе повышения квалификации педагогов: Методическое пособие. Составители: А.С.Тен, Е.М.Кушкарбаев, Г.Ш.Бектыбаева, Н.В.Цой, М.К.Умербеков, Н.А.Филинова, Д.Д.Ускенбаев, Д.Т.Омаров, Н.К.Дускалиев, Г.С.Жарылгамысова - Алматы: АОО НЦПК «Өрлеу», 2014.-112 с.

СЕКЦИЯ 2. БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІН ПӘНДІК ОҚЫТУДА АҚПАРАТТЫҚ ӘДІСТЕМЕЛІК ҚОЛДАНУ ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ӘДІС-ТӘСІЛІНІҢ МАҢЫЗЫ Абдикеримова П.Ж., Алиева П.С. Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ. Қазақстан Қазіргі жаhандану заманда оқу-білім саласында үнемі мемлекетті алға жетелейтін өзгерістер керек. Қазіргі кредиттік жүйеде аз уақыт ішінде бүкіл студентті қамту мүмкін емес екендігін, жаңаша әдістерді пайдалана отырып, студенттердің сабаққа деген қызығушылығы мен белсенділіктерінің арта түседі. Дәстүрлі сабақта тек оқытушы ғана дайындалып, студенттерге өзі ғана тақырыпты түсіндіріп, олардың қаншалықты деңгейде түсінгенін нақты біле алмай, яғни кері байланыс жасай алмай студенттердің де, оқытушының да бір сарынды жүйеден арылуына көмектеседі. Жаңаша бағыттың студенттерді сыни тұрғыдан ойлау қабілетін дамытуға, өз ойын толық жеткізуе білуге, студенттердің бірін-бірі оқытуға ықпал жасауына, өзара қарымқатынастарының жақсаруына, өзін-өзі бағалау және өзара бағалау жұмыстарының тиімді екенін айтқым келеді. Студенттерге үнемі жалпылама айтып, сабаққа деген ынтасын жоғалтпай, нақты тапсырмалар арқылы аз да болса, нақты білімді беруге, олардың қызығушылықтарын арттыруға көмектеседі. Осықалыптастырушы бағалау, соның ішінде дарынды студенттермен жұмыс жасау, жас ерекшеліктерін ескеру, топтық жұмыстар, диалогтік оқыту т.б. пайдалану оқытушының кәсіби шеберлігін жоғары деңгейде дамытуды талап етеді. Оқу процесінде ең маңызды кезең бағалау. Әр бір оқытушы қалай және неліктен бағалап жатқанын білуі маңызды. Өйткені бағалау студенттерді ары қарай дамуға, ізденуге, қызығушылығын, сенімін аттыруға септігін тигізеді. Осы орайда оқытушы бағалау процесінде қалыптастырушы бағалау мен жиынтық бағалауды қалай жүргізу керектігін нақты жоспарлап, болжамдап отыруы керек. Сонымен қатар оқытушы оқу үшін бағалағанда қалыптастырушы бағалауға жүгінеді, оқуды бағалу үшін қалай бағалау керектігін білу керек. Оқытуды, оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдерді жақсарту мүмкіндіктерін және осы мүмкіндіктерді іске асыру түрлерін анықтауға бағытталған бағалау қалыптастырушы бағалау. Студент жетістігін нақты бағалау мәселесі - білім беру жүйесіндегі өзекті мәселелердің бірі. Көптеген жылдар бойы оқушы жетістігі басқа оқушы жетістігімен салыстырмалы түрде бағаланып келді. Бұл жағдайда білім алуға деген қызығушылықты жоғарылатуға мүмкіндік жасайтын бағалаудың нақты критерийлері, мұғалім мен оқушы арасындағы кері байланыс болмады. Көптеген мектептерде төрт баллдық жүйеге негізделген бағалаудың дәстүрлі жүйесі сақталып келеді: 2 («қанағаттанарлықсыз»), 3 («қанағаттанарлық»), 4 («жақсы») 5 («өте жақсы»). Теория жүзінде 1 (бірлік) баллы бар болғанымен, тәжірибе жүзінде тіпті қолданылмайды. Баға әр уақытта субъективті. Осыған орай, мұғалім талассыз бедел мен ақиқат иесі болып табылмақ. Алайда бұл іс жүзінде шындыққа сай келе бермейді. Бес баллдық бағалау шкаласы басқа да таза нормативтік бағалау құралы сияқты дәлдігі жетіспейтін құрал ретінде ұсынылатындығы күмән туғызбайды. Халықаралық бакалавриат мектептеріндегі бағалаудың басты функциясы білім алу ағымының ерекшеліктерін айқындауға және сәйкес келетін түзетулер енгізуге мүмкіндік беретін талдау үрдісі болып табылады. Бағалау-одан арғы оқу туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жиынтықтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин. «Бағалау» термині «жақын отыру» латын тіліндегі мағынада-бағалаудың негізгі сипаты бір адам басқа адамның не айтып,не істегенін немесе өзін-өзі бақылау жағдайында өзінің дербес ойлауын, түсінігін немесе тәртібін мұқият бақылауы болып табылады. Жалпы бағалау екіге бөлінеді: Оқыту үшін бағалау (формативтік)-ОүБ бұл білім алушылар өздерінің оқудың қандай сатысында тұрғанын қандай даму керек және қажетті деңгейге қалай жету керек екендігін анықтау үшін оқушылар және олардың мұғалімдері қолданатын мәліметтерді іздеу және түсіндіру үдерісі Оқуды бағалау (суммативті) -тікелей келешек оқытуға үлес қосуға бағытталмаған,бірақ маңызды мәні бар тестілеу оқыту үдерісіне кері әсерін тигізуі мүмкін. Оқуды бағалау кезінде бір оқушының жетістіктерінің белгіленген нормаларымен немесе бірдей жастағы оқушылар тобының қол жеткізген деңгейімен арақатынасы салыстырылған соң қорытынды жасалады. Формативтік (қалыптастырушы) және жиынтық (суммативті) мақсат арасындағы айырмашылық 1960 ж жылдардан бастап белгіленген,бірақ,берілген екі терминнің мәні нақты анықталмаған. Қалыптастырушы бағалау, жиынтық бағалау, нормативті салыстырмалы критерийалды бағалау, өзін-өзі бағалау, өзара бағалау студеттердің білімін, дүниетанымын қалыптастырып, реттеуші бағытқа негізделуі керек. Студенттерге қалыптастырушы бағалауға арналған жоспар түрі көрсетілген. Қалыптастырушы бағалау қағидаттары:Сұрақтарға жауап береді, мәтінді оқиды, талдайды, кері байланыс береді, өзара және ӨӨБ болып табылады. Қалыптастырушы бағалау қағидаттарды студенттердің болашақта шынайы бағалап, оны жүзеге асыруға көмектесетінін біледі. Табыс критерийлеріне қол жеткізгенін қалай бағалаймыз жауап алу, ақиқатын табу негізінде талдау жүргізу арқылы алған білімдерін терңдей түседі. Оқу мақсаты және табыс критерийлері Мақсат, оқу мақсаты ұғымымен танысады. Студент оқу мақсатын, сол мақсатқа сәйкес табыс критериін қалай құру керектігін үйренеді, 1 сабақ жоспарын құрады. Сабақ жоспарының оқу мақсатын құра алады, табыс критериін барлығы, көпшілік үшін, жеке оқушы үшін айқындай алады. Мақсат ұғымын ассоциограмма тәсілімен көрседі. Мақсат пен оқу мақсатын семантикалық карта арқылы жасап көрсетеді.Өз пәні бойынша оқу мақсаты мен табыс критерийлерін құрайды. Бұл жаттығу кезінде студенттер берілген тапсырмаларды орындай отырып, мақсат қою мен табыс критерийлерін құруды үйренеді. Өзара 24

бағалау жүргізу (бір бірінің оқу мақсаты мен табыс критерийлерін өзара бағалайды «СМАРТқа сәйкес пе?» және кері байланыс береді). Өзара бағалау және өзін өзі бағалау. Сабақтың мазмұнын білу және түсіну, өзара және өзін-өзі бағалаудың ара жігін ажырату, бағалаудың әдіс-тәсілдерін меңгеріп, қолдана білу. Сабақ мазмұнын біледі және түсінеді, сипаттайды, сыни тұрғыдан салыстырып, талдайды және нақты тәжірибеде қолданады. Кері байланыс жасай алады. (Үлестірме 3 апта өзін өзі бағалау семинары атты ресурсты жеке оқиды, жұптасады «өзін өзі бағалаудың оқудағы маңыздылығы туралы талқылайды және «өзара бағалау неге ықпал етеді?» ) Топтық жұмыс «өзара бағалауды қалай жүзеге асыруға болады 12 стратегияны таңдайды, біреуін көрсетеді. Бұл өзара мен өзін-өзі бағалау жұмыстарының маңыздылығын, өз тәжірибелерінде қолдану арқылы жүзеге асырады. Оқулық, әдістемелік нұсқаулықтар, конспектілер т.б. ресурстарын пайдалынылады. Бұл ресурстарды өзара бағалау және өзін өзі бағалау тақырыбы туралы дәйектемелерді алу үшін пайдаланамын. Кері байланыс. Мұндағы мақсат кері байланыстың студенттерге өз күші мен осал жерлерін, өз оқуын жақсартуға қаншалықты көмек беретінін түсінеді. Жұмыс істегенде оқуын жақсартатындай тиімді кері байланыс құра алатын тиімді әдістерін жүзеге асыруды жоспарлайтын болады. Тиімді кері байланыстың өлшемдерін айта алуы, кері байланыс берудің старегияларын пайдаланып әріптесінің жұмысына кері байланыс беруі, табыс критерийлері болып табылады. Қолдануға жеке жұмыс жасайды(зерттеулерден алынған үзінді мәтіндегі өз келісетін 2 тұжырымды анықтайды). Жұптық жұмыс немесе топқа салып ең келісетін тұжырымды анықтап неліктен екенін дәлелдейді. Бағалауда– үлестірмедегі мұғалімдер берген кері байланыстарды талдайды тиімдісін анықтайды. Топта «тиімді кері байланыстың өлшемдерін жасайды) Тиімді кері байланыс жасаудың стратегияларымен танысады (екі жұлдыз бір ұсыныс, сэндвич әдісі және тағы басқа) Жеке жұмысты ұйымдастыру керек, осы жеке жұмысқа студенттер бір біріне алдын ала бекітілген критерийлер бойынша кері байланыс береді (екі жұлдыз бір тілек немесе сэндвич әдісі). Пайдаланылған әдебиеттер. 1.Ксензова Г.Ю. Оценочная деятельность учителя. Учебно-методическое пособие. М:Педагогическое общество России, 2000. 121с 2.Десятибалльная система оценки результатов учебной деятельность учащихся: Инструктивно – метод.Материалы /Под.ред. О.Е.ЛисейчиковаМн:НИО, 2002.400с. 3.Педагогика. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М., Алматы-2004, 3-басылымы ДИАЛОГТІК ОҚЫТУ ӘДІСІН ТӘЖІРИБЕГЕ ЕНГІЗУ Абдикеримова П.Ж. Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ., Қазақстан Диалог- ғылымда танымдық процестің нәтижеге әр түрлі бірақ бір бірімен жарыспайтын көзқарастар, қатынастар, бағыттардың өзара байланысты жолымен жүзеге асырылатын прогрессивтік дамуының түрі ретінде көрінеді. Ғылыми зерттеу нәтижелері сабақта диалогтың маңызды рөл атқаратынын көрсеткен. Мерсер мен Литлтон (2007) өз еңбектерінде диалог сабақта оқушылардың қызығушылығын арттырумен қатар, олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосатындығын атап көрсетсе, Л.С.Выготский оқушылар өздерінің «Жақын арадағы даму аймағында» (ЖАДА) жұмыс істесе, танымдық дамудың жақсаратындығын дәлелдеген. Оның оқу моделі оқушы диалог құру нәтижесінде білім алады деп жорамалдайды. Л.С.Выготскийдің оқуда сөз, сөйлеу негізгі рөл атқаратындығы туралы пікірі тәжірибеге негізделген (эмпирикалық) зерттеулермен дәлелденген. Барнс (1971) сыныпта тіл қаншалықты қолданылса, оқушылардың оқуына соншалықты әсер ететінін айтады. Барнс оқудың мұғалімді селқос тыңдағанда ғана емес, вербалды құралдарды қолдану нәтижесінде, яғни сөйлесу, талдау және дәлелдеу барысында да жүзеге асатынын көрсетті. Кейінірек Мерсер және Ходжкинсон (2008) зерттеулері Барнстың ертеректегі жұмысына негізделе құрылып, оқу барысындағы диалог атқаратын негізгі рөлге назар аударуды мақсат етеді. Қазірдің өзінде сыныптағы оқушылардың бірлескен сұхбаты үлкен пайда келтіретіндігін көрсететін дәлелдер жеткілікті. Мәселен: • тақырып бойынша өз ойларын білдіруіне мүмкіндік береді; • басқа адамдарда түрлі идеялардың болатындығын түсінуіне көмектеседі; • өз идеяларын дәлелдеуге көмектеседі; • оқыту барысында олардыңқандай деңгейдеекендігін түсінуге көмектеседі. Зерттеу көрсетіп отырғандай, мұғалім сұхбатты бақылап, маңызды сұрақ қойып, оқушылардың жауаптарын қайталап және мадақтап отыратын сыныптағы қалыпты әңгіме стилі оқушылардың ойлау деңгейлерін де, сөйлеу дағдыларын да қажетті деңгейде дамыта алмайды. Аталған авторлардың зерттеулерінде 25

ересектермен интерактивті қарым-қатынас пен достарымен бірігіп жүргізілген жұмыстың балалардың оқуына және танымдық дамуына әсер ететіндігі айтылған. Студенттердің сабаққа деген қызығушылығын оятып, белсенділігін арттыру, бірін- бірі оқыту, ауызша, ғылыми тілде сөйлеу мәдениеті мен тіл байлығын дамыту мақсатында және нені үйрету керек деген сұрақтарға жауап беру үшін диалогтік оқыту әдісін өз тәжірибемде тиімді пайдалануға тырысамын. Сабақ тақырыптарына, мазмұнына, мақсат, міндеттеріне қарай әңгіме-сұхбат, ашық сұрақ-жауап, жоғары дәрежелі сұрақ, «Академиялық дау-дамай» тәсілдерін жиі қолданамын. Енді солардың бірқатарына тоқталып өтейін. «Жұбыңа таныстыр» деп аталатын ойында студенттер бір сөзді стикерге жазып, сол сөз туралы тек тұспалдап мәлімет айтып, жұбына таныстырады. Мысалы, Ғалия деген студент «Ара» сөзін жасырып, қарсысындағы студентке тұспалдап айтады: - Ол ұшады (құс). - Жәндікке жатады (шегіртке). - Гүлге қонады (көбелек). - Бал жинайды дегенде барып,- «ара» деп дұрыс жауабын тапты. Бұл ойын логикалық ойлауға, сөздік қорын байытуға жетелейді. «Тез ойлан» ойынын алдыңғы білімдерінің қаншалықты дәрежеде екенін анықтау үшін жүргізуге болады. Мысалы, төмендегідей сұрақтар қоюға болады: 1.Балалардың өз бетінше орындайтын музыкалық қызметтерін атаңыз. 2.Балалардың өз бетінше орындайтын музыкалық қызметтерінің мәні мен маңызы қандай? 3.Балалардың өз бетінше орындайтын музыкалық қызметтерінің мазмұны мен формалары туралы не білесіз? 4.Балалардың өз бетінше орындайтын музыкалық қызметтеріне жетекшілік жасау қалай жүзеге асырылады? Бұл сұрақтарды құрғанда студенттердің білім алу қажеттіліктеріне сәйкес құруды есепке алған жөн. Студенттің білім алуын қолдау үшін сұрақ қоюдың түрткі болу, сынақтан өткізу және басқаға бағыттау сияқты әртүрлі тәсілдері пайдаланылады. Түрткі болу: түрткі болуға арналған сұрақтар бірінші жауап алу үшін және студенттің жауабын түзетуге көмектесу үшін қажет, айталық, сұрақты қарапайым етіп қою, өткен материалға оралу, ойға салу, дұрысын қабылдау және толығырақ жауап беруге итермелеу. Мысалы, «Балалардың өз бетінше орындайтын музыкалық қызметтерін атаңыз» деп сұрап, «Балалардың өз бетінше орындайтын тағы қандай музыкалық қызметтерін білесіз?» сияқты түрткі болу сұрағына айналдырып қайта қойдым. Сынақтан өткізу: сынақтан өткізуге арналған сұрақтар студенттерге анағұрлым толық жауап беруге, өз ойларын анық білдіруге, өз идеяларын дамытуға көмектесетіндей етіп құрылуы қажет, сондай-ақ «Сіз мысал келтіре аласыз ба?» деген сияқты сұрақтар тапсырманы орындау барысында студентке бағдар беріп отырады. Мысалы, «Балалардың өз бетінше орындайтын музыкалық қызметтерінің мазмұны мен формалары туралы не білесіз»? Қандай мысал келтіре аласыз? Қандай формалары тиімді деп ойлайсыз? деген сұрақтар қойдым. Басқаға бағыттау: сұрақты басқа студенттерге қайта бағыттау, мысалы, «Көмектесе алатындар бар ма? Басқаға бағыттау бойынша «Балалардың өз бетінше орындайтын музыкалық қызметтеріне жетекшілік жасау қалай жүзеге асырылады»? Кім көмектесе алады? деген сұрақтар қойдым. Мұндай сұрақтар қою арқылы алдыңғы білімдер қандай дәрежеде екенін анықтай алдым. Сабақтың барысында студенттердің қарқыны өте жоғары болды, себебі олар сұрақты түсініп алғаннан кейін, сол сұрақ аясында ой-толғау жасаулары оңай болды. Студенттердің барлығы маңызды және құнды ойлар айтуға еркін кіріскенін байқадым. Сабақтың аяғына қарай түсінген мәселелерді стикерге жазып, сөйлеу арқылы ойлау қабілеттерінің жақсарғанын байқадым, түсінбеген сұрақтарды жазба түрінде құрастырып еркін жаза білді. Білімгерлер өздерінің табыстарына өз қолдарымен жеткенін анық байқадым. Л.С.Выготскийдің оқушылар өздерінің «Жақын арадағы даму аймағында» (ЖАДА) жұмыс істесе, танымдық дамудың жақсаратындығын, оқушы диалог құру нәтижесінде білім алады деген жорамалының растығымен келістім. Студенттерге өтілген тақырыпқа сай бір- бірінен сұрақ-жауап алу арқылы білімдерін кеңейту мақсатында «Тілші ойынын» өткіздім. Онда төмендегі сұрақтарға жауап беріп, аудиожазбаға түсіруге тапсырма бердім. 1.Отбасында музыкалық тәрбие беруді ұйымдастыру және оның түрлері. 2.Балаға алғашқы музыкалық тәрбие берудегі ата ананың рөлі. 3.Отбасылық дәстүрлер, оның бала өміріндегі маңызы. Студенттер әр түрлі аудиторияларға бөлініп, аудиожазба дайындады. Уақытты үнемдеу үшін бірден Мерсердің зерттеуіне сәйкес, әңгіменің үш түрі: Әңгіме-дебат; Кумулятивтік әңгіме; Зерттеушілік әңгіменің анықтамасын ортақ конференцияға (чат) жіберіп, қайсысына жатады және не үшін олай деп ойлағандарын сұрадым. Олар өз аудиожазбаларын тыңдап, салыстырып, Әңгімедебат пен Кумулятивтік әңгіме орын алғанын анықтады. Соның ішінде әңгіме- дебат өте қызықты және тиімді болды. Өйткені, бір топта болған студенттердің ішінде А. деген студент «Балаға алғашқы музыкалық тәрбие берудегі ата ананың рөлінің зор екенін айтып, отбасылық дәстүрлер, оның бала өміріндегі маңызын айтса, Арай деген студент отбасында ата ананың музыкалық тәрбие беруде Отбасылық дәстүрлердің алатын орны ерекше екенін айтып, өмірден дәлелдер келтіріп, түсіндірді. 26

Осылайша, Мерсер және Ходжкинсон, Барнс зерттеулеріндегі оқудың мұғалімді селқос тыңдағанда ғана емес, вербалды құралдарды қолдану нәтижесінде, яғни сөйлесу, талдау және дәлелдеу барысында да жүзеге асатынын көрсеткеніндей, диалог арқылы өзара оқыту арқылы студенттердің тақырып бойынша өз ойларын білдіруге, басқа адамдарда түрлі идеялардың болатындығын түсінуге; өз идеяларын дәлелдеуге үйренгенін көрдім. Студенттердің сабаққа деген қызығушылығы, белсенділігі артып, бірін- бірі оқыту арқылы ауызша, ғылыми тілде сөйлеу мәдениеті мен тіл байлығын дамыту мақсатындағы нәтижеге қол жеткіздім. Қорыта келгенде оқытушы әр сабақта студентке жағдай жасап түрлі стратегияларды тиімді қолданып, оларды шығармашылықпен пайдалана білсе, жақсы нәтижелерге қол жеткізуге болады; студенттердің сабаққа деген қызығушылығы артады, білмегенін әріптесінен үйренеді, сөйлеу мәдениеті дамиды, коммуникативтік дағдылары қалыптасады. Алдағы уақытта диалогтік оқытудың ең тиімді жақтарын толығырақ зерттей түсіп, сабақтарымда сауатты қолдануға жұмыс жасаймын деп тұжырымдадым. СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУДЫ ДАМЫТУ Алиева П.С. Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ., Қазақстан Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы – әлемнің түкпір-түкпірінен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі. Тәжірибені жүйеге келтірген Джинни Л.Стил, Куртис С.Мередит, Чарльз Тэмпл. Жобаның негізі Ж.Пиаже, Л.С.Выготский теорияларын басшылыққа алады. Мақсаты барлық білім алушыларға кез келген мазмұнға сыни тұрғыдан қарап, екі ұйғарым бір пікірдің біреуін таңдауға саналы шешім қабылдауға сабақтарда үйрету. Біздің елімізге Джордж Соростың ашық қоғам институты, «Сорос-Қазақстан» қоры арқылы келген бұл технология орыс және қазақ тілдерінде мектеп тәжірибелеріне ене бастады. Сын тұрғысынан ойлау – ашық қоғам негізі. Ол – өз алдына сұрақтар қойып және оларға жауап іздеу, әр мәселеге байланысты өз пікірін айтып, оны дәлелдей алу, сонымен қатар басқалардың пікірлерін дәлірек қарастыруды және сол дәлелдемелердің қисынын зерттеу дегенді білдіреді. Бұл оқыту «қарапайымнан күрделіге» деп аталады. Сын тұрғысынан оқыту технология емес, ол бағдарлама. Бұл бағдарлама әлемнің түпкір - түпкірінен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі, мақсаты барлық жастағы студенттерге кез келген мазмұны сыни тұрғыдан қарап, екі ұйғарым бір пікірдің біреуін таңдауға саналы шешім қабылдауға сабақтарда үйрету. Сын тұрғысынан ойлау - сынау емес, шыңдалған ойлау. Сыни ойлау деген – кез келген жағдайдағы өзекті мәселені зерделеп, зерттеу жүргізіп, өз ойын еркін ортаға жан-жақты жеткізіп, пайымдай алуы.Сын тұрғысынан ойлау көбінесе бір нәрсені елестетуге, баламалы шешемдерді қабылдауға, ойлау және іс-әрекеттің жаңа немесе түрлендіретін тәсілдерін енгізуге дайын болуды талап етеді. Сыни тұрғыдан ойлау өзінің саналы түрде шешім қабылдап, дұрыс оптимальді шешімі болып табылады. Ол қандай да бір мәселені өз алдына сұрақтар қою арқылы ізденісте болып, оған үнемі оларға оңтайлы жауап іздеп, шешімін дұрыс табуды анықтау, әр туындаған өзекті мәселеге байланысты сыни тұрғыда пікірін негіздеп айту, оны дәйектемелер арқылы дәлелдеме келтіру, сонымен бірге шешімдерін нақтырақ зерделеуді және сол дәйектемелердің сәйкестігін зерттеу дегенді білдіреді. «Сыни тұрғыдан ойлау» әдісі тек жай ғана есте сақтау және күрделі идеяларды түсінумен ғана шектелмейді. Әрине, есте сақтау және күрделі идеяларды пайымдау сыни тұрғысынан ойлау әдісінде маңызды рөл атқарады. Дегенмен сол идеялардың ішінен нақты сол жағдайға нақты жол табуға көмектесуге қажеттісін таңдап, және сол таңдауда қателеспеу керек. Жалпы алғанда, тапсырмаларды орындауда қайсыбір мәселелерді талқылауда студенттердің іс-әрекетін оқытушы сыни тұрғысынан ойлау әдісін пайдалануды дағдыға айналдыру керек деп ойлаймын. Олар қиын деген мәселелерді өздері шешуге бейімделуі қажет. Сонда ғана олар өз бетінше ізденуге бейімделеді деп ойлаймын. Осы орайда студенттерге жоғары деңгейдегі сұрақтарды қою керектігін ұғындым. Жоғары деңгейдегі сұрақтарға жауап берместен бұрын, біздің ойлауымызды, талдауымызды қажет етеді. Бұл жерде біз өзіміздің жеке ойымызбен бөлісе аламыз. Бұлар неге? Ол не, егер..? неге олай ойлайсыз? деген сияқты сұрақтар. Сыни тұрғыдан ойлауды жүзеге асыруда сұраққа қатысты тиісті ақпараттар жинау, дәлелдемелермен сын тұрғысынан талдау мен бағалау, шешімдер мен жинақтамаларды сараптамалар жүргізу маңызды. Сонымен қатар жоғары деңгейдегі сұрақтарды ұсыныстармен қайта қаралуды талап ету отырса, шешімнің оңтайлы жақтарын ашуға көмектеседі. Әсіресе, сын тұрғысынан ойлауды дамытуда сұрақтардың маңызы ерекше.

Сыни тұрғыдан ойлау студенттердің тек қана жай ғана ойлауға ғана емес, дұрыс шешімді қабылдауға бағытталған нақты шешемдерді табу болып табылады. Барлық ойлар ортаға салынып, талданғанда өткірлене түседі. Кез келген сын сын тұрғысынан ойлау ойлаушы белгілі бір бірлестікте жұмыс істеп, ауқымды мәселелерді шешеді. Сыни тұрғыдан ойлау әдісін қолдану студенттердің жаңалыққа деген құштарлығын дамытып, олардың сабаққа деген ынтасын арттыратындығына сенімдімін. Негізі оқу мен оқытудағы сын тұрғысынан ойлау сабақ барысындағы күрделі міндеттерді анықталмаған болжамдар мен құндылықтарды, проблемаларды мойындау оларды шешудің тиімді құралдарын табуды, түрлі міндеттерді шешуге беру керектігін және осы бағытта сапаға, жүйелілікке терең мән беру керек. Пайдаланған әдебиеттер: 1. Қабдешова Ә. Сын тұрғысынан ойлау //Қазақ тілі мен әдебиеті.- №10.35-45б 2. Ысқақова С. Сыни ойлауға жетелеу. Қазақстан мектебі. – 2010. – №3 39-40-б. 3. Темірханова Р.Е. Сын тұрғысынан ойлау сабағын өткізу тәжірибемнен. Қазақ тілі мен әдебиеті. – 2009. – №5 36-40-б. ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫС ЖҮЙЕСІНЕ АРНАЛҒАН ТЕХНОЛОГИЯЛАР БАНКІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ. Атик Бибигуль Васильевна Ақсу қаласының дарынды балаларға арналған мамандандырылған гимназиясының электрондық оқыту жөніндегі директордың орынбасары Дарынды оқушымен жұмыстың негізгі мақсаты-олардың шығармашылық жұмыста өзінің қабілетін іске асыруға дайындығын қалыптастыру. Ал мақсатқа жету-оқу бағдарламасын оқыту және оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту арқылы жүзеге асады. Дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептерде дарынды баланы дамыту мен тұлғалық болмысын қалыптастыру үшін дарынды балаларды оқыту үрдісін жүргізудің өзіндік ерекшелігі болуы шарт. Осы мәселенің өзектілігіне қарай мынадай сұрақ туындайды: Дарынды оқушыны қалай оқыту керек? Бұл мәселені шешу үшін әуелі дарындылық ерекшеліктері анықталады. Сол ерекшеліктерді дамытуға бағытталған оқыту технологиясы белгіленеді. Дарындылықтың психо-физиологиялық ерекшеліктерін айқындаудағы педагог-психологтардың ұйғарымында дарындылық–оқушының жоғары нәтижеге жетудегі ерекше қабілеттілігі, жасампаздық мүмкіндігі. Ғалымдар дарындылықты үш байланыстың үйлесімділігі: жоғары интеллектілік, креативтілік және нәтижеге жетудегі ынталылық. Осы үш қасиеттің біреуі болмаса, адам дарын ретінде қалыптаспайды. Оқушының шығармашылық (дарындылық) әлеуетіне, психологиялық негізіне түрткілердің басқа түріне қарағанда басым болатын танымдық түрткіні құрайтын танымдық қажеттілік жатады. Дарынды оқушыда басым болатын танымдық түрткі жаңалыққа ынталанудың, жаңалықты жағдайды туындатудың, жай нәрседен жаңалықты байқаудың төменгі баспалдағында пайда болатын ізденушілікке, зерттеушілікке белсенділік формасында көрінеді. Осы аталған белгілерге қарай мынадай негізгі қасиеттерді атап көрсетуге болады: а) басым танымдық қажеттілік; ә) шешім табуда, жаңалықты байқауда көрінетін зерттеушілік белсенділік; 6) ерекше шешім табуға мүмкіндік: в) болжам жасауға, тапқырлық көрсетуге мүмкіндік; д) жоғары деңгейдегі "үлгілер" жасауға қабілеттілік. Адам дайын қабілеттермен туылмайды, өмірге қабілеттіліктің анатомиялықфизиологиялық алғы шартымен ғана келеді. Ал қабілеттілік сол алғы шарттар негізінде қоршаған әлеммен қатынас жасау процесінде оқу мен тәрбие әсерінен дамиды. Әрқандай іс-әрекетке байланысты бала қандай қызметті орындауы қажет және сол істің тиімді нәтижемен қамтамасыз етуге жәрдем беретін сапаларға ие болуы тиіс. Қабілет өз ішіне әртүрлі психофизикалық қызметтер мен психикалық процестерді ғана емес, сонымен бірге жеке тұлғаның барша даму деңгейін қамтыған, әрі оларға тәуелді күрделі жүйе. Адамның 28

психологиялық сипаты білім, ептілік, дағды әрекеттерінде көрінгенімен, қабілет табиғаты іс-әрекеттен бөлек. Мысалы, тұлға техникалық және білім жағынан күшті бола тұрып, қызметке келгенде болымсыз, ал кейбіреулер арнайы оқып, үйренбей-ақ күрделі қызметтерді атқарып, тиімді нәтиже беруге шебер. Нақты көрінетін білім, ептілік және дағдылар қатарында қабілет адамның жүзеге асуы мүмкін қасиеттерінің бірі ретінде бағалағаны жөн, яғни қабілет жерге тастаған дәнмен бірдей: қолайлы жағдай болса өнеді, кері жағдайда көрінбей-ақ жойылады. Осыдан, қабілет - білім, ептілік және дағдыларды игерудің мүмкіндік көзі, ал оның іске асу, аспауы көп жәйттерге тәуелді. Оқушыларды шығармашылыққа баулу, ғылыми ізденіске бағыттау үшін шығармашылық ойлауды дамыту мен шығармашылық іс-әрекетті қалыптастыру үрдісі жүргізілуі тиіс. Мұны оқыту үрдісінде тиімді орындау үшін белгілі тәртіптік жүйе қажет. Осы қажеттілікті орындаудың тетігі ретінде шығармашылыққа баулудың, ойды дамытудың, іс - әрекетті қалыптастырудағы әдіс-тәсілдердің бастапқы алгоритмдік жүйесі логикалық ойлау операциялары -оқыту технологиясының негізіне алынған. Сондықтан Кембридж бағдарламасымен оқыту үрдісінде білім кеңістігіндегі логикалық ойлау операцияларын қолданудың әдістемесі қарастырылған. Логикалық ойлау операциялары жалпы орта білім берудің салалық стандарты бойынша үш деңгейге топтастырылған. Оқыту технологиясының мақсаты - оқу үрдісінің барысында оқушыларды жүйелі түрде шығармашылыққа баулу мен ғылыми ізденіске бағыттау. Осы мақсатқа жету үшін ғалымдар мынадай міндеттер белгілеген.1. Оқу үрдісінің барысында оқушыларды шығармашылыққа баулуда логикалық ойлау операцияларын әрбір сабақта қолданудың тәртібін белгілеу: - шығармашылық ойлаудың (ойлауды дамытудың) негізі ретінде қабылданған логикалык операцияларды айқындау және оларды деңгейлеу; - логикалық ойлау операцияларын сабақ барысының әрбір кезеңдерінде, оқу материалдарының тақырыптары бойынша шығармашылық тапсырмаларды, сұрақтарды кұруда, тәжірибелік-зерттеулік жұмыстарды жүргізуде қолдануды енгізу; - оқыту үрдісіндегі пәнді оқыту жоспарларының үлгі нұсқаларын және онда логикалық ойлау операцияларын қолданудың әдістемесін жасау. 2. Оқушылардың шығармашылық іс-әрекетін қалыптастыруды іске асыру барысында: - сабақта игерген шығармашылық іс-әрекет дағдылары бойынша өз бетінше шығармашылық тапсырмалар орындау; -шығармашылык жұмыстардың мәні мен мазмұнын түсіне отырып. шағын шығармашылық жұмыстар жасау арқылы нақтылы ғылыми-ізденіс жұмыстарын жүргізуге және логикалық ойлау операцияларының жүйесінде орындауға бағыттау. 3.Оқушылардың ғылыми-шығармашылық жұмыспен шұғылдануын ұйымдастыруда: - өз бетінше материалдарды іздеу, кітапханада әдебиеттермен жұмыс орындау; - ғылыми зерттеу жұмыстарының құрылымы мен әдіс-тәсілдерін игеру; - өз бетінше ғылыми-ізденіс жасауға баулуда логикалык заңдылықтарды қолдануды меңгерту үшін шығармашылық топтарда «шығармашылыққа баулу» сабақтарын жүргізу қажет. Оқушылардың білімдері мен өзіндік шығармашылық жұмыстарының негізі, ғылыми ізденіс бастамасы сабақ барысында қамтамасыз етіледі. Сабақ барысындағы ғылыми-шығармашылыққа бағыттаудың тәжірибелік жалғасы сабақтан тыс уақыттағы оқушыларды дамыту жұмыстарында орындалатын өзіндік ізденістері арқылы ұйымдастырылуы шарт. Дарынды баламен дұмыс барысы оқытудың жаңаша технологияларының қағидаларын негізге ала отырып жоғары қабілетті оқушылардың білім негіздерін меңгерумен қатар шығармашылық тұрғыда (өнімді) ойлауға, өз бетінше ізденуге, ғылыми-ізденіс бастамаларын үйренуге бағытталуы қажет. Дамыта оқыту деп мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері оқушының өнімді ойлауының даму заңдылықтарына сәйкес берілген оқытуды айтамыз. Өнімді ойлаудың жүйесі – танымдық іс-әрекеттен логикалық іс-әрекетке келтіру, одан шығармашылыққа бағыттау. Ол үш негізгі аспектіні қамтығаны дұрыс. 1.Танымдық - оқу материалдарын игеруі, қызығуы, танымдық белсенділігі. 2.Логикалық - оқу материалдары бойынша логикалық ойлау процесі арқылы құрылымындағы тапсырмаларды орындау. 3.Шығармашылық - шығармашылық әдіс-тәсілдері игеруі, шығармашылыққа қадам жасау, түрлендіру, ой туындатуы, қорытынды жасау, ғылыми-ізденіс жүргізу. Оқушының оқу материалдарын меңгерудегі ой іс-әрекетінің екі деңгейі бар: а) өнімсіз (міндетті деңгейге сәйкес келеді); ә) өнімді (лайықты және жоғары деңгейге сәйкес келеді), яғни эвристикалық және шығармашылық деңгей. Деңгейлеудің қажеттілігі: оқушы өз іс-әрекетінің деңгейін салыстыра отырып жүйелеуі керек. Жай сабақтардағы бағалаудың өзі деңгейлік белгілер арқылы атқарылады, бірақ онда оқушының танымдық ісәрекеті бағаланады. Күрделілігі жоғары ойлау операциялары белгіленген (шығармашылыққа бағытталған). Балалардың танымдық, шығармашылық қабілеттері, іскерліктері мен сезім ерекшеліктері оку-тәрбие үрдісінің өн бойындағы барлық жоспарлауларда басшылыққа алынады. Оқушыларды шығармашылыққа баулу үшін тағы бір қажеттілік - баланы психологиялық дайындықтан өткізу. Психологиялық дайындық, яғни педагогтің псикологиялық әсері шығармашылық кезеңде баланың 29

шабытын оятып, құлшындырып, еліктіріп отырады. Шығармашылық шеберлік үшін оқушыға ұстаздың бөрер психологиялық әсері мынадай болмақ керек дел ойлаймыз: - "сенің қолыңнаи бәрі келеді", "сен қабілеттісің", "жаз", "үйрен' деп, баланың еркін билеп, сенім білдіру; - оқушының кішкентай жегістігі болса да, жоғары бағалап, мадақтап, көтермелеу, оқушылар басылымында өлең, әңгімелерінің жарық көруіне көмектесу; - шығармашылық сәтте оқушыға құптаушылық көзқарас білдіру, сезім күйін бақылау, қамқорлық таныту; -ақын-жазушылардың, өнер адамдарының шығармашылық дәстүрінен қызғылықты оқиғаларды әңгіме ету; -Оқушылар үшін педагог өзін қарапайьш жан есебінде таныта білу, оқиға, сюжет, образ жасауда оларға сенім білдіру; -оқушының қойған сұрақтарына пейілмен дурыс жауап беру, олардың психологиялық еркіндігін қамтамасыз ету сияқты әрекеттерді педагог білуі тиіс. Мұғалім оқушыда шығармашылық көңіл күйдің тууына себепкер бола білуі керек. Оқушыларға алуан түрлі тапсырмалар беру, оқушы назарын шығарма-шылық арнаға бұру үшін тиімді. Ғалымдар зерттеулері оқушының шығармашылық дарындылығын көрсететін және оның нашар оқитын оқушылардың арасында да аз емес екендігін айқындаған. Сондықтан мұғалімдер осы зерттеулердің нәтижесін есте ұстағаны жөн. Бала қабылдау жұмысын дербес жоспарлау мен бастысын көмекшілерінен ажырата, қабылдаған белгілерінің иерархиясын бекіте, оларды ортақ шамасына қарай саралай отырып және т.б. бұл жұмысты түпкі ойлауға сәйкес алдын-ала ойластырып іске асыра алады. Мұндай бақылау танымдық іс-әрекеттің басқа түрлерімен (зейінмен, ойлаумен) біріге отырып, мақсатқа бағытталған және еркін бақылау формасына ие болады. Жеткілікті дәрежеде дамыған бақылауда жеке адамның ерекше қасиеті ретінде баланың байқағыштығы туралы сөз қозғауға болады. Жапонияда оқыту мен тәрбиелеу негізгілерінің бірі ретінде баланың идеяларын қолдау арқылы оның барлық кезде міндетті түрде өзімен-өзін салыстырып отыру қажет дейді. "Кешегіге қарағанда бүгін сен тапсырманы жақсы орындадың", "сенің қабілетің жетеді" т.б. осындай мақтауларды пайдаланады. Бұл оқушының ішкі танымдық іс-әрекеттерімен сыртқы даулы жағдайларды шешуге көмектесетін оқу-тәрбие принципі. Оқыту процесінде өзіне мақсат қойып, оны орындауға тырысады. Екінші тәсіл, оқыту мазмұнын өзгерту немесе байыту, яғни тереңдетумен байланысты. Бұл жекелеген тақырыптарды тереңдете оқыту, ғылымға ұмтылу, дарынды балалардың қызығатын пәнін өз қатарынан тереңірек меңгеруге мүмкіндік беру жолы. Тереңдетілген оқыту бағдарламалары балаға бір немесе бірнеше білім саласында жоғары құзыреттілік деңгейіне жетуге көмектеседі. Жеделдете оқытуды ескере отырып, баланың кейбір ерекшеліктерін арттыруға болады: баланың таңдауға қызығушылығы артады, ақыл-ой қажеттілігі дамиды. Жоғарыда айтып кеткеніміздей, баланың шығармашылық ойлау қабілеттерінің дамуы дарынды балаларды оқыту бағдарламасының ең басты мәселесі. Сол себепті, баланың шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту мәселесін - барлық бағдарламалар өз алдына негіз етіп қоюы керек деп есептейміз. Оқыту мақсатына сәйкес бағдарламаларды екі түрге бөлуге болады: -бірінші тобына, жоғарғы ойлау үрдісін, яғни шығармашылық, логикалық ойлау, мәселені шеше білу қабілетін дамытуға бағытталған барлық бағдарламалар жатады. Мұндай бағдарламалар баланың шығармашылық, интеллектуалдық мүмкіндіктерін одан әрі дамытуға әсерін тигізеді. Оларды кез келген мәселелерді шеше білу қабілеттілігімен «қаруландырады»; -екінші тобына, өз мәселелері ретінде жеке-эмоционалды даму саласын қарастыратын бағдарламаларды жатқызуға болады. Жеке-эмоционалды даму жоспарының қиындықтары: өзін-өзі төмен бағалау, сескену, өзөзіне сенімсіздік білдіру. Осы қасиеттер баланың шығармашылық қабілеттерінің дамуына кері әсер етеді. Сондықтан, өзін-өзі тану қабілетінің дамуына ерекше назар аударылу қажет. Мұндай бағдарламалардың тиімділігі көп жылдық шетел тәжірибелерінде дәлелденген. Соңғы онжылдықта осындай Дарынды оқушы тұлғасын жетілдіруге бағытталған оқытудың дамыту функциясы оқыту технологиясында, әдістерде жүзеге асырылады. Мысалы: бүгінгі таңда білім беру үрдісінде дарынды балаларға оқытудың американдық үлгілері /дебат, сын тұрғысынан ойлауды дамыту, пікір айту/ көрнекілік арқылы ізденіске жетелейтін, шығармашылық тұрғыдан зерттеуге қызықтыратын білім тірегі етіп беріледі. Ақпараттық технологияны пайдаланып интернет арқылы жобаларға қатысу немесе интернет арқылы өз пікірлестерін табу. Жалпы оқушыға берілетін қосымша материал оны қызықтыратындай болуы керек. Әрине, дарындылық табандылық пен бәсекелестікті, қызығушылық пен ізденісті қажет етеді. Сол себепті де біз баланы қызықтыруда жан-жақтылықты қамтамасыз етуіміз қажет. Пәндік олимпиадаларға, ғылыми жоба жарыстарына, пікір сайыс ойындарға баланы дайындау дарындылықты дамыта түседі. Дарынды оқушымен жұмыс жасау барысында оқыту сипатын мұғалім мен оқушының өзара шығармашылық қарым-қатынасы ретінде қабылдау қажет. Дарынды оқушының алдына нақты бір мақсат қою арқылы оның берілген тапсырмаға деген қызығушылығын оятуға болады. Аталмыш жұмыстар мұғалімді инновациялық тәжірибесін шығармашылық ынтамен дамытуымен қатар білім беру үрдісіне жаңа тұрпат ендіруіне көмегін тигізеді. Осы тұрғыда жаңашыл идеяны ұстанған педагог оқушының жеке тұлғалық қасиетін барынша құрметтеуге, оның шығармашылық қабілеттері мен бейімділіктерін, өздігімен ойлау қабілетін дамытуға, бағытталған ізгіліктік ерекшелігімен сипатталады. Сонымен, дарынды оқушымен жаңа 30

тұрпатта жұмыс жасауда инновациялық тәжірибені тұлғаны дамытудағы ізгілік пен шығармашылық көзқарасқа негізделген әдістер мен жүйе негізінде қарағанымыз орынды. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР: 1.Пралиев С.Ж. «Ұлттық тәрбие және жаһандану», Егемен Қазақстан, 25 желтоқсан 2009 . 2.Қ.Бөлеев, А.Б.Мұратова, Қазақ ағартушы-педагогтарының шығармашылықтарындағы халықтық идея. Оқу құралы. – Алматы: Нұрлы Әлем, 2009. -136 б. 3.А.М.Матюшкин, Д.А.Сиск. Одаренные и талантливые дети. «Вопросы психологии», Москва, №4, 1988 ВОСПИТАНИЕ У УЧАЩИХСЯ ИНТЕРЕСА К ИЗУЧЕНИЮ РУССКОГО ЯЗЫКА Атымтаев Жумадил Толеукулович Учитель русского языка и литературы средняя школа имени Жамбыла Казахстан, Жамбылская область район им.Т. Рыскулова Решая проблему воспитания у учащихся интереса к изучению русского языка, следует учитывать, что русский язык - предмет огромного мировоззренческого потенциала, большой функциональной значимости. Развитие диалектического мышления у учащихся при изучении русского языка предпологает формирование у них представлений о всеобщих связях и взаймодействии валений действительности и языка. Русский язык как иностранный язык в казахских школах. Это не только предмет изучения, но и средство обучения в работе по другим предметам, так как во всех сферах общения язык выступает как «непосредственная действительность мысли». «Самые высшие достижения человеческой мысли, самые глубокие знания и самые пламенные чувства останутся неизвестными для людей, если они не будут ясно и точно оформлены в словах. Язык – это орудие для выражения мыслей. И мысль только тогда становится мыслью, когда она высказана в речи, когда она вышла наружу посредством языка, когда она – как сказали бы философы – опосредована и объектировалась для других». Следовательно, воспитание интереса к изучению русского языка должно способствовать повышению эффективности многообразных воспитательных воздействий, ведущих к формировантю всесторонне развитой личности. Поэтому в «совершенствовании форм, методов и средств обучения проблемы построения иптересных занятий по русскому языку, разработка интереса к ним играют существенную роль. Под интересом в методическом плане понимают «такое эмоциональное отношение учащихся к предмету, которое вызывает у детей желание познать изучаемое и стимулирует увлечение этим предметом. Внешне это отношение выражается в пытливости, в любознательности учащихся, в их внимании, и активности на уроке. Проблема интереса к изучению русского языка в школе связывается нами с нестандартностью подхода к содержанию и организации изучения предмета, ведущей к активизации мыслительной деятельности учащихся, к обостренному восприятию мотивов учения, самого процесса осмысления основ соответствующей науки. Нестандартность работы помогает возюуждению эмоций у выполняющих ее – удивление перед необычным, нередко радостного чувства в процессе деятельности, удовольствия от полученного результата. В реализации указанного подхода к содержанию и организации учебногог процесса при изучении русского языка значительна роль нестандартных заданий. Понятие «нестандартное задание» является широким, оно фактически в большей мере связано с деятельностью, которую в психологии называют продуктивной. Нестандартные задания нередко представляют собой проблемные ситуации, т. е. ситуации, вызывающие у учащихся затруднение, путь преодоления которого следует творчески искать». Затруднения в заданиях, включающих проблемные ситуации , обусловлены наличием противоречия или несогласованности либо во внутренней структуре подобного задания, либо в системных связях данной структуры с другими явлениями языка, а также внеязыковой действительностью. Приведем несколько заданий указанного рода. Задание 1. Почему качественные прилагательные могут иметь степени сравнения (хотя их нет ни у относительных, ни притяжательных)? Учащийся сталкивается здесь с особым соотношением – несогласованностью между общим определением имени прилагательного как части речи, где данный признак не указан, и утверждениемо его наличии у качественного и особенно с противоречием по наличию – отсутствию этого признака между качественными прилагательными, с одной стороны, и относительными и притяжательными с другой ( у последних его нет). Учащийся находит разрешение этого противоречия в следующем: качественные прилагательные в отличие от относительных и притяжательных имеют степени сравнения потому, что качество может проявляться в большей и меньшей степени. Задание 2. Постройте словообразовательную цепь, учитывая, что далее ее компоненты даны вперемешку, если какой- либо компонент, необходимый для непрерывности цепи в приведенном наборе слов отсутствует, его нужно установить и поставить не соответствующее место. 31

Слова для построения цепи: наследство, наследственность, наследовать. Ответ: Наследовать, наследство, наследственный, наследственность. Учащийся при выполнении этого задания должен преодолеть несколько трудностей: нарушение последовательности в подаче материала ( материалдан вперемешку), несогласованность, связанную с отсутствием одного из компонентов для построения цепи: в языке он существует, а в материалах для данной цепи не представлен, нужно суметь увидеть это отсутствие компонента, а затем найти его. В процессе решения первой трудности сложным иногда оказывается и определение первого слова словообразовательной цепи. Задание 3. Определите, какие части речи и в каких значениях имеют окончание или суффиксому. При выполнении приведенного задания учащиеся встречаются с двумя трудностями. Во - первых, предложенный вопрос вступает в противоречие со стереотипом работы, сложившимся у учащегося при определении грамматической формы: обычно в каждом случае отдельно определяется конкретное окончание или суффикс,оформляющие конкретное грамматическое значение. Во - вторых, отвечая на данный вопрос, учащиеся приводят имя прилагательное, причастие в д.п.( первому, второму и.т. д.). Последнее вызвано тем, что в порядковых числительных наблюдается противоречие между формой и содержанием: семантически числительное резко отличается от прилагательного, а потому в сознании учащегося не ассоцируется с ним. Задание 4. Сгруппируйте по смысловому или грамматическому признаку слова: мотоцикл, автомобиль, трактор, пароход, доч..., вещ..., рож..., ножницы, карандаши, очки, сливки. Исключите из каждого ряда одно слово, не имеющее этого признака. Основная трудность – выявить единый общий признак, который объединит отдельные слова, т. е. Преодолеть противоречие общего и единичного. Построение проблемных ситуаций, их решение требуют, как мы видим, различ-переносов в знании, обобщений. Однако не все задания, которые являются нестандартными, можно безоговорочно связать с проблемными ситуациями. Так, например, предложение построить инсценировку на основе тех или иных явлений языка, провести исследование по вопросу «Какие названия конфет вам больше нравится?» проблемными ситуациями назвать нельзя, а нестендартность заданий совершенна очевидна. В процессе выполнения подобных заданий не раз будут возникать проблемные ситуации, но общая первичная структура заданий их не содержит. Все нестандартные задания могут быть разделены на два типа: учебно-поисковые и исследовательские задания. Учебно- поисковые задания рассчитаны на «открытие» учащимися уже познанного, открытого в науке: исследовательские предпологают отдельные новые наблюдения, иногда некоторые новые идеи (естественно, в рамках, посильных для школьника). Учебно-поисковые задания разграничиваются по источникам возникновения интереса в первую очередь на два ряда: задания, возникновение интереса к которым срздается за счет специфических языковых , лингвистических факторов, проблемные задания и задания с компонентами занимательности. Компоненты занимательности понимаются нами как определение «наслоения» не специфически языкового характера на проблемно лингвистическую суть задания, рассчитанные на особое привлечение внимания к нему, «заинтересованных» учащихся. Исследовательские задания могут быть различными: интерес к ним рождается. Под влиянием предлагаемой даятельности, удивляющей своей необычностью ученику предлагается вести исследование. Интерес вызывают многие задания необычностью формулировки темы, занимательным характером: «Голубой цвет моих республик», «Почему русский языкстал средством межнационального общения в нашей стране?» Для работы над нестандартными заданиями , теми из них, которые содержат проблемные ситуации, полезно использовать следующую схему: 1.Принятие задания: а) общее понимание его смысла, разграничение известного и нового; б) понимание каждого компонента задания, терминологии в нем; в) мотивированность в восприятии задания – для чего нужно его выполнение? 2. Процесс выполнения задания: а) определение места задания в изучаемой области знаний; б) раскрытие противоречия, несогласованности компонентов и. п. т., которые лежат на основе его%; в) установление последовательности действий при выполнении задания; г) составление ориентировочного плана его выполнения; д)действия по этому плану. 3. Результат – ответ к знанию. 4. Анализ выполнения задания. Итак, интерес учащихся к изучению русского языка зависит от многих факторов, но прежде всего от учителя, от его способностей. И на это должны работать все элементы учебно-воспитательного процесса. 32

Поэтому самая актуальная задача состоит в том, чтобы поднять воспитательные возможности урока за счет улучшения его методики, его организации и структуры. Лишь только тогда нарядус образовательной задачей будут решаться воспитательные. Одна из важных проблем сегодняшнего дня - поднять активность учащихся на уроке, воспитать у них интерес к русскому языку, приучить их к самостоятельному мышлению. Список использованной литературы: 1.Баранов М. Т. Обучение русскому языку в 6 , 8 классе.- М.: Просвещение, 2004. 2. Угроватова Т. Подсказки на каждый день. – М. : Владос, 2005. 3. Бабайцева В. В. Обучение русскому языку в 8 классе. – М.: Просвещение, 2001. Применение информационно - коммуникативных технологий на уроках русского языка и литературы. Ауезбекова Эльвира Айнабековна Жамбылская область, село Жанатурмыс средняя школа имени К.Сатпаева. Учитель русского языка и литературы Модернизацию образования невозможно представить без применения информационных и коммуникационных технологий (ИКТ). Именно они являются одним из важнейших инструментов обеспечения доступности образования, именно они помогают достичь эффективности всех процессов школьной жизни от обучения до воспитания. Долгое время я скептически относилась к применению ИКТ на уроках, считая, что они умаляют роль учителя на уроке, а на уроках литературы нужно воспитывать и развивать эмоциональную сферу ребёнка, а не «технотизировать» его личность. Но постепенно, начиная делать первые шаги в освоении компьютера, поняла, как я заблуждалась. Теперь компьютер - мой первый советчик и помощник. Стремительное развитие общества, распространение мультимедийных и сетевых технологий позволяют расширить возможности использования ИКТ на уроках в современной школе. Использование ИКТ при обучении учащихся общеобразовательным предметам ведёт к повышению качества образования. Практика показывает, что дети с большим успехом усваивают учебный материал, если в урок включаются ИКТ, более значимой становится роль ИКТ в плане интеллектуального и эстетического развития обучающихся, формируется их информационная культура, которая так необходима учащемуся для его будущей жизни, расширяется духовный, социальный, культурный кругозор детей. В.Г. Белинский говорил: «Без стремления к новому нет жизни, нет развития, нет прогресса». Слова эти сказаны очень давно. Тогда о компьютерных технологиях никто и не помышлял. Но, мне кажется, эти слова о нём, о современном учителе, об учителе, который стремится вперёд, который готов осваивать всё новое, инновационное и с успехом применять в практике своей работы. Минимальная оснащённость кабинетов, из оборудования на уроке – тексты, учебник, тетрадь, в лучшем случае, разрезные карточки для индивидуальной работы, часто старенькие репродукции или иллюстрационный материал к художественным произведениям. Как это знакомо? Теперь на уроках многих учителей это картина из прошлого. В настоящее время на помощь учителю пришли ИКТ, которые дают возможность оживить урок, вызвать интерес к предмету, лучше усвоить материал. Чтобы организовать качественное использование ИКТ на уроке необходимо учителю иметь достаточную подготовку в области использования средств ИКТ. Мне в этой области пришлось работать в нескольких этапов: 1. Овладение компьютером на уровне пользователя (самообразование). 2. Прохождение краткосрочной курсовой подготовки по теме «Создание сетевого информационного пространства педагога» 3. Обучение использованию сети Интернет в учебном процессе (теоретическая подготовка). Изучение специальной литературы. И, самое главное, моими учителями очень часто были мои ученики. Не секрет, что они сегодня компетентнее во многих вопросах, касающихся компьютерной техники. Мы учились вместе – учили друг друга! Своими основными целями и задачами при обучении русскому языку и литературе я определила такие пункты: повышение мотивации обучения, развитие познавательной активности учащихся, стимулирование самостоятельности учащихся при подготовке к урокам, воспитание у учащихся познавательной активности через умение работать с дополнительной литературой, используя возможности компьютера и Интернета, выработка умения самостоятельно анализировать, отбирать главное, а затем использовать на уроке, повышение эффективности урока, развитие мотивации, применяя ИКТ. Информационные технологии не только облегчают доступ к информации, но и позволяют по-новому, на более современном уровне организовать сам процесс обучения, построить его так, чтобы ученик был бы активным и равноправным его членом. Внедрение ИКТ на уроках русского языка и литературы позволили мне реализовать идею развивающего обучения, повысить темп урока, сократить потери рабочего времени до минимума, увеличить объем самостоятельной работы, как на уроке, так и при подготовке домашних заданий, сделать урок более ярким и увлекательным. Именно ИКТ позволили мне вместе с моими учащимися погрузиться в другой мир, увидеть языковые и литературные процессы другими глазами, стать их участниками. Компьютер обладает достаточно широкими возможностями для создания благоприятных условий для работы 33

по осмыслению орфографического и пунктуационного правила. В своих презентациях к урокам русского языка и литературы я использую разнообразные формы наглядности в виде таблиц, схем, опорных конспектов, предлагаю ученикам некоторые из них дополнить или создать одну из недостающих частей, давая тем самым целевую установку в начале урока. Кроме того, я демонстрирую не только статичную информацию, но и различные языковые явления в динамике с применением цвета, графики, занимательности, «оживления» иллюстраций. Построение схем, таблиц в презентации позволяет экономить время, более эстетично оформлять учебный материал. Задания с последующей проверкой и самопроверкой активизируют внимание обучающихся, формируют орфографическую и пунктуационную зоркость. Использование кроссвордов (иногда их придумывают мои учащиеся сами и предлагают использовать на уроке), иллюстраций, рисунков, занимательных и обучающих тестов, воспитывают интерес к уроку, делают урок интереснее. В качестве домашнего задания я предлагаю найти учебный материал в Интернете, подготовить презентацию. Не секрет, что в наше время ученики не очень любят читать. Как же познакомить их с содержанием программных произведений? Здесь приходят на помощь диски с записями фильмов по их мотивам. Конечно, на уроке нет времени посмотреть фильм в полном объёме, но отдельные эпизоды всё же можно использовать и сопоставить с авторским текстом, тем самым включить в анализ литературного произведения даже слабоуспевающих учеников, а ещё заинтересовать им ребят, предложив фильм для домашнего просмотра. Так, мои учащиеся в полном объеме просмотрели дома фильм Сергея Бондарчука « Война и мир» и новую версию этого фильма, совместный проект -Франция и Россия, фильм «Бесприданница» и её современную версию. Позже на уроках их обсуждение вылилось в бурную дискуссию об их достоинствах и недостатках. В течение нескольких лет я создаю домашнюю видеотеку, её материалы часто используя на уроках литературы. Показав один из эпизодов фильма по одноимённому произведению А.С.Пушкина « Барышня-крестьянка», я сумела заинтересовать детей творчеством поэта так, что в течение нескольких дней в школе после уроков устраивались сеансы по просмотру фильмов по произведениям А.С Пушкина, на них приходили учащиеся из других групп. Помню, какую бурю впечатлений в детстве вызывало посещение театра! Именно там, а не на уроках литературы в школе мы узнавали творчество Гоголя, Островского, Грибоедова, Чехова. ИКТ и здесь приходят на помощь! Прочитать драматическое произведение это одно, а увидеть его на сцене – совсем другое. Теперь на уроке литературы есть возможность познакомиться с театральными постановками великих драматургов. На урок пришёл « Ревизор» Н.В.Гоголя, «Гроза» Н.А.Островского, «Вишневый сад» А.П.Чехова. Не жалею времени на просмотр пьес в полной версии! Хочешь проверить свои знания. Опять на помощь придёт Интернет. «Штурмуем» тесты ЕНТ! Никто не сомневается в объективности компьютера – оценит быстро и точно, укажет на ошибки, над которыми позже можно будет поработать. А как Интернет облегчил подготовку докладов и рефератов. Именно здесь можно быстро найти биографический и фотоматериал. Хочу привести несколько примеров использования средств Интернета на своих уроках. Сразу отмечаю, что чаще всего я использую их на этапе самостоятельной подготовки учащихся к урокам. В процессе работы я поняла, что, прежде чем предлагать задания с использованием Интернета, необходимо соблюдать следующие требования: • в процессе постановки учебной задачи должны быть упомянуты, а лучше в письменном виде предложены сайты, рекомендованные для выполнения данного задания. На самом деле – это достаточно сложно, так как из всего многообразия предлагаемой информации нужно выделить и выбрать только самое главное и необходимое; • прежде чем предлагать задание ученикам, связанное с использованием не только Интернета, но и любой ИКТ, первоначально самому учителю, хотя бы эскизно представлять, что в результате он должен получить; • нацелить обучающихся на трудоёмкость выполнения задания, предупредить о неожиданностях, с которыми они могут встретиться в процессе работы над ним; • обеспечить достаточный ресурс времени для выполнения задания (я его предлагаю примерно за 1-3 недели до планируемого проведения урока, иногда больше); • предупредить учеников о критериях оценивания работы: • показать практическую значимость выполняемого уч-ся задания, упомянув о том, что их работы могут потом использоваться как учебные пособия на уроках в других группах. Здесь же я чаще всего даю понятие об авторском праве, а после того, как ученик сдал работу, прошу разрешения для её использования; • список тем для подобного вида работ лучше предложить заранее перед изучением большой темы, творчества конкретного писателя, чтобы у уч-ся было право выбора; • программа реализации задания Word, PowerPoint; • объём работы. Предлагаю несколько видов работ, которые могут выполнить ученики с использованием средств сети Интернет: 1. Поиск рецензии на какое-либо литературное произведение, творчество поэта или писателя определённого литературного направления. 2. Создание мультимедийной презентации по теме. 3. Подбор картинок или фотографий по теме с комментариями к ним. 4. Подбор тематических или наиболее понравившихся стихотворений поэтов, творчество которых будет рассматриваться на предстоящем уроке. 34

5. Подготовка словарной работы. В Интернете сейчас есть разнообразные словари, справочники, энциклопедии. 6. Создание докладов и рефератов по теме. Это далеко не самый лёгкий вид работы. Хорошо продуманный и обсуждённый с учителем материал доклада, сопровождаемый иллюстрациями, таблицами на слайдах вполне может заменить лекцию учителя. Я предпочитаю работу в содружестве – «учитель – ученик»: доклад ученика + презентация учителя, часто вместе с учащимися находим готовые презентации к урокам в Интернете и используем их. 7. После самостоятельной работы со средствами Интернет я предлагаю наиболее удачные работы оценить и учителю информатики, поэтому ученик может получить сразу две оценки за качественно выполненное задание. А за создание исторической галереи по роману « Война и мир» учащиеся могут получить оценки ещё и по истории. Ещё я использую Интернет для подбора музыкального сопровождения к урокам литературы. Не очень часто, но всё же необходимый материал можно найти. Романсы на стихи Сергея Есенина, Ф. Тютчева, которые редко можно найти на CD дисках неоднократно в этом учебном году звучали на наших уроках. Использование ИКТ на каждом уроке, конечно, не реально, да и не нужно. Компьютер не может заменить учителя и учебник, поэтому эти технологии необходимо использовать в комплексе с имеющимися в распоряжении учителя другими методическими средствами. Необходимо научиться использовать компьютерную поддержку продуктивно, уместно и интересно. Современный педагог обязательно должен научиться работать с новыми средствами обучения хотя бы для того, чтобы обеспечить одно из главнейших прав учащегося – право на качественное образование. Список литературы: 1. Бабич И.Н.. Новые образовательные технологии в век информации \ Материалы XIV Международной конференции «Применение новых технологий в образовании". – Троицк: Фонд новых технологий в образовании «Байтик». – 2003. – с.68-70. 2. Леведь И.Н. «Афоризмы великих о…». Москва: «Дрофа».2007. с.12, 34. 3. Н.Баловсяк «Видео самоучитель создания реферата, курсовой, диплома» 4. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования / Под ред. Е.С. Полат. М., 2000. ИНТЕРАКТИВТІ ӘДІСТЕРДІ ҚОЛДАНУ – ЗАМАН ТАЛАБЫ Байхадамова Баян Ерпайызқызы «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы Жамбыл облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты, Қазақстан ХХІ ғасыр оқыту процесінде жаңа педагогикалық технологияны пайдалануды талап етеді. Әдістер оқытудың мазмұнын жетілдіреді, олардың әдістері мен құралдарының бірлігін қамтамасыз етеді. Бұл заңды үдеріс, себебі елде болып жатқан саяси, экономикалық, әлеуметтік және басқа да өзгерістер білім жүйесін сол өзгерістер тұрғысында дамытуды талап етеді. Қазіргі таңдағы білім мен тәрбие технологиясында «жеке тұлға» тәрбиелейтін мұғалімнің де өзіндік жеке тұлға ретінде шығармашылығының орны ерекше. Сонымен қатар білім беру мазмұнының жаңаруына да ықпалы мол. Себебі, білім беру мазұынының жаңару жағдайында пәндерді оқыту түрлі әдістер мен тәсілдері арқылы оқытылады. Міне, осы талап тұрғысынан алғанда «Оқытудың интерактивті әдісі» шешуші орын алады. Егерде сабақ үстінде балалар мен мұғалімдердің арасында тығыз қарым – қатынас орнатылса және ұтымды нәтижеге жетсе,бұлайша оқытуды интерактивті деп атаймыз. Интерактивті оқытудың басты мақсаты – балаларды өз бетінше ой қорытып, жауап табуға үйрету. Интерактивті әдісті пайдаланудың тиімділігі аса жоғары . Оқушы дайын білімді көшіріп алмай, өз бетімен ізденуге мүмкіндік алады. Әсіресе табиғатынан тұйық, өз ойын жеткізе алмайтын, өздеріне сенімсіздеу оқушыларға пайдасы зор . Ал мұғалімнің міндеті – оқушының неғұрлым белсенділік танытуына жағдай жасау, қажет кезде жол көрсету болып табылады.Мұнда мұғалімнің шығармашылықпен жұмыс істеуі үлкен рөл атқарады. Интерактивті оқыту – түсіндіру мен өзара қарым – қатынас диалог ретінде топқа бөлініп оқыту әдіс – тәсіліне негізделген оқытудың түрі. Нәтижесінде оқушы жинақталған тәжірибесін сыртқа шығарып, оны өмірде пайдалана алады. Интерактивті оқыту әдісінің бір ерекшелігі – оның білімді меңгеруге емес, тұлғаның танымдық қабілеттерін және танымдық үдерістерді, яғни жауабының алуан түрлерін , ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілеттерін арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамытуға, қарым — қатынас ойын, танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға, сөздік қорын белсенді дамытуда бағытталуында. «Интерактивті оқыту» бұл ағылшынның «interact», “Inter”» — өзара, «асt» — әрекет ету деген сөзінен шыққан. Сондықтан, интерактивті оқыту ең бірінші диалогтық оқыту, оқыту барысында оқушы мен оқытушы арасындағы өзара байланысуы. Интерактивтік әдістеме өзара қарым – қатынастың мол ауқымын қамтиды. Дегенмен, әдістемелік амал қандай болса да, оқушылардың өздерінің өмірлік тәжірибелерін білім берудің негізгі көзі саналады. Оқу процесінің барысында мынадай қарым – қатынасқа түседі: 1. Мұғаліммен (оқушылар мұғалімнің сұрағына жауап берген кезде); 35

3. Өзге балалармен (қосақталып жұмыс істеу барысында) 4. Шағын топтармен (3-5 баламен); 5. Балалардың үлкен тобымен (көбіне пікірталас, сынып болып әлдебір мәселені талқылау барысында); 6. Балалардың тобымен және халықпен (топ әлеуметтік сауалнама жүргізеді); 7. Кейбір техника түрлерімен (мысалға , компьютер); Белсенді оқыту әдістемесінде топтағы балалардың сандық құрамы өзара қатынастың не оқудың сапалылығын білдірмейді. «Өзара қатынас» әдісінің ерекшелігі оқушылардың өзін-өзі ашуы, тұйықтық мінездің жоғалуымен байланыстылығында. Оның мәні – балалар білім алу дағдыларын өзара қарым-қатынас арқылы меңгереді. Белсенді әдістеме білім берудің сапалы, нәтижелі болуына көмектеседі. Белсенді әдістемені пайдаланудың факторлары: Балалар ақпарат алып қоймай, сол сұрақтың шешімін табу жолы мен шешімнің дұрыстығын түсіндіре білуі, өз ойларын талдауы, бағалауы және дәлелдеуі; талқыланып отырған мәселе бойынша дұрыс емес шешімдер қабылдау дау туғызғандықтан балалар өз көзқарастарын, пікірлерін терең талдайды, сараптайды және қорғау барысында електен өткізеді. Балалардың ойлау белсенділіктерінің деңгейі жоғарылайды. Оқушылар кейбір мәселені шешу барысында өздерінің күнделікті өмірде алған тәжірибелерін не басқалардың тәжірибелерін пайдаланады. Балалардың жұп болып немесе шағын топпен жұмыс жасағандары өте тиімді. Балалар өздерінің жеке көзқарасынан не пікірінен басқа, дұрыс пікірлердің бар екендігін біліп, түсінеді . Конфуцидің айтуы бойынша «адамның өзі жасағаны 100 пайыз есте қалады, оқығанның 20пайызын, ал естігенінің 10 пайызын есте жақсы сақтайды екен». Сондықтан оқушыларға өздеріне жасатып, бағалатып отыратын, бағыт-бағдар беретін дарынды мұғалім де қажет. Бұл заманның ағымы. Бала мен мұғалімнің өзара қатынасы: * Бала пікірлер мен идеяларын еркін айтуға үйрету , айтқан көзқарастарына үнемі қолдау жасап отыру ; * Мұғалімдердің көпшілік жағдайда жақсы оқитын оқушылардан сұрап ,енжар оқушыларға көңіл аудармайтынын жиі байқаймыз , сондықтан оларға жиі сұрақтар беріп , тапсырма бойынша көзқарасын тыңдау қажет , ол балада басқа балаларға ұқсамайтын пікір де болуы мүмкін . Интерактивті әдістердің бір ерекшелігі балалардың бір-бірінен ұялмай өзіндік пікір қалыптастыруға, оны көпшілік ортада айтуға дағдыландырады. Сондықтан білім беруге қойылатын талаптар үнемі өзгеруді, қазіргі маман ақпараттық және қарымқатынастық технологияны пайдалануға дағдылануға, ақпаратты тауып, өңдей білуі, шығармашылық пен ойлап, шешім қабылдауы және өмір бойы оқып үйренуі тиіс. Пайдаланған әдебиеттер: 1. Құдайбергенова К.С. Инновациялық тәжірибе орталығы- педагогикалық технология көзі. Алматы // 2001ж. 2.Білімдегі жаңалықтар // №4.2007ж. 3.“Қазақстан мектебі” журналы №8, 2004 ж. ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІН ЖАҢА ЖАҒДАЙЛАРДА ОҚЫТУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚАҒИДАЛАРЫ МЕН АМАЛ-ТӘСІЛДЕРІ Г.К. Бекмолдаева Қазақ тілі және әдебиеті пәні мұғалімі ОМ №246, Қызылорда қ., Қазақстан Республикасы Кейінгі жылдары білім саласында жүргізіліп жатқан реформалардың негізгі мақсаты да қазақстандық білім беру жүйесін әлемдік білім кеңістігіне енгізу болып табылады. Халықаралық зерттеулерге қатысу арқылы білім алушылардың барынша өздігінен іздену, талдау жасау, құрылымдау негізінде ақпараттарды дұрыс пайдалану мүмкіндіктерін дамытатын оқу үлгілерімен қамту үдерісі белсендірілуде. Осыған орай, білім беру жүйесінің алдында оқыту мен оқу сапасын арттыру, мектеп түлектерінің пәндік білімдерімен қатар, шынайы өмір жағдаяттарына бейімделу мәселелері күн сайын өзектілікке ие болуда. Сыныпта және сыныптан тыс өмірлік жағдаяттарға байланысты балалар мен жасөспірімдердің дұрыс шешімдер қабылдай алуы өте маңызды. Олай болса, оқушылар таным-білімдерін өмірде пайдалану жолдарын қайда, қалай және кімнен үйренуі тиіс деген сұрақтың пайда болуы өте орынды. Қоғамның мәдени экономикалық дамуына әсер ете білетін белсенді азаматты қалыптастыру бір пәннің немесе бірер мұғалімнің еншісіне берілетін жұмыс емес. Сыныптағы оқу жұмысы сапалық деңгейлерге көтерілу үшін ұжымдық сипатқа ие болмай нәтижеге жетеміз деп айту екіталай. Дегенмен, қазақ тілі және әдебиеті пәні бойынша оқу сауаттылығын арттыру мақсатында мамандар қызметіне жаңаша оқытудың мақсаттары мен міндеттері қойылуда. Тілдік дағдыларды дамыту, зерттеу немесе тәжірибеге бағытталған, оқушылардың қатысымдылық әрекеттеріне бастау бола алатын тапсырмалар ұсынылған жағдайда ғана оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру жүзеге асады. Әдебиет сабақтарында ғылыми тұжырымдарды түсіну, кез келген оқиғаға, іс-әрекетке, шешімдер мен қорытындыларға байланысты көзқарас білдіру өте күрделі танымдық үдеріс. Оқыту мен жоспарлаудың тұтастығын, мақсаттар мен күтілетін 36

нәтижелердің шынайылығын, оқыту формаларының белсенділігін және тиімді әдіс-тәсілдердің таңдалуын қажет етеді. Осы қағидалар сақталған жағдайда ғана оқыту мен оқу үдерісі үндестікте байланыса алады және табысты нәтижелерін бере алады. Әдебиет пәнін сапалы оқыту нәтижесінде оқушыларда қандай мүмкіндіктер пайда болады?

Көркем туындыны қабылдау, оның мән-мағынасын түсіну, шығарма әлеміне ену; шығармаларды талдау, құрылымдық бөліктерге бөлу, негізгі идеясын анықтау; образды ойлау, елестету арқылы интерпретация жасау; әдебиеттанымдық білім, ұғымдар, категориялар жүйесін меңгеру; оқиғалар мен кейіпкерлерді суреттеп сипаттау; зерттеушілік қабілеттерін дамыту; тілдік дағдыларды дамыту; сыни ойлау, өз көзқарастарын, ойларын, шешімдерін негіздеуді үйрену; өмір жағдайларында қатысымдылық дағдыларын дамыту, әлеуметтік ортаға бейімделу;

ең бастысы, мәдениетті оқырманға айналу. Бір қарағанда, орындалмайтын жұмыстарға ұқсағанымен, 11 жыл уақыт мерзімімен өлшейтін болсақ, талаптың орынды екендігіне, шынайылығына, қолжетімділігіне көз жеткізе аламыз. Білім берудің жүйелігін, тұтастығын, алуантүрлілігін сақтайтын болсақ, оқушылардың шынайы қажеттіліктерін саралай алсақ, бәрі мүмкін дер едім. «Тіл ғылыми ойлаудың тіршілік ету, өмір сүру формасы болып табылады, тіл – ойдың көрінуі, ендеше бүкіл ғылым тіл арқылы өрнектеледі, осы арқылы ғылым баяндалады, білім алынады», - деп тіл білімін бірінші орынға қоюы тегін емес. Сондай-ақ тіл біліміне тікелей қатысты логика, басқа ғылымдарды игеруде екінші орында болу керектігін көрсетуінде де үлкен мән жатқаны белгілі[1.29]. Жоғарыда айтылғандарды қорыта келе, ең бірінші білім беру жағдайында тілдік дағдыларды дамыту мәселесіне тоқталғым келеді. Тіл және әдебиет сабақтарында тілдік дағдыларды дамыту оқылым, айтылым, тыңдалым және жазылым арқылы жүзеге асатындығы жайлы жаңалықтар енгізілуде. Кез келген мәселенің екі жағы болады дегендей, бұл жағдайда да қиындығы мен мүмкіндіктері қатар жүреді дер едім. Мысалы кестеге назар аударар болсақ: мақсаттар 5 сыныпта 6 сыныпта 7 сыныпта 8 сыныпта Оқыған/ Мәтінді алдын-ала Мәтінге жуық Мәтіннің негізгі Мәтін мазмұнын тыңдаған жасалған жазбалар толық түсінік айту мазмұнын жеткізу, ықшамдау және мәтін бойынша немесе жоспар таңдау бойынша және кеңейту тәсілдерін түсінік айту бойынша айту ойды жинақтап жеткізу қолдана отырып түсінік айту Оқу түрлері Таныстыру, Таныстыру, Таныстыру, түсіндіру, Таныстыру, түсіндіру, Оқылым түсіндіру, таңдау, түсіндіру, таңдау, таңдау, рөлдік, таңдау, рөлдік, бойынша рөлдік және рөлдік, белгілеп белгілеп, ізденіп, белгілеп, ізденіп, дауыстап оқу және мәнерлеп оқу мәнерлеп және ым- мәнерлеп, ым-ишара түрлерін меңгеру түрлерін меңгеру ишара қолдана оқу қолданып және түрлерін меңгеру зерделеп оқу түрлерін меңгеру Негізгі және Басқалардың Тірек сөздер Сюжеттің дамуын Мәтіннің үзіктерін қосымша пікірін ескере арқылы сюжеттің тақырыбына немесе тыңдай отырып, ақпаратты отырып, дамуын болжамдау, мәтіннің басталуына оқиғаның дамуын болжау/ тыңдалым хабарламаның сәйкес болжамдау; болжамдау, мазмұндық емес байланысын айқындау, анықтау материалының тақырыбын, негізгі Маңызды Тыңдалым мазмұнын болжау, ойын, жер деректерге мән бермей мәнмәтінді түсінуге бойынша негізгі және қосымша қажетті ақпараттарды негізгі ойды атауларын, анықтау есімдерді есінде деректерді анықтау; тану; сақтай алу; Шығармашыл Берілген Оқыған мәтінге Типтік бақылаулар мен 130-160 сөзден ық жазу тақырыпқа 60-80 байланысты сурет әсерлер негізінде тірек тұратын пайымдау Жазылым сөз көлемінде бойынша және жеке сөздер көмегімен 100- элементтерін қолдана бойынша шығармашылық бақылаулары мен 130 сөздік ШЖ жазу отырып ШЖ жазу. жұмыс жазу әсерлері көмегімен Әдеби кейіпкермен 80-100 сөзден сұхбат, сценарий, шығармашылық күнделік жазбалары, жұмыс жазу эссе, т.б.

Кестеден көріп отырғандай, бір мақсат бойынша әр сыныпта күтілетін нәтиже қарапайымнан күрделіге қарай өсуде. Осылайша балалардың қалыптасқан дағдыларының негізінде жаңа дағдыларды меңгеруге жағдай жасалатын болса, даму мен ілгерілеу табысты жүреді. Осындай тұтастықта, жүйелілікте алдыңғы білімдермен байланыста оқыту мұғалімнен кәсіби білімділікті және әрбір сабаққа жетік дайындықты қажет етеді. Жоспарлау сапасына ерекше мән беріп, сабақтың әрбір кезеңінде берілетін тапсырмаларға сәйкес олардың оқыту формалары мен орындау стратегияларын кіріктіре жоспарласа, оқу үдерісі нәтижесіз болмайды. Мысалы, кез-келген бейнеүзікті көрсеткеннен кейін, оқушылардың есте сақтау, зейіндерін шоғырландыру, естіп-көргендерін баяндау дағдыларын дамытуды кешенді ұйымдастыруға болады. Тіпті әр топта немесе жұптарға әр бағыттағы тапсырмаларды, сұрақтарды ұсынуға болады. Көріністің мазмұнымен қатар мерзімі, себеп-салдары туралы сұрауды барлық ұстаз қолдануы мүмкін. Бірақ зейін шоғырландыру үшін, кадрдың артқы жағында алыстағы көріністерді сипаттау, дыбыстарды есте сақтауы, эпизодқа сәйкес декорациялық көріністерді елестету, оларды сипаттау, сол сияқты кейіпкердің киімі, көңіл-күйі, эпизодтағы табиғат көріністері қалай берілгендігі сияқты тапсырмалар оқушылардың бейнеүзікті қайталап көру қызығушылығын тудыруы сөзсіз. Екінші рет көрсеткеннен кейінгі жауаптармен бірінші жауаптарды салыстыруға, өз мүмкіндіктерін бағалауға, өз әрекеттері жайлы ойлануға жетелейтін сұрақтар қою маңызды. Ал соңғы көрсетілімді ұйымдастырып, мәселелерді топтарға бөліп тапсырған жағдайда, оқушылардың әрекеттері мақсатқа бағытталады, сапалы да нәтижелі болады. Осындай әдістемемен өткізілген жұмыстар оқушылардың бақылау, есте сақтау, мұқият зерделеу, яғни ойға тоқу секілді танымдық дамуын белсендіруде маңызды рөл атқарады. Сонымен қатар образды ойлау, елестету арқылы интерпретация жасауға машықтана алады. Бұл да әдебиетті жаңадан оқытудың негізгі қағидасы болып табылады. Қазіргі таңдағы басты қағидалардың бірі оқушылардың оқу нәтижесін бірден бағалау емес, олардың әрекеттерін бағалау. Әрекетті бағалау үшін оны міндетті түрде бақылау қажет. Түсіну дәрежесін бағалау үшін қойылатын сұрақтар мен тапсырмаларды ойластыру, жұптық немесе топтық жұмыстарда әрекеттерін бақылай отырып, жеке қажеттіліктерін анықтау. Қажеттіліктердің негізінде саралап оқыту үшін тиісті тапсырмаларды проблемалы аумаққа, мәселелерге бағыттап мақсатты жоспарлау[3.24]. Мұғалім тапсырманы немесе стратегияны таңдағанда стандарт талаптарымен қатар, оқушылардың сұраныстары мен қажеттіліктерін ескеріп үйренгені маңызды деп білемін. Мен қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімдігімен қатар директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары болғандықтан оқыту мен оқу үдерісінде жаңа қағидалар мен әдіс-тәсілдерді қолданудың тиімділігін, оқыту сапасының артуына ерекше мән беруге тырысамын. Сонымен қатар оқыту үдерісінде жазылым дағдыларын дамытудың белсенді әдіс-тәсілдерімен сабақ жоспарын дайындауға болады. Мысалы, «4 сөйлем» стратегиясын қолданған тиімді: мәселе, пікір, негіздеме, қорытынды. «Фишбоун», тұжырымдамалық кестелер мен карталар толтыру, ашық сұрақтарға жауап, пайымдау, логикалық талдауға бағытталған жазбаша тапсырмалар, қысқаша хабарламалар, жаңалықтар мен жарнамалар құрастыру, эссе, күнделіктер жазу оқушылардың жазылым дағдыларын дамытуға өте тиімді деп білемін. Шындығына келсек тәжірибе барысында біз мұғалімдер әлі де болса оқушыларға ойлануға, бірімен-бірі кеңесуге, бірін-бірі тыңдау үшін зейін шоғырландыруға мүмкіндікті шектейміз. Өйткені бір оқушының жауабын тыңдай отырып, басқа оқушыларды осы мәселе төңірегіне шоғырландыру сирек кездеседі. Тікелей жауап айтумен, оқушы жауаптарын толықтырумен, өз тарапымыздан түсіндірме жасауға басымдық береміз. Ол дұрыс емес, жақында мектебімізде өткізілген семинар барысында тренер У.Есмағанбетованың жұмысынан көп нәрсені түсіндім және әдістемені жаңартуға байланысты жаңа көзқарастар қалыптастырдым. Сұрақ қою әдістемесін меңгеру оңай емес екендігіне қарамастан, барынша бұл үдерісті жетілдірудің маңыздылығын мойындадым. Сұрақ қоюды үйренген жағдайда ғана оқушылар талдауларға, пайымдауларға, диалогтік әңгімелерге еркін қатыса алатындығына көзім жетті. Оқушылардың оқудағы табыстылығы мен ынта-ықыластарының артуына себепші бола алатын тағы бір фактор – қалыптастырушы бағалау. Жиынтық бағалау көп жағдайларда ынталандыру, ішкі уәжді ояту, түсіну дәрежесін арттыру, өздігінен реттелуге шақыратын қалыптастырушы бағалаулармен ауыстырылу керектігін ұғынудамыз. Қазіргі кезеңде деңгейлік курстан өткен мұғалімдердің оқыту үдерісінде бағдаршам, басбармақ, смайлик, «2 жұлдыз, 1 ұсыныс», кері байланыс сияқты бағалаулар көптеп кездеседі. Соның ішінде ең маңыздысы, нағыз құзыреттілікті қалыптастыруға жетелейтін критерийлер мен табыс өлшемдері болып табылады екен Бағалау өлшемдері Бағалау критерийлері(ұпаймен) Өздігінен Сұрақ көмегімен Нұсқаулық көмегімен 1. Мәтіннің жанры мен идеясын анықтай 3 2 1 алады 2. Мәтіннің негізгі мазмұнын жүйелі баяндай 4 3 2 алады 3. Кейіпкерге сипаттама немесе эпизодтарға 4 3 2 суреттеулер жасайды 4. Мәтін желісіне өзгерістер енгізу үшін 5 4 3 вариантты жауаптар ұсынады 5. Қосымша дереккөздермен салыстырмалы 5 4 3 38

талдау жасай алады Өзіндік жұмысты орындау нәтижесі бойынша тыңдаушылар дағдыларын бағалау: 1) «Өте жақсы»: 18 –21 ұпай (85-100%) 2) «Жақсы»: 13 -17 ұпай (70-84%) 3) «Қанағаттанарлық»: 7–12 ұпай (30-69%) Күнделікті сабақтарда қолдануға келе бермегенімен, тарау соңында жиынтық бағалау жүргізу үшін ұсынылған критериалды бағалау түрін қолдануға болады. Бағалаудың бұл түрі алдын-ала оқушыларға берілетін болса, олар пән бойынша қойылатын талаптармен ашық таныса алады және өз дайындықтарының сапасын өздігінен бағалауға мүмкіндік алады. Оқу үдерісі ашық сипатқа ие болады, ізгіліктілік, жариялылық принциптер сақталады[2]. Оқушылар бағалауға қатысуды үйренеді, шынайы өлшемдермен табыстылықты бағамдауға машықтанады. Тіпті жақсы оқитын оқушылардың өзі дағдыларын одан әрі жетілдіру керектігін түсінеді, тарау бойынша барлық мәтіндерді қайталаудың маңыздылығы артады, оқушыларда өзін-өзі реттеуге деген жаңа қажеттіліктер пайда болады. Әдебиет пәнін сапалы оқыту нәтижесінде оқушыларда біршама мүмкіндіктер пайда болатынын тәжірибе арқылы көрсете алдым деп ойлаймын. Әдебиет пәні арқылы оқушылар шығармалар мен көркем туындыларды қабылдау, оның мән-мағынасын талдаулардың негізінде түсініп, негізгі ой-идеясын анықтауды үйрене алады. Әдебиеттанымдық білім, ұғымдар, категориялар жүйесін меңгеру, оқиғалар мен кейіпкерлерді сипаттау, тілдік дағдыларды дамыту оқушылар алдында жаңа мүмкіндіктер көкжиегін аша алады. Оқыту сапасын арттыру өз көзқарастары мен ойларын сыни тұрғыда негіздеуді үйренуге, өмір жағдайларында әлеуметтік ортада қарым-қатынас жасауға бейімдеуге негіз бола алады. Жаңа қағидар мен амал-тәсілдерді тиімді қолдану, ең бастысы, оқушыларға мәдениетті оқырманға айналуға көмектеседі. Еліміздің жасөспірімдері үшін оқырмандық қабілет қалыптастыру баға жетпес нағыз құндылық болып табылады. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Т. Жұмажанова. Әдебиетті оқыту әдістемесі. Алматы: Білім, 2009. 2. У.Есмағанбетова. Тіл және әдебиет сабақтарында оқушылардың кең ауқымды дағдыларын дамыту. Оқыту семинарының материалдары. 3-4 ақпан, 2016 ж. 3. Сындарлы оқыту теориясы – білім беру жүйесінде парасатты өзгерістер бастауы. Қызылорда/2014ж. ИНТЕРАКТИВНЫЕ СТРАТЕГИИ И ФОРМЫ ОБУЧЕНИЯ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА И ЛИТЕРАТУРЫ КАК РЕСУРС ОБНОВЛЕНИЯ СОДЕРЖАНИЯ И ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАНИЯ Бектурганова К.К. АО НЦПК «Орлеу» ИПК ПР по Жамбылской области ст.преподаватель каф. «ИТиМПЕНГД» Стремительно развивающиеся изменения в обществе и экономике требуют сегодня от человека умения быстро адаптироваться к новым условиям, находить оптимальные решения сложных вопросов, проявляя гибкость и творчество, не теряться в ситуации неопределенности, уметь налаживать эффективные коммуникации с разными людьми и при этом оставаться нравственным. В докладе международной комиссии по образованию для 21 века под председательством Жака Делора «Образование: скрытое сокровище», сформулировано «4 столпа, на которых основывается образование: научиться познавать, научиться делать, научиться жить вместе, научиться быть» (Ж. Делор) Таким образом, на современном этапе развития общества перед школой стоит задача всестороннего развития личности ученика, обладающей необходимым набором знаний, умений и качеств в рамках обновленного содержания среднего образования позволяющих ему уверенно чувствовать себя в самостоятельной жизни. Поэтому учителям необходимо овладевать педагогическими технологиями, с помощью которых можно реализовать новые требования. Технология – это совокупность приемов, применяемых в каком-либо деле, мастерстве, искусстве. Педагогическая технология есть продуманная во всех деталях модель совместной учебной и педагогической деятельности по проектированию, организации и проведению учебного процесса с безусловным обеспечением комфортных условий для учащихся и учителя В настоящее время все более актуальным в образовательном процессе становится использование в обучении приемов и методов, которые формируют умения самостоятельно добывать новые знания, собирать необходимую информацию, выдвигать гипотезы, делать выводы и умозаключения. Общая дидактика и частные методики в рамках учебного предмета призывают решать проблемы, связанные с развитием у школьников умений и навыков самостоятельности и саморазвития. А это предполагает поиск новых форм и методов обучения, обновление содержания образования. 1. Технологии личностно – ориентированного развивающего обученияОдним из основных средств повышения качества образования является освоение технологии личностно-ориентированного 39

развивающего обучения. Актуальность этой технологии вижу в необходимости кардинальных перемен не только в содержании образования, но и в самом образовательном процессе, понимаемого как своеобразное сочетание обучения (нормативно сообразной деятельности общества) и учения (индивидуальной значимой деятельности отдельного субъекта, в которой реализуется опыт его жизнедеятельности). По словам Б.Ц. Бадмаева: «Учитель не только дает знания по своему предмету, он не только и не просто «учитель — предметник», а Учитель с большой буквы — воспитатель, готовящий в течение школьных лет и подготовивший к выпуску из школы Гражданина». Его отношения с детьми должны строиться на основе личностного, а не формально-делового подхода. Реализуя в педагогической деятельности рефлексивно — адаптационную и деятельностно — творческую функции образования, совершенно по- иному организую процесс обучения и воспитания детей по сравнению с традиционной системой. Первая функция состоит в том, чтобы «учить детей учиться», развивать в их личности механизмы самосознания, саморегуляции и в широком смысле слова означает способность преодолеть собственную ограниченность не только в учебном процессе, но и в любой человеческой деятельности. Вторая функция предполагает развитие в ребенке «умения думать и действовать творчески», формирование в личности ребенка творческого начала через творчески-продуктивную деятельность с учетом мотивационно-аксиологических сторон личности. Среди большого числа новаций, применяемых в системе образования, особое внимание надо уделять таким технологиям, где как учитель выступать не источником учебной информации, а организатор и координатор творческого учебного процесса, направлять деятельность учеников в нужное русло, при этом учитывать индивидуальные способности каждого ученика.Задачей учителя считаю включение самого ученика в учебную деятельность, организацию процесса самостоятельного овладения детьми нового знания, применение полученных знаний в решении познавательных, учебно-практических и жизненных проблем. Работа по выявлению: выявить уровень учебных возможностей учащихся по предмету; планировать с учетом индивидуальных особенностей. Критериями эффективности личностно-ориентированного урока можно считать: 1) Сообщение в начале урока не только темы, но и порядка организации учебной деятельности (наличие плана). План помогает четко, ясно и логично излагать содержание материала. Ученик на каждом этапе урока активен, вовлечен в реальные взаимодействия, осознанно относится к материалу урока. 2) Создание положительного эмоционального настроя на работу у всех ребят в ходе урока. Серьезное внимание уделено развитию мотивационной сферы, образовательный процесс обогащен позитивными эмоциями. 3) Использование субъектного опыта учеников. Актуализация субъектного опыта учащихся способствует установлению связей прошлого опыта и нового знания. 4) Создание условий для проявления познавательной активности учащихся и достижения успеха каждым учеником. 5) Повышение степени самостоятельности в учебной деятельности, реализация стратегии сотрудничества, сочетание фронтальной работы с классом с групповыми формами деятельности. 6) Создание атмосферы заинтересованности каждого ученика в работе класса. Использовать педагогические технологии на основе личностно-ориентированного подхода, как -технологии уровневой дифференциации; - проблемное обучение Технология уровневой дифференциации Учет индивидуальных особенностей учеников позволяет составлять задания таким образом, чтобы способствовать реализации возможностей каждого ребенка в рамках личностно-ориентированного обучения. Дифференцированный подход к обучению приносит положительные результаты: -уменьшается нагрузка на детей, которым иногда физически трудно учиться в рамках школьной программы; -решается проблема неуспеваемости, потому что каждый учится так, как может, в классе улучшается психологический климат; -становится реальностью усвоение каждым общеобразовательного минимума. Приведу примеры некоторых заданий для разных групп учащихся. Тема 1 группа 2 группа «Однокоренные 1.Составьте текст на тему: 2.Найдите «лишнее» слова и формы «Первый снег», используя слово: Гвоздика-гвоздьодного и того же однокоренные слова и пригвоздить…Выписать слова» 5 класс формы одного и того же из предложенного текста слова. однокоренные слова и формы одного и того же слова 40

3группа К словам земля, снег, дорога, мысль, красивый, зеленеет подобрать однокоренные слова и формы одного и того же слова.

Тема «Имя числительное» 6 класс

1 группа 2 группа 3 группа 1.Определите, к какой части 2.Напишите 3.Запишите словами примеры с речи относятся слова: слово в десятичными дробями. Составьте двойной, тройка, шестой, указанных словосочетания, используя удвоить, четырехэтажный, падежах: 15, 55, количественные и порядковые пятеро, восьмой, десятичная 674, 980, 840 (в числительные в П.п.: 1930 (год), 200 (дробь), три, две седьмых Р.П., Тв.п.) (центнеров), 645 (граммов), 76 (груш). Дифференцированный подход позволяет в условиях классно-урочной системы реализовывать творческие возможности всех учащихся. На мой взгляд, работа с сильными учениками должна идти не по пути увеличения объема заданий, а за счет разнообразия заданий. Например: - составление текстов диктантов; - составление карточек-заданий по изученному материалу; - составление обобщающих таблиц для работы на уроке; - сочинение лингвистических сказок-миниатюр; - работа с дополнительной литературой; - проверка индивидуальных заданий, выполняемых учащимися, которые имеют более низкий уровень подготовки; - выполнение обязанностей консультанта при групповой работе; -работа «учителем» (проведение фрагментов урока) На уроках русского языка можно использовать работу с опорными конспектами, давать творческие задания по их составлению, что способствует эффективному использованию опорных сигналов в учебном процессе. Одним из интересных и плодотворных путей повышения грамотности учащихся является алгоритмизация правил, сведение ряда правил к общему алгоритму, составление таблиц обобщающего характера. Комплекс алгоритмов, который в качестве особого типа наглядности дополняет систему правил орфографии, имеющихся в учебнике. Алгоритмы могут быть использованы учениками при выполнений заданий разного типа: определить правильность выбора буквы, объяснить различая в написании и т.п. Всю работу по алгоритмизации орфографических правил делят на несколько этапов: - создание схем — алгоритмов на базе знакомых правил; - трансформирование новых изучаемых правил в схемы — алгоритмы; - создание первых простейших обобщающих алгоритмов; -создание обобщающих алгоритмов. - дополнение схем материалом из курса предыдущих классов Практика показала, что, как правило, познакомившись с готовыми алгоритмами, сильные ученики сами успешно занимаются их составлением. Работая с алгоритмами, учащиеся приобретают осознанные навыки применения правил, что практически исключает их механическое использование и облегчает усвоение орфограмм. Список использованных источников: 1. Дидактические технологии: Учебное пособие. – М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2015. –437 с. 2.Баранов С.П. Сущность процесса обучения: Учебное пособие. – М.: 2015. – 143 с. 3.Системный анализ в менеджменте: Учебное пособие / В.Н.Попов, В.С.Касьянов, И.П.Савченко. – М.: КНОРУС, 2011. – 304 с.

ПРИМЕНЕНИЕ МУЛЬТИМЕДИЙНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ Еркенова Н.Б., Жумагалиев Р.А. Таразский государственный педагогический институт, г.Тараз В настоящее время, на стыке веков и тысячелетий, компьютеризация охватила практически все сферы человеческой деятельности. Уже не представляется возможной жизнедеятельность человека без компьютера. Широкое распространение получают персональные мультимедийные технологии и в школах. Использование электронной техники возможно на различных этапах урока: - На этапах орфографической разминки; - Закрепления новой темы; - Проведения самостоятельной работы. На любом этапе урока можно и необходимо использовать мультимедиа. 41

Мультимедийные технологии – это возможность более иллюстративного, наглядного представления материала, эффективной проверки знаний, реализация индивидуализации и дифференциации обучения. В настоящее время создано большое количество разнообразных информационных ресурсов, которые существенно повысили качество учебной и научной деятельности. Все чаще в обучении используются мультимедийные технологии, спектр которых заметно расширился: от создания обучающих программ до разработки целостной концепции построения образовательных программ в области мультимедиа, формирования новых средств обучения. Идея мультимедиа заключается в использование различных способов подачи информации, включение в программное обеспечение видео– и звукового сопровождения текстов, высококачественной графики и анимации позволяет сделать программный продукт информационно насыщенным и удобным для восприятия, стать мощным дидактическим инструментом, благодаря своей способности одновременного воздействия на различные каналы восприятия информации. Основными видами педагогической деятельности при применении данного вида технологий являются: 1. Метод линейного представления информации, который последовательно знакомит ученика с изучаемым материалом, используя возможности линейной навигации в рамках всего ресурса. Достоинство данного метода заключается в более широких возможностях интеграции различных типов мультимедийной информации в рамках одного средства обучения. Недостатком же служит, прежде всего, отсутствие возможности контроля за ходом изложения материала (нет возможности управления процессом его изложения). Этот метод рекомендуется для учеников, которые не обладают, либо обладают очень ограниченными предварительными знаниями в изучаемой области и им требуется обзорное изложение изучаемого материала. 2. Метод нелинейного представления информации. Это метод организации в мультимедийных средствах обучения нелинейных способов связывания информации и использование структурированной системы навигации между мультимедийными ресурсами на основе гиперссылок. В данном методе используются активные методы педагогической деятельности, которые позволяют обучаемому проявлять самостоятельность при выборе изучаемого материала. Достоинствами данного метода являются -четкая структуризации материала, возможность поиска информации, навигации в больших базах данных, организации информации по семантическим критериям. Использование гипертекстовых материалов при обучении удобно для восприятия, запоминания, направлено на свободу выбора и самостоятельность при изучении материалов. Данный метод, основанный на нелинейном представлении информации, рекомендуется использовать в том случае, когда ученики уже обладают некоторыми предварительными знаниями по изучаемой тематике, достаточными для того, чтобы они могли самостоятельно задавать вопросы и ставить перед собой задачи, или когда они могут четко сформулировать свой вопрос [1, с. 46-51]. При использовании мультимедийных учебных материалов следует учитывать, что такой вид информации приводит к умственным и эмоциональным перегрузкам обучающихся, и достаточно резко сокращает время, необходимое на усвоение материала. Использование средств наглядности при использовании современных педагогических технологий позволяет повысить уровень обучения: значительно увеличивается наглядность курса, т.к. в своей работе учитель сегодня сталкивается с серьезной проблемой отсутствия материальной базы наглядности: карты устарели, тематические картины практически не выпускаются, диафильмы не актуальны и т.д. В таких условиях на помощь учителю в преподавании могут придти компьютерные технологии. Мультимедийные презентации прочно вошли в школьную жизнь. Практически каждый учитель, имеющий практические навыки владения информационными технологиями, использует их в своей повседневной работе. Презентация может иметь различные формы, применение которых зависит от знаний, подготовленности как учителя, так и ученика, а так же предполагаемой аудитории. Наиболее эффективно использовать презентации при проведении лекции, практического занятия, самостоятельной работы, тестирования. Современные средства обучения на основе медиатехнологий могут обладать уникальными свойствами и функциями наглядности, которые способны изменить весь процесс обучения. Цифровые образовательные ресурсы позволяют объединять огромное количество изобразительных, звуковых, условно-графических, видео и анимационных материалов. Наглядные материалы должны отвечать общедидактическим, эргономическим и методическим требованиям, от соблюдения которых может зависеть скорость восприятия учебной информации, ее понимание, усвоение и закрепление полученных знаний [2, с. 28-34]. Использование мультимедийной наглядности на уроках помогает и учителю в преподавании предмета и ученику в освоении предмета. Практически любой учитель при желании может использовать мультимедийные пособия или создать свои электронные презентации (именно по той теме, которая необходима на уроке), а также создавать тесты для своих уроков (именно с теми вопросами, которые необходимы учителю). Именно использование современных технологий позволят сделать урок современным, более увлекательным и интересным для учащихся, а также проверить их знания. На смену пассивным технологиям обучения приходят активные и интерактивные технологии. Последние позволяют организовывать урок таким образом, что, взаимодействие между субъектами процесса обучения становится неотъемлемой частью современной системы образования. ИКТ позволяют разрабатывать и применять принципиально новые средства информационного взаимодействия между обучающимся, обучающим и средствами информатизации и коммуникации. 42

Появление интерактивных средств обучения обеспечивает такие новые формы учебной деятельности, как регистрация, сбор, накопление, хранение, обработка информации об изучаемых объектах, явлениях, процессах, передача достаточно больших объемов информации, представленных в различной форме, управление отображением на экране моделями различных объектов, явление, процессов. Теперь интерактивный диалог осуществляется не только с обучающим, но и со средством обучения, функционирующим на базе ИКТ [3, с. 3-8]. Конечно, из вышеизложенного не следует, что теперь необходимо все уроки перенести в компьютерный класс и все изложение учебного материала перепоручить компьютеру. Учитель на своем, им самим выстроенном и “отрежиссированном” уроке может и должен чередовать разнообразные методические приемы. Это сделает урок более динамичным, интересным и, как следствие, поможет ученикам быстрее и глубже усвоить курс. Например, часть урока преподаватель “с помощью подручного материала” может объяснить сам, другую часть – перепоручить своему “электронному помощнику”, затем устроить викторину и т. д. Ведущей целью применения мультимедийного оборудования на уроке является достижение более глубокого запоминания учебного исторического материала через образное восприятие, усиление его эмоционального воздействия, обеспечение “погружения” в изучаемую эпоху . Это происходит за счет использования карт, схем, учебных картин, видео- и аудио- комментариев, представленных в виде электронных презентаций или обучающих учебных программ. Таким образом, использование мультимедийных технологий в учебном процессе позволяет перейти от пассивного к активному способу реализации образовательной деятельности, при котором обучающийся является главным участником процесса обучения. Список литературы: 1.Губайдуллин И. А. Использование информационно-коммуникативных технологий в целях формирования положительной мотивации к обучению на уроках изобразительного искусства и черчения. www.it-n.ru.-с.46-51. 2.Кодесникова И.В. Информационно-компьютерные технологии на уроках искусства. www.festival.1september.ru.-с.28-34. 3.Ксензова Г.Ю. Перспективные школьные технологии: учебно - методическое пособие. - М.: 2013.-с.3-8. .4.Машбиц Е.И. Психолого-педагогические проблемы компьютеризации обучения. - М., 2015. ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ И ИНТЕРАКТИВНЫЕ МЕТОДЫ: ВИДЫ И ПРИЁМЫ ИХ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ В ВУЗАХ Есенова А. ТарГУ им.М.Х.Дулати, ст.преподаватель кафедры. В нашем обществе происходят и, наверное, будут происходить изменения всех сторон жизни в государстве, как политических, так и социально-экономических. Все эти прогрессивные изменения коснулись естественного процесса профобразования, который должен быть приведен в соответствие с потребностями общества в высококвалифицированных кадрах, с прочными и глубокими знаниями, способных к саморазвитию и самореализации. В законе об образовании говорится, что студент имеет право на получение всего комплекса учебных знаний. Преподаватель ВУЗа должен формировать высококвалифицированного специалиста – гражданина Республики Казахстан, способного к активной жизненной позиции, правильно ориентирующегося в современной системе ценностей нашего общества. Современные тенденции требуют изменений стратегии образования и обучения молодого поколения. На первый план при обучении выходят не функциональные компетенции, а воспитание таких личных способностей студента, которые впоследствии позволяют ему занять активную позицию в жизненных обстоятельствах и самому определить образовательную траекторию, карьерный рост, понимание других людей и сотрудничество. Поэтому в последнее время столь велик интерес к тем образовательным моделям, педагогическим инновациям, технологиям и методам, которые оказываются наиболее эффективными для данной цели. Главной отличительной чертой инновационных технологий и интерактивных метод обучения является инициативность студентов в учебном процессе, которую стимулирует преподаватель из позиции партнера помощника. Ход и результат обучения приобретает личную значимость для всех участников процесса и позволяет развить у студентов способность самостоятельного решения проблемы. Определение педагогической технологии. Под словом технология принято понимать совокупность условий (режимов), приёмов и навыков использования предметов труда (инструментов и материалов) для получения результатов труда в определённом количестве с заданным качеством. В общем виде процесс обучения представляет собой процесс управления, т.е. воздействия на педагогическую систему, организацию знаний. Для успешного его осуществления в педагогической науке разрабатываются модели, способствующие оптимальному управлению в педагогических системах. К ним относятся специальные методы (методики) и технологии обучения. В общем виде процесс обучения представляет собой процесс управления, т.е. воздействия на педагогическую систему, организацию знаний. Для успешного его осуществления в педагогической науке 43

разрабатываются модели, способствующие оптимальному управлению в педагогических системах. К ним относятся специальные методы (методики) и технологии обучения. В.П. Беспалько дает следующее определение педагогической технологии:«Педагогическая технология – это систематичное воплощение на практике заранее спроецированного учебно-воспитательного процесса». В настоящее время существует множество психолого-педагогических технологий, различающихся по целям, задачам, структуре: методики ускоренного обучения, групповое обучение, обучающие игры и др. Признаками самостоятельности студента является умение спланировать свою работу, подготовить рабочее место, принять решение и его обосновать, выбрать рациональные методы построения, работать со справочной литературой, проявлять творческую активность, систематически контролировать ход и результаты выполняемой работы, корректировать и совершенствовать. Уровень самостоятельности студента измеряется полученным результатом в практической деятельности, т.е. его способностью достигать запланированного результата без посторонней помощи, соотнесенного с его сознательной заинтересованностью и познавательными возможностями на данный момент. От жесткого, авторитарного управления, где студент выступает «объектом» обучающих воздействий, переходят к системе организации, поддержки и стимулирования познавательной самостоятельности субъекта учения, созданию условий для творчества, к обучению творчеством, педагогике сотрудничества. Методы инновационного обучения. На это направлена идеология инновационного обучения, в котором «память» уступает место «мышлению» исследовательскому подходу к усвоению теории, профессиональной и социальной практики. В статье особое значение приобретает проблема подбора комплекса методов инновационного обучения (МИО). Целью подбора МИО явилась разработка и использование системы управления качеством образования, удовлетворяющим основным признакам инновационности, задачами которой стали: 1. Развитие системы образования в духе инновационной стратегии. 2. Внедрение различных технологий, связанных с инновационным процессом. 3. Подготовка к определённым видам деятельности, составляющие основу модели современного специалиста. В итоге мы сформулировали и апробировали следующие приёмы и методы инновационного обучения: «Обучение сообща», «Концептуальная таблица», «Т-схема», «Диаграмма Венна». При выборе тех или иных методов обучения мы стремились к продуктивному результату. При этом от студента требуется не только понять, запомнить и воспроизвести полученные знания, но и умение ими оперировать, применять в практической деятельности, развивать, а также творчески подходить к решению. Как показала наша практика, внедрение МИО – процесс сложный и длительный, уже с первых шагов он требует от преподавателя пересмотра своих педагогических концепций, содержания учебного курса и задач, которые он ставит перед студентами. Таким образом, гибкость и адаптированность МИО позволит преподавателю с равной эффективностью использовать их в следующих ситуациях: - в заключение лекции как практическое обоснование актуальности рассмотренного вопроса; - в качестве введения в лекцию – постановка практической проблемы, которую предстоит разработать; - для иллюстрации положений, разбираемых в процессе лекции; параллельно лекции – часть материала передается в устном изложении, а другая – посредством разрешения проблемы; - вместо лекции – вся тема занятия раскрывается при помощи МИО. Методические приемы, способствующие развитию критическому мышлению. Сегодня становится очевидным, что студенты высших учебных заведений более чем когда-либо должны уметь решать сложные задачи, критически анализировать обстоятельства и принимать продуманные решения на основе анализа соответствующей информации. Способность мыслить критически должна формироваться в определённой учебной среде. Критическое мышление – это мышление осознанное, аналитическое, когда элементарное понимание информации является отправной точкой, а не завершающим этапом обучения. Методических приемов способствующих развитию критического мышления, множество. Многие используются преподавателями на занятиях. Важно, чтобы они использовались систематически и целенаправленно, а атмосфера, в которой проходят занятия, была безопасной, дружелюбной и свободной, тогда и обучение станет доступным для всех. На занятиях по русскому языку часто используем такие методы критического мышления, как «Синквейн», «Кластер», «Мозговой штурм» или дискуссионный метод. Метод мозгового штурма претендует на универсальность применения. Задача «мозгового штурма» использовать силу малой группы для генерирования идей в целом малые группы более сильны, чем сумма сил отдельных ее участников. Мозговой штурм призван подтолкнуть студентов, занятых решением проблемы к выдвижению большого числа идей, в том числе, самых невероятных и фантастических. Принцип, заложенный в основу этой стратегии, заключается в том, что чем больше количество высказанных идей, тем больше вероятность что, по крайней мере, одна из них окажется удачной. Стратегия инновационного обучения предполагает осознанную систему управления учебно-воспитательным процессом. Первым компонентом системы выступает личность преподавателя. Преподаватель выступает не как носитель информации и определенных знаний по предмету, но и как помощник в становлении и развитии личности студента. Второй компонент – усвоение знаний перестает носить характер просто репродукции, а организуется в многообразных формах поисковой мыслительной деятельности. Третий компонент – обучение направлено на групповые формы учения, совместную деятельность, на многообразие форм взаимодействий, межличностных отношений.

Метод анализа ситуации. Кейс-технология, которая позволяет соединить теорию и практику, усвоить знания, приобрести навыки и умения для практического решения сложных задач. Включение студентов в творческую работу с кейс - технологией требует соблюдения целого рада условий: -систематической помощи со стороны преподавателя; -предварительного обдумывания того, какое задание продуктивного характера может обеспечить освоение базовых умений и навыков. На занятиях с использованием кейс-технологии важно предупредить вопросы студентов, не дать им свести обсуждение к спору о тех или иных фактах. Для этого полезно снабдить кейс - технологии необходимыми таблицами и графиками в дополнение, излагаемым в тексте. Следует отметить, что управлять работой студентов, используя метод анализа ситуации, имеет несколько целей: развитие навыков анализа и критического мышления; соединение теории и практики; представление примеров принимаемых управленческих решений; представление примеров последствий принимаемых решений; демонстрация различных позиций и точек зрения; формирование навыков оценки альтернативных вариантов в условиях неопределенности. Таким образом, многие основные методические инновации связаны сегодня с применением инновационных технологий и методов обучения. Интерактивное обучение - это, прежде всего, диалоговое обучение, в ходе которого осуществляется взаимодействие преподавателя и студента. Список используемой литературы: 1.Авлиякулов Н.Х. Практические основы модульной системы обучения и педагогической технологии. Учебное пособие. 2014г, 98 с. 2.Азизходжаева Н.Н. Педагогические технологии и педагогическое мастерство. Т.: Молия, 2012 г. 3.Гин А.А. Приемы педагогической техники: Свобода выбора. Открытость. Деятельность. Обратная связь. Идеальность. – Гомель: ИПП «Сож», 2014. 4.Д. Джонсон, Р. Джонсон, Э. Джонсон-Холубек. Методы обучения. Обучение в сотрудничестве. 2014г. 5.Педагогический менеджмент и прогрессивные технологии обучения. 2014,Ч.2 с.33 6. Пидкасистый П.И., Хайдаров Ж.С. Технологии игры в обучении и развитии. М.: 2014г., 268 стр.

ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ӘДІС–ТӘСІЛДЕРІН ТАРИХ САБАҒЫНДА ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ Есмырзаева Аманкуль Орынбаевна «Өрлеу» БАҰО АҚФ Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ, Тараз қаласы, «Инновациялық технологиялармен жаратылыстану-ғылыми (гуманитарлық) пәндерді оқыту әдістемесі» кафедрасының аға оқытушысы Қазақстан Республикасының ұстаздарының негізгі мақсаты – қоғам дамуының қазіргі кезеңіне сай жастардың саналы ойлауын қалыптастыру, шығармашыл, өз мамандығын дұрыс таңдаған, ой-өрісі жоғары жеке тұлға дайындау. Қоғамның дамып-өркендеуі, оның әлеуметтік-мәдени этностық ерекшеліктерін толық меңгеріп, өзгерістер, жаңалықтар, ұғымдар туралы болып жатқан барлық мәселелерге мән бере отырып, салауатты өмір салтын құруда, білім беру саласындағы инновацияны меңгеруде, қоғамымызды ізгілендіруде мұғалімдерге, олардың кәсіптік сапаларына, білімділігі, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге қабілеттілігі, мәдениеті, парасаттылығы, т.б. қасиеттеріне байланысты екендігін, мұғалімдік мамандықтың жан-жақты білімді, шынайы сезімтал болуды, шәкірттеріне шексіз сүйіспеншілікті беруді талап ететінін, еңбегінің нәтижесі әр күн сайын балаларға қуаныш әкелгенде ғана жемісті болатынын ұғындыру. Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында жатқан ұлттық тәрбиенің озық әрі өнегелі дәстүрлерін, асыл қасиеттерін оқушылардың бойында қалыптастыру, этнопедагогика материалдарын ұтымды пайдалану – аса маңызды міндеттердің бірі. ХХІ ғасыр – қатаң бәсеке ғасыры. Еліміздің білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне бағыт алуда. Бүгінгі күні қазақ халқының ұлттық мәдениетінің қайта өркендеу жағдайында жеткіншек ұрпақты ұлттық дәстүрлерде тәрбиелеудің заңды объективті қажеттігі туды. Қай заманда болсын жас ұрпақтың өнеге тұтар өзіндік ұлттық тәлім-тәрбиесі болатындығы белгілі. Егеменді Қазақстан Республикасының болашақ ұрпақтарының сана-сезімін, ұлттық психологиясын, оның ерте замандағы ата-бабалар салт-дәстүрімен сабақтастыра тәрбиелеу қазіргі күннің ең өзекті мәселесі екендігін өмірдің өзі көрсетіп отыр. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтармен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау;… оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» делінген. Тарих пәні 45

мұғалімдерінің міндеті – мәдениетті түрде білімді, іскер, жеке тұлғаны дамыту, ұлтымыздың рухын көтеру, осы мақсатқа жететіндей тиімді жол іздеу. Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2050» стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты бағдарламасын іске асыруға белсене қатысатындар, кең байтақ Қазақстанның байлығына ие болатындар, сол байлықты өз иелігіне жұмсайтындар, сөз жоқ, қазіргі мектеп қабырғасында жүрген біздің оқушыларымыз екеніне ешкім күмән келтіре алмайды. Менің де мұғалім ретінде алдыма қойған мақсатым –ұлттық педагогикалық тәрбие мен білім берумен қатар олардың шығармашылық қабілеттерін арттыру. Сол себепті сабақты идеялық жағынан ғылыми негізде, өмірмен байланысты ұйымдастыру оқушының қызығуын, білім құмарлығын таныту, әр сабақта оқушыларды ойлануға, өздігінен ізденіс жасауға баулып, ойын ауызша, жазбаша жинақтап баяндай білуге, мәдениетті сөйлеуге үйрету арқылы ұлттық әдет-ғұрыпты бойына сіңіруге дағдыландыру – әрбір ұстаздың абыройлы борышы. Бұл ретте өзім сабақ беретін тарих сабағымда оқытудың көптеген әдістерінен құралған интерактивті оқыту технологиясының тиімді әдістерін қолданамын. Интерактивті оқыту әдістері тұлғааралық қарым – қатынасқа негізделе отырып, “жеке тұлғаны дамытуға бағытталатын” қазіргі білім беру парадигмасын қанағаттандырады. Сонымен бірге, сапалы білім алудың алғышарттары болып табылатын таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, ары қарай дамытады. Интерактивті ағылшын тілінен аударғанда inter – аралық, action – әрекет. Баланың жеке өздігінен ізденуіне мүмкіндік беру; Топтасып оқып үйренуге жағдай жасау; Өздерін – өздеріне бағалату; Іс – әрекет барысында білім алу; Оқушы өз ойын еркін айту үшін мұғалім мына тәсілдерді қолдануы тиімді. Алғыс сезіміңізді білдіріп, үнемі көтермелеп отыру; Ешқашан “жауабыңыз дұрыс емес” демеңіз, ондай жағдайда тек сыныптан келісесіздер ме деп сұрау; Зейінсіз енжар оқушыны анықтау, мүмкін оларда ой не ғажайып пікір болуы. Осыған орай өзім сабақ беретін 5-9 сыныптарда осыған сәйкес өз тобымда ұйымдастырылған іс –әрекетті Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдовтың «Дамыта оқыту технологиясы», В.Ф. Шаталовтың «Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы», Ж. Қараевтың «Деңгейлеп оқыту технологиясы», М.М. Жанпейісованың «Модульдік оқыту технологиясы» т.б. технологияларының элементтерінің жиынтығы оқытудың интерактивті оқыту технологиясының әдіс – тәсілдерін қолдану арқылы оқушылардың білім сапасын арттыруға ықпал жасаймын. Ең алдымен әрбір сабақтың өтуіне мұғалім үшін әдістемелік көмек технологиялық карта жасаймын. Заман талабына сай оқыту мен тәрбиенің соңғы түрлерін жедел игеріп, кәсіби шеберлікті ұштап отыру ұстаздың басты парызы. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының жобасында: қазіргі білім берудегі басты мәселе-білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді де жаңа әдістерін іздестіру мен оларды жүзеге асыра алатын болашақ мамандарды даярлау екені атап айтады. Болашақтың бүгіннен де нұрлы, шуақты болуына тікелей ықпал етіп, адамзатты алға апаратын күш білімінде ғана, деген ұранымен оқу үрдісін ұйымдастыру қажет. Мақаланың тақырыбын таңдағанда алдымен қазіргі заманның оқу барысында өзектілігін және талаптарын ескерте отырып тарих сабағының сапасын жаңа дәреже жоғарлату мақсаты қойылды. Нарықтық экономика шарттарында дамып жатқан біздің қазіргі білімі, алдымен оқушыларға деген мұғалімнің педагогикалық әсері: қазіргі заманыңдағы өмір шарттарына бейімделген; бәсекелестікке қабілеттілігі; шығармашылықпен ойлайтын тұлғаны қалыптастыру бағыттау қажет.Оқушылардың тарих сабағында шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін жаңа технологияларды ұтымды пайдалану қажет. Оқыту технологияларының құрылымдық элементтеріне мыналар жатады: мақсат, мазмұн, әдістер, формалар, құралдар, оқушы, оқытушысы, нәтиже. Барлық технологиялардың мақсаты – пәнді оқытуда оқушының жеке басының дара және дербес ерекшеліктерін ескеріп, олардың өз бетінше ізденуін арттырып, шығармашылықтарын қалыптастыру болып табылады. Тарих сабағында қолданылатын ойындардың түрлеріне тоқталайық.Тарих сабақтарында қолданылатын ойын түрлері өте көп. Тағы бір мысал,бұл жоғарғы сыныптарда «Өнер және музыка мәдениеті »сабағын алайық.Бұл сабақта мен «Көш» ойынын пайдаландым.Бұл ойын тақырыпты ашуда көп көмегін тигізеді.Тақтаға жүк артқан 5 түйенің көш суреті ілінеді.Көш 5 түрлі түспен плакатқа салынады.Әр түйенің қомында тапсырмалар бар.Бірінші түйенің қомында мынадай тапсырмалар: 1.Өнер дегеніміз не? 46

2.Өнердің қандай түрлері бар. 3.Қазақтың киіз үйінің құрылысын атаңдар. Бұл сұрақтарға оқушылар өз мүмкіндігінше төмендегідей жауап береді.Өнер дегеніміз-халықтың талабынан туындаған белгілі бір еңбектің жемісі.Өнер түрлері:қолөнер,саз өнері,сөз өнері,бейнелеу өнері,сәулет өнері.Киіз үйдің құрылысы: шаңырақ,керег,уық,сықырлау Бұл тапсырма «АС»ойыны деп аталады.Бұл ойынның шарты бойынша тек қана екі әріп,яғни А және С әріптері белгілі.Қалған әріптер нүктелермен берілген.Әрбір жасырылған сөздің тұсында анықтамасы бар. Бұл ойындардың нәтижесінде мынадай жетістіктерге жеттім.Сабақта нашар оқитын оқушының өзі белсене араласып,ынталығын көрсетті,яғни оқушылардың қызығушылығын туғызды,оқушының есінде ұзақ сақталды,ойлау қабілетін дамытты. «Тарихи шынжыр »ойын тізбегі. Бүл тәсіл кез келген сыныпта тарих пәнінде қолдануға қолайлы.Оның мазмұны бойынша белгілі бір тарихи деректі,яғни белгілі бір мәлімет беретін сөйлемді үш немесе төрт оқушы кезектесіп,біреуі әуелі басын,екіншісі орта тұсын,үшіншісі аяқ жағын айтып,тұтас бір ойынды тізбекті құрайды.Нәтижесінде: нақты бір тарихи дерек құрылады.Тиімділігі –оқушыларды тапқырлықпен дәл,нақты,логикалық ойлауға үйретеді. Пошта ойыны .Бұл ойынды тақырыпты немесе тарауды,мемлекеттерді қайталаған кезде пайдаланған тиімді.Оқушыларға сұрақтар беріледі немесе белгілі оқиғаға байланысты суреттерді қағазға жапсырып оқушыларға үлестіреді.Оқушылар берілген кеспе қағазды ілулі картадағы мемлекеттің үстіне инемен қадайды. Ойын сабақтарын өткізу пән ажарын ашып,мұғалімді де, оқушыны да еңбекке баулиды. Тарих сабағының педагогикалық технологиялардың түрлеріне тоқталатын болсақ белсенді қолданатындар бұл жобалау, пікірсайыс, мәселелік оқыту, сын тұрғысынан ойлауды дамыту және т.б. Жоба әдісі педагогикалық технология ретінде қарастырылды және оқу барысында оның маңыздылығы ашылды. Жоба әдісіне ізденіс, зерттеу, мәселелік әдістер, шығармашылық жұмыстар жатады. Нәтижеге жету үшін оқушыларды дербес басымен ойлау, мәселелерді тауып оларды шешуге үйрету, бұл үшін әр түрлі салалары бойынша балалардың білімдерін қолдану қабылеттерін, нәтижесін болжау себеп-салдарлық байланысын орнату икемділігін дамыту керек. Жобалау әдісі үнемі оқушылардың дербес іс-әрекетіне бағытталған - жеке дара, жұптық, топтық. Қазіргі ақпараттық заман талап ететін жобалау әдісін қолданудың негізгі талаптары талқыланып, оқытушылар жоба әдісін қолдану барысында жобалардың түрлерін анықтады. Әдістің негізінде студенттердің танымдылық біліктіліктерін, өз білімдерін дербес басымен құрастыру икемділігін және ақпараттық кеңістігінде баулу, сын тұрғысынан ойлау икемділігін дамытуы жататындығы айқындалды. Жобалау ұғымы негізінде – мәселесінің нәтижесіне болжау бағыттылығы жатыр. Нәтиже тәжірибелік және теориялық шешімі арқылы қалыптасады. Нәтижеге жету үшін балаларды дербес басымен ойлау, мәселелерді тауып оларды шешуге үйрету керек, бұл үшін әр түрлі салалары бойынша балалардың білімдерін қолдану қабылетттерін, нәтижесін болжау себеп-салдарлық байланысын орнату икемділігін дамыту керек . Жобаның тақырыптарын тандау түрлі жағдайларда әр түрлі болу мүмкін: оқытқан пәні бойынша, мұғалім мен оқушушылардың мамандық қызуғышылары, мүдделері және қабылеттерін ескерту қажет, немесе сабақтан тыс іс әрекетіне байланысты болу мүмкін. Әрине, жобаның тақырыптары мектеп бағдарламасы бойынша оқушылардың білімдерін тереңдету мақсатымен берілу қажет. Қазіргі нарықтық экономика шарттарында жастарда бәсекелестікке қабілеттілігін дамыту мақсатымен қоғамдық – тарихи сабақтарын жүрізу барысында пікірсайыс технологиясын қолдану қажет. Жаңаша оқытудың коммуникативті пікір алмасу түрі оқушының жетекшілік позициясын нығайтып, сыныпта ашық өзара қатынастарды қамтамасыз етіп, бірлесіп алуда жауапты іс-әрекет жасауға мүмкіндік береді. Бүгінде «Пікірсайыс» бағдарламасы оқытудың басқа инновациялық әдістемелер қатар қанатын жайды. Интерактивті әдістерге негізделген пікірсайыс технологиясы қазақстандық білім беру жүйесінде жасалып, мұғалім мен оқушылардың арасындағы қарым-қатынасты авторитарлық стильден ашық талқылау мүмкіншілігі бар жағдайға өтуге көмектеседі. Пікірсайыс арқылы көптеген мақсаттарға жетуге болады оқушылардың білім деңгейін жоғарлату, ауызша сөздік қорын дамыту, сауатты сөйлеу, сын көзбен қарау, шыншылдықпен қарау т.б. Пікірсайыс технология – қарым-қатынасқа негізделеді: мұғалім-оқушы. Қазіргі таңда білім жүйесінде үлкен салмақ оқушының өзіне түседі. Пікір сайыста оқушы оқытушысының түсіндіргенің меңгеріп ғана қоймай, мұғаліммен тікелей пікірталасқа көшеді. Пікірталас технологиясын мемлекеттің қазіргі таңда білім беру саласында қойып отырған талаптарына сай, оқу үрдісіне қажетті әдіс оқушылардың тәртібіне, ынтасына, 47

оқу іс-әрекетіне игі әсер етеді. Пікірсайыс технологиясын сабақ процесінде қолдануы кіріспе бөлімнен тұрады, мұнда оқушылар қаралатын мәселені айқындап алады, өйткені талқыланатын мәселе бойынша білімі болмаса, пікірталасты өз мәнінде өткізе алмайды . Осыдан кейін мәселені шешу жолдарын шешу жолдарын шешендіктен дәлелдеп, барлық тындаушылардың алдында қорғауы тиіс. Оқушы әр түрлі ақпарат көздерімен сусындап өз түйінін айта білуі керек. Кез келген мазмұнды талдау барысындаөз тобымен ұйымдасып, пікірлесіп, ең ұтымды жауапты іздеуі керек. Осыған орай «Сорос Қазақстан» қорының ұйымдастыруымен өткен «Пікір -сайыс» бағдарламасының маңызы зор. Осы бағдарламалардың стратегияларын пайдаланып өткізген сабақтардың әсері мол. Топқа бөлінген оқушылар өз сұрақтарына тынымсыз жауап іздейді. Әр оқушы өз идеясымен бөліседі. Мен өзімді тамаша бір оркестр басқарып тұрғандай сезінемін. Оқушыларым тамаша ойшыл адамдар. Бұл оларға сол проблема бойынша өз көзқарастарының қалыптасуына, пікірлерін қарсыластарының көзқарастарымен салыстыруға, өз пікірін қорғауға үйретеді, сол проблеманы өздігінен терең зерттеуге итермелейді. Пікір – сайыс жастардың білімдерін жан –жақты жетілдіріп, мәдени деңгейлерін көтереді, басқа адамдарға түсінікпен қарап, олардың пікірлерімен санасуға үйретеді, шешендік өнерге баулиды. Сонымен жаңа оқу технологияларды және интерактивті әдістерді оқу үрдісінде қолданудың нәтижесінде оқушылар жинақталған тәжірибиесін сыртқа шығарып, оны өмірінде пайдалана алады. Жалпы заман талабына сай білім беру қашан да өзектілі мәселе. Шығармашылық қабілеті мол, жан-жақты дамыған адамзат тәрбиелеуде жаңа педагогикалық технология ауадай қажет. Интерактивті оқыту технологиясы – нәтижеге бағытталған оқыту Интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде оқушылардың өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтауымен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Интереактивті оқытудың тиімді жақтары: Оқушылар ақпарат алумен қатар өздерінің белгілі бір мәселені шешу жолын қисынды түсіндіріп береді. Оқушылар ойларының тереңдігіне талпынады. Мұғалімнің жетешілігі арқылы білімдерін әрі қарай дамытады. Осыған орай тарих сабағында өзім қолданып жүрген интерактивті оқыту технологиясы -білім берудің болашақ көкжиегін кеңейтетініне сенімім зор. Қорыта келе айтарым, мұғалім ізденісі білім кепілі. Демек жаңа технологиямен қаруланған мұғалім ғана, өркениетті ел болашағын тәрбиелей алады. Жаңа технологияны білім беру саласында тиімді пайдалану оқушылардың өзіндік жұмысының сапасын арттыруға көмектеседі. Тәуелсіз Қазақстанның келешегі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақ – ұлттың ұлт болып қалуының кепілі. Пайдаланған әдебиеттер: 1.Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан – 2050» Жолдау 2.Қазақстан Республикасының Білім Заңы 3.Құдайбергенева К.С. Инновациялық тәжірибе орталығы-педагогикалық технология көзі. Алматы // 2001. -75б. 4.Білімдегі жаңалықтар // 2007. №4 26-28 б. 5.“Қазақстан мектебі” журналы №8, 2004 жыл 6.Қазақстан тарихы – әдістемелік журнал . Алматы 2006-2010ж.ж БАСТАУЫШ САТЫДАҒЫ БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ МАҢЫЗЫ Искакова Аяна Муслимовна Шу қ.Абай атындағы №35 орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі. Жас ұрпақ - ел тірегі, ертеңіміздің кепілі. Әрбір ұстаздың міндеті мектеп оқушыларын отансүйгіштікке, ақыл-ойын жан-жақты дамытуға, ұмтылуға тәрбиелеу. «Қыран-түлегіне қайыспас қанат сыйлайды, ұстазшәкіртіне талап сыйлайды» деген халқымыздың дана сөзі ұстаз арқылы дарыған талаппен ұрпақтың алысқа ұшатынын меңзеген. Қазіргі танда біздің Республикада білім берудің жаңа жүйесі дайындалып, әлемдік білім беру кеңістігінде енуге батыл қадамдар жасалынуда. Білім берудің мазмұны жаңарып, оларды технологиялық-педагогикалық тұрғыдан жетілдіру қажеттігі туындауда. Білім беру деңгейіндегі озық технологияларды пайдаланудың мақсатүйрете жүріп, үйрену. 48

Білім беру саласында озық технологиялардың енуі мұғалімнің ойлану стилін, оқтыуәдістемесін өзгертеді. Бастауыш саты-бұл оқушы тұлғасы мен санасының қарқынды дамитын құнды, қайталанбайтын кезеңі. Сондықтан бастауыш мектеп-оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы баспалдағы. Президенттің жолдауында: «Ұлттың бәсекеге қабілеттілігі бірінші кезекте білім деңгейімен айқындалады» - деген байламы жеке адамның құндылығын арттыру, оны дайындайтын ұстаз жауапкершілігінің артуы, тынымсыз еңбек, сапалы нәтиже деген ұғыммен егіз.[1] Тәуелсіз ел тірегі - білімді ұрпақ.Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, жаңа инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді. Қазіргі таңда сапалы білім беру мәселесі қоғамды толғандырып отыр. Себебі, қарыштап дамып келе жатқан технологиялық прогресс кезеңінде өскелең ұрпақтың білім деңгейі замануи талапқа сай болуы қажет. «Неге оқыту керек?», «қалай оқыту керек?», «не үшін оқыту керек?», - деген сұрақтарға жауап іздеген ғалымдар оқыту үдерісін «технологиялық» жолмен жүргізуге әрекет жасады. Оқытуды нәтижесінде кепілдемесі бар өндірістік технологиялық процеске айналдыру, осыған байланысты педагогикалық технологиялар бағыты пайда болды. Педагогикалық әдебиеттерде «технология» түсінігі әр түрлі сөз тіркестерінде қолданылады: педагогикалық технология, ақпараттық технология, компютерлік технология, білім беру технологиясы, тәрбиелеу технологиясы, біртұтас педагогикалық процесті жүзеге асырудың технологиясы, оқытудың дәстүрлі технологиясы және т.б олардың даму динамикасы сол құбылыстың эволюциясында көрініс табады. [2] Педагогикалық технология ұғымы ғылымға бірнеше жылдар бойы ене бастады. Қазіргі оқыту үрдісіне жаңа педагогикалық технологиялар кеңінен енуде.Оқушыны пәнге қызықтырумен қатар, саналы ойлауға тәрбиелейтін, қоғамдық көзқарастарын қалыптастыра алатын, өзіндік пікірі бар, қоғамдағы болып жатқан түрлі қарама-қайшылықтарды түсіне білетін, еркін сөйлеп, өз пікірін ашық айта алатын ойлы ұрпақ тәрбиелеуде сабақтың маңызы зор. Жаңа педагогикалық технологияны пайдалануды көптеген педагог-психологтар оқу үдерісінде баланың өз бетінше ақыл-ойының дамытуы деп қарастырады. Баланың білімді саналы түрде қабылдауына мүмкіндік беретін жол деп қарастырады. Міне, мұндай жағдайда оқушы алға қойған жалпы мақсатқа белсенді араласу, топ пен ынтымақтастықта қызмет ету арқылы белсенді түрде оқу үдерісіне араласады, бір-бірін тексеру, талдау арқылы білім алуға деген ішкі қажеттілік сезім пайда болады. [3] Бастауыш сынып оқушыларын дәстүрлі оқыту кезінде өз бетінше шешім қабылдамайды, мәселенің шешу жолдары да іздестірілмейді, білім дайын түрде беріледі. Бұл қазіргі кездегі нарықтық жағдайдағы қажеттілікті қанағаттандырмайды. Сондықтан, педагогикалық технологияның түрлері, оған қойылатын талаптар нақты болуы қажет. Мемлекеттік білім стандарты деңгейіне оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Сондықтан оқу-тәрбие үрдісіне жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу оқушылардың білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып, өз бетімен ізденуге, шығармашылық еңбек етуге жол салу. Оқу тәрбиесі үрдісінде педагогикалық жаңалықтарды енгізу IV кезеңнен тұрады: І. Жаңа идеяны іздеу Инновацияларды ұйымдастыру, жаңалықтарды іздестіру ІІ. Жаңалықтарды ұйымдастыру ІІІ. Жаңалықтарды енгізу Оқу - тәрбие үрдісінде жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану IV. Жаңалықтарды бекіту Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында оқыту формасын, әдістерін, технологияларын таңдауда көпнұсқалық қағидасы бекітілген, білім мекемелерінің педагогтарына өзіне оңтайлы нұсқаны тиімділігіне қарай пайдалану мұғалімнен үлкен шеберлікті талап етеді. Мұғалім инновациялық технологияның тиімділігін, әдіс-тәсілдерін жетік меңгеруі қажет. Бастауыш мектеп оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы баспалдағы. Инновациялық технологиялардың бастауыш мектептігі білім сапасын арттыру: • Әр сабақта интерактивті әдістерін қолдану; • Әр бір оқушының психологиялық ерекшеліктерін ескеру; • Қажетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейлерін ашу; • Инновациялық технологияларды сынау арқылы тиімділігін арттыру, мектеп жағдайына бейімдеу; Бастауыш сынып мұғалімдері өз сабақтарында оқушылардың тілін дамытуда, өздік жұмыс жасау, өз дағдыларын қалыптастыруда өз ойларын еркін жеткізе алуға баулуда. Заман талабына сай технологияларды қолдану ауқымы, түрлері өзгеріп отырады. Бірақ, ең басты технологияларды тиімді, жүйелі қолдану керек. Инновациялық технологиялар: • Жобалау технологиясы; • Саралап даралап оқыту; • Дамыта оқыту технологиясы; 49

• Модульдік оқыту технологиясы; • Сын тұрғысынан ойлауды дамыту; • Сатылай комплексті талдау; • Деңгейлеп оқыту технологиясы; Инновациялық технология нәтижелері: 1. Сабақта оқушылардың барлығын қамтуға мүмкіндік туды. 2. Оқушыларды ізденіске баулып, өз бетімен жұмыс істеуге үйретеді. 3. Әр бір оқушының деңгейін анықтай аласың. 4. Түрлі әдіс-тәсілдерді пайдалану сабақтың нақты мәнін терең ашуға көмектеседі. 5. Оқушылардың қабілеттері, сөз саптау еркіндігі, ұйымшылдығы, шығармашылық белсенділігі артады. 6. Жеке тұлғалық сипатын дамытуға, шығармашылығын шыңдауда, өзіне деген кәсіби сенімін қалыптастырады. Педагогикалық үдерісте жаңа технологияларды енгізіп, интерактивті оқытуды пайдалану мұғалімдерді шеберлік жағынан шыңдайтындығына дау тудырмайды. Қазіргі білім беру саласында оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болуы мүмкін емес.Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интелектуалды, кәсіптік құзыреттілігін, рухани азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үлгісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.Сабақта қолданылатын әдістер көмегімен жеке тұлға ретінде жан-жақты дамыған, шығармашылық ойлау білімі меңгеріледі. Педагогикалық технологияларды талдау барысында мына факторлар ескерілуі керек:  Таңдалып отырған технология сабақтың тақырыбы мен мазмұнына сай болуы;  Тиімділігі, жүйелілігін, бірізділігін және басқа жақтары.[4] ХХІ ғасырда барлық елдер бірінші орынға білім беру сапасын қояды. Оның өлшемі тек сауаттылық деңгейімен (жазу, оқу, есептеу) өлшенбейді, оның критерийі - функционалдық сауаттылық. Бұл мәселелерді шешуде жаңа технологиялардың атқаратын орны бөлек. Болашақта өркениетті елдердің жоғары технологиясын меңгерту, дүниежүзілік білім кеңістігіне шығу - бүгінгі күннің мақсаты. Әр бір мұғалім сабағын түрлендіріп, қазіргі жаhандану саясатына сәйкес жаңа технологияны өз ыңғайына, пәніне лайықтап пайдалануы тиіс. Мұғалім шеберлігі – ізденіс нәтижесі. Сондықтан, орыстың ұлы педагог-ғалымы К.Д.Ушинскийдің “Мұғалім – өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де жойылады” – деген. Бұл «Ұстаз» атты ұлы сүрлеуге соқпағын салып жол тартқан көкірегі ояу, көзі ашық әрбір адамға берілген елеулі ескерту. Сабақты тартымды өткізіп, оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін әр сабағымызды түрлендіріп отыру шарт.Ол үшін тек бір технологиямен шектеліп қалмай,әртүрлі технологияның элементтерін пайдалану қажет. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ!» 2014 ж. 17 қаңтар. 2. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011- 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы, 2010жыл. 3. Бұзаубақова Қ.Ж. «Жаңа педагогикалық технология». Тараз, ТарМУ, 2003ж. 4. Нағымжанова Қ.М. Оқыту технологияларын таңдау және мұғалімнің кәсіби-педагогикалық мәдениеті. 5. Ж.К. Аубакирова. Педагогикалық қарым-қатынастың психологиялық-педагогикалық негіздері. // 6. «С. Аманжолов оқулары - 2005» атты Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. Өскемен 2005. - 538 НЕКОТОРЫЕ ПРИЁМЫ ИНТЕРАКТИВНОГО ОБУЧЕНИЯ НА ЗАНЯТИЯХ РУССКОГО ЯЗЫКА КАК СРЕДСТВО ФОРМИРОВАНИЯ КОММУНИКАТИВНОЙ КОМПЕТЕНЦИИ ЛИЧНОСТИ Какибаева Г.К. ТарГУ им.М.Х.Дулати, ст.преподаватель каф. . Проблема общения – одна из самых важных в человеческой жизни, ведь любая деятельность так или иначе основана на общении, и учебная – не исключение. А для студентов обучение и общение являются ведущими видами деятельности, причем психологи главную роль отводят общению, а педагоги – учению. Студенты испытывают огромную потребность в общении друг с другом. Но «организация их жизни предполагает постоянное погружение в учебную деятельность, а не реализацию потребности в общении». Поэтому просто необходимо, чтобы образовательный процесс способствовал развитию сферы общения студентов. Для этого в процессе обучения должны проявляться все три стороны общения: информативная /передача и сохранение информации/, интерактивная /организация взаимодействия в совместной деятельности/, и перцептивная /восприятие и понимание человека человеком/. 50

Совершенно очевидно, что перед нами два аспекта проявления коммуникативности. Первый: студент – коммуникативно-ориентированная личность. И второй: комфортные условия общения, учебный диалог на уроках, т.е. приобретение коммуникативного опыта на практике. Технология традиционного обучения практически не формирует навыки совместной деятельности. В последнее время многие педагоги-практики осваивают интерактивное обучение, основанное на диалоговых формах процесса познания. Большая роль в проблеме новых форм общения на занятиях отводится взаимоподдержке ученика и учителя. Сотрудничеству, взаимодействию обязательно присуща и «прямая» и «обратная» связь Меняется роль преподавателя: он должен стать внимательным и заинтересованным собеседником. А для этого он должен владеть приемами учебного диалога. Интерактивные формы обучения дают возможность каждому студенту включиться в обсуждение и решение проблемы, выслушать другие точки зрения и т.д. Как отмечают психологи, подобные занятия позволяют учащимся самим решать трудные проблемы, а не быть наблюдателем; они создают потенциально более высокую возможность переноса знаний и опыта деятельности из учебной ситуации в реальную, позволяют «сжимать» время; кроме того, они психологически привлекательны для учащихся. Целью высшего образования является подготовка высокопрофессиональных, конкурентоспособных квалифицированных кадров, способных обеспечить социально-экономическое и культурное развитие нашей страны, самостоятельно работать по избранной специальности в условиях рыночной экономики. В свете современных требований к образованию и воспитанию, сформулированных в Закон об образовании РК особую актуальность приобретает воспитание у студентов потребности в самообразовании, формировании навыков работы с книгой, развитие самостоятельности мышления, умений защищать и отстаивать свою точку зрения, пользования справочной литературой. Обучение русскому языку должно быть организовано таким образом, чтобы обеспечить решение коммуникативных задач, возникающих в реальном речевом общении. Одной из основных сфер коммуникации для студента является профессиональная сфера. И поэтому обучение навыкам работы с литературой по специальности служит важнейшей составляющей профессионализма и залогом высокого уровня профессиональной готовности выпускника вуза. Объем и содержание учебного материала должны приводиться в соответствии с содержанием профильных и смежных изучаемых дисциплин, социальных и профессиональных потребностей студентов. Установление межпредметных связей является одним из стимулов повышения интереса студентов к русскому языку. Роль преподавателя специальной дисциплины заключается в постановке перед студентами таких познавательных и учебных задач, для решения которой им необходима дополнительная литература на русском языке, а роль преподавателя русского языка заключается в обучении студентов в работе с этой литературой, в выработке у них соответствующих умений и навыков. Первокурсники имеют еще очень слабые представления о необходимых профессиональных компетенциях. Поэтому вся ответственность по подбору информации, акцентирование важности деталей или обобщения, мотивация студентов к осуществлению учебной деятельности лежит на преподавателях всех изучаемых дисциплин. Учебные тексты, проблемы для обсуждения, материалы для творческих проектов и заданий отбираются преподавателем языка в контексте решения практически и личностно значимых учебных и будущих профессиональных задач. Чтение как вид речевой деятельности в неязыковом вузе приобретает особое значение, являясь основным источником информации по специальности и источником получения знаний для самообразовательных целей. В связи с этим мы предполагаем одновременную работу по трем параметрам: работа над учебными текстами; использование на занятиях дополнительных источников; внеаудиторное чтение. Текст, как средство для усвоения языка и важный источник знаний, позволяет ввести в практику преподавания принцип комплексной подачи материала. При чтении большое внимание уделяется развитию таких навыков и умений работы с учебным текстом, как уметь читать и понимать текст, уметь находить в нем главную информацию; научиться полно и кратко излагать содержание прочитанного текста; уметь делить текст на смысловые части, озаглавить их; уметь составлять вопросы к тексту, отвечать на них с опорой на текст и без нее. В результате успешного овладения материалом данной программы студенты должны приобрести навыки общения на русском языке не только в бытовой и социально-культурной, но и в профессионально-коммуникативной сферах общения. В современных условиях, когда модернизация знаний стремительна, получение высокой профессиональной квалификации и поддержание ее на должном уровне возможно на основе применения новых педагогических технологий, формирующих активную роль обучаемого. Это требует внедрения в учебный процесс интерактивных методов обучения. Инновационная деятельность преподавателя связана с внедрением в образовательный процесс новых педагогических информационных технологий, обеспечивающих механизмы интеграции образования с наукой и производством. Использование интерактивных методов в педагогическом процессе побуждает преподавателя к постоянному творчеству, совершенствованию, профессиональному и личностному росту, развитию. Успех и эффективность нового процесса познания зависит от умения педагога направить взаимодействие обучаемых на выработку совместного решения, от того, как он умеет исправлять ошибки, устанавливать обратную связь, создавать открытые, доверительные отношения с обучающимися. Важная роль принадлежит жестам, позам, мимике. В условиях нового процесса познания меняются функции и роли преподавателя и студента на занятии. Многие исследователи выделяют следующие роли преподавателя: руководитель, наставник, советник, организатор, полноправный участник процесса познания вместе с обучаемыми. Роли обучаемых: исследователь, учащийся, активно участвующий в процессе познания вместе с преподавателем К инновационным методам обучения можно отнести: программированное обучение; методы, связанные с 51

достижениями науки и техники: применение компьютеров, метод конкретных ситуаций, деловых игр, погружения. На занятии по обучению языку особое место занимают такие формы, которые обеспечивают активное участие каждого студента, стимулируют речевое общение, способствуют формированию интереса и стремления изучать язык. Эти задачи можно решить с помощью игровых методов обучения. В игре способности любого человека проявляются в полной мере. Игра — особо организованное занятие, требующее напряжения эмоциональных и умственных сил. Она предполагает принятие решения — как поступить, что сказать, как выиграть? Желание решить эти вопросы обостряет мыслительную деятельность играющих. А если учащиеся при этом говорят на языке обучения, то она открывает богатые обучающие возможности. Являясь развлечением, отдыхом, игра способна перерасти в обучение, в творчество, в модель человеческих отношений. Игровые методы обучения используют различные способы мотивации: совместное решение игровых задач стимулирует межличностное общение и укрепляет отношения между учащимися (мотивы общения); в игре учащиеся могут постоять за себя, свои знания, свое отношение к деятельности (моральные мотивы); каждая игра имеет близкий результат и стимулирует учащегося к достижению цели и осознанию пути достижения цели. Подготовка специалистов по физической культуре и спорту требует применения этих педагогических технологий и интерактивных методов обучения, так как специфика работы будущего педагога, тренера по спорту связана с проблемами интеллектуального развития, активного обучения, развития творческой личности. Наиболее распространенными педагогическими технологиями, используемыми нами в образовательном процессе обучения русскому языку, являются: проблемное преподнесение материала; ситуативные и деловые игры: «Кто быстрее», «Мое мнение»; обсуждение за «круглым столом»; кластеры; «снежный ком»; блиц-опрос; диалоги и полилоги; диспуты. В качестве примера можно привести некоторые инновационные методы обучения, используемые нами на занятиях русского языка. После изучения темы «Живопись — отражение жизни народа» можно провести деловую игру «Спорт в живописи». Распределяются роли: туристы, журналисты, художники. Предлагается ситуация: группа туристов пришла на выставку молодых художников, изображающих спорт. После посещения выставки они приглашаются на пресс-конференцию с художниками. Возможные реализации: Скажите, почему вы выбрали объектом своих картин спорт? Какое место спорт занимает в вашей жизни? В каких еще жанрах живописи вы работаете? Ваши творческие планы? Обсуждение: Мне кажется, что картины наиболее точно передают состояние спортсмена во время соревнований, тренировок. Очень ярко и эмоционально показан миг побед. Картины красочны, хорошая игра света и тени, правильно подобранные краски позволяют полностью передать внутренний мир спортсмена. В конце игры преподаватель дает оценку суждениям студентов и подводит итоги. Во время изучения темы «Современный специалист должен быть образованным, деловитым и интеллигентным» студентам предлагается ситуационная мини-игра «Мое мнение». Студенты отстаивают свое мнение и с помощью преподавателя приходят к правильному выводу в соответствии с требованиями норм этики. Конкретные профессиональные ситуации усиливают интерес обучаемых к занятиям, в результате чего ускоряется процесс приобретения новых навыков и практических знаний. Таким образом, использование разнообразных методов и приемов работы при обучении русскому языку направлено на формирование у студентов умений и навыков профессионального общения на русском языке, что позволит им в дальнейшем стать высококвалифицированными специалистами в профессиональной сфере. Список используемой литературы: 1. Сборник заданий интерактивной направленности: Учебно-методическое пособие по практическому курсу русский язык. — Т.: 2015. — С. 27 2. Малявская И. К. Интерактивные игры на занятиях русского языка как средство введения лексического материала: материалы международной научно-практической конференции 2015 г. — Витебск. 3. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования. /Под ред. Е. С. Полат. — М.: Издательский центp “Академия”. 2015. — С.12–13

РАЗВИТИЕ ИНФОРМАЦИОННОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ ВНЕКЛАССНОГО ЧТЕНИЯ ПУТЕМ ФОРМИРОВАНИЯ ПОЗНАВАТЕЛЬНЫХ СПОСОБНОСТЕЙ Кожахметова Назия Маханбеткалиевна учитель русского языка СШ №144,г.Кызылорда, Республика Казахстан Внеклассная работа по языку строится на основе общедидактических принципов: научности, доступности, систематичности, индивидуального подхода и других. Эти принципы реализуются при отборе материала и проведении самих меропрятий. Интерес к внеклассной работе не возникает стихийно, он развивается при определенных условиях, которые создаются. Принцип индивидуального подхода к каждому ученику способствует тому, что внеклассная работа становится своеобразной формой воспитывающего обучения. Руководитель кружка здесь выступает в роли наставника-воспитателя. Виды внеклассной работы по русскому языку необычайно многообразны. Это различные лингвистические кружки, утренники, КВН, конференции, познавательные мероприятия и т.д.. Но важно понять то, что познание или освоение содержания зависит не только от вида или количества мероприятия, а от 52

создания благоприятной среды для активного вовлечения учащихся в процесс. От эмоциональной насыщенности, социальных взаимодействий и разнообразных методов и приемов, которые помогают ученику шаг за шагом преодолевать новые трудности, закрепляя предыдущие знания[4.c28]. Основным следует считать принцип добровольности. В отличие от классных занятий, которые носят обязательный характер, в различных внеклассных меропрятиях учащиеся принимают участие не ради отметок, а из желания познать не познанное. Дети по своему усмотрению выбирают тот или другой вид внекласной работы. Добровольность вступления помогает формированию самостоятельности, оказывает влияние на саморегулирование. Организатору внеклассных занятий необходимо помнить, что при выборе того или другого вида внеклассной работы, например кружка, учащиеся руководствуются самыми различными соображениями. Одни из них идут в кружок потому, что интересуются этим предметом или вопросами, которые будут рассматриваться на кружковых занятиях, другие выбирают не кружок, а руководителя кружка, т.е. своего любимого учителя, так как считают, что если у него на уроке интересно, то во внеурочное время будет еще интереснее; некоторые преследуют чисто практические цели: занимаясь в кружке, можно ликвидировать отставание; четвертые вступают в кружок потому, что в нем будет и его товарищ, и т.д. Бывают и такие, которые вступают во все вновь организованные кружки без разбора, ради любопытства и стремления во всем участвовать. Следовательно, в кружке могут заниматься школьники разной успеваемости и разных интересов: интересующиеся; записавшиеся для восполнения пробелов – это обычно слабые и.т.д. Отсюда вытекает второй принцип – принцип равного права как сильных, так и слабых школьников на участие в любом внеклассном меропрятии по языку. Практика показывает, что старая порочная методика – изгонять из кружков неуспевающих или слабоуспевающих учащихся – себя не оправдывает. Многочисленные факты из опыта работы учителей говорят о том, что учащиеся, имеющие по русскому языку «два», с успехом работают в лингвистических кружках, активно, с интересом участвуют в проведении утренников, вечеров, очень скоро повышают свою успеваемость и из числа неуспевающих выходят в число хороших учеников. Но, к сожалению, есть еще случаи, когда учителя-словесники отгораживаются от неуспевающих и не разрешают им посещать внеклассные занятия, прикрываясь отговоркой: «Станешь успевающим, тогда и будешь посещать, а сейчас нужно заниматься уроками». С этой грубой педагогической ошибкой необходимо бороться[1.c39]. Заинтересовать ребят и научить к русскому языку, повысить языковую культуру, привить любовь к русскому языку вполне возможно через игры в кукольном театре. И через пение русских детских песен, через инсценирование сказок на русском языке ребятам откроется тайная дверь в этот удивительный, сказочный, волшебный замок под названием «Русский язык». В целях формирования информационной компетентности внеклассная работа по русскому языку сегодня актуально как никогда. И не секрет, что русский язык, в последнее время, в казахских школах начал отходить на третьий план. И тут надо работать по этому направлению «Не покладая рук от зари до темна». Внеклассная работа, внеклассное чтение, внеклассные разные кружки – вот основной залог успеха информационной компетентности. Особенно виды внеклассных работ здорово помогают ученикам казахских школ. Это первый уровень, и каждый ученик может подняться по уровням, если руководитель кружка сможет интегрировать содержание с формами обучения. «Успех проведения внеклассной работы зависит от умелого отбора нужных сведений и от правильного построения структуры самого занятия[2.c27]. Мой первый кружок начинается с показа ребятам детских мультфильмов, сказок и конечно, заучивания русских детских песен. Особую роль в преподавании языка занимает использование различных технических средств на уроках и внеклассных работах. Это интерактивная доска, видеокассеты, видеомагнитофон, компьютерные работы, сети интернета и другие. С их помощью можно облегчить усвоение любых материалов. Современный урок и современный учитель не мыслят по-другому. Вот эти атрибуты стали каждодневным инструментом современного учителя. Особенно в работе кружка по русскому языку надо и необходимо использовать эти инструменты, но в разумной мере и надобности. Используя эти атрибуты или инструменты современного учителя, руководитель кружка должен подходить к каждому проводимому мероприятию – творчески. И каждый раз они помогают повысить интересы детей, обратить их внимание на разные зоны развития, обеспечить пространственной средой для взаимного обучения Нам учителям русского языка надо и необходимо преподнести каждый урок или кружок не только интересным, но и полезным для развития их навыков слушания, говорения, чтения и письма. На каждой внеклассной работе надо учитывать то, что дети встречаются с трудностями в произношений, не понимают лексическое значение слов. Одним словом, трудности языковых преодолений у ребят в казахских школах очень много и учить ребят надо постепенно и поэтапно. И в таких случаях нужно уметь подбирать комплекс речевых тренировочных материалов для внимательного слушания, повторения, осмысления, т.е. для выполнения логических задач. Детям должно казаться, что научиться говорить по-русски совсем не трудно, хотя для каждого из них это дело не из легких: в казахском языке нет мягкого знака, ударения, меняющего смысла и значения слов. В казахском языке отсутствует род имен существительных, поэтому дети часто делают ошибки: «Мой тетрадь», «Моя пальто» и.т.д. Многие боятся говорить в классе по-русски, чтобы не вызвать насмешек товарищей над их ошибками; этот страх не проходит у них даже в старшем возрасте: человек стыдится говорить с ошибками. В процессе обучения как можно чаще нужно создавать речевые ситуации «неучебного» характера, т.е. такие, когда ребенок не чувствует, что я обучаю его русскому языку, а начинает общаться со мной потому, что 53

ему хочется сообщить мне что-то, поговорить со мной. Подобные ситуации могут возникнуть в условиях игры[3.17]. Особенно там, где нет языковой среды. Тут конечно, нет никаких определенных рецептов или методики, только профессиональное чутье. И самое главное – любовь к русскому языку и творческий подход учителя словесника к каждому уроку или и внеклассному чтению. Ученик должен воспринимать русскую речь во время работы кружка не по частям, а в целостности, в ее движении и богатстве. Эту целостность восприятия я называю языковым чутьем. Наилучшему восприятию учениками русской речи способствуют ситуации живого общения их с педагогами и между собой, а также особо организованная речевая деятельность..... Необходимо включить процесс выбработки у детей навыков чтения в более широкую, содержательную, эмоциональную, интересную познавательную деятельность, формировать этот навык не как самоцель, а как способ решения познавательных задач. Основная цель обучения русскому языку состоит в формировании у школьников готовности к общению на русском языке в пределах программных требований, составляющими которых являются следующие задачи: • освоение базовых языковых знаний, умений и навыков, необходимых для овладения устной и письменной речью; • формирование коммуникативных умений, излагать мысли устно и письменно; • знакомство с мировой и отечественной литературой, особенностями культуры народов, проживающих в нашей республике и за ее пределами, с детским фольклором, художественной литературой, играми и т.п[1.43] Структура содержания кружковых занятий «Русский язык» представлена тремя составляющими: речевая деятельность, языковой материал, этнокультуроведческий материал. При обучении русскому языку в 3-4 классах используются знания, умения и навыки, формируемые на уроках других учебных предметов: сравнение, сопоставление, работа с книгой, ориентировка в пространстве и времени, определение предметов и явлений окружающего мира, использование краеведческого материала, творческое воображение, умение проектировать простые изделия и т.д., Для обучения предмету предлагаются разные виды технологий, среди них самыми эффективными являются использование диалогической и творческой технологии. Диалогическая технология создает возможность для учащихся вступить в диалогическое общение друг с другом при обсуждении текста или проблемы, при анализе или синтеза содержательных тезисов, а также при выполнении подобного рода логических обобщений. Творческая технология, предназначена для развития деятельности учащихся, интерпретации основной сути текста или же произведения в виде инсценировки, участия в конкурсах и викторинах, создания собственного текста и т.д.. Одна и та же технология в руках разных учителей может каждый раз выглядеть по-иному: здесь неизбежно присутствие личностной компетентности мастера, особенностей контингента учащихся, их общего настроения и психологического климата в классе. Для повышения речевой активности на уроках часто используется развивающая деятельность. При создании системы внеклассного чтения и по каждой литературе можно проводить конкурсно-интеллектуальные мероприятия, с созданием книжек, тетрадок творческого склада. И конечно, создание слайдов, презентации работ. Здесь нужно осознать, что лучший способ воспитывать творчество в детях – это самому быть творческой личностью. Ребенок устроен тонко и сложно, и поэтому не всегда взрослыми учитываются индивидуальные тонкости личности. Разрешение противоречий возможно только при реализации индивидуально-дифференциального подхода в обучении, интеграции содержания и подходов, использование новых технологий развивающего обучения. В заключении хочу сказать, что целью образования, как подсказывает само слово, должно быть созидание, формирование образа человека сознательного, современного характера. И эта цель достижима при участии учителей. Только, любящий детей и преданный своему делу, Учитель, способен оказать неоценимую помощь в гармоничном становлении личности человека. Использованная литература: 1. «Язык мой – друг мой» автор Л.Т. Григорян. Пособие для учителей.- Москва, «Просвещение». 2. «Русский язык и литература в национальной школе», №7-1997 г. 3. Развитие русской речи учащихся средних классов/М.Б.Успенский, Н.В.Постнова, И.Г.Чистяковой. Ленинград, «Просвещение», 1998г. 4. Т.Рик. Игры на уроках русского языка. Москва «ВАКО», 2011 С.5-6.

ДИАЛОГ КАК СРЕДСТВО РАЗВИТИЯ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ УЧАЩИХСЯ Косбаулина Кулия Ондашовна г.Тараз, средняя школа № 44, учитель русского языка илитературы 54

На сегодняшний день в современном образовании всё чаще говорят о функциональной грамотности школьников. И новыми главными качествами личности нового школьника являются инициативность, способность творчески мыслить и находить нестандартные решения, которые формируются в условиях школы. В настоящее время в обществе сложилось новое понимание основной цели образования. Учитель должен в первую очередь заботиться о формировании у ребёнка определённого набора компетенций, способности к саморазвитию, которые обеспечат интеграцию личности в национальную и мировую культуру. Основы грамотности закладываются в начальной школе, где идёт интенсивное обучение различным видам речевой деятельности – письму, чтению, говорению, слушанию, счёту, поэтому развитие общеучебных умений (организационных, интеллектуальных, коммуникативных и оценочных) – путь к функциональной грамотной личности. Для обеспечения продуктивности формирования функциональной грамотности младших школьников педагогам необходимо применять специальные активные, развивающие образовательные технологии, такие как: –проблемно-диалогическая технология освоения новых знаний, позволяющая формировать организационные, интеллектуальные и другие умения, в том числе умение самостоятельно осуществлять деятельность учения; –технология формирования типа правильной читательской деятельности, создающая условия для развития важнейших коммуникативных умений; –технология проектной деятельности, обеспечивающая условия для формирования организационных, интеллектуальных, коммуникативных и оценочных умений (подготовка различных плакатов, памяток, моделей, организация и проведение выставок, викторин, конкурсов, спектаклей, мини-исследований, предусматривающих обязательную презентацию полученных результатов, и др.); – обучение на основе «учебных ситуаций», образовательная задача которых состоит в организации условий, провоцирующих детское действие; -уровневая дифференциация обучения, использование которой вносит определённые изменения в стиль взаимодействия учителя с учениками (ученик – это партнёр, имеющий право на принятие решений, например, о содержании своего образования, уровне его усвоения и т. д.), главная же задача и обязанность учителя –помочь ребёнку принять и выполнить принятое им решение; –информационные и коммуникационные технологии, использование которых позволяет формировать основу таких важнейших интеллектуальных умений, как сравнение и обобщение, анализ и синтез; Совершенствование системы начального образования направлено на решение важнейших задач, среди которых следует выделить вопрос о создании прочного фундамента для последующего обучения. О совершенствовании системы начального образования не говорить нельзя, если происходит модернизация всего образования, так как этого максимально требует современное общество («непрерывное образование на протяжении всей жизни), то и оптимизация начального образования входит в число приоритетных направлений. Новая система требований и реальные результаты приводят к необходимости поиска новых форм и методов в системе обучения младших школьников. Формирование функциональной грамотности младшего школьника является одной из важных составляющих успешного обучения образовательным областям и отражает общеучебную компетенцию. Итак, что мы подразумеваем под развитием функциональной грамотности младшего школьника, и как это возможно использовать в школьной среде, в учебно-воспитательном процессе начального звена? Своеобразием начального этапа в системе целостного образования является то, что именно на этой ступени важно обеспечить условия для освоения основных умений учебной деятельности, потребности и желания учиться. Именно эта деятельность в комплексе других деятельностей (игровой, спортивной, художественной, трудовой), выполняемых ребёнком, играет ведущую роль в его психическом развитии. Сформировать у учеников навык обучения тому, как обучаться, и как следствие - становление их независимыми, самомотивированными, увлечёнными, уверенными, ответственными личностями с развитым критическим мышлением, проявляющими компетентность в цифровых технологиях, - возможно уже сегодня, уже сейчас. Из числа современных подходов, используемых разными системами среднего образования, наиболее популярными и получившими высокое мировое признание, являются подходы, основанные на конструктивистских теориях преподавания и обучения. Данная теория основывается на утверждении, что развитие мышления учащихся происходит в условиях взаимодействия имеющихся знаний с новым, либо со знаниями, полученными в классе из различных источников: от учителя, от сверстников, из учебников. Цель конструктивистского преподавания состоит в том, чтобы развить глубокое понимание предмета учеником, обеспечив использование и применение знаний вне класса. Согласно этой теории, учитель должен организовать занятия так, чтобы ученикам была представлена возможность продемонстрировать свои знания по изучаемой теме, подвергнуть сомнению определённые предположения, скорректировать убеждения и сформировать новое понимание. В прошлом конструктивистская теория Новой Программы, ныне (и уже апробированные на практике) это новые подходы в обучении и преподавании, известные, как «преподавание и обучение на основе диалога» и метасознание, или «Обучение, тому, как учиться». Изучив теорию новых подходов, применив на практике, и используя, уже в системе на уроках в начальной школе мы можем говорить о возможностях повышения 55

образовательного уровня младших школьников в учебно-воспитательном процессе. Опережающее образование младших школьников, через использование новых подходов «обучение через диалог» и «обучение, тому, как учиться» выступают фактором формирования функциональной грамотности школьника, так, как создаёт условия для его непрерывного образования. Известны результаты научных исследований, которые показывают, что именно диалог занимает центральное место на уроке, и способствует интеллектуальному развитию учеников и их результативности в обучении. Интерактивное общение, как с взрослыми, так и совместная работа со сверстниками, способствует обучению детей и их когнитивному развитию. Главный инструмент обучения – это общение, речь. Главная задача учителя, это правильно создать условия, и верно выбрать стратегии (способы и приёмы) для достижения поставленных целей. Таким образом, главная цель материала – представить коллегам апробированную модель педагогической деятельности по диалогическому методу обучения учащихся на уроках литературы. В обучении младших школьников мы уже давно отказались от пассивного слушателя, на уроках нам необходим ученик, который говорит, обсуждает и аргументирует. В рамках урока это возможно, через диалог в работе малой или большой группы. Организовать диалог, беседу в малой группе по теме урока, это самое главное решение для учителя. И к этому вопросу надо подходить очень серьёзно. Совместная беседа учеников приносит большую пользу, так как: • Позволяет ученикам выражать своё понимание темы • Помогает им осознавать, что у людей могут быть разные идеи, и правильно было бы этими идеями воспользоваться • Содействует аргументированию учениками своих идей • Помогает учителям понять, на какой стадии находятся их ученики в процессе своего обучения И при всех приведённых доводах, самое главное у школьников развивается и повышается уровень мышления и речевые навыки. Совместное приобретение знаний или вовлечённость в процесс «обмена мыслями», через диалог формирует и развивает личные качества каждого школьника, именуемые общеучебными умениями или ключевыми компетенциями. Может быть, и рано в начальной школе говорить о сформированности ключевых компетенций, но говорить о том, что их необходимо развивать и на них равняться это важно. Не зависимо от типа урока, его структуры, используемых стратегий, необходимо развивать в младших школьниках: • Организационные умения (личностное совершенствование) • Интеллектуальные умения (учебно-познавательные, информационные, ценностно-смысловые, познавательные действия) • Оценочные умения (ценностно-смысловые компетенции или личностные действия) Коммуникативные умения (общекультурные, социальные) Мы учителя, в большинстве своём, учителя – практики, потому что непосредственно работаем с учеником, и все идеи которые возникают у нас, мы в первую очередь апробируем со своими учениками. При этом главное для нас это создать условия и получить результат. Поэтому возникает вопрос, как всю эту теорию наложить на урок, при этом учесть все положительные и отрицательные стороны и Новой Программы и Национального плана Республики Казахстан. Итак, урок, с точки зрения диалогического обучения. Это обязательное присутствие – беседы, взаимного процесса, при котором идеи проходят в двух направлениях и на этой основе продвигают ученика вперёд. Рекомендуют использовать в начальной школе два типа бесед: это кумулятивная беседа и исследовательская. При вовлечении учеников в исследовательскую беседу, как правило, используется работа в малых группах. В группах из четырёх учеников, участники имеют общую проблему, создают совместное понимание, обмениваются идеями, опытом, обсуждают, оценивают друг друга, создают коллективное знание и понимание, т.е. думают вместе. Кумулятивная беседа по уровню качества чуть ниже исследовательской, её возможно проводить на этапе А (знание +понимание) При такой форме беседы школьники слушают друг друга, соглашаются друг с другом, обмениваются первичными знаниями; идеи повторяются, разрабатываются, но не оцениваются. Следующим важным этапом построения урока, через диалоговое обучение, является правильная постановка вопросов. То есть на уроке учитель может ученикам предоставить возможность диалогической беседы, а может, и нет. Существует в большинстве своём, два типа вопросов: это вопросы «низкого» порядка и вопросы «высокого» порядка. Вопросы «низкого» порядка направлены только на запоминание, и ответы на них оцениваются, как «правильные» и «неправильные». И вопросы «высокого» порядка направлены на умение ученика применять, расширять, оценивать, анализировать информацию каким-либо образом. Типы задаваемых вопросов меняются на уроке, в зависимости от поставленных целей и задач. Значение вопросов в диалогическом подходе для развития обучения определяется: 1)В стимулировании учеников к конструктивным суждениям и высказываниям 2)В развитии у учеников неподдельного интереса и положительных эмоций к обучению, любознательности 3)В содействии формированию знаний 4) В поддержке креативного мышления 5)В развитии критического мышления 56

6)В развитии умения учиться друг у друга, уважать, ценить идеи других учеников На достижение, каких целей направлен диалогический подход? • Более активно вовлечь учеников в научное мышление во время уроков • Помочь им добиться более глубокого понимания • Повысить качество обсуждения всего класса и малых групп Диалогическое преподавание это…. Достижение баланса между воспитательным, «повелительным» разговором учителя и более открытым диалогом с учениками Использование обсуждения всем классом, чтобы раскрыть то, о чем думают ученики и усилить ихаргументацию. Использование идей учеников путем создания и оспаривания их Поощрение учеников для развернутого обсуждения классом Оптимальное использование групповой работы Диалогическое преподавание это не.. Постоянный разговор учеников Избегание нужных объяснений, инструкций или исправлений со стороны учителя Оптимальные стратегии диалогового обучения: • Задайте несколько открытых вопросов по теме • Попросите одного или нескольких учеников объяснить свои мысли всему классу • Задайте несколько вопросов «почему?» • Попросите учеников прокомментировать то, что они сказали • Запишите несколько спорных моментов, которые обнаружились в ходе обсуждения, чтобы вы могли обрисовать их позже Некоторое время не давайте правильных объяснений, пока ученики не поняли, что они думают и не провели свою собственную работу. Использование разных приёмов и способов в формировании высокоинтеллектуальной грамотности школьника на уроках в начальной школе, определяет качественные изменения, как в личности самого школьника, так и в мониторинге его успеваемости. Возможности младших школьников развивать функциональную грамотность, а на уроках литературного чтения, функциональной грамотности, через диалог реально обоснованны на практике: • Обработка информации • Владение несколькими видами чтения • Умение работать с разными видами текстов (поиск, сканирование, аналитическое чтение, обработка) • Умение аргументировать, доказывать, исследовать, выкладывать свои идеи, через опорные слова, схемы, карты, таблицы. Используемая литература: 1. Мерсер Н. и Литлтон К. (2007) \ «Диалог и развитие мышления. Социокультурный подход» 2. Александер Р. (2004) \ «Преподавание диалогической речи: переосмысление бесед в классе» 3. Брунер Дж. «Культура образования» (1996) 4. Мельникова Е.Л. «Проблемно – диалогическое обучение: понятие, технология, предметная специфика» (2006) 5. Хуторской А.В. «Технология проектирования ключевых и предметных компетенций» 6. Мельникова Е.Л. «Проблемный урок или как открывать знания с учениками» (2006) ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ БІЛІМ БЕРУДЕГІ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ Құрманәлі А., Жумагалиев Р.А. Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ. Қазіргі кезде егемен елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр. Себебі, білім беру парадигмасыөзгерді, білімберудіңмазмұныжаңарып, жаңакөзқарас, жаңашақарым-қатынас пайда болуда. Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылымипедагогикалық негіздерін меңгеруі маңызды мәселелердің бірі. Ғылым мен техниканың жеделдамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамныңқабілетін, талантын дамытубілім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық 57

технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылып отырған міндеттердің бірі-оқытудың әдіс тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық және интерактивтік әдістемелерін сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде. “Инновация” ұғымын қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әртүрлі анықтамалар берген. Мысалы, Э.Раджерс инновацияны былайша түсіндіреді: “Инновация- нақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея”. Майлс “Инновация– арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі міндеттеріміздің жүзеге асуын, шешімдерін күтеміз», – дейді. Мен өзімнің білім ордамнан, Тараз Мемлекеттік Педагогикалық институтымнан, байқағаным- біздің мұғалімдер барынша жаңашыл болуға тырысады. Әр берілген сабақтарын, дәрістерін барыншы қызықты өткізу үшін әртүрлі ойындар, топпен жұмыс, домалақ үстел және т.с.с іс- шаралар жүргізіп, бізге, болашақ педагогтарға, өз мамандығын жетік менгерген шебер ұстаз қылуға атсалысуда. Олардың жұмыстарын сырттай бақылай отырып. тыңдап-түсіну, көріп-байқау құралдарының ішінде сабақ берудің барлық сатысында қолдануға болатын түрі – аудио құралдар, радио мен теледидар хабарлары, сұхбаттар жазылған үнтаспа, т.б. оқушының, студенттің сабақты игеруі үшін пайдалы екендігін байқадым. Аудиоматериалдар сабақта мынадай мақсатта қолданылады: -біріншіден, қажетті ақпаратты күшті әсерлілікпен жеткізеді; -екіншіден оқушының бақылаушылығы мен талдау дағдыларын жетілдіреді; -үшіншіден, өз пікірін, ойын тұжырымдап айтуға үйретеді. Таспа арқылы тыңдалатын мәтін оқушының тілін дамытады. Тіл дамытудағы тыңдау сөйлеумен тығыз байланысты. Оқушыға таспадан естігенін тілінде пайдалану қажеттігі туады. Таспадан тыңдалған мәтін бойынша сұрақ қою ең тиімді жол, өйткені оқушы сұраққа дұрыс жауап беру үшін мәтінді ынтамен тыңдап, мәнін түсінуге тырысады. Бейнесабақтарды оқу материалына тиімді енгізу сабақтың сапасын арттырады. Бұған әсер ететін жағдайлар мынандай: -есту және көзбен байқау арқылы қабылдаудың әртүрлі жолдарында оқушының түсінігіне жан-жақты мүмкіндік беру; -оқушының дербес қабылдау мүмкіншілігін ескеру бейне сабақты жүргізудің нәтижесінде қамтылады; -оқушының қызығушылығын арттыру, эстетикалық және эмоционалдық сипаттарды тудыру. Тек бейнекөріністерді көрсетуде есте сақтауды қажет ететін негіздер: -бейнекөріністер оқушының жасына, қабылдауына қарай сұрыпталуы керек; -бейнекөріністер бағдарлама бойынша өтілетін тақырыппен мазмұндас болуы шарт. Мысалы, мен шет тілі мамандығын оқудамын. Бізге тындатылатын аудиоматериалдар арқылы дұрыс сөйлеу мәнерін ( pronounciation), ал бейнематериалдарды көру арқылы адамдардың қай сөзге қандай эмоция білдіретіндігін бақылау арқылы тез игеріп қабылдаймыз, әрі есте сақтау да жеңілге түседі. Деңгейлеп – саралап оқытудың тағы басты қажеттілігі, оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, олардың шығармашылық бейімділіктері мен икемділіктерін дамыту. Жеке тұлғаның қалыптасып, ой – өрісінің дамуы, белсенділігіні, білім алу қажеттілігі, оны өмірде іс – тәжірибеде қолдану, шығармашылық міндеттерді ойдағыдай шешудің негізгі құралының бірі – оқушылардың өзіндік жұмысы болып табылады. Деңгейлеп – саралап оқытудың және бір бағыты – тәрбиелік. «Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие берілуі тиіс. Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы», деп Әбу Насыр әл – Фараби айтқан. Қазіргі педагогикада пайдаланып жүрген технологиялардың бірі және бірегейі – модульдік оқыту технологиясы. Бұл технология қазіргі шет тілі пәнін оқытудағы тиімді әдіс болып саналады. Оқушылар түрлі тараулар мен тақырыптар бойынша дайындалған тірек кестелерімен, басқа да ізденімпаздық, шығармашылық бағытта орындалатын жұмыс түрлерімен өздерінің іскерлік дағдыларын қалыптастыра алады. Осы орайда қазіргі шет тілі, тіл біліміне кіріспе пәндері бойынша шығармашылық жұмыс түрлерін көбірек ұсыну, ойын түрлерін беру, оны кейін практикалық тұрғыда қолдана білуге үйрету жұмыстары өз нәтижесін беріп келеді. Әсіресе, оқу сабақтарында модульдік оқыту технологиялары бойынша ұйымдастырылған ойын түрлерін сөйлесу бөлімінде шебер ұйымдастыра білу оқушыларды шығармашылыққа, ізденімпаздыққа жетелейді. Модульдік оқыту технологиясының ерекшеліктері: -білімді меңгерту емес, тұлғаның танымдық қабілеттерін және танымдық үдерістерді арнайы жасалған оқу және танымдық жағдайлар арқылы дамыту; -тұлғаның қауіпсіздігін, өзін-өзі өзектілендіру, өзін-өзі бекіту, қарым-қатынас, ойын-танымдық және шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыру; -белсенді сөздік қорын дамыту (ауызша және жазбаша); -дарынды балалармен тұрақты және жүйелі жұмыс істеу мүмкіндігін тудыру. Ағылшын сабақтарында оқушылардың еркін ойлау мүмкіндіктерінің ашылуына себеп болған стратегия – ой толғаныс сатысы. Ой толғаныс сатысы кезеңінде, жаңа алынған білімдерді айқындайтын және ұштайтын деңгейде оқушыда шешім қабылдай алатын мүмкіндік болу керек. -оқығанын өзіндік ойлау тұрғысынан көрсете білу; 58

-өз сұрақтарын қою және оған жауаптар табу; -болжау жасай білу және олардың дұрыстығын тестілеу; -жаңадан пайда болған жағдайларды тез түсінуде осы білімді қолдану; Сабақтың ой толғаныс кезеңінде «Еркін жазу» стратегиясын қолдану өте тиімді.Оқушыларға мәтіндегі негізгі оқиғалар жайлы, одан алған әсерін, не үйренгенін, нені әлі де біле түсу керек екенін тағы басқа өз пікірлерін қағаз бетіне түсіру тапсырылады. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту сабақтарының негізінде сабақта оқушылар арасында: — бір-бірінің пікірін тыңдауға, сыйлауға ынтымақты қарым-қатынастың негізі қаланды; — өзін жеке дара тұлға ретінде тануға жол ашуға; — бір-біріне құрметпен қарауға; — өз ойын ашық, еркін айтуға, пікір алмасуға; — өзін-өзі, бірін-бірі бағалауға; — мұғаліммен еркін сөйлесіп, пікір алмастыруға; — достарының ойын тыңдай отырып, проблеманы шешу жолдарын іздей отырып, қиындықты шешуге көмектесуге; — белсенді шығармашылықты ойлауға негіз қаланады. Осы оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау бағдарламасының жүзге тарта стартегиясы бар екені белгілі, демек сол әдіс – тәсілдерді жақсылап игеріп, ішінен қажеттілерін таңдау арқылы әр сабақтың мақсатміндеттерін тиімді де оңтайлы жолмен жүзеге асыруға мүмкіндік мол. Шығыс даналығы “Мәселе нені үйретуде емес қалай үйретуде” демей ме? Сондықтан мақсат пен мазмұн мемлекеттік бағдарламаларда айқын беріліп отырған қазіргі жағдайда бұл стартегиялардың маңызы зор. Оқушылардың шығармашылығын дамыту педагогикада басымды бағыт болып есептеледі. Өркениеттің прогрессивті дамуының негізгі қозғаушы күші шығармашыл тұлға екені белгілі. Өйткені біздің заманымыздың электрондық, атомдық, ғарыштық деп аталуының өзі адамның ақыл-ойының, санасының жетілгендігінің көрінісі. Сондықтан оқушылардың білім алу кезіндегі шығармашыл белсенділігі, өз беттерімен білімді игеру дәрежелері мектеп өміріндегі басты мәселе болып қала береді. Педагогикалық қызметтің басты мақсаты оқушылармен оқу-тәрбие ісінде жаңа педагогикалық технологияларды ұтымды пайдалану. Ол үшін жаңа технологияларды игеру және оны шығармашылықпен дамыту, инновациялық технологиялармен білім беру. Сонда ғанақабілеттімамандардайындайаламыз. Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында жаңа технологияларды қолдану арқылы оқушылардың таным белсенділігін арттыру, қазіргі қоғам талабына сай ой-өрісін дамыту, шығармашылығын кеңейту, дамыту, тереңбілімді, бәсекегеқабілетті тұлғаны жасау, заман сұранысына сай ізденімпаз тұлғаны қалыптастыру. Қорыта айтқанда, оқыту процесінің нәтижелі болуы оқытушының сабақ беру шеберлігіне, сабағын қызғылықты жүргізіп, зейін қойдыра білуіне, оқушылардың өздігінен білім алуға үйренуіне байланысты. Қандай да болмасынжаңаәдіс-тәсілдер әрбір оқушының өз бетімен оқып үйренуіне сенімін ұялатып, шығармашылықпен жұмыс істеуіне, қорытынды жасайалуына, сөйлеу мәдениетінің өсуіне ықпал етеді, білім сапасын арттырады. Оқыту технологияларын сабақта қолдану оқушылардың білім сапасын арттырып қана қоймайды, олардың жеке тұлға ретінде қалыптасуына әсерін тигізеді. Жаңа әдіс-тәсілдерді мән-мағыналарына, ерекшеліктеріне қарай таңдап қолдана білсек, балаға білім беруде ұтарымыз анық. Сондықтан мұғалім сабақтың жүргізілу жүйесін жетілдіріп, оқу – тәрбие жұмыстарын жүйелеп, сапасы мен тиімділігін арттырып, өзгерістер енгізуге барлық күш – жігерін жұмсауы тиіс. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1.Садуова Ж.Н. Жаңа педагогикалықтехнологияларарқылыболашақмұғалімдердіңкәсібибағыттылығынқалыптастыру.- Алматы,2010. 2. «Қазақтілі мен әдебиеті» журналы.- 2012 ж. 3.Бұзаубақова К.Ж. «Жаңапедагогикалықтехнологиялар».- Тараз, 2003ж. 4.Орта білімберудіңмазмұны: Дәстүрлер мен өзгерістеріхалықаралықғылыми-тәжірибелік конференция мақалаларыныңжинағы. -Астана 2012ж.

ТОППЕН ЖҰМЫС ЖАСАУДА 7 МОДУЛЬ АРҚЫЛЫ ТАБЫС КӨЗІН ОҚУШЫҒА БАҒЫТТАУ Б. С. Нұрмағамбетова «Павлодар қаласының № 28 жалпы орта білім беру мектебі» ММ Директордың тәрбие ісінің орынбасары, Павлодар қаласы,Қазақстан Республикасы Бүгінгі таңда Қазақстанның дүниежүзілік білім кеңістігіне ену қажеттілігі көтеріліп отырған кезеңде білім беру мәселесін, әдіс-тәсілдерді инновациялық үрдістермен алмастыру арқылы жалпы білім сапасын 59

арттыру көзделген. Осы орайда әрбір мұғалім озық технологияларды терең талдаудан өткізіп, өзіне мәдени мұраларды жадында өшпестей етіп сақтаған құзіретті жеке тұлға қалыптастыруда оқытудағы жаңа тәсіл 7 модулді өз сабақтарымда пайдаланып жүрмін.Бұл тәсілдің басқа технологиялардан ерекшелігі жеті модуль арқылы іске асады. Саралай келе әр сабақта бір немесе бірнеше модульді бірден қолдануға болатынын анықтадым. Бұл қолданыстан ұтылғанымнан ұтқаным көп болды. Әр мұғалім өз сабағының –көшбасшысы. Ал көшті дұрыс бағыттай білу ол шеберлігіне байланысты.Жалпы менің оқытудағы өз міндетім оқушыларды өз бетімен жұмыс жасауға тәрбиелеу, үйрету, шығармашылық қабілетін дамыту. Сондықтан сабақта оқушылардан жиі тақырып бойынша жеке, жұптық,топтық жұмыс яғни пирамидалық тәсіл түрлерін алып отырамын. Өйткені, ол оқушының ойлауын, елестету мен есте сақтау белсенділігін, дағдысын білім саласының дамуын қамтамасыз етеді. Осылайша оқытудың жаңа мазмұнын жасауға бетбұрысты әрбір мұғалім өзінен бастағаны жөн. ҚР «Білім туралы» Заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған, білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» деп, білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көзделді. Бұл міндеттерді шешу үшін мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге жол ашады . Сабақ беруде мұғалім оқушылардың жас ерекшелігін негізге алуы керек. Тапсырамаларды да меңгере алатындай, сұрақтарға дұрыс жауап іздей алатындай етіп қою керек.Сол кезде сабақ күтілген нәтижеге қол жеткізеді. 1. Мұғалім оқыту кезінде билік жүргізу әдісінен арылуы керек. 2. Оқыту үрдісі кезінде сабақтағы басты тұлға білім беретін мұғалім емес, осы білімді қызыға қабылдауға дайын оқушы болуы тиіс. 3. Балалардың оқуға деген ынтасын күшейту керек 4. Өз дербестігін, белсенділігін дамыту қажет. 5. Оқу, дамыту жұмысын ұтымды жүргізу үшін баланың табиғи талабын, қасиетін дер кезінде айқындау керек. Осы қағидалар негізінде сабақты жаңа технология әдістерін қолдану арқылы жүргізу - оқушының өзінөзі дамытуына, өз біліміндегі олқылықтарды өзі тауып , өз сұрағына өзі жауап іздеп жан –жақты білім алуына көмектеседі. Мектептегі өзге әріптестерімді «Оқытудың кембридждік тәсіліне негізделген 7 модуль мәнмәтінінде ІІІ деңгей курсының бағдарламасымен» таныстыру және оның элементтерін сабақ беру процестерінде қолдануларына ықпал етудемін. Оқушының жеке тұлға болып қалыптасу үшін мұғалімнің қателесуіне жол жоқ. Мұғалім білім беріп, ұрпақ тәрбилеуде негізгі тұлға, олай болса оқушыға берілетін білімді нәтижелі, жүйелі түрде жеткізіп қателеспей оқыту міндетін, парызың. Оқыту үшін оқытудың жаңа технологияларын орынды пайдалана білуі қажет. Топпен жұмыс жасағанда сабақ өкізуде түрлендіріп, топты күнделікті сабақта алмастырып , сабақта екі рет топпен жұмыс болуын, оқушылардың түгел қамтылуын , сабақтан тыс қалмауын қадағалау. Оқушы нені ойлау керектігін ұғынуын, топтық жұмысты ұйымдастырғанда, олардың бірлесе жұмыс істеуіне мүмкіндік жасау. Оқытуды жақсартуда оқыту үшін бағалауды тиімді ұйымдастыру сыни тұрғыда дамытуға болатын әдіс-тәсілдердің алуан түрлі болатынын әріптестерім тани түсті. Оқушылардың өзін – өзі дамытуы үшін істелетін әрекеттермен танысты. Мұғалім әрбір оқушының өз мүмкіндігін пайдалана алуына тікелей ықпал етуі қажет. Заманауи оқытудың негізі 7 модулі бойынша сабақ беретін сыныптарымда қазақ тілі пәнінен сабақ өткізудемін. Әрине сабақ мақсаты жаңа әдіс-тәсілдерді үйрету емес, жаңа білімді, ақпаратты баланың өзіне игерту. Сондықтан жаңа білімді өз бетімен алуға дағдыландыру үшін 7 модульдің элементтерін толық қолдануға тырыстым. Оларды сыни тұрғыда ойлануға, бірін-бірі, өзін-өзі бағалауға, АКТ мүмкіндіктерін қолдануға, дарынды балалардың қабілеттерін ашуға, топпен жұмыс жасауға, диалогке түсу кезінде жауапкершілік сезімін қалыптастыруға дағдыландырдым. Оқытудағы белсенді әдіс-тәсілдерді сабақтарда тиімді пайдаланып топтық жұмыс жасап , диолог, АКТ, СТО орынды қолданып бағалаудың түрлерін пайдалана отырып әріптестеріммен кәсіби тұрғыда пікір алмасып отырамын. Қазіргі заманғы мұғалімнің басты мақсаты- оқушыны терең білім алу мен сапалы ойлауды дамытуға жетелеу болып есептеледі. Бірлескен топ жұмысында оқушылар бір-бірімен ой бөлісіп, бір-бірімен тәжірибе алмасып, алынған ақпаратты топ болып түсініп,талдап , синтездейді, салыстырып болжамдар жасай отырып ортақ шешімге келеді. Оқыту мен оқудың жаңаша әдіс-тәсілдерін ойдағыдай меңгерген мұғалім шәкіртін білім алуға қызықтыра алады және жеке іздеуге дағдыландырады. Нәтижесінде оқушы еркін, өзіндік дәлелдемелерін анық жеткізе білетін сенімді, сыни ой-пікірі мен көзқарастары дамыған болып қалыптасады . Топтық жұмыс арқылы ой қозғай отырып, өз ойымен өзгелердің ойына сыни қарап, естіген, білгенін топ ішінде талдап, салыстырып, реттеп, сұрыптап, жүйелеп, білмегенін өзі зерттеп, дәлелдеп, тұжырым жасауға бағыттау өз бетімен және бірлесіп шығармашылық жұмыс жасау екені мәлім. Мұғалімдер үшін бұл сабақтың маңызды екендігін, бұл әдіс-тәсілдер әріптестерімді қызықтырғандығын анықтадым. Жаңа үлгідегі сабақ ұсынамын. Ісәрекеттегі зерттеу жұмысымның тақырыбы: «Қазақ тілі сабағында топтық жұмысты ұйымдастыру арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру.» Зерттеудің негізгі мақсаты: Оқушылардың топта жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру. Топтық жұмысты ұйымдастыра отырып қызығушылығын арттыру арқылы, әлеуметтік ортаға бейімдеу. Зертеудің нысаны –топтық жұмысты ұйымдастыру арқылы оқушының жеке тұлғасын қалыптастыру, шығармашылық ойлауын дамыту, сабаққа деген қызығушылығын арттыру. Зерттеу 60

жұмысының міндеттері: - оқушылардың топтық жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру.- пәнге деген қызығушылығын арттыруда жаңа технологияларды (СТО, эссе жазу, АКТ мүмкіншілігін) пайдалану.Зерттеусұрақтары: - Топтық жұмысты ұйымдастыру арқылы, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру жолдарын қарастыру; - Оқытудағы кедергілерді қалай анықтауға және шешу жолдарын табуға болады? Іс-әрекеттегі зерттеудің бір маңызды ерекшелігі – оны іс-әрекетке қатысты оқытушылар немесе оқушыларды зерттейтін сырттан келген зерттеу тобы емес, сол ұйымдағы не қоғамдағы мүше немесе сол ұжымның өзге мүшелерінің қатысуымен жүзеге асырылатынында. (Мұғалімге арналған нұсқаулық, 91-бет). Жоғарыда берілген сұрақтарды тәжірибеде көз жеткізуде бағдарламада берілген теорияны басшылыққа алдым. Сонымен қатар көптеген отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектерін негізге алдым. Оқудың ынтымақтастық ортасында оқушылар әлеуметтік және эмоциональдық тұрғыдан да дами түседі,өйткені олар түрлі көзқарастарды тыңдап, өз идеяларын айтуға мәжбүр болады. Осылайша ынтымақтастық оқу жағдайында оқушылар құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас жасауға, идеяларды ұсынуға және қорғауға, әртүрлі ұстанымдармен алмасуға, басқа тұжырымдамаларға күмәнмен қарауға және оған белсенді қатысуға мүмкіндік алады. Оқушылар оқу үдерісіне белсенді қатысқанда тиімділікпен оқиды[1,39]. Білім беру және білім алудағы өзгерістер мұғалім мен оқушылар арасындағы ынтымақтастықты дамытуға ықпал етеді. Сондықтан өзімнің осы модуль төңірегінде жинаған теориялық білімімді тәжірибеде іске асыруға және оның қаншалықты оң нәтиже беретіндігін бақылау мақсатында жұмыс жасаудамын. Тәжірибе барысында топтық жұмысты ұйымдастыру арқылы дағдысын дамыту мақсатында 4 «а» сыныбына Қазақ тілі пәнінен 7 модуль негізінде сабақты өткізуді жоспарладым. Жоспарлауда оқушылардың жас ерекшеліктерін, қабылдау деңгейлерін, қызуғушылығын ескердім. Пәні: Қазақ тілі сынып: 4 «а». Сабақ тақырыбы: Ас атасы- нан .Жалпы мақсат: оқушылардың тілдік мәдениетін дамыту. Сабақтың ұйымдастыру бөлімінде жаңа сабақты ұйымшылдықпен бастау мақсатында оқушыларды геометриялық пішіндер арқылы 3 топқа бөліп , оқушыларға іс-әрекетті қайталатып жағымды психологиялық ахуал туғызып алып ой қозғау сұрақтарын қойдым. Ой қозғау - Қазір жылдың қай мезгілі? - Күзде қандай маңызды жұмыстар атқарылады? - Адам өміріне ең қажетті тағам не? Таныстырылым көрсетіледі.(Талдауға сұрақтар беріледі).Жеке, жұптық, топтық жұмыстар орындалады. « Нан-дәм басы » тақырыбында 5 жол өлең құрастырады. («Синквейн» тәсілі). Үйден өлең жолдарының қисынын қайта қарап, реттеу тапсырылады Үйден өлең жолдарының қисынын қайта қарап, реттеу тапсырылады. Сабақтан алған әсерім Пікірім. тәсілдерді, стратегияларды пайдалана отырып өткіздім. Бұрын сабаққа қатыспайтын оқушылар өзгергенін көрдім.Тізбектелген сабақтар соңында глосари алдым. Оқушылардан сабақ сайын кері байланыс алғанда оқушылар сабақта жұптық, топтық жұмыс істеген ұнайтындарын көрсеткен. Мерсер мен Литлтонның (2007) еңбектерінде көрсетуінше диалог сабақта оқушылардың қызығушылықтарын арттырумен қатар олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосатындығын атап көрсеткен [2,12].Сабақтарда оқушыларға сұрақ қойғанда, оқушының ойына түрткі болатындай сұрақтарда болды. Сабақты жоспарлауда берілген тапсырмалар топтық жұмысты қамтуға көбірек пайдалануға тырыстым және оның тиімділігіне тәжірибе жүргізуде айқындалды. Қазіргі білім беру тұжырымдамасының талабында мұғалім мен оқушының қарым-қатынасы жаңа болмыстық мазмұнда өзгеріп, мұғалім – ұйымдастырушы, бағыттаушы, оқушы – ізденуші, белсенді болуы керек.Қазақ тілі пәнінен оқушыларға өз бетімен жұмыстар орнату арқылы шығармашылықпен білім алуға қол жеткізуге болады.Өзіндік жұмыстарда : -Оқушының пәнге деген қызығуы артады; -Оқушының шығармашылық қабілеті дамиды,ізденушілік қабілеті артып,жауапкершілігі жоғарлайды; -Ақпаратты бағдарлау біліктілігі қалыптасады; -Сыни тұрғыдан ойлау қабілеті артады. Топтық жұмыстарда әр топ басшылары өз топ мүшелеріне міндеттерін белгілетіп, қабілеті төмен оқушының көшбасшы оқушыға ұмтылғандығын, байқадым. Оқушылардың сабақты талқылағаннан байқағаным, топ басшысы оқушыларға атқаратын міндеттерін бөліп, әр оқушының не нәрсеге жауапты екенін белгілеп отырды. Оқушылар өзара бір-бірімен келісіп әр топтың жұмысына түрлі бағалаулар беріп отырды.Постермен жұмыс жасағанда оқушылардың шығармашылығы артқанын аңғардым, алғашқыда бұл жұмысты білмейтін болатын, кейін бұл әдіс оқушыларға ұнағандарын айтты. Оқушылардың сабаққа деген ынтасы, қызығушылығы, балалардың көп ізденетініне көзім жетті. Рөлдік ойын арқылы оқушылардың сыни ойлайтынын байқадым, өйткені сыни ойлайтын оқушы жағдаятты сұрақты шеше алады. Сондықтанда ойлауға үйрететін сабақты дамыта оқыту сабақтары деп білеміз. Осындай сабақтардан кейін ой түйгенім: - Оқушылардың топтық жұмыстарда жақын арадағы даму аймағы жүрді; - Оқу тапсырмаларды орындау үшін механикалық есте сақтау мен қайталауды, емес құрдастардың белсенді қатысып, ақпараттарды өңдеуі және қорытуын талап етеді. -Оқу оқушылардың әнгімелесу кезіндегі әлеуметтік ортасы жағдайында жетіледі. Сабақ барысында байқағаным топтық шешім қабылдар алдында топ мүшелері идеялармен бөліседі. А (озат)деңгейлі оқушы үнемі өте жоғары баға алатын , тәртіпті, дарынды, сенімді, жоғары ынталы мінсіз оқушы болып саналады. Осы 61

тізбектелген сабақтарда бұл оқушы үнемі белсенділік танытып отырды. В (жақсы) деңгейдегі оқушы өзін-өзі тануға деген, қызуғышылығының тек әуестенушілік деңгейінде ғана танылуымен сипатталады, С(қанағаттанарлық) деңгейдегі оқушылармен ынтымақтастық ортасында оқушылар әлеуметтік және эмоционалдық тұрғыдан да дами түседі, өйткені олар түрлі көзқарастарды тыңдап ,өз идеяларын айтуға және қорғауға мәжбүр болады. Мектептегі іс-әрекеттегі зерттеу жұмысымда қол жеткізген нәтижелерім. 1) Оқушылар топтық жұмыстар жасай отырып, бірі-білмегенді екіншісінен үйреніп, жақын арадағы даму аймағы жүрді; 2) Оқу тапсырмаларды орындау үшін механикалық есте сақтау мен қайталауды емес құрдастардың белсенді қатысып, ақпараттарды өңдеуі және қорытуын талап етеді; 3) Оқушылар ой-пайымдарының негізін құрып, мәнін ұғады; 4)Топтық жұмысты ұйымдастыру Мерсер сипаттағандай білімді бірлесіп алу немесе пікір алмасу барысында тең құқылы серіктестер болып табылады. Пікір алмасу оқушылармен диалог құру арқылы іске асады, дегенмен оны оқушылар бірлескен зерттеу барысында да анықтай алады[3,103]. 5) Оқыту дара тұлғаға бағытталу қажеттігіне қол жеткіздім. Топтық жұмысты барлық пәндерді оқытуда қолдануға болады. Оқушылардың өз ойларын еркін айтуға,бірлесіп ынтымақтастықта жұмыс жасуға мүмкіндік береді. Топтық жұмыс арқылы оқушыларды диалогқа түсіру үшін мұғалім ашық және жабық сұрақтар ретін оқушылардың жас ерекшеліктерін, қабылдау деңгейін ескеру қажет. Топтық жұмысты жүзеге асыру, оқушылардың сыни ойлауын дамытуға,мүмкіндік беретініне сенімдімін.Сыныпта мұғалім оқушылармен интерактивті тілдесу арқылы тиімді әңгіме үлгісін жасай алатын, оқыту үшін зерттеуге және өзара ынтымақтастыққа ықпал ететін жағдай жасауға міндетті. Әдебиеттер: 1.Мұғалімдерге арналған нұсқаулық ІІІ деңгей. «Назарбаев Зияткерлік мектебі»ДББҰ,2012.-39б. 2.Мұғалімдерге арналған нұсқаулық ІІІ деңгей. «Назарбаев Зияткерлік мектебі»ДББҰ,2012.12-б. 3. Мұғалімдерге арналған нұсқаулық ІІІ деңгей. «Назарбаев Зияткерлік мектебі»ДББҰ,2012.103-б. 4. Б.Жалмағамбетова, З.Н.Оразаева, Р.М.Жабағина Ойлау туралы ойлау.-Павлодар: «Өрлеу»БАҰОационерлік қоғамының филиалы,Павлодар облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты,2013.-22б. SMARTОБРАЗОВАНИЕ В ПОРТОФОЛИО НЕПРЕРЫВНОГО ОБУЧЕНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ КАДРОВ КАЗАХСТАНА РУДИК Г.А. Директор Центра современной педагогики «Обучение без границ» (Монреаль, Канада) Казахстан обладает высокими темпами устойчивого развития с четкой целевой ориентацией – войти в число тридцати самых развитых стран мира . Эта цель стала красной системообразующей нитью для государственных и негосударственных организаций, последние занимают должное место в социуме и определяют уровень демократизации общества. Национальная система образования является одним из фундаментов, где формируется человеческий ресурс те, кто выведет Казахстан в мировые лидеры. Для того, чтобы подготовить человеческий ресурс в рамках вызовов глобализации Казахстан создает для образования соответствующие условия: • Политическая воля – законодательные акты, ежегодные Послания Президента, т.к. Казахстан первая из постсоветских стран, которая приняла все три ступени Балонской Конвенции и начала это в стране реализовать; в конце 90-х годов Президент в своем Послании обратился к педагогическому сообществу о переходе на компетентностное обучение; в последние годы в Казахстане образование рассматривается как составная часть формирования человеческого и трудового ресурсам ; • Исполнительская власть ориентирует свою деятельность и все уровни менеджмента по вертикали на инновационную деятельность, на внедрение опыта развитых стран и научные исследования –создание урбанистически центров, иерархизация вузов по преемственности и непрерывности в триаде «бакалавр –мастерат-докторат», привлечение специалистов из различных стран в учебную деятельность вузов, внедрение ИТ , поиск эффективных учебных институтов –«Назарбаев Интеллектуальные школы» и др.; • Экономические условия -дополнительное финансирование научных и инновационных проектов . Это финансирование программы по увеличению функциональной грамотности обучаемых, программы по внедрению в учебный процесс ИТ и др. Центр Современной Педагогики «Обучение без границ» (Монреаль, Канада) около десяти лет сотрудничает с рядом институтов непрерывного образования (Караганда, Жамбыл, Петропавловск), с вузами (Таразским педагогичесим институтом, Международным Казахско-русским Университетом Актобе и др.), реализованы ряд инновационных проектов . 62

1.1.1Парадигмальное поле

Рис. 1 Многомерная SMARTобразования

1.ИНФОРМАЦИОННООБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ ПОЛЕ 1.1 Научное поле

1.1.1 Парадигмально е поле

модель

Новый философский и научный базис позволил разработать Матрицу, в которой отражаются конструктивный и деструктивный путь внедрения SMART технологии в национальную систему образования (таб.1)

Таблица 1. Матрица внедрения SMART технологией Поле Конструктивный путь Открытая информационная система(полет птицы) Фокусирование деятельности на три составляющие педагогической модели «учитель-ученик-процесс» SMARTтехнология [3] Акцент на менеджмент знаний, корпоративные знания Андрагогика Письменная коммуникация (герменевтика) Демократический и либеральный стиль менеджмента Эксперты-аудиторы Концепт творца Действия на основе синтеза Научный прогресс на мировом уровне, где парадигмальные основы уже четко очерчены [2] Практичность (масштабность внедрения и ответственность) Наукотворчество Системность/ориентация на процесс Реализация двойной вертикальной петли Научные аргументы

индивидуально-центристская

менеджерской

Внедрение через инновационную деятельность Философия постмодернизма /Сантьягская теория познания Компетентностная педагогика Проектирование непрерывного обучения на основе мышление в 3D и более пространстве

Деструктивный путь Закрытая информационная система ( кентавр) Фокусирование деятельности на учителя Использование компьютера как ТСО Акцент на передовой опыт Вузовская традиционная педагогика Устная коммуникация Авторитарный стиль менеджмента Карманные эксперты Концепт «списывающего троечника» Действия на основе анализа Научный прогресс на национальном уровне («трибовская» и провенциальная наука) Фрагментарность («полочная» наука и безответственность) Наукообразность Мероприятийность/ориентация быстрый результат Реализации эффекта «стрела» Не научные аргументы (личные мнения ученых, мнения новаторов и т.п.) Внедрение через научные эксперименты Философия модернизама Традиционная педагогика, ситуативная педагогика Проектирование непрерывного обучения на основе мышления в пределах 1-2D пространстве

Поле

1.ИНФОРМАЦИОННООБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ ПОЛЕ

1.1 Научное поле

Философский и научный базис инновационных проектов составляет «комплексную матрешечную многомерную индивидуально-центристскую систему» рис.1

1.1 Научное поле

Информационнообразовательное поле

1.1.1 Парадигмально е поле

На основе вышеизложенной информации Центр Современной педагогики в период 2010-2011гг. в образовательных учреждениях в соответствии с парадигмой SMARTобразования и SMARTтехнологии реализовал ряд инновационных проектов в образовательных учреждениях Казахстана: • Инновационный проект «Компетентностная педагогика». Этот трехгодичный проект, успешно был реализован в школах Павлодарской, Костанайской, Петропавловской областях. В данных школах имеется полная готовность по формированию у учащихся восьми компетенций, определенных Европейскими стандартами. Данный инновационный проект имеет необходимое и достаточное дидактическое и методическое обеспечение, в соответствии с требованиями SMARTобразования и SMARTтехнологии: 12 модулей для 63

учителей, методическое пособие-практикум по организации процесса (Рудик Г.А. и др. «Инижниринг процесс обучения», Костанай,2011,-200с. ), и пособия для учащихся (Рудик Г.А.и др. «Малая энциклопедия учения», Монреаль,2009,168с.). Все материалы изданы на русском и казахском языках. В Портофолио школ имеются разработки сотен уроков с целеполаганием формирования у учащихся компетенции в поле европейского образования. И хоть на данном этапе эти проекты находятся в системе «замораживания» они «ждут своего часа», т.к. составляют ценный материал для устойчивого развития национальной системы образования Казахстана в условиях глобализации и поиска ответов на ее вызовы. В стране сформирован научный потенциал (профессор, д.п.н. Жайтапова А.А. профессор,д.п.н. Ким Н.П., к.п.н.Бибигуль У. и др.); группа менеджеров из институтов непрерывного обучения и менеджеров школ, а также группа тренеров в Павлодарской, Костанайской, Петропавловской областях, способных на основе SMARTобразования и SMARTтехнологии вывести образование Казахстана на европейские стандарты и компетентностную педагогику Данные проекты «заморожены» на уровне менеджеров высшего уровня в образовании (Министерство образования и областные управления образованием), но время отводит приоритетность SMARTобразованию и SMARTтехнологии. • Инновационный проект «Зеленый остров –функциональная грамотность». Этот проект проводился Центром современной педагогики «Обучение без границ» (Монреаль, Канада), Национальной Академией Образования им. Ы.Алтынсарина (Астана, Казахстан) и Центром профессионального роста и развития (Алмата, Казахстан). Длительность проекта – один учебный год. В проекте участвовали школы Караганды, Павлодарской и Петропавловский областей. Целевой установкой проекта была поднятие уровня учащихся до норм определенных ЮНЕСКО для 2015 года. Данный инновационный проект был обеспечен необходимыми и достаточными дидактическими и методическими материалами, в соответствии с требованиями SMARTобразования и SMARTтехнологии: 4 модуля для учителей, методическое пособие-практикум по организации процесса и рабочими тетрадями для учащихся. Впервые в данном проекте процесс был направлен на личную траекторию и ее динамику для каждого учащегося Все материалы изданы на русском и казахском языках. В Портофолио школ имеются разработки сотен уроков с целеполаганием формирования у учащихся функциональной грамотности и подготовлен специальный CD. Этот проект «заморожен » на уровне Национальной Академии Образования им. Ы.Алтынсарина . Эти примеры указывают, что в Казахстане имеется Портофолио по аспектам SMARTобразования и SMARTтехнологии, педагогический ресурс готов к массовому внедрению. Возможно, желание начинать все с нуля - это больше связано с интересами отдельных чиновников и ученых, чем с педагогическое проектирование устойчивого развития национальной образовательной системы на основе SMARTобразования и SMARTтехнологий. На данном этапе важно не оказаться в плену «телефактического» эффекта Жан Бодрийяра, который базируется на гипертрофии теле-контакта: «Здесь играют в то, будто говорят друг с другом, слушают друг друга, общаются, здесь разыгрывают самые тонкие механизмы постановки коммуникации… Контакт ради контакта становится родом пустого соблазна языка, когда ему уже просто нечего сказать…»[1. С.56]. Использованная литература 1.Бодрийяр Ж. Соблазн. – М.: Ad Marginem, 2000, с. 283 2 http://www.eg-online.ru/article/120870/ 3 http://portal.tpu.ru:7777/departments/otdel/oit_ic/nauka/smart_edu_base.pdf Применение инновационных технологий на уроках русского языка и литературы в условиях современной общеобразовательной школы Рыскулбекова Гульмира Беделбаевна учитель русского языка и литературы,г. Тараз, средняя школа №54 Отношение к жизни предъявляют и новые требования к школе. Сегодня основная цель обучения - это не только накопление учеником определённой суммы знаний, умений, навыков, но и подготовка школьника как самостоятельного субъекта образовательной деятельности. В основе современного образования лежит активность ученика, направляемая учителем. Именно этой цели - воспитанию творческой, активн Объективной необходимостью в условиях современного образования становится освоение учителем и применение им на своих уроках инновационных технологий при обучении детей. Сегодня не должно быть такого учителя, который не задумывался бы над вопросами: “Как сделать урок интересным, ярким? Как увлечь ребят своим предметом? Как создать на уроке ситуацию успеха для каждого ученика?” 64

И это не случайно. Новая организация общества, новое ой личности, умеющей учиться, совершенствоваться самостоятельно, и подчиняются основные задачи современного образования. Что же такое “инновационное обучение” и в чём его особенности? Инновационное обучение (от англ. innovation – нововведение) – новый подход к обучению, включающий в себя личностный подход, фундаментальность образования, творческое начало, профессионализм, использование новейших технологий. Актуальность инновационного обучения состоит в использовании личностно-ориентированного обучения, а также поиске условий для раскрытия творческого потенциала ученика. Основными целями инновационного обучения являются: • развитие интеллектуальных, коммуникативных, лингвистических и творческих способностей учащихся; • формирование личностных качеств учащихся; • выработка умений, влияющих на учебно-познавательную деятельность и переход на уровень продуктивного творчества; • формирование ключевых компетентностей учащихся. Данными целями определяются и задачи инновационного обучения: • оптимизация учебно-воспитательного процесса; • создание обстановки сотрудничества ученика и учителя; • выработка долговременной положительной мотивации к обучению; • тщательный отбор материала и способов его подачи. В основе инновационного обучения лежат следующие технологии: • развивающее обучение; • проблемное обучение; • развитие критического мышления; • технология “Метод проектов”; • дифференцированный подход к обучению; • создание ситуации успеха на уроке; • информационные технологии. Использование данных технологий на уроках имеет большие преимущества. Учебный процесс становится для учащихся интересным, что повышает активность учащихся, развивает навыки самостоятельно получать знания в процессе взаимодействия и поиска. Повышается качество и прочность полученных знаний. Развиваются исследовательские навыки и умения, формируются аналитические способности учащихся. Параллельно с процессом обучения идет развитие коммуникативных качеств и формирование лидерских качеств личности. При использовании инновационных технологий в обучении русскому языку и литературе я успешно применяю на своих уроках следующие приемы: 1) ассоциативный ряд; 2) опорный конспект; 3) мозговая атака; 4) групповая дискуссия; 8 синквейн; 9) эссе; 10) ключевые термины; 11) перепутанные логические цепочки; 12) дидактическая игры; 13) лингвистические карты; 14) лингвистические задачи; 15) исследование текста; 16) работа с тестами; 17) задания поискового характера; 18) нетрадиционные формы домашнего задания. Остановлюсь лишь на некоторых из них. Эссе - жанр критики и публицистики, свободная трактовка какой-либо литературной, философской, эстетической, моральной и социальной проблемы. Эссе очень распространенный жанр письменных работ в западной педагогике. Его целесообразно использовать как небольшое письменное задание обычно на стадии рефлексии. Ребята, как правило, имеют на многие вопросы свою точку зрения, а в силу возрастных психологических особенностей не всегда могут проявить сдержанность, поэтому возникает на уроке ситуация, когда более подготовленные учащиеся высказывают свои мысли, идеи, предположения, не давая остальным время сосредоточиться. Вот тогда и незаменим прием эссе: каждый может проанализировать обсуждаемый вопрос, подумать, сделать самостоятельный выбор. Главное правило свободного письма – не останавливаться, не перечитывать, не исправлять. 5-минутное эссе обычно применяется в конце занятия, чтобы помочь 65

учащимся подытожить свои знания по изученной теме. Для учителя – это возможность получить обратную связь. Поэтому учащимся можно предложить два пункта: 1) написать, что они узнали по новой теме; 2) задать один вопрос, на который они так и не получили ответа. Особенно перспективным представляется метод проектов, который позволяет эффективно развивать критическое мышление, исследовательские способности аудитории активизировать ее творческую деятельность, медиакомпетентность обучающихся. Для учебных проектов важно: 1) определить цель исследовательской, практической и/или творческой деятельности; 2) обозначить проблему, возникающую в ходе исследования или специально созданной проблемной ситуации; 3) выдвинуть гипотезу, связанную со способами решения данной проблемы; 4) сформулировать конкретные задачи проекта и определить механизмы сбора и обработки необходимых для проекта данных и анализа результатов; 5) опираясь на эти задачи, составить четкий план проекта (это может быть, например, сценарий будущего медиатекста); 6) осуществить практическое выполнение плана проекта; 7) подготовить отчет по результатам проекта и обсудить его результаты. Развитию познавательной активности способствуют и нетрадиционные уроки, которые позволяют повысить интерес ученика к предмету и к обучению в целом. Существует несколько классификаций нестандартных уроков и множество их видов: урок-семинар, уроклекция, урок-беседа, урок-практикум, урок-экскурсия, урок-исследование, урок-игра, урок-КВН, урок-защита проекта, урок-диспут, урок-конференция, урок-театрализованное представление, урок-маскарад, урокпутешествие, урок-зачет. Практически все они позволяют задавать проблемные вопросы и создавать проблемные ситуации, решать задачи дифференцированного обучения, активизируют учебную деятельность, повышают познавательный интерес, способствуют развитию критического мышления. Нетрадиционные же уроки русского языка и литературы обеспечивают системный анализ лингвистических сведений, развивают языковую наблюдательность. Именно поэтому все вышеперечисленные виды уроков я с удовольствием применяю в своей работе. Подсчитано, что в среднем ученик в течение пяти уроков говорит 3-5 минут. Я думаю, что учителей эти данные не удивят, но, бесспорно, заставят задуматься над проблемой. Поэтому сегодня актуальными являются уроки — диспуты, дискуссии. Большая доля работы при подготовке к такому уроку ложится на плечи учителя: выбор темы, подход к проблеме, составление плана дискуссии, отбор вопросов. Такая форма работы более эффективна на уроках литературы. При всем многообразии и эффективности нетрадиционных уроков использовать их часто нельзя по целому ряду причин. Но ведь так хочется, чтобы каждый урок был особенный, со своей “изюминкой”. Поэтому можно прибегнуть к нестандартным, творческим элементам отдельного традиционного урока. Это могут быть и лексический диктант или диктант-кроссворд, и составление загадок на уроке, и комментированное письмо или предупредительные диктанты с “вагоновожатым”. Другое действенное средство это дидактические игры, способные вызвать интерес к занятиям по русскому языку. Цель игры – пробудить интерес к познанию, науке, книге, учению. Наряду с учением занимает важное место в развитии ребенка. При включении детей в ситуацию дидактической игры интерес к учебной деятельности резко возрастает, изучаемый материал становится для них более доступным, работоспособность значительно повышается. Важная роль занимательных дидактических игр состоит еще и в том, что они способствуют снятию напряжения у детей, создает положительный эмоциональный настрой в ходе урока. Я использую большое количество дидактических лингвистических игр: это и и задание по типу “Исключи лишнее”, “Узнай меня”, “Виртуальное справочное бюро” и другие, которые прививают умение синтеза и осмысления информации. Главное, чтобы детям на уроке некогда было скучать, чтобы им хотелось работать, учиться, а ведь для этого важны и ситуация успеха, которую, как правило, создают нестандартные уроки или элементы уроков, и самостоятельность, к которой ребята приучаются на таких уроках, и творческое отношение к родному языку, которое воспитывается только на творческих уроках. Последние годы довольно часто использую на своих уроках синквейн как прием технологии развития критического мышления на стадии рефлексии. Хотя синквейн может быть использован на разных стадиях урока: на стадии повторения – сжатое сообщение актуализации полученных ранее знаний и систематизации материала; на стадии осмысления – вдумчивая работа над новыми понятиями; на стадии рефлексии – это средство творческого выражения осмысленного материала. Большое значение для раскрытия творческого потенциала ученика имеют и нетрадиционные формы домашнего задания, которые призваны, с одной стороны, закреплять знания, умения и навыки, полученные на уроке, а с другой стороны, позволяют ребёнку проявить самостоятельность, самому найти решение нестандартного вопроса, задания. Типы домашнего задания: - творческая работа; 66

- лингвистическое исследование текста; -подготовка иллюстраций к литературным произведениям, создание видеоклипов по литературным произведениям; - рисование обложек, диафильмов к литературным произведениям; - художественное чтение; - инсценировка художественного произведения; - исторический комментарий к произведениям (слайд-шоу); - создание самостоятельных литературных произведений различных жанров; - продолжение неоконченных произведений; - наблюдение за природой (фото и видеосъемка); - подготовка словарных диктантов; - составление вопросника к зачету по теме; - составление конспекта, опорных таблиц; - презентации (обзор героев произведения, биография писателя); - письмо по памяти. Такие домашние задания помогают избегать однообразия, рутины в обучении. Ребёнок может почувствовать себя и в роли автора, и в роли иллюстратора, и в роли учителя. Необычные задания активизируют мышление, заставляют ребёнка обобщать, систематизировать материал по теме. Болевая точка любого урока – поиск таких форм взаимодействия учителя и ученика на уроке, когда субъективная позиция ученика реализуется максимально. Ученикам интересно действовать, активно участвовать в ходе урока, ошибаться и искать причины ошибок, формулировать вопросы, а не только на них отвечать, т.е. им хочется на уроке занимать активную коммуникативную позицию. Задача учителя – помочь ученику увидеть его роль на уроке, перевести учебную деятельность школьника в творческую плоскость. Думаю, нет смысла доказывать, что применение новых технологий на разных этапах урока, помогает сделать его эффективным, результативным, а процесс получения знаний для учащихся – интересным и продуктивным . Список литературы: 1.И.В.Никишина. Инновационные педагогические технологии и организация учебно-воспитательного и методического процессов в школе. Издательство «Учитель», Волгоград, 2008. 2.В.Н..Рыжова. Дифференциация обучения как важный фактор развития познавательных интересов школьника. Журнал «Завуч» №8,2003. 3.И.К.Шаламов. Мотивационное программно-целевое управление: теория, технология, практика. Барнаул, 2002. 4.В.И.Боголюбов. Педагогические технологии: эволюция понятия. Издательство «Советская педагогика», №9,1991 5.В.А. Бахвалов. Методики и технологии образования. Рига,1997. ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ОБРАЗОВАНИИ Сейткулова Айнур Есенгелдиевна педагог-психолог ясли-сада «Нұршуақ» Жамбылского района, Жамбылской области. Казахстан в Отчете Всемирного экономического форума о глобальной конкурентоспособности на 20152016 годы Всемирный экономический форум опубликовал Отчет по глобальной конкурентоспособности на 2015-2016 годы. По итогам исследования 2015 года в рейтинге: конкурентоспособности Казахстан занял 42-ое место среди 140 стран мира, улучшив свою прошлогоднюю позицию на 8 пунктов. Это лучший результат Казахстана за всю историю участия в рейтинге индекса конкурентоспособности. Значительное улучшение позиций Казахстана наблюдалось по фактору инновационного развития (78; +11). Так, прогресс достигнут по факторам Инновации (72; +13) и Конкурентоспособность бизнеса (79; +12). Кроме того, Казахстан улучшил свой рейтинг по фактору Институты (50; +7) и по фактору Развитость финансового рынка (91; +7). Улучшение рейтинга объясняется, главным образом, макроэкономической стабильностью и прогрессом в области технологической готовности. В результате системных усилий со стороны государства инновации были определены в качестве стратегически важного направления развития Республики Казахстан. Первоначально вопросы инновационного развития нашли отражение в Стратегическом плане, затем в Стратегии индустриально-инновационного развития, Программе по формированию и развитию национальной инновационной системы Республики Казахстан на 2005-2015 годы. Правовое регулирование инновационной 67

деятельности было заложено с принятием в 2006 году Закона «О государственной поддержке инновационной деятельности». Новый импульс для развития инноваций был дан с началом реализации Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 958 (далее - ГПФИИР на 2010-2014 годы). Были приняты Отраслевая программа по развитию инноваций и содействию технологической модернизации, Межотраслевой план научно-технологического развития страны до 2020 года. Меры стимулирования инноваций были закреплены в Законе «О государственной поддержке индустриальноинновационной деятельности», в 15 сопутствующих законах и 35 подзаконных актах. Развитие национальной инновационной системы. успех инновационной политики не возможен вне контекста развития регионов, и поэтому они должны стать «точками инновационного роста». Национальная инновационная система будет развиваться на базе региональных инновационных систем, субъектами которого являются образование и наука, общество, бизнес, акиматы. Обсужден широкий круга вопросов, связанных с информационными технологиями в образовательном процессе.В своем выступлении министр образования и науки РК Жансеит Туймебаев сказал, что в январском Послании Главы государства народу «Новое десятилетие – новый экономический подъем – новые возможности Казахстана» отмечено: «К 2015 году должна полноценно функционировать Национальная инновационная система, а к 2020 году - она уже должна давать результаты в виде разработок, патентов и готовых технологий, внедряемых в стране». Поэтому внедрение современных информационных технологий, соответствующих международным образовательным стандартам, а также обеспечение всех необходимых условий для плодотворной работы учителей, преподавателей, мастеров производственного обучения в IT-пространстве являются стратегическими приоритетами в сфере образования. Основная цель современных инновационных технологий – организация взаимосвязанной деятельности учителя и учащихся c учетом принципа индивидуализации обучения, которая направленная на обеспечение планируемых результатов. Технология обучения предписывает учителю планировать виды и способы деятельности учащихся, предполагать их возможные затруднения, мыслительные ходы, планировать предполагаемые ответы на познавательные вопросы, т.е. видеть учебный материал глазами учащихся. Все это дает учителю возможность соотнести обучающие процедуры c возможным ходом учебной деятельности, т.е. построить сценарий учебного процесса. Главный упор в обучении сделан на умение нестандартно и логически мыслить, принимать решения, на самостоятельную работу учащихся. Новые технологии - инновации, новшества, находя много синонимов, приходишь к выводу, что без новшеств не было бы и развития в целом. Новые технологии в образовании - это прежде всего шаг в будущее не только для Казахстана, но и для всех развитых, развивающихся стран ближнего и дальнего зарубежья. Чтобы идти в ногу со временем, надо использовать прежде всего методики ведения, управления, перенимать опыт развитых стран, но в то же время и самим предлагать инновационные идеи. Будущее Казахстана - не просто создание идеи, а непосредственное применение инновационных методов на практике. Инновации в образовании - уже не новшество на сегодняшний день. Применение новых технологий требует значительных средств и усилий не только со стороны государства, но также со стороны каждого гражданина. Любой ученый или общественный деятель, которому близка сфера образования понимает, что чтобы достичь каких-либо прорывов или открытий необходимо внедрение, применение новых методик, новых стимулов для дальнейшего развития. Сегодня Казахстан стоит на пути к реализации идей, достаточно молодое государство уже сейчас ставит перед собой большие, стратегические, но вполне выполнимые цели и задачи. Что же будет потом? Далеко не всем известно и поэтому Президент Республики Казахстан прежде всего обращает внимание граждан в первую очередь на сферу образования. Новые методы должны зарождаться именно там, чтобы в дальнейшем подготовить лучших специалистов своего дела Главными признаками технологий обучения являются: 1. Четкая постановка перед учащимся учебных целей и задач, чтобы каждый из них осознавал значимость изучаемого материала; 2. Построение последовательной поэлементной процедуры достижения поставленных целей и задач c помощью определенных средств обучения, активных методов и форм организации учебной деятельности. 3. Организация самостоятельной работы учащихся, направленной на решение проблем, учебных задач. 4. Широкое применение различных форм тестовых заданий для проверки результатов обучения. Применяя инновационные технологии можно рассматривать процесс обучения c новой точки зрения и осваивать психологические механизмы формирования личности, добиваясь более качественных результатов. В ходе изучения курса географии можно использовать следующие инновационные технологии или их элементы, учитывая возрастные особенности учащихся. 1. Технологии перспективно-опережающего обучения (предоставление каждому учащемуся самостоятельно определять пути, способы, средства поиска истины или результата). Процесс обучения иногда строится на использовании опорных конспектов, что позволяет сэкономить время на уроке для закрепления изученного материала, углубления, опережения, для развития умений и навыков при выполнении практических и лабораторных работ. Схемы и таблицы (опорные конспекты) позволяют быстрее продвигаться в учении, систематизировать свои знания, развивать логическое мышление и речь учащихся. 68

2. Технологии исследовательского обучения (обучение учащихся основам исследовательской деятельности). В процессе исследовательской деятельности развиваются творческое мышление, инициативность, способность к обоснованному риску, уверенность в себе, адекватная самооценка, умение сотрудничать с партнёрами, мотивация достижений, высокая работоспособность. Эти качества важны для личностной самореализации индивида. Исследовательская деятельность является, по сути, деятельностью интеллектуально-творческой, поскольку в процессе её осуществления субъект выдвигает новые идеи, создаёт новые знания, способы деятельности. Исследовательская работа с точки зрения обучающегося — это возможность максимального раскрытия своего творческого потенциала. При выполнении исследовательской работы учитель формирует у учащегося: • Мыслевыдвижение идеи (мозговой штурм); • Презентационные: (построение устного доклада (сообщения) о проделанной работе, выбор способов и форм наглядной презентации (продукта) результатов деятельности, изготовление предметов наглядности); • Коммуникативные: слушать и понимать других, выражать себя, находить компромисс, взаимодействовать внутри группы, находить консенсус; • Поисковые: находить информацию по каталогам, контекстный поиск, в гипертексте, в Интернет, формулирование ключевых слов; • Информационные: структурирование информации, выделение главного, приём и передача информации, представление в различных формах, упорядоченное хранение и поиск. 3. Технологии проблемного обучения (обучение способам решения проблем, создание условий для самостоятельного выбора разрешения проблемной ситуации, создание условий для самореализации). Проблемное обучение – это обучение, при котором учитель, создавая проблемные ситуации и организуя деятельность учащихся по решению учебных проблем, обеспечивает оптимальное сочетание их самостоятельной поисковой деятельности с усвоением готовых выводов науки. 4. Технологии проведения коллективных творческих дел (создание условий для самореализации учащихся творчестве, исследовательской деятельности, коллективе, формирование организационных способностей у учащихся). Индивидуальная и коллективная творческая деятельность позволяет определять и развивать индивидуальные особенности учащегося и уникальность учебной группы. Достижение успеха в том или ином виде деятельности способствует формированию позитивной Яконцепции личности учащегося, стимулирует осуществление ребенком дальнейшей работы по самосовершенствованию и самостроительству своего «Я». 5. Информационные технологии (обучение работе c разными источниками информации, готовности к самообразованию). В процессе обучения учащихся с помощью информационных технологий, они учатся работать с текстом, создавать графические объекты и базы данных, использовать электронные таблицы. При использовании информационных образовательных технологий на занятиях повышается мотивация учения и стимулируется познавательный интерес учащихся, возрастает эффективность самостоятельной работы. Компьютер вместе с информационными технологиями открывает принципиально новые возможности в области образования, в учебной деятельности и творчестве учащегося. Возникает такая ситуация, когда информационные технологии становятся и основными инструментами дальнейшей профессиональной деятельности человека. 6. Дистанционное обучение (использование сетевых технологий и Интернета позволяет реализовать информационные права учащихся в качестве интеллектуальной подсистемы образования и в качестве отдельной социальной системы). Дистанционное обучение позволяет: - снизить затраты на проведение обучения (не требуется затрат на аренду помещений, поездок к месту учебы, как учащихся, так и преподавателей); - проводить обучение большого количества человек; - повысить качество обучения за счет применения современных средств, объемных электронных библиотек. - создать единую образовательную среду (особенно актуально для корпоративного обучения). 7. Метод проектов – система обучения, при которой учащиеся приобретают знания в процессе планирования и выполнения постепенно усложняющихся практических заданий. Эта модель обучения, которая вовлекает ученика в процесс решения сложных проблем. Для учеников, привыкших к традиционной модели обучения, он означает переход от исполнения указаний к саморегулируемой учебной деятельности; от запоминания и повторения – к открытиям; от теории – к применению теории; от зависимости от учителей – к получению самостоятельности. Проекты ставят ученика в активную позицию – человека, который исследует, решает проблемы, принимает решения, изучает, документирует свою деятельность. Проект это такая форма организации обучения, при которой учитель выступает в роли консультанта и помощника в поиске ресурсов, а ученику предстоит самостоятельно 69

проводить реальные исследования, искать ответы на реальные вопросы и представлять конкретные результаты своей работы. 8. Информационно-коммуникационные технологии. Владение ИКТ сегодня является необходимым условием профессиональной компетентности учителя, которая проявляется в готовности и умении оптимально решать педагогические задачи с эффективным использованием информационно-коммуникационных технологий. Использование ИКТ позволяют: -повышать уровень мотивации к учебному процессу; -формировать высокого уровня развития обучающихся на основе включения их в постоянно усложняющуюся ситуацию при активной поддержке учителя; -постоянное повторение пройденного материала, систематизация знаний; -ведущая роль – формирование доброжелательной атмосферы в учебном процессе, создание позитивного отношения к познанию с помощью индивидуального отношения к каждому ученику. 9. Технология развития критического мышления. Данная технология позволяет создать такую обучающую среду, когда учащиеся не только исходят из своих особенностей, но и поставлены в такие обстоятельства, что вынуждены проявлять активность, действовать в условиях выбора, преодолевать возникшие затруднения; создает условия для обучения каждого учащегося в зоне его ближайшего развития, формирования коммуникативных умений и навыков, успешности и признания учащихся. Данная технология позволяет взглянуть на самого себя "изнутри" и "извне", сравнить себя с другими учащимися, оценить себя, выработать силу воли, так как, иногда действуя вопреки своим желаниям и интересам, ученик учится управлять собой, своими мыслями и разумно пользоваться речью; удовлетворяет свои потребности в самореализации, повышении статуса, в творчестве, общении, познании. Нет сомнения в том, что активное продвижение новых информационных технологий в практику преподавания языка может послужить созданию новых научных направлений в области лингвистики и методики преподавания языков. Таким образом, создание единой информационной образовательной среды даст возможность на основе использования новых технологий повысить качество образования и обеспечить равные возможности гражданам на получение образования всех уровней и ступеней. АКТИВНЫЕ МЕТОДЫ ОБУЧЕНИИ В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ В ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ШКОЛЕ Тойганбекова Ш.М. АО НЦПК «Орлеу» ИПК ПР по Жамбылской области к.п.н.., асс/профессор, зав. каф. «ИТиМПЕНГД» Сегодня существуют различные классификации активных методов обучения. Это связано с тем, что пока нет общепринятого определения активных методов. Поэтому иногда понятия АМО расширяют, относя к ним, например, современные формы организации обучения такие, как интерактивный семинар, тренинг, проблемное обучение, обучение в сотрудничестве, обучающие игры. Строго говоря, это формы организации и проведения цельного образовательного мероприятия или даже предметного цикла, хотя, конечно, принципы данных форм обучения можно использовать и для проведения отдельных частей урока. В других случаях, авторы сужают понятия АМО, относя к ним отдельные методы, решающие конкретные задачи, как, например, в определении, размещенном в глоссарии о портала: Активные методы обучения– методы, стимулирующие познавательную деятельность обучающихся. Строятся в основном на диалоге, предполагающем свободный обмен мнениями о путях разрешения той или иной проблемы. А.м.о. характеризуются высоким уровнем активности учащихся. Возможности различных методов обучения в смысле активизации учебной и учебно-производственной деятельности различны, они зависят от природы и содержания соответствующего метода, способов их использования, мастерства педагога. Каждый метод активным делает тот, кто его применяет. Действительно, с помощью активных методов можно эффективно решать проблемы, но этим цели и задачи АМО не ограничиваются, и возможности активных методов различны не только в смысле «активизации учебной и учебнопроизводственной деятельности», но и в смысле многообразия достигаемых образовательных эффектов тоже. Помимо диалога, активные методы используют и полилог, обеспечивая многоуровневую и разностороннюю коммуникацию всех участников образовательного процесса. И, конечно же, активным метод остается вне зависимости от того, кто его применяет, другое дело, что для достижения качественных результатов использования АМО необходима соответствующая подготовка учителя. Активные методы обучения – это система методов, обеспечивающих активность и разнообразие мыслительной и практической деятельности учащихся в процессе освоения учебного материала. АМО строятся на практической направленности, игровом действе и творческом характере обучения, интерактивности, разнообразных коммуникациях, диалоге и полилоге, использовании знаний и опыта обучающихся, групповой форме организации их работы, вовлечении в процесс всех органов чувств, деятельностном подходе к обучению, движении и рефлексии. Эффективность процесса и результатов обучения с использованием АМО определяется тем, что разработка методов основывается на серьезной психологической и методологической базе. К 70

непосредственно активным методам, относятся методы, использующиеся внутри образовательного мероприятия, в процессе его проведения. Для каждого этапа урока используются свои активные методы, позволяющие эффективно решать конкретные задачи этапа. Давайте об эффективности методов обучения и поговорим более подробно. Как показали исследования немецких ученых, человек запоминает только 10% того, что он читает, 20% того, что слышит, 30% того, что видит; 50-70% запоминается при участии в групповых дискуссиях, 80% - при самостоятельном обнаружении и формулировании проблем. И лишь когда обучающийся непосредственно участвует в реальной деятельности, в самостоятельной постановке проблем, выработке и принятии решения, формулировке выводов и прогнозов, он запоминает и усваивает материал на 90%. Близкие к приведенным данные были получены также американскими и российскими исследователями. Следующая веская причина, по которой важно использование АМО в обучении, связана со становлением информационного общества. Процесс возрастания объема информации и объема знаний в информационном обществе стремителен и бесконечен, чтобы обеспечить конкурентоспособность специалистов, экономики, страны на мировом рынке необходимо непрерывно осваивать постоянно появляющиеся новые знания и умения. Однако, невозможно бесконечно увеличивать сроки обучения. Решение данного противоречия, необходимо искать на пути интенсификации получения образования, именно поэтому активные методы обучения сегодня становятся важной составляющей образовательного процесса. Одним из направлений интенсификации обучения является использование более эффективных форм получения, переработки и усвоения информации. Конечно, мало кого могут устроить 5-10% эффективности усвоения учебного материала, свойственные традиционным формам обучения – лекции и чтению учебника. Активные методы обучения совместно с технологией модерации как раз и позволяют за счет новых форм представления информации, ее восприятия, обсуждения, анализа и осмысления повысить в несколько раз эффективность и качество обучения. Кроме интенсификации освоения учебной информации, АМО позволяет так же эффективно в процессе урока и во внеклассной деятельности осуществлять воспитательный процесс. Работа в команде, совместная проектная и исследовательская деятельность, отстаивание своей позиции и толерантное отношение к чужому мнению, принятие ответственности за себя и команду формируют качества личности, нравственные установки и ценностные ориентиры школьника, отвечающие современным потребностям общества. Но и это еще не все возможности активных методов обучения. Параллельно с обучением и воспитанием, применение АМО в образовательном процессе обеспечивает становление и развитие у обучающихся так называемых мягких или универсальных навыков. К ним обычно относят способность принимать решения и умение решать проблемы, коммуникативные умения и качества, умения ясно формулировать сообщения и четко ставить задачи, умение выслушивать и принимать во внимание разные точки зрения и мнения других людей, лидерские умения и качества, умение работать в команде и др. А сегодня многие уже понимают, что, несмотря на свою мягкость, эти навыки в современной жизни играют ключевую роль как для достижения успеха в профессиональной и общественной деятельности, так и для обеспечения гармонии в личной жизни. Не меньшее значение имеет повышение интереса и мотивированности учителя, как от использования АМО, дающего простор для творческого поиска и развития потенциала педагога, так и вследствие повышения эффективности и качества его профессиональной деятельности. Освоив существующие активные методы, технологию их применения в образовательном процессе и убедившись в эффективности АМО, педагог может более активно использовать свой творческий потенциал, разрабатывая и внедряя авторские игровые методы в соответствии с индивидуальными особенностями учеников и реальными потребностями местного сообщества. Игровая форма разбора и презентации материала, возможность двигаться и разговаривать в процессе обсуждения заданий, подключение творчества при подготовке презентации, соревнование команд, азарт, значительная доля самостоятельности на уроке, ответственность за правильность представления материала и усвоения его другими – все это вызывает развитие высокой мотивированности обучающихся, интерес и желание заниматься. Образовательный процесс перестает быть чем-то навязанным извне, он становится органичной частью жизни обучающегося как дома, при подготовке (причем, подготовка тоже может стать командной), так и в школе, когда у обучающегося появляется возможность проявить себя в разных легитимных формах. Важно также отметить, что передача обучающимся части полномочий по освоению образовательной программы, признание их значимой роли в достижении успеха обучения, а также учет психофизиологических особенностей школьников при проектировании и осуществлении обучения и воспитания меняет в положительную сторону отношение обучающихся к учителю и к образовательному процессу, что, в свою очередь, приводит к созданию благоприятного климата в классе и школе, содействуя успешному выполнению стоящих перед школой целей. Это далеко не все эффекты, которые проявляются при использовании АМО, но и они уже убедительно показывают преимущества использования активных методов обучения. Таким образом, использование АМО и технологии модерации позволяет обеспечить эффективную организацию и последовательное осуществление игрового образовательного процесса для достижения высокой заинтересованности и вовлеченности обучающихся, уверенности и мотивированности учителя, соответствия результатов деятельности школы ожиданиям и потребностям обучающихся, родителей, общества. Подготовка учителя по применению АМО в образовательном процессе, освоение технологий модерации и педагогического проектирования дает в руки учителя инструменты, которые позволяют реально менять ситуацию в школе. В первую очередь от учителя зависит – каким будет школьное образование, какими будут наши выпускники, 71

каким будет наше будущее. Освоение и применение эффективных технологий и методов обучения, новых форм организации образовательного процесса, формирование новых отношений в школе – это на сегодняшний день требование времени. При системном использовании активных методов роль учителя принципиально меняется. Он становится консультантом, наставником, старшим партнером, что принципиально меняет отношение к нему обучающихся – из «контролирующего органа» учитель превращается в более опытного товарища, играющего в одной команде с обучающимися. Растет доверие к учителю, растет его авторитет и уважение у обучающихся. Это требует психологической перестройки и специальной подготовки учителя по проектированию такого занятия и цикла уроков, знания активных методов обучения, технологии модерации, психофизиологических особенностей школьников. Но все эти вложения с лихвой окупаются эффектами от внедрения АМО. Непременным условием обеспечения эффективности АМО является изменение существующей роли ученика в образовательном процессе. Субъект-объектные отношения, в которых учащемуся отводится подчиненная роль запоминающего устройства, не способны обеспечить успешное внедрение АМО, да и не нуждаются в них. Реалии сегодняшней жизни требуют от человека, в том числе, выпускника школы самостоятельности в принятии решений, гибкого реагирования на вызовы динамично изменяющегося мира, смелости в принятии личной ответственности за совершенные поступки. Сама жизнь диктует необходимость замены существующей роли школьника, как послушного исполнителя, на его активное участие в образовательном процессе. Принятие обучающегося в качестве равноправного субъекта школьных отношений, признание его значения и ответственности за результаты обучения создадут ту необходимую среду, которая позволит эффективно использовать активные методы обучения. И еще одно важное условие для достижения эффективности применения АМО. Само по себе знание и несистемное использование активных методов, скорее всего, не приведет к ожидаемым результатам. Помимо самих активных методов, в настоящее время в образовании используется технология модерации, обеспечивающая гармоничное встраивание АМО в учебно-воспитательный процесс и эффективное их использование на каждом этапе урока. Данная технология дает учителю возможность системно осуществлять образовательный процесс, органично вплетая активные методы в канву учебной программы. Модерация позволяет гармонично сочетать передачу учителем новой информации и её самостоятельную активную переработку и осмысление учащимися. Модерация дает возможность педагогу полностью учитывать индивидуальные и психофизиологические особенности школьников, обеспечивая комфортное увлеченное обучение. Технология модерации позволяет учителю уверенно и демократично управлять образовательным процессом, обеспечивая гарантированное достижение целей урока. Moderare – в переводе с латинского – приводить в равновесие, управлять, регулировать. Как образовательная технология модерация была впервые разработана в 60-е - 70-е годы прошлого века в Германии. Первая известная публикация по этой теме также принадлежит перу немецких специалистов - «Идеи модерации» (K. Klebert, E. Schreder, W. Straub). С тех пор многие ученые и специалисты, в том числе педагоги, активно развивали и применяли модерацию на практике, совершенствуя данную технологию. В основу разработки целей, содержания, приемов и методов модерации были положены педагогические, психологические и социологические аспекты, направленные на активное заинтересованное участие всех обучающихся в образовательном процессе, обеспечение комфортности на уроке каждого ученика, на формирование нацеленности обучающихся на достижение результатов. Сегодня модерация – это эффективная технология, которая позволяет значительно повысить результативность и качество образовательного процесса. Эффективность модерации определяется тем, что используемые приемы, методы и формы организации познавательной деятельности направлены на активизацию аналитической и рефлексивной деятельности обучающихся, развитие исследовательских и проектировочных умений, развитие коммуникативных способностей и навыков работы в команде. Процесс совместной работы, организованный с помощью приемов и методов модерации, способствует снятию барьеров общения, создает условия для развития творческого мышления и принятия нестандартных решений, формирует и развивает навыки совместной деятельности. Цели применения модерации – эффективное управление классом в процессе урока, максимально полное вовлечение всех учеников в образовательный процесс, поддержание высокой познавательной активности обучающихся на протяжении всего урока, гарантированное достижение целей урока. Таким образом, обеспечивается оптимальное использование времени урока (внеклассного мероприятия), а также энергии и потенциала всех участников образовательного процесса (учителя, воспитателя, обучающихся). Методы модерации отличаются от автократичных дидактических способов обучения. Учитель и ученики являются равноправными участниками образовательного процесса. От каждого из них в равной мере зависит успех обучения. Ученик перестает быть объектом обучения, занимая активную позицию в образовательном процессе. Принципы модерации: - структурированность (все содержание урока рационально делится на четко определенные части); - систематичность (отдельные части урока взаимосвязаны и логически следует одна за другой, создавая полноценное содержание урока); - прозрачность (деятельность каждого обучающегося видна учителю, ясно виден ход образовательного процесса, его промежуточные и итоговые результаты). 72

По своей сути, процесс модерации является технологией управления образовательным процессом в классе (внеклассном мероприятии). Структурированность модерации определяется разделением образовательного мероприятия на определенные взаимосвязанные фазы (части), каждая из которых имеет свои цели, задачи и методы. Технология модерации дает учителю возможность полноценно реализовать разработанный план урока путем организации, координации, мотивации и контроля запланированных учебных и воспитательных мероприятий. Технология модерации включает интерактивность обучения и гармонично сочетается с активными методами обучения. Технология модерации великолепно совмещает обучение и воспитание, обеспечивая эффективное овладение учащимися новыми знаниями и умениями, а также привитие и тренировку важных качеств личности и универсальных навыков. Технология модерации обеспечивает стабильное достижение запланированных результатов. Помимо использования активных методов и модерации для учебной и воспитательной работы, учитель может использовать данные технологии для организации и проведения других школьных мероприятий, например, методических советов, родительских собраний, различных совещаний. Уверены, они станут намного интереснее и насыщеннее, будут занимать меньше времени и приносить более значимые результаты. Активные методы обеспечивают решение образовательных задач в разных аспектах: • формирование положительной учебной мотивации; • повышение познавательной активности учащихся; • активное вовлечение обучающихся в образовательный процесс; • стимулирование самостоятельной деятельности; • развитие познавательных процессов - речи, памяти, мышления; • эффективное усвоение большого объема учебной информации; • развитие творческих способностей и нестандартности мышления; • развитие коммуникативно-эмоциональной сферы личности обучающегося; • раскрытие личностно-индивидуальных возможностей каждого учащегося и определение условий для их проявления и развития; • развитие навыков самостоятельного умственного труда; • развитие универсальных навыков. Системное и целенаправленное применение активных методов в образовательном процессе возможно при использовании технологии модерации. Это позволяет обеспечить эффективность образовательного процесса и гарантированное достижение запланированных целей обучения, воспитания и развития. Приведенные эффекты АМО и модерации позволяют говорить о достижении высокого уровня качества обучения, качества как меры соответствия результатов школьного образования потребностям учеников, их родителей, общества, страны. Список использованной литературы: 1.Рахметов Р.О. Активные методы обучения на современном этапе. Учебно-методическое пособие. – : Изд-во «Арай», 2015. 2. Ибрагимов А.Д. Активизация учебного процесса. Учебно-методическое пособие. – : Изд-во «Арай», 2015.

СЕКЦИЯ 3. АҚПАРАТТАНДЫРУ – БІЛІМ БЕРУ САПАСЫН КӨТЕРУДЕГІ НЕГІЗГІ ФАКТОР ФОРМИРОВАНИЕ ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКИХ УМЕНИЙ И НАВЫКОВ УЧАЩИХСЯ Бектурганова Карлыгаш Кемельхановна старший преподаватель кафедры, «ИТиМПЕ(Н)Д» « АО «НЦПК Өрлеу» институт повышения квалификации педагогических работников по Жамбылской области Современный научно-технический и социальный прогресс характеризуется интенсивным развитием новейших информационных технологий, внедрением их в промышленное производство, науку и образование большинства стран мира. Возникновение передовых технологий, распространение и освоение их в заинтересованных странах стимулирует потребность в подготовке компетентных профессионалов. Задачу формирования специалистов призвана осуществлять система общего и профессионального образования. Успех будет возможен в том случае, если человек еще в школьном возрасте осознает свои профессиональные возможности на базе свободного владения средствами коммуникации и умения решать нестандартные задачи, как научного, так и организационного и социального планов. Центральной фигурой образовательного процесса, таким образом, становится учитель, способный формировать у подрастающих членов общества отношение к высокотехнологичному труду как важнейшей жизненной потребности. Поставленные временем педагогические и социальные цели оказывают значительное влияние на развитие как дидактики в целом, так и учебного процесса в частности. Одними из характерных и наиболее значимых сторон этого развития являются теории проблемного и компьютерного обучения. Их принципы, методы и технологии оказывают существенное влияние на разные аспекты процесса обучения. Основными из них являются принципы обоснования и создания мультимедийных продуктов для обеспечения методики проблемного обучения и технологии подготовки учителя как пользователя этими продуктами. Развитие теории проблемного обучения и системы ее методов с учетом использования мультимедийных средств поставило задачу изучения явлений, с одной стороны, технологии производства мультимедийных продуктов для разных этапов процесса проблемного обучения, с другой, что очень важно, - технологию подготовки учителя свободно пользоваться всеми возможностями предоставленных ему мультимедийных продуктов. И, наконец, третья сторона, самая важная — это эффективность учебного процесса. Эффективный - в переводе с латинского обозначает действенный. В педагогической интерпретации под эффективностью понимают любую дидактическую деятельность, обеспечивающую усвоение учебного материала. В данном случае под эффективностью предполагается выбор варианта сложности учебной проблемы, наиболее соответствующей учебно-познавательным возможностям учащихся. В свою очередь, сложность учебной проблемы определяется количеством логических ходов ее разрешения, возможностью альтернативных подсказок и наводящих вопросов, степенью наглядности. Степень наглядности повышается возможностями мультимедийных технологий, то есть процесс понимания, запоминания, осознания явлений природы, ее законов, научных теорий, математических расчетов может быть максимально наглядно представлен учащимся в динамичном, обучающем или тренировочном варианте мультимедийного дидактического средства. Проблема исследования - на основе анализа и уточнения содержания понятий, относящихся к расшифровке сущности интеграции возможностей проблемного обучения и мультимедийных технологий, необходимо, во-первых, адаптировать учителя к принципиально новым дидактическим средствам и технологиям. Во-вторых, раскрыть дидактические особенности использования мультимедийных средств в стимулировании творческой познавательной деятельности учащихся и, наконец, определить, какой должна быть конкретная, практическая реализация мультимедийных средств в процессе активизации познавательной деятельности учащихся с помощью вариативной проблемности, существенно повышающая качество обучения на уроках естественно-математического цикла. Цель исследования - теоретически и экспериментально проверить эффективность мультимедийных технологий в условиях вариативной проблемности обучения по формированию новых понятий на уроках естественно-математического цикла. Объект исследования — процесс и результат использования на уроках естественно-математического цикла в общеобразовательной школе учебных проблем различной вариативности с применением мультимедийных технологий. Предмет исследования — мультимедийные технологии в условиях варьирования проблемности обучения как средства повышения эффективности учебно-познавательной деятельности учащихся. Исходные положения исследования Проблемное обучение в дидактике рассматривается как интегрированный тип обучения, представляющий собой сложную иерархическую систему целей и средств их достижения, и как специфическая система взаимодействия преподавателя и учащихся. Доминирующее положение в системе занимают цели, осуществляемые методами продуктивного характера. Репродуктивные методы, сохраняя свое самостоятельное значение и решая собственные задачи, 74

вместе с тем несут функцию обеспечения эффективности доминирующих методов обучения. Мультимедийные средства, развиваясь как всемирный способ коммуникации, несут в себе неограниченные обучающие возможности. Освоение и развитие этих возможностей в проблемном обучении делают более эффективным процесс усвоения знаний на всех этапах. На этапе актуализации опорных знаний мультимедийные технологии исполняют роль подготовки учащихся для работы на следующем этапе усвоения нового материала. В процессе же предъявления нового материала мультимедийные технологии могут, во-первых, повысить наглядность предъявления содержания нового материала, а во-вторых, моделировать вариативность проблемных ситуаций. На этапе формирования умений и навыков мультимедийные технологии дают возможность оптимально переходить учащимся на более высокие уровни усвоения нового учебного материала. Мультимедийные технологии решают и проблемы педагогического мониторинга качества усвоения учебного материала и его систематизации. Гипотеза исследования. Эффективность применения мультимедийных технологий в процессе формирования новых понятий естественно-математических дисциплин может быть повышена, если: - в учебный процесс органично вписаны мультимедийные технологии, интегрируемые в процесс проблемного обучения. - реализовать возможности мультимедийных средств в варьировании проблемности учебного материала. - в отборе содержания изучаемого содержания соблюдать принципы преемственности и доступности. - учитывать уровень опорных знаний учащихся и их индивидуальные затруднения в усвоении понятий естественно-математических предметов. Задачи исследования: 1. Проанализировать содержание дидактических понятий, на основе которых возможно объяснить сущность интеграции мультимедийных технологий в процессе проблемного обучения. 2. Раскрыть дидактическую сущность интеграции мультимедийных технологий и проблемного обучения. 3. Выявить дидактические условия, способствующие интеграции мультимедийных технологий и проблемного обучения. 4. Разработать методику реализации мультимедийных технологий в условиях варьирования проблемности обучения и на этой основе провести формирующий эксперимент на базе общеобразовательных школ т. Адена в Республике Йемен. Методология и методы исследования Методологической основой исследования явились: диалектический метод познания, требующий всестороннего учета различных факторов, предполагающих исключение односторонности и предвзятости к построению модели обучения; положения психологии и педагогики о практической и умственной деятельности школьника; работы арабских, российских и других зарубежных педагогов, психологов по проблемам использования мультимедийных средств коммуникации в учебном процессе. С учетом целей и задач исследования мною были использованы и теоретические методы: историкологический, аналогии, абстрактного моделирования и др. Эмпирические и теоретические методы связаны между собой и строго субординированы: на первом этапе добывались знания эмпирически, затем теоретические методы позволяли выявить специфические противоречия и соотнести их с закономерностями процесса усвоения учебного материала, разработать методику изготовления мультимедийных продуктов для проблемного типа обучения и проверить эффективность. Теоретическая значимость исследования состоит в развитии дидактических взглядов на возможности использования мультимедийных технологий в условиях варьирования проблемности обучения на различных этапах логической структуры урока. На этапе актуализации опорных знаний учащихся мультимедийные средства интенсифицируют формирование их готовности к усвоению новых знаний; на этапе формирования новых знаний такие средства позволяют вариативно моделировать проблемные ситуации или вести учебноисследовательский процесс. На этапе формирования умений и навыков мультимедийные продукты, как опорные средства усвоения оптимизируют запоминание и осознание учебного материала. Практическая значимость исследования заключается в расширении границ творческого или продуктивного подхода к организации урока на основе разработанной методики использования мультимедийных средств на разных этапах логической структуры процесса обучения. Новизна исследования может быть определена в том, что методика использования мультимедийных средств впервые целенаправленно разрабатывалась на основе варьирования проблемности учебного материала с ориентацией на разные этапы логической структуры урока. Это позволило раскрыть содержание и структуру процесса интеграции проблемного обучения с активным использованием мультимедийных технологий, показать их возможности как дидактических средств актуализации опорных знаний на разных уровнях, проанализировать их влияние на эффективность овладения учащимися новым знанием. На этапе формирования новых понятий мультимедийные продукты представляют широкие возможности вариативного конструирования проблемных ситуаций, моделирования различных явлений на уроках естественноматематических дисциплин. На этапе формирования умений и навыков мультимедийные средства дают возможность оптимизировать процесс осознания учебного материала. На защиту выносятся следующие основные положения: 75

1. Условие интеграции мультимедийных технологий и проблемного обучения, которое определяется как возможность широкого варьирования проблемности учебного материала с ориентацией на уровень усвоения опорных знаний учащихся, их индивидуальные затруднения в усвоении понятий естественно-математических дисциплин. 2. Формирующий эксперимент как опыт обучения на основе интеграции мультимедийных технологий и проблемного обучения, иллюстрирующий субъектную готовность учащихся к активной познавательной деятельности на уроках естественно-математических дисци Во введении аргументированно показано наблюдающееся противоречие между возможностями мультимедийных средств в обучении вообще и проблемном обучении в частности с одной стороны и самим реальным процессом обучения. Выделена проблема, сформулирована гипотеза о разрешении создавшегося противоречия. Определены задачи исследования В круг вопросов, вытекающих из задач исследования, вошло: выявление и обоснование условий, способствующих интеграции проблемного и компьютерного обучения, организации процесса подготовки мультимедийных продуктов для последовательных уровней актуализации опорных знаний учащихся, обеспечение такими средствами этапа формирования новых знаний и этапа формирования умений и навыков. методическая готовность учителя к использованию мультимедийных продуктов на разных этапах урока. Анализ существующей практики организации учебного процесса в развитых странах позволил констатировать, что наиболее значимым в развитии теории и практики обучения является динамичное внедрение в систему познавательных процедур мультимедийных технологий. Особенная значимость таких технологий проявляется в активном творческом познавательном процессе учащихся. Естественно, для наиболее эффективного использования мультимедийных технологий в реализации активных методов обучения необходимо соблюсти определенные дидактические условия: информационная культура учителя должна соответствовать уровню мультимедийных учебных технологий. - мультимедийные продукты должны быть представлены учителю и выступать как универсальные дидактические средства, позволяющие варьировать проблемность в процессе обучения, учитывать принципы преемственности и доступности в обучении. Процедуры исследования проблемы позволили решить все сформулированные задачи. Анализ содержания понятий используемых в описании мультимедийных технологий и проблемного обучения позволили объяснить сущность интеграции процессов компьютерного и проблемного обучения, которая заключается в том, что мультимедийные продукты позволяют варьировать проблемную ситуацию как по сложности, так и по качеству, что позволяет оптимизировать сам познавательный процесс, ориентируясь на реальные возможности учащихся. Список литературы: 1. П.Андреев В.И. Педагогика. Казань: Центр инновационных технологий, 2000. 2. Анисимова В. Прочны ли знания ваших учеников? Нар. образование, 1971.-№11. -С.48. 3. Аристова Л.П. Воспитание познавательной самостоятельности школьников в процессе обучения основам наук. Казань: Таткнйгоиздат, 1959.-80 с. 4. Аткинсон Р. Человеческая память и процесс обучения. — М.: Прогресс, 1980.-526 с. 5. Бабанский Ю.К. Вопросы методики преподавания физики в средней школе. Ростов-на-Дону: РГПИ, 1971. — 168 с. 6. Бакиров A.A. Компьютерные дидактические игры в системе экологического образования и воспитания // Теория и технология компьютерного обучения. Казань, 2000. - Вып.4. - С.69-70. 7. Баланюк Г.И. Прочность знаний и место первичного закрепления знаний в процессе обучения // Сов.педагогика. 1954. - №5. - С. 30-40. 8. Баланюк Г.И. Теория и практика закрепления нового учебного материала / Под ред. И.Т.Огородникова. М.: Учпедгиз, 1955. - 135 с. 9. Беспалько В.П. Некоторые вопросы высшего образования. Рига: Министерство высшего и среднего специального образования Латв.ССР, 1977.-150 с. Критериальное оценивание на уроках как средство мотивации к учебной деятельности и индивидуального подхода к ученику Бектурганова Карлыгаш Кемельхановна старший преподаватели кафедры, «ИТиМПЕ(Н)Д» АО «НЦПК Өрлеу» института повышения квалификации педагогических работников по Жамбылской области г.Тараза, Республики Казахстан Актуальность исследования. Современное общество претерпевает существенные изменения. Динамика изменений в различных областях определяет сдвиги геополитических, экономических, социальных и других условий жизнедеятельности человека включая систему образования. Одним из важных концептуальных положений обновления содержания образования в XXI в. становится компетентностный подход. Использование подобного подхода способствует вытеснению традиционных когнитивных ориентации 76

образования, ведёт к новому видению самого содержания образования, его методов и технологий. Перед системой образования встает проблема развития у выпускников школ готовности и способности адаптироваться к новым социально-культурным требованиям; потребности самостоятельно находить ответы на вопросы, которые ставит жизнь; способности оценивать последствия своих поступков и быть готовыми нести ответственность и др. Этого можно достичь, если направить учебный процесс в школе на самообучение и саморазвитие как основу формирования учебно-познавательной компетентности школьников и их готовности и способности к самообразованию в течение всей жизни. В соответствии с этим, к выбору технологии оценивания, основанной на компетентностном подходе необходимо подходить, учитывая индивидуальные особенности учащихся и осуществляя развитие вариативной образовательной среды. Последняя включает в себя все многообразие современных технологий и индивидуальных образовательных траекторий, где вариативность нацелена на максимальную индивидуализацию и доступность образования, на гибкость образовательного процесса, основанного на взаимосвязанной работе его участников по реализации целей и выбору содержания (в рамках государственных стандартов) средств и способов деятельности. Закономерно, что в связи с появлением обновленной образовательной парадигмы, новых образовательных стандартов, основанных на компетентностном подходе, в центре внимания профессионального педагогического сообщества и участников образовательного процесса оказалась проблема формирования надежной, прозрачной, валидной и технологичной системы оценивания учебных достижений учащихся, обладающей системным, междисциплинарным характером. Однако до настоящего времени не определилась единая, универсальная, соответствующая требованиям изменившегося общества и образовательного пространства в целом система оценивания. В современной школе приоритетной целью образования становится развитие личности, готовой к эффективному взаимодействию с окружающим миром, к самообразованию и саморазвитию. Для достижения учебной самостоятельности особое значение имеет контрольнооценочная самостоятельность ребенка, то есть готовность и способность контролировать и оценивать сбою деятельность, устанавливать и устранять причины возникающих трудностей. Чтобы сформировать эти умения, необходимо внести существенные изменения в контрольно-оценочную деятельность в школе, пересмотреть ее цели, содержание и технологии. Проблема оценочной деятельности - одна из актуальнейших проблем как в педагогической теории, так и в педагогической практике. Существующая сегодня система оценивания формировалась в рамках знаниевой парадигмы образования и поэтому отражает результат усвоения знаний, а не процесс их усвоения, что не соответствует в полной мере современным требованиям. При анализе диссертационных исследований за последние несколько лет не обнаружено работ, посвященных проблеме формирования учебно-познавательной компетентности посредством критериального оценивания (то есть, компетентности учащегося, сформированной личностно-осмысленным опытом успешного осуществления учебно- познавательной деятельности на междисциплинарном уровне). Несмотря на разносторонность выполненных исследований и их несомненную теоретическую и прикладную значимость, работы, посвященные проблеме оценочной деятельности учащихся, не исчерпывают проблему формирования учебнопознавательной компетентности, и она не получила своей завершенности. В связи с этим целесообразно рассматривать определение педагогических оснований формирования и развития учебно-познавательной компетентности учащихся посредством использования технологии критериального оценивания их учебных достижений как одно из современных научных направлений. Основной проблемой в оценивании остается субъективизм школьной отметки. Вопрос отсутствия четких критериев в выборе отметки и отсутствия в отметке конструктивной информации о том, что именно является причиной низкого или высокого балла, а также трудность ранжирования результатов средствами пятибалльной оценки - все это требует скорейшего решения. Проблему оценивания учебных достижений учащихся можно решить путем формирования критериальной оценки результатов освоения учащимися основных образовательных программ, что наблюдается уже на начальной ступени обучения (Федеральный государственный образовательный стандарт начального общего образования, 2009). Изучение научной литературы по данной проблеме, констатирующие исследования в этом направлении, ознакомление с отечественным и зарубежным опытом, наблюдение за учебным процессом в общеобразовательных учебных заведениях позволили выявить ряд существующих противоречий между: • потребностью общества и личности учащегося в новой, объективной системе оценивания учебных достижений, с одной стороны, и недостаточной разработанностью критериальной системы оценивания в логике компетентностного подхода, - с другой; • сложившейся научно-теоретической базой по вопросу оценивания и недостаточно разработанной технологией критериального оценивания, способствующей формированию учебно-познавательной компетентности учащихся; • сложившейся традиционной практикой оценивания в средней школе и отсутствием научно обоснованной модели технологии критериального оценивания учебных достижений учащихся. Таким образом, актуальность разработки технологии критериального оценивания определяется необходимостью разрешения указанных противоречий. Все сказанное определило проблему исследования 77

какова технология критериального оценивания учащихся, способствующая формированию учебнопознавательной компетентности школьников? Актуальность данной проблемы, её недостаточная теоретическая и практическая разработанность явились основанием для определения темы исследования: «Критериальное оценивание как технология формирования учебно-познавательной компетентности учащихся». Цель исследования состоит в разработке и практической апробации технологии критериального оценивания, способствующей формированию учебно-познавательной компетентности учащихся 5-6 классов. Объектом исследования является процесс критериального оценивания как технология формирования учебно-познавательной компетентности учащихся 5-6 классов. Предмет исследования - содержание и организация критериального оценивания учащихся 5-6 классов. Гипотеза исследования: использование критериального оценивания будет способствовать формированию учебно-познавательной компетентности школьников, если оно разработано и реализовано как педагогическая технология, а именно: - разработана модель технологии критериального оценивания в школьном образовательном процессе, учитывающая социальный заказ общества и потребности личности учащегося, включающая: цель, принципы, оценочную политику, организационно-педагогические условия; - данная модель реализована на практике как двухчастная система мер организационного исодержательного характера, направленных на формирование учебно-познавательной компетентности учащихся. Задачи исследования 1. Уточнить понятие критериального оценивания и научно обосновать его роль в формировании учебнопознавательной компетентности учащихся 5-6 классов. 2. Разработать модель технологии критериального оценивания. 3. Сформулировать принципы организации критериального оценивания. 4. Разработать содержание и организационные основы критериального оценивания, направленные на формирование учебно-познавательной компетентности учащихся 5-6 классов, и экспериментально проверить их эффективность. 5. Апробировать опытно-экспериментальным путем модель технологии критериального оценивания в 5-6 классах общеобразовательной школы. 6. Выявить количественные и качественные параметры эффективно критериального оценивания как технологии формирования учебно-познавательной компетентности учащихся. Для решения поставленных задач и проверки гипотезы использовались следующие методы научного исследования: - теоретический анализ философских, психологических, педагогических, трудов и методических изданий, а также педагогического опыта по проблеме исследования; - анализ нормативных документов по теме исследования, государственных образовательных стандартов основного общего образования, учебных программ, отечественных и зарубежных учебно-методических комплексов; - метод моделирования, эмпирические методы (педагогическое наблюдение, беседы, интервьюирование, анкетирование, тестирование); - интерпретационные методы исследования (анализ, сравнение, обобщение теоретических исследований, практического опыта, эмпирического материала, синтез и систематизация эмпирического материала); - педагогический эксперимент (констатирующий, формирующий и контрольный эксперименты, проверка эффективности предложенной технологии, обработка результатов статистическими методами). Методологическую основу исследования составляют: положения системного подхода в педагогикеи образовании; теоретические и практические аспекты педагогического моделирования; положения диалектики о всеобщей связи и взаимозависимости явлений; положения философии образования о социокультурном характере педагогических процессов. Литература: 1. Красноборова, А. А. Критериальный подход в оценивании учебных достижений учащихся [Текст] / А. А. Красноборова // Педагогическое образование и наука. - 2009. - № 6. - С. 91-94 (0,5 пл.). 2. Красноборова, А. А. Технология критериального оценивания в логике компетентно стного и личностно-ориентированного подходов [Текст] / А. А. Красноборова // Начальная школа плюс До и После. 2010. - №1. - С. 76-81 (0,5 пл.). II. Учебно-методические пособия: 3. Красноборова, А. А. Оценка проектных заданий школьников: учеб. пособ. [Текст] / А.А. Красноборова; Перм. гос. пед. ун-т. - Пермь, 2010.-45 с. (3 пл.). ISBN 978-5-85218-451-1. 4. Красноборова, А. А. Критериальное оценивание в школе: учеб. пособ. [Текст] / А.А. Красноборова; Перм. гос. пед. ун-т. - Пермь, 2010. -84 с. (4,5 пл.). ISBN 978-5-85218-450-4.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ АКТИВНОГО ОБУЧЕНИЯ В ПРОЦЕССЕ ПРЕПОДАВАНИЯ И УЧЕНИЯ Бектурганова К.К. АО НЦПК «Орлеу» ИПК ПР по Жамбылской области ст.преподаватель каф. «ИТиМПЕНГД» Задача, поставленная современным временем перед образованием, определила поиск новых подходов, способствующих естественному переходу от учебной к творческой самостоятельной деятельности. Стимулирование стремления обучающихся к самостоятельному выбору целей, задач, и средств решения творческой задачи – необходимое условие формирования и развития творческой самостоятельности. Человек, не привыкший действовать самостоятельно, брать на себя ответственность за принятые решения, теряет способность к творческой деятельности. Отвечая на поставленные задачи, педагогическая практика делает отбор наиболее продуктивных подходов обучения и на первое место выдвигают дидактический принцип активности и самостоятельности обучающихся. По мнению М.М.Новик, использование в образовательном процессе методов активного обучения позволяет более эффективно воздействовать на качество усвоения материала, поскольку: 1. достигается максимальное приближение учебного материала к конкретной практической или профессиональной деятельности; 2. усиливается мотивация обучения. Активное обучение предполагает использование такой системы методов, которая направлена на самостоятельное овладение учащимися знаний и умений в процессе активной познавательной и практической деятельности. Методы активного обучения несут в себе прогрессивное начало, придают учебному процессу личностно-ориентированную направленность, способствуют вовлечению каждого обучающегося в мыслительную и поведенческую активность. Аспектам исследования прогрессивных технологий обучения посвящены работы М.М.Новик, А.М. Смолкина, В.Н. Кругликова, Н.В.Борисова, В.Б. Кузова (разработка классификации активных методов обучения), Новиков А.М., Г.П. Щедровицкого (использование деловых игр в конкретных профессиональных областях), Буш Г.О., Саркисов С.К. (методы поиска технических решений для использования активизации процесса творческого мышления. Активизация деятельности учащихся, по средствам включения творчески-поисковых заданий в учебный процесс описаны в трудах Новоселова С.А. Им научно обоснованны и опытно доказана роль творческо-поисковых заданий в формировании профессионально значимых способностей: развитие творческого потенциала, индивидуальности, творческого почерка, способность генерировать новые идеи, способность к переносу знаний, умений в новые ситуации. Активизация творческого мышления средствами поиска новых методов изучался Г.О.Буш, С.К. Саркисовым и др. Активизация деятельности учащихся посредством включения творчески-поисковых заданий в учебный процесс отражена в работах С.А. Новоселова, И.А. Розенсон и др. Многие исследователи указывают на важность разработки систем творческих задач, близких к реальным производственным ситуациям Ю.А. Арутюновым, Г.П. Щедровицким и др. М.М. Зиновкина выделяет следующие условия необходимые для формирования мыслительной деятельности: включение учащихся в творческую поисковую деятельность в учебном процессе по решению системы проблем различного уровня творчества; развитие системного мышления. Создание перечисленных условий в процессе обучения направлены на то, чтобы помочь ученику изучить творческий процесс «изнутри», вооружить механизмами, методами и инструментами сознательного управления творческим процессом. Особое значение “для получения креативного «прироста» необходимо общение с людьми, которые обладают развитыми способностями для получение креативного «прироста» отводится личности учителя, т.к. в процессе обучения происходит передача опыта деятельности, передается отношение к ней. Эффективность такого взаимодействия характеризует индивидуальное приращение в развитии. Ключевое значение при этом имеет творческий стиль деятельности учителя, личный пример в решении нестандартных задач. Дистервег утверждал: «Плохой учитель преподносит истину, а хороший учит ее находить». Поэтому необходимо организовать такую учебно-творческую деятельность, в которой ученику становятся активными участниками процесса познания. Для активизации творческой деятельности И.А. Розинсон и др. предлагает внедрение в учебный процесс методики образного подхода, содержащую эвристический потенциал. Даная методика и по нашему мнению, является неотъемлемой частью учебно-творческой работы и способствуя продуцированию новых идей, выступает как источник их вдохновения. По мнению В.И. Андреева, эвристические методы – это система эвристических правил деятельности педагога (методы преподавания) и деятельности ученика (методы учения), разработанные с учетом закономерностей и принципов педагогического управления и самоуправления в целях развития интуитивных процедур деятельности учащихся в решении творческих задач. Ю.К Кулюткин выделяет две основные характеристики эвристических методов: функция «наведения» на правильное решение и функция «сокращения» вариантов при переборе возможных путей решения задач. По мнению наших ученых выделяют следующие факторы, способствующие актуализации творческого потенциала в учебном процессе: включении самостоятельного поиска, в развивать мыслительные операции, являющиеся инструментом познания; способствовать оттачиванию профессиональных навыков как главного инструмента творчества до автоматизма и совершенствования. Формирование творческого мышления включает 79

одновременно развитие таких качеств мыслительного процесса, как гибкость, широта ассоциативного ряда, беглость, скорость рождение нестандартных, оригинальных идей. Следует также отметить, активные методы обучения строятся на мотивационной основе. М. И. Меерович, Л. И. Шрагина отмечают следующее - без реально существующей цели, принятой личностью на уровне ведущего мотива, приемы развития творческого мышления, превращаются в познавательные стереотипы, которые остаются невостребованными. Анализ состояния проблемы формирования и развития творческой самостоятельности учащихся показал, определяя методы организации обучения необходимо учитывать: - цели обучения и закономерности усвоения обучающимися содержания обучения. Совокупность методов должна приводить к достижению целей обучения; - психологическое обоснование подходов к отбору метода обеспечивает позиция теории поэтапного формирования умственных действий. В ней предпринята попытка определить систему следующих ориентиров, усвоение которых должны обеспечивать методы: совокупность научных знаний; способы деятельности; опыт творческой деятельности; - обучение – взаимодействие обучающего и обучаемого, ни один из методов не осуществим вне осознанной, целенаправленной деятельности как преподавателя, так и обучающегося. Методы обучения определяют деятельность преподавателя, его возможности владения методами обучения. Метод обучения является системой последовательных действий учителя, организующего познавательную и практическую деятельность ученика, устойчиво ведущую к усвоению им содержания образовании, т.е. к достижению целей обучения ; - методы обучения должны учитывать характер организуемой познавательной деятельности, уровень достигаемой самостоятельности обучающихся. Таким образом, творческая самостоятельность учащихся – сложная структура осознанных действий на основе устойчивых мотивов освоения способов и методов самостоятельной деятельности. Раскрытие творческого потенциала, формирование навыков самостоятельной деятельности связано в первую очередь с решением задач эффективности организации учебного процесса. Со ссылкой на все перечисленное мы предлагаем адаптированную классификацию методов обучения Ю. К. Бабанского для организации учебнотворческой деятельности учащихся, использование которых позволяет формировать у них творческую самостоятельность . 1. Методы организации и стимулирования учебно-творческой деятельности дискуссионные эвристические проектные - конференции - проблемные ситуации - выставки достижений - семинары - мозговой штурм - экспертные комиссии - беседы - творческие упражнения - деловые игры - круглый стол - самопрезентации - олимпиады 2 Методы контроля и оценки учебно- творческой деятельности по способу протекания деятельности: по результату: - консультации - просмотр первичный промежуточный итоговый Список используемой литературы: 1.Смирнов С.Д. Педагогика и психология высшего образования: от деятельности к личности: учеб. пособие – М.: Издательский центр «Академия», 2015.- 304 с 2.Зиновкина, М.м. Креативное образование. Теория и инновационные креативные педагогические технологии: Монография / М.М. Зиновкина. – М.: МГИУ, 2015. – 372 с 3.Казанская, В.Г. Взаимоотношения преподавателя с учащимися в процессе обучения: Метод. пособие / В.Г. Казанская. – М.: Высшая школа,2015.- 128 с НОВЫЕ ПОДХОДЫ В ПРЕПОДАВАНИИ ЯЗЫКОВ ДЛЯ ФОРМИРОВАНИЯ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАТИВНОЙ КОМПЕТЕНЦИИ УЧАЩИХСЯ У.Х.Есмаганбетова, Г.М. Таумаханова ФАО НЦПК «ӨРЛЕУ», ИПК ПР по Кызылординской области г.Кызылорда, Республика Казахстан Современная система образования нацелена на формирование учащимися самостоятельного умения учиться, обрабатывать информацию, осознанно добывать знания. Стандарты образования декларируют политику в области образования, устанавливают требования к освоению как и общих учебных умений и 80

навыков, так и компетенции в информационно-коммуникативных умениях, навыках и способах деятельности, которые должны быть сформированы у выпускника школы: - адекватное восприятие устной речи и способность передавать содержание прослушанного текста в сжатом или развёрнутом виде в соответствии с целью учебного задания, осознанное чтение текстов различных стилей и жанров; владение монологической и диалогической речью; - создание письменных высказываний, передающих прослушанную и прочитанную информацию(кратко, выборочно, полно), составление планов, тезисов, приведение примеров, формулирование выводов, а также отражение в устной, письменной форме результатов своей деятельности; - умение перефразировать мысль, выбор и использование выразительных средств языка и знаковых систем(текст, таблица, схема, аудиовизуальный ряд и т.д.) в соответствии с коммуникативной задачей, сферой и ситуацией общения; - использование для решения познавательных и коммуникативных задач различных источников информации, включая энциклопедии, словари, интернет-ресурсы и другие базы данных. Таким образом, сегодняшний выпускник должен обладать не только базовым уровнем традиционной грамотности, но и школьной академической грамотностью, предполагающей независимое чтение, достаточное для ответов на вопрос, запоминание, синтезирование, анализирование, суммирование и оценивание содержания информации. Следовательно, курсам русского языка и английского языков отводятся ведущая роль в формировании информационно-коммуникативной компетенции. В связи с этим при формировании личности школьника ставятся такие цели и задачи: - формирование языковой, коммуникативной и лингвистической компетенции учащихся, освоение учащимися текстов в единстве содержания и формы; - освоение основных понятий; развитие способности к речевому воздействию; - развитие образного и аналитического мышления; развитие информационных умений и навыков; развитие навыков самоорганизации и саморазвития; развитие творческих способностей. Современный урок с соблюдением определенных правил, соответствующий целям, задачам и методам обучения, сможет способствовать формированию информационной компетенции учащихся. Цель деятельности педагога – его познавательное стремление, осознанное решение изменить степень обученности, воспитанности и развитости учащихся. Достижению цели должна быть подчинена вся деятельность преподавателя, поэтому цели урока должны быть максимально конкретными. Цель обучения предполагает формирование у учащихся новых понятий и способов действий, системы предметных знаний и т.д. Её необходимо конкретизировать. Потому что целеполагание изменилось, так как оно рассматривается с позиции преподавания и обучения. Преподавание включает обязанности учителя на уроке чему научить, а обучение относится чисто к обучающимся, т.е. чему научиться? При использовании монологического метода преподавания доминирует исполнительная деятельность учащихся: наблюдение, слушание, запоминание и выполнение действий по образцу. При использовании диалогического метода изложение учебного материала можно вести в форме сообщающей беседы. При этом проблемная ситуация создается постановкой проблемных вопросов или показом противоречивости фактов, явлений, а учащиеся как бы помогают в обосновании гипотезы и её доказательстве. Эвристический метод характеризуется тем, что изложение учебного материала ведется в форме эвристической беседы, которая отличается от сообщающей беседы главным образом постановкой основной проблемы, делением её на подпроблемы и организацией поисковой деятельности учащихся по её решению[3. 35.]. Здесь характерно то, что последующие вопросы исходят из предыдущих. Эвристический метод характеризуется возникновением дискуссии, высоким уровнем познавательной активности учащихся. Если используется исследовательский метод, учитель организует самостоятельную работу учащихся, давая им познавательные проблемные задачи и задания, имеющие практический характер и решаемые учащимися самостоятельно. Исходя из этого, можно использовать такую структуру урока: формирование новых понятий и способов действия, актуализируя прежние знания; формирование новых умений и навыков на основе предыдущих знаний и умений. Актуализация означает, что надо сделать знания актуальными, нужными в данный момент, т.е. «освежить» прежние знания и способы деятельности в памяти. Кроме того, актуализация означает и психологическую подготовку обучаемого, возбуждение его интереса к теме (проблеме), создание эмоционального настроя, оценку степени готовности отдельных учащихся к восприятию нового материала и т.д. Актуализация – более широкое понятие, чем опрос. В неё входит и контроль учителя за состоянием знаний ученика, его умений и навыков, который осуществляется в форме опроса и в форме проверки выполнения учебных заданий. Видами деятельности учащегося на этапе актуализации могут быть постановка вопросов, чтение текста для нахождения ответов на разные вопросы высокого порядка, самостоятельные работы, взаимопроверка, выполнение упражнений и т.д. Вторым компонентом дидактической структуры урока является формирование новых понятий и способов действия. Здесь понятие «формирование» включает деятельность учителя по объяснению нового материала или организации деятельности учащихся по самостоятельному раскрытию сущности новых понятий. Способ объяснения учителя может быть разным (исследовательская беседа, диалоговый рассказ, демонстрация опыта и т.д.), так же, как и способ «самообъяснения» учащегося (работа с книгой, анализ ситуаций, анализ 81

текста произведения, выполнение упражнения и т.д.). Эти приемы и способы деятельности учителя и учащихся являются элементами подструктуры урока. В третьем компоненте дидактической структуры урока – формировании умений и навыков – происходит отработка навыков применения знаний путем многократного повторения тех или иных умственных или практических действий, операций. Здесь выполняются различные упражнения, анализируется ход выполнения и т.д. Пути повышения эффективности обучения ищут во всех странах мира. Проблемы результативности обучения активно разрабатываются на основе использования последних достижений психологии, информатики и теории управления познавательной деятельностью. Сейчас четко обозначился переход на гуманистические способы обучения и воспитания детей. Но все же в учебном процессе сохраняются противоречия между фронтальными формами обучения и индивидуальными способами учебно-познавательной деятельности каждого ученика; необходимостью дифференциации образования и единообразием содержания и технологий обучения; преобладающим объяснительно-иллюстративным способом преподавания и деятельностным характером учения [3. 51.]. Одним из важных направлений решения названных проблем являются разработка и внедрение новых педагогических технологий. Использование ИКТ без педагогических и предметных знаний не предоставляет возможности гарантировать качество преподавания и успех обучения. В центре пересечения всех трех областей знаний находится Технологическое педагогическое и содержательное знание (ТПСЗ). Данный подход впервые рассмотрен Мишра и Келер (2006), которые утверждали, что, если новая технология должна быть способной к трансформации в сторону улучшения обучения, то процесс планирования должен включать интеграцию специфических знаний предмета с пониманием того, как эти знания постигаются учениками. Кроме того, Мишра и Келер считают, что учитель, который способен к реализации взаимосвязи между всеми тремя областями знаний, является профессионалом высокого уровня [2. 170.]. Многие существующие педагогические технологии по своим целям, содержанию, применяемым методам и средствам имеют сходство, но отличаются по различным параметрам. Среди основных побудительных причин возникновения новых психолого-педагогических технологий можно выделить следующие: - необходимость более глубокого учета и использования психофизиологических и личностных особенностей обучаемых; - осознание настоятельной необходимости замены малоэффективного вербального способа передачи знаний системно-деятельностным подходом; - возможность проектирования учебного процесса, организационных форм взаимодействия учителя и ученика, обеспечивающих гарантированные результаты обучения. Большие педагогические системы не могут быть монотехнологичными, т.е. вводить у себя одну – единственную технологию для всех классов и всех предметов. Политехнологизм в обучении неизбежен в силу разнообразия факторов, влияющих на эффективность обучения. Каждый педагог – творец технологии, даже если имеет дело с заимствованиями. Создание технологий невозможно без творчества. Учителю необходимо ориентироваться в широком спектре инновационных технологий. Качественое изменение образования невозможно без формирования нового взгляда учителя на свое место и роль в учебном процессе, нового отношения к ученику. И это сопровождается пониманием и осознанием сути новых изменений, смысла нового качества образования и новых образовательных результатов. Поэтому при работе необходимо тщательно рассматривать каждый этап и составлять схему работы над темой, например: - конструировать проблемную ситуацию; - объяснить с использованием исторического, занимательного или поискового материала; - закрепление темы проводить с использованием группового метода обучения или движения по ступеням: освоил одну ступеньку – иди дальше, выше. Последовательное разрешение проблем: понимание, осмысление, умение, применение, реализация и т.д. Это обязательный уровень, кто его освоил пойдет выше к комбинированным заданиям, где требуется творчество каждого. Но каждый пройдет тот путь, который ему по силам, поэтому работают все. Нет сильных или слабых – есть заинтересованные; Особое значение нужно придавать коллективно-групповой, синдикативной и межсиндикативной работе и не в коем случае нельзя уединять ребенка со своими проблемами. Таким образом система прибретает процессуальность – активность – значимость-компетентность – результативность. Среди множества новых подходов хотим выделить 3 вида: естественный, метод физического реагирования и коммуникативный метод обучения, которые очень полезны на начальной стадии обучения в целях решения языковых проблем. Естественный подход предоставляет учащимся доступный и наилегчайший способ овладения знаниями на уроке. Отличается стремлением учителя сделать знания учеников более содержательными. Речь учителя фокусируется на объектах в классе и содержаниях текстов, картинок и т.д. Большее внимание уделяется уменьшению эмоциональных барьеров, улучшению степени естественного понимания и осмысления через навыков аудирования. Приоритетное направление подхода слушание, понимание и частичное говорение. Метод физического реагирования удовлетворяет запросы учащихся в понимании языка, поддерживается за счет использования картинок, жестов и действий. Дети получают возможность демонстрировать свое понимание физически, а не через языковой результат. Метод помогает обогащению словарного запаса слов, развитию памяти через выполнения конкретных инструкции: «Сначала коснитесь книги, а затем трижды 82

коснитесь вашей головы, потом повернитесь к соседу, сделай шаг вперед, пожмите ему руку, вернитесь на свое место и т.д». То же самое можно предлагать на английском языке. Коммуникативный метод обучения. Учителя которые придерживаются принципов коммуникативного метода, менее обеспокоены соблюдением правил грамматики. Больше уделяют внимание коммуникативной компетентности, чем грамматической. Для развития коммуникативных навыков можно предлагать ситуативные задания, составление диалогов, опросы, интервью, проектные работы и т.п. Все эти подходы помогают практиковать новые умения и навыки чтения, говорения, слушания и письма. Любые улучшенные формы или подходы обучения не эффективны без причастия профессиональной поддержки учителя. Только компетентный учитель, может осуществить качественное обучение, построенное на основе размышлений учащихся над своими знаниями, убеждениями, перестройки и обобщения понимания и т.д.. Именно поэтому велика роль учителя в создании комфортной среды для обучения с помощью новых подходов преподавания в целях формирования поликультурной личности в современных условиях образования Республики Казахстан. Использованная литература: 1. Аяпова Г.Т. К вопросу формирования творческих способностей учащихся. 12-летнее образование. 7, 2008.

2. Мұғалімге арналған нұсқаулық. «Назарбаев Зияткерлік мектебі» ДББҰ, 2012. 3. Баяманова Р.Г. Организации коммуникативного ориентированного урока русского языка. Учебнометодическое пособие. Караганда: Издательство ТОО «Арко», 2006. 35-51 с. ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯ АРҚЫЛЫ – БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ Есмырзаева Аманкуль Орынбаевна «Өрлеу» БАҰО АҚФ Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ, Тараз қаласы, «Инновациялық технологиялармен жаратылыстану-ғылыми (гуманитарлық) пәндерді оқыту әдістемесі» кафедрасының аға оқытушысы Педагогикалық қызметке ынтасы жоғары, білім беру саласындағы үнемі жаңарып отыратын өзгерістерге икемді, жаңа технологияларды оқу-тәрбие үрдісінде қолдана алатын мұғалім ғана қоғамдағы өзгерістерге бейім оқушының жеке тұлғасын қалыптастыруда түйінді тұлға болып табылады. Бүгінгі таңда білім берудегі басты міндетәртүрлі әдіс – тәсілдерді, жаңа технологияларды қолдана отырып оқушының пәнге деген қызығуларын арттыру және білім сапасын жақсарту. Елбасының жолдауында «Білім беру жүйесі реформасының орталық буыны осы заманғы білім беру үрдістерін, ақпараттық технологияларды жаппай енгізу, бұл кезеңде назарды оқушылардың біліктілігін арттыруына аудару қажет» дегеніндей, біз инновациялық оқытуды тәжірибемізге енгізіп, ойлау қабілеті дамыған, өз бетінше шешім қабылдай білетін білімді ұрпақты тәрбиелейміз. [1,3-б.]. «Инновация» термині ғылымға ХІХ ғасырда енді. ХХ ғасырдың екінщі жартысында инновация әлеуметтік өзгерістердің жалпы үрдістерінің сатысы ретінде қаралып, оның негізігі элементтері атап көрсетілді: «жаңашылдық», «жаңашыл», «бағалаушылар». Үрдістің сындарлы, өзгермелі мерзімін қандай да бір жаңа енгізілмелерге сәйкес «бағалаушылардың» іс-әрекетіндегі өзгерістер айқындайды. Жаңашылдық – нағыз құрал, ал инновация осы құралды меңгеру үрдісі. Сауатты түрде таңдап алынған жаңашылдық барынша мүмкін дәрежеде жаңа енгізілімнің табысқа жетуіне кепілдеме беруі тиіс. Инновациялық үрдіс деп жаңалықты жасау, меңгеру, пайдалану және тарату бойынша жүргізілетін кешенді іс-әрекетті айтады. Бүгінгі жағдайда жаңа ғылыми, тәжірибелік білімді жасау және оларды меңгеру мен іске асыруды инновациялық тұрғыдан қарастыруға болады. Педагогикалық технология оқу үрдісімен, яғни мұғалім мен оқушының іс-әрекетімен, оның құрылысымен, құралдармен, әдістері және түрлерімен түбегейлі байланысқан. Жаңа технологияны меңгеру мүғалімнен асқан шеберлікті, арнайы дайындық пен ізденісті, сауаттыдықты қажет етеді. Инновациялық оқыту білімді тереңдетумен қатар оқушыны оқу әрекетіне жетелеп, олардың оқуға деген ынтасын оятады. Бұл жаңа технологиялар шығармашыл қабілеттің дамуына жағдай туғызады. Әр мұғалім қазіргі жаһандану саясатына сәйкес жаңа технологияны өз ыңғайына, пәніне лайықтап пайдалануға тиіс. Сабақты тартымды өткізу және оқушылардың оқуға деген қызығуын арттыру үшін әр сабақты түрлендіріп, арттыруы шарт. Ол үшін тек бір технологиямен шектеліп қалмай, әр түрлі технологияның сан қилы элементтерін пайдалану артық етпесі анық. Сабақта мәселелік оқыту технологиясының басты мақсаты –оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, олардың танымдылығы мен шығармашылық икемділіктерін дамыту. Ерекшелігі: оқу материалында баланы қызықтыратындай құпиясы бар мәселе туғызу.Инновация көпсалалы,кең қолданыста.Педагогика ғылымында өзіндік категориясы болмаса да, зерттеуші ғалымдар білім беру жүйесіне жаңалық енгізу деп қолданып жүр. Инновация ұғымы ең алғаш мәдениет танушылардың зерттеулеріне енді, ал қазір барлық салада кеңінен қолданылады. [2, 63-б.]. Жаңа парадигмалық жағдайдағы педагогикалық инновацияда (неология,аксиология,праксиалогиялық жағдайдағы) білім беру жүйесінің әдіснамалық негіздері мен даму бағыттарының кәсіби шығармашылық деңгейді көтерудегі басым бағыттары қарастырылады. Жаңа парадигмаға көшуде қазіргі таңдағы отандық және шетелдік зерттешілер (Роджерс, Д.Дьюи, Курт, Льюин, П.Ф.Каптеева, Ю.К.Бабанский, В.П.Сазанов, Г.С.Құдайбергенова және т.б) еңбектерінде ғылыми негіздердің педагогикалық83

психологиялық, ғылыми, әдіснамалық бағыттары басшылыққа алынады. Зерттеуші ғалым Ф.Янушкевич «жаңа техналогиялық сабақ мұғалімнің өз әдісін жаңартуға арналған емес, оқушының пайдасына, қажеттілігіне арналу қажет, сонда ғана сапа болады» дейді.Бұл пікірге қосылуға болады.Өйткені педагогтің жеке тұлға қалыптастырудағы іс-әрекетінің басты материалы – педагогикалық техналогия. Сондықтан мектепте жүргізілетін ғылыми — әдістемелік жұмыстың негізгі бағыты, мазмұны, формасы, мақсат пен міндет айқындалса, бұл мектепте оқу – тәрбие үрдісінің сапалық деңгейі жоғары болары сөзсіз. Ал оқу тәрбие үрдісінің техналогиясы – оқушы тұлғасын дамытуға бағытталған мақсат, мазмұн, құрал, форма және әдістер жүйесі. Қазіргі кезеңде білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс тәсілдерін инновациялық педагогикалық техналогияларды игерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақтытәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл мұғалім болуды қажет етеді.Ұлы ойшыл ғұлама әл-Фараби «Адам бойындағы ең үлкен қасиет – қабілет өмірді түсіну, қанағаттұту, ұстанымдылық және өзгеге ұқсамайтын даралық» деген. Ғұламаның осы өмірлік ұстанымы бүгінгі білімнің басты үйлесімділігінде екеніне көз жеткізуге болады. Сонымен инновациялық технология дегеніміз – педагогтың білімі, білігі, иннтеллектуалдық, кәсіби әдіс-тәсілдер жүйесін қолданудағы шығармашылық қабілет жиынтығы, мұндағы қажеттілік, қабілет,мүмкіндіктентуындайтын нәтиже даму мен ұмтылыс арқылы жүзеге асады. Білім беруді дамыту үрдісінің әлемдік үрдіске кірігуі,дамыған елдердің стандартына деген ұмтылыс қоғам дамуындағы қажеттіліктерді туындатып отыр. Педагогикалық технология жетілдірілген оқыту мен тәрбие жүйесін құру және оқу-тәрбие үрдісін жобалаумен айналысады. Педагогикалық технология басқарылатын қайта жаңғыртылатын оқу тәрбие үрдісін жобалауды көздей отырып , білім берудің негізгі мақсаты мен міндеттерін шешуді қамтамасыз ететін ғылыми тұрғыдан негізделген амал тәсілдердің жүйесін құрайды. Оның негізгі құрылымдары мыналар болып табылады: -тұжырымдамалық негізі: -мазмұндық бөлігі: -әрекеттілік бөлімі-техникалық үдеріс. [3, 13-б.]. Педагогикалық технологияның тиімділігі педагогикалық шарттарға байланысты. Педагогикалық шарттарға, ең алдымен,педагогтің дербес ерекшеліктері: тұлғалық даралығын, мәдениеттілігін, қызығуын, т.с.с.жатқызуға болады. Сонымен бірге, оқушылармен қарым-қатынас жасау біліктілігі мен кәсіби шеберлігі ерекше мәнге ие болады. Сабақты оқытуда жаңа педагогикалық технологиялардың көптеген түрлерін пайдалана отырып сабақ өткізуге болады. Жаңа педагогикалық технологиялардың жіктелуін мына кестеден көруге болады. Білім берудің әлеуметтік технологиясы бір күнде пайда бола қойған жоқ: адамдар оны уақыт өте келе дамытып, жетілдіріп, ежелден пайдаланып келе жатыр. Оқытудың тиімділігін арттыру үшін өз сабақтарымда жаңа технологияларды қолданамын. Жаңа технологиялардың ерекшелігі – оның оқушыға жан - жақты ықпал етуі. Яғни тек білімді немесе оқу бағдарламасын меңгертіп қоймай, жеке тұлғаның танымдық қабілеттерін арттыруға, өзін - өзі өзектендіруге, шығармашылық қабілеттерін қалыптастыруға, өз бетімен білім алуға, ізденуге деген ықыласы мен іскерлігін, оқу - танымдық ынтасын жетілдіруге, әрі жеке тұлғаны жан – жақты дамытуға жетелейді. Әр мұғалім өз сабағының – көшбасшысы. Білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдер арқылы оқытуда оқушылар бұрынғыдай тек тыңдап және көшіріп қана қоймай, белсенді әрекеттер атқарады. Белсенді әрекеттерге ойлау, оқу, сөйлеу, талқылау, жазу, пікірлесу, пікір таластыру жатады. Жаңа технология арқылы бала білім алу мен қатар өз бетінше шешім қабылдауға дағдыланады. Білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдер арқылы оқытуда білім дайын күйінде берілмейді, ол тек белсенді әрекеттер арқылы ғана игеріледі, яғни оқушылармен өзара қоян - қолтық қарым - қатынаста болып, онымен бірлесе әрекет жасау, диалог құру. ІІ. Мағынаны тану - сатысында нақты тақырыпты мұғалім сұрақ – жауап арқылы, өз беттерімен ойларын айтуға, тапсырмалар орындауға бағыттайды. Бұл кезеңде оқушы жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс жасайды, тапсырмалар орындайды. Сонымен қатар олар идеяны жеткізіп қана қоймай, шешімін табу үшін топқа сұрақ қояды және басқаларды сұраққа тартады. ІІІ. Ой толғанысы - сатысында оқушы не үйренгенін қорытып, саралап, оны түсіндіру арқылы білім жинақтайды. Осы кезеңде оқушы не үйренгенін саралап, салмақтап, оны қандай жағдайда қалай қолдану керектігін үйренеді. Қазіргі заман ағымы болашақ ұрпақтың ой -өрісінің шыңдалуын, жеке тұлға ретінде қалыптасуын талап етуде. Осы орайда ұлы педагог Ушинскийдің «Бала балқытылған алтын», - деген қанатты сөзі еске түседі. Егеменді еліміздің алғы шарттары өркениетті елдер қатарына көтерілуі керек болса, өркениетке жету үшін жан – жақты дамыған, рухани бай тұлғаны өсіру керек. Жас ұрпақтың бойындағы қабілетін көру, оны жетілдіру ізденгіштік қасиетін дамыту мұғалімнің сабақ берудегі ізденушілік, шеберлік қабілеттеріне байланысты. Қазіргі болып жатқан саяси – экономикалық, мәдени - әлеуметтік өзгерістер халыққа білім беру жүйесінің барлық буындарында білім беру ісін жаңа сатыға көтеруді талап етіп отыр. Осыған орай жаңа кезеңдегі озық педагогикалық және әдістемелік идеяларды ой елегінен өткізіп, бүгінгі заман талабына сай, жаңа жағдайларды қолдану ерекше маңызға ие болып отыр. Ж.Аймауытов ағамыз «сабақ беру үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол жаңадан жаңаны табатын өнер»- деген, яғни оқу үрдісін жаңаша ұйымдастыру, оқушылардың әрекеті арқылы ойлау дағдыларын жетілдіруге, шығармашылық қабілеттерін дамытуға негізделуі қажет. Бүгінгі жастардың талабы мен рухани талғамы жоғары. Республикамызда тұлға әлеуетін дамытуға, ойын еркін жеткізуге, инновациялық жобаларды жүзеге асыруға, креативтілікті арттыруға барлық жағдай жасалған. ХХІ 84

ғасыр технологиялық мәдениет, ақпараттық қоғам дәуірі болып табылады. Оқу үдерісінде компьютерлік технологияларды қолдану, жоба құру, бейне, графикалық дизайн, анимация мен құрылымдық анықтау – жаңа әдістің пайда болуына, оны ұйымдастыру түріне әкеледі. Қазіргі дамыған қоғам деңгейінде еліміздің ертеңі үшін шығармашылық қабілеті дамыған әлеуметтік белсенділігі жоғары тұлғаларды тәрбиелеп шығару қажеттілік деп санасақ, оның негізі информатика пәнін оқытуда жатыр. Компьютер және ақпараттық технологиялар арқылы жасалып жатқан оқыту процесі оқушының жаңаша ойлау қабілетін қалыптастырып, оларды жобалар құру мен жаңалықтар ашуға ынталандырып, нәтижесінде өздерінің кәсіби потенциалдарының қалыптасуына жол ашу қажет. Білімді ұрпақ – ел болашағы. Оқушы күш пен қуатты да, шабыт пен дарынды да ұстаздан алады. Сондықтан бүгінгі таңда ақпараттық жаңашыл технологиялармен қаруланған педагог өскелең ұрпақтың толық қанды білім алуына, ізгілік қасиеттерді бойына сіңіруге, ұлтжанды, тәрбиелі жеке тұлға болып қалыптасуына үлкен септігін тигізері сөзсіз. Пайдаланған әдебиеттер: 1. Кәсіби даму мектебі// Алматы, Венера 2007 2. Қазақ ұлттық энциклопедиясы // Алматы 2006ж 3. М.М. Жанпейісова Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде// Алматы 2006 4. К.С.Құдайбергенова Инновациялық тәжірибе орталығы- педагогикалық технология көзі 2007ж ЖҮЙЕЛІ ОҚЫТУДЫ ЖЕДЕЛДЕТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ТӘЖІРБИЕСІ Есмырзаева Аманкуль Орынбаевна «Өрлеу» БАҰО АҚФ Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ «Инновациялық технологиялармен жаратылыстану-ғылыми (гуманитарлық) пәндерді оқыту әдістемесі» кафедрасының аға оқытушысы «ХХІ ғасырда алдыңғы саптағы елдер қатарына өз жастарының интеллектуалды және рухани әлеуетін барынша дамыта алатын оқу орындарының ең тиімді жүйесін жасаған ел ғана көтере алады» Н.Ә. Назарбаев Әлемде қоғамдық қарым-қатынастардың үдемелі өзгеріп жаңа келбет алу бет бұрыстары әлеуметтікэкономикалық инфрақұрылымның модернизациялануымен шектелмей, дүние жүзілік білім беру кеңістігінде де біршама динамикалық түрлендірулер жүруде. Осыған сәйкес, отандық және шетел мемлекеттерінде жастарға білім беру мен оларды тәрбиелеу педагогтің үстемдік тұрғыда оқытудан тұлғалық бағдарлы оқытуға көшудің жаңа парадигмалары(үлгі) қалыптасуда. Оқу орындарында жастарға білім беру мен тәрбиелеу үрдісі оқушы тұлғасы мен кәсіби-тұлғалық қасиеттерінің қалыптасып дамуына, өз бетімен іс-әрекет құралдарын жүзеге асыруға айрықша көңіл аударылуда. Осы өзекті мәселені шешуге өткен ғасырда шетел мен Отандық ғылымипедагогикалық қауымдастық педагогика ғылымы мен оның тәжірибесіне біршама үлес қосты. Оған кепіл болатын– оқытудың жаңа технологиялары. Дәстүрлі оқытудың мазмұны мен әдістемесі білім алушының пән бойынша оқу материалын теориялық мазмұнда игерсе, ал тәжірибеде қолданылуы шектеулі болғаны белгілі. Бұл, әрине, оны тәжірибелі іс-әрекеттерді белгіленген алгоритм бойынша орындауға кӛп еліктетті, бірақ әрбір әрекетті дәл, нақты орындауға ұмтылдырды. Оқу үрдісіндегі оқу әрекеттері педагогтің басшылығымен орындалуы жиі байқалды.Ал білім беру процесінің жаңа үлгілері (парадигма) мен оқытудың технологиялары білім алушының тұлғалық және кәсіби-тұлғалық қасиеттерін қалыптастырып дамыта, оның меншікті потенциалына негізделе, өз бетімен оқу-танымдық іс-әрекеттерді жүргізу, тапсырмаларды дербес орындап, шығармашылық және интеллектуальды қасиеттерін жетілдіруді, өзін-өзі жетелеуді көздейді. Білім алушы нысанда немесе процестерде пайда болған қиындықтарды өзі танымның әдістерімен сауатты шешіп, табысты нәтижелерге жетуге барлық танымдық потенциалын жұмылдыруға бағыттайды. Оқу үрдісінде білім алушының аталған қасиеттерін жүзеге асыруға мұғалімнің ролі жетекшілік, кеңесші және достық қатынаста жүруге бағыт алады. Жоғарыдағы қасиеттер мен қарым-қатынасты орнықтыруға, оны оқу процесінде жүзеге асыруға оқытудың жаңа технологиялары өздерінің материалданған тәжірибесімен үлкен ықпал етеді. Қазіргі Отандық білім беру оқу орындарында, әсіресе, жалпы және кәсіби білім беру мектептерінде оқытудың жаңа технологияларын оқу процесінде белсенді қолдануға ұмтылуда. Біздің бірнеше жыл бойы педагогтердің оқу процесінде жаңа технологияларды қолдану тәжірибесін бақылауымыздан, олардың оқыту технологиясы мен оқыту әдістемесін баламалаумен шектелуі сипат алуда. Жаңа оқытудың технологиясын тәжірибеде қолдану жүйесі жеткіліксіз емес, көріністі түрде қолдану, пән сабақтарының оқу үрдісінде байқалады. Бұл ауытқулар оқыту технологиясының мәні мен нәтижесінің толық мақсатына жетуіне күмән тудырады. Оқытудың жаңа технологияларын оқу үрдісінде біртұтас, жүйелі және мақсатқа сәйкес қолдану үшін оқыту технологиясы түрінің тұжырымды қағидалары мен теорияларын және сабақты құру мазмұнымен толық қарастыра, ұғынып түсіне барып, оқыту мазмұнының тұжырымды және процессуальды құрылымды элементтеріне көшу абзал. Өкінішке орай, қазақ тілінде оқытудың жаңа технологиялары туралы толық мәліметтер де шектеулі. Көптеген тәжірибелі педагогтер оқыту түрлерін қолдануда кезеңді баспа беттерінде қарастырылған әдістемелік ұсыныстарға негіздеп оқытудың мазмұнын құрайды.Осы кемшіліктерді толықтыруға, болашақ педагогтер мен оқытушылардың кәсіби еңбегінде оқытудың технологияларын, олардың көздеген мақсатына сәйкес мазмұны да 85

сапалы, жүйелі де нәтижелі, педагогтың жаңа оқыту технологияларының мазмұнымен толық, саналы меңгеріп, аталған оқытудың технологияларын педагогикалық тәжірибеде тиімді қолдану мен авторлы жаңа оқытудың технологияларын жобалап құрастыра, нәтижелі жетістіктерге жетуге ықпал ететін оқу құралының мазмұнындағы оқу материалдары болып табылады. Оқу құралының мазмұнында «технология», «педагогикалықтехнология», «оқытудың технологиясы» ұғымдарына кеңінен талдау жасалынып, оқытудың жаңа технология түрлерінің шығу өзектілігі мен тарихы, оқыту түрлерінің мәні, жетекші идеялары мен тұжырымдамалары, теориялық және технологиялық, әдістемелік негіздері қарастырылған. Қазіргі білім берудің оқу-тәрбие үрдісінде оқыту технологияларының алуан түрлерін ұтымды қолдана, жастардың үйлесімді әлеуметтенуіне жаңаша қарым-қатынастарды жүзеге асырып отыру үздіксіз педагогикалық процестің мақсатты құбылысына бет алады. Модульді оқыту идеясының пайда болуын шетел зерттеушілері 1960 жылдың аяқ кезі мен 1970 жылдың бас кездеріне саяды. Америкалық психолог С.Н. Послезвайт оқыту мазмұнының бірлік тұжырымдамасын жасаған. Осы тұжырымдама бойынша автор оқу материалдарының өте шектеулі мөлшерін «автономды бірлік» деп санай отырып, оны еркін әр түрлі сабақ бағдарламаларына кіріктіре алуға болады деп ұсынды. С.Послезвайт оны шағын курстар деді. Алғашқы шағын курстар 1970 жылдары АҚШ-тың университеттері мен колледждеріне енгізе бастаған. Ол модульді оқытудың бір түрі бола оқу бағдарламасы мынандай пакеттерден тұрады: «оқу пакеті», «меңгеру пакеті» және «жеке оқыту пакеті». Модульді оқыту Англия, АҚШ, Швейцария, Канада және тағы басқа шетел мемлекеттерінің кәсіби білім беру оқу орындарында кеңінен таралған. Ресейде модульді оқытудың алғашқы белгілері 1920 -1930 жылдары Еңбек институты орталығы(ЦИТ) жасаған кәсіби оқыту тұжырымдамасында модульді принципке негізделген еңбек процесіндегі қарапайым операциялар мен жүйелі қозғалыстарды бөлу керектігін жүзеге асыру ұсынылған. Яғни, қысқа мерзімде арнайы оқу материалдарын меңгере отырып, оның іскерлігін дағдыландыру жаттығуларын орындап, мамандану бойынша курстармен аяқтау болып табылды. Сол жылдары бір жарым миллион жұмысшы жастар 400 оқу базасында 200 мамандық бойынша білім алған. Модульді оқыту технологиясының тұжырымдамасын американ зерттеушісі Дж. Рассель жасаған. Ол модуль деп - білім алушылардың әрекетін бірізділеу және оқу материалының тұжырымды бөлігін қамтыған оқу жиынтығы (пакет) дейді. ЮНЕСКО - ның тезаурусында модульді оқытудың бірнеше туынды балама ұғымдары бар: модульді әдіс, модульді жол, модульді дайындық. Ол технология идеясының негізі мынада болды: - бағдарламалаудың аралас болуы; - оқу материалының блокты берілуі; - тікелей және кері байланыс; - бақылау мен өзіндік бақылаудың ұштасуы. Қазақстанның білім беру оқу орындарында модульді оқытудың технологиясын зерттеп, оның нәтижесін тәжірибеге ұсынған М.М.Жанпейсова болды. Оқытудың тұтас технологиясын жобалау, алға қойған мақсатқа жетуді кӨздейтін педагогикалық үрдіс түзу, мұғалімге нәтижені талдап, түсіндіріп бере алатындай жүйені таңдау және құру. Оқушылармен жүргізілетін қиындықтың алдын алу және түзету жұмысының жүйесін жасау. Жалпы педагогикалық біліктіліктің технологиялық сенімді даму динамикасын түзу. Жобаланған технологияны іске асыратын жаңа тәсіл қалыптастыру. Бұл мұғалімнің бүкіл оқу жылында пайдаланатын әдістерді жоспарлануына кӛмектеседі. Технология жобасындағы негізгі нысана – оқу тақырыптары, дидактикалық модуль.Қазіргі кезде модульдік оқыту кеңінен қолдануда. Модульдік оқыту технологиясында оқушы білімді жеке-жеке тараулар бойынша емес, біртұтас тақырып түрінде жүйеленген білім алады. Оқушылардың Өзін өзі дамытуға, бірін-бірі оқытуға, кітаппен жұмыс жасауға, қосымша әдебиеттен білім алуға дағдыландырады.Модуль деп дидактикалық жетістіктерге жету үшін алдында мақсаты, өзіндік іс-әрекетінің бағдарламасы, жетекшілік әдістемелігі бар аяқталған ақпарат блогін атайды. Модульдік оқытудың мақсаты оқушының өздігінше жұмыс істей алуын дамыту, оқу материалын өңдеудің жекелеген әдістері арқылы жұмыс жасауға үйрету болып табылады. Бұл технологияда мұғалім кеңесші хабарлаушы ролін атқарады да, шәкірттің іске белсене араласуына жағдай жасайды. Оқушы өзіне оқу әдісін таңдап ала алады. Бұл технология бойынша тақырыптың мазмұны арқылы оқытуды ұйымдастырудың формасы мен әдістері белгіленеді. Сонымен қатар жүйелілігінде әлеуметтік сұранысқа қарай мазмұнына өзгерістер енгізе алады. Мәселен, Н. Нечаев оқыту ісәрекетіндегі мәселені шешуді қарастыру барысында нәтижесін көру жұмыстың іс-әрекет әдістеріне байланысты екеніне тоқтала келіп, модульдік оқытудың мақсаты тәжірибелік, дамытушылық және ойлауды қалыптастыратын іс-әрекет әдістері деп түйіндейді. Тәжірибелі педагогтер Ш. Амонашвили, Л. Рубинштейн тәжірибелерінен әр оқушының қабылдауы әр түрлі болатыны белгілі. Ендеше бұл технология жеке тұлғаның ерекшелігіне байланысты оқыту үрдісіндегі әдістерді қолдануды көздейді. Мұнда оқушы өтіліп отырған курстың модульдік бағдарламасымен тиянақты танысып шығып, өзіне маңыздылығын, алдыңғы уақытта күтілетін нәтижесін түсіне білуі қажет. Модульдік оқытудың бағдарламасында күтілген нәтижеге байланысты жақын, орта, алшақ уақыттарда қол жету жолдары көрсетіледі. Мұғалім бағдарлама жасағанда егер оқу материалы топтық жұмысты қажет етсе, топта оқытудың формасы мен әдісін көрсетеді. Тәжірибелік жұмыстарға түсініктеме беріп, теориялық және тәжірибелік тапсырмалар, оқушылардың білімін тереңдету үшін қосымша әдебиеттер береді. Мерзімдік бақылаулар арқылы оқушылардың игере алмаған тақырыптары айқындалып, қайталау жұмыстары жүргізіледі. Модульде әр элемент бөлек-бөлек параққа жасалады да, ақпарат өзгерген жағдайда өзгертіліп отырылады. М.М.Жанпейсованың модульді оқыту технологиясында оқу материалдары модуль, схема, кесте және тағы басқа бейне кескіндері 86

арқылы әңгімелеп түсіндіріледі. Сабақтың диалогті бөлімінде оқушылар шағын топтарға бөлініп, әрекетті белсенді ойын формасында ұйымдастырады. Алдымен оқушылар оқу материалын қайта шығарып айтуға ұмтылса, кейін қарапайым іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыруға әрекет жасайды. Кез-келген оқушы әрбір сабақта тыңдау, көру, еске сақтау, жорамалдай алуы қажет және автор ұсынған үш деңгейге жетуі абзал. Әрбір оқытудың жаңа технологиялары оқыту теориясы бойынша белгілі бір субъектілердің қарымқатынасындағы қасиеттерін өзгерте жаңа өрістегі белгілерді қалыптастыруға ұмтылады. Оған қажетті оқытудың құралдарын өзгерте жаңа мазмұнда, жаңа сипатта жетілдіре анықтауды көздеген. Осы оқыту технологиясының көздеген мақсатындағы ерекшеліктерін топтау арқылы анықтайық. Бірінші топтағы оқытулар оқу пәнінің оқу материалдарын жетілдіре, жаңарта оқушының танымдық және психикалық қасиеттері мен процестерін дамытуға байланысты оқытудың ақпаратттық оқыту, бағдарламалап оқыту, модульдік оқыту, әр деңгейлі оқыту, кіріктіре оқыту және дидактикалық бірліктерді ірілендіре оқыту технологиялары болып табылады. Пайдаланған әдебиеттер: 1.Оқытудың жаңа технологиялары /Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық – техникалық университеті Кәсіптік білім Орал 2011 жыл БІЛІМ САПАСЫН АҚПАРАТТЫҚ –КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРҚЫЛЫ АРТТЫРУ Есмырзаева Аманкуль Орынбаевна «Өрлеу» БАҰО АҚФ Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ, Тараз қаласы «Инновациялық технологиялармен жаратылыстану-ғылыми (гуманитарлық) пәндерді оқыту әдістемесі» кафедрасының аға оқытушысы ХХІ ғасыр – жаңа технология мен ақпараттандыру ғасыры. Тәуелсіз Қазақстан да сол ғасырға нық қадам басты. Ел өмірінің барлық саласы компьютерлендіре бастады. Ендігі кезекте еліміздің ертеңі болар бүгінгі жас ұрпақ компьютердің қыр-сырын терең меңгеруі тиіс. Қазіргі кезде ақпараттық-коммуникациялық технологияны дамыту білім беру саясатының ажырамас бөлігі болып табылады. Біз «ақпараттық жарылыс» дәуірінде өмір сүріп отырмыз. Ғылыми білім мен ақпарат көздерінің мөлшері тез өсуде. Ақпараттандыру – жеке және заңды тұлғалардың ақпаратқа деген талаптарын қанағаттандыру мақсатында ақпараттық және коммуникациялық технологияларды пайдалану негізінде ақпараттық қорлар мен жүйелерді қалыптастыруға және дамытуға бағытталған ұйымдастырушылық, әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық процесс. Ақпараттық және коммуникациялық технологиялық мәселелерін табысты түрде шешу істерінің: 1) ақпараттандыру саласындағы ғылыми-әдіснамалық, заң шығару және нормативті-құқықтық негіздер сапасына: 2) есептеу техникасы, ақпараттық және коммуникациялық технологиялар аймағында атқарылып, жатқан іргелі ,әрі қолданбалы зерттеулер мен ғылыми-техникалық әзірлемелер деңгейіне байланысты екені белгілі болуда. Ақпараттық – коммуникациялық технологиялар саласындағы алдыңғы қатарлы жетістіктерді пайдаланып, білімнің жаңа деңгейі мен сапасына қол жеткізуге ұмтылатын педагогтық және ғылыми қауымдастықтың түрлі елдер іскерлік ортасы өкілдерінің басын қосатын үшінші Халықаралық Қазақтан мен ТМД елдерінің білімді ақпараттандыру форумы өтті. «Қашықтан оқыту- үздіксіз білім формасы: тәжірибе және даму болашағы» оқытуға арналған бағдарламалық құралдар жасау әдіснамалық атты ғылыми секциялар жұмыс жасап, тұңғыш рет білім берудің барлық деңгейлеріне арналған екіжүзден аса электрондық басылымдар ұсынылды. Қазақстан Республкасында қабылданған білім ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламалары еліміздің біртұтас дүниежүзілік білім кеңістігіне ену мүмкіндіктерімен байланысты білім беру сапасын ақпараттық тұрғыдан қамтамасыз етудің жаңа сатылық жүйесін жасауға бағытталған. Бағдарламаның жүзеге асуы білім мекемелерін компьютерлендіруге ғана емес, білім беруді ақпараттандыруды қамтамасыз ету әдістемесіне, ғылым мен тәжірибенің өзара тәрбиеленуі байланысуына да тәуелді. Қазіргі кездегі компьютерлік технологияның даму деңгейі жаңа дәуірдің мультимедиялық, телекоммуника-циялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін толыққанды сапалы, нақты алғы шарттар болып табылады. Бұндай мүмкіндіктерді жүзеге аыру үшін білім саласында да, сондай-ақ қазіргі кездегі ақпараттық-коммуникациялық технологияны дамыту саласында мамандарды біріктіруге күш салуда. Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелілігін зерттеудегі ғылыми проблемаларды шешу ең басты орын алды. Демек, оқыту процесінде компьютерді қолдану білім мен біліктілікке қоятын талаптарды қайта қарап, жетілдіріп жүйелеуді талап етеді. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар әрбір оқушының білім беру үрдісіне шығармашылық қабілетін дамытуға айқын мүмкіндіктер береді. Сондай-ақ оқушының танымдық іс-әрекеттері күшейіп, өзіндік жұмыстарды тез орындау мүмкіндіктері артады. Осылайша оқыту құралдарының бірі –электрондық оқулық. Ол оқушыларды даралай оқытуда жаңа информацияларды жеткізуге, сондай-ақ игерілген білім мен біліктерді тесттік бақылауға арналған программалық құрал. 87

Білім беру жүйесінде электронды оқулықтарды пайдаланып, үлкен табыстарға жетуге болады. Электронды оқулықтарды пайдалану барысында оқушы екі жақты білім алады: біріншісі-пәндік білім, екіншісікомпьютерлік білім. Электронды оқулықтарды пайдалану оқушының өз бетінше шығармашылық жұмыс жасауына, теориялық білімін практикамен ұштастыруына мүмкіндік береді. Электронды оқулыққа оқу технологиялары жинақталған. Мысалы: ойын арқылы оқыту, блокты оқыту, тірек- сигналдар арқылы оқыту, т.с.с. Электронды оқулық арқылы оқушы көптеген қосымша материал ала алады, осы алған мәліметтерін компьютерден көргендіктен есіндежақсы сақтайды, өз бетінше жұмыс жасау қабілеті қалыптасады. Осылайша жас ұрпақты оқытуда инновацияны пайдаланудың – шығармашылық жетістіктің негізгі көзі. Соңғы кезде білім берудегі жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың бағыттары табысты дамып келеді, сөйтіп оқыту процесіндегі ақпараттық технологияның жаңа құралдарын қолдана отырып, оқытудың тек қана формасы мен әдәісі өзгеріп қана қоймайды, жаңа басқару және оқу процесін қадағалау әдістерінің пайда болуына мүмкіндік туғызады. Әлемдік тәжірибені үйреніп, жинақтап қорыту арқылы дүние жүзілік білім беру кеңістігіне ену векторын айқындауға болады. Мысалы « Интернет – оқу орны » бағдарламалары жүзеге асырылуда. Қоғамның одан әрі дамуы – ұстаздың кәсіби даярлығына, әдістемелік жаңалықтармен, жаңа ақпараттармен қарулануына байланысты. Мұғалімнің ақпараттық мәдениеті – өмір бойы жаңалық іздеп, оны табу,ізденіс-мұғалім өмірінің өзегі. Міне, ақпарат кеңістігін терең меңгерген мұғалім өзінің ақпараттық мәдениетінің биіктігімен, жан-жақтылығымен, кәсіби шеберлігімен,іскрлігімен ерекшелетіндігін өмірдің өзі дәлелдеп отыр. И.В.Роберт ақпараттық технологиялар орталарын пайдаланудың келесі педагогикалық мақсаттарын анықтайды: Ақпараттық технологияларды қолдану негізінде оқу- тәрбие процесінің барлық деңгейін жетілдіру: - оқыту процесінің ықпалы мен сапасын арттыру, - танымдық қызметтің екпінділігін арттыру, - пәнаралық байланысты тереңдету, - қажетті ақпаратты іздеді оңтайландыру және көлемін ұлғайту. 2.Оқушы тұлғасын дамыту, ақпараттық қоғам шартында өмір сүруге даярлау. - ойлардың түрлі фррмаларын дамыту, - коммуникативтік қабілеттерді дамыту, - күрделі жағдайда оңтайлы шешім немесе шешу нұсқаларын қабылдау дағдыларын қалыптастыру. - компьютерлік графика, мультимедиа технологияссын пайдалану арқылы эстетикалық тәрбие беру, - ақпараттық мәдениетті қалыптастыру, мәселені немесе жағдайды моделдеу біліктілігін дамыту, ақпаратты өңдей білу: - Экспериментальдық-зерттеушілік қызметті іске асыра білуді қалыптастыру. 3.Қоғамның әлеуметтік тапсырысын орындау: - Ақпараттық сауаты бар тұлғаны даярлау : - компьютерлік орталарды пайдаланушыны даярлау: Оқыту үрдісінде компьютерлік технологияларды пайдадалану келесі мақсаттарға бағытталады: - компьютерлік технологиялардың мүмкіндіктерін іске асыру арқылы оқыту үрдісінің ықпалдығы мен сапасының деңгейін көтеру: - танымдық әрекеттердің белсенділігін арттыратын ынталарды қамтамасыз ету - қазіргі заманғы ақпарат өңдеу орталарын пайдалану негізінде пәнаралық байланысты тереңдету. Оқыту процесінде ақпараттық технологияларды пайдалануда келесі дидиктикалық мақсаттарды іске асыруды міндет ету қажет: 1. Оқу еңбегін рационалды ұйымдастыру дағдыларын қалыптастыру. 2. Оқылатын пәнге қызығушылық қалыптастыру. 3. Ойлау әрекеттерін жалпылау тәсілдерін мақсатқа бағдарлауды қалыптастыру. 4. Оқушының өз беттерінше жұмыс істеулерін дамыту. 5. Оқушыны шығармашыл түрлендіруші әректтерге баулу. 6.Алған білімдерін пайдалану біліктерін қалыптастыру және оны өз бетінше іздену арқылы кеңейту. Ақпараттық технологияларды оқытуда қолдану – оқытудың ғылымилық, жекелік тәсілі, көрнекілік сияқты маңызды дидактикалық принциперін іске асырып, оның түрлі құралдары мен әдістерін оңтайлы үйлестіреді. Оқушылардың пәнді жақсы игеруінің басты шарты мұғалімнің осы сабаққа деген қызығушылықты тудыра білуінен басталады. Жаңа технологиялар – педагогтың мүмкіндігін күшейтетін құрал, бірақ ол мұғалімді алмастыра алмайды. Сабақты компьютермен сүйемелдеу ісін жүзеге асыру: - компьютерді пайдалану арқылы оқу сапасының артуы мен оқыту аймағының кеңеюіне байланысты қоғамның әлеуметтік талабына сай болуы; -компьютерлік технологияның бұрынғы дәстүрлі пәндерге енгізілуі. 88

Оқушылардың әртүрлі компьютерлік техникалық құралдарды игеріп, соларды тұтыну тәсілдерінің қалыптасуы, яғни оларды игеру оқушыларды жаңа білім ортасына жылдам енгізеді. Компьютермен оқытудың өз мақсаты, мазмұны, формасы және ерекше өткізу тәсілі бар екені белгілі. Осындай сабақтар жасаудың мынадай негізгі кезеңдері: - оқыту мақсатын анықтау: - өтілетін тақырыптың, бөлімнің материалдарын талдау керектілерін таңдап алу және оның сценарийін құрастыру. - сабақты жүргізудің программасын жасау - оқу процесінде компьютерлік сүйемелдеуі бар сабақтарды кіргізу. Компьютерлік сүйемелдеуі бар сабақтарды жасаудың алғашқы кезеңін таңдап алынған тақырып бойынша оқыту мақсаттарын анықтаудан басталады. Білім беру мақсатын жүзеге асыру нәтижесінде оқушылар оқу материалының жаңа көлемін игереді, оның сапасын арттырады, деңгейін өсіреді. Бұл мақсат екі топқа бөлінеді: -оқушыларды білім негіздерімен, нақты фактілермен түсініктермен заңдармен, теориямен таныстыру - жалпы әлеуметтік пәндік және пәнаралық біліктілікті, соларды игеруді қалыптастыру, яғни алдыңғы білімді қолдану тәсілдерін меңгеру. Оқушыларды қазіргі заман талабына сай, Жерсерік арнасы арқылы қашықтан оқыту және электрондық оқулықтарды пайдаланып, география пәніне деген қызығушылығын арттыру әрбір география мұғалімінің міндеті. Әрине электрондық оқулықтарды қолданудың әсері мол. Электрондық оқулықтар мен мультемедиялық оқыту құралдарын дайындауды жеделдету және қашықтан оқытуды ұйымдастыру («Білім» бағдарламасы) 2005-2010 жыл. Қазірше, электрондық оқыту процесі жоғары және үздіксіз білім беру жүйесінде іске асырылуда және барынша дамуда. География пәні басқа пәндермен салыстырғанда, картамен жұп- жазбас бірлестікте екенін ескеріп, оқушылардың география сабағында материкпен дүние бөлігіндегі және аралдардағы елдер мен халықтар жайында, қызғылықты деректерді тек оқулық мәтініндегі берілген карта, сызба, сурет немесе диаграммаларды пайдаланумен ғана шектелмей, электрондық оқулықта көрсетілетін бейне арқылы пайдаланған тиімдірек.Оқушылар оқулықпен жұмыс істеу барысында географиялық әдебиеттер мен карталар, сызбалар, суреттер және қосымша кестелерді пайдалану арқылы біліктіліктерін арттыратын бролса көзбен көріп, электрондық оқулықтың көмегімен есте сақтау қабілетін және пәнге қызығушылығын арттырады. «География сабағында ақпараттық-коммуникативтік технологияны енгізу арқылы білім сапасын көтеру» проблемасымен 2006 жылдан бері жұмыс жасап келе жатырмын 2002, 2003 жылдары ҚР білім және ғылым министрлігі, республикалық білім беруді ақпараттандыру ғылыми- әдістемелік орталығы шығарған алғашқы электрондық оқулықтармен жұмыс жасадым және Ресейде шығарылған алғашқы электрондық оқулықтармен таныстым. Бірінші жылы электрондық оқулықтармен танысып, сабаққа тек бейнефильмдер мен картиналарды ғана пайдаланып келдім. Екінші жылы электрондық оқулықтармен толық сабақ өткіздім. Жаңа сабақта бейнефильмдер мен анимацияларды, қайталау сабағында тест жұмысын, сарамандық сабақта кескін карталармен жұмыс жасалды. Компьтермен атқарылатын кескін карталармен жұмыс жылдам атқарылады Атап айтқанда, «Экономикалық аудандарға сипаттама», «Ауыл шаруашылығы географиясы», «Оңтүстік-Батыс Азия елдері» ашық сабақтарында және «Парасатты экономика – Қазақстанның болашағы» ашық тәрбие сағаттарында көрсетіліп, әріптестерім тарапынан оң бағасын алды. Үшінші жылы ОБКБА және ҚДИ АКТ лабораториясынан дүние жүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясынан электрондық оқулығым жарыққа шықты. Сабақта үнемі қолданатын презентациялар технологиясы оқушыларға жаңа материалды көрнекі түрде көрсету құралы болса, мұғалімдерге АКТ пайдалануға дағдыландырады. Осы технологияны пайдаланған «Африка аймақтары» атты сабағым облыстық Интернет-марафон байқауында «Үздік интерактивті сабақтар» номинациясында жүлделі 3 орын алды. Биология, химия сабақтарында қазіргі заман талабына сай практикалық жұмыстарды электронды оқулық, компьютер және интерактивті тақта арқылы жүргіземін. Бұл бағдарламадағы барлық практикалық жұмыстарды дер кезінде орындауға және мұғалімге үлкен көмек. Сергіту сәттерінде жаратылыстану пәндерінен электронды оқулықтағы бейне фильмдерді қолданамын, бұл оқушылардың жаратылыстану пәндерінен дүниетанымын және білім қорын кеңейтеді, пәнге қызығушылығын арттырады. Қорыта айтқанда, электрондық оқулықтар мен интерактивті тақтаны өз дәрежесінде қолдануды үйренген оқушылар зерттеуге құштар, дүниені аз уақытта танып білетін, байланыс туралы жеткілікті меңгерген технология саласының білгірі болады. Пайдаланылған әдебиеттер: 1.Нургалиева Г. К., Тажигулова А. И., и др. Педагогические технологиии информатизации образования. Алматы: РЦИО. 2002, -269 с. 2.Л. Доллинер Ақпараттық коммуникациялық оқыту технологияларының мәселелері және болашағы Информатика негіздері ғылыми-әдістемелік журналы 2008 жыл №1 2-4 б. 3.Мұхамбетжанова С.Т., Мелдебекова М.Т. Педагогтардың ақпараттық – коммуникациялық технологияларды қолдану бойынша құзырлылықтарын қалыптастыру әдістемесі. Алматы: ЖШС «Дайыр Баспа», 2010 жыл

СИСТЕМНО-ДЕЯТЕЛЬНОСТНЫЙ ПОДХОД: ПОНЯТИЯ, ОРГАНИЗАЦИЯ В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ Женсикбаева Д.Т. АО НЦПК «Орлеу» ИПК ПР по Жамбылской области, ст.преподаватель каф. «ИТиМПЕНГД» Вопрос о качестве в системе образования всегда был самым актуальным. На современном этапе оно понимается как уровень надпредметных умений, связанных с самоопределением и самореализацией личности. Знания приобретаются в контексте модели будущей деятельности. ГОСО общего образования фиксирует не только новые результаты образования, но и требования к этим результатам. Они не ограничиваются только предметными как при ЗУНовском подходе. К ним присоединяются еще метапредметные и личностные результаты. Термин «системно-деятельностный подход» применим к любой теории или системе обучения. В любом типе обучения выделяются определённые деятельности, и эти деятельности, как правило, задаются, организуются и реализуются с помощью той или иной системы. Деятельность - специфически человеческая форма активного отношения к окружающему миру, содержание которой составляет его целесообразное изменение и преобразование. Система (от др.-греч., целое, составленное из частей; соединение) - множество элементов, находящихся в отношениях и связях друг с другом, которое образует определённую целостность, единство. Концепцию «учения через деятельность» предложил ещё в начале 20 века американский ученый Джон Дьюи. Основные принципы его системы: учет интересов учащихся; учение через обучение мысли и действию; познание и знание - следствие преодоления трудностей; свободная творческая работа и сотрудничество. Благодаря исследованиям отечественных философов (Э.В.Ильенков, М.С.Каган, П.В.Копнин, В.А.Лекторский и др.) и психологов (Л.С.Выготский, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов, Л.В.Занков, А.Н.Леонтьев, С.Л.Рубинштейн, В.В.Рубцов и др.) термин «системно-деятельностный подход» чаще стал использоваться по отношению именно к данным учениям. » Частная методология любой науки, как известно, раскрывается через совокупность методологических подходов и методов, которые используются в конкретных научных исследованиях, направленных на изучение различных явлений, составляющих объект и предмет данной науки. При этом специфика современного этапа развития научного знания состоит в том, что нормой становится решение исследовательских задач с позиции интеграции знаний, полученных в рамках и с точки зрения разных наук. Такая интеграция научных знаний приводит к обогащению частнонаучных методологий методами смежных наук, к активному заимствованию научных методов, их адаптации к специфике конкретной науки. Особенно значимой интегративности становится в осмыслении самоорганизующихся многомерных природных и социальных объектов, к числу которых относятся практически все явления педагогической реальности. Поэтому в осмыслении как феномена образования в целом, так и его составляющих с позиций современной науки интегративности выступает основным методологическим принципом. Именно этим объясняется многообразие теоретико-методологических подходов, используемых в современной педагогической науке. Возможность реализации образовательного процесса в рамках интегративного взаимодействия позитивно меняет методологию учебно-воспитательного процесса, характер субъект-субъектных отношений, профессиональных и личностных качеств специалиста. Однако процесс активного расширения методологического базиса научно-педагогических исследований, при всей его закономерности и необходимости, имеет и свои негативные проявления. Так, по обобщению Н. В. Бордовской и А. А. Реана, в исследованиях по педагогике встречаются такие подходы, как сциентический, гуманистический, деятельностный, личностный, аксиологический, культурологический, антропологический, антропосоциальный, целостный, системный, комплексный, парадигмальный, полипарадигмальный, межпарадигмальный, цивилизационный, средовой, герменевтический, эволюционно-эпистемо-логический, когнитивноинформационный, рефлексивный, синергетический, параметрический. При этом авторы отмечают, что многие исследователи берут за основу несколько подходов, но «не всегда понимают, как же соединить все составляющие в соответствии с логикой проводимого исследования, чтобы раскрыть причинно-следственные связи между педагогическими явлениями и процессами». Обсуждая проблему оценки качества образования на основе образовательных стандартов, все ученые в области педагогики и управления образованием солидаризуются в том, что сегодня сводить образованность к системе знаний, умений и навыков неправомерно. Функции образования, обусловленные современными потребностями общественного развития, выдвигают во главу угла личность обучающегося, чем определяется методологическая значимость личностного подхода, который разрабатывается отечественными ученымипедагогами с начала 1980-х гг., но особенно бурное развитие получил в период радикальных преобразований в стране, обусловивших новый этап в развитии российской системы образования Тем не менее деятельность в силу своей существенно большей внешней «проявленности» по сравнению с личностными структурами человека является и более доступной для изучения и «инструментализации». Во многом именно это обусловило интерес к ней педагогов и активную разработку деятельностного подхода, который в настоящее время, в условиях гуманизации образовательной сферы, является по сути одним из ведущих методологических оснований в научно-педагогических исследованиях. Однако при этом важно 90

учитывать, что именно актуализация личностного подхода в педагогических исследованиях и образовательной практике обусловила необходимость реализации тесно связанного с ним деятельностного подхода. Деятельностный подход послужил методологической основой многих технологий обучения, разработанных в 1980-1990-х гг., таких, как проблемное обучение, развивающее обучение, дифференцированное обучение, концентрированное обучение, модульное обучение, дидактическая игра, активное (контекстное) обучение и др. Общим для всех этих технологий, применяемых как в общем, так и в профессиональном образовании, является то, что они делают акцент не столько на освоении обучающимся отвлеченных знаний, сколько на овладении при этом ориентировочными основами деятельности, в первую очередь учебной, через которую осваиваются и все другие виды деятельности. Однако ориентация образования на развитие личности обучающегося со всей очевидностью обнаруживает ограниченность такого применения деятельностного подхода. Именно это обусловило новую волну интереса к деятельностному подходу, которая наблюдается в отечественной педагогике и педагогической психологии в последнее десятилетие. При этом новое понимание его сущности и методологических возможностей чаще всего выражается в использовании термина «системнодеятельностный подход». В качестве примера он приводит отсутствие единого основания предложенной в стандартах классификации образовательных результатов, включающей результаты предметные, метапредметные, личностные. С позиций главного субъекта образования - обучающегося - его предметные и метапредметные результаты, считает А. В. Хуторской, не могут быть не личностными. То есть разделять образовательные результаты обучающегося на личностные, с одной стороны, и предметные, метапредметные, с другой, неправомерно. Аналогично отсутствует единое основание у предложенной в стандартах классификации универсальных учебных действий (среди них выделяются личностные, регулятивные, познавательные, коммуникативные), поскольку все указанные действия, совершаемые учеником, являются личностными, а не только первые. В то же время введение системно-деятельностного подхода как нормативной методологии обучения обусловило исследовательский интерес к этому феномену. В педагогической среде идет осмысление и активный поиск форм и способов реализации данного подхода в практике общего образования. Феноменологизация системно-деятельностного подхода в образовании проявляется и в том, что это понятие начинает активно применяться в научно-педагогических исследованиях. Так, В. В. Краевский, рассматривая проблему связи науки с практикой, которая, по его мнению, является «главной, а в определенном смысле единственной проблемой методологии педагогики, поскольку она выражает сущность ее предмета», выделяет в качестве методологических ориентиров ее исследования на общенаучном уровне системный и деятельностный подходы. Это обосновывается тем, что «они обусловлены не только самой природой педагогической науки и практики, но и современными представлениями о науке вообще». При этом он уточняет, что «более точно было бы выделить системно-деятельностный подход, который интегрирует представления системного и деятельностного способов рассмотрения явлений педагогической науки и практики». Системно-деятельностный подход - методологическая основа стандартов начального общего образования нового поколения. Основной результат системно-деятельностного подхода - развитие личности ребенка на основе развития универсальных учебных действий. Системно-деятельностный подход подразумевает использование в начальной школе следующих технологий: проблемно-диалогическая технология; технология оценивания; технология продуктивного чтения; коллективные способы обучения (КСО); технология развития критического мышления; информационно-коммуникационные технологии; технология проектного обучения. Деятельностью в психологии называют процесс активности человека, связанной с его взаимодействием с окружающей действительностью и направленностью на определенный предмет деятельности (создание продукта деятельности, приобретение знаний, саморазвитие), который может осуществляться в разных видах (различающихся предметным содержанием) и на разных уровнях. У одних видов деятельности действия являются внутренними (отделены от практических действий), у других - внешними (продукт которых выражается в некотором предмете). Но в любой деятельности человека участвуют теоретические действия, и чем сложнее практика, тем значительнее роль предварительных теоретических действий. Теоретические действия, в свою очередь, могут протекать как во внутренней, так и во внешней форме (дающей возможность сделать их видимыми и тем самым помогающей их освоить). Внешняя и внутренняя деятельность имеют общее строение, поэтому существуют постоянные взаимодействия и переходы между ними. Учебной деятельностью называют деятельность по усвоению накопленных обществом знаний о предмете изучения и общих приемов решения связанных с ним задач; без нее невозможно овладеть другими видами человеческой деятельности производственным трудом, художественным творчеством, спортом и т.д. 91

Это - особая форма активности учащегося, направленная на изменение самого себя как субъекта учения, основной вид деятельности школьников, формирующий не только знания, умения и навыки, но и способности, установки, волевые и эмоциональные качества, т.е. личность в целом. На основе анализа системы начального обучения Д.Б. Элькониным в 1961 г. была выдвинута гипотеза об учебной деятельности и ее строении, о необходимости организации особого рода деятельности учащихся и необходимости организации усвоения способов этой деятельности. В теории учебной деятельности показано, что усвоение содержания обучения происходит не путем передачи ему некоторой информации, а в процессе его собственной активной деятельности. Это положение составляет психологическую основу концепции системно- деятельностного подхода к обучению, который, по характеристике Н.Ф. Талызиной, по-новому поставил вопросы о соотношении знаний, умений и навыков учащихся и их развития в учебной деятельности. Знания приобретаются только в деятельности, за умениями и навыками ученика всегда стоит действие с определенными характеристиками (восприятие, осознание, запоминание, воспроизведение и т.д.). Формирование учебной деятельности - это управление взрослым человеком процессом становления учебной деятельности учащихся. Под этим управляющим влиянием ребенок сравнительно быстро становится субъектом учебной деятельности, и тогда, по мере ослабления ее формирующих "рычагов", можно говорить о ее развитии. Становление учебной деятельности - это совершенствование каждого ее компонента и их взаимодействия. При этом соотношение педагогического руководства и самостоятельности учащихся должно меняться в процессе учебной деятельности, соответствовать уровню развития личности. Уровни учебной деятельности в целом и ее отдельных компонентов должны рассматриваться как важные качественные характеристики эффективности деятельности учащихся и учителя. С позиций общей теории деятельности психологи различают понятия "учебная деятельность" и "учение"; первое шире второго, т.к. оно включает одновременно и деятельность обучающего, и деятельность обучаемого. Понятие "учение" психологи рассматривают как совокупность психических процессов, обусловленных психическими механизмами, и в связи с познавательной деятельностью ученика. Отсюда понятие "учебнопознавательная деятельность" - основной и в то же время наиболее сложный вид учебной деятельности, который, по мнению Г.И. Щукиной, наиболее полно характеризует процесс обучения: это специальная деятельность, необходимая обществу, самому растущему человеку, совместная форма сотрудничества взрослого и школьника, в ней совершаются как познавательные процессы, так и социализация личности. В теории учебной деятельности показано, что усвоение содержания обучения и развитие ученика происходит в процессе его собственной активной учебно-познавательной деятельности по восприятию, осмыслению, запоминанию, применению, обобщению и систематизации информации, контроля и оценки ее усвоения. Эти процессы образуют полный цикл учебно-познавательной деятельности ученика. Список используемой литературы: 1. Зимняя И.А. Педагогическая психология: Учебное пособие. – Ростов н/Д. : Изд-во «Феникс», 1997. – 480 с. 2. Холодная М.А. Психология творчества: парадоксы исследования. – СПб.: Питер, 2002. – 272 с. 3. Золотая книга педагога / Е.С.Рапацевич; под общей ред. А.П.Астахова. – Минск: Современная школа, 2010. – 720 с. АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР – БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ БІЛІМ ЖҮЙЕСІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ҚҰРАЛЫ Женсикбаева Динара Тенизбаевна «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ, Тараз қаласы. «Инновациялық технологиялар және жаратылыстануғылыми (гуманитарлық) пәндерді оқыту әдістемесі» кафедрасының аға оқытушысы, «Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздардың қолында» Н.Ә. Назарбаев Қазіргі кездегі шапшаң жүріп жатқан жаћандану үрдісі әлемдік бәсекелестікті күшейте түсуде. Елбасы Н.Ә.Назарбаев Қазақстанның әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы атты жолдауында «Білім беру реформасы Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдарының бірі» деп атап көрсетті. Сондықтан да заман талабына сай жаңа технологиялармен сабақ жүргізуде ақпараттық-коммуникативтік технологияларды пайдалану өте тиімді. «ХХІ ғасыр – ақпараттандыру ғасыры» болғандықтан бүгінгі таңда ақпараттық-коммуникативтік технологияларды пайдаланудың маңызы зор. Қазіргі кезде оқушыны белгілі бір біліммен ғана қамтамасыз ету жеткіліксіз. Оқушының өз бетінше білім алуына, ізденуіне көп мән берілуі тиіс. Олардың кәсіптік білім алуымен қатар ізденімпаз, тапқыр, ой-өрісі жоғары, өз пікірін ашық білдіретін, жаңашыл ұрпақ етіп тәрбиелеу керек. Бүгінгі заман талабы – қоғамның дамуымен бірге болашақ жастарды жаңашылдыққа, іздемпаздыққа, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу. Осы аталғандарды іске асыруда сабақта ақпараттық-коммуникативтік 92

технологияларды арттырып, пайдалану маңызды болмақ. Ақпараттық технология – ізденімпаздыққа үйретеді. Сондықтан, бүгінгі компьютерлендірілген ғасырда ақпараттық-коммуникативтік технологиялар құзыреттілігін арттырып, пайдалану арқылы ғылымның кез-келген саласын жылдам дамытып, одан нақты тиімді нәтиже алуымызға болады. Білімді ақпараттандыру күрделі де көп қырлы үдеріс болып табылады, оның сәтті жүзеге асуы білім мекемелерін компьютерлендіруге ғана емес, білім беруді ақпараттандыруды қамтамасыз ету әдістемесіне, ғылым мен тәжірибенің өзара байланысына да тәуелді. Бұл ғалымдар мен педагогтардың, психологтар мен әдіскерлердің, бағдарламашылар мен ақпараттық - коммуникативтік технологиялар саласы мамандарының күш - жігерін жан - жақты жұмылдыру уақытының келгенін көрсетеді. Олай болса ақпараттық – коммуникативтік технологиялар дегеніміз не, АКТ - ның мүмкіндіктері қандай, білім беруді ақпараттандыру үрдісі қалай жүзеге асуда деген сауалдар әрқайсысымызды, ұстаздар қауымын толғандырмай қоймайды. Жалпы ақпараттық-коммуникативтік технологияға тоқталатын болсақ, коммуникация – ақпаратты тасымалдап жеткізу әдістері мен механизмдерін және оларды жазып жинақтап жеткізу құрылғыларын қамтитын жалпы ұғым, ал оқытудың ақпараттық технологиясы – қазіргі компьютерлік техника негізінде ақпаратты жинау, сақтау, өндеу және тасымалдау істерін қамтамасыз ету, білімді бүгінгі заман талабына сай жаңаша, ұтымды және тиімді түрде оқырманның санасына жеткізе білу, педагогикалық іс-әрекетке өзгеріс енгізу, білімді қабылдау, білім сапасын бағалау, оқу-тәрбие үрдісінде оқушының жеке тұлға ретінде жан-жақты қалыптасуы үшін жаңашылдық енгізу деп түсінуге болады. Бұл технологияны пайдаланудың негізгі мақсаты: 1. Ақпараттық технологияларды қолдана отырып оқу-тәрбие процесінің барлық деңгейін жетілдіру, оқу-тәрбие жұмысына жаңашылдық енгізу: сабақты қызықты етіп өтікізу арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын арттыру; білім сапасының көтерілуіне жағдай жасау; оқыту процесінің сапасын арттыру; пәнаралық байланысты тереңдету; қажетті ақпаратты іздеуді оңайлату және көлемін ұлғайту. 2. Оқушыны заман талабына сай жан-жақты дамыту, ақпараттық қоғамда өмір сүруге икемдеу, даярлау. коммуникативтік қабілеттерін дамыту; өздігінен ізденуге, шешім қабылдай білуге бағыттау; компьютерлік графика, мультимедиа технологиясын пайдалану, киноларды, видеороликтерді көрсету, сабаққа байланысты музыкаларды тыңдату арқылы эстетикалық тәрбие беру; пәнаралық байланыс орнату; ақпараттық мәдениетін қалыптастыру, ақпаратты өңдей білуге үйрету. - Ақпараттық – коммуникативтік технологиямен жұмыс істеу – компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. «Ақпараттық-коммуникативтік технологияны оқу-тәрбие үрдісіне енгізудің мұғалім үшін тиімділігі неде?» деген сұраққа тоқталатын болсақ: - Жалпы компьютерлік желілерді пайдалана отырып сабақты тартымды түрде қызықты етіп өткізуге мүмкіндік туады; - Оқушы өз бетімен жұмыс жасайды; - Аз уақытта көп білім береді, уақытты үнемдейді; - Білім-білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексереді; - Шығармашылық жұмыстар жасайды; - Қашықтықтан білім беру мүмкіндігі туады; - Қажетті ақпаратты жедел түрде беру мүмкіндігі жасалады; - Оқушының ой-өрісін, дүниетанымын кеңейтуге ықпалы болады; - Бағдарламалау ортасында инновациялық әдістерді пайдаланып, бағдарламалық сайттар, құралдар жасайды, сайттарға өз сабақтарын енгізе отырып, өз біліктілігін көтереді; - Интернетте жұмыс жасау арқылы мұғалім өз білімін жан-жақты жетілдіреді; - Оқыту үрдісінде оқушылардың танымдық іс-әрекетін тиімді ұйымдастырады; - Оқушылардың танымдық қабілеттерін қалыптастырады; - Сабақта этнопедагогикалық тәрбие беруге мүмкіндік туады; - Оқушыны шығармашылық жұмысқа баулиды, өз бетінше жұмыс жасауға үйретеді; - Оқулықтан тыс, қосымша мәліметтер береді т.б. Әр күні өзгеріске толы бүгінгі жауапты кезеңде замана көшінен қалып қоймай уақыт талабына сай ертеңгі болашақ жас ұрпақты білімді етіп тәрбиелеу ұстаздарға зор жауапкершілікті жүктейді. Ол мұғалімнін үздіксіз ізденуді, өз білімін үнемі жетілдіріп отыруды талап етеді. Өйткені еліміздің ертеңі жас ұрпақтың 93

қолында. Мұғалімнің шеберлігі мен жетістігі – сапалы білім және жақсы тәрбие алған шәкіртінде. Бұл қоғам талабына сай туындайтын қажеттілік. Білім беру саласындағы көп қолданыста жүрген АКТ құралдары: - Интерактивті тақта; - Мультимедия; - Интернет кеңістігі; - Электронды оқулық. Бұл технологияны оқу материалын хабарлау және оқушылардың ақпаратты меңгеруін ұйымдастыру арқылы, көзбен көру жадын іске қосқанда арта түсетін қабылдау мүмкіндіктерімен қамтамасыз ететін әдіс – тәсіл деп қарауға болады. Соңғы жылдары ақпараттық-коммуникациялық заман ағымына сай күнделікті сабаққа компьютер, электрондық оқулық, интерактивті тақта қолдану айтарлықтай нәтиже беруде. Білім берудің кез келген саласында «Электрондық оқулықтарды» пайдалану оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттырып қана қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен жұмыс жасауына жағдай жасайды. Тек мұғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында электрондық оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес. Электронды оқулықты пайдалану мұғалімнің де ғылыми-әдістемелік потенциалын дамытып, оның сабақ үстіндегі еңбегін жеңілдетеді. Оқытудың әр сатысында компьютерлік тестер арқылы оқушыны жекелей бақылауды, графикалық бейнелеу, мәтіндер түрінде, мультимедиалық, бейне және дыбыс бөлімдерінің бағдарламасы бойынша алатын жаңалықтарды іске асыруға көп көмегін тигізеді. Бұл оқулықтарды пайдалануда оқушы екі жақты білім алады: біріншісі – пәндік білім, екіншісі – компьютерлік білім. Электрондық оқулықтағы өзін-өзі тексеру жүйесі оқушы мен оқытушының арасындағы байланысты алмастырады. Электрондық оқулықтар ғылыми негізде дайындалған педагогикалық ақпараттық өнім. Электрондық оқулық дайындаудың концептуальдық негізі модульдық оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Сонымен қатар электрондық оқулық дайындаудың педагогикалық принциптер жүйесі оқытудың дидактикалық жүйесіне сәйкес келеді. Яғни, процесінің автоматтандырылған формасы іспетті. Оқытудың интерактивті әдістерін пайдалану, оқыту-тәрбиелеу үрдісін толық жетілдіруге, педагогикалық еңбектің тиімділігін арттыруға, оқушылардың білім, білік дағды сапаларының жақсаруына септігін тигізеді. Интернет жүйесінің келесі ақпараттық қоры мен ресурстарын пайдалану бірден-бір тиімді болмақ: • электрондық пошта( e-mail), телеконфереция, видеоконференция; • жеке ақпараттарды жарыққа шығару мүмкіндігі немесе басқаша айтқанда Web • серверге жеке шығару; • ақпараттық каталогтар (Yahoo, InfoSeek/ UltraSmart, Galaxy) іздеу жүйесі (Altta, Vista, HotBob, Open Text), жүйе ішіндегі әңгіме( Chat). Жиырмасыншы ғасырдың аяғында пайда болған Интернет қазір жер шарының әр түкпірін байланыстырып сан алуан адамдарды, елдер мен құрлықтарды біріктіріп отыр. Білім беру саласында түрлі технологиялар енгізілуде, бірақ олардың ішінен қажеттісін таңдап, сабақтың әр кезеңінде тиімді қолдану басты талап. Мәселе технологияларды кеңінен пайдалану емес, мәселе – тұлғаны нәтижеге бағыттай білім беруде. Қазіргі таңда айтар болсақ, көрнекілік әдісі мен техникалық құралдарды қолдану әдісін ақпараттық-коммуникативтік технологияның бір өзі атқара алады. Бұл технология - жан-жақты білім, тәрбие беретін, өміртанытқыш қызмет атқаратын құрал. Ұлт болашағы, өркениетті елдер қатарына жету үшін білім алу, жас тұлғаның ғылымды игеруге, имандылыққа, адамгершілікке, өнерлі болуға тәрбиелейді. Болашақта ақпараттық технологияны жекелеген пәндерді оқытуға білім технологияларын интеграциялау мұғалімнің қарқынды дамуына, өзара байланыста белсенді қолдануына өте қажет деп түсінем. «Баланың ынтасын арттыру үшін оқытылатын нәрседе бір жаңалық болуы керек» деп Ж. Аймауытов айтқандай әр сабақты жаңаша түрде өтуге ұмтылу қажеттігі туындайды. АКТ - ны әр мұғалім өз сабақтарына пайдалана отырып, оқушылардың білім, білік дағдыларын қалыптастыруға қызығушылығын арттырып, логикалық ойлау қабілетін дамытуға болады. Мұғалім мен оқушылардың шығармашылық ізденісіне мол мүмкіндік ашып, алған білімдерін өмірде қолдана білуге тәрбиелеу біздің басты міндетіміз. Пайдаланған әдебиеттер: 1. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан – 2030». Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. – Алматы. «Білім баспасы», 1998. 2. Жанпейісова М.М. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде. – Алматы, 2002. 3. Ержанова А. Білім беруде ақпараттық технологияларды қолдану. –Алматы. 2005.

ҒАЛАМТОРДЫҢ ҒАЖАЙЫП МҮМКІНДІКТЕРІ Женсикбаева Динара Тенизбаевна «Инновациялық технологиялар және жаратылыстану-ғылыми (гуманитарлық) пәндерді оқыту әдістемесі» кафедрасының аға оқытушысы, «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы, Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ, Тараз қаласы. Адамзат баласы жаңа дәуірге аяқ басқалы көптеген жаңалықтармен, жаңашыл технологиялармен жұмыс жасауға бет бұрып келеді. Тіліме тиек болып отырған ақпараттық технологиялар бүгінде адам өмірінің барлық салаларында үлкен сұранысқа ие болып отыр. Күн санап дамып келе жатқан ақпараттық және коммуникациялық технологиялар қас қағым сәтте бізді көптеген жетістіктерге қол жеткізіп, санқилы ғажайып дүниелердің пайда болуына септігін тигізіп жатыр. Бүгінгі таңда ғаламтордың ғажайып құндылықтарына иек артпайтын адам баласы жоқ шығар. Мектеп қабырғасында білім нәрімен сусындап жүрген бүлдіршіндерден бастап, заманынан қалыс қалмайтын қариялардың өзі ғаламтордың технологияларына қызығушылық танытуда. Бүгін сіздермен дүбірлі дүниеміздің барлық салаларында қанатын кеңге жайған интернеттің мол мүмкіндіктері туралы ой бөліскім келеді. Мүмкіндігі шексіз, пайдасынан зияны басым бүкіләлемдік ғаламтор деген атпен біздің өмірімізде кең қолданысқа енген интернет технологиялары менің бүгінгі әңгімеме арқау болып отыр. WWW бүкіләлемдік ғаламтор жүйесі ХХ ғасырдың аяғында пайда болса да, жүрдек пойыздың жылдамдығын еске салатындай жедел қарқынмен кең қанат жайып келеді. Бұл технологияның қыр-сырымен бөліспес бұрын оның шыққан тарихына көз жүгірткеніміз жөн. 1957 жылы Кеңес Одағы Жердің жасанды серігін ұшырып, космостық кеңістікте бірқатар алға шыққан болатын. Бұл өз кезегінде АҚШ-да біршама алаңдатушылық тудырып, АҚШ Қорғаныс Министрлігі ақпаратты тасымалдаудың сенімді жүйесін құру туралы шешім қабылдады. Осы мақсатты жүзеге асыру үшін АҚШ-тың алдыңғы қатарлы жобаларды зерттеу агенттігі (ARPA) компьютерлік желі құруды ұсынды. Бұл желіні құру ісі Лос-Анджелестегі Калифорния университеті, Стэнфорд зерттеу орталығы, Юта штатының университеті және Санта-Барбара қаласындағы Калифорния штатының университеттеріне тапсырылды. Компьютерлік желі ARPANET деп аталып, 1969 жылы аталған төрт ғылым орталықтарын біріктірді, барлық жұмыстарды АҚШ Қорғаныс министрлігі қаржыландырып отырды. ARPANET желісінің даму қарқыны өте жылдам болды, оны әр түрлі ғылым саласындағы зертеуші-ғалымдар да кеңінен қолдана бастады. 1970-жылдардың соңында мәліметтерді тасымалдау стандарттары үлкен қарқынмен тарала бастады. 1971 жылы желі арқылы электронды почта әртүрлі хабарламалар жіберуге мүмкіндік беретін алғашқы компьютерлік бағдарлама жасалып, кеңінен тарала бастады. 1973 жылы бұл желіге трансатлантикалық телефон сымы көмегімен Ұлыбритания және Норвегияның ұйымдары қосылып, желі халықаралық сипатқа ие болды. 1982-83 жылдары бұлардың барлығы бір стандартқа келтірілді. 1983 жылдың 1 қыркүйегінде ARPANET желісі NCP протоколынан TCP/IP протоколына көшірілді. Бұл протокол қазіргі кезге дейін желілерді біріктіруде кеңінен қолданылады. 1983 жылы ARPANET желісіне қатысты айтылатын «Интернет» термині пайда болды. Осылайша көптеген жылдардың куәсі болып, сан қилы сынақтарды бастан кешкен ғаламтор жүйесі бүгінде тілсіз мұғалімге, заманымыздың алтын қазынасына айналды десек қателеспеспіз. Сондықтан да бүгінгі уақытта осы жүйенің көмегіне жүгінетін қолданушылар қатары сағат санап толығуда. Осынау дүниемізді дүрбелеңге толтырған интернет желісінің мүмкіндіктері сан қилы. Талғамыңыз бен көңiл күйiңiзге қарай одан сiздi қызықтыратын көп нәрсе табуға болады.Yйден шықпай газеттiң тың номерiн парақтағыңыз келеме, мейiлiңiз, тек WWW немесе Web деп аталатын әлемдiк шырмауықты қолдансаңыз жетедi. Гиперсiлтеме жүйесi арқылы қажеттi басылымыңызды санаулы минуттар iшiнде тауып аласыз. Бқдан бөлек бүкіл әлемді бір ортақ жүйеге торлаған бүкіләлемдік ғаламтор жүйесі мынадай қажеттіліктерге қол жеткізеді: 1. Байланысқа кіру. Интернет басқа ақпарат құралдарының (радио, теледидар, газет, журнал) қатарына кіріп, байланысқа кірудің жаңа бір түрін әкелді. Интернет өз бойына жазылған сөз бен суретті, әрі дауысы, әрі бейнежазбаны жинақтайды. Сондай-ақ тәрбие мен білім беруді, әрі мәдениетті күшейтіп, әрі көңіл көтерумен ұштастырады. 2. Кеңінен жайылу. Ғаламтор қызметін пайдаланушылардың саны әлем бойынша 300 миллионнан асады. Олардың 2 миллионы араб әлемінен. Бұл сан уақыт өткен сайын өсу үстінде. Ғаламторды пайдаланушылар көбінесе қоғамдағы өте белсенді адамдар. Өйткені интернетке қатысушылардың 75 пайызының жас мөлшері 16 мен 44 аралығында, ал 45 пайызы университетті толық бітіргендер. 3. Қатысу. Интернет адамды мағлұматтардың қайнар көзімен тікелей қарым-қатынасқа түсіре алады. Теледидар қатынасы негізінен көрерменге бір жақты және радио да осы сияқты. Ал интернет болса өзіне қатысушы адамға осы мағлұматтарға әртүрлі жолдар арқылы (диалог, іздеп табу, көзқарасын айту сияқты) қатысуға мүмкіндік туғызады. 95

4. Байланыстың жеңілдігі. Электрондық пошта - әлемдегі байланысу жолдарының ең арзаны, әрі ең жылдамына айналды. Бұл арқылы әлемнің кез-келген бұрышындағы адамға қас-қағым сәтте оншақты беттен тұратын іс-қағаздарын жібере аласыз, санаулы минуттар ішінде дүниенің шалғай бұрышынан өзіңізге қажетті адамыңызбен хат алмасуға мүмкіндік береді. 5. Тасымалдау ісінің жеңілдігі. Мағлұматтар мен іс-қағаздарды сақтаудың жеңілдігі. Ғаламтор арқылы төмендегідей істерді атқаруыңызға болады: көп мөлшердегі суреттерді, мағлұматтарды, құжаттарды тасымалдап, оларды компьютер қас-қағымда-ақ сақтап, «есіне» жаттайды». 6. Дистанциондық білім алу мүмкіндігі. Бүгінде жол қаражатына шығын жұмсамай-ақ, жақындарыңыздан ажырап ат шаптырып, сан соқтырып алыс жолға шықпай-ақ, күнделікті тұрмыстіршілігіңізден қол үзбей-ақ дүниенің алдыңғы қатарлы озық білім ошақтарынан осы бүкіләлемдік желі арқылы білім алсаңыз болады. Бұған еліміздегі көптеген ақылы ұзын, қалтасы қысқа жандардың шетелдік білім алып өмірдің небір озат технологияларын меңгеріп жатқаны дәлел болып отыр. Әрине дүниеде кез-келген құбылыстың жақсысы мен жаманы қатар жүреді емес пе... Сол сияқты бүгінде асыра мақтап отырған интернет желіміздің кемшіліктерін де айтпасқа амал жоқ. Ғаламторға қосылу үшін әрине бізге компьютер керек. Ал, әр күнін компьютер алдында өткізу денсаулыққа зиян екенін білесіздер ме? Ол адам ағзасына қауіп төндірумен қатар, сананы улаумен шектесетіні белгілі. Ғаламтор желісіне жүгініп, үйреніп кеткен бала, яғни интернет арқылы хат алысып, сөйлесу-баланың айналасындағы адамдармен бетпе-бет сөйлесуіне де әсер етеді, сөйлеу мәдениетінен айырылады. Компьютерден бөлінетін ультра-күлгін сәулесі көзге кері әсер етеді. Ал одан сорақысы- ұлттық, адами қасиеттерге нұқсан келтіретін материалдардың интернет бетінен орын алуы. Қазірде шығарма, эссе жаза алмайтын оқушылар бар. Бұның бәрі көп уақытын кітап оқумен емес, интернетке кіріп түрлі ойындар ойнап, уақытын тиімсіз өткізудің зардабы. Күнделікті тұрмыста ғаламторды дұрыс мақсатта істете білсеңіз оның пайдасы ұшан-теңіз. Сіз ғаламтор арқылы тексті, хат-хабарды, құжаттарды, фото суреттер мен дыбыс-кескін материалдарды қабылдап алуыңызға не қарсы жағыңызға жолдап беруіңізге; күн сайын емес, сағат сайын, сәт сайын бүкіл әлем жаңалықтарымен танысып отыруыңызға; кез келген тақырыпқа қатысты материалдар, анықтамалар алуыңызға; алыс аралықтан оқу оқуыңызға, яғни үйде отырып білім игеруіңізге; қызмет түрлерін ұсынуыңызға, тауар сатып алуыңызға не сатуыңызға; электронды жұмсақ бөлшектерді жасап мол кіріс табуыңызға; дос жарандарыңызбен дер кезінде хабарласып қоғамдық өрісіңізді кеңейте түсуіңізге т.б әлі толық байқалып жалпыласа қоймаған ақыл-парасат құндылықтарынан емін-еркін игіліктенуіңізге әбден болады. Қысқасы компьютер мен ғаламторды қандай ой-талғамда қалай пайдалану, әр азаматтың өз білімдеңгейіне, еркіне, адамдық арына, кісілік ұстанымына байланысты. Егер пайдаланушы өзін дұрыс арнаға салып тежеп-тектей білмей компьютер мен ғаламтордың жетегіне орынсыз ерік берсе, қажетін алып, қабілетін өсіре алмай, мағынасыз қысыр кеңес, бұралқы ойдың бүидалауымен өз өмірін өзі ойыншық етіп азып-тозатын, саналы ғұмырын, алтын уақытын құр сандалыспен қор етіп өткізетін, денсаулығынан айырылып айықпас дертке душар болатын болады. Ал дұрыс мақсатта пайдалана білсе компьютер мен ғаламтор адам өмірін әрлендіріп, кісілік құнын жоғарылатып, ғылым төріне жетелейтін ғаламат құрал. Қоғамдық, экономикалық дамуды алға бастырып, өндіргіш күштерді өркендеуге жебейтін, адамдарды біліктілікке бастайтын білім экономикасы дәуірінің ең маңызды қозғаушы күші. Сондықтан біз компьютер мен ғаламторды заман талабына сай «Зарарынан қашық болуға, Пайдасына ортақ болуға» пайдаланып, ондағы бар болған күллі ғажайып мүмкіндіктерді өркениетті өмірден өз еншімізді молырақ алып қалу үшін қызмет еттіруге шебер болуымыз қажет. Қолданылған әдебиеттер: 1. Қазақстан Республикасының Ғылым Энциклопедиясы 2. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі:Информатика және компьютерлік техника/ Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдаламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002. – 456 бет. 3. WWW.GOOGLE.KZ 4. www.45minute.kz 5. www.uskz.org Развитие познавательных интересов у учащихся с использованием игровых технологий на уроках русского языка и литературы Заудинова Зухра Хакимовна Жамбылская область, село Каменка основная школа Тубсанаторий.учитель русского языка и литературы Игровые технологии в воспитании и обучении, пожалуй, самые древние. Возможно, именно поэтому дидактическая игра остается очень действенным методом для развития и совершенствования познавательных, умственных и творческих способностей детей. Игра приоткрывает ребенку незнакомые грани изучаемой науки, 96

помогает по-новому взглянуть на привычный урок, способствует возникновению у школьников интереса к учебному предмету, значит, процесс становится более эффективным. Целью общения к игре на уроке является приобретение конкретных практических навыков, закрепление их на уровне моторики, перевод знаний в опыт. При использовании дидактических игр решаются и воспитательные задачи, например, воспитание терпения и терпимости, формирование аккуратности и умения доводить начатое дело до конца; в групповой работе – развитие умения работать сообща, прислушиваясь к мнению других учеников, терпимо относясь к критике в свой адрес, деликатно отзываясь об ошибках своих товарищей; приобретаются навыки публичных выступлений, желание и умение добиваться поставленной цели. Игра на уроке может стать очень серьезным занятием. В этом случае за внешней кажущейся легкостью использования элементов игровых технологий на уроке стоит кропотливая подготовительная работа учителя. «Разнообразие – добрый знак хорошего преподавания»,- утверждал Ф.И.Буслаев. Хочется надеяться, что идеи и методические решения, предложенные учащимся, помогут мне сделать урок русского языка интересным, а в преподавание этого непростого предмета внести разнообразие. Игра наряду с трудом и ученьем – один из основных видов деятельности человека. Большинству игр присущи четыре главные черты: • свободная развивающая деятельность, предпринимаемая лишь по желанию ребенка, ради удовольствия от самого процесса деятельности, а не только от результата; • творческий, в значительной мере импровизированный, очень активный характер этой деятельности; • эмоциональная приподнятость деятельности, соперничество, состязательность, конкуренция; • наличие прямых или косвенных правил, отражающих содержание игры, логическую временную последовательность ее развития. В структуру игры как деятельности органично входит планирование, реализация цели, а также анализ результатов, в которых личность полностью реализует себя как субъект. Мотивация игровой деятельности обеспечивается ее добровольностью, возможностью выбора и элементами соревновательности, удовлетворением потребности в самоутверждении, самореализации. В структуру игры как процесса входят: а) роли, взятые на себя играющими; б) игровые действия как средство реализации этих ролей; в) игровое употребление предметов, то есть замещение реальных вещей игровыми, условными; г) реальные отношения между играющими; д) сюжет (содержание) - область действительности, условно воспроизводимая в игре. Значение игры невозможно исчерпать и оценить развлекательно-рекреативными возможностями. В том и состоит ее феномен, что, являясь развлечением, отдыхом, она способна перерасти в обучение, в творчество, в терапию, в модель типа человеческих отношении и проявлений в труде. Игру как метод обучения, передачи опыта старших поколений младшим люди использовали с древности. Широкое применение игра находит в народной педагогике, в дошкольных и внешкольных учреждениях. В современной школе, делающей ставку на активизацию и интенсификацию учебного процесса, игровая деятельность используется в следующих случаях: в качестве самостоятельной технологии для освоения понятия, темы и даже раздела учебного предмета; как элемент (иногда весьма существенный) более обширной технологии; в качестве урока или его части (введения, объяснения, закрепления, упражнения, контроля); как технология внеклассной работы. Понятие «игровые педагогические технологии» включает достаточно обширную группу методов и приемов организации педагогического процесса в форме различных педагогических игр. В отличие от игр педагогическая игра обладает существенным признаком - четко поставленной целью обучения и соответствующим ей педагогическим результатом, которые могут быть обоснованы, выделены в явном виде с четко выраженной учебно-познавательной направленностью. Игровая форма занятий создается на уроках при помощи игровых приемов и ситуаций, которые выступают как средство побуждения, стимулирования учащихся к учебной деятельности. Реализация игровых приемов и ситуаций при урочной форме занятий происходит по следующим основным направлениям: • дидактическая цель ставится перед учащимися в форме игровой задачи; • учебная деятельность подчиняется правилам игры; • учебный материал используется в качестве игрового средства; • в учебную деятельность вводится элемент соревнования, который переводит дидактическую задачу в игровую; успешное выполнение дидактического задания связывается с игровым результатом. Спектр целевых ориентаций. • Дидактические: расширение кругозора, познавательная деятельность; применение ЗУН в практической деятельности; формирование определенных умений и навыков, необходимых в практической деятельности; развитие общеучебных умений и навыков; развитие трудовых навыков. • Воспитывающие: воспитание самостоятельности, и воли; формирование определенных подходов, позиций, нравственных, эстетических и мировоззренческих установок; воспитание сотрудничества, коллективизма, общительности, коммуникативности.

• Развивающие: развитие внимания, памяти, речи, мышления, воображения, фантазии, творческих способностей, умений сравнивать, сопоставлять, находить аналогии, оптимальные решения; развитие мотивации учебной деятельности. • Социализирующие: приобщение к нормам и ценностям общества; адаптация к условиям среды; стрессовый контроль, саморегуляция; обучение общению; психотерапия. Имитационные игры. На занятиях имитируется деятельность какой-либо организации, предприятия или его подразделения, например, профсоюзного комитета, союза наставников, отдела, цеха, участка и т.д. Имитироваться могут события, конкретная деятельность людей (деловое совещание, обсуждение плана, проведение беседы и т.д.) и обстановка, условия, в которых происходит событие или осуществляется деятельность. Сценарий имитационной игры, кроме сюжета события, содержит описание структуры и назначения имитируемых процессов и объектов. Операционные игры. Они помогают отрабатывать выполнение конкретных специфических операций, например, методики написания сочинения, решения задач, ведение пропаганды и агитации. В операционных играх моделируются соответствующий рабочий процесс. Игры этого типа проводятся в условиях, имитирующих реальные. «Деловой театр». В нем разыгрывается какая-либо ситуация, поведение человека в этой обстановке. Здесь школьник должен мобилизовать весь свой опыт, знания, суметь вжиться в образ определенного лица, понять его действия, оценить обстановку и найти правильную линию поведения. Основная задача метода инсценировки - научить подростка ориентироваться в различных обстоятельствах, давать объективную оценку своему поведению, учитывать возможности других людей, устанавливать с ними контакты, влиять на их интересы, потребности и деятельность, не прибегая к формальным атрибутам власти, приказу. Для метода инсценировки составляется сценарий, где описываются конкретная ситуация, функции и обязанности действующих лиц, их задачи. Психодрама и социодрама. Они весьма близки к «исполнению ролей» и «деловому театру». Это тоже «театр», но уже социально психологический, в котором отрабатывается умение чувствовать ситуацию в коллективе, оценивать и изменять состояние другого человека, умение войти с ним в продуктивный контакт. Технология деловой игры состоит из следующих этапов, входящих в данную технологическую схему: 1.Этап подготовки. 2.Разработка игры (разработка сценария, план деловой игры, содержание инструктажа, подготовка материального обеспечения). 3.Ввод в игру (постановка проблемы, целей, условия, инструктаж, регламент, правила, распределение ролей, формирование групп, консультации). 4.Этап проведения. 5.Групповая работа над заданием (работа с источниками, тренинг, «мозговой штурм», работа с игротехником). 6.Межгрупповая дискуссия (выступление групп, защита результатов, правила дискуссии, работа экспертов). 7.Этап анализа и обобщения (вывод из игры, анализ, рефлексия, оценка и самооценка работы, выводы и обобщения, рекомендации). Этап подготовки. Подготовка деловой игры начинается с разработки сценария условного отображения ситуации и объекта. В содержание сценария входят: учебная цель занятия, описание изучаемой проблемы, обоснование поставленной задачи, план деловой игры, общее описание процедуры игры, содержание ситуации и характеристик действующих лиц. Далее идет ввод в игру, ориентация на деятельность участников и экспертов. Определяется режим работы, формулируется главная цель занятия, обосновывается постановка проблемы, выбора ситуации. Выдаются пакеты материалов, инструкций, правил, установок. Собирается дополнительная информация. При необходимости ученики обращаются к ведущему и экспертам за консультацией. Допускаются предварительные контакты между участниками игры. Этап проведения - процесс игры. С началом игры никто не имеет права вмешиваться в ее развитие и изменять ее ход. Только ведущий может корректировать действия участников, если они уходят от главной цели игры. В зависимости от модификации деловой игры могут быть введены различные типы ролевых позиций участников: • Позиции, проявляющиеся по отношению к содержанию работы в группе: генератор идей, разработчик, имитатор, эрудит, диагност, аналитик. • Организационные позиции: организатор, координатор, интегратор, контролер, тренер, манипулятор. • Позиции, проявляющиеся по отношению. • Позиции, проявляющиеся по отношению к новизне: инициатор, осторожный критик, консерватор. • Методологические позиции: методолог, критик, методист, проблематизатор, рефлексирующий, программист. • Социально – психологические позиции: лидер, предпочитаемый, принимаемый, независимый, непринимаемый, отвергаемый. 98

Этап анализа, обсуждения и оценки результатов игры. Здесь осуществляется выступление экспертов, обмен мнениями, защита учащимися своих решений и выводов. В заключение учитель констатирует достигнутые результаты, отмечает ошибки, формулирует окончательный итог занятия. Обращается внимание на сопоставление использованной имитации с соответствующей областью реального лица, установление связи игры с содержанием учебного предмета. Дидактические игры при правильном использовании, грамотном включении в учебный процесс могут стать эффективным средством активизации деятельности учащихся на уроках русского языка. «Игры помогают не только проявлять способности, но и совершенствовать их»,- писал К.Д.Ушинский. Как же развить и совершенствовать детские способности на уроках такого непростого школьного предмета, как русский язык? Игровые формы могут быть использованы как элемент урока, они легко подбираются по тематическому принципу для каждого раздела школьного курса. Игры могут стать удобной формой актуализации знаний (в начале урока или перед началом изучения новой темы); «разминки», необходимой по ходу урока, контроля в конце учебного занятия. В игровой форме может пройти и целый урок (можно назвать свои уроки по-разному: уроки-конференции, аукционы, диспуты, путешествия, КВНы, зкзамены и т. д.). Игровые формы на уроке русского языка. Игровые задания, направленные на отработку орфоэпических норм. Обучение русскому языку подразумевает не только освоение письменной речи, но и норм произношения. Вот почему целесообразно на каждом уроке находить возможность для отработки произносительных норм. Это может быть минутка-разминка под общим названием « Говорите по–русски правильно». В каких формах можно предположить задания детям? Вот лишь некоторые из возможных вариантов, как разнообразить задания: «Составь текст и озвучь его»; «Пригласи на обед»; «В эфиреновости»; «Конкурс дикторов». Кроссворды, чайнворды, ребусы. Кроссворд может быть предложен учителем классу в начале урока с целью актуализации знаний или постановки проблемы нового урока. Кроссворд, предложенный в конце урока, может стать своеобразным подведением итогов работы на уроке. Незаменимы кроссворды, чайнворды и другие головоломки в тех случаях, когда детям нужно дать своеобразную минутку отдыха: переключение внимания, возможность посмотреть на языковые явления под другим углом зрения – хорошая возможность поддержать умственную активность учащихся на уроке. Кроме того, кроссворды могут стать формой контроля на каком-либо этапе обучения. В этом случае он может быть не только предложен учащимся в готовом виде, но также и сами учащиеся могут составить кроссворд по изученной теме. Список литературы. 1.Игровые технологии на уроках русского языка.5-9 классы. В.Н. Пташкина и др. 2009. 2.Интеллектуальный марафон (познавательные игры, турниры, викторины, уроки знаний).5-9 классы. Т.А. Курушина и др. 2009. 3.И учеба ,и игра: Тарабарина Т.И.,Соколова Е.И. 2003. РЕАЛИЗАЦИЯ СИСТЕМНО-ДЕЯТЕЛЬНОСТНОГО ПОДХОДА В УЧЕБНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ Избасаров Е.Х. АО НЦПК «Орлеу» ИПК ПР по Жамбылской области ст.преподаватель каф. «ИТиМПЕНГД» Основным структурным компонентом учебной деятельности является учебная задача - обобщенная цель деятельности, поставленная (сформулированная) перед учащимися в виде учебного задания, выполняя которое учащиеся овладевают соответствующими знаниями и умениями, учатся учиться. Постановка учебной задачи составляет мотивационно-ориентировочное звено - первое звено учебной деятельности; осознание триады мотив-цель-результат является важной предпосылкой учебной деятельности. Вторым (центральным) ее звеном является исполнительское, т.е. учебные действия по решению учебной задачи. Наиболее рациональная совокупность действий и операций, выполняемых в определенном порядке и служащих для решения учебных задач, это и есть прием учебной деятельности. Схема действий и операций (состав приема) может быть представлена в виде правила, инструкции, предписания и т.п.; правильный прием допускает обобщение, специализацию и конкретизацию, обладает свойством переносимости на другую задачу, его можно перестроить и создать на этой основе другой прием. Формирование каждого приема учебной деятельности учащихся содержит ряд этапов: диагностика сформированности приема; постановка целей (усвоения способа деятельности); введение приема (инструктаж); отработка приема; оперативный контроль; применение приема в стандартных ситуациях; обобщение приема и обучение переносу; закрепление обобщенных приемов (в различных ситуациях); обучение нахождению новых приемов учебной деятельности. Заключительным звеном 99

учебной деятельности является контрольно-оценочное, основанное на определенных критериях усвоения знаний и способов деятельности. Целостный процесс формирования учебной деятельности означает также и формирование у человека готовности к деятельности. Различные трактовки понятия "готовность к деятельности" обусловлены спецификой структуры деятельности. Так, готовность к деятельности рассматривается как пусковое качество, позволяющее личности соединиться с процессом деятельности, т.к. его наличие задает определенное состояние человека к выполнению внутренних и внешних действий. Принципиальным этапом освоения деятельности является ее принятие субъектом деятельности, потребностью в ней. Потребность в деятельности - это основной источник и движущая сила активности человека, его нужда в предмете деятельности. Таким образом, мотив деятельности - это форма проявления потребности, то, что побуждает к деятельности. Благодаря мотиву, деятельность не замыкается на себя, он ее ориентирует на нечто более широкое, лежащее за пределами деятельности, важное и значимое для личности; от мотива зависит интенсивность деятельности. Поэтому центральным, системообразующим компонентом системы деятельности является ее цель, четко определенная, она "цементирует" всю систему действий, из которых состоит деятельность. Возникновение, выделение, определение, осознание целей называется целеполаганием; его завершающим этапом является выработка критериев достижения цели, которые описываются количественными и качествами характеристиками. Рефлексия учебной деятельности - процесс самопознания учеником внутренних актов и состояний своей деятельности; без осознания и оценки результата деятельности, выявления ошибок и их причин нельзя обеспечить требуемый уровень достижения цели. Рефлексия связана с наличием контроля протекания процессов деятельности и оценки, выполняющей функцию подведения итогов деятельности. В психолого-педагогических исследованиях выделены уровни усвоения знаний и способов деятельности (которые являются и уровнями учебной деятельности): первый уровень означает готовность к воспроизведению осознанно воспринятого и зафиксированного в памяти знания; второй уровень - готовность применять знания по образцу и в стандартной (знакомой) ситуации; третий уровень - готовность (на основе обобщения и систематизации изученного) к применению знаний в нестандартной ситуации. В теории учебной деятельности показано, что эти уровни соотносятся с процессами полного цикла учебно-познавательной деятельности: 1-й уровень реализуется во время восприятия, осмысления, первичного обобщения изучаемого материала; 2-й уровень - во время его вторичного обобщения и применения в стандартной ситуации; 3-й - во время применения в нестандартной ситуации. Общая структура и общие закономерности протекания учебной деятельности характерны для изучения всех дисциплин; в то же время в каждом случае необходимо учитывать и особенности каждой из них. На эффективность деятельности и успешность ее освоения и выполнения влияет также ее личностный смысл индивидуализированное отражение действительного отношения личности к тем объектам, ради которых развертывается ее деятельность, осознаваемая как "значение для меня" ее результата. Основным в ряду свойств личности для эффективности учебной деятельности является ее активность, характеризующая стремление ученика к энергичной целенаправленной деятельности, выражающее ее уровень и характер. Выделяются следующие уровни активности: 1.) запоминающая и воспроизводящая, 2.) творческая, 3.) социальная активность. Активность рассматривается также как определенное психическое состояние возбуждения, проявляющееся в напряжении внимания, памяти, воображения, мыслительной и практической деятельности, направленной на достижение целей деятельности. Система работы и достижения качественных результатов учебной деятельности заключается в: использовании нетрадиционных форм и способов работы (групповые формы работы, исследовательские работы, проектная деятельность и т.п.); использовании информационно - коммуникационных технологий; проведении интегрированных уроков (усиление внимания к межпредметным связям); проведении предметных недель разработке и реализации специальных программ всестороннем развитии учащихся Системно-деятельностный подход обусловливает изменение общей парадигмы образования, которая находит отражение в переходе: от определения цели школьного обучения как усвоения знаний, умений, навыков к определению этой цели как формирования умения учиться; от стихийности учебной деятельности ученика к стратегии ее целенаправленной организации и планомерного формирования; от изолированного изучения учащимися системы научных понятий, составляющих содержание учебного предмета, к включению содержания обучения в контекст решения значимых жизненных задач; от индивидуальной формы усвоения знаний к признанию решающей роли учебного сотрудничества в достижении целей обучения На этапе введения ГОСО НО особое внимание должно быть уделено не только изучению теоретических материалов, но и их принятию. Если учитель не принимает новую образовательную парадигму, введение ГОСО 100

НО будет формальным. Будут своевременно внесены правки в локальные акты образовательного учреждения, скомпилирована основная образовательная программа начального общего образования, но в практике работы образовательного учреждения и каждого конкретного учителя изменений не произойдет. А это в свою очередь сделает практически невозможным достижение метапредметных результатов. Принятие системнодеятельностного подхода возможно только при ряде условий: учитель должен иметь: 1. гуманистическую центрацию (его интересует не столько преподаваемый материал, сколько процесс познания этого материала ребенком); 2.демократический стиль руководства (при котором достаточно жесткая и последовательная система требований сочетается с диалогом, в котором рассматриваются различные точки зрения, мнение каждого становится интересным, ошибки не пугают), 3. положительную общую самооценку (предполагающую веру в свои силы, способность проанализировать свои действия, признать и исправить ошибку, не считать сегодняшнюю неудачу трагедией, способность находить путь к успеху). Системно-деятельностный подход обеспечивает достижение планируемых результатов освоения основной образовательной программы и создает основу для самостоятельного эффективного усвоения обучающимися новых видов и способов деятельности. Основными результатами обучения и воспитания в новых образовательных Стандартах деятельностный подход позволяет выделить личностное, познавательное, коммуникативное, социальное развитие обучающихся. Преимуществом данного подхода является то, что он органично сочетается с различными современными образовательными технологиями. В связи с этим, учителям необходимо овладевать педагогическими технологиями проблемного, проектного обучения, технологией учения на основе «учебных ситуаций», на основе уровневой дифференциации, проблемно-диалогической технологией, игровыми технологиями (деловые, ретроспективные игры, интеллектуальные турниры), технологией критического мышления, технологией «Дебаты», технологией исследовательской и проектной деятельности и др. Возможности этих технологий могут быть существенно усилены при одновременном использовании информационных и коммуникационных технологий обучения. Все они также способствуют формированию у обучающихся универсальных учебных действий. Правильный выбор технологий обучения обусловлен стратегиями формирования и развития образования, требованиями ГОСО. Стратегия развития предполагает раскрытие потенциала ребенка как личности в процессе обучения, развития заложенных в нем возможностей. Системно - детельностный подход на уроках осуществляется через анализ жизненных ситуаций и моделирование, посредством использования активных и интерактивных методик обучения, участия в проектной, исследовательской деятельности, через вовлечение учащихся в оценочно-дискуссионную, игровую, рефлексивную деятельность, что обеспечивает свободный поиск подхода к решению учебной задачи. Важной характеристикой системно-деятельностного подхода в работе педагогов является то, что он осуществляется на различных этапах урока. На этапе самоопределения к учебной деятельности и актуализации знаний создается проблемная ситуация, которая предполагает наличие разных вариантов решения проблем. На этапах постановки учебной задачи и открытия нового знания идет поиск, анализ, структурирование информации. Эффективность данного этапа урока достигается за счет работы в группах постоянного и сменного состава, организации проектной деятельности. На этапе включения нового знания в систему и повторения используется индивидуальная работа, организуется индивидуальная ликвидация пробелов в знаниях учащихся на основе самоконтроля и взаимоконтроля. Особого внимания заслуживает этап обобщения полученных знаний и рефлексии учебной деятельности. Практика показывает уместность использования на данных этапах таких приемов обучения как синквейн и кластер, которые позволяют соединить аналитическую и творческую деятельность обучающихся. Основные компоненты образовательного процесса в рамках системно-деятельностного подхода также имеют свои особенности. Так мотивационно-целевой компонент предполагает осознанное вхождение учащегося в пространство учебной деятельности на уроке, определяет личностный смысл предстоящей деятельности. Этим процессом руководит учитель: сначала с помощью подводящего, побуждающего диалога, далее - с использованием исследовательских методов. В качестве систем о о бразующей характеристики на данном этапе определяется личностный результат воспитания и обучения, а также - приёмы, способы и технологии, в процессе которых осваивается содержание образования. Содержательный компонент предполагает, что в основе усвоения содержания должны лежать универсальные средства, методы деятельности. Такой подход развивает у ученика позитивное отношение к познанию естественнонаучной картины мира. Операциональный компонент отвечает за становление и развитие субъектности ученика. В зависимости от сложности задания работа организуется в индивидуальной, парной или коллективной форме. Результаты деятельности обсуждаются, уточняются, корректируются через наводящие вопросы и сопоставления. Преобладающими являются методы, которые обеспечивают саморазвитие, самоактуализацию обучающегося, позволяют ему самому искать способы решения жизненных ситуаций. Этому способствуют мыследеятельностная педагогика, задачный подход в обучении, ситуационный анализ, метод проектов, коллективный способ обучения (КСО), технологии портфолио, модульного, критического, проблемного 101

обучения и т.п.. Эмоциональная направленность этапа состоит, по возможности, в организации для каждого ученика ситуации успеха, включении его в дальнейшую познавательную деятельность. Рефлексивно-оценочный компонент фиксирует новое содержание, полученное на уроке, организует рефлексию и самооценку учениками собственной учебной деятельности, в ходе которой соотносятся ее цель и результаты, определяется степень их соответствия и намечаются новые цели деятельности. Рефлексия и адекватная самооценка обеспечивают осознание школьниками уровня освоения планируемого результата деятельности, приводит к пониманию собственных проблем, создает предпосылки для дальнейшего самосовершенствования. Список использованных литературы: 1. Асмолов А.Г. Системно-деятельностный подход в разработке стандартов нового поколения/ Педагогика М.: 2012 - №4. - С18-22. 2. Ахметов А.А. Стратегия и методология социокультурной модернизации образования. Требование к составлению плана урока по дидактической системе деятельностного метода. - М., 2014. 3. Жданко Т. А. Образовательно-профессиональное пространство общеобразовательных организаций образования как педагогическое условие формирования конкурентоспособности личности учащегося: сетевой журн. 2014. ИНТЕНСИВНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ ОБУЧЕНИЯ РУССКОМУ ЯЗЫКУ В СИСТЕМЕ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ Какибаева Г.К. ТарГУ им.М.Х.Дулати, ст.преподаватель каф. . Расширение международных связей Республики Казахстан, сотрудничество со многими странами, углубляющиеся процессы глобализации в материальной и духовной жизни общества и интеграционные процессы настоятельно требуют создания адекватных условий, способствующих этим переменам. Широкие международные и межкультурные отношения, конструктивное сотрудничество требуют повышения уровня образования граждан и специалистов всех сфер экономики страны. Развивающемуся государству нужны образованные, предприимчивые люди, отличающиеся мобильностью, конструктивностью, обладающие развитым чувством ответственности за судьбу родины. Образовательная система Республики Казахстан, ориентированная на высокоразвитую личность, нуждается в коренном преобразовании и качественном улучшении выпускаемых кадров и специалистов. Проблема развития государственного казахского языка и русского языка как языка межнационального общения является приоритетным направлением языковой политики на высшем государственном уровне, что закреплено Конституцией страны, Законом РК «О государственном языке» и Постановлением Правительства РК. В РК знание родного, а также русского языка способствует развитию нравственности общества. Наше государство последовательно принимает меры по созданию благоприятных условий для развития не только государственного языка, но и русского и иностранных языков, содействует решению возникающих проблем в области дву- и многоязычия. Современная языковая ситуация в РК, обеспечение межкультурной коммуникации предполагает позитивное и гармоничное вхождение страны в многочисленные международные контакты. Эти контакты, в том числе, определяют важность и целесообразность преподавания и изучения русского языка в РК. Знание русского языка – это не только атрибут культурного развития человека, но и условие его успешной деятельности в самых разных сферах производства. В связи с этим пересматриваются цели и задачи преподавания русского языка, появляются новые концепции и подходы к обучению русскому языку, внедряются новые формы и методы обучения. Содержание обучения, инновационные подходы в учебном процессе требуют всестороннее развитие субъектов учебного процесса. Современное образование выдвигает новые требования к профессиональной подготовке специалиста, способного свободно ориентироваться в сложных социокультурных обстоятельствах, готового обслуживать не только инновационные процессы, но и процессы коммуникации в широком смысле этого слова. Экономист, технолог, менеджер и многие другие специалисты должны обладать коммуникативной культурой, способностью к сотрудничеству, умением вести диалог, проявлять гибкость в общении, т.е. быть коммуникативно компетентными. В разрешении проблемы воспитания, обучения и развития личности ключевую роль играют инновационные интенсивные технологииобучения, которые направлены на жесткую организацию мыслительной работы обучаемого и расширение границ творческой деятельности преподавателя в учебном процессе, на активное взаимодействие субъектов процесса обучения, обеспечивающие такие способности обучаемого, как самостоятельность, самовыражение, самоактуализация, инициатива, творчество, самооценка. Воспитание всесторонне развитой личности невозможно без совершенствования такого инструмента познания и мышления, как речь. Содержание стандарта предполагают формирование не только навыков анализа языка, классификации языковых явлений и фактов но, прежде всего — воспитание человека, владеющего нормами литературного языка, способного свободно выражать свои мысли и чувства в устной и письменной форме, соблюдать этические нормы общения. 102

Специфика образования в вузе заключается в подготовке конкурентоспособного специалиста, обладающего высоким уровнем профессиональной компетентности. Полноценное знание русского языка является важным условием востребованности выпускника на современном рынке труда. Так, одной из главных целей обучения русскому языку в вузахявляется формирование коммуникативной компетенции. Формирование коммуникативной компетенции рассматривается как корректное владение русским языком в пределах тем, предусмотренных рамками курса неязыковой специальности, охватывающих лексику повседневной жизни и профессиональной сферы. Это подразумевает овладение системой языка посредством формирования речевых навыков оперирования необходимой лексикой в процессе самостоятельного устного и письменного высказывания, позволяющего обучаемым адекватно участвовать в иноязычном общении. Современный уровень развития общества, объем информации, нуждающейся в обработке и осмыслении, и многие другие факторы требуют максимального использования способностей человека при обучении неродному языку. Условия использования русского языка в РК, когда он является средством межнационального и международного общения, получения и накопления информации предопределили необходимость владения всеми видами речевой деятельности: говорением и пониманием на слух речи на данном неродном языке, а также аналитическим чтением, последовательным аргументированным, логическим обсуждением учебной информации и грамотным письмом. Инновационные интенсивные методы обучения призваны не только в кратчайшие сроки сформировать у обучаемых определенный комплекс умений и навыков, но и заставить их преодолеть психологический барьер, неизбежно возникающий при искусственном формировании вторичной языковой компетенции. Повышение качества речевого общения студентов при изучении русского языка начинается с решения разнообразных творческих задач коммуникативной направленности. В практике вузовского обучения русскому языку в большинстве случаев используются разные формы и методы, направленный на мыслительную деятельность студента. В этом ракурсе интенсивные методы стимулируют мотивацию студентов к обучению, а также способствуют переводу пассивных знаний в умения, предоставляют широкие возможности для творчества, формируют необходимые в социальном партнерстве профессиональные и социально значимые личностные качества. Интенсивная технология преподавания русского языка подразумевает познавательный, коммуникативный, развивающий и воспитательный аспекты обучения, где отличительным фактором выступают интерактивные методы обучения. Учебное общение сохраняет все социально-психологические процессы - одновременно и игровую, и учебную, и речевую деятельность. Эти аспекты включают в себя знакомство и изучение не только языковой и грамматической системы языка, но и культуры общения, взаимосвязи с национальной культурой. Важную роль играет знание структуры и внутреннего строя изучаемого языка, специфических особенностей в области лексики, фразеологии, грамматики и стилистики языка, сходств и различий с родным языком. Все перечисленные технологии обучения способствуют решению проблемы эффективности учебно-познавательного процесса и повышению качества знаний, умений и навыков студентов национальной аудитории при изучении русского языка. Формирование у студентов умений и навыков коммуникативной компетентности в полной мере могут быть реализованы на базе внедрения в широкую учебную практику современных методов обучения. В качестве средств, стимулирующих развитие и формирование данной компетентности, нами выбраны интенсивные технологии обучения русскому языку. Понятие «интенсификация» воспринимают упрощенно – как просто более быстрое, более обильное делание чего-либо. В педагогической деятельности она означает отказ от неэффективных методик, устаревшего опыта, аппарата управления и замену на новый, более эффективный арсенал средств. Следует признать, что интенсивные технологии – это специальная форма организации познавательной деятельности. Она имеет в виду вполне конкретные и прогнозируемые цели. Одна из таких целей состоит в создании комфортных условий обучения, при которых студент чувствует свою успешность, свою интеллектуальную состоятельность, что делает продуктивным сам процесс обучения. Сущность интенсивных технологий состоит в том, что учебный процесс организован таким образом, что практически все студенты оказываются вовлеченными в процесс познания, они имеют возможность понимать и рефлектировать по поводу того, что они знают и думают. Совместная деятельность студентов в процессе познания, освоения учебного материала означает, что каждый вносит свой особый индивидуальный вклад, идет обмен знаниями, идеями, способами деятельности. Причем, происходит это в атмосфере доброжелательности и взаимной поддержки, что позволяет получать новое знание, развивать познавательную деятельность, переводить ее на более высокие формы кооперации и сотрудничества. Интенсивные технологии предполагает организацию и развитие диалогового общения, которое ведет к взаимопониманию, взаимодействию, совместному решению общих и значимых для каждого участника задач. Основные структурные и организационные процессы инновационных интенсивных технологий в учебном процессе связаны со способностями и потребностями личности, максимальным развитием ее базового природного потенциала и творческой самореализацией. Переход к таким методам обучения, при которых происходит увеличение объема приобретаемых знаний, решаемых не за счет увеличения трудозатрат и времени обучения, а за счет кардинального улучшения качества образовательных услуг, возможен посредством инновационных интенсивных технологий в учебном процессе. Активное деятельностное участие молодежи в своем образовании и личностном становлении является одной из ключевых позиций интенсификации учебного процесса. Активность студента в образовательном процессе, где он является субъектом собственного 103

образования, имеет огромный созидательный потенциал, что позволит резко увеличить продуктивность умственной работы обучаемых при изучении учебных материалов. Для обеспечения качества обучения и интенсификации учебного процесса в образовательном учреждении целесообразно создать продуманную, стабильную, надежно функционирующую систему обучения. Необходимо поэтапно создавать и внедрять инновационные интенсивные технологии в учебный процесс, что позволит реализовать одновременно множество факторов, создавая соответствующие условия и благоприятную среду для мотивированного активного участия в усвоении общения на неродном языке обучающихся в учебном процессе. Интенсивные технологии в учебном процессе связаны с использованием эффективных приемов и методов обучения, активным включением студентов в учебный процесс. Реальная потребность в использовании технологических (принципов, условий, содержания, форм, методов, средств) и резервных возможностей в образовательном процессе (продуктивная активность, интенсивная работоспособность) играют исключительную роль в подготовке выпускника и обеспечивают социальную инвестицию в общем развитии страны. Интенсивные методики, основанные на интенсивной преподавательской деятельности, требуют чрезмерно больших затрат психической энергии от преподавателей. Оновными формами и методами обучения, способствующими повышению качества обучения и эффективности учебно-познавательного процесса при изучении русского языка, могут быть: ролевые игры, деловые игры, семинары, повторительно-обобщающие занятия, конференции, диспуты, диалоги, аргументированное эссе, методы «Кейс-стади», «Мозговой штурм».составление концептуальных карт, кластеров, метод «AQCI», метод «Синквейн», проблемное обучение, самостоятельная работа, защита рефератов, индивидуальная работа, творческие сочинения, доклады, сообщения, тестирование, программированный контроль, исследовательская работа, а также традиционные методы информационноописательного характера. Специфической чертой интенсивных технологий преподавания русского языка, как неродного является то, что целью обучения является овладение русским языком, включающим в себя познавательный, учебный, коммуникативный, развивающий и воспитательный аспекты, что служит отличительным фактором интерактивных методов обучения. При этом учебное общение сохраняет все социально-психологические процессы- это одновременно и игровая, и учебная, и речевая деятельность. Эти аспекты включают в себя знакомство и изучение не только языковой и грамматической системы языка, но и его культуру общения, взаимосвязи ее с родной культурой, а также строй чужого языка, его характер, особенности, сходства и различия с родным языком. Все перечисленные технологии обучения способствуют решению проблемы эффективности учебно-познавательного процесса и повышению качества знаний, умений и навыков студентов при изучении русского языка. Использование и внедрение имитационных технологий обучения, составление концептуальных карт и кластеров, способствующих развитию продуктивной речевой деятельности, технологии аналитического чтения текстов, способствующих развитию критического мышления и аргументированного обсуждения усвоенных информаций, а также создание электронных образовательных ресурсов, позволяющих решить следующие проблемы: − эффективность использования инновационных интенсивных технологий учебной деятельности студентов в изучении русского языка, так как при создании ресурса студенты сталкиваются с необходимостью приобретения навыков работы с множеством компьютерных программ по данной дисциплине; − совершенствование качества изучения учебной программы по русскому языку; − расширение спектра для самостоятельной и поисковой работы студентов на занятиях по русскому языку; − получение готового результата; − познавательное исследование предметной области в целом; - воспитание полноправного члена в условиях межъязыковой и межкультурной коммуникации. Считается, что методика обучения русскому языку как неродному должна иметь свою специфическую особенность. Обучение на основе аналитического чтения, логического мышления, последовательного аргументированного рассуждения и общения на изучаемом языке является сущностью всех интенсивных технологий обучения в современной системе образования. Обучение русскому языку через общение означает практическую ориентацию занятия. Эффективны занятия наизучаемомязыке, а не о языке. Научить говорить можно только говоря, слушать - слушая, читать – читая. Среди наиболее активных интенсивных технологий обучения, используемых преподавателями русского языка в высшей школе являются: имитационные технологии обучения, технологии обучения в сотрудничестве, ролевые игры, деловые игры, познавательно-дидактические игры, мозговой штурм, групповая дискуссия, диалоговое общение, суггестия(использование неосознаваемых возможностей деятельности мозга). Интерактивные методы стимулируют мотивацию студентов к обучению, а также способствуют переводу пассивных знаний в умения, предоставляют широкие возможности для творчества, формируют необходимые в социальном партнерстве профессиональные и социально значимые личностные качества. Кроме того, правила игры, являясь способом передачи и усвоения социального опыта, требуют от студентов выполнения определенных нравственноэтических нормативов партнерского общения, взаимодействия и поведения.

104

По нашему мнению, огромное значение имеет личность самого преподавателя, если он профессиональнокомпетентный, творчески организует занятие, используя инновационные интенсивные технологии, студенты с увлечением будут постигать премудрости предмета. Преподавателю необходимо все время: - подобрать интересную и эффективную подачу материала; - использовать материал из жизненного опыта; - создавать проблемные ситуации и предлагать творческие задания; - применять интерактивные методы обучения; - учить студентов думать, а не довольствоваться готовыми ответами; - учить студентов работать с академическими текстами и связывать их с собственной жизнью; - развивать у студентов навыки аналитического мышления; _ управлять динамикой аудитории (объяснять задания, определять порядок работы). Как показывает практика работы, инновационные технологии образования стимулируют активизацию познавательной деятельности студента, пробуждают интерес к изучаемой дисциплине, развивают логическое мышление, последовательное и аргументированное обсуждение. Список используемой литературы: 1.Одинаев И.У. Интерактивные методы обучения русскому языку ввузе. //Вопросы педагогики и психологии.- Кургантюбе, 2014. –Вып. № 3 –С.178-183. 2.Рахматулин И.У. Повышение качества умения и навыков общения студентов в вузов в процессе использования интенсивных технологий обучения на занятиях русского языка //2015г. 3. Уривин А.Р. Развитие познавательной и коммуникативной деятельности студентов в процессе использования моделирующих технологий обучения на занятиях по русскому языку //Вестник Педагогического университета Таджикистана 2015.- вып. № 3 (46) . июнь, с.178-190. ПУТИ ПОВЫШЕНИЯ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА Калдыбекова Баяна Романкуловна учитель русского языка и литературы средней школы №25 г. Тараза В системе среднего образования Республики Казахстан настало время перемен. В послании народу «Казахстанский путь – 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее» Президент РК Н.А. Назарбаев говорит о необходимости перехода общеобразовательных школ на уровень преподавания в Назарбаев Интеллектуальных школах, что задает вектор дальнейшего развития среднего общего образования.[1] В школах обучение русскому языку, как второму, строится по принципу развития коммуникативных навыков, таких как: слушание, говорение, чтение и письмо. В данной работе мы рассмотрим некоторые аспекты функциональной грамотности посредством развития коммуникативных навыков. Функциональная грамотность (лат. - направление) степень подготовленности человека к выполнению возложенных на него или добровольно взятых на себя функций. Безрукова В.С. в состав функциональной грамотности включает элементы лексической грамотности; умение человека понимать государственные акты и следовать им; соблюдение человеком норм общественной жизни и правил безопасности, требования технологических процессов; информационную и компьютерную грамотность. «Существует и другой подход к пониманию функциональной грамотности, включающий: воспитанность человека в духе доброжелательности и дружелюбия, что обеспечивает культуру общения; личностно-профессиональную подготовленность; профессионально- технологическую подготовленность» [2]. В формировании теоретических основ обучения русскому языку как второму большой вклад внесли Старовойтова И.А., Щукин А.Н., Вагнер В.Н., Крючкова Л.С., Акишина А.А., Каган О.Е. и др. Огромное влияние на развитие современной методики преподавания русского языка как иностранного оказали работы Беляева Б.В., Вагнера В.Н., Китайгородской Г.А., Пассова Е.И. и других ученых. Функциональная грамотность при обучении русскому языку как второму подразумевает соблюдение принципа коммуникативной направленности. Крючкова Л.С. в пособии «Практическая методика обучения русскому языку как иностранному» говорит о том, что коммуникативность понимается и как коммуникативная направленность обучения, и как коммуникативная активность учащихся в ходе обучения. «Обучение носит коммуникативный характер в том случае, если вся работа направлена на формирование у учащихся речевых навыков и умений, необходимых для осуществления речевой деятельности – процесса общения [3]. В современной методике выделяют пять уровней владения языком, определение которыхпоможет учителям при работе с учащимися в школе. Начальный уровень – это уровень, когда говорящий владеет стандартными фразами для простого разговора, умеет пользоваться клише и выученными фразами, читает знакомые слова и фразы, может написать отдельные слова, фразы, заполнить анкеты. Средний уровень подразумевает возможность ограниченного общения. Учащийся может понимать простые тексты, прогнозировать содержание короткого текста, может создавать небольшие письменные тексты. 105

Продвинутый уровень – это уровень, который позволяет учащемуся удовлетворительно справляться с языковыми ситуациями, связанными с учебой или работой. Профессиональный уровень – это уровень, при котором говорящий полностью удовлетворяет языковые потребности. Здесь следует указать документ, в котором представлены уровни развития знаний, умений, навыков, необходимых для овладения иностранным языком: «Общеевропейские компетенции владения иностранным языком: изучение, преподавание, оценка». В монографии описываются компетенции изучающего иностранный язык в целях общения.[3, 36-37] Как правило, развитие коммуникативных навыков осуществляется в следующем порядке: аудирование, говорение, чтение, письмо. Аудирование способствует запоминанию устной речи, стимулирует развитие речевых навыков учащихся, является индикатором уровня понимания звучащей речи, способствует постепенному овладению речевыми навыками. Щукин А.Н. в своих исследованиях приводит обоснование тому, что восприятие речи на слух сопряжено с преодолением множества трудностей, вызванных в основном 3 факторами: "условиями коммуникации, лингвистическими особенностями звучащей речи, объективной сложностью перекодирования звуковых сигналов в смысловую запись." (., 2003). Учителю русского языка и литературы следует учитывать возможные трудности при развитии навыков аудирования у учащихся. Следующий вид речевой деятельности – говорение. «Ваудировании процесс совершается от восприятия формы к осмыслению, при говорении процесс идет от содержания к форме».[4] Уровни развития навыка «говорение» подразделяются на начальный, средний и самостоятельный. Начальный уровень предполагает активную работу и поддержку учителя, наличие опор, учащийся развивает навыки говорения посредством ответов на простые вопросы, диалоги, небольшие сообщения. Средний уровень также предполагает опору на текст или средства наглядности. Самостоятельный уровень – уверенное владение навыками говорения без поддержки учителя, опора на знания и компетенции учащегося. Чтение – важнейший инструмент развития интеллектуальных способностей учащихся, пополнения словарного запаса, развития критического мышления. «Чтение – это один из истоков мышления и умственного развития» - это высказывание В.А. Сухомлинского, в котором отражена важность развития навыков чтения, работы с текстом. В развитии навыков чтения выделяют три этапа работы, зависимо от роли и степени участия учителя в процессе чтения: • совместное чтение; • управляемое чтение; • самостоятельное чтение. При обучении русскому языку как второму важно научить детей осмысленному чтению с помощью постепенного перехода от совместного чтения к управляемому, а затем – самостоятельному. В средних классах основным видом чтения становится самостоятельное чтение, редко – управляемое, в работе со сложными текстами, в которых встречается большое количество новых слов и выражений, терминов, фразеологических оборотов, заимствованных слов, эмоционально-выразительной и разговорной лексики. При работе с текстами целесообразны задания на составление различных планов: простой, сложный, вопросный, назывной, тезисный.Впоследствии планы могут использоваться для работы над свертыванием, развертыванием информации, пересказом, созданием графических органайзеров, письменных текстов. Развитие навыков письма является самым сложным процессом, который осуществляется по принципу уменьшения роли учителя в создании учащимися письменных текстов: совместное письмо, управляемое письмо, самостоятельное письмо. В зависимости от цели обучения на конкретном уроке учитель выбирает тот или иной вид работы над развитием навыков письма у учащихся. Совместное и управляемое виды письма эффективнее проводить в малых группах с дифференцированными заданиями. Дифференциация в этом случае возможна на основе диагностических срезов, данных формативного оценивания, по которым можно поделить учащихся на группы, например, группа учащихся, которые затрудняются в использовании изобразительно-выразительных средств в письменных работах и т.д. Самостоятельное письмо – это уровень уверенного владения навыками создания письменных текстов. Учитель, в зависимости от цели урока, может подбирать задания с опорой на картинки, постеры, аудиовизуальный материал, графические органайзеры, например, «Гора истории», «Временная линия» и т.д. Последовательная продуманная работа по развитию коммуникативных навыков в предварительно созданной коллаборативной среде – залог успешного изучения языка. В зависимости от целей урока, уровня владения языком, индивидуальных качеств учащихся учитель может формировать гомогенные или гетерогенные группы, организовать парную работу. Коллаборативная среда, в которой процесс обучения осуществляется посредством общения, способствует преодолению языкового барьера учащимися, взаимообучению и взаимоподдержке. Как сказал великий Конфуций: «Даже в обществе двух человек я непременно найду, чему у них поучиться»… Таким образом, развитие навыков аудирования, говорения, чтения и письма способствует активному овладению языковым материалом, направлено на освоение учащимися речевых навыков и умений, 106

необходимых для успешного обучения, общения. Следовательно, способствует формированию и развитию функциональной грамотности учащихся. Список использованной литературы 1. Послание Президента РК Н.А. Назарбаева «Казахстанский путь– 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее», 2014 г. 2. Безрукова В.С. Основы духовной культуры (энциклопедический словарь педагога), 2000. - С.24-25. 3. Крючкова Л.С. Практическая методика обучения русскому языку как иностранному: учеб.пособие / Л.С. Крючкова, Н.В. Мощинская. – 2-е изд. – М.: Флинта: Наука, 2011. – 480 с. 4. Щукин А.Н. Методика преподавания русского языка как иностранного: учебное пособие. – М.: Высшая школа, 2003. — 334 с. ИНФОРМАТИЗАЦИЯ – КЛЮЧЕВОЙ ФАКТОР ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБУЧЕНИЯ Когай Валентина Анатольевна Жамбылская область, Байзакский район, село Сарыкемер детский сад «Балдырган»

Цель: Повышение эффективности всех видов образовательной деятельности на основе использования информационных и коммуникационных технологий. 2. Повышение качества подготовки специалистов с новым типом мышления, соответствующим требованиям информационного общества. Информатизация современного общества и тесно связанная с ней информатизация образования характеризуются совершенствованием и массовым распространением информационных и телекоммуникационных технологий (ИКТ). Они широко применяются для передачи информации и обеспечения взаимодействия преподавателя и обучаемого в современной системе образования. Информатизация образования представляет собой область научно-практической деятельности человека, направленной на применение технологий и средств сбора, хранения, обработки и распространения информации, обеспечивающее систематизацию имеющихся и формирование новых знаний в сфере образования для достижения психолого-педагогических целей обучения и воспитания. Информатизация образования, независимо от направления ее реализации, является широкой, многоаспектной областью деятельности человека, влияющей на функционирование всей системы образования, и, без преувеличения, на жизнь всего общества в целом. Особую задачу представляет собой информатизация деятельности каждой отдельно взятой школы или другого учреждения общего среднего образования. Информатизация конкретного учебного заведения представляет собой комплекс мероприятий, нацеленных на применение средств информационных технологий для повышения эффективности процессов обработки информации во всех, без исключения, видах деятельности современного учреждения общего среднего образования. Если попытаться формализовать процесс информатизации школы, то его можно представить как последовательность переходов образовательного учреждения из одного состояния в другое. Переход школы из одного состояния в другое, как правило, требует от педагогов специальных усилий, которые должны быть так или иначе организованы: это могут быть разовые мероприятия или целая программа последовательно реализуемых работ. В первом случае говорят, что процесс информатизации идет в школе стихийно. Во втором случает речь идет о последовательном преобразовании школы. Однако и в том, и в другом случае это процесс искусственный (не естественный), который сознательно направляется работниками школы. Как известно, естественные процессы устойчивы по начальным условиям. Ими трудно управлять, но их развитие можно предсказывать, строя соответствующие модели. Искусственные процессы неустойчивы по начальным условиям. Их развитием можно управлять, а изучать или предсказывать их развитие с помощью моделей невозможно. На сегодняшний день несколько наиболее успешных моделей разработаны в США (подробнее см.: Compaq TechBuilder , Learning with Technology Profile Tool , PT3 Profile ) и Великобритании. Известны и другие разработки. Первая (Модель UNESCO) представляет собой достаточно типичное качественное описание процесса информатизации. Вторая (Модель BECTA) – один из современных инструментов для оценки и планирования процесса информатизации школы. Третья и четвертая модели – отечественные разработки, которые используются в нашей стране. Также существуют две отечественные разработки, которые используются в нашей стране и Кластерная модель. Информатизация образования обеспечивает достижение двух стратегических целей . Первая из них заключается в повышении эффективности всех видов образовательной деятельности на основе использования информационных и коммуникационных технологий. Вторая - в повышении качества подготовки специалистов с новым типом мышления, соответствующим требованиям информационного общества. С помощью методов и средств информатизации будущий специалист должен научиться получать ответы на вопросы о том, какие 107 1.

имеются информационные ресурсы, где они находятся, как можно получить к ним доступ и как их можно использовать в целях повышения эффективности своей профессиональной деятельности. Информационные и коммуникационные технологии (ИКТ) с каждым днем все больше проникают в различные сферы образовательной деятельности. Этому способствуют, как внешние факторы, связанные с повсеместной информатизацией общества и необходимостью соответствующей подготовки специалистов, так и внутренние факторы, связанные с распространением в учебных заведениях современной компьютерной техники и программного обеспечения, принятием государственных и межгосударственных программ информатизации образования, появлением необходимого опыта информатизации у все большего количества педагогов. В большинстве случаев использование средств информатизации оказывает реальное положительное влияние на интенсификацию труда учителей школ, а также на эффективность обучения школьников. Слово "технология" имеет греческие корни и в переводе означает науку, совокупность методов и приемов обработки или переработки сырья, материалов, полуфабрикатов, изделий и преобразования их в предметы потребления. Современное понимание этого слова включает и применение научных и инженерных знаний для решения практических задач. В таком случае информационными и телекоммуникационными технологиями можно считать такие технологии, которые направлены на обработку и преобразование информации. Информационные и телекоммуникационные технологии (ИКТ) - это обобщающее понятие, описывающее различные методы, способы и алгоритмы сбора, хранения, обработки, представления и передачи информации. Информационные и телекоммуникационные технологии, используемые в сфере общего среднего образования, можно классифицировать согласно разным критериям. Так, например, при изучении информатизации образования, в качестве критерия удобно рассматривать цель использования метода, способа или алгоритма воздействия на информацию. В этом случае можно выделить технологии хранения, представления, ввода, вывода, обработки и передачи информации. Информационных и телекоммуникационных много. С каждым годом появляются новые средства и технологии, важные с точки зрения информатизации образования. Перечислить и, тем более, изучить их все невозможно. Важно понимать, что при определенных условиях многие из этих технологий способны существенно повлиять на повышение качества обучения и воспитания школьников. В то же время любой опытный учитель подтвердит, что на фоне достаточно частого положительного эффекта от внедрения информационных технологий, во многих случаях использование средств информатизации никак не сказывается на повышении эффективности обучения, а в некоторых случаях такое использование имеет негативный эффект. Очевидно, что решение проблем уместной и оправданной информатизации обучения должно осуществляться комплексно и повсеместно. Обучение корректному, оправданному и уместному использованию средств информационных и коммуникационных технологий должно войти в содержание подготовки педагогов в области информатизации образования. Информатизация является одним из основных факторов, заставляющим образование совершенствоваться. Изменяются содержание и методы обучения, меняется роль педагога, который постепенно из простого транслятора знаний превращается в организатора деятельности обучаемых по приобретению новых знаний, умений и навыков. Существенным средством информатизации являются образовательные информационные ресурсы, опубликованные в сети Интернет. Неслучайно их корректное, своевременное и уместное использование всеми специалистами, работающими в системе общего среднего образования, является залогом эффективности подготовки школьников. В сети Интернет существует достаточно много каталогов и порталов, собирающих ресурсы, использование которых было бы целесообразным в системе общего среднего образования. Использование таких каталогов и информационных ресурсов сети Интернет целесообразно для: • оперативного обеспечения педагогов, обучаемых и родителей актуальной, своевременной и достоверной информацией, соответствующей целям и содержанию образования; • организации разных форм деятельности обучаемых, связанных с самостоятельным овладением знаниями; • применения современных информационных и телекоммуникационных технологий (технологий мультимедиа, виртуальной реальности, гипертекстовых и гипермедиа-технологий) в учебной деятельности; • объективного измерения, оценки и прогноза результативности обучения, сопоставления результатов учебной деятельности школьников с требованиями государственного образовательного стандарта; • управления учебной деятельностью учащегося, адекватно его уровню знаний, умений и навыков, а также особенностям его мотивации к учению; • создания условий для индивидуального самостоятельного обучения школьников; • постоянного и оперативного общения педагогов, обучаемых и родителей, нацеленного на повышение эффективности обучения; • организации эффективной деятельности учреждений общего образования в соответствии с принятыми в стране нормативными положениями и содержательными концепциями. Целесообразными к использованию в общем среднем образовании могут оказаться самые разные информационные ресурсы сети Интернет. Среди таких ресурсов можно выделить образовательные Интернетпорталы, которые сами являются каталогами ресурсов, сервисные и инструментальные компьютерные программные средства, электронные представления бумажных изданий, электронные учебные средства и 108

средства измерения результатов обучения, ресурсы, содержащие новости, объявления и средства для общения участников образовательного процесса. Информация, собранная в системе порталов, интересна и полезна учащимся, преподавателям, абитуриентам, родителям. В настоящее время успешно работают 18 образовательных порталов, предоставляющих информационные услуги по различным предметным областям и вопросам образования. ОҚЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ МАҢЫЗЫ Самеков Мейрбек Нурланович «Өрлеу» БАҰО» АҚ Жамбыл облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты, Басқару және білім сапасы кафедрасы, аға оқытушы ХХІ ғасыр жаһандық жаңалықтардың ғана емес, білімнің дәуірлеу ғасыры. Ол қазіргі кезеңде мемлекеттің тұрақты дамуы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуде, әлемдік қоғамдастықтағы орнын анықтап, халықтың өмір сүру сапасы мен деңгейін көрсетуде маңызды рөл атқарады. Жаһандану дәуірі - әлемдегі елдердің бәсекелестік жағдайында халықаралық деңгейде өзара кірігу үрдістерінің жандану дәуірі, сондықтан, білім – пайдалы инвестиция саласы ретінде еліміздің экономикалық, әлеуметтік және саяси даму тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Қазіргі инновациялық технологиялар педагогика ғылымы мен практикасының жетістіктерін, дәстүрлі тәжірибедегі құнды дүниені, әлеуметтік прогрестің жетістіктерін, қоғамдағы гуманизация мен демократия жемісін жинақтаушы қызметін атқарады. Педагогикалық жаңалық - жаңа идеялар, әдістер, технологиялар ғана емес, педагогикалық процесс элементтерінің бірлігінің немесе жеке элементтерінің білім беру мен тәрбиелеудегі белгілі міндеттерді тиімді шешу жолы. Бұл маңызды мәселе әсіресе жоғары мектеп, оның ішінде болашақ педагогтарды даярлау үшін құнды. Аталмыш мәселе көптеген ғылыми зерттеулерге негіз болған. Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде инновациялық процестерді зерттеу барысында кейбір ғалымдар жаңалықтың жүйелілік, әрекеттік тұжырымдамасын ұсына отырып, жаңалықты енгізуді әртүрлі деңгейде (жалпы ғылымилық, жалпы әдіснамалық) талдаудың қажеттілігіне ерекше көңіл аударады. Білім берудегі жаңалықтарды жіктеу барысында инновацияның адам қызметінің ең маңызды түрлерінің бірі екендігі анықталды. Бұл қызметті қатаң шектеуге және бөлшектеуге болмайды. Білім берудің барлық құрамдас бөліктері мен аспектілеріне жаңалық енгізу қиын, тіпті мүмкін емес болғанымен, оларды бір құрамдас бөлікке біріктіру одан сайын қиынға соғады. Сондықтан, білім беру мазмұнындағы жаңалықтар міндетті түрде ұйыммен және тиісінше, жұмыс істеу әдістемесімен өзара ықпалдасып отырады. Инновациялық білім беру үдерістерін басқаруды кәсіби қалыптастырудың тиімділігін бағалау критерийлеріне: инновациялық білім беру үдерісінің шынайылығы, жүзеге асырылғыштығы (ресурстық қамтамасыз етілу деңгейі), басқарылғыштығы, инновациялық деңгейі, гуманитарлығы, өңделгендігі және таралу мүмкіндігі жатады. Қазіргі кезде педагогикалық инновацияның білім беру жүйесіндегі маңызды мәселелерінің бірі – жаңалықтарды топтастыру. Мұғалім үшін ашылған жаңа әдісті жан-жақты түсіне білу үшін, бұл жаңалықтың басқа жаңалықтардан ерекшелігін, айырмашылығын, артықшылығын көре білу қажет. Педагогикалық технология – мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және сатыланып жоспарланған нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін іс-әрекеттер жиынтығы. Педагогикалық технологиядағы басты мақсат – білім алушының оқу-танымдық әрекетін жандандыра отырып, алға қойған мақсатқа толықтай жету. Ал бұдан педагогикалық технологияның тиімділігі шығады. Оқыту процесін жандандыру білім алушылардың оқу материалының теориялық мазмұнын игеру жөніндегі еңбегін тиімді ұйымдастыру және олардың практикалық іскерлікті мен дағдыларын қалыптастыру болып табылады. Оқу процесінің тиімділігі мен сапасы мұғалімнің әдістемелік дайындығы және сабақ жүргізу тәсілдері мен әдістеріне, инновациялық технологияларды игерулеріне тікелей байланысты болады. Оқытудың инновациялық технологиясын меңгеру мұғалімнен орасан зор іскерлік пен шығармашылыққа негізделген ізденістерді қажет етеді. Осындай мақсат көздеген жүйелі ізденістер мұғалімнің жаңа технологияны, инновациялық жетілуіне әкеледі. Инновация технологиясы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолындағы алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және түрлерінің жүйесі болып табылады. Қажетті мазмұнды, тиімді әдістер мен құралдарды бағдарлама мен қойылған педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Педагогикалық жаңалықтарды жасауда, игеруде инновациялық процесстер білім беруді жаңарта алатыны сөзсіз. Сондықтан да, оқытуда инновациялық технологияларды игеру, жасау, қолдану мәселелерін талдау және жүзеге асыру білім беру жүйесінің әр түрлі баспалдақтарында кеңінен қолдануда. Сонымен, инновациялық технологиялар педагогикалық еңбектің өнімділігін сапалы өзгертетін оқыту мен тәрбиелеудің жаңа үлгілері мен әдістерін құру процесіне ықпал жасайды. Көпшілік ғалымдардың айтуы бойынша мұндай нәтижеге жетуі үшін педагогтың инновациялық ісәрекеті келесі талаптарға сай болуға тиісті:

109

-өзінің жеке қасиеттерін есепке ала отырып, басқалардың инновациялық тәжірибесін өзгерту, жетілдіру, қабылдау қабілетіне; жаңа ғылыми идеялар мен басқалардың тәжірибесімен хабардар бола отырып, өз жұмысын ұғыну қажеттілігіне; -жаңа ғылыми зерттеулер, олардың әдістемелік жүзеге асуын үздіксіз тәжірибеге енгізуі; -педагогикалық инновацияның жаңа әдістерімен тәсілдерін өз бетінше жасау; -педагогикалық кертартпалық пен артта қалушылықты болдырмау. Инновациялық технологияны пайдалану педагогикалық іс-әрекетте әлеуметтік-экономикалық жағдай тудырған басқа білім беру салаларынан белгілі бір стандарттың межесінен ауытқу мен балама жүйе енгізу шараларын атқарады. Инновациялық технология білім берудің тиімді жолдарын зерттеу барысында оқыту үрдісінде қолданылатын тәсілдер, принциптер мен айқындаушы жүйе, нақты оқыту процесі ретінде қарастырылады. Осыған орай, бүгінгі күні білім беру мекемелері мен педагогика ғылымы алдында білім берудің философиялық негіздеріне, білім жүйесінің стратегиялық бағыттарына, мақсаты мен мазмұнына, оны орындаудың әдістәсілдеріне деген жаңа көзқарастар қалыптасуда. Сондықтан білім беру саласы да өзінің дамуы үшін жаңа қадамдарға баруда. Осыған байланысты тұлғаға ақпараттар кеңістігінде дұрыс бағытты таңдауға мүмкіндік жасай алатын оқытудың жаңа технологиялары пайда болып отыр. Жаңа ақпараттық технологиямен орындалатын қызмет өзінің кез келген нақты формасында тиімдірек орындалады, адам өркениетті бола бастайды. Педагог мамандарды ақпараттық технология негiзiнде дайындауда келесi қағидалар негiзге алынған: –вариативтiлiк–әрбiр бiлiм беру қызметкерлерiнiң жасақтаған материалдарына сәйкес бiлiктiлiктi көтеру жүйесiн бағыттайды; –болашаққа негiзделген күтiлетiн нәтиженi анықтайтын кезеңдiк бағдарламалардың бағытын орнықтырады және жеке тұлғаға бағытталған курстың жалпылама мақсатын анықтайды; –рефлексивтi-креативтi жаңа ақпараттық технологияларды меңгерту бiлiмдерiн ұйымдастыруда курстың бағыты даралық-шығармашылық негiзге бағытталуы қажет; – эргономикалық нақтылы мәселелердi үйренуге қажеттi уақыт мөлшерi талап етiледi; – iзгiлiктiлiк бейiмделген оқыту жүйесiн құруды талап етедi, бiлiктiлiктi көтеру жүйесiнiң құрылымы мен нақтылы нәтижесiн анықтау; – тәжiрибеге бағытталған оқыту көздерiнiң бiрi ретiнде оқытушылардың тәжiрибесiн қолдану ой-пікірі жүзеге асырылады және нақытылы iс-әрекеттер бойынша тыңдаушылардың танымдық үдерістерінің өзара байланыстылығы мен олардың жеке тұлға ретiнде қалыптасу деңгейi анықталады. Білім беру жүйесінің барлық саласында жаңа технологияны жоспарлы түрде енгізіп, жүйелік интегралды өткізу немесе қамтамасыз ету қажеттілігі туындап отыр. Дәл осы жаңа технология мен әрбір тұлғаның өзіндік білім алу траекториясын таңдауына жол беретін анық білім беру жүйесін құруды, оқу бағдарламаларының бағдарламалануы және өзгермелі бейімделінуі есебінен оқу үдерісінің біртұтастығын сақтай отырып оны дараландыруға мүмкіндік беретін компьютердің маңызды дидактикалық қасиеті негізінде тұлғаның оқу үдерісінде танымдық қызметін тиімді ұйымдастыру арқылы жаңа білім алу технологиясын түбегейлі өзгертуді тығыз байланыстырады. Қазіргі қоғам кез келген педагогтан өз пәнінің терең білгірі ғана болу емес, теориялық, нормативтікқұқықтық, психологиялық-педагогикалық, дидактикалық әдістемелік тұрғыдан сауатты және инновациялық технология мүмкіндіктерін жан – жақты игерген ақпараттық құзырлығы қалыптасқан маман болуын талап етіп отыр. Оқыту үрдісінде оқыту әдістерін тиімді пайдалану, білім беру жүйесін тұтастай жаңа оқыту технологиясын енгізу оқыту процесінде толыққанды дамуына мүмкіндік жасайды. Жаңа технологиялардың дамуы жаңа әдіс-тәсілдердің пайда болуына көмектеседі және сонымен бірге оның сапасын жоғарылатады. Бұл технологияның өзектілігі қоғамның ақпараттандыру жылдамдығының артуымен сипатталады. Әр түрлі пән сабақтарында инновациялық технологияны пайдалану білім мазмұнын жаңартумен, ақпараттық ортаны қалыптастыруымен, сондай-ақ сапалы білім беру мүмкіндігінің жоғары болуымен ерекшеленеді. Оқыту үрдісіне жаңа педагогикалық технологиялар кеңінен енуде.Оқушыны пәнге қызықтырумен қатар, саналы ойлауға тәрбиелейтін, қоғамдық көзқарастарын қалыптастыра алатын, өзіндік пікірі бар, қоғамдағы болып жатқан түрлі қарама-қайшылықтарды түсіне білетін, еркін сөйлеп, өз пікірін ашық айта алатын ойлы ұрпақ тәрбиелеуде инновациялық технологиялардың маңызы зор. Қорыта келгенде ғылыми-техникалық прогрестен қалыспай жаңа педагогикалық инновацияларды дер кезінде қабылдап, өңдеп, нәтижелі пайдалана білу – әрбір ұстаздың негізгі міндеті болып табылады. Пайдаланылған әдебиеттер 1. Жүнісбек Ә. Жаңа технология негізі – сапалы білім. – //Қазақстан мектебі, №4, 2008 2. Нағымжанова Қ. Инновациялық технологияның құрылымы. – А.:Өркен, 2007 3. Қабдықайыров Қ. Инновациялық технологияларды диагностикалау. – А., 2004 4. Көшімбетова С. Инновациялық технологияны білім сапасын көтеруде пайдалану мүмкіндіктері. – А.: Білім, 2008

110

Жаңартылған білім беру бағдарламасы негізінде «Музыка» пәні арқылы оқушының шығармашылығын арттыру Смагулова Гульвира Есеналиевна Абай атындағы Жамбыл гуманитарлық колледжі Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру барысында қазіргі кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы мен оқу – тәрбие ісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық іскерлігін дамытуды, музыка пәні мұғалімінің ісәрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді. Қазіргі кезде Қазақстанда жаһандық проблемаларға жауап бере алатындай деңгейде ұлттық мәнмәтіндегі жұмыстар жүргізілуде. Білім беру бағдарламасындағы ұлттық стандарттарға, бағалауға, оқулықтар мен оқыту әдістеріне қатысты білім беру саласындағы өзекті құндылықтар мен мақсаттар мектеп оқушыларының жалпы үлгерімін арттыруды, сондай-ақ инновация мен көшбасшылықты енгізу үшін талап етілетін дағдыларды дамытуды, мектеп мәнмәтіні арқылы ұлттық сананы қалыптастырып, іске асыруды және ауқымды халықаралық тәжірибемен өзара әрекеттесуді көздейді. Жаңартылған білім беру бағдарламасы мен бағалау жүйесін енгізу аталған міндеттерді шешу үшін қабылданған шаралардың бірі болып табылады. Осы реформалау аясына «Музыка» пәнін оқытуға арналған білім беру бағдарламасы да қамтылмақ. «Музыка» пәні бойынша білім беру бағдарламасы жеке тұлғаның өзінің пікір-сезімдерін білдіру ортасы және қарым-қатынас жасаудың ерекше нысаны ретінде адамның рухани өсуіне және мына жылдам өзгеріп, жаҺанданып жатқан әлемде бір-бірін терең түсінуге мол мүмкіндік береді. Адамның өз музыкалық ойларын зерттеу және дамыту сияқты музыкалық дағдыларын дамыту шығармашылық тұрғыдан және жеке тұлға ретінде дамуға жол аша отырып, олар адамдардың құндылықтары мен қасиеттерін түрлі тұрғыдан қарастыруға көмектеседі. Сонымен қатар, музыкалық білім пәнге тән дағдыларды, білім мен түсінікті дамытып кеңейтуге септігін тигізеді. Музыка адамның жеке тұлғалық қасиеттерін білдіруге мүмкіндік беретін бірден-бір тиімді құрал мен қарым-қатынас тілі. «Музыка» пəні оқушының шығармашылық қабілеттерін, музыкалық мəдениетін, эмоционалды-сезімдік аясын, музыкалық-есту жəне бейнелі көркем қиял-елестерін қалыптастыруға бағытталған. «Музыка» пəнінің мазмұны халық музыкасы (қазақ халық музыкасы жəне өзге халықтардың музыкалық фольклоры), классикалық жəне эстрадалық музыка, музыкалық сауаттылық, музыкалық аспаптарда ойнау (музицирование) сияқты шығармашылық əрекеттерден тұрады. Бағдарлама қазақ халқының музыкалық фольклорының жауһарларымен, қазіргі қазақстандық өнерімен таныстыра отырып, ұлттық сана-сезімді, патриоттық сезімді, өз ұлтының мəдениетіне деген сүйіспеншілік пен құрметке тəрбиелеуге мүмкіндік береді. Сабақта оқушылар адами құндылықтарды қазақ халқының дəстүрлі музыкалық өнерін, еліміздегі халықтар музыкасын, жəне əлемдік классикалық музыка арқылы білетін болады. «Музыка» пəнін оқытудың маңыздылығы: - музыканың ролін коммуникативті тілдердің бірі ретінде, ұлттық музыканың маңыздылығын, Қазақстан композиторларының музыкалық шығармаларының жəне өзге əлемдік мəдениеттің маңыздылығын түсінуіне ықпал етеді; -оқушылардың рухани-адамгершілік жəне эстетикалық мəдениетін қалыптастырады; -оқушының тұлға ретінде одан əрі дамуына, өзінің музыкалық шығармалары мен жобаларындағы басты идея мен ой-пікірлер арқылы қоршаған ортадағы өзінің рөлі мен өзін-өзі түсінуіне көмектеседі; -музыкалық қабілеттерін білімі мен дағдыларын дамыту арқылы қалыптастырады; -жеке тəжірибесін түрлі тəсілдер арқылы шығармашылықпен көрсетуіне жəне жасампаздық іс-əрекет жасауына мүмкіндік туғызады; -шығармашыл тұлғаның маңызды қалыптастырушысы ретінде өзінің жеке қасиеттерін, ойын білдіруге жəне өзін-өзі жетілдіру қабілеттерін дамытады; - оқушылардың ой-өрісін жан-жақты кеңейтуге ықпал етеді; -өзіндік бағалауын арттыру арқылы жағымды дүниетанымын қалыптастырады; -пəнаралық дағдылардың кең ауқымын дамытып, жаңа шығармашылық шешімдер мен өзара оқытуды жүзеге асыруға мүмкіндігін тудырады Білім беру ұйымдары, оқушылардың қалай білім алуды үйрену керектігін білетін, дербес, ынталы, қызығушылығы жоғары, өзіне өзі сенімді, жауапты, зерделі оқушы тəрбиелейтін қағиданы ұстанады. Мұғалімдер оқушылардың бойында бұл қасиеттерді əртүрлі оқыту стратегиялары арқылы қалыптастырады жəне дамытады, оларға: -оқушылардың жеке пікірімен санаса отырып, олардың алдында меңгерген білімдері мен түсініктерін əрі қарай дамыту үшін оны қолданудың маңыздылығын мойындау; -жүйелі түрде іріктелген тапсырмалар мен іс-əрекет түрлері арқылы оқушыларды ынталандыра жəне дамыта оқыту; -міндеттерді шешу əдіс-тəсілдерін оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, түсінікті жолмен құру жəне көрсету; 111

-оқушылардың зерттеу жұмыстарын жүргізуін жəне белсенді оқытуын қолдау; -жеке, топтық жəне ұжымдық жұмыс түрлерін ұйымдастыру; -балалар музыкалық аспаптарында жəне қазақ халық ұрмалы аспаптарында ойнау үрдісінде, əн айту, музыка тыңдау жəне өз сезімін жеткізу, музыка жазу жəне суырыпсалу, əр түрлі дыбыстармен тəжірибе жүргізу үрдісінде оқушыларды белсенді қатыстыру; -оқу үдерісін белсендіру тəсілі ретінде музыкалық шығармалар мен оқушының музыкалық жұмысына мəн беріп, талдау жəне бағалау; -жас музыкант ретінде өз тəжірибеңнің негізінде пəндік білім мен дағдыны дамыту; -оқушылардың сын тұрғысынан ойлау мүмкіндігін дамыту мақсатында жəне ерекше шешімдер қабылдау тиімділігі үшін оқу үдерісінде проблемалық жағдайларды пайдалану; -оқушылардың білімін қолдайтын, ынталандыратын жəне мадақтайтын түрлі іс-əрекеттерді қолдану; -білімді дербестікпен табу үшін оқушылардың мотивациясын қалыптастыру; -жаңа идеяларды іздестіру жəне пайдалану, əртүрлі көзқарастарды қарастыру; -оқушыларға оқу кезеңінде қай сатыда екенін жəне одан əрі даму үшін қандай қадамдар қабылдау қажет екенін түсінуге көмектесетін əртүрлі бағалау тəсілдерін пайдалану; -оқыту үшін бағалау арқылы оқушылардың білім алуын қолдау; -шабыт пен ынта беретін оқыту ортасын құру мақсатында оқытуды жіктеп, саралау; -музыка сабақтарында пəнаралық кіріктіруді қолдану; -музыкалық-шығармашылық іс-əрекеттерді əрі қарай ынталандыру мақсатында оқушылардың өз ойларын жеткізуіне жəне жұмыстарын көрсетіп, ұсынуына жағдай жасау; Оқыту мен оқу жеке-дара екі іс-шара емес, бір үдерістің өзара тығыз байланысты екі элементі екенін білген маңызды. Мұғалімдер оқушылардың қалай оқитынын неғұрлым жақсы түсініп, өздерінің оқыту тәжірибесін жақсартқан сайын, олардың балаларды тиімді оқуға жетелеу қабілеті соғұрлым арта түспек. Ауқымды зерттеу жүргізу арқылы оқушылардың үлгеріміне ықпалы зор әдіс-тәсіл ретінде төмендегі стратегиялар анықталды: • белсенді оқу (мысалы, оқушылар музыка шығаруға, импровизацияға қатысқан кезде және шығарманы өңдеумен айналысқан кезде); • кері байланыс (мысалы, сіз бен әрбір оқушының арасындағы оның композициясына қатысты жеке талқылау); • сенімін нығайту (мысалы, оқушының өзіне деген, өз күшіне деген сенімін нығайту үшін мадақтауды пайдалану); • оқыту сапасы (мысалы, көптеген саралаушы жаттығуларды жоспарлау және оны іске асыру). Жалпы білім беретін мектептердегі берілетін музыкалық – эстетикалық тәрбиенің мағызы зор Бүгінгі таңда балаларды жастайынан өнерге баулу бүкілхалықтық іс болып тұрғаны баршамызға белгілі. Мектеп қабырғасында сабақтан тыс жүргізілетін әр түрлі көркемөнер үйірмелері арқылы оқушылар заман талабына сай музыкалық – эстетикалық білім алады. В.А.Сухамилинский музыканы өнегелі, тәрбиелі, ақылды адамды тәрбиелейтін құрал деп есептеген. «Болашақта еңбек етіп, халыққа қызмет көрсетіп, ұрпақ тәрбиелейтін елінің дамуына өз үлесін қосатын – мектеп оқушылары. Оқушылардың шығармашылығын дамытуда музыкалық – эстетикалық тәлім – тәрбие мен білім беру аса маңызды. Осы орайда жаңартылған білім беру бағдарламасы оқушыны жан-жақты шығармашыл тұлға ретінде дамуына маңызды үлес қосады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. «Музыка» пәні бойынша 1-5-сыныптарға арналған оқу бағдарламасы, 1.1–1.9-тармақтар. 2. Мұғалімдердің біліктілігін арттыру бағдарламасы. «Музыка пәні бойынша білім беру бағдарламасын әзірлеу» тарауы. 3. Мұғалімдерді бағамдауға арналған жаттығулар. ПЕДАГОГТЕРДІҢ БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ЖҮЙЕСІНДЕ АКТ ҚОЛДАНУ Танатарова Пердегул Бексуиновна деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері, «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Жамбыл облысы бойынша ПҚБАИ, Тараз қаласы. Егеменді еліміздің тірегі – білімді ұрпақ. ХХІ ғасыр - білімділер ғасыры болмақ. Жаңа кезеңге бет бұру оңай емес. Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық коммуникативтік технологиялар педагогтар қызметінің барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. XXI ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында төмендегідей міндеттерді шешу көзделіп отыр: компьютерлік техниканы, интернет, компьютерлік желі, электрондық және 112

телекоммуникациялық құралдарды, интерактивті құралдарды, электрондық оқулықтарды оқу үрдісіне тиімді пайдалану арқылы білім сапасын көтеру. Білім беруді ақпараттандыру жағдайында педагогтердің біліктілігін көтеру білім беру саласының негізгі міндеттерінің бірі болып отыр. Жаңа форматты мұғалімнен өз пәнін терең білумен бірге танымдық, педагогикалық – психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар, ақпараттық технология құралдарының мүмкіндіктерін игерген ақпараттық құзырлылығы жоғары маман болуы қажет. Соңғы жылдары заман ағымына сай әрбір сабаққа компьютер, электрондық оқулық, интерактивті тақта қолдану жақсы нәтиже беруде. Озық әдістемелік технологиялармен қаруланған, заман талабына сай оқытудың жаңа әдістерін, яғни ақпараттық-коммуникативтік технологияларды толық меңгерген педагог қана білім алушының сапалы білім алуына мүмкіндік жасайды. Соңғы 200 жыл мен ХХ ғ. 50 - жылдар аралығында адамзат тарихы екі технологиялық төңкерісті басынан кешті. Біріншісі - ХҮІІІ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басында бу двигателінің ойлап табылуы болса, екіншісі ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы электроэнергетика мен электромеханиканың пайда болуы. Ал, қазіргі уақытта адам баласы үшінші өнеркәсіптік төңкерісті басынан кешіріп отыр. Ол электрондық есептеуіш машиналардың қоғамда кең етек алуы. ХХІ ғасыр ақпараттандыру ғасыры. Заман ағымына қарай бізде өмір керуенін сол кеңістікке бұрып келеміз. Бар болмысымызбен, бар ынта жігер, ілім-білімімізбен енбекпіз. Қазiргi уақытта құзырлылықтың бiрнеше түpi бар, соның бiрi – aқпараттық-коммуникациялық құзырлылық. М.В. Лебедева мен О.Н. Шилова мұғалiмнiң ақпараттық-коммуникациялық құзырлылығын «оқу, тұрмыстық, кәсiби мiндеттердi aқпараттық және коммуникациялық технологиялардың көмегiмен шеше бiлу қабiлетгiлiгi» деп анықтайды. Авторлар еңбектерінде ақпараттық-коммуникациялық құзырлылықты қалыптастырудың базалық, жалпы және кәсiби кезеңдерiн бөлiп көрсетiп, ақпараттық технологияларды оқу қызметiнде қолдану мен кәсіби мiндеттердi шешуде қолданудың ара жiгiн ашып көрсетедi. Бұл тұрғыдан қарастырғанда, ақпараттық құзырлылық екі құрамдас бөлiктен тұрады: компьютeрлiк сауаттылық және компьютeрлiк бiлiмдарлық. Компьютeрлiк технологиялардың даму жағдайындағы ақпараттық сауаттылыққа К.А. Каймин «компьютермен өз бетiнше жұмыс iстей бiлу, компьютерлiк техниканың көмегімен есептеу, жазу, сурет салу, ақпараттарды iздеу дағдылары мен бiлiктерінің болуы» деп aнықтама бередi. Бүгін таңда оқыту барысында арнайы ақпаратық- техникалық құралдарды қолдануға ерекше көңіл бөлінуде. Өйткені, игеретін білім мен ғылымды одан әрі терең меңгере түсуде компьютерді қолдану және оны оқу ісінде жүзеге асырудың зор маңызы бар. М.Игнатьев, т.б. (1988 ж.) компьютердің мектепке келуі оқу үрдісін жақсартып қана қоймай, сабақтың қызықты өтуіне де көп әсер ететіндігін айтады. С.Пейпер (1989ж.) компьютерді балалардың ұжымдық даму құралы ретінде қарастырады. Қазіргі таңдағы өндірістік қоғам дамуының аса маңызды сипатының бірі-ақпараттық технологияның халық шаруашылығының барлық саласына, соның ішінде білім беру саласына енуі білім беру ісінде елеулі өзгерістердің пайда болуына әсер етті. «Оқытудың ақпараттық ортасы» термині ақпараттық ортаны пайдаланудың сапалық өзгерісіне байланысты өзекті болып отыр. Ақпараттандыру ұғымы компьютерлік технология және компьютерлендірумен тығыз байланысты. Ақпараттық технологияның компьютерлік технологиясыз іске асуы мүмкін емес. Барлық дамыған елдерде оқытудың компьютерлік технологиясы пайдаланылады. Себебі, біріншіден оқытуда бұл технологияны пайдаланбау оқыту процесі қарқындылығының төмендеуіне әсер етсе, екіншіден қазіргі уақыттағы ақпарат көлемінің ұлғаюына байланысты. Қазақстан Республикасы ғылыми-техникалық прогрестің негізгі белгісі болып табылатын қоғамды ақпараттандырудың жаңа кезеңіне енді. Қоғамды ақпараттандыру - еліміздің экономикасын, мәдениеті, ғылымын дамытудың негізгі алғышарты. Ал, осы мәселені шешудегі басты роль мектепке жүктеледі. Білім беруде ақпараттық технологияларды қолданудың бірнеше бағыттары бар. Олардың ішінде оқу процесінде келесі негізгі төртеуінің қажеттілігі басым. • компьютерді білімді бақылау құралы ретінде пайдалану; • жаңа материалды түсіндіруде иллюстративті құрал ретінде мультимедия-технологиялар; • компьютерлік модельдеуді қолдану арқылы зертханалық-практикумдар жүргізу. • өз бетімен білім жетілдіруде дербес компьютерді қолдану. Жаңа ақпараттық технологиялар оқу материалын иллюстрациялау кезінде пайдаланылады (мысалы, анимацияланған слайд-фильмдер). Бұл қажет жағдайда меңгерілетін процесті динамикалық түрде демонстрациялауға мүмкіндік береді. Компьютер арқылы, сондай-ақ дыбыстық және бейнефрагменттерді демонстрациялауға болады. Мультимедия дегеніміз - мәтін, кескіндер, бейнекадрлар, анимациялық объектілер, дыбыстар, музыка т.б. қамтитын құжаттарды бір уақытта интерактивті бағдарлама ретінде бейнелейтін жаңа ақпараттық технология. 113

ХХІ ғасыр табалдырығын аттаған тәуелсіз Қазақстан Республикасының әрбір білім беру саласы мен буындарына тың көзқарас, жеке үлгідегі ізденіс қажет. Өскелең болашағы зор жас ұрпақты қоғам талаптары мен оның мақсат, мүдделеріне сай өмір сүруге бейімдей отырып, оқытып, логикалық ой тұжырымдатып, таңғажайып ғылым саласына тартуда орта мектептің пән мұғалімдерінің атқаратын рөлі зор. Ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды игеру қазіргі заманда әрбір жеке тұлға үшін қажетті шартқа айналды. Алынған білім мен дағдылар бұдан әрі көптеген жағдайда қоғамның даму жолдарын анықтайды. Жедел дамып отырған ғылыми -техникалық прогресс қоғам өмірінің барлық салаларын ақпараттандырудың ғаламдық үрдісінің негізіне айналып келеді. Ғылым мен техниканың даму қарқыны оқуағарту саласының оқыту үрдісінде жаңа технологиялық әдістер мен қондырғыларды кең көлемде қолдануды қажет етеді. Білім беру саласында электрондық байланыс жүйелерінде ақпарат алмасу интернет, электрондық пошта, теле-конференция, видео-конференция, телекоммуникациялық жүйелер арқылы іске асырылады. Заман ағымына қарай күнделікті сабаққа видео, аудио қондырғылары мен теледидарды, компьютерді қолдану айтарлықтай нәтижелер береді. Деңгейлік бағдарламалар курсына келген мұғалімдер біліктілігін арттыру жүйесінде АКТ-ны қолданудың маңызы зор. Өйткені, жаңа форматты мұғалім АКТ-ны жетік меңгерген болуы қажет. Онсыз бұл бағдарламаның идеясын жүзеге асырудың мүмкіндігі ойдағыдай болмайтыны хақ. Курсқа келген мұғалімдердің көпшілігі АКТ-ны пайдалану құзыреттілігі базалық деңгейде болады. Мұғалімдердің АКТ-ны сабақта қолдану дағдысын жетілдіруге мән беремін. Білім жетілдіру курсындағы тренинг-сессияларда тыңдаушылар АКТ сауаттылығын арттыру мақсатында Microsoft Word, MS Power Point бағдарламаларымен жұмыс істеуге машықтанады. Осы бағдарламалардың барлық мүмкіндіктерін пайдалана отырып, есептерін жазады және таныстырылымдарын дайындайды. Қазір бүкіл дүние жүзі біртұтас денеге айналып, ғаламдасу құбылысы жүріп жатқанда, әр түрлі байланыс жүйелері сол дененің жүйке, қан тамырларының рөліне айналған мына заманда интернеттік жүйені меңгермеген ел ерте ме, кеш пе дүние жүзінен келетін байланыс нәрін жоғалта бастайды. Түрлі елдерде болып жатқан жаңалықтармен танысуда, ақпараттар ағымынан қалыспауда интернет, электронды пошта құралдарының атқаратын қызметі зор. Сондықтан білім беруді ақпараттандыру – оқушылардың интернет жүйесінде жұмыс істей білуіне жағдай жасайды. Интернет жүйесінде жұмыс істеу мұғалімдерге әлемдік білім мен ғылым жетістігінен хабардар етіп, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашатыны хақ. Интернетті пайдалану арқылы мұғалімдер өздеріне керекті мәлметтер алу арқылы білімін жетілдіре түседі. Осыған орай, тақырып мазмұнын талдау барысында компьютерді жетік меңгерген мұғалімдері бар топтарға мәтін мазмұнына сәйкес таныстырылым дайындау, интернеттен тақырыпқа байланысты материал іздестіру, терминдер анықтамасын табу сияқты тапсырмалар беру арқылы интернетті қолдану дағдысын арттырамын. Әрбір сабағымда интерактивті тақтаның мүмкіндіктерін қолданып отырамын. Интерактивті тақта - бұл компьютердің қосымша құрылғыларының бірі. Ол ACTIV studio бағдарламасы арқылы іске қосылады. ACTIV studio бағдарламасы бойынша интерактивті тақтаның мүмкіндіктерін атап айтқанда: қалам құралы, түстер палитрасын , бүркемелеу құралы, прожектор құралын пайдаланып, әрбір сабаққа флипчарт ашамын, онда сол сабақтың тақырыбын лента арқылы көрсетіп қоямын. Флипчартта сол сабаққа байланысты сұрақтар мен тапсырмаларды т.б. көрсетуге тиісті материалдарды экраннан көрсетіп отырамын. Сабақтың әрбір сәтін сандық суретке түсіру, бейнетаспаға түсіру, оларды өңдеу сияқты тапсырмаларды беріп отырамын. Әрбір сабақта тыңдаушыларды шаршатып алмау үшін физкультминуттар өткізу жүзеге асырылады. Сабақтың мазмұнына сай бейнеүзіктер, презилер, таныстырылымдар міндетті түрде көрсетіліп отырады. Қашықтан білім беру дегеніміз - белгілі бір қашықтықта отырып, компьютерлік телекоммуникация және басқа байланысу орталары көмегімен оқып үйрену мақсатындағы ақпараттармен өзара алмасу тәсіліне негізделген. Бағдарламаның мектептегі тәжірибе кезеңінде (Он-лайн) форум арқылы байланысып, кеңестер беріліп отырады. Сондай-ақ, электронды пошта арқылы хаттарды жіберіп, оны жүктеп алуды үйренеді. Скриншот (ағылш. screenshoot) — қолданушының компьютер мониторында (немесе кез- келген көзге көрінетін ақпарат беретін құрылғыдан) көріп тұрған нәрсені көрсететін компьютер арқылы алынған сурет (әдеттегіде тышқанның курсорысыз). Әдеттегіде бұл сурет операциялық жүйе немесе басқа компьютерлік бағдарлама арқылы қолданушының нұсқауы бойынша алынады. Тыңдаушылар курс барысында скриншот жасауды да үйренеді. Курсқа алғаш келген кейбір мұғалімдер компьютермен жұмыс жасауды білмейтін, тіпті ұстап көрмеген жағдайлар жиі болады. Онда мен АКТ-ны жетік меңгерген мұғалімдерді оларға тәлімгер ретінде бекітемін, олар курс аяқталғанда компьютерді еркін меңгеріп, жұмыс жасай алатын дәрежеге жетеді. Ақпараттық технологияның негізінде сабақ процесінде мұғалім мына нәтижеге жетеді: жүйелі тапсырма беруге ұмтылады, оқушыны басқа жақтарынан таниды, өзін жетекші бағыттаушы ретінде таниды, өзі білмейтін ақпараттарға тап болады, оқушының жұмысын бағалайды. Жаңа технологияларды күнделікті сабақ процесінде пайдалану үшін, әр мұғалім өзінің алдында отырған оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, педагогтық мақсат мүддесіне байланысты, өзінің шеберлігіне байланысты таңдап алуға болады. Жаңа технологияны жүзеге асыруда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденіс, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады. 114

Күн өткен сайын ғылым мен техника дамып, адамзат қиял жетпес ғажаптарға жол салып келеді. Өзге өркениетті мемлекеттерден қалып қоймай, білім беру саласын жетілдіру бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Мұғалімнің негізгі мақсаты - білім сапасын көтеріп оқушыларға терең де, тиянақты білім беру. Осыған орай озық тәжірибе, жаңак технология әдістерін тиімді пйдалану- ұстаз шеберлігінің белгісі. Ғылым мен техника аршындап алға басқан, қарыштап қадам басқан ХХІ ғасыр да басталып кетті. Бүкіл әлемді шарпып келе жатқан жаһандану процесі, ғылым мен білімді игерудегі бәсекелестіктер т.б. дүние өзгерістері бізді де толғандырады. Болашақта тек білімді ел ғана қандай да болмасын бәсекелестікке төтеп бере алып, өзін-өзі сақтап қалатыны сөзсіз. Қандай істі де жаңадан бастау оңайға соқпайды. Сондықтан, ұстаздарға жаңаша жұмыс істеуге, шығармашылық еңбегі мен оқыту әдістерін жаңа арнаға бұруына, педагогикалық еңбегін қайта құруына тура келеді. Заман ағымына, қоғам талабына, әлемдік өркениетке сай болу үшін ақпараттық мәдениетті бола білейік! Пайдаланылған әдебиеттер: 1.Ашық сабақ журналы №2, №6, 2005 жыл 2.Компьютер әлемі журналы №2, 2002 жыл 3. Математика және физика журналы № 2,6,2005 жыл 4. М.Жумадилова "Биология сабағында ақпараттық технология элементтерін қолдану әдістері"2009 5. Интернет материалдары 6. Журнал "Білім берудегі менеджмент" №3(78) 2015ж. НОВЫЕ ПОДХОДЫ В ОБУЧЕНИИ ОБНОВЛЕННОГО СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ Тойганбекова Ш.М. АО НЦПК «Орлеу» ИПК ПР по Жамбылской области к.п.н.., асс/профессор, зав. каф. «ИТиМПЕНГД» В современном Казахстане идет становление новой системы образования, ориентированной на мировое образовательное пространство. Этот процесс сопровождается существенными изменениями в педагогической теории и практике учебно-воспитательного процесса. В этих условиях учителю необходимо ориентироваться в широком спектре современных инновационных подходов к конструированию учебных материалов нового поколения. Подготовка новых видов учебных материалов, изменение их функций и способов использования в образовательной практике являются одной из составляющих модернизации образования. Преобразования в системе образования Казахстана, нашедшие отражение в Законе Республики Казахстан «Об образовании», Концепции образования Республики Казахстан до 2020 г., Государственной программе развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 гг., требуют ответственного включения всей педагогической общественности нашей страны в процесс создания новой модели школы Казахстана. В Программе обозначена «цель среднего образования — формирование в общеобразовательных школах интеллектуального, физически и духовно развитого гражданина Республики Казахстан, удовлетворение его потребности в получении образования, обеспечивающего успех в быстро меняющемся мире, развитие конкурентоспособного человеческого капитала для экономического благополучия страны. Базовый принцип нового содержания образования — создание в каждой школе гуманной образовательной среды, стимулирующей развитие нравственно-духовных качеств личности. Смена образовательных стандартов в условиях перехода на 12-летнюю модель образования связана с разработкой нового содержания образования. Государственный общеобязательный стандарт 12-летнего среднего общего образования будет ориентирован на результаты, обеспечивающие личное саморазвитие, самостоятельность в приобретении знаний, формирующие коммуникативные навыки, умения управлять информацией и технологиями, решать проблемы, предприимчивость и креативность. Переход на 12-летнее образование позволит успешно решить задачу совершенствования структуры и содержания среднего общего образования. Проектирование и внедрение новой национальной модели 12-летнего образования обеспечит создание социально-педагогического ресурса развития человеческого капитала Казахстана. Качественное изменение образования невозможно без формирования нового взгляда учителя на свое место и роль в учебном процессе, нового отношения к ученику. Поэтому важно, чтобы учитель сам понимал суть новых изменений, смысл нового качества образования и новых образовательных результатов. Переход к новой школе без соответствующей подготовки учителей, методистов и руководителей школ был бы преждевременным, и реализовать на практике новые теоретические идеи без осмысления принципиально новых целей и задач, содержания и технологии обучения, новой формы оценивания было бы неправильным. Активное участие педагогов в реализации Государственной программы развития образования Республики Казахстан на 2011-2020 гг. в практике работы школы посредством подготовки и переподготовки педагогических кадров необходимо осуществлять по следующим направлениям: • концептуальные основы и принципы построения содержания образования; • обновление содержания образования в соответствии с современными запросами социально-экономического развития общества; • здоровьесберегающая функция образования; 115

обеспечение вариативности и личностной ориентации образования; ориентация на реализацию компетентностного подхода; целостность и преемственность содержания образования, обеспечение внутри- и межпредметных связей; • направленность на конечный результат через выстраивание системы учебных достижений учащихся; • требования к условиям организации и реализации образовательного процесса. Переход на 12-летнее образование предъявляет новые требования к кадровому ресурсу: подготовка педагогов к работе в рамках компетентностного подхода к образованию; обеспечение педагогов здоровьесберегающими технологиями; формирование готовности работать в условиях существенно возросшей индивидуализации образовательного процесса. Поэтому педагогу необходима готовность к восприятию методологии и содержания нового ГОСО среднего общего образования; к изменению программного и методического обеспечения образовательного процесса; к изменению целей и способов педагогической деятельности. Согласно Государственной программе развития образования Республики Казахстан на 20112020 гг. к 2015 г. будет осуществляться переход на 12-летнюю модель обучения. Обновленное содержание среднего общего образования должно основываться на компетентностном подходе. Включение компетентностного подхода в практику образования и разработка теории развития ключевых компетенций становятся все более актуальными для мировой педагогической науки и практики. В развитых странах Запада речь идет о таких задачах образования, как «формирование у учащихся компетенции, проявляющейся в умении учащихся интегрировать, переносить и использовать знания в разных жизненных ситуациях. Все, что связано с компетенциями, связано с опытом и деятельностью субъекта, вне ситуации и деятельности компетенции не проявляются» . Компетенция — это компетенция чья-либо, и проявляется она как совокупность знаний, умений и навыков, позволяющих субъекту приспособиться к изменяющимся условиям. По сути, компетенция— это способность действовать и выживать в определенных условиях. Однако без знаний не может быть компетенции, но сами знания еще не компетенции, более того, без компетенции знания могут и не проявиться. Поэтому в современных технологиях обучения некоторых западных стран сначала ставится задача формирования определенных компетенций, затем обучение знаниям, а потом уже проверка проявления компетенций на основе знаний. В международной образовательной практике реализуется модель образования, ориентированная на результат. Принципиальная особенность данной модели образования заключается в реализации передовой педагогической технологии компетентностного образования, включающей: • определение общих целей образования национального уровня; • построение многоуровневой системы целей в виде ожидаемых результатов обучения и воспитания; • регулирование содержания образования по каждому уровню образования; • обеспечение мониторинга качества образования; • вовлечение всех заинтересованных сторон к работе школы и всей системы образования как социальных партнеров; • изменение стратегии обучения (сотрудничество, сотворчество и партнерство). На сегодняшний день понятие «компетентность» — ключевое понятие для современного образования. Результат образования в странах-лидерах определяется через понятие «компетентность», а педагогические измерения определяются как «измерения компетентности». Во всех источниках, связанных с введением в структуру обучения стандартов образования, говорится об «обучении, ориентированном на стандарты», и об «обучении, ориентированном на компетентности», как о синонимах. Таким образом, современное понимание стандартов связано с теорией компетентностей как комплексного результата образования. В будущем знание и умение должны быть интегрированы в процессе обучения. Оно должно одновременно передавать ученикам компетентности действия, жизненные, ценностные установки, а также компетентности, связанные с саморегуляцией (самостоятельностью). Современное понятие компетентности включает в себя, помимо знаний и умений, еще и ряд личностных характеристик — социальных, эмоциональных, мотивационных, волевых, которые обусловливают успешную деятельность человека в современном обществе, стабильное развитие и процветание как общества в целом, так и успехи отдельного человека. В понятие «компетентности» входят, помимо знании и общих когнитивных способностей, также и ценностные ориентации, например, желание учиться, ответственность за свою жизнь и жизнь других, за будущее природы и общества и т.п. Все это входит в новое понятие результата. При компетентностном подходе процесс постановки целей должен отличаться от традиционного тем, что учитель выбирает цели и формулирует задачи, сообразуясь с ценностями развития ребенка, на основе понимания ситуации в развитии ребенка, его интересов, потребности. Для этого педагог ведет целенаправленное наблюдение за детьми, привлекая к процессу наблюдения и осмысления фактов коллег и членов семьи ребенка, используя материалы, полученные в ходе рефлексии ребенком своих результатов, достижений, перспектив. Такая особенность постановки целей связана с необходимостью учета интересов ребенка, повышения эффективности развития ребенка и достижения результативности. Специфика целей заключается в том, что они направлены не на обретение суммы знаний, умений и навыков (они будут им приобретены как следствие, они выступают предметами, средствами обучения), а на формирование компетентностей, развитие «способности учиться, действовать общаться». Таким образом, реализация • • •

116

ценностей и целей, определенных как развитие активной, самостоятельной творческой личности, способной самостоятельно приобретать и применять знания в условиях индивидуализации образования, реализация активных субъектных позиций в условиях партнерских отношений учителя с детьми делают необходимыми такие организационно-педагогические условия, как: • создание развивающей среды, стимулирующей и обеспечивающей активность ребенка, реализацию им своих интересов и потребностей, личностный смысл, жизненную, практическую ориентацию, ситуаций, обеспечивающих формирование ключевых компетентностей; • наличие прав на самостоятельный выбор вида и содержания деятельности, партнерства и места для работы, оценки результата деятельности и способов использования результатов, направленность на формирование духовно-нравственной сферы личности, позитивных общественно значимых установок и ориентиров; • использование таких форм организации образовательного процесса, которые обеспечивают включенность ребенка в выбор целей, содержания, форм деятельности (планирование), партнеров, места, способа реализации собственных планов, деятельности, оценку полученных результатов, личностных достижений, дальнейших перспектив, рефлексии; • использование технологий продуктивной, поисковой и творческой деятельности обучающихся, способствующих развитию самопознания, самоопределения личности в окружающем мире; • реализация роли учителя как ресурсной личности, фасилитатора развития ребенка, который ведет ребенка, но не подталкивает его, предполагает способы поведения, познания, но не побуждает копировать их, является диагностом достижений, перспектив ребенка и его проблем. Образовательные стандарты предполагают конкретизацию целей, выдвигаемых современной теорией образования, политикой в сфере образования и предметной дидактикой. В них находят отражение общественные ожидания, предъявляемые к результатам деятельности школ. Они формулируются в виде компетентностей, которые должны приобрести учащиеся. Компетентности понимаются при этом как способность успешно справляться с определенными проблемными ситуациями. Но это означает в то же время, что проверка конкретного определенного умения посредством выполнения определенных задач или тестов должна соотноситься и с конкретными многосторонними ситуациями, в которых подчас испытуемому необходимо проявить владение разными компетентностями, но не изолированным компонентом компетентности, например знанием фактов. Новая ориентация «на результат» подразумевает новую теорию результата, основными категориями которого являются: компетентность, обратная связь и оценка, стандарты образования, внедрение новых форм оценки и обеспечения качества. В качестве «выхода», продукта системы, рассматриваются не только образовательные результаты как таковые, проверяемые тестами или другими видами задач, но и качество образовательных услуг. Для выяснения уровня освоения компетентностей учащихся могут выступить стандартизированные тесты, являясь важным инструментом управленческого воздействия на процесс формирования компетентностей учащихся. Оценка посредством компетентностно-ориентированных тестовых заданий существенно отличается от традиционной оценки результатов образования (знаний, умений), так как не может осуществляться с помощью заданий закрытого типа, требующих одного верного, предписанного, наконец, выученного ответа. На самом деле тест на проверку компетентностей, определенных выше как освоенные способы деятельности, не может считаться верным (валидным), если проверяют не деятельность, а некую информацию (пусть и об этой деятельности). Необходимость отслеживания нового результата образования заставляет специалистов обращаться к тестовым заданиям открытого типа, которые названы так потому, что ответ на вопросы этих заданий не может быть спрогнозирован дословно. Ведь выполнение заданий открытого типа требует от учащегося совершения определенной деятельности по поиску необходимой информации, разрешению возникшей проблемы или оформлению результатов ее решения. Таким образом, становление ключевых компетентностей педагога начальной школы в условиях модернизации системы образования определяет необходимость в овладении новыми способами профессиональной деятельности, новой ролевой структурой отношений между участниками педагогического процесса, новыми образовательными технологиями. Список использованной литературы: 1.Государственная программа развития образования в Республике Казахстан на 2011-2020 гг. 2.Рыжаков М.В. Ключевые компетенции в стандарте: возможности реализации. О проблемах содержания и качества школьного образования // Стандарты и мониторинг в образовании. — 1999. — № 4. — С. 22. 3.Загвоздкин В.К. Проблема ключевых компетентностей в зарубежных исследованиях // Вопросы образования. — 2009. — № 4. — С. 257-272. 4.Учитель и ученик: возможность диалога и понимания / Под ред. Л.И. Семеновой. — М.: «БонФИ», 2002. — 408 с.

117

СЕКЦИЯ 4. ОҚУШЫЛАР МЕН БІЛІМГЕРЛЕРДІ ТӘРБИЕЛЕУДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ БАЛА БАҚШАДАҒЫ ПСИХОЛОГ-ПЕДАГОГТЫҢ ЖҰМЫСЫ Досмаханбетова Б.А. Жамбыл облысы, Мерке а.,«Балдырған» балалар бақшасы, педагог-психолог Естiген нәрсенi ұмытпастыққа төрт түрлi себеп бар: әуелi — көкiрегi байлаулы берiк болмақ керек; екiншi — сол нәрсенi естiгенде я көргенде ғибрәтлану керек, көңiлденiп, тұшынып, ынтамен ұғу керек; үшiншi — сол нәрсенi iшiнен бiрнеше уақыт қайтарып ойланып, көңiлге бекiту керек; төртiншi — ой кеселi нәрселерден қашық болу керек. Егер кез болып қалса, салынбау керек. Ой кеселдерi: уайымсыз салғырттық, ойыншы-күлкiшiлдiк, я бiр қайғыға салыну, я бiр нәрсеге құмарлық пайда болу секiлдi. Бұл төрт нәрсе — күллi ақыл мен ғылымды тоздыратұғын нәрселер.

(Абай Құнанбаевтың отыз бiрiншi қара сөзi)

Психологиялық көмек адам өмiрiнiң барлық кезеңдерiнде қатар жүретiн уақыт жеттi. Мектепке дейiнгi мекемеде психологиялық қызмет құру қажеттiлiгi басқа түскен қиыншылықтарды кеңiнен шешуге қабiлеттiлiгi дәлелдейдi: • Баланың қабiлеттерiн ашуда, дамуында, бойындағы икемдiлiктерiн байқауға, баланың психологиялық және жеке тұлғалық дамуындағы болатын кемшiлiктерiнiң алдын алуда психологиялық көмектiң маңызы зор; • Балалардың толық құнды тұлғалық және интеллектуалды дамуына әсер етедi; • Әр балаға жеке көңiл бөлудi қамтамасыз етедi • Мектепке дейiнгi жалпы бiлiм берудiң бағдарламасымен қатар жүредi; • Мектепке дейiнгi мекемедегi психологиялық климаттың жайлы болуын қалыптастыруға жәрдем жасайды; • МДМ-нiң педагогикалық ұжымының мүшелерiне және балалардың ата-аналарына уақытында психологиялық көмек көрсетедi. • Балалардың мектепке дайын болуына психологиялық әсер етедi. Педагог-психолог жұмысының негiзгi бағыттары психологиялық ағартушылық, психологиялық алдын алу, психологиялық және психо-педагогикалық диагностика, дамыту және психотүзету жұмыстары, психологиялық ақыл-кеңес беру болып табылады. Психологиялық ағартушылықтың негiзгi мағынасы тәрбиешiлер мен ата-аналарды баланың психологиялық дамуына жайлы жағдай жасаудың негiзгi заңдылықтары мен шарттарымен таныстыруда жатыр. Ағартушылық жұмыстың тақырыптық мазмұны ата-аналар мен тәрбиешiлердiң қалауынша болса, психологтың да қалауынша болуы мүмкiн. Психологиялық алдын алу баланың даму процессi, қандай да дағдыларының қалыптасуы, пайда болған қиыншылықтары туралы уақытында хабарлауды қарастырады. Психологиялық диагностика — бұл балаларды МДМ болған уақыт iшiнде тереңдетiлген психологопедагогикалық тұрғыда бақылау, олардың оқыту және тәрбиелеу үрдiсi кезiнде жеке мүмкiндiктерiн анықтау, педагогтарға ұсыныстар жасау және ата-аналарға тәрбиелеу, оқыту және дамуға байланысты сұрақтарды шешуге жәрдем көрсету. Диагностика әңгiмелесу, бақылау, сауалнама алу, баланың шығармашылығын талдау, тестiлеу түрiнде өткiзiледi. Дамыту және психотүзету жұмыстары өз жұмысында балалармен, ата-аналармен, тәрбиешiлермен толық құнды психологиялық және тұлғалық дамуды қамтиды. Топпен, жеке, тренинг сабақтар, дарынды балалармен жұмыс, мектепте оқуға даярлау жұмыстары жүргiзiледi. Ақыл-кеңес беру жұмысы ата-аналармен және педагогтармен ұсыныс жасау түрiнде өтедi. 3-4 жасар балалардың ерекшеліктері Сюжеттiк-рөлдiк ойындар — 3-4 жастағы баланың тұлғалық, интеллектуалдық, жалпы психологиялық дамуында ерекше орын алатын жетекшi iс-әрекет болып табылады. Бұл кезең баланың тiлге, оның дыбысталуы мен мағынасына ерекше қызығушылығымен, сезiмталдығымен ерекшеленетiндiктен, баланың тiлiн дамытуға өте қолайлы. Бұл жастағы балалар үлкендермен қарым-қатынас жасауға өте ықыласты болады. Әртүрлi сұрақтар қойып, өздерi бiлетiн ертегiлердi бар ынтасымен айтып бередi. Танымдық қызығушылығы белсендi болады. Үлкендермен қарым-қатынас жасау қажеттiлiгi қанағаттанбаған кезде, олардың арасында эмоционалдық жатырқаушылық пайда болады. Төрт жасқа қарай бала құрдасын ортақ iс-әрекетке қатысушы есебiнде қабылдайды. 3-4 жасар баланың өзiн-өзi бағалауы өте жоғары деңгейде болады. Бұл — бiреу оның тұлғалық қасиеттерiн дұрыс бағаламаған кездегi өз-өзiн қорғаудың «тұлғалық» механизмi болып табылады. 3 жас пен 4 жас аралығында баланың сенсорлық үдерiсiнiң — сезiну мен қабылдау түрлерi қалыптасады. Фонематикалық есту, түстi ажырату, көз қырағылығы, заттардың пiшiнiн ажырату қабiлеттерi жетiле түседi. Балалар заттарды ұстап көрiп танудан, көзбен көру арқылы тануға көшедi. Жаңа заттарды қарап, көзбен көрiп танудан сипап-сезу, есту, иiскеп көру арқылы қабылдауға ауысады.Сөз — 3-4 жастағы балалардың 118

сенсорлық үдерiстерiн дамытуда жетекшi орын алады. Балалардың сөздiк қорын заттардың сынын, бiр-бiрiмен қарым-қатынасын бiлдiретiн, мазмұнды қабылдауын қалыптастыратын жаңа сөздермен байытады. 3-4 жастан бастап баланың есi ерiксiз сипатта болады. Бала материалды өзi iс-әрекетке тiкелей қатысу арқылы есiне сақтайды. Бұл жастағы баланың ойлау қабiлетi сапалық өзгешелiгiмен ерекшеленедi. Оған қиял мен шындықты ажырату қиынға соғады. Ол — өзiмшiл. Оған анимастикалық түсiнiктер тән. Айнала қоршаған заттардың бәрiн өзiмен салыстырады, олар да өзi сияқты ойлауға және сезiнуге қабiлеттi деп ойлайды.Нысандарды қарастыра отырып әдетте, ол заттың едәуiр ашық бөлiгiн ажыратады.Мектепке дейiнгi кiшi жастағы балаларда кеңiстiк, уақыт, сан туралы қарапайым түсiнiктерi қалыптаса бастайды. 3-4 жасар балалар ауа райы құбылыстары мен оның салдары арасындағы қарапайым байланыстарды түсiне бастайды. Тек қана өзi ғана емес, басқа да тiршiлiк иелерi де тағам мен судағы қажеттiлiгi бар екенiн түсiнедi. 3-4 жасар балаларда құрастыру әрекетi әлi де ойынмен бiрге ұштаса отырып жүргiзiледi. Әр түрлi материалдарды қолдану барысында балалар олардың қасиеттерi мен құрастырудың ерекшелiктерiн таныпбiледi.Бұл кезеңде балалар қарапайым қол еңбегi түрлерiнiң әдiстерiн меңгередi (бүктеу, умаждау, жырту және ұсақ-түйектердi қолдан жасау).Төрт жасқа қарай балалар көркем шығарма мәтiнiн эмоционалды және тұтастай қабылдайды. Оның материалды қаншалықты түсiнгендiгi сөйлеу тiлiнде ғана емес, заттарды ажырату және ойын әрекеттерi үстiнде байқалады.Бала үшiн бейнелеу өнерi — өзi жасаған бейнелер. Бұл бейнелер баланың өзi сияқты дербестiгiмен, ашықтығымен ерекшеленедi. Мүсiндеу, жапсыру, сурет салу барысында сызықтар мен пiшiндер тiрiлiп, баланың көз алдында жағу, сызу арқылы бейнеге айналады. Бала сызықтарды, пiшiндердi, түстi дақтарды, жағуларды қолданып, қарапайым сюжеттердi бейнелей алады.Бұл кезеңде көп балалардың музыкаға ықыласы жоғары деңгейде болғандықтан, музыка мәдениетiн меңгертуге өте қолайлы.Мектепке дейiнгi кiшi жаста баланың моторлық қызметтерi қарқынды дамиды. Балалардың қозғалыс белсендiлiгi iс-әрекет дербестiгiнiң жоғары деңгейлiгiмен сипатталады. 3 жастан бастап нақты және саналы қызығушылығы бiлiне бастайды, бұл кезеңде бала өзiндiк еркi бар жеке адам екенiн түсiне бастайды. Ми қызметi мен психикалық қызметi қарқынды дамуын жалғастырады, мiнез-құлқында өзгерiстер пайда болады. Көркем шығармаларды қабылдауы мен музыкаға деген ықыласы артады. Бұл баланың қызығушылығы мен қабiлеттерiн анықтауға мүмкiндiк бередi. Көпшiлiкпен ойнайтын ойындарға қызығушылығы арта түседi. Үш жасар бала — қажымас қайраткер, ол желiмдеуге, мүсiндеуге, сурет салуға дайын, бiрақ ұзақ әңгiмелер мен түсiндiрулердi қабылдай алмайды.3-4 жасар баланың тұлғалық дамуының базистiк мазмұны өзiнiң көпқырлылығымен, әрдайым даму үстiнде және әр жас кезеңiнiң өзiндiк мазмұнының ерекшеленуiмен сипатталады.3-4 жастағы балалардың тұлғалық, базистiк сипаттамасына құзыреттiлiк, эмоционалдылық, бастамашылдық, дербестiк жатады. Құзыреттiлiк. Бала төрт жасында әлеуметтiк құзыреттiлiктiң белгiлi деңгейiне жетедi: басқа адамға қызығушылығын бiлдiредi, оған сенедi, үлкендермен және құрдастарымен өзара қарым-қатынас жасауға тырысады. Басқа адамдармен байланыс орнату үшiн қатынасудың тiлдiк және тiлдiк емес (көзқарастар, ым, ишара, мәнерлi қылықтар мен қозғалыстар) тәсiлдерiн қолданады. Өзiнiң қай жынысқа жататынын түсiнедi («Мен ұлмын», «Мен қызбын»). Бiлiктiлiк құзыреттiлiгi баланың қоршаған әлемдi танып-бiлу мақсатында әртүрлi сұрақтар қойып, белсендi қызығушылық танытуынан көрiнедi. Ол әртүрлi тұрмыстық заттар мен ойыншықтарды ерекшелiктерiне (түсi, пiшiнi, көлемi, фактурасы, құрылымы), қызметiне қарай қолданып, байқайды. Сонымен қатар ауызша сипаттай алады (үлкен, әдемi, дөңгелек, т.б.). Ана тiлiн меңгеру негiзгi грамматикалық санаттар мен сөйлеу тiлiн меңгеруiмен сипатталады. Екiншi тiлдi меңгеру. Мектепке дейiнгi кiшi жастағы бала екiншi тiлдiң неге керек екендiгiн түсiнбейдi. Сондықтан оны меңгерудi алдына саналы түрде мақсат етiп қоймайды. Ол балалардың өзге тiлдi адамдармен қарым-қатынас жасау барысында қалыптасады. Екiншi тiлдi меңгеру үдерiсi баланың үлкендермен және басқа балалармен қарым-қатынасындағы тұлғалық, танымдық, ойын iс-әрекетi қажеттiлiктерiн қанағаттандыру барысында құрылады. Осы мақсаттағы қарым-қатынас баланың тiлдiк ортаға тiкелей қатысуымен жүргiзiлуi керек. Бiрлескен iс-әрекет қуану, үлкендермен, құрдастарымен ынтымақтасу, олармен қарым-қатынасына қанағаттану негiзiнде қалыптасады. Дене қызметiн дамытудағы 3-4 жастағы балалардың құзiреттiлiгi олардың өмiрлiк маңызды қозғалыс түрлерiн (жүру, жүгiру, өрмелеу), қарапайым гигиеналық және өз-өзiне қызмет көрсету дағдыларын меңгеруiмен анықталады. Эмоционалдылығы. Балада үлкендермен эмоционалдық қарым-қатынас жасау қажеттiлiгi жоғары болады. Өзiнiң түрлi көңiл күйi мен сезiмiн (қуаныш, ренiш, қорқыныш, таңқалу, рақаттану, т.б.) ашық көрсетедi. Бастамашылық баланың тiршiлiк әрекетiнiң барлық салаларында: қарым-қатынаста (үлкендерге бастамашылық қарым-қатынас: сұрақтар қою, өтiнiш жасау, т.б.), заттық-тәжiрибелiк әрекет (заттар мен материалдар: бояу, қағаз, ермексаз, конструкторлармен эксперимент жасау арқылы байқап көру), өз бетiнше құрастырған сюжеттi-бейнелеу ойындарында көрiнедi. Осы әрекеттер арқылы баланың шығармашылық қабiлетi дамиды.

119

Дербестiк — 3-4 жастағы балалардың маңызды ерекшелiгi («Мен өзiм», «Қолымнан келедi»). Олар барлық iс-әрекет түрлерiнде үлкендерге елiктеп, оларды қайталайды (өзi тамақтанады, киiнедi), мақсатты бiр iсәрекетке қызығушылықпен кiрiседi (ыдыс жуады, кiр жуады, дүкеннен сатып алады және т.б.). Үлкендер баланың белсендiлiгiн қолдап, ынталандырып отырумен қатар, әр кезде қауiпсiздiк ережелерiн сақтауы керек. Өйткенi бала айтылған ескертулердi ескере бермейдi, сондықтан үлкендер қауiптi жағдайлардың алдын алу шараларын ұмытпағаны жөн (зақым келтiретiн, жаралайтын, сынатын немесе кесетiн заттарды алып қою, шкафтардың есiктерiн жабу және т.с.с.). 3-4 жасар баланың психологиялық портретi Сана-сезiм дамыту мен «Мен» деген өзiндiк ерекшелiгiн белгiлеу жеке тұлғалық дамытуды ынталандырады. Балақай өзiнiң кiм екенiн, қандай екенiн сезiне бастайды. Өзiнiң мiнез-құлқына және үлкен адамдардың әлемiне қызығушылықпен саналы түрде қарап, қоршаған ортаға байланысты баланың өзiнiң iшкi көзқарасы қалыптасады. Балалармен үйде өткізетін сабақтар Балалармен үйде өткiзiлетiн тiл дамыту сабақтары қызғылықты ойын түрi ретiнде өткiзiлуi тиiс. 3 жастағы балаларға арналған үйдегi тiл дамыту ойындары мынадай бағыттарға бөлiнуi керек: 1) баланың ойлау қабiлетiн дамыту, 2) баланың сөздiк қорын жаңа сөздермен байыту, 3) тiлдiк сезгiштiгiн дамыту, 4) грамматикалық қателердiң алдын алу, 5) өз ойларын байланысты түсiндiре алуын дамыту, 6) барлық дыбыстарды дұрыс айтуға арналған артикуляциялық аппаратты дамыту. Норма бойынша 4 жасқа келген бала iшiнде, үстiнде, астында, жанында, артында, алдында, арасында деген (мекен үстелер) ұғымдарды дұрыс қолдана бiлуi тиiс. Бiрақ кейбiр балалар арнайы тiл дамыту сабақтары мен ойындары болмаған жағдайда мекен үстеулердi қолданғанда қиналады немесе оларды шатастыра бередi (мысалы, «үстелдiң үстiндегiге» үстелдiң iшiнде дейдi немесе жай ғана «мында» деп жауап бередi және кейде дұрыс жауабын бiлмесе саусағымен көрсетедi. Балаларға бұл мекен үстеулердi дұрыс қолдануға үйрету тiл дамыту ойындарын қолдансаңыз оңайға түседi. 3-4 жасар балалардың барлығы ойнауды жақсы көредi және ойнап отырып жақсы ұғып алады. Ең жақсы жақсы көретiн ойындары — жасырынбақ ойыны. Бұл бәрiмiзге белгiлi қызықты, көңiлдi ойын арқылы мекен үстеулердi қолдануға тез үйретуге болады. Келесi ойын түрi «Жұмбақтар» 1 нұсқа. Үстелдiң үстiне қорап қойып, сол қораптың iшiне бiрнеше ойыншық саласы, бiрнеше ойыншықты қораптың үстiне қоясыз, бiрнешеуiн қораптың астына, бiрнешеуiн қораптың жанына қоясыз. Балаға жұмбақты шешуге ұсынасыз. Мысалы: «Мына ойыншық қораптың iшiнде жатыр. Ол үлкен». «Бұл доп!» — деп тапқанына қуанады бала. Қораптың iшiнде екi-ақ ойыншық үлкен доп пен кiшкентай қоян. «Ал ендi сен маған жұмбақ жасыр», — деп ұсынады анасы. «Бұл қораптың үстiнде», — дейдi үш жасар бала. Сiз сұраңыз: «Ол ұзын ба?» «Жоқ», — дейдi балақай. «Ал ол қызғылт сары ма?» — деп сұрайсыз Сiз. Ол: «Иә», — дейдi.Сiз: «Мен таптым, бұл апельсин!» — дейсiз. Бұл ойында мекен үстеулердi қолданып заттың нақты орналасқан орнын көрсету керек. Тапсырманы күрделендiру үшiн көбiрек заттарды салып, түсiн, формасын, көлемiн әр сынды қылу керек. Сiздiң балаңыз заттарды қойып, Сiзге жұмбақ жасыруды қуана-қуана iстейдi — рұқсат берiңiз. Сiздi үйрете отыра, өзi үйренедi! Одан басқа 3 жасар бала ойыншықтарға жұмбақ жасырып отыра, әсiресе егер ойыншық қателесе беретiн «түсiнiксiз» болса. Ойыншықтардың қателерiн түзетiп, баланың өзi ол қателердi жiбермейдi. «Не өзгердi?» ойыны. Үстелдiң үстiне бес ойыншық қоясыз. Мысалы, аюды ойыншық машинаға отырғызыңыз, қоянды машинаның iшiне, қуыршақ пен түлкiнi машинаның жанына, ал бақаны машинаның астына отырғызып қойыңыз. Балаға кiм қайда екенiн есте сақтауды ұсыныңыз. Сосын балаға терiс қарап, көзiңдi жұм дейсiз (көзiн байлауға болады). Сол кезде ойыншықтардың орындарын ауыстыра қойыңыз. Көзiн ашқызып, не өзгергенiн сұрайсыз. «Аю машинаның үстiнде отырды, ал қазiр машинаның астында отыр». Ал бақа машинаның астында отырған, ал қазiр машинаның үстiне секiрiп кетiптi. Баланы мақтаңыз: «Сен қалай тез бiлiп қалдың, жарайсың!». Ал ендi менiң кезегiм сен маған тапсырма бер, мен айтайын. Ендi Сiз көзiңiздi жұмасыз, бала ойыншықтардың орындарын ауыстырады, Сiз не өзгергенiн айтып бересiз. Егер бала не өзгергенiн айтуға қиналса, көмектесiңiз: «Есiңе алшы, аю қайда отырып едi? Ал қазiр қайда отыр. Тамаша, жарайсың!». Ойынды бiрнеше рет, әр түрлi ойыншықтар мен заттарды ауыстырып қайталауға болады. 3,4 жасар балалардың шығармашылық ойлау дағдысын дамытуға арналған ойындар Барлық ата-аналарға белгiлi жағдай — бала достарына зообаққа барғаны туралы әңгiмелейдi: «Бiз пiл көрдiк, ол маған күлiмдедi, тұмсығымен былғап шақырды. Сосын ол балмұздақ жедi…». Сiз ше таң қалып тұрсыз — мұндай жағдай болған жоқ қой деп. Осындайда таңданып күлуге болмайды. Одан да жаманы — баланың сөзiн бөлiп, «Олай болған жоқ қой» деуге болмайды. Баланың бар өмiрi — ойын, ал ондай өмiрде әрқашан фантазияға орын бар. Ойын деген — елестетiлген жағдаят емес пе. Үнемi мұғалiм, дәрiгер, ана, жүргiзушi немес директор бола бермейдi ғой. Мүмкiн ол ер жеткесiн жаңа машина ойлап табатын шығар немесе құрастырғыш болып, жаңа көпiр ойлап табар? Кiм бiледi! Баланы фантазия ықтырып әкетедi деп үрейленбеңiз. Ол орнына келетiн жайт. Ал балада барлау, зейiндiлiк, шығармашылық ойлау қабiлетi қалыптасады. 120

«Түрленген бұлттар» ойыны — бұл ойын шығармашылық елестету мен түгелдей қабылдау қабiлетiн дамытады. Қалай ойнау керек: бұлттарды бақылайсыз. Олар неге ұқсайды? Олар қандай? Көңiлдi ме, көңiлсiз бе? Неге? Баламен бiрге елестетесiз. Оны мақтап отырыңыз. Бекiтемiз: бұлттың суретiн салып баладан неге ұқсайтынын сұраңыз. Жылқыға ма? Онда құйрығын сала ғой. Қоянға ма? Онда құлақтарын сала ғой. Бұлт туралы өлең, тақпақты еске түсiрiңiз. Мүмкiн бұлт ертедегi ғажайып құсқа немесе жануарға ұқсайтын шығар? Күрделендiремiз: бұлт туралы ертегi ойлап шығарыңдар. Одан басқа «Кляксография», «Дөңгелектер», «Мен кiммiн, ойлап тап», «Айналдыру», «Әңгiмешiл суреттер», «Көңiлдi суреттер», «Кiм қандай маман болады», «Үй театры», «Ертегi сандықшасы», «Қораптағы театр», «Пайдалы тақпақтар» сияқты көптеген ойындар қолдануға болады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Астана – 2009г. 2. Борисов П.Л. Детская психология. Москва, Педагогика,2015г. 3. Рыков С.Я. Экспериментальные методики патопсихологиии опыт применения их в клинике. Москва, 2015. ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ВУЗЕ Есенова А. ТарГУ им.М.Х.Дулати, ст.преподаватель В соответствии с Концепцией модернизации казахстанского образования основными целями профессионального образования являются: подготовка квалифицированного работника, соответствующего уровня и профиля, конкурентноспособного на рынке труда, компетентного, ответственного, свободно владеющего своей профессией и ориентирующего в смежных областях деятельности, способного к эффективной работе по специальности на уровне мировых стандартов, готового к постоянному профессиональному росту, социальной и профессиональной мобильности. Цель модернизации образования состоит в создании механизма устойчивого развития системы образования. На разных стадиях своего развития общество предъявляло новые стандарты, требования к подготовке в Вузов. Это обусловило необходимость развития системы образования. Образование как процесс и результат может быть эффективным и качественным, если есть четко сформулированные конкретизированные образовательные идеи, и они приняты личностно значимые всеми участниками образовательного процесса. В Послании Президента РК было четко сформулировано, что будущее нашей страны определяется не только сырьевыми запасами и природными ресурсами, а интеллектуальным потенциалом, уровнем развития науки, высоких технологий. Для этого образование РК должно перейти в особый инновационный режим развития, в котором можно сохранить лучшие традиции нашего образования и одновременно учитывать мировые тенденции развития образовательных систем, соотносить наше образование с мировыми нормами и стандартами. Приоритетным шагом на этом пути является ГПРО на 20111-2020гг., который ставит стратегические задачи инновационного развития образования. Одним из средств такого развития являются инновационные технологии, то есть это принципиально новые способы, методы взаимодействия преподавателей и студентов, обеспечивающие эффективное достижение результатов педагогической деятельности. Проблемой инновационных технологий занимались и продолжают заниматься большое число талантливых казахстанских ученых и педагогов. Все они внесли неоценимый вклад в развитие инновационных процессов в РК. Научные инновации, продвигающие прогресс вперед, охватывают все области человеческих знаний. Одной из разновидностей социальных инноваций является педагогическая инновация. Педагогическая инновация – это нововведение в области педагогики, целенаправленное прогрессивное изменение, вносящее в образовательную среду стабильные элементы (новшества), улучшающие характеристики как отдельных ее компонентов, так и самой образовательной системы в целом. Педагогические инновации могут существовать как за счет собственных ресурсов образовательной системы (интенсивный путь развития) так и за счет привлечения дополнительных мощностей (инвестиций) – новых средств, оборудования, технологий, капитальных вложений и т.п. (экстенсивный путь развития). Основными направлениями и объектами инновационных преобразований в педагогике являются: - проектирование новых моделей образовательного процесса; - разработка концепций стратегий развития образования и образовательных организаций образования: обновление содержания образования, изменение и разработка новых. Прогрессивные нововведения возникают на научной основе и способствуют продвижению практики вперед. В педагогической науке возникло принципиально новое и важное направление – теория новаций и инновационных процессов. Реформы в образовании представляют собой систему нововведений, направленных на коренное преобразование и улучшение функционирования, развития и саморазвития образовательных организаций образования и системы управления ими. К инновационным технологиям обучения относятся: интерактивные технологии обучения и компьютерные технологии. Среди смоделированных проблем могут быть научные, социальные, профессиональные, связанные с конкретным содержанием учебного материала. Постановка проблемы побуждает студентов к активной мыслительной деятельности, к попытке самостоятельно ответить на 121

поставленный вопрос, вызывает интерес к излагаемому материалу, активизирует внимание обучаемых. Семинар-диспут предполагает коллективное обсуждение какой-либо проблемы с целью установления путей ее достоверного решения. Семинар-диспут проводится в форме диалогического общения его участников. Он предполагает высокую умственную активность, прививает умение вести полемику, обсуждать проблему, защищать свои взгляды и убеждения, лаконично и ясно излагать мысли. Функции действующих лиц на семинаре-диспуте могут быть различны. Учебная дискуссия – один из методов проблемного обучения. Она используется при анализе проблемных ситуаций, когда необходимо дать простой и однозначный ответ на вопрос, при этом предполагаются альтернативные ответы. С целью включения в дискуссию всех присутствующих целесообразно использовать методику кооперативного обучения (учебного сотрудничества). Данная методика основывается на взаимном обучении при совместной работе учащихся в малых группах. Основная идея учебного сотрудничества проста: учащиеся объединяют свои интеллектуальные усилия и энергию для того, чтобы выполнять общее задание или достичь общей цели (например, найти варианты решения проблемы). Технология проектного обучения способствует созданию педагогических условий для креативных способностей и качеств личности учащегося, которые нужны ему для творческой деятельности, независимо от будущей конкретной профессии. Компьютерные технологии обучения _ это процессы сбора, переработки, хранения и передачи информации обучающему посредством компьютера. Применение компьютерных технологий в системе высшего образования способствует реализации многих педагогических задач. Инновационные технологии обучения, отражающие суть будущей профессии, формируют профессиональные качества специалиста, являются своеобразным полигоном, на котором студенты могут отрабатывать профессиональные навыки в условиях приближенным к реальным. К инновационным процессам относятся все связанные с передовым опытом, многочисленные организационные преобразования в сфере непрерывного образования, достижения научной мысли и их внедрение в практику. Учебно-воспитательный процесс, занимающий центральное место в педагогике, можно рассматривать как инновационный, т.к. его цель заключается в передачи учащимся новых для них знаний, формировании новых свойств личности. Если бы мы располагали эффективными методами изучения и оценки инновационных процессов, то это позволило бы их регулировать, усиливать практическую пользу и повышать целенаправленность. Вероятно, мы не сможем представить себе механизм возникновения инновационной деятельности и условия, в которых этот механизм может работать, без осмысления психологических барьеров, неизбежно возникающих тогда, когда нужно выйти за пределы «своей системы» координат, привычных способов решения профессиональной задачи, своего представления о способах выполнения деятельности, осуществить переход, хотя бы кратковременный, на другую платформу, другую точку зрения. Такие переходы с иную культуру очень непросты. Исторически все новое и неизвестное всегда вызывало у людей тревогу и страх. Следовательно, в силу возникновения отрицательных чувств, существования стереотипов индивидуального и массового сознания, инновации, затрагивающие образ жизни, интересы и привычки людей, могут вызывать у них болезненные явления. Это обусловлено блокированием жизненных потребностей в безопасности, защищенности, самоутверждении, комфорте и др. Когда же начавшийся инновационный процесс все-таки переходит в нововведение, то для его остановки существует не менее отработанный набор методов. Среди них наиболее распространенными считаются следующие: Когда же начавшийся инновационный процесс все-таки переходит в нововведение, то для его остановки существует не менее отработанный набор методов. Среди них наиболее распространенными считаются следующие: «метод конкретизирующих документов» – главное не допустить широты распространения новшества, объема содержания; «метод кусочного внедрения» – введение только одного элемента; «метод вечного эксперимента» – искусственная задержка в экспериментальном статусе; «метод отчетного внедрения» – искажение подлинного внедрения; «метод параллельного внедрения» – новшество сосуществует со старым. Многие элементы не замещаются новыми, а продолжают действовать с ними и т.д. К указанным выше инновационным барьерам можно отнести и барьеры творчества: склонность к конформизму (приспособленчество, пассивное принятие существующего порядка), выражающаяся в доминирующем над творчеством стремлении. Инновационное поведение – не приспособление, а максимальное развитие своей индивидуальности, самоактуализации. Свобода предполагает уважение себя, как личности. В обществе «существуют» специальные приемы, вынуждающие человека прекратить инновационную деятельность. Учителю полезно осознать, пережить и избавиться от психологических барьеров, «комплексов», мешающих реализации инновационной деятельности. Стандартизация поведения и внутреннего мира педагога сопровождается тем, что в его деятельности все большее место занимают инструктивные предписания. В сознании накапливается все больше различных готовых образцов педагогической деятельности. Но развитие общества требует от преподавателя инновационного поведения, то есть активного и систематического творчества в педагогической деятельности. Технология обучения — это то, что характеризует и организует учебный процесс и является руководством для достижения поставленных целей обучения. Следовательно, технология обучения - это системная категория, ориентированная на дидактическое применение научного знания, научные подходы к анализу и организации учебного процесса с учетом эмпирических инноваций преподавателей и направленности этого процесса на достижение высоких результатов в развитии личности студентов. Такая система обучения состоит из следующих составных частей: цели обучения; содержание обучения; мотивация и средства преподавания; организация учебного процесса; студент; преподаватель; результат деятельности. Технология обучения 122

включает в себя два взаимосвязанных процесса: организацию деятельности обучаемого и контроль этой деятельности. Рассматривая технологии обучения, нельзя не остановиться на современных электронных средствах, которые можно назвать элементом стратегии инновационного обучения. Традиционному образованию присуща дисциплинарная модель обучения: дисциплины перегружены избыточной информацией. Стратегия инновационного обучения предполагает такую организацию управления учебно-воспитательным процессом, в которой личность преподавателя по-прежнему выступает как ведущий элемент, но меняется его позиция по отношению к студенту, к себе самому. Изменяется характер управления, воздействия на студентов. Изменяется и позиция студента. Одной из приоритетных задач образования, связанных с инновационной стратегией, прежде всего является обучение самих организаторов учебного процесса, то есть преподавателей. Обучение преподавателей имеет три основных цели: освоение нового стиля управления; освоение нового типа аналитического мышления, которое в свою очередь будет являться продуктивным; формирование новых способов социальных взаимодействий, направленных на совместное выполнение проектов, программ. Если сегодня появляется новая технология, то должна быть и система оценки данной технологии. Так, показателями могут выступать результаты' сопоставления технологий по блокам: учебно-методическим; организационнотехнологическим; техническим. Кроме того, желательным является привлечение экспертов-специалистов, способных оценить технологию с методической точки зрения и с точки программной реализации. Список используемой литературы: 1.Вербицкий А.А. Активное обучение в высшей школе: контекстный подход М.: Высшая школа, 2014 2.Горбатюк Е.Л. Возможности личностного саморазвития студентов вуза в поисковых подходах к обучению: автор.дисс.канд.пед.наук: 13.00.08.Хабаровск,2011.25с. 3.Сластенин В.А., Подымова Л.С. Педагогика: инновационная деятельность М., Магистр 2010. 224с. 4.Шаршов И.А. Педагогические условия профессионально-творческого саморазвития личности студента: автореф.дис.канд.пед.наук:13.00.08.Белгород,2014,23с. 5.Хасия Т. В. Педагогические инновационные технологии в вузе // Актуальные вопросы современной педагогики: материалы междунар. науч. конф. (г. Уфа, июнь 2011 г.). — Уфа: Лето, 2011. — С. 120-122. ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА ӘЛЕУМЕТТІК - ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТИІМДІ ӘДІСТЕРІ А.К. Исабекова «Өрлеу» БАҰО АҚ филиалы«Ақмола облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты», Инновациялық дамуды әдістемелік қамтамасыз ету бөлімінің бас маманы, Көкшетау қаласы,Қазақстан Республикасы Бүгінгі күнде жалпы орта білім беретін мектептер - ұлттық мәдениетке интеграцияланған, әлеуметтік өмірге бейімделуге қабілетті жаңа ұрпақ дайындайтын мәдени ортаға айналу үсінде. Біз оқытып, тәрбиелеп отырған тұлға қоршаған әлеуметтік ортамен тікелей байланысы бар белсенді, әрекетшіл жан. Зерттеушілердің айтуынша, мектеп оқушысы өзінің қаншалықты құнды, қабілетті екенін толығырақ түсініп, білгісі, бағалағысы келеді. Олардың өзін-өзі бағалау екі түрде көрініс береді. Біріншісі - өз талаптарының деңгейін жеткен нәтижелерімен салыстырып бағалау, екіншісі - әлеуметтік жарыс, яғни өзі туралы төңірегіндегілердің пікірлерін салыстыру. Өзін-өзі талдау нәтижесінде балалар өзін обьективті, төмен немесе асыра бағалауға жақын тұрады [1,б 27]. Мектептік шақтағы эгоцентризм, невротизмнің басым болуы кейбір оқушылардың сабақ үлгерімі мен тәртіп деңгейінің төмендеуіне жағымсыз әсерін тигізетіні анық. Соның салдарынан қоршаған ортада жат мінездер көрсету, құқық бұзушылық орын алып, олардың кейбірі жағымсыз компанияларға қосылады. Осындай жағдаяттардың алдын алуда мектептердегі әлеуметтік - психологиялық қызмет көрсетудің белсенді болуы қоғам талабы. Жаңартылған білім беру жағдайында мектептегі әлеуметтік -психологиялық қызмет - мұғалімдер ұжымында жағымды ахуалды қалыптастыратын, ата-аналар үшін психологиялық сауаттандыру, жеке тұлға ерекшелігін ескеріп, жан- жақты зерттеу жүргізетін өзекті де ауқымды ұжымдық іс әрекет болып табылады. Жоғарыда аталған міндеттерді іске асыру мақсатында ҚР Білім және ғылым министрлігі тарапынан 2011 ж «Орта білім беру ұйымдарында психологиялық қызметтің жұмыс істеу қағидасын бекіту туралы» Ережесі дайындалып, оның құрамына педагог-психологтар, әлеуметтік педагогтер, сынып жетекшілері, пән мұғалімдері және ата-аналар комитетінің өкілдері кіретіні және атқаратын қызметтері анықталғаны белгілі. Педагогикалық ұжым, барлық білім алушылардың әлеуетін жүзеге асыруды, кең көлемді дағдының қалыптасуын қамтамасыз ететін, оқу мен оқытудың тиімді стратегияларын енгізу және дамытуда қолдау көрсетуге міндетті. Облысымыздың көптеген мектептерінде деңгейлік курстан өткен мұғалімдер әлеуметтік- психологиялық қызмет жұмысында психологпен бірлесіп көптеген іс- шаралар атқарып жүр. Деңгейлік курстарда мұғалімдердің психологиялық білімнің негізімен терең танысуына, оқушы тұлғасын зерттеу, тұлғаға бағдарланған білім үрдісін ұйымдастыруға ерекше мән беріледі. Тренерлік тәжірибемде «Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу» модулінде оқушыны зерттеуге қажетті мәліметтер базасын М.Р.Битянованың «психодиагоностикалық минимумдар» үлгісі негізінде жинақтауды топтық талқылаудан өткіздік. Л.С.Высотскийдің «адам қылықтары туралы оқиғаларды жеке –дара қарастыру арқылы адам табиғатын барынша түсіну мүмкін емес, кез-келген оқиғаны адамның бүкіл өмір сүру барысымен 123

байланыстыра қарастыру арқылы ғана іздеген сұрақтың шешімін табуға болады» деп көрсеткеніндей [2,б 83], мектептегі тәжірибе кезеңде «психодиагоностикалық минимум» жобасымен оқушы статусын «бүтіндей» анықтау өте тиімді болды. Ол үшін алдын- ала бақылау жоспары, әңгімелесу сұрақтары дайындалып,оқушыны анықтауда бейімделуден өткен сауалнамалар мен тестілер қолданылды. Зерттелетін көрсеткіштер мен оның компоненттері төмендегідей бөліп қарастырдық: 1.Баланың өмір сүретін әлеуметтік орта ерекшеліктер: отбасының құрамы, ата-анасының мамандықтары, жұмыс орны, лаузымы, отбасы типі, адамдар саны, олардың бір-бірімен қарым- қатынасы; отбасының материалдық жағдайы, тұрғын үйі; оқушының отбасындағы статусы; отбасының бос уақытын өткізуі, спорт, мәдениет ақпараттарын қолдануы; оқушының күн тәртібі; оқушының өзінен үлкен және кіші балалармен қарым-қатынасы. Бұл көрсеткіштерді бағалап шығу нәтижесінде баланың отбасындағы өмірінің ерекшеліктерін анықтауға болады. 2. Оқушының таным үрдістерінің және жалпы зияткерлік дамуының ерекшеліктері: баланың хроникалық жасы мен ақыл-ой дамуының бір- біріне сәйкестігі; когнититвтік даму, ойлау түрлерінің қалыптасқандығы, ой қызметінің көрінісі, тіл байлығы, таным үрдістерінің жекелік ерекшеліктері: интеллектуалдық белсенділігінің жоғары болуы, вербалдылығы, шизоидтығы, интеллектуалдық пассивтігі; баланың жеке тұлғасында кездесетін қабілеттілігінің түрі. Осы блок бойынша жүргізілген зерттеулер нәтижесінде балалардың таным үрдістерінің нормаға сай немесе дамуында ауытқуы байқалатындығы анықталып, олар баланың озық дамуына немесе кейін қалуына негіз болатындығы анықталады. Даму деңгейі төмен балалармен түзету- дамыту жұмысын жүргізудің қосымша жоспары жасалып, олардың оқу мазмұнын меңгеруге шамасы келетін жағдайға жеткізу жолдарын анықтауға мүмкіндік береді. Нәтижесінде оқу- тәрбие жұмысын тиімді жүргізу үшін пән мұғалімдері мен атааналарға психологиялық кеңес беруді ұйымдастыруға болады. 3. Оқушының мотивациялық - жекелік сферасын бағалау: оқушыларды оқуға деген ынтасын және танымдық әрекеттерінің себептерін, баланың ішкі қайшылықтарының деңгейін анықтауға бағытталған. Оқу себептерінің қалыптасқандығы және оның мазмұны; танымдық әрекет барысында табысты болу себебі немесе сәтсіздіктен бас тарту себептерінің қайсысы жетекші екенін анықтау; акцентуацияның орын алуы. Бұл көрсеткіштер бойынша баланың психикалық дамуында масазсызданудың, өз-өзіне сенбеушілік және басқа ішкі проблемалардың орын алуын анықтау негізінде оқушыларға дер кезінде психологиялық көмек көрсетуге мүмкіндік туады. 4. Баланың өзіне және қоршаған дүниеге қатынасы: баланың қатынас жүйелерін эмоционалды бағалау бойынша талданады; баланың өз қатарларымен қарым- қатынасының қалыптасу деңгейі; отбасындағы өзара қарым-қатынас ерекшеліктері; мұғалімдермен қарым- қатынасының эмоционалдық оң мағынада болуы; мектепішілік іс- шараларға көзқарасы. Бұл көрсеткіштерді анықтау арқылы баланың оқу- тәрбие үрдісінде табысты болуына көмек көрсетуге болады. 5. Оқушының мектепішілік қарым-қатынасындағы орны: оқушының жеке психологиялық қасиеттерімен байланысты мінез-құлық және қарым-қатынас ерекшеліктерінің сипаттамасы; жауапкершілікті сезінуі, шешім қабылдауы, ашықтығы, әлеуметтік -психологиялық адаптация деңгейі,мінез-құлық нормаларына бағынуы немесе бағынбауы, әлеуметтік орта талаптарына икемделуі, қимыл әрекеттерінің үйлесімділігі және т.б. Жинақталған мәліметтер оқушылардың психологиялық- педагогикалық карточкаларына түсіріледі. Бұл құжат психодиагностикалау өткізілгеннен соң толықтырылып, нәтижесі талданып, алдағы жүргізілетін жұмыстың мазмұны мен бағыты анықталады. Кешенді зерттеу нәтижесінде «іздеген сұрақтың» жауабы ретінде жаңартылған білім беру үдерісін психологицазияландыру, мұғалімдер, оқушылар және олардың ата-аналарының психологиялық мәдениетін жетілдіруді тұтастай қамтамасыз етудің инновациялық әдістері мен технологияларын табуға мүмкіндік алдық. Ойымызды қорытындылай келгенде, педагогикалық ұжымның оқыту-тәрбие жұмысындағы кәсіби қарым-қатынасы біртұтас болған жағдайда әлеуметтік - психологиялық қызмет жұмысының нәтижелілігі мен тиімділігінің анық көрінетініне көз жеткіздік. Бірлескен іс - әрекетпен бірге білімнің барлық құрылымына әлеуметтік- психологиялық көмек көрсетудің ізгіліктік формасы келетіні сөзсіз. Теориялық білім мен тәжірибемізге сүйеніп, заманауи білім беру талаптарына сай әлеуметтік психологиялық қызметті әлі де жетілдіре түсу үшін төмендегідей ұсыныстар білдіреміз: практикалық психология және әлеуметтік педагогика саласында озық технологиялар мен әдістер, білім беру бағдарламаларын зерделеп, электрондық деректер банкін құру; - әлеуметтік - психологиялық қызмет көрсетуді өзекті де ауқымды ұжымдық іс -әрекет ретінде қабылдау; балалар мен жастар арасында аутодеструктивті мінез-құлықты алдын алу мәселесін кешенді шешуге мемлекеттік және қоғамдық құрылымдарды тарту; біліктілікті арттырудың жаңа үлгісі шеңберінде педагог-психологтарды біліктілікті арттырудың деңгейлік курстары арқылы жүйелі қайта даярлауды қамтамасыз ету; практикалық психология және әлеуметтік психология саласында халықаралық ынтымақтастықты дамытуды қолдаумен қатар, отандық үлгідегі тәжірибені енгізуге ықпал жасау. Жаңартылған білім беру жағдайында жағдайында инновациялық тәсілге негізделген әлеуметтікпсихологиялық қызметтің көмегіне мұқтаждықтың болуы заңдылық деп түсінеміз. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Асмолов А.Г. Психология личности. Учебник.- И.: Изд-воМГУ,1990.-367 с. 124

2. Выготский Л.С. Психология развития человека. - М.: Изд-во Смысл; Изд-во Эксмо, 2005.-1136 с 3. Битянова М.Р. Организация психологической работы в школе. - М., 1997. ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН ӘЛЕУМЕТТЕНДІРУДЕ ОТБАСЫНЫҢ ОРНЫ Кошкимбаева Жанар Сыйхымбаевна «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Жамбыл облысы бойынша ПҚ БАИ Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері,Тараз қаласы Қазахстан Республикасы Отбасы-бала тәрбиесін қалыптастырушы ең алғашқы бесік Қазақстан Республикасының Конституциясында «Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу - ата - ананың табиғи құқығы әрі парызы» деп отбасының міндеті анық көрсетілген. «Қазақстан - 2030» бағдарламасында балаларымызды алыс болашақта қандай сапада көруіміз керектігі туралы айтылған. Сонымен бірге «Отбасы туралы Заң», «Жоғары және орта білім тұжырымдамасында» әрбір отбасында өзінің ұрпағын тәрбиелеп, қатарға қосу міндеті жүктелген. Сөйтіп, отбасының әуел бастан - ақ өзіне тән киелі міндетін орындау қажеттілігі бекемделе түсті. Отбасы белгілі дәстүрлердің, жағымды өнегелердің, мұралардың сақтаушысы. Онда бала алғаш рет өмір жолымен танысады, моральдық нормаларын игереді. Сондықтан отбасылық өмір - жеке адамның азамат болып өсуінің негізі. Отбасы ғасырлар бойы адам баласы тәрбиесінің құралы болып келеді. Сондықтан ол адам үшін ең жақын әлеуметтік орта. Отбасы - оқыту мен тәрбие жұмысындағы мектептің одақтасы. Ол бала тәрбиесі жөнінде мектеппен тығыз байланысты болуды өте жақсы түсінеді. Бала тәрбиесінің отбасында, мектепте нәтижелі болуы ынтымақтастыққа негізделеді. Күн тәртібін жасауда ата-ана баланың жасын, үй жағдайын, денсаулығын мұғалімдер мен сынып жетекшілерінің кеңесін, отбасы мен мектеп ырғағының бірлігін еске алуы тиіс. Отбасында күн тәртібінің негізгі құрамды бөліктері - еңбек, демалыс, ойын, сабаққа дайындалу, тамақтану, үйқы, т.б. дұрыс алмасып отыруы қажет. Отбасы - баланың ең жақын әлеуметтендіру ортасы қатарында өмірдің мақсаты, оның құндылықтарын біліп, өзін қалай ұстау керектігі туралы алғашқы мәліметтерді береді және онда басқалармен қарым - қатынас орнатуына іс жүзінде дағдыланады. Отбасында әртүрлі жағдаяттар мен төтенше ахуалдарда өзін ұстаудың нормаларын, мінез - құлқын реттеудің өлшемдерін меңгереді. Ата - ананың үгіт - насихаты, түсіндіруі, олардың үлгі - өнегесі, үйдегі ахуал, отбасының психологиялық тынысы арқылы балалардың әдеті, мінез - құлқы, жақсы - жаманды бағалау критерийлері қалыптасуымен қатар қандай қылықтары үшін сөгіс алып, не үшін жазаланатынын, әділдік пен адалдық туралы ұғынып түсінеді. Перзент үшін дүниеде ең жетілген, білімді де мәртебелі адам - оның ата - анасы. Ал, ең әдемі де жарық үй - оның туылған үйі. Сондықтан да жас баланың дамуына ата - ананың орны ерекше. Балалар өз бойынан ата - анасының бар болмысын көрсетсе, керісінше ата аналар да өмірінің жалғасын балаларынан көреді. Әсіресе, балаларды жас кезінен бастап тазалыққа, жинақы ұқыптылыққа, еңбекті сүюге және оның қадір - қасиетін түсінуге, үлкендерді соның ішінде жасы үлкен қарттарды құрметтеуге және оларға мейіріммен қарауға, ал өзінен кішілерге қамқор болуға үйрету ежелден келе жатқан тәрбие құндылықтары болып саналады. Ата - аналар өсіріп отырған ұл - қыздарын жағымсыз қылықтардан сақтандырып отырған. Сондықтан да баланың бойынан көрінген кейбір арзымайтын кемшіліктерді дер кезінде түзеп, ескерту жасап тұрудың маңызы үлкен болған. Себебі бүгін арзымайтындай болып көрінген кішкентай қателік, ертең үлкен бір даулы мәселеге жол ашып беруі мүмкін. Ал мұның соңы жақсы нәтижеге алып келмейтіні рас. Отбасында жасы кіші балаларды ұқыптылық негізінде тәртіпке салу, мәдениетті етіп тәрбиелеу, оларды өздерінен үлкендерді құрметтеуге, оларға «сіз» деп сөйлеуге, сәлемдесу ережелеріне мән беруге, жағымсыз қылықтардан өздерін аулақ ұстауға үйретіп бару да өте қажетті маңызды мәселе. Отбасылық тәрбие арасында ата - аналар баршаға бірдей ортақ жалпыланған әдістерді пайдалану үрдіске айналған. Мұндай әдістер түрі: сендіру, жазалау, кей отбасыларда педагогтер кеңесі мен тәрбиелік жағдайлар әдейі жасалып қолданылады. Отбасы - сапасы бірқатар параметрлермен анықталатын, бала өмірі мен дамуының ортасы. Отбасының әлеуметтік-мәдени параметрі ата-аналарының білімдік деңгейімен және олардың қоғам өміріне қатысуымен анықталады. Отбасының әлеуметтік-экономикалық параметрі дүние-мүліктік сипаттамасымен және ата-аналарының жұмыспен қамтылуымен анықталады. Техникалық-гигиеналық параметрі өмір сүру жағдайымен, баспананың жабдықталуымен, өмір салтының ерекшелігімен анықталады. Демографиялық параметрі отбасы құрылымымен анықталады. Баланың дамуының қандай қырын алмайық қай жас кезеңінде болмасын оның тиімді болуында отбасының рөлі ерекше. Қазіргі отбасының басты қызметтері мен міндеттеріне тоқталайық. Басты қызметтері:- тәрбиелік; - сауықтыру; - рухани-адамгершілік; - танымдық-білімдік; - тұрмыстық; - еңбек; - мәдени-ағартушылық; - демалыс-шығармашылық; -тұлғаның өзіндік тәжірибені ынталандырушы; 125

- қорғау. Басты міндеттері: - баланы үйлесімді дамыту; - бала денсаулығына қамқорлық жасау; - оқуына көмек көрсету; - еңбек тәрбиесін жүзеге асыру және мамандық таңдауға көмектесу; - тұлғаның әлеуметтенуіне көмектесу; - ізгі, эмоционалды-адамгершіліктік қатынас тәжірибесін қалыптастыру; - жалпы мәдени және интеллектуалдық дамуына қамқорлық жасау; - қызығушылығы, қабілеті, бейімділігі мен шығармашылығын дамыту; - өзін-өзі тәрбиелеу мен өзін-өзі дамытуға дайындау; - жыныстық тәрбие, болашақ отбасылық өмірге даярлау. Сонымен қатар отбасы тәрбиесінің мәңгілік басты құрауыштары бар. Олар: - отбасы тәрбиесінің ахуалы (дәстүрі, қатынасы, жайлылығы); - отбасы өмірінің күн тәртібі; - әрекеттер мазмұны (әкенің, шешенің, әженің, атаның, балалардың). Отбасы бала тәй-тәй басып жүре бастаған кезден-ақ оны жинақылыққа, тілалғьштыққа, еңбекке, мұқияттылыққа, жауапкершілікке, әдептілікке үйретеді. Отбасы баланың күн тәртібін құруда өз отбасының үй жағдайын, баланың денсаулығын, дәрігер, тәрбиеші не мұғалімдер кеңесін, мектеп пен отбасы талаптарының бірлігін есепке алғаны дұрыс. Бала толыққанды отбасы мүшесі, сондықтан оның отбасындағы өзінің міндеттері мен борышын адал атқаруы оған да, отбасы мүшелеріне де қуаныш сезімін сыйлайды. Ол үшін отбасы мүшелері бала еңбегіне артық салмақ түсірмей не жеңіл-желпі қарамай, парасатты және әділетті болғандары абзал. Яғни, оқудан келген соң демалуын, оқуын пайдалы еңбекпен ұштастырып отыруын бақылап, дұрыс бағыт-бағдар беріп отырулары керек. Отбасы мүшелері баланы түрлі іс-әрекеттерге және өз бетімен еңбек етуге үйретулері қажет. Ж.Б.Қоянбаев "Отбасы және балалар мен жеткіншіктер тәрбиесі" атты еңбегінде отбасының өзіне тән ерекше қызметтері деп: халықтың өсуін, адамзат ұрпағын әрі қарай жалғастыруын қажеттікшаруашылық функциясын, отбасьның тәрбиелік функциясын, отбасы мүшелерінің өзара және туғантуысқандармен қарым-қатынас жасау функциясын есептейді. Аталған еңбекте отбасы тәрбиесінің бірқалыпты жағдайда іске асырылмайтындығы және отбасы тәрбиесінің сәтсіз болуының басты себебі - ересек адамдардың педагогикалық көзқарастарының қауқарсыздығынан дей келе, отбасындағы бала тәрбиесіне игі ықпал етуде мәні бар төмендегі белгілерді атап көрсетеді. 1. Отбасының этикалық құрамы және құрылымы толық емес отбасы: бірбалалы, көпбалалы отбасы, бірұлттық, көпұлттық отбасы; 2. Тіршілік әрекетінің және ортаның жағдайлары: отбасы мүшелерінің білім дәрежесі, еңбектену, кәсіптік құрамы, бюджеті, жалпы материалдық әл-ауқаты, ауылдық және қалалық отбасы; 3. Отбасының мәдени потенциалы: күнделікті тұрмыстың жалпы мәдениеті, күн тәртібі, демалыс, оның формалары, кітапхананы, теледидарды, музыка аспаптарын пайдалана білуі, спортпен айналысу, дәстүрлік мерекелер. 4. Ішкі отбасылық қатынастар, отбасы микроклиматының сипаттамасы, отбасында көзқарастың бірлігі және айырмашылығы, отбасы мүшелерінің өз міндеттерінің көзқарасы; 5. Қоғамға көзқарасы: еңбек және қоғамдық міндеттерге, қоғамдық тәрбие институттарына қатысы; 6. Отбасының тәрбиелік потенциалы: отбасылық тәрбие, қолданылатын әдістер, ата-аналарының және мүшелердің педагогикалық мәдени дәрежесі. Бүгінгі қоғам алдындағы мақсат - өмірдің барлық саласында белсенді шығармашылық іс-әрекетке қабілетті, жеке тұлға тәрбиелеу. Ол үшін бала тәрбиесімен айналысатын отбасы балабақша, мектеп, қоғамда тәрбие кіріктіріліп жүзеге асуы тиіс. Өйткені, отбасына мектеп тарапынан білікті көмек қажет. Ұстаздар мен ата-аналардың өзара әрекетінің арқасында ғана оқушы тұлғасын дамыту мәселелерін табысты шешуге болады. Отбасы мен мектептің өзара әрекетінің басты қызметтері: - ақпараттық; - тәрбиелік-дамытушылық; - қалыптастырушылық; - қорғау-сауықтырушылық; - бақылаушылық; - тұрмыстық. Аталған өзара әрекеттің міндеттері - ата-аналардың белсенді педагогикалық ұстанымын қалыптастыру; - ата-аналарды педагогикалық-психологиялық білім, біліктермен қаруландыру; - бала тәрбиесіне ата-аналарды белсенді қатыстыру. Отбасы мен мектептің өзара әрекетін ұйымдастыру жолдары - отбасының тәрбиелік мүмкіндігі мен күш қуатын айқындау мақсатында зерттеу; - отбасының адамгершілік бағыттылығына қарай оларды топтастыру; - олардың бірлескен әрекеттерінің ағымдық және соңғы нәтижелерін талдау. Бала тәрбиесімен айналысатын отбасы балабақша, мектеп, қоғам және жүртшылықтың тәрбие кіріктіріліп жүзеге асуы тиіс. 126

Өйткені, отбасына мектеп тарапынан білікті көмек қажет. Педагогтар мен ата-аналардың өзара әрекетінің арқасында ғана оқушы тұлғасын дамыту мәселелерін табысты шешуге болады. Ендеше бала тәрбиесінде «ұсақ түйек» деп атап, мән бермей қалдыра салатын ешнәрсе жоқ және еш қателесуге қақымыз да жоқ. Бала - әр отбасының бақыты. Олай болса, өз бақытымызды бағалай білейік, ағайын. Пайдаланған әдебиеттер: 1.Байтұрсынов А. Оқыту тұралы./ Қазақстандағы педагогикалық ой-пікір антологиясы /Құраст. К.Б.Жарықбаев, С.К.Калиев. - Алма-ата: Рауан, 1995. - 229б. 2. М.Жұмабаев М. Педагогика / Қазақстандағы педагогикалық ой-пікір антологиясы /Құраст. К.Б.Жарықбаев, С.К.Калиев. - Алма-ата: Рауан, 1995. Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев.Педагогика. - Алматы, 2010. 3. Е.Сағындықұлы, Педагогика(дәстүркурсы). - Алматы,2009. 4. А.О. Пинт. Ата-аналар, сіздер үшін. - Алматы, 2009. 5. Ю.П. Азаров. Отбасы педагогикасы. - Москва, 2010.

127

СЕКЦИЯ 5. БІЛІМГЕРЛЕР МЕН ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЗЕРТТЕУШІЛІК ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУДАҒЫ ЗАМАНАУИ ТҰЛҒА ҚАЛЫПТАСТЫРУ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТКЕ ОҚУШЫЛАР МОТИВАЦИЯСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ Н.Ж.Абдикеримова Деңгейлік бағдарламалар орталығының тренері, «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы Жамбыл облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты Қазақстан, Тараз қаласы Қазіргі таңда білім жүйесіндегі жаңа бетбұрыстарға байланысты бүгінгі күн талабына сай оқушылардың шығармашылық, ғылыми-зерттеушілік іс-әрекетін ұйымдастыру арқылы олардың жеке дамуының нәтижелі жолын іздеу, осы жеке тұлғаның ақыл-ойы мен рухани қажеттілігін жоғары деңгейде қанағаттандыруға бағытталған оқу-тәрбие жүйесін ізгілендіру негізгі міндеттердің бірі болып отыр. Оқушылардың шығармашылық, ғылыми-зерттеушілік іс-әрекетін ізгілендіру олардың даралығын, жеке тұлғаны оқу үдерісінде есепке алу және сыйлауды талап етеді, сонымен қатар, адамның ғылымдағы орны мен маңызы, оның жетістіктерінің қоғам мен табиғат әлеміндегі маңыздылығын көрсету болып табылады. Сондықтан жалпы білім беретін мектептерде оқушылардың шығармашылық, ғылыми-зерттеушілік ісәрекетін ұйымдастыру жаңаша тұрғыда қарастыруды қажет етеді. Адамзат іс-әрекеттерін алуан түрлі сипатына қарай шығармашылық және механикалық деп екіге бөлуге болады. Солардың ішіндегі үлкен орынды шығармашылық іс-әрекет алады. Шығармашылық іс-әрекеттің негізгі формаларының бірі – ғылыми-зерттеушілік іс-әрекет. Ғылыми әдебиеттерде оқушылардың зерттеушілік іс-әрекеттерін қолдану туралы әр түрлі терминдер кездеседі: ғылыми-зерттеушілік жұмысы, зерттеушілік тәртібі, зерттеулік оқыту және т.б. Соңғы жылдары оқушылардың шығармашылық, ғылыми-зерттеушілік іс-әрекетін ұйымдастыру мәселесі мектепте жүйелі қолға алынып отыр. Мәселен, мектеп ішілік ғылыми пәндік жобаларды, аудандық, облыстық ғылыми олимпиадаларға, ғылыми жобаларды қорғау жұмыстарына қатыстыруды ұйымдастыру жұмыстары қарқынды жүргізілуде. Бұл біріншіден оқушылардың шығармашылық жұмыспен айналысуына мүмкіндік туғызса, екіншіден ғылыми-зерттеушілік іс-әрекетін қалыптастырады. Бұл әсіресе, тереңдетілген білім беру ошақтарында кеңінен қолға алынады. Осындай жұмыстардың бірі мектептерде оқушылардың шығармашылық, ғылыми-зерттеушілік ісәрекеттерін ұйымдастыру. Оқушылардың шығармашылық, ғылыми-зерттеушілік жұмыстарын ұйымдастыруда мынадай ісәрекеттері қалыптасады: 1.Мотивациялық-танымдық және коммуникативтік жұмыс әрекеті; 2.Ғылыми-зерттеушілік іс-әрекеті; 3.Шығармашылық іс-әрекеті. Мотивациялық-танымдық және коммуникативтік жұмыс әрекеті – оқушы ғылыми-зерттеу жұмысына қатысуды қалайды, олардың қажетті талап-тілектері оянады, зерттеушілік мотивациясы қалыптасады. Ғылыми-зерттеушілік іс-әрекеті - бірінші кезекте бұл эксперименттік және зерттеушілік сипаттағы тапсырмаларды, яғни оқушылар өздерінің тақырыптары аясында жұмыстар орындайды: -офис, кәсіпорын, ғылыми мекемелермен жұмыс; -нақты зерттеу тақырыбында ғалым мамандармен кездесу; -ғылыми проблемалық жұмыстармен байланысты, көрмелерге қатысу. Шығармашылық іс-әрекеті – оқушылардың өз бетінше орындаған ғылыми-зерттеушілік жұмыстарының нәтижесінде олардың ойлау, салыстыру, топшылау, үйлестіру, қорытынды жасау, өзіндік жаңалық ашу сияқты қабілеттерін дамытады. Оқушылардың өз бетінше шығармашылықпен айналысуы, олардың ғылымизерттеушілік жұмыстарды орындау дағдыларын игеруге мүмкіндік береді. Педагогика ғылымы мен мектеп практикасы баланың білімді игеру кезінде ойлау қабілетін, ғылымизерттеу мәдениетін қалыптастырып, сол арқылы таным әрекетін белсендіру қажеттігін көрсетеді. Осы мәселелер оқушының ғылыми-зерттеу қабілеттерін, шығармашылық әрекеттер қырларын дамытудың өзекті екенін анықтайды. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға жеке кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, білім беруді ақпараттандыру деп білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерін көздейді [1]. Осыған сәйкес жас ұрпақтың қабілеті мен талантын ашу, шығармашылық ойлау қабілетін жетілдіру, осы арқылы өзіне деген сенімін нығайту, бір сөзбен айтқанда, өз жолын өзі таңдауына түрткі болу - міне, бүгінгі таңның басты өзекті мәселесі болып отыр. Ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру, дамыту – оқушы шығармашылығын қалыптастырудың нақты жолдарының бірі екенін де естен шығармау қажет. Бұл жұмыс заманауи ақпараттық технологияларды қолдана отырып, қажетті бағдарлы базаларға еніп, деректер қорымен жұмыс жасауды қамтамасыз етеді. Қазіргі 128

мұғалімнің басты қызметі – білім беру мен жеке тұлға тәрбиесін сабақтастыру болса, оқушылармен ғылымизерттеу жұмыстарын жүргізу арқылы олардың өзін-өзі дамыту, шығармашылық, ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастырады. Сондықтан мұғалім оқушының қабілеттерін дамыту, талантты балалардың талабын ұшқырлау мақсатында заман талабына сай, жаңа технология қолдану арқылы жұмыс жасау керек. Соның ішінде, мектеп оқушыларына ғаламтормен жұмыс жасауды үйрету, өз бетімен сауалнама, сұхбаттасуларды жүргізіп, оларды видеоға түсіріп, оларға талдау жасалуын, нәтижесі бойынша қорытынды жасай білуін қадағалау керек. Қай жұмысты болсын қызығушылықпен, ынтамен жасаса нәтиже шығатыны анық. Ал біздің өскелең ұрпағымызды танымдық, шығармашылық жұмыстарға қызықтыру, ынталандыру өз қолымызда. Қазіргі таңда оқушылардың зерттеушілік қабілеттерін дамыту үшін оқушыны неге үйрету керек, қалай үйрету керек, әлде оны өзі үйрене ала ма? - деген сұрақтардың туындауы заңды. Оқушыларды зерттеу жұмысын жүргізуге үйрету үшін: - мұғалімнің өзі теориялық білімдерін жетілдіріп отыруы қажет; - зерттеу үдерісіне баланы үзбей, сатылы түрде қатыстыру; - зерттеу кезеңдері мен әдіс-тәсілдерін айқындап алу; - зерттеу барысында өз бетімен қорытынды жасай алу; - шығармашылық жаттығу, тапсырмалардың мазмұнын оқушылардың жас ерекшелігіне, қызығушылығына сай таңдау; - оқушы жетістігін мадақтап, көтермелеу керек. Оқушылардың зерттеушілік, шығармашылық қабілеттерін дамыту үшін осы күнге дейін жинақталған тәжірибесін оқу әрекеті арқылы дамыту қажет. Сол әрекеті білік, білім дағдыларын қалыптастырады. Кез келген тапсырманы оқушы орындау жағдайында іздене бастайды. Өз бетімен әрекет жасап, шешім қабылдау арқылы белгілі бір нәтижеге жетеді. Баланы зерттеу жұмысына дайындау, оны зерттеушілік ізденіс дағдылары мен іскерлігіне үйрету қазіргі білім берудің маңызды міндеті болып отыр. «Зерттеу» түсінігі «Үлкен кеңес энциклопедиясында» «жаңа білім шығару процесі және танымдық қызметтердің бір түрі болып табылады» - деп беріледі [2]. Танымдық қызмет үйренушілерге қолданғанда шығарушы «өнімсіз» және білімді қайта құру (шығармашыл, зерттеушілік) болуы мүмкін. Бала-табиғатынан зерттеуші, зерттеушілік ізденіс – табиғатпен берілетін қасиеттің ажырамас бөлшегі. Жаңа әсер алу, көп білуге құштарлық, үнемі қадағалауға және эксперимент жасауға ұмтылу, әлем туралы жаңа мәліметтерді өз бетінше іздеу бала мінезінің маңызды белгілері ретінде қарастырылады. Зерттеушілік, ізденушілік белсенділік – баланың табиғи жағдайы; ол әлемді танығысы, білгісі келеді. Баланың бұл табиғи белсенділігі зерттеушілік мінез-құлықтың мәні. Балаларды оқытуда зерттеушілік әдісті қолдану қажеттілігі балалардың табиғатынан көп білгісі келетіндігімен, қоршаған ортаны түсіну қызығушылығымен түсіндіріледі. Оқушылардың өзіндік зерттеулері олардың жеке-дара қажеттіліктері мен сұраныстарын қанағаттандыруға ықпал етеді. Бұдан басқа, өзіндік зерттеулер интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерді, ойлау және зерттеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді. Өз бетінше зерттеудің көмегімен оқушылар қоршаған әлемді тани отырып, өздеріне жаңа білімді дайын күйде алмай, ашады. Зерттеуші-оқушы өзінің табиғатынан зерттеуге бейім келеді. Білуге құмарлық, өзінше эксперимент жүргізу баланың балалығымен бірге жүретін процесс. Зерттеу, іздеу белсенділігін – баланың жаратылысына тән табиғи құбылыс. Зерттеу жұмысын жүргізу бастауыш сынып оқушыларының төмендегідей іс-әрекеттерді жасауға мүмкіндік туғызады: - өзін қызықтырған сұрақтарға жауап іздеу; - іздену барысында түрлі тәсілдер қолдану; - өз пікірін, ойын ашық айту; - өз бетімен қорытынды жасау; - өзі үшін жаңалық ашу. - қызығушылығын қанағаттандыру. Демек, оқушы өз бетінше жұмыс жасауды үйреніп, зерттеушілік,шығармашылық қабілеттерін дамыта түседі. Оқушылардың өзіндік жұмыстарды орындауы негізінде мынадай танымдық біліктері қалыптасады: -қосымша әдебиеттермен жұмыс істей отырып, өз бетімен білім алу; -бақылау жүргізу және қорытынды шығару; -өз бетінше тәжірибе зерттеу жұмыстарын жүргізу және соның негізінде жаңа білім игеру; -теориялық білім негізінде тұжырым жасау. Оқушылар танымдық біліктер мен бірге мынадай практикалық біліктер игереді: -өлшегіш құралдарды пайдалана білу және түрлі өлшеу жұмыстарын жүргізу; -сандық, логикалық, графикалық, тәжірибелік есептер шығару; -техникалық құралдар пайдалану және т.б. Н.К.Крупская 1934 жылы жазған «Өздігінен білім алумен шұғылданушының есіне» деген тезистерінде мынадай жалпы кеңес-нұсқаулар береді. 129

1.Өздігінен білім алу үшін, алдымен сол жұмысқа қажетті нақты дағдыларға (іштей жылдам оқи білу, библиографиялық дағдылар, түрлі анықтама әдебиеттерді пайдалана білу, т.б.) ие болу керек. 2.Біліммен жемісті шұғылдану қолайлы жағдайларды (уақыт, орын, тиісті әдебиеттер мен құралдардың болуы т.б.) керек етеді. 3.Өздігінен білім алатын адам нені оқитынын анық біліп, ол жұмысты белгілі жоспармен, жүйемен жасауы керек. 4.Алғашқы кезеңдерде тәжірибелі адамдардан, кітапханшылардан, ұстаздарынан кеңес алудың пайдасы зор. 5.Өздігінен білім алу жұмысын асықпай, көп үзіліс жасамай жүргізген жөн. Педагог-ғалым Н.К.Крупскаяның бұл кеңес нұсқаулары қазіргі күнде де өз маңызын жоймақ емес. Пайдаланылған әдебиеттер 1.Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 27 шілдедегі № 319 Заңы. 2.Үлкен Кеңес Энциклопедиясы. ПРИМЕНЕНИЕ ИГРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА И ЛИТЕРАТУРЫ Жайлау Айгерим Алимхановна Жамбылская область, село Көгершін, средняя школа Ақтоған, учитель русского языка и литературы На современном этапе главной задачей государственной образовательной политики является создание условий для достижения нового качества образования в соответствии с перспективными потребностями современной жизни, обеспечение доступности образования для всех детей. Глубокие перемены, происходящие в современном образовании, выдвигают в качестве приоритетной проблему использования новых технологий обучения и воспитания. У учителей есть возможность выбрать те методы и технологии обучения, которые, по их мнению, наиболее оптимальны для построения и конструирования учебного процесса. Игровые технологии в воспитании и обучении, пожалуй, самые древние. Возможно, именно поэтому дидактическая игра остаётся очень действенным методом для развития и совершенствования познавательных, умственных и творческих способностей детей. Игра приоткрывает ребёнку незнакомые грани изучаемой науки, помогает по-новому взглянуть на привычный урок, способствует возникновению у школьников интереса к учебному предмету, значит, процесс обучения становится более эффективным. Целью обращения к игровым технологиям на уроке русского языка является приобретение конкретных практических навыков, закрепление их на уровне методики, перевод знаний в опыт. При использовании дидактических игр решаются и воспитательные задачи, например, воспитание терпения и терпимости, формирование аккуратности и умения доводить начатое дело до конца; в групповой работе – развитие умения работать сообща, прислушиваясь к мнению других учеников, терпимо относясь к критике в свой адрес, деликатно отзываясь об ошибках своих товарищей; приобретаются навыки публичных выступлений, желание и умение добиваться поставленной цели. Игра на уроке может стать очень серьезным занятием. В этом случае за внешней кажущейся легкостью использования элементов игровых технологий на уроке стоит кропотливая подготовительная работа учителя. Ведь принцип активности ребёнка в процессе обучения был и остаётся одним из основных в дидактике. Такого рода активность сама по себе возникает нечасто, она является следствием целенаправленных управленческих педагогических воздействий и организации педагогической среды, т.е. применяемой педагогической технологии. Следует отметить, что дидактические игры давно заняли прочное место в практике проведения уроков русского языка. Но время не стоит на месте. Современная жизнь предъявляет всё более высокие требования к ученику как личности. Значит, необходимо перевести дидактическую игру на качественно новый уровень, сделать её творческой. Находясь в постоянном поиске, стараюсь подходить творчески к учебному процессу, хочу видеть в каждом своём ученике будущего писателя, художника или просто доброго, любящего человека. Стараюсь вводить в урок такие формы работы, которые бы не только развивали, подвигали к творчеству, но были бы доступны и интересны каждому. Таких форм существует множество, но одной из самых благодатных была и остаётся игра. Понятие «игровые педагогические технологии» включает достаточно обширную группу методов и приёмов организации педагогического процесса в форме различных педагогических игр. В отличие от игр вообще педагогическая игра обладает существенным признаком – чётко поставленной целью обучения и соответствующим ей педагогическим результатом, которые могут быть обоснованы, выделены в явном виде и характеризуются учебно–познавательной направленностью. В педагогической деятельности игровые технологии следует использовать в следующих случаях: - В качестве самостоятельных технологий для освоения понятия, темы и даже раздела учебного предмета; - Как элементы (иногда весьма существенные) более обширной технологии; - В качестве урока (занятия) или его части (введения, объяснения, закрепления, упражнения, контроля); - Как технологии внеклассной работы. 130

Игровая форма занятий создаётся на уроках при помощи игровых приёмов и ситуаций, которые выступают как средство побуждения, стимулирования учащихся к учебной деятельности. Реализация игровых приёмов и ситуаций при урочной форме занятий происходит по таким основным направлениям: дидактическая цель ставится перед учащимися в форме игровой задачи; учебная деятельность подчиняется правилам игры; учебный материал используется в качестве её средства, в учебную деятельность вводится элемент соревнования, который переводит дидактическую задачу в игровую; успешное выполнение дидактического задания связывается с игровым результатом. Основой дидактической игры является инновационное содержание, оно заключается в усвоении тех знаний и умений, которые применяются при решении учебной проблемы. Оборудование игры включает в себя оборудование урока: наглядность, ТСО, дидактический раздаточный материал и др. Дидактическая игра имеет определённый результат, который выступает в форме решения поставленного задания и оценивания действий учащихся. Все структурные элементы дидактической игры взаимосвязаны и взаимообусловлены. Целесообразность их использования на различных этапах урока различна. При усвоении новых знаний возможности дидактических игр уступают более традиционным формам обучения. Поэтому их чаще применяют при проверке результатов обучения, выработке навыков и умений. В этой связи различают обучающие, контролирующие и обобщающие дидактические игры. Характерной особенностью урока с дидактической игрой является включение игры в его конструкцию в качестве одного из структурных элементов урока. Существуют определенные требования к организации дидактических игр: 1. Игра – форма деятельности учащихся, в которой осознается окружающий мир, открывается простор для личной активности и творчества. 2. Игра должна быть построена на интересе, участники должны получать удовольствие от игры. 3. Обязателен элемент соревнования между участниками игры. Требования к подбору игр следующие: 1. Игры должны соответствовать определенным учебно-воспитательным задачам, программным требованиям к знаниям, умениям, навыкам, требованиям стандарта. 2. Игры должны соответствовать изучаемому материалу и строиться с учетом подготовленности учащихся и их психологических особенностей. 3. Игры должны базироваться на определенном дидактическом материале и методике его применения. Выделяют следующие виды дидактических игр: 1. Игры-упражнения. Они совершенствуют познавательные способности учащихся, способствуют закреплению учебного материала, развивают умение применять его в новых условиях. Примеры игрупражнений: кроссворды, ребусы, викторины. 2. Игры-путешествия. Эти игры способствуют осмыслению и закреплению учебного материала. Активность учащихся в этих играх может быть выражена в виде рассказов, дискуссий, творческих заданий, высказывания гипотез. 3. Игры-соревнования. Такие игры включают все виды дидактических игр. Учащиеся соревнуются, разделившись на команды. Дидактические игры при правильном использовании, грамотном включении в учебный процесс могут стать эффективным средством активизации познавательной и творческой деятельности учащихся на уроках русского языка. «Игры помогают не только проявлять способности, но и совершенствовать их»,- писал К.Д.Ушинский. Как же развить и совершенствовать детские способности на уроках такого непростого школьного предмета, как русский язык? Игровые формы могут быть использованы как элемент урока, они легко подбираются по тематическому принципу для каждого раздела школьного курса. Игры могут стать удобной формой актуализации знаний (в начале урока или перед началом изучения новой темы); «разминки», необходимой по ходу урока, контроля в конце учебного занятия. В игровой форме может пройти и целый урок (можно назвать свои уроки по-разному: уроки-конференции, аукционы, диспуты, путешествия, КВНы, зкзамены и т. д.). Элементы занимательности применяю неожиданной для учащихся постановкой или формулировкой вопроса, созданием проблемной ситуации, необычной формой проведения урока (опрос в виде интервью, путешествия в сказку и т.д.) и, конечно же, игры: «кто больше», «слово рассыпалось», «подберите пару», «аукцион», «слоговое лото». Известно, что учащихся привлекает всегда все новое, необычное. А всякое познание начинается с удивления. Удивление же есть момент пробуждения интереса к изучаемой теме, к самостоятельной работе. В последнее время в методической литературе чрезвычайно много внимания уделяется моделированию уроков инновационного типа. Урок, заявленный как урок – игра, презентация, урок - фестиваль, позволяет создать особое эмоциональное поле, которое устраняет у ребенка комплекс тревожности, связанный прежде всего с отсутствием веры в собственные силы. Нетрадиционные уроки усиливают акцент на занимательности и стимулировании интереса к содержанию предметного курса, что, бесспорно, способствует повышению качества обучения. В моей практике насчитываются такие виды нетрадиционных уроков, как урок-суд, урокрепортаж, урок-расследование, урок-вернисаж, урок-диспут и т.д. Лексика - сквозная тема на протяжении изучения русского языка. Поэтому дидактические игры могут использоваться при закреплении, повторении, обобщении материала в основной школе. Игры разнообразные, доступные, интересные, а главное - развивают логическое мышление, языковые компетенции и делают учение увлекательным. Вот лишь некоторые из возможных вариантов, как разнообразить задания при изучении 131

лексики в 5 классе: «Переводчик», «Аукцион», «Перевёртыши», «Спрятанные слова», «Эрудит», «Бумеранг», «Корректор», «Шеренга». Рекомендую использовать и другие игровые формы на уроках русского языка: игровые задания, направленные на отработку орфографических и пунктуационных норм: «Третий лишний»; «Я работаю волшебником»; «По щучьему велению»; «Справочное бюро»; «Словарный диктант»; «Диктант-шутка»; «Диктант-молчанка»; «Лингвистический футбол»; «Цифровой диктант»; «Найди пару»; «Умный редактор»; «Отними букву»; «Вставь букву»: «Какой глагол задуман?»; «Кто больше?»; «По опорным словам»; «Глаголы-парадоксы»; «Ремонт»; «Лови ошибку» - (повторение вида) «Замени букву»; «Возвратная форма»; «Поставь ударение»; «Цепочка»; «Кто последний»; «Двойное ударение»; «Чередования»; «Добавь мягкий знак»; «Назови часть речи»; «Добавь букву». К нестандартным заданиям можно отнести: диктанты на засыпку; предметные (терминологические) диктанты (лингвистический, литературоведческий; математический, исторический), кроссворды, чайнворды, ребусы. Кроссворд может быть предложен в начале урока с целью актуализации знаний или постановки проблемы нового урока. Кроссворд, предложенный в конце урока, может стать своеобразным подведением итогов работы на уроке. Незаменимы кроссворды, чайнворды и другие головоломки в тех случаях, когда детям нужно дать своеобразную минутку отдыха: переключение внимания, возможность посмотреть на языковые явления под другим углом зрения – хорошая возможность поддержать умственную активность учащихся на уроке. Кроме того, кроссворды могут стать формой контроля на каком-либо этапе обучения. В этом случае он может быть не только предложен учащимся в готовом виде, но также и сами учащиеся могут составить кроссворд по изучаемой (изученной) тем Таким образом, используя игровые технологии на уроках русского языка, я убедилась, что познавательная и творческая активность учеников повышается, появляется интерес к русскому языку, желание узнать новое, победить. И как следствие этой работы - успехи в конкурсах и олимпиадах. Литература 1. Алексюк А.Н. Методы обучения и методы учения. - Киев, 2010. -215с. 2. Аношкина В.Л., Резванов С.В. Образование. Инновация. Будущее. (Методологические и социокультурные проблемы). - Ростов-на-Дону: Изд-во РО ИПК и ПРО, 2011 год.-176 стр. 3. Арстанов М.Ж. и др. Дидактическая имитационная игра «Педагогическая практика» - Алма-Ата, 1982. - 11 с. 4. Архангельский С.И. Учебный процесс в высшей школе, его закономерные основы и методы. — М.: Высшая школа, 2011. - 380 с. 5. Бабурин В.Л. Деловые игры по экономической и социальной географии // Кн. для учителя. М.: Просвещение, 2000. - 143 с. 6. Баринова И.И. «Современный урок русского языка». Ч.2.Методические разработки уроков с использованием новых педагогических технологий обучения. М., Школа-Пресс, 2001 г. 7. Баянкина З.В. Развитие творческой деятельности в коллективе подрост¬ков средствами познавательных игр // Деятельность, общение, игра в разви¬тии коллектива и формировании личности школьника. М., 2012. С. 135141. ТЕРЕҢ БІЛІМ – ТӘУЕЛСІЗДІГІМІЗДІҢ ТІРЕГІ. Арзиева А. п.ғ.к., доцент «Өрлеу» БАҰО АҚ Алматы қаласы бойынша ПҚ БАИ «ИТжҒЖ(Г)ПОӘ» кафедрасының меңгерушісі «Терең білім - тәуелсіздігіміздің тірегі, ақыл ойы, азаматтарымыздың алдаспаны» - Астанадағы Назарбаев Университетінде «Қазақстан білім қоғамы жолында» тақырыбында интерактивті дәріс оқу барысында Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев осылай мәлім етті.«...Мен, басқа ел-жұртты аралап жүріп, әр құрлықтағы озық университеттердегі дәрістерімде олардың оқытушылары мен студенттерімен кездесе жүріп, әсіресе соңғы рет әлемдегі бірінші рейтингте саналатын Кембридж университетінде болған кезімде біздің Қазақстанның білім беру ошақтары, университеттері неге түбінде сондай бола алмайды, деп ойланатынмын. Әрине, Тәуелсіздік алмай тұрғанда бізде ондай мүмкіндіктер болған емес. Дегенмен, осы ой мені Назарбаев университетін салуға алып келді», - деген Елбасы бұл жоғарғы оқу орнына өзінің атын бергенін, осы тектес мектептен басқа Қазақстанда өз атымен аталатын бірде-бір мекеме жоқ екендігін айтты.(1) Сонымен бірге, 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 қаулысымен қабылданған «Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған Ұлттық іс-қимыл жоспарында»: ...Жоғары оқу орындарының, «Назарбаев зияткерлік мектептері» ДБҰ педагогикалық шеберлік орталықтары мен «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығының өңірлік орталықтарының базасында педагог кадрлардың біліктілігін арттыру және қайта даярлау бағдарламаларының мазмұны жаңартылып, іске асырылатын болады.Мұғалімнің кәсіби-жеке тұлғалық құзыреттілігін диагностикалау жүйесі әзірленетін болады. Мұғалімдердің оқытудың инновациялық әдістерін, қазіргі заманғы білім беру және ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайлануы қолдау табатын болады, - деп айтылған. (2) Осы мақсатты жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасының білім саласына, әсіресе, біліктілікті арттыру саласына көптеген өзгерістер енгізілуде. Соның бір айғағы ретінде, «Назарбаев зияткерлік мектебі» 132

жанында - Педагогикалық шеберлік орталығының ұйымдастыруымен Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасы дайындалды. Бұл бағдарламаны дайындауға Кембридж ғалымдары ат салысты.«...Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курстары бағдарламасының өзектілігі, әрбір ел үшін маңызды болып табылатын рухани, мәдени және адамгершілік құндылықтардың негізінде өз елінің мәдениетін құрметтеуге жастарды тәрбиелеу; екіншіден – жастарды жылдам өзгеріп жатқан әлемде өзіне сенімді және табысты болуға мүмкіндік беретін дағдылары мен түсініктерін дамытуға, өмірлік жағдайларда өз білімдерін қолдануға ықпалын тигізетін сыни тұрғыдан ойлауға үйретуді қамтиды» - деп айтылған. (Нұсқаулық). Бағдарламаның мақсаты: • Қазақстандық мұғалімдерге қарқынды өзгеріп жатқан өмір жағдайында үздіксіз кәсіби дамуға дайын болуға көмектесу. • Мұғалімдерді оқушылардың бойында қазіргі заманда белсенді және табысты өмір сүруге дайын болу қасиетін қалыптастыруға көмектесетін тәжірибені дамыту үшін қажетті біліммен қамтамасыз ету. • Мұғалімдерде оқу үдерісін оқушылардың бойына білім алу, жеке тұлға ретінде даму, көптілдік қарымқатынас жасау дағдыларын дарытуға жағдай жасайтындай етіп ұйымдастыруға дайын болу қасиетін қалыптастыру. • Мұғалімдердің түрлі адамдармен тиімді диалог жүргізе алатын, ақпараттық технологиялар саласында құзырлы, белсенді азаматты, болашақ маманды тәрбиелеуге дайын болуына ықпал ету. Бағдарламаныңміндеті: • Жеті модуль мәнмәтінінде Бағдарламаның теориялық негіздеріні тұжырымдамалық түсінігін қалыптастыру. • Қазақстандық білім беру жағдайында Бағдарламаның тұжырымдамалық негіздерінің іс жүзінде ойдағыдай жүзеге асырылуын және мұғалімнің өз бойында төмендегідей дағдылардың қалыптасқандығын көрсетуін қамтамасыз ету: • Бағдарламаның негізгі идеяларына сәйкес рефлективті ойлау; • Оқытуүдерісінжоспарлау; • Жеті модуль тақырыптарыықпалдастырылғансабақтартоптамасынжоспарлаужәнеісжүзіндежүзегеасыру; • Оқушылардыоқуүдерісінетарту; • оқушылардытиімдітүрдежүйелібағалау; • Өзініңоқытуүдерісібойынша рефлексия; • Өзініңбілімалуүдерісібойынша рефлексия жәнеоның болашақ педагогикалықтәжірибеге ықпалы. • Қазақстандықмұғалімдердімектепмұғалімдерініңкәсібиқоғамдастығыаясындабелсендіжұмысістеугедайын дау. Бағдарламадан күтілетін нәтижелер: • Бағдарламаның негізін құрайтын жеті модуль мәнмәтінінде мұғалімде тұжырымдамалық түсіну негіздерінің және тәжірибелік дағдылардың қалыптасуы; • Мұғалімде өз тәжірибесі туралы сыни тұрғыдан ойлану (рефлексия) дағдыларының, өзін-өзі жетілдіру қабілетінің болуы; • Мұғалімнің оқушыларды білім алуға тарту үдерісін жандандыру әдістемесін меңгеруі; Мектеп мұғалімдерінің кәсіби қоғамдастығы аясында белсенді жұмыс істеуге дайын болуы. (Нұсқаулық). Жаңа форматтағы 3-айлық курстарының бағдарламасынан күтілетін нәтижелер оқушылардың қалай оқу керектігін үйреніп, соның нәтижесінде еркін, өзіндік дәлел-уәждерін нанымды жеткізе алатын, ынталы, сенімді, сыни пікір-көзқарастары жүйелі дамыған, сандық технологияларда құзырлылық танытатын оқушыны тәрбиелеу. (Нусқаулық). Ал бұл мақсатты жүзеге асыратын ең негізгі тұлға – мұғалім. Сондықтан да заманауи мүғалімнің оқыту құралдары оның өз болжамдарының, білімі мен сенімі, көзқарастарының жиынтығынан тұруға тиіс. Пажарес (1992) білім беру стилін таңдау кезінде мұғалімнің білімділігінен гөрі сенімге негізделген ой-тоқтамдарының ықпалы күштірек деп сендіреді: оқыту үдерісінде қалыптасқан көзқарастар мұғалімнің сыныптағы іс-әрекеттеріне әсер етеді. Демек, құзырлы мүғалім сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін дамыта отырып, жаңашыл идеяларды қабылдауға дайын болу керек. Осыған байланысты жасалынған сабақ жоспарларымның негізгі мақсаты: мұғалім бойында Шульманның «үш көмекшісі» (Shulman, 2007) деп аталатын қасиеттерді қалыптастыру болды. Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасының құрылымы үш кезеңнен турады: «бірінші бетпе-бет» кезеңі, мектептегі тәжірибелікжұмыс және «екінші бетпе-бет» кезеңі. Мен тренер ретінде Алматы қаласы жалпы білім беретін мектептерінің мұғалімдеріне осы бағдарлама негізінде сабақ бердім. Бағдарламаның негізін жеті модуль құрайды: • оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер; • сыни тұрғыдан ойлауға оқыту; • оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау; • оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану; • талантты және дарынды балаларды оқыту; • оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу; • оқытудағы басқару және көшбасшылық (Нусқаулық). 133

Бұл модульдерді оқып-үйрену арқылы мұғалімдердің оқыту үрдісін жоспарлау, барлық оқушыларды оқу процесіне қатыстыру, балалардың білімін дұрыс бағалау, өзінің оқыту үрдісі туралы ойлану сияқты дағдылары қалыптасады. Жаңа мазмүндағы бағдарламаның негізгі зерттеушілік идеялары сындарлы оқыту теориясына негізделген (Vygotsky, 1978; Wood, 1998). Дайын білімді таратуға негізделген «дәстүрлі» әдіс арқылыалынған білім оқушылардың жинақтаған өзге білімдерімен тиімді сіңісе алмайды, сол себептіде механикалық есте сақтау, үстірт білім алу жағдайлары орын алады – деп нұсқаулықта айтылған. Сондықтан, мен тренер ретінде сабақтарымды осы жаңа теория негізінде жүргізуге тырыстым. Менің тренер ретіндегі басты міндетім Бағдарлама идеясын мұғалімдердің іс-тәжірибесіне енгізу болды.Сондаяқ, мұғалімдермен бірге - балалар қалай оқиды? нені оқыту керек? оқытудың реттілігін қалай құрылымдау керек? (Нусқаулық) – деген мәселелерді қарастыру және оларға ғылыми түрде жауап табу керек еді. Бірінші «бетпе-бет» оқыту кезеңінде мен осы жеті модуль туралы мұғалімдерге теориялық білім бердім. Сабақтар алдын-ала дайындалған жоспарлар негізінде жүргізілді. Дәстүрлі сабақ беріп үйренген мұғалімдердің көзқарасын бірден өзгерту, оларға заманауи білім берудің әдіс-тәсілдерін үйрету, білім беру саласындағы басымдық бағыттар туралы пікірлерін қалыптастыру мен үшін оңай болған жоқ. Дегенмен, Кембридж ғалымдарының көмегімен алған теориялық білімімді пайдалану арқылы сабақтарымды бастап кеттім. Жаңа мазмұндағы бағдарлама мақсатын жүзеге асыру үшін мен сабақтарымды оқытудың жаңа әдістәсілдерін қолданудан бастадым. Дәстүрлі оқыту үрдісінде сыныпта психологиялық ахуал қалыптастыру мәселесіне назар аудармайтын едік. Мен сабағымды жаңа әдіс - аудиторияда психологиялық ахуал қалыптастырудан бастадым. Мақсатым – мұғалімдерді бір-бірімен жақынырақ таныстыру, олардың көңіл-күйін көтеру.Осы жұмыстарды жүзеге асырғаннан кейін, мен мұғалімдердің теориялық білімін қалыптастыру жұмыстарына ерекше назар аудардым. Бүгүнкі жылдам өзгеріп жатқан әлемде мұғалім тек өзінің пәнін біліп, соның төңірігінде жұмыс істесе, ол жеткіліксіз. Құзырлы мұғалім жан-жақты дамыған, яғни - мектептегі тәрбие мәселесі, баланың жас және психологиялық ерекшеліктері, оқушының физиологиялық қажеттіліктері, оқушының әлеуметтік жағдайы т.б. мәселелердің теориясынан хабардар болу керек. Мысалы, мектепте тәрбие мәселесі ерекше рөль ойнайды. «...тәрбиені» ата-аналар тәжірибесі, туыстар мен құрдастар тәжірибесі, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдары, нарықтық жағдай және әлеуметтік экономикалық ахуал сияқты факторлар және басқа да көптеген мәселелер ықпал ететін көп аспектілі феномен болып табылады деп есептейтін Джудит Харристің (1998) тұжырымдамасының негізінде оқыту мен оқу үдерістері өзара байланыста және өзара тығыз қарым-қатынаста қарастырылатынын атап өту қажет. Бір-біріне өзара ықпал ететін факторлар кешенінің болуына қарамастан, Джудит Харристің мәлімдеуінше, отбасы тарапынан оң ықпал болмаған жағдайда жастар «тәрбиесінде» мектеп тәжірибесі маңызды рөл атқаруы мүмкін –деп айтылады (Нұсқаулық). Жоғарыда айтылғандай, мұғалімдердің оқушылар физиологиялық қажеттіліктері туралы теориялық білімі терең болу қажет. Мысалы, бұл туралы: Түсінуді дамытуда жеке еркіндік, таңдау, ынта және сезімдердің мәніде зор екендігі туралы пікір осыған түрткі болған факторлардың бірі болып танылды. Ынтаның иерархиялық моделін әзірлеген танымал ғалым Авраам Маслоу болды (1968). Ол төменгі деңгейге психологиялық қажеттіліктерді орналастырса, жоғары деңгейге – өзін-өзі көрсете, таныта білуді, яғни Маслоу төменгі деңгейдегі қажеттіліктер қанағаттандырылған жағдайда ғана келесі деңгейге көшуге болады деп сендірген, себебі төменгі деңгейдегі ынта жоғарғы деңгейден анағұрлым күшті болады (Нұсқаулық). Сондаяқ, мұғалімдер Карл Роджерстің «Мен» тұжырымдамасының мазмұнымен танысу қажет. Бұл ғалым «Мен»тұжырымдамасын және жеке тұлғамен, оның тәжірибесімен қарым-қатынас жасау маңыздылығын дамытты.«Мен» тұжырымдамасы өмiрдiң нақты кезеңдерiнде дауды шешуге және шынайы дүниенiң мәнмәтінінде шеберлікке ұмтылатын құзыреттiлiктің белсендi компоненті ретінде қабылданумен қатар, тұлғаның әлеуметтік мәнмәтіндер мен институционалдық құралдар аясындағы өткен және ағымдағы тәжірибесімен өзара қарым-қатынаста қалыптасқан әлеуметтік өнім ретінде қарастырылады (Нұсқаулық). Ал келесі сабақтарда диалогтың маңыздылығы, оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауы, көшбасшы мұғалім, ақпараттық-коммуникативтік технологиялар, талантты немесе қабілетті балалармен жұмыс жүргізу, оқушылардың жас ерекшеліктері, бағалау әдісінің түрлері тақырыптары туралы айтылып, топтық, жұптық жұмыстары, тренингтер жүргізілді. Курстың соңында мұғалімдердің бағдарламаның негізін құрайтын жеті модуль туралы теориялық білімі қалыптасты. Екінші «Қашықтықтан оқыту» кезінде жүргізілген зерттеу нәтижесінде мұғалімнің өз тәжірибесі туралы сыни тұрғыдан ойлану, оқушылардың білімін дұрыс бағалау дағдылары қалыптасты. Мұғалімдер рефлексия кезеңінде курстан алған әсерлерін бөлісе отырып, бүкіл курстардың кезеңдеріне кері байланыс жасады. Курс тыңдаушылары «.. біз сыни тұрғыдан ойлау әдісі туралы естіген едік. Бүгін біз өзіміз оқып, талқылап, ойланып, пікірлерімізді айтқаннан кейін сыни тұрғыдан ойлау не екендігін түсіндік» деп айтты. Бұл Конфуций «Маған айтсаң, ұмытып қалам, көрсетсең есімде қалар. Ал, өзім істесем, үйреніп алам» - деп айтқандай, мұғалімдердің осы жаңа форматтағы курстар туралы өз ой-пікірлері, жеке көзқарастары қалыптасты деп ойлаймын. Үш айға созылған курстардың соңында Алматы қаласының ұстаздары Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курстары бағдарламасының өте маңызды екендігі, болашақта осы бағдарламаның идеяларын өз іс-тәжірибесінде қолданып, жақсы табыстарға жететіндігі туралы айтты. Менде, мұғалімдер сияқты, болашақта өзімнің іс-тәжірибемдің негізгі ұстанымы - жаңа бағдарламаның негізгі идеялары болады деп ойлаймын. 134

Пайдаланылған әдебиет 1. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Астана, 2011ж. 2. Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған Ұлттық іс-қимыл жоспары. Астана, 2012ж. 3. Мұғалімдерге арналған нұсқаулық. Үшінші (негізгі) деңгей/ 3-басылым.Астана: «Назарбаев Зияткерлік мектептері». ДББҰ. Педагогикалық шеберлік орталығы, 2014ж. 4. XXI ғасырдың қарқынды білім беру теориясы мен тәжірибесі. Алматы, 2012ж. ИМПРОВИЗАЦИЯ КАК СРЕДСТВО РАЗВИТИЯ И ВОСПИТАНИЯ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ УЧАЩИХСЯ. Ахметшина Зульфия Риуаевна Жамбылский гуманитарный колледж им. Абая, г.Тараз Жизнь в изменчивом мире предполагает творческое отношение человека к происходящему в этом мире. Возрастает спрос на творческую личность во всех сферах общественной жизни. Творчество по природе своей основано на желании, сделать что-то, что до тебя еще ни кем не было сделано, или хотя то, что до тебя существовал, сделать по-новому, по-своему, лучше. Иначе говоря, творческое начало в человеке - это всегда стремление вперед, к лучшему, к совершенству и, конечно, к прекрасному, в самом высоком и широком смысле этого понятия Молодое поколение как наиболее активная часть общества представляет будущее государства и в большой степени определяет его духовное здоровье. Но сегодня молодёжи свойственны, с одной стороны, слабая внутренняя организация, с другой — сильная эмоциональная отзывчивость, желание проявить себя, самоутвердиться. В связи с этим особую актуальность получила проблема, связанная с развитием творческого потенциала личности в образовательной системе. Настоящее хореографическое искусство, с его чувственной природой, подлинно творческим духом, обладает действенной силой, способной подарить студентам и педагогам радость многогранного художественного творчества. Формирование творческого потенциала студентов может помочь решению вышеназванной проблемы, так как хореографическое творчество есть свободное проявление внутренних резервов, основанное на любви к данному виду деятельности. Прежде чем говорить о воспитании творческих способностей у учащихся специальности искусств и культуры, следует выяснить суть понятия «творчество». Творчество, как известно, сложный процесс продуктивного преобразования действительности. Это свойство человека тонко чувствовать и понимать прекрасное. Без него немыслим труд ни одного работника, связанного с хореографией и вообще с искусством. Творчество – это деятельность, порождающая нечто качественно новое, отличающееся неповторимостью, оригинальностью и т.д. Творчество предполагает оригинальный склад мышления, то есть способность постоянно ломать привычные рамки накопленного опыта. Проблема формирования творческой личности студентаособенна актуальна для колледжей, вузов искусств и культуры, факультетов народного художественного творчества, выпускники которых свою профессиональную деятельность будут осуществлять, работая с людьми и для людей. Многообразные функции руководителя любительского хореографического коллектива или же преподавателя хореографических дисциплин требуют от него как развитых общеэстетических, специальных хореографических, так и творческих способностей. Ведь невозможно представить себе этих специалистов без фантазии, изобретательности, не умеющих придумывать, эдакими серыми личностями. Одним из факторов, влияющих на развитие творческих способностей, является признание самими студентами ценности творчества. Если говорить о творчестве в процессе обучения, то необходимо иметь ввиду как творчество педагога, так и творчество студента. Творческий подход педагога может проявиться в создании новых, интересных процессов обучения, которые влекут за собой изменения содержания программы или создание новых комбинаций из известных методов и приёмов обучения, либо в руководстве самостоятельной и творческой деятельностью студентов, направленной на создание хореографических номеров. В первую очередь педагогу необходимо развивать у студентов фантазию, нестандартное мышление, воображение и т.д. Главное в этом — доброжелательное отношение к студенту, желание помочь ему в развитии его способностей и склонностей. Конечно, сделать всех творческими личностями нельзя, но учить этому нужно. Опыт работы показывает, что занятия по развитию творческих начал у студентов должны идти по двум направлениям. 1. Организация коллективной творческой и мыслительной деятельности на практических занятиях по специальным дисциплинам. 2. 2. Самостоятельное выполнение индивидуальных творческих начал. 135

Методика коллективной творческой деятельности представляет собой, прежде всего, состязание в творчестве, а не в чём-нибудь другом. Это даёт возможность научить студентов умению слушать и слышать друг друга, сделать всех соавторами, и постепенно даже самые нетворческие ребята начинают предлагать свои идеи. Студенты не только должны знать предмет, но и уметь думать, искать и находить собственное отношение к творческому приложению этих знаний. Хореографическое творчество даёт широкий простор для развития творческого потенциала студентов, позволяет наряду с распространённой исполнительской практикой внести в систему танцевально-творческой деятельности такой элемент, как импровизация. Импровизацией можно заниматься на всех уроках специального цикла, будь то классический танец или казахский, народный танец или композиция и постановка и т.д. Задача педагога – пробудить у студента творческое начало, составной частью которого является импровизация. Импровизация – это внутренняя свобода человека, основанная на действенном воображении. Её необходимо развивать в студентах с самых первых уроков по всем предметам специального цикла. Импровизационная способность к танцу уходит своими корнями в глубокую древность.Большим талантом импровизатора обладала известная американская танцовщица Айседора Дункан, преподававшая на заре XX века «Свободный танец». Айседора Дункан танцевала то, что другие люди говорят, поют, пишут, играют и рисуют. Несомненно, А. Дункан являла собой пример особой одарённости, однако частицей этого дара обладают многие люди. Но вместе с тем обучение "языку танца" (танцевальной лексике) не противоречит развитию импровизационных способностей и, наоборот, обогащает их качество. Импровизация состоит как бы из двух частей: первая – материальная, это как раз знание танцевальной лексики, вторая – то, что составляет внутреннюю культуру и творческое воображение, т.е. знание литературы, музыки, живописи, скульптуры, прикладного искусства и т.д. Как правило, студенты младших курсов, исполняя движения у станка, не задумываются о способах их сочинения педагогом, психологически эта область целиком и полностью переключается на педагога. Чтобы побудить их исполнить простую импровизацию на тему упражнения у станка, необходимо раскрыть им способ сочинения комбинации, рассказать о квадратности построения движений, завершённости и незавершённости их, показать возможность использования различных направлений, сочетаний разных движений в одной комбинации, а затем попросить исполнить свою комбинацию на определённый музыкальный материал. На уроках классического танца я предлагаю студентам попробовать себя в творчестве.построив самостоятельно одну из комбинаций у станка. На этом подготовительном этапе резко заметна разница в исполнении импровизации у разных студентов. Одни из них быстро реагируют на музыку, интуитивно набирают различные движения, другие не решаются начать. Причина здесь в разной степени одарённости студентов, раскованности, фантазии. Но тем не менее этот важный момент физического действия под музыку, вне зависимости от качества исполнения, должен быть пройден всеми, он-то и является пробой творческих сил каждого студента. Второй этап можно охарактеризовать как поиск средств формирования духовно-интеллектуальной сферы студентов, овладения ими методом ассоциативно-образного художественного мышления. Этот этап представляет собой наиболее трудоёмкий вид работы, требующий и от педагога, и от студента, интенсивного творческого труда. Здесь главная задача – обогащение внутреннего мира исполнителя с помощью аннотаций к музыке. Студент должен всецело отдаваться музыке, подчиниться возникающему у него чувству и не думать о том, как и сколько ему сделать тех или иных движений. В этом многое будет зависеть от педагога. Как он сумеет воспитать музыкальный вкус, научит чувствовать музыку, слышать каждую интонацию, как даст представление о сценическом образе, как разовьёт фантазию и приучит думать, т.е. как он заведёт в каждом студенте внутренний "душевный мотор". Для того чтобы импровизация получилась более выразительной и содержательной, необходимо раскрыть содержание и форму музыкального произведения, раскрыть сценарную драматургию образа, используя при этом образные сравнения, аналогии, а иногда и показывая студентам приёмы выразительности движений. Большую помощь здесь может оказать использование поэзии и прозы, показа произведений изобразительного искусства, близких по содержанию музыке и теме импровизации. Развивая и воспитывая у своих студентов творческие способности с помощью импровизации, преподавателю самому необходимо научитьсяхудожественно мыслить, чтобы выбрать из произведений литературы и искусства в качестве воздействующего материала наиболее выразительные образные сравнения. Чтобы импровизация постепенно становилась более насыщенной, необходимо использовать принцип создания "ориентиров". Студент должен знать, к чему стремиться в своей импровизационной деятельности. Импровизация упражнений развивает такие качества, как способность к быстрому слуховому анализу, внимательность, сообразительность, быстрота реакции, самостоятельность мышления. Логичность, способность к самоконтролю. Специфика импровизации как активнейшего вида творчества заключается в том, что студент, передавая в танце своё индивидуальное отношение к музыкальному образу, никого не повторяет, а создаёт совершенно новый продукт творчества. Рекомендовать методику занятий импровизацией можно лишь частично, условно предложить то или иное упражнение, тот или иной музыкальный материал – здесь каждый педагог должен проявить инициативу, фантазию, изобретательность, чтобы втянуть всех в импровизационную деятельность, так как это является 136

первой пробой творческих сил каждого студента. Ведь без творческого подхода к делу не получится первоклассного специалиста. ПОЛИЯЗЫЧНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ - ЗАЛОГ КОНКУРЕНТОСПОСОБНОЙ И ФУНКЦИОНАЛЬНОГРАМОТНОЙ ЛИЧНОСТИ КАЗАХСТАНА Аманкулова Ляззат Серикбаевна руководитель ансамбля домбристов ОЦПШОиВМ по Жамбылской области Полиязычие как важное направление развития человечества осознавалось давно. Сегодня невозможно представить себе, что где-то ещё существуют страны, люди которых владели бы только одним языком. И в реальности нет цивилизованных государств, где жила бы только одна нация. Для нормального функционирования любого многонационального государства весьма существенно формирование двуязычия и полиязычия. Казахстан – страна многонациональная. Жизнь сложилась так, что люди разных национальностей живут здесь в одной большой дружной семье, знакомятся с языками представителей других национальностей, изучают их языки. Важнейшей стратегической задачей образования Казахстана является, с одной стороны, сохранение лучших казахстанских образовательных традиций, с другой, обеспечение выпускников школ международными квалификационными качествами, развитие их лингвистического сознания, в основе которого – овладение государственным, родным и иностранными языками. Иностранные языки изучаются во всех школах. Если учесть, что обучение осуществляется на государственном, казахском, и языке межнационального общения, русском языках в школах, колледжах и вузах, а в учебных планах всех учебных заведений предусмотрено изучение, кроме русского, еще, как минимум, одного иностранного языка, то можно говорить, что в Казахстане уже сформировалась двуязычная ситуация и имеется тенденция полиязычного образования. «Сейчас в Казахстане в основном утвердилось двуязычие как важнейшее направление культуры межнационального общения. Человек, владеющий кроме родного языка языком другого народа, получает возможность общаться с большим количеством людей, приобщаться к материальному и духовному богатству, выработанному носителями языка другого народа, ближе и глубже знакомиться с его историей, культурой» [1, 33]. По поручению главы государства, начиная с 2014 года, в школах Республики с 1-го класса введено изучение английского языка. Ожидается, что через пять лет эти школьники начнут уже изучать дисциплины на английском языке. К тому времени необходимо подготовить квалифицированные кадры для осуществления такой работы. Поэтому сейчас в вузах начали принимать конкретные и эффективные меры по подготовке полиязычных учительских кадров. Наряду с этим, в 20 вузах страны, в том числе, национальных и ведущих региональных, будут открыты специальные отделения по подготовке полиязычных кадров приоритетных специальностей инженерно-технического и естественно-научного направлений. В настоящее время уже функционируют специализированные школы с обучением на трех языках. В отдельных вузах (или факультетах) начата работа по обучению на трех языках. Успешным примером практической реализации казахстанской модели полиязычного образования являются Назарбаев Интелектуальные школы и Назарбаев Университет, преподавание в которых ведется на английском языке. Обучение в этих передовых образовательных центрах открывает для казахстанской молодежи дополнительные перспективы интеллектуального, профессионального и карьерного роста. [2, 303]. Полиязычное образование признано европейским образовательным сообществом важнейшим инструментом подготовки кадров, поскольку тенденции интернационализации образования в современном мире занимают особое место. Специалист мирового уровня – а именно к подготовке таких кадров стремится наша современная система образования – это обязательно полиязычный специалист, который потенциально готов к научному и профессиональному диалогу с ведущими учеными и специалистами мира. Поэтому подготовка конкурентоспособного, высокопрофессионального и социально успешного специалиста, востребованного на рынке труда, должна стать главной задачей всех казахстанских вузов. Чтобы обеспечить достижение международно-стандартного уровня владения несколькими иностранными языками, в нашем государстве сформулирована концепция полиязычного образования. Она предполагает становление полиязычной личности при определенном отборе содержания, принципов обучения, разработке специальной технологии с использованием многоязычных разговорников, словарей и учебнометодической литературы, где указывались бы сходства и различия базового, промежуточного и нового языка обучения. В новой технологии обучения необходимо обеспечить идентичность содержания обучения второму и третьему языкам, начиная с универсальных языковых явлений переходить к специфическим для нового, изучаемого, языка. Полиязычная личность – это модель «человека, рассматриваемого с точки зрения его готовности производить речевые поступки, создавать и принимать произведения» (высказывания и тексты) на трех и более языках [3, 95]. Годы развития суверенного Казахстана показывают, что двуязычие и полиязычие в обществе не только не ущемляет права и достоинства казахского языка, но и создаёт все необходимые условия для его развития и 137

прогресса. Но это зависит от глубоко продуманной языковой политики Президента Назарбаева и государства и способности национальной интеллигенции сохранить и развить культуру, историю и язык казахского народа. В нашем регионе поликультурное образование приобретает особую значимость в настоящий период, когда межнациональные отношения являются одним из решающих факторов, определяющих условия существования человека. Этнокультурное, в том числе поликультурное, образование обладает большим воспитательным потенциалом. Оно может развивать у учащихся такие качества, как патриотизм, толерантность, интерес к культурам народов Казахстана и других стран мира, культуру межнационального общения и др. Процесс воспитания в контексте поликультурного образования направлен на формирование высоко-нравственной личности, способной к осуществлению собственной оценочной деятельности, самостоятельной выработке жизненной позиции, основанной на твѐрдых нравственных убеждениях. Приоритетным направлением в системе воспитания конкурентоспособного выпускника является формирование мировоззрения, основанного на знании и понимании самобытности культур разных народов, умении бережно относиться к национальным ценностям, этническим особенностям, осознании необходимости сохранения культуры мира. Развитие государственного, казахского, языка, сохранение и развитие русского, осуществление политики полиязычного образования – задача важнейшая, но трудная. Решить эту задачу можно только сообща, усилием всех членов общества. Литература 1. Абсатмаров Р.Б., Садыков Т.С. Воспитание культуры межнационального общения студентов. – Алматы, 1999. 2. Большая советская энциклопедия: Языкознание, 1998. 3. Кондубаева М.Р. Научно-исторические основы формирования культуры речи двуязычного учителясловесника: автореф. дис. ... д-ра пед. наук. – Алматы, 1995. – 339 с.

ВНЕДРЕНИЕ ПОЛИЯЗЫЧИЯ В УЧЕБНЫЙ ПРОЦЕСС: ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ Аманкулова Ляззат Серикбаевна руководитель ансамбля домбристов ОЦПШОиВМ по Жамбылской области В соответствии с требованием времени каждый гражданин должен стремиться к владению государственным языком, русским языком – языком межнационального общения и английским языком. Для реализации этой идеи разработана стратегия развития полиязычного образования, планируется подготовка педагогических кадров для системы полиязычного образования, а также разработаны модели по обучению казахскому и русскому языкам, аналогичные международной системе обучения английскому языку. Это позволит сформировать единую методологию обучения языкам. В рамках реализации культурного проекта «Триединство языков» стоит задача повысить роль государственного языка как фактора укрепления государственности Казахстана, сохранить высокий уровень знания русского языка, а также создать условия для успешного овладения английским языком. В Казахстане уже начата работа по развитию центров обучения языкам. Полиязычное образование – основа становления полиязыковой личности, уровень сформированности которой во многом обуславливает позитивный характер личностной самореализации человека в современных условиях общественных отношений, его профессиональную конкурентоспособность. Полиязычие как важное направление развития человечества осознавалось давно. Сегодня невозможно представить себе, что где-то ещё существуют страны, люди которых владели бы только одним языком. И в реальности нет цивилизованных государств, где жила бы только одна нация. Для нормального функционирования любого многонационального государства весьма существенно формирование двуязычия и полиязычия. Полиязычие – «употребление нескольких языков в пределах определенной социальной общности (прежде всего государства); употребление индивидуумом (группой людей) нескольких языков, каждый из которых выбирается в соответствии с конкретной коммуникативной ситуацией». Проблемы полиязычия при соответствующих принципах гуманизма может стимулировать гуманизацию в национальной образовательной системе. Основание необходимости приоритета родного языка культуры в целом, который, активно адаптируя языки других народов, укрепляется в своём богатстве и уникальности, - это тот методический принцип, который выдвигается в качестве концептуального решения социально – философских проблем гуманизацииполиязыкового образовательного пространства современного мира. Одни учёные считают, что язык относится к культуре как часть к успеху, а другие – что язык лишь форма выражения культуры, третьи – что язык не является ни формой, ни элементом культуры. Язык рассматривается, как фактор культуры во первых, потому что он является ее составной частью которую мы наследуем от наших предков; во-вторых, язык – основной инструмент, посредством которой мы усваиваем культуру; в-третьих, это важнейшее из всех явлений культурного порядка. Являясь составной частью культуры и его орудием, он выражает специфические черты национальной ментальности, открывает механизмы 138

области сознания. Язык – это объективная реальность. Язык таков, каким является общество. Оно изменилось. Во многом – под влиянием средств массовой информации, интенсивно использующих все блага высоких технологий. Обучение иностранному языку формирует коммуникативное умение, столь необходимое для человека как члена общества, члена коллектива, члена семьи. Оно предполагает умение слушать собеседника, вступать в общение поддерживать его. Английский язык как средство международного общения занимает в мире лидирующую позицию. Тот, кто желает получить более высокие шансы на успешное трудоустройство и профессиональную карьеру, должен в достаточной степени владеть хотя бы одним иностранным языком. Чтобы обеспечить достижение международно-стандартного уровня владения несколькими иностранными языками, сформулирована концепция полиязычного образования. Она предполагает становление полиязычной личности при определенном отборе содержания, принципов обучения, разработке специальной технологии с использованием многоязычных разговорников, словарей и учебно-методической литературы, где указывались бы сходства и различия базового, промежуточного и нового языка обучения. В новой технологии обучения необходимо обеспечить идентичность содержания обучения второму и третьему языкам, начиная с универсальных языковых явлений переходить к специфическим для нового, изучаемого, языка. Полиязычная личность – это модель «человека, рассматриваемого с точки зрения его готовности производить речевые поступки, создавать и принимать произведения» (высказывания и тексты) на трех и более языках. Владение казахским, русским языком и иностранным языками становится в современном обществе неотъемлемым компонентом личной и профессиональной деятельности человечества. Всё это в целом вызывает потребность в большом количестве граждан, практически и профессионально владеющих несколькими языками и получающих в связи с этим реальные шансы занять в обществе более престижное как в социальном, так и в профессиональном отношении положение. Педагогическая практика нуждается в обновлении для достижения лучших результатов и повышения эффективности использования средств. Применение новых методов, технологий обучения иностранным языкам будет способствовать развитию таких качеств личности, которые являются востребованными современным поликультурным и многоязычным обществом. Поэтому проблема использования эффективной методики преподавания английского языка в школе представляется очень важной. Система принципов обучения в системе полиязычия: казахский язык – русский язык – английский язык; - изучение языков идёт параллельно, языки не пересекаются, опорой является родной язык; - обучение иностранному языку это обучение речевому мышлению, овладение новыми средствами выражения мыслей и миром изучаемого языка; - развитие полиязыкового сознания личности; - алгоритм развития речи; мысленная, устная, письменная. Развитие речи – это развитие мышления. Речь невозможна без мыслей, без опережающего внутреннего процесса. Речевая среда: слово – словарь – строй языка: развитие речи – коммуникация – риторика: культура речи.таким образом, язык – это уровневая система: лексическая – произносительная – грамматическая. Грамматика языка или речь – средство общения, коммуникация, самовыражение, овладение новыми средствами выражения мысли и миром изучаемого языка. Владение казахским, русским языком и иностранным языками становится в современном обществе неотъемлемым компонентом личной и профессиональной деятельности человечества. Всё это в целом вызывает потребность в большом количестве граждан, практически и профессионально владеющих несколькими языками и получающих в связи с этим реальные шансы занять в обществе более престижное как в социальном, так и в профессиональном отношении положение. Развитие полиязыкового сознания личности; алгоритм развития речи; мысленная, устная, письменная; коммуникация. Развитие речи – это развитие мышления. Речь невозможна без мыслей, без опережающего внутреннего процесса. Речевая среда: слово – словарь – строй языка: развитие речи – коммуникация – риторика: культура речи.таким образом, язык – это уровневая система: лексическая – произносительная – грамматическая. Грамматика языка или речь – средство общения, коммуникация, самовыражение, овладение новыми средствами выражения мысли и миром изучаемого языка. Владение казахским, русским языком и иностранным языками становится в современном обществе неотъемлемым компонентом личной и профессиональной деятельности человечества. Всё это в целом вызывает потребность в большом количестве граждан, практически и профессионально владеющих несколькими языками и получающих в связи с этим реальные шансы занять в обществе более престижное как в социальном, так и в профессиональном отношении положение. С целью создания инновационной, полиязычной модели образования количество школ, предоставляющих образование на трех языках, увеличится с 33 до 700, в том числе количество школ сети «Назарбаев интеллектуальные школы» расширится с 6 до 20. Эти школы станут базовыми площадками для апробации полиязычной модели образования, инноваций в образовании»; • «повышение востребованности государственного языка»; • «повышение престижа употребления государственного языка»; • «сохранение языкового многообразия в Казахстане»; • «сохранение функционирования русского языка в коммуникативно-языковом пространстве», 139

• «изучение английского и других иностранных языков» за счет: системного научно-методического сопровождения деятельности субъектов непрерывного полиязычного образования; • формированияполиязыковой образовательной среды; расширения инфраструктуры полиязычного образования; • развитиямежкультурно- коммуникативной парадигмы современного языкового образования; • развития интеллектуального потенциала страны на основе приобщения ее граждан к ценностям языка и культуры. • В современном мире, полиязычном и мультикультурном, как никогда актуальна проблема сопряженности языков, поиск эффективных и жизнеспособных программ в области языков по консолидации обществ. В связи с этим значимость и актуальность полиязычного образования, являющегося результатом внедрения идеи Президента о триединстве языков, не вызывают сомнения. В своих выступлениях и обращениях Президент страны Нурсултан Абишевич Назарбаев неоднократно говорил о важности и значимости развития полиязычия для многонационального казахстанского общества. Литература: 1. Абсатмаров Р.Б., Садыков Т.С. Воспитание культуры межнационального общения студентов. – Алматы, 1999. 2. Большая советская энциклопедия: Языкознание, 1998. 3. Кондубаева М.Р. Научно-исторические основы формирования культуры речи двуязычного учителясловесника: автореф. дис. ... д-ра пед. наук. – Алматы, 1995. – 339 с. 4. Караулов Ю.Н. Русский язык и языковая личность. – М., 1987. – 261 с.

ВОСПИТАНИЕ НРАВСТВЕННОЙ ЛИЧНОСТИ В УСЛОВИЯХ ПОЛИКУЛЬТУРНОГО ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОСТРАНСТВА Аманкулова Ляззат Серикбаевна руководитель ансамбля домбристов ОЦПШОиВМ по Жамбылской области Исследования по проблемам духовно-нравственного воспитания, проводимые в казахстанской научной школе, направлены на преодоление кризиса теории воспитания, которая в современном ее состоянии не способна оказать помощь педагогам, молодым людям, их родителям в поиске смыслов жизни и решении обострившихся проблем личностного, культурного, нравственного, гражданского, профессионального самоопределения в новой социокультурной ситуации. Проблемой исследования является обоснование и конструирование педагогической теории, применение которой будет способствовать разработке технологии духовно-нравственного воспитания, обеспечивающей качество человека как субъекта истории культуры, собственной жизни. Глобализационные процессы, происходящие в РК и мире, выдвинули на первый план теоретического анализа жизненные, экзистенциальные проблемы людей, в том числе детей и молодежи: обеспечения качества жизни, удовлетворения материальных и духовных потребностей, сохранения здоровья, личной безопасности, получения полноценного образования, выбора жизненного пути, создания семьи и др. Актуализация вопросов бытия человека в современном мире стала основанием для определения в качестве общего методологического принципа исследования онтологического подхода к воспитанию. В соответствии с философской интерпретацией онтологии как учения о бытии, онтологический подход предписывает рассматривать создание педагогической теории как процесс и результат научной рефлексии педагогической практики. Теория воспитания как наука, рефлексирующая педагогическую практику, должна своевременно улавливать ее запросы и трансформировать их в цели, содержание и технологии воспитания.Для осуществления научной рефлексии воспитательной практики, необходимы теоретические основания. В методологии воспитания имеют место два вида обоснований – внешние и внутренние. Первые задаются социокультурной ситуацией, вызовами времени, вторые – собственными потребностями людей в определенном образе жизни, саморазвитии, переживаниями человеческих дефицитов и другими процессами, характеризующими человеческую экзистенцию. Онтологический подход ориентирует на анализ человекосоразмерности бытия и, следовательно, человекосоразмерности всего того, что происходит с человеком (ребенком, учеником) в воспитании, на выявление того, какие чувства, мысли, переживания, мотивы, намерения, отношения, смыслы у него возникают и как эти экзистенции изменяют его жизнь. Иными словами, приоритеты в детерминации воспитания отдаются духовной жизни, внутренним процессам, происходящим в сознании, внутреннем мире, душе человека. Это означает необходимость разработки и использования гуманитарной методологии исследования, то есть такого пути познания явлений и процессов воспитания, который последовательно и во взаимосвязи направляет внимание исследователей на изучение: 1) гуманитарной ситуации (проблем человека в современном мире), 2) выявление человеческих детерминант исследовательского процесса (позиции исследователя), 3) реализацию гуманитарной методологической установки на практическую реконструкцию воспитания в интересах человека, 4) использование гуманитарного подхода в оценке результатов исследования (по критерию «качество человека»). Итак, что представляет собой современная гуманитарно-педагогическая ситуация? Результаты диагностических исследований позволили заключить, что современная воспитательная 140

ситуация детерминируется существенными противоречиями, имеющими место между политическими, экономическими, духовно-нравственными, культурными, общественными факторами и процессами воспитания. С одной стороны, в стране развиваются процессы демократизации, происходит становление социального государства, наращиваются темпы устойчивого социально-экономического развития, а с другой, – обостряются социальные проблемы детства, которые пока еще неудовлетворительно решаются государством, семьей, школой. Распространение в обществе явлений социального сиротства, беспризорности, наркомании, преступности среди несовершеннолетних, ухудшение здоровья детей, рост числа дезадаптированных подростков, а также детей, имеющих сложные жизненные проблемы из-за неблагополучия в семье, школьной среде, социуме, указывает на кризисное состояние мира детства. Неблагополучие в детской среде усугубляется общим кризисом духовности и нравственности, который подпитывается процессами дегуманизации, усугубляющимися различиями качества жизни людей в обществе потребления, а также широким распространением масскультуры, деструктивными процессами, происходящими в современной культуре. Болевыми точками современного воспитания являются: разрушение социальной инфраструктуры мира детства; запущенность семейного воспитания; криминализация окружающей детей среды: общий упадок школьного и вузовского воспитания, его отстраненность от реальных жизненных проблем детей и молодежи; разобщенность воспитания и культуры. Проблемы духовной жизни, культуры, нравственности в школьной среде практически не обсуждаются, необходимой духовной помощи и поддержки в обретении истинных ценностей и смыслов жизни, нравственных убеждений и мировоззренческих позиций молодые люди не получают. В содержании действующего образования его духовная и нравственная составляющие представлены недостаточно. Традиционная теория воспитания не способна указать пути преодоления этих разрывов и противоречий, поскольку она сложилась в индустриальном обществе и ориентирована на методологию классического познания, в соответствии с которой воспитание рассматривается как явление вторичное, как идеологическая надстройка над жизнью детей и молодежи (есть жизнь и есть воспитание, эти процессы не совпадают, между ними возникают противоречия, которые разрешаются, как правило, в пользу жизни), поэтому основное назначение воспитания традиционная теория видит в адаптации растущего человека к жизни, оказании помощи в его социализации, создании условий для развития у него общественно одобряемых качеств личности. Об этом свидетельствуют основные концепты, вокруг которых она развертывается: передача жизненного опыта, подготовка к жизни, формирование личности, воспитание в коллективе, педагогическое требование, воспитательное воздействие, воспитанность личности, понимаемая как соответствие ее мировоззрения и поведения официально одобряемым установкам. Эти концепты (базовые понятия, отражающие основополагающие идеи, ценности, смыслы воспитания) выстраиваются в традиционной педагогической теории в концептуальную схему, которая реализуется путем приведения в действие механизмов адаптации: ребенок адаптируется к школе, требованиям педагога и коллектива, усваивает традиционный жизненный опыт, развивает нужные педагогам и обществу качества личности и т.д. В постиндустриальную эпоху адаптационные механизмы не только утрачивают свое основополагающее значение в воспитании, но становятся тормозом развития личности в быстро меняющемся мире. В обществе постмодерна обостряются противоречия между воспитанием и жизнью, которая становится намного сложнее воспитания, таит в себе агрессию, угрозы, риски, предлагает растущему человеку множество альтернативных моделей поведения, ставит его в ситуацию самостоятельного выбора жизненного пути и обустройства собственной жизни не только по своему желанию и разумению, но и в силу действия тех или иных жизненных обстоятельств. Все это происходит на фоне открытого противостояния добра и зла, которое нередко оказывается сильнее, в условиях духовного и нравственного кризиса, под влиянием которого заметно понизился гуманистический потенциал человека и «человечные люди являются и, быть может, всегда будут оставаться меньшинством» (В. Франкл). Адаптироваться к такой жизни нельзя, да и невозможно, ее нужно активно изменять, перестраивать. В связи с этим меняются концептуальные подходы к воспитанию, на которое возлагается миссия быть частью общей социальной технологии развития страны через человека, способного к духовному, нравственному, культурному возрождению и инновационному преобразованию всех сторон собственной жизни и жизнедеятельности казахстанского общества общества.В контексте онтологического подхода стратегической целью становится воспитание современного человека, имеющего стремление к интеграции в постиндустриальное общество и обладающего интенциями к духовным, ценностно-смысловым аспектам жизни, владеющего гуманитарными и специальными компетентностями, духовно-нравственной культурой, творческими способностями и личностными качествами, необходимыми для участия в социально-преобразующей деятельности и культурном обустройстве личной и общественной жизни. Эта цель воплощается в образе гражданина, человека культуры и нравственности, компетентного профессионала с развитыми инновационными способностями. Концептуальная схема теории воспитания, опирающаяся на онтологический подход и соответствующая жизненной ситуации постмодерна, основана на рассмотрении воспитания как бытийственного смыслопорождающего процесса, имеющего антикризисную духовно-нравственную направленность, реализуемую путем придания жизни детей и молодежи осмысленного, жизнетворческого, инновационного характера. Онтологические основания новой теории воспитания составляют такие концепты, как (1) человек: сущность человека, природа человека, бытие человека; (2) педагогическая реальность: социокультурная среда, ситуация воспитания, воспитательное пространство, мир детства, мир отрочества, мир юности; (3) интерактивные позиции участников воспитания: свободоспособность, понимание, диалог, обмен ценностями и смыслами, сотворчество, социальное партнерство, забота, любовь, педагогическая поддержка; (4) бытие и 141

становление человека в образовании и воспитании: собственные силы личности, становление субъектности, индивидуальности, личностное развитие, самоопределение, самопреодоление, самоорганизация, самовоспитание; (5) качество человека: культурная идентичность, духовность, нравственность, гражданственность, инновационные способности. Концептосфера теории воспитания, основанной на онтологическом подходе, позволяет утверждать, что фундаментальным ядром ее содержания является духовнонравственное воспитание, рассматриваемое как основа социальной технологии, обеспечивающей качество человека в современном обществе. Мировоззренческой установкой гуманитарной методологии является изучение человека и процессов его жизни, образования, воспитания, развития. Онтологический подход в отличие от гносеологического акцентирует внимание не на внешних проявлениях человека, которые можно зафиксировать путем наблюдения и «объективно» интерпретировать, а на понимании его внутренних состояний, ценностно-смысловых переживаний, духовного бытия. Исследование новой педагогической реальности, в которой все большее значение приобретает личность и личностная позиция, субьектность и способность позиционировать себя в обществе, активная самостоятельная деятельность в ситуациях самоопределения, самопроектирования, самореализации, требует адекватных исследовательских методов. Такие методы возникают в процессе диалогического взаимодействия, общения, педагогической интеракции. Таким образом, гуманитарной методологии, основанной на онтологическом подходе, должны соответствовать герменевтические методы исследования, основанные на диалоге и понимании. В их числе гуманитарная экспертиза, гуманитарное проектирование, экзистенциальные диалоги, методы вчувствования, вживания во внутренний мир другого, рефлексии, самопонимания, самоизменения и другие, позволяющие познать субъектность и духовность человека, живущего осмысленной жизнью, и сконструировать образовательную среду, помогающую ему в этом. Декларируемым гуманистическим целям, ценностям и смыслам должна соответствовать гуманистическая позиция исследователя, понимаемая как его обращенность к экзистенциальному опыту участников исследовательского проекта, ситуациям человеческого существования и его бытийственным смыслам. В свете сказанного важнейшим для исследователя является вопрос о том, с каким человеком мы имеем дело сегодня в образовании и воспитания? А это значит, что реальные жизненные, духовно-нравственные, профессиональные проблемы учеников должны быть включены в содержание образования. Для этого необходимо понять воспитание как бытийственный смысложизненный процесс, в котором в единстве происходит становление личностного образа, образа жизни. Мы убеждены, что назрела необходимость поставить в центр школьной системы образовательно-воспитательную идею, педагогическую поддержку деятельности ученика по моделированию образа своей настоящей и будущей жизни, концепции жизни, проектированию жизненного плана, личностного роста. Главным критерием качества духовнонравтсвенного воспитания опережающего типа является качество человека, которое не является его неизменным свойством, а приобретается в процессе становления жизненного опыта, обучения, воспитания, взаимодействия с ценностями культуры и цивилизации, путем самообразования, самовоспитания, творчества, накопления индивидуального субъектного опыта, который закрепляется в новообразованиях личности «личностных структурах сознания», детерминирующих способности человека культуры действовать на личностном уровне: осуществлять свободный выбор, мотивацию, оценку и самооценку поведения, поступков, разрешать возникающие коллизии и жизненные проблемы, выражать собственную позицию, проявлять ответственность, инициативу и творчество, духовность и гуманность, справедливость и толерантность. На выбор той или иной стратегии поведения влияет социокультурная компетентность. Накопленный и осмысленный, переработанный сознанием духовный и нравственный опыт становится основой воспитанности личности. Развитие инновационных способностей является условием творческой самореализации в личностно и общественно значимой преобразовательной деятельности. Таким образом, о качестве человека можно судить на основе оценки следующих его параметров:  личностного развития;  научной, профессиональной и социокультурной компетентности;  духовно-нравственной воспитанности;  способностей к инновационной, преобразовательной деятельности. Список использованной литературы: 1.Государство и дети: реальности Казахстана: материалы Междунар. науч.-практ. конф. – А.: АНЦИ, 2014г. 2.Лихачёв, Б.Т. Философия воспитания / Б.Т. Лихачев. – М.: Прометей, 2010г. 3.Холостова, Е.И.Социальная работа: учеб. пособие / Е.И. Холостова. – 2-е изд. – М.: Дашков и К, 2014г. М.МОНТЕССОРИДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІ БАЛАЛАРДЫҢ СЕЗІМТАЛДЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУҒА ЫҚПАЛЫ Байхадамова Айгерім Ерпайызқызы Қостанай облысы, Рудный қаласы әкімдігінің КМҚК «№ 5 балабақшасы Қазіргі таңда жан - жақты жетілген білімді азамат дайындау қоғам алдындағы үлкен міндет. Бала болашағымыз десек, сол балаға жүйелі білім беріп, ынта - ықыласын дұрыс бағыттау қабілетін дамытуды балабақшадан бастауымыз керек. Мектепке дейінгі білім беру стандарты мектепке дейінгі тәрбиемен мектепалды даярлық топтарында педагогикалық үдерісті ұйымдастыруда жаңашыл әдіс - тәсілдерді 142

пайдалануға мүмкіндік берді. Сондықтан, оқу - тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияларды енгізіп, оны тиімді пайдаланып, балаларға сапалы білім беру, жан - жақты дамыған бүлдіршіндерді тәрбиелеу біздің басты мақсатымыз. Осы мақсатты іске асыру барысында М. Монтессори, Денечов, Васкавович педагогикалық технологияларын тәжірибемде қолданамын. Денечовтың геометриялық пішіндер, логикалық блоктарын. М.Мантессоридың ағаштан жасалған геометриялық пішіндерін , қуыршақтарын, ойыншықтарын т.б Воскововичтың гиаконг, каврогров, игровизор,күлгін орман, дидактикалық ойындарын қолданамыз. Соған байланысты біздің балабақшаның педагогтарының аса қызығушылығын туғызып отырған емін - еркін тәрбиелеу ұжымының практикалық тиімділігінің тамаша көрінісі болып табылады. Техналогиялар тәрбиелеу мен оқытудың жүйесі болып отыр, бұнда басты назар бала болса, ал ересек адам – баланы жеке тұлға етіп тәрбилеуде кәсіби көмекші, әрі бақылаушы есебінде болады. М. Монтессоридің педагогикалық жүйесі көпшіліктің есебі бойынша әлемдегі ең үздік 10 педагогиканың бірі көптеген болып табылады. М. Монтессори жүйесінің ең басты принципі: әрбір бала жеке жоспар бойынша арнайы дайындалған ортада жеке өз бетінше дамиды, жетіледі, ал негізгі ұраны: «Менің өзім жасауыма көмектес». Ересек адамның атқаратын қызметі; әрбір балаға жеке даму жолын тауып беріп, олардың табиғи қабілеттерін ашу; М. Монтессоридің жүйесінің негізгі құрамдас бөлігі: ересектер дамитын орта, дидактикалық құралдар дамыта оқытудың нәтижелі болуы тәрбиеші мен тәрбиеленушінің арасындағы жаңаша қарым - қатынас арқылы ғана өз жемісін береді. 1 Мантессори әдісінің мақсаты: - балаларды еркін тәрбиелеп, өмірге бейімдеу; - өмірде өз мақсаты бар екенін қалыптастыру; - балалардың өзінің үйреніп, өзін дамытуына жаңа мүмкіндіктер беру. 2 Монтессори ұстазының міндеті: - балаға өз жұмысын басқаруға көмектесу; - негізгі түстерді айыра білуге үйрету; - ұсақ моториканы дамыту; - алғашқы математикалық, ғарыштық түсініктерді қалыптастыру; - зейінін тұрақтандыру; - тәртіпке үйрету. М.Монтессоридің жүйесі дәстүрлі педагогикадан мүлдем ерекшеленеді және ол ҚР Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына қайшы келмейді. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартының мақсаты «негізгі құзыреттілікке, жалпы адамзаттық, және ұлттық құндылықтар негізінде тұлғалық мәдениетке ие бала тұлғасын дамыту» болып табылады. Монтессори материалы арқылы бала затты түсінеді және оны қолдануға тырысады. Бұл әдістің тиімділігі балалар өзін-өзі тәрбиелеуге және ұқыпты болуға үйренеді. Монтессори бақылаушы ретінде баланың ішкі дүниесімен таныса отырып, қажеттіліктерін қанағаттандыру жолында көп еңбек сіңіреді. Айналадағы заттық орта туралы түсініктерін қалыптастыруда монтессори әдісін жүйелі түрде қолданамын. Педагогикада мектепке дейінгі әсіресе сәбилік жаста ерекше назар аударатын түрі - заттық орта. Заттық орта әртүрлі: ақыл-ой, эстетикалық, елжандық, дене, адамгершілік тәрбие түрлерімен қоса жеке тұлғаның дамуына негіз болады. Соған байланысты заттық ортаны мектепке дейінгі педагогикалық құрамның бір бөлігі деп айтуға болады Тәжірибелік жолмен іске асатын жаттығулар.ең алғашқы жылында балақозғалыс жасау үстінде жүреді. Онда сензитивтік периодтың даму жолықалыптасады. Алғашында қозғалысы онша болмағандықтан, моторлық жүйесін қосу үшін тәрбиенің негізіне үлеседі. Моторлық даму жеке-дара қозғалыс темпін құлшындыруға әсерін тигізеді. Оған қозғалыс жасау үшінтүрлі жаттығулар жасалады, өзіндік ісәрекетке итермелейді. Бір сызықтың бойымен жүру тепе-тендік сақтауға итермелейді. Басқа да топтық жаттығулар балалар арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға көмектеседі. Мысалы, рөлді койындар бір-бірін сыйлауға үйретеді. Жаттығуға арналған материал тәжірибе жасау барысында жас ерекшелігіне сай болу керек. Жаттығудың шарты түсінікті болу керек. Бүгінгі күн бәсекелестікпен жоғарғы технологияның, ғылым мен білімнің заманы. Сондықтан оқыту процесінде жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану әрбір ұстаздың міндеті. Сонымен қатар педагогтердің біліктілігін арттыру –заман талабы. Пайдаланылған әдебиеттер 1.ҚР мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының оқу-тәрбие үдерісіне М.Монтессоридің педагогикалық жүйесін енгізу бойынша әдістемелік нұсқаулық, Алматы\2013ж. 2.Развитие речи обучение письму и чтению в грамматику, Снежинск 2002г. 3.Пермянова Л.В. Математика, Снежинск, 2005г. 4.Введение в Монтессори – педагогику, Снежинск,2005г. 5.Методика работы с основными сенсорными материалами, Снежинск,2006г. РАБОТА СО СЛОВАРЯМИ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА КАК ОДИН ИЗ ПУТЕЙ РАЗВИТИЯ РЕЧИ И ОБОГАЩЕНИЯ СЛОВАРНОГО ЗАПАСА УЧАЩИХСЯ" Бектурганова Карлыгаш Кемельхановна старший преподаватель кафедры, «ИТиМПЕ(Н)Д» « АО «НЦПК Өрлеу» институт повышения квалификации педагогических работников по Жамбылской области 143

“Для всего, что существует в природе, - воды, воздуха, неба, облаков, солнца, дождя, лесов, болот, рек и озёр, лугов и полей, цветов и трав, - в русском языке есть великое множество хороших слов и названий”. Эти слова К.Г. Паустовского должны помочь ребятам осознать один важный момент: слово - инструмент познания мира. Названия всего, что есть во вселенной, вместились в словари. Об этом прекрасно сказал французский писатель Анатоль Франс: «Словари – это вся вселенная в алфавитном порядке». По большому счету весь урок русского языка – это работа со словом. Через слово ученики узнают и осознают законы языка, убеждаются в его точности, красоте и выразительности. И поэтому очень важно, чтобы урок был подчинен главной цели: знакомству со словом и осознанию всех его составляющих. Напомню, что в методике различают словарно-семантическое и словарно-орфографическое направления словарной работы. К каким словарям мы на уроках русского языка и литературы обращаемся чаще всего? В каких случаях они приходят нам на помощь? Школьный орфографический словарь – необходимый инструмент для работы на каждом уроке русского языка. С 2 класса начинаем систематическое его использование. Орфографическая зоркость, наблюдательность, запоминание формы слова, самоанализ – вот результаты такой работы. Пользоваться словарем, мне кажется, можно разрешать во время любой классной работы (диктантов, изложений, сочинений). Умение пользоваться словарем – это уже показатель степени орфографической успешности. Приведу примеры заданий, которые могут быть даны учащимся. 1. Используя словарь, выберите 10 трудных в орфографическом отношении слов и расположите их в строгом алфавитном порядке. Экспедиция, терраса, оппозиция, иллюминация, транспарант, пессимизм, документ, агрессор, бюллетень, компрометировать, привилегия, авантюра, симметрия. 2. Игра «Эстафета». Напиши правильно. Стюарде…а, гри …аса, инте…игенция, а…ликация, су…огат, а…улировать, ко…ерсант. 3. Выпишите из словаря 10 слов с приставками пре- и при- , в которых можно четко разграничить значения этих приставок. 4. Выпишите из словаря 10 наречий с приставкой по -, которые пишутся через дефис. (по-видимому, по-волчьи, по-русски) Разумеется, орфографический словарь нужен всем, чтобы не допустить произвола в написании слов, в особенности в тех случаях, когда написание не подчиняется правилам, а определяется словарем. В результате частого обращения к словарю у учащихся тренируется зрительная память. Определить значение любого слова нам помогает толковый словарь. Пользуясь толковым словарем («Словарь русского языка» С.И.Ожегова, четырехтомный «Толковый словарь живого великорусского языка» В.И.Даля, «Школьный толковый словарь русского языка» под редакцией М.С. Лапатухина и других), ученики могут узнать, как пишется и как произносится интересующее его слово, каковы его фонетические и морфологические признаки, какие грамматические формы ему свойственны, какие части речи от него образуются. Рассмотрим примеры, позволяющие наглядно представить построение словарных статьи. Милосердие – я, ср. Готовность помочь кому – нибудь, или простить кого – нибудь из сострадания, человеколюбия. Проявить милосердие. Нравственность – и, ж. Правила, определяющие поведение; духовные и душевные качества, необходимые человеку в обществе, а также выполнение всех этих правил, поведение. Высокая нравственность. // прил. нравственный, -ая, -ое. Особо следует отметить, что школьный толковый словарь ценен не только как справочник, но и как учебное пособие по русскому языку и литературе. Приведу несколько примеров возможных заданий. 1. Используя толковый словарь, выпишите значения слов «патриот», «милосердие», «нравственность». 2. Игра «Эрудит». Раскрой значение выделенных слов. Как музыка звучат сейчас полузабытые слова – милосердие, покаяние, достоинство, совесть. (В.Г. Костомаров). 3. Диктант «Угадай словечко!» Учитель дает толкование, дети записывают само слово. 4. Лексический диктант. Учитель диктует слова, а ученики должны дать толкование. Кроме толкового и орфографического словаря, нам необходим на уроках также и словообразовательный словарь. В «Школьном словообразовательном словаре русского языка» А.Н. Тихонова слова размещены по гнездам. В необходимых случаях приводятся грамматические сведения о словах. На нескольких примерах покажем, каким образом, используя словарь А.Н.Тихонова, можно выработать у учеников навык подбора однокоренных слов. 1. Выясните по словарю, какой морфемой является конечный – ий в прилагательных лисий, синий, свежий. (лис - ий, син – ий, свеж - ий ) 2. Выясните по словарю, какие приставочные глаголы можно образовать от глагола писать. 3.От глагола жить образуйте три словарных гнезда. Правильность выполнения задания проверьте по словообразовательному словарю. Учащиеся сталкиваются с трудностями, а это заставляет их думать, анализировать. 144

Опыт показывает, что необходимы на уроках русского языка орфоэпические словари («Орфоэпический словарь русского языка» под редакцией Р.И. Аванесова, «Русское литературное произношение и ударение» под редакцией Р.И.Аванесова и С.И. Ожегова, «Словарь ударений русского языка» Р.В. Крыловой и другие). Для выработки и закрепления орфоэпических навыков у учащихся можно предложить такие задания. 1. Игра «Диктор». Расставь ударения, произнеси правильно. Диспансер, хаос, партер, договор, тефтели… . 2. Орфоэпический диктант: правильное произнесение записанных на доске слов. Отмечу, что набор слов с трудным произношением не очень велик, поэтому он не меняется из урока в урок, и многократное повторение обеспечивает хорошее усвоение произносительных норм. Известно, что в словах иноязычного происхождения (кофе, алое, такси …) учащиеся часто ошибочно определяют род. И здесь может помочь «Школьный словарь иностранных слов» В.В. Одинцова, Г.П. Смолицкой и других. Он предназначен для учащихся старших классов. В него включены наиболее распространенные заимствования. Эти слова можно услышать по радио и телевидению, встретить в произведениях художественной литературы, которые изучаются в школе. Рекомендуемые задания. 1. Игра «Определи словарь!» «Мама предложила мне биточки, фрикадельки, винегрет, чай, какао. Но я съел бутерброд, торт и выпил чашку кофе с сахаром». 2 Найдите в словаре следующие заимствования и обратите внимание на их произношение: музей, турне, детектив, декада … . 3. Определите по словарю род существительных: ранчо, импресарио, алиби, жюри … . Большую помощь учащимся в овладении богатством русского языка могут оказать «Школьный словарь синонимов русского языка» , «Школьный словарь антонимов русского языка» М.Р. Львова, «Школьный фразеологический словарь русского языка» В.П. Жукова. Умение пользоваться этими словарями формирует у учащихся стремление к самообразованию, воспитывает у них стремление употреблять слова в точном соответствии с их значением и стилистической характеристикой. Возможны такие виды упражнений: 1. Игра «Кто быстрее?» Выпишите из словаря синонимы к словам доброта, совесть, любовь, авторитет и другие. 2. Образуйте синонимический ряд к слову милосердие. После выполнения задания обратитесь к словарю, чтобы самостоятельно проверить себя, свой активный словарный запас. 3. Игра «Кто больше?» Приведите примеры, когда антонимы входят в заглавие произведений. 4. Спишите отрывки из различных художественных произведений и подчеркните антонимы. Ты богат, я очень беден. Ты прозаик – я поэт. (А.С. Пушкин.) 5. В следующих поэтических строчках выделите фразеологизмы, объяснив их значение. Проверьте правильность своих ответов по словарю. Его почуя, конь дорожный Храпит – и путник осторожный Несется в гору во весь дух… (А.С. Пушкин. «Евгений Онегин».) Видал он виды всякие, Изъездил всю губернию И вдоль и поперек. (Н.А. Некрасов. «Кому на Руси жить хорошо?») 6. Назовите фразеологизмы, имеющие в своем составе наименования частей человеческого тела (голова, глаза, нос, ноги). Голова – морочить голову, … Ноги – уносить ноги, … Глаза – мозолить глаза, … Нос – задирать нос, … Можно вести учащимся личные тематические словари. Это небольшая записная книжечка, которую удобно хранить в учебнике, значит, она всегда будет под рукой. Использование такой книжечки приводит словарную работу в какую – то систему. Слова можно давать на уроках по темам: литература , театр, искусство, наука, спорт … Литература: эссе, пьеса, диалог, рецензия, прототип, эпилог … Наука: доцент, приоритет, диплом, стипендия, кандидат, деканат … Сначала учащиеся пишут словарный диктант, затем идет объяснение значений новых слов (и по словарю!) , дальше ученики записывают их в свои словари, придумывают с ними предложения. Так новые слова входят в сознание учащихся. К.Д. Ушинский писал, что “дитя, которое не привыкло вникать в смысл слова, темно понимает или вовсе не понимает его настоящего значения, всегда будет страдать от этого коренного недостатка при изучении всякого другого предмета”. Именно поэтому так много внимания уделяется формированию потребности и использования справочной литературы. Важно помнить, что тщательно спланированная и 145

хорошо организованная словарная работа помогает обогащать словарный запас учащихся, вырабатывать орфографическую грамотность, развивать речь школьников, а в целом способствует повышению языковой культуры, формированию у ребёнка внимания, уважения и любви к родному языку. Поэтому словарная работа должна присутствовать на каждом уроке, являясь основным моментом в его структуре. А интуиция учителю подскажет, на каком этапе урока и сколько времени (не менее 5 – 7 минут) отводить словарной работе. Только такое обучение может дать положительные результаты. Я считаю, что благодаря систематической словарной работе на уроках русского языка у моих учащихся возрос интерес к словарной работе и к русскому языку в целом. Они любят и умеют работать со словарями и справочной литературой. Литература А.А. Косолапкова. Обобщающий урок «В гостях у словарей». – Русский язык в школе, 1992,№ 2, с.19-21. Т.М. Кашкарова. Словарная работа на уроках русского языка. - Русский язык в школе, 1991,№ 2, с.41-44. В.В. Рогозинский. Орфографическая зоркость. - Русский язык и литература в средних учебных заведениях УССР, 1991,№ 5. с.49-50. З.А. Потиха, Д.Э. Розенталь. Лигвинстические словари и работа с ними в школе. – Москва: «Просвещение» , 1987. ФИЗИКАЛЫҚ МАҚАЛ-МӘТЕЛ Буралкиева Г. Н. Жамбыл облысы, Мерке а.,48 орта мектебінің физика пәні мұғалімі Физика сабағында қазақ мақал-мәтелдерін орынды қолдану – пәнді дұрыс түсінуге мүмкіндік берумен қатар, саналы тәрбиелеудің бір жолы болып табылар еді. 8- сыныпта, «Кебу және конденсация» тақырыбын өткенде мынадай мақал –мәтелдерді мысал келтіріп, талдатуға болады. 1. «Аузы күйген үрлеп ішеді» мақалының тәрбиелік мәнін аштық.Жіберген қатеңді екінші рет болдырмау керектігін, физикалық тұрғыдан- ыстық нәрсені үрлесек содан кебу үрдісі түзетіліп,нәтижесінде оның температурасының төмендейтінін ұғынуға болады.Бұл физикада оқып үйренілген кебу құбылысына әбден үйлесіп жатады. 2. «Дән себілмей астық өнбейді,дария буланбай шық түспейді» мақалының мәнін аштық: өмірдегі барлық құбылыстар өзара себеп-салдарлы байланыста болатындығынан болса, физикалық тұрғыданастындада, жер бетіндегі судың температурасының артуынан ол буланып (кебу) ал температура төмендегенде су тамшыларының суынып- конденсациялануынан ішкі энергия кемуінен шық пайда болатындығын түсіндіреміз. 3. Күн шыққан соң суарған суды күн жұтады. Күн батқан соң суарған суды жер жұтады» мақаланың тәрбиелік мәнін ашамыз: егістіктің таңертең күн шықпай, не күн бата суару керектігі айтылады.Ал физикалық тұрғыдан күн шығып тұрғанда егістікті суарса температураның жоғарылағанынан кебу үрдісі жақсы жүреді.Жер тез кеуіп қалады, ал кеш бата суарғанда температура төмендіктен кебу үрдісі баяу жүредіде су толығымен жерге сіңіп үлгереді. Жетінші сыныпта «Үйкеліс» тақырыбын өткенде де мынадай мақал-мәтелдерге талдау жасатуға болады. 1. Саусақ бірікпей –ине ілікпейді» мақалының тәрбиелік мәнін ашамыз: әрбір алға қойылған іс-әрекеттің ойдағыдай табысты орындалуы үшінбірліктің, ынтымақтың болуы қажет екендігін айтамыз. Ал физикалық тұрғыдан – шын мәнінде ине қолға илігу үшін – саусақ пен ине арасындағы үйкеліс біршама болу керектігін, ал ол үшін біз саусақтарды біріктіру арқылы инемен жанасу ауданын арттырамыз. 2. «Найза салу- ерліктен, ат жауырыны - терліктен» мәнін ашамыз: елді қорғау, жауға тойтарыс беру, нар тәуекел жасау,біреуге шынайы жақсылық жасау тек нағыз ердің ісі екендігі, ал тапсырылған міндетке немқұрайлы қарап жауапкершілікпен орындамау- ортақ іске кесірін тигізетіні анық.Ал физика тұрғысынан – ат жауырынының пайда болуы, ол аттың арқасында ердің қатты қойдың жабағы жүнінен жасалып, тоқымның астына терлік жасалады: егер терлік дұрыс салынбаса, ат жауырыны осыдан болады, демек терлікті дайындауда, оны атқа дұрыс жабуда үлкен өнер болып табылатындығын айтып жеткіземіз. Мақал-мәтелдерді физика сабағында пайдаланудың түрі көп.Оны таңдауды,оқытылатын сыныптың ерекшелігіне қарай отырып, пән мұғалімінің өзі шешкені дұрыс болады. Қайталау- пысықтау сабақтарында «Кім жылдам? » немесе « Біліміңді сына» ойынын ойнатамыз.Мұнда 10-15 сұрақ бірінен кейін оқылады.Әрбір сұрақтың арасында 1-3 секунд жай уақыт беріледі.Осы уақыт ішінде сынып немесе топ (сыныпты екі топқа бөлуге болады) жауабын айтуы керек,егер жауап айтылмаса, мұғалім дұрыс жауабын айтады. Мысалы, 10 «Электромагниттік өріс» тарауында қайталанғанда мынадай сұрақтарды қоямыз: 1. Зарядталған бөлшектердің реттелген қозғалысы........... (Электр тоғы) 2. Электр кернеуінің өлшем бірлігі............. (Вольт) 3. Ток күшін өлшейтін құрал........... (Амперметр) 4. Электронның заряды................ ( Е=1.6*10-19Кл) 5. Фарад -.... өлшем бірлігі...... (электр сыйымдылық) 6.Электр өрісінің сипаттамасы...... (кернеулік) 7. Толық тізбек үшін Ом заңы..... (I=E/R+r) 146

8. I=U/R қай заң?.... (тізбек бөлігі, тұйық тізбек үшін Ом заңы) 9. Кедергінің өлшем бірлігі..... (Ом) 10. Электронның массасы .... (е=9.1*10-31кг) 11. Магнит өрісінің күш сызықтарының бағыттары.... (оңтүстік полюстен солтүстік полюске қарай ) 12. Электр тоғын нашар өткізетіндер (диэлектриктер) 13. Кулондық күш......... F=kq 1 q 2 /r2 14. Электр желісіндегі кернеу....... (220 В) 15. Металдағы электр тоғын тасымалдаушылар (ернін электрондар) Оқушылардың тақырыпты қалай жете меңгергендіктерін анықтауға, оқушыларға өтілетін тақырыптардың оқуға жауапкершілігін арттырып,олардың өздігінен жұмыс істеуге талаптандыруға, оқушылардың іскерлігін арттырып, дүнені тануға құштарлығын дамытуға, ең бастысы, тестіні құрастыру қиында көп уақыт алатын жұмысболғанымен, ол оқушы білімін тексеруге, тездігі арқасында, мұғалімнің еңбегін жеңілдетуге мүмкіндіктер береді. 1. Денені қыздырғанда (салқындатқанда) жұмсалатын (бөлінетін) жылу мөлшерін есептеуге арналған формула: А) Q=mg, B) Q=cm (t 2 -t 1 ) C) Q= λm 2. Жылу мөлшерінің өлшем бірлігі: А) Джоуль, В) Ватт, С) Ньютон 3. Отынның меншікті жану жылуының формуласы: А) с= m (t 2 -t 1 ) /Q, B) c=Q/m (t 2 -t 1 ) , C) q=Q/m 4. Массаның негізгі өлшем бірлігі: А) грамм, В) Киолграмм; С) Тонна 1. Отынның меншікті жану жылуының негізгі өлшем бірліктері: А)Дж/кг; В) кг/Дж; С) Дж/кг; 6. Қыстыкүні үйді жылыту жылу берудің қандай тәсілімен іске асады? А) конвекция В) сәуле шығару С) жылу өткізшіштік 7. Массалары бірдей алтын, күміс және мыстан жасалынған бұйымдарды бірдей температураға дейін қыздыру үшін қайсысына көп жылу мөлшерін беру қажат? А) алтын В) күміс С) мыс 8. Массасы 2 кг табиғи газ толық жанғанда қандай жылу мөлшері бөлінеді? А) 2,2*107Дж В) 4,4*107Дж С) 8,8*07Дж 9. Массалары бірдей тас көмір, ағаш көмір, табиғи газ толық жанғанда қайсысы жылу көп береді? А) тас көмір В) ағаш көмір С)Табиғи газ 10. Массасы 2 кг суды 1 градусқа дейін салқындатқанда қанша жылу мөлшері бөлінеді? А) 8400 Дж В) 4200 Дж С) 2100 Дж Бұдан соң графопроекторды пайдаланып, сұрақтардың дұрыс шешімін көрсетіп, оқушыларды өзін өзі немесе көршісін тексеруіне болады. Бұл тестің дұрыс жауаптары төмендегідей: Жауаптар Сұрақтар А Ә Б 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 + 10 + Көп жылғы тәжірибемізден түйгеніміз: Оқушыларға сапалы да саналы білім беру үшін, күнделікті ізденіп, сабақты түрлендіріп, оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдалану қажет-ақ. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 1.Бұзаубақова К.Ж. «Инновационная педагогическая технология как средство формирования познавания интересов учащихся на уроках физики». Учебно - методическое пособие - Алматы 2012, 308 бет 2.Шаньгин В.В.,Поддубная Л.М. Программное обеспечение микро ЭВМ. Изд. Высшая школа.М.2014г. 3. Шаньгин В.В.,Поддубная Л.М. Программирование на языке Паскаль. Изд. Высшая школа.М.2015г.

147

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ВОСПИТАНИИ УЧАЩИХСЯ И СТУДЕНТОВ Кузнецова А.И., Вакаева В.Д., Жумагалиев Р.А. Таразский государственный педагогический институт, г.Тараз В январском Послании Главы государства народу «Новое десятилетие – новый экономический подъем – новые возможности Казахстана» отмечено: « К 2015 году должна полноценно функционировать Национальная инновационная система, а к 2020 году - она уже должна давать результаты в виде разработок, патентов и готовых технологий, внедряемых в стране». Поэтому внедрение современных информационных технологий, соответствующих международным образовательным стандартам, а также обеспечение всех необходимых условий для плодотворной работы учителей, преподавателей, мастеров производственного обучения являются стратегическими приоритетами в сфере образования. Ведь информационные технологии помогают преподавателям вывести учебный процесс на качественно новый уровень. Сегодня многими учителями с целью достижения результативности обучения применяются современные технологии и инновационные методы обучения. Эти методы включают активные и интерактивные формы, применяющиеся в обучении. Активные предусматривают деятельную позицию учащегося по отношению к преподавателю и к тем, кто получает образование вместе с ним. Во время уроков с их применением используются учебники, тетради, компьютер, то есть индивидуальные средства, использующиеся для обучения. Благодаря интерактивным методам, происходит эффективное усвоение знаний в сотрудничестве с другими учащимися. Эти методы принадлежат к коллективным формам обучения, во время которых над изучаемым материалом работает группа учащихся, при этом каждый из них несет ответственность за проделанную работу. Слово «инновация» (от латинского «иннове») появилось в середине 17 века и означает вхождение нового в некоторую сферу, вживление в нее и порождение целого ряда изменений в этой сфере. Инновация – это, с одной стороны, процесс вновления, реализации, внедрения, а с другой – это деятельность по вращиванию новации в определенную социальную практику, а вовсе – не предмет. Инновация в точном переводе с латинского языка обозначает не «новое», а «в новое». Понятие «инновация» означает новшество, новизну, изменение; инновация как средство и процесс предполагает введение чего-либо нового. Применительно к педагогическому процессу инновация означает введение нового в цели, содержание, методы и формы обучения и воспитания, организацию совместной деятельности учителя и учащегося. Появление новых информационных технологий, связанных с развитием компьютерных средств и сетей телекоммуникаций, дало возможность создать качественно новую информационно-образовательную среду как основу для развития и совершенствования системы образования. Способы инновационного обучения – модульное обучение, проблемное обучение, дистанционное обучение, исследовательское методическое обучение, метод проектов, социальное партнерство и т.д. Интерактивные методы способствуют качественному усвоению нового материала. К ним принадлежат: - упражнения, носящие творческий характер; - групповые задания; - образовательные, ролевые, деловые игры, имитация; - уроки-экскурсии; - уроки-встречи с творческими людьми и специалистами; - занятия, направленные на творческое развитие – уроки-спектакли, создание фильмов, выпуск газет; - использование видеоматериалов, интернета, наглядности; - решение сложных вопросов и проблем с помощью методов «дерево решений», «мозговой штурм». Главной целью инновационных технологий образования является подготовка человека к жизни в постоянно меняющемся мире. Целью инновационной деятельности является качественное изменение личности учащегося по сравнению с традиционной системой. Поэтому инновационные методы обучения способствуют развитию познавательного интереса у учащихся, учат систематизировать и обобщать изучаемый материал, обсуждать и дискутировать. Осмысливая и обрабатывая полученные знания, учащиеся приобретают навыки применения их на практике, получают опыт общения. Бесспорно, инновационные методы обучения имеют преимущества перед традиционными, ведь они способствуют развитию ребенка, учат его самостоятельности в познании и принятии решений. Главной задачей ТиПО на современном этапе является подготовка специалистов, способных нестандартно, гибко и своевременно реагировать на изменения, которые происходят в мире. Поэтому для подготовки учащихся к профессиональной деятельности в будущем и используются инновационные методы обучения в ТиПО. К таким методам принадлежит проблемное обучение, предусматривающее формирование навыков для решения проблемных задач, которые не имеют однозначного ответа, самостоятельной работы над материалом и выработку умений применять обретенные знания на практике. Также инновационные методы обучения предусматривают интерактивное обучение. Оно направлено на активное и глубокое усвоение изучаемого материала, развитие умения решать комплексные задачи. Интерактивные виды деятельности включают в себя имитационные и ролевые игры, дискуссии, моделирующие ситуации. Одним из современных методов является обучение через сотрудничество. Он используется для работы с соцпартнерами, а также в 148

малых группах. Этот метод ставит своей задачей эффективное усвоение учебного материала, выработку способности воспринимать разные точки зрения, умение сотрудничать и решать конфликты в процессе совместной работы. Применяемые на современном этапе инновационные методы обучения в ТиПО предусматривают и метод, приоритетом которого являются нравственные ценности. Он способствует формированию индивидуальных нравственных установок, основанных на профессиональной этике, выработке критического мышления, умения представлять и отстаивать собственное мнение. Инновационные методы позволили изменить и роль преподавателя, который является не только носителем знания, но и наставником, инициирующим творческие поиски студентов. В связи с этим система образования должна нацеливаться на формирование нового типа специалиста, который умел бы самостоятельно добывать, обрабатывать, анализировать необходимую информацию и эффективно использовать ее в нужный момент. Этого можно добиться с переходом на многоуровневую подготовку специалистов высшей квалификации (бакалавр - магистр - доктор). Сегодня нет такого преподавателя, который не задумывался бы над вопросами: «Как сделать урок интересным, ярким? Как увлечь учащихся своим предметом? Как создать на уроке ситуацию успеха для каждого учащегося?» Какой современный преподаватель не мечтает о том, чтобы учащиеся на его уроке работали добровольно, творчески; мажорно познавали предмет на максимальном для каждого уровне успешности? И это не случайно. Новая организация общества, новое отношение к жизни предъявляют и новые требования к школе. Сегодня основная цель обучения - это не только накопление учеником определённой суммы знаний, умений, навыков, но и подготовка учащегося как самостоятельного субъекта образовательной деятельности. В основе современного образования лежит активность и преподавателя, и, что не менее важно, ученика. Именно этой цели - воспитанию творческой, активной личности, умеющей учиться, совершенствоваться самостоятельно, и подчиняются основные задачи современного образования. Инновационный подход к обучению позволяет так организовать учебный процесс, что учащемуся урок и в радость, и приносит пользу, не превращаясь просто в забаву или игру. И, может быть, именно на таком уроке, как говорил Цицерон, «зажгутся глаза слушающего о глаза говорящего». Инновационные технологии: 1. игровые 2. проектные 3. технология проблемного обучения 4. технология дифференцированного обучения 5. технология учебно-исследовательской деятельности на уроке Воспитательные инновационные технологии: 1. здоровьесберегающие технологии 2. технология групповой деятельности 3. технология КТД (коллективные творческие дела). Актуальность инновационного обучения состоит в следующем: - соответствие концепции гуманизации образования; - преодоление формализма, авторитарного стиля в системе преподавания; - использование личностно-ориентированного обучения; - поиск условий для раскрытия творческого потенциала ученика; - соответствие социокультурной потребности современного общества самостоятельной творческой деятельности. Основными целями инновационного обучения являются: - развитие интеллектуальных, коммуникативных, лингвистических и творческих способностей учащихся; - формирование личностных качеств учащихся; - выработка умений, влияющих на учебно-познавательную деятельность и переход на уровень продуктивного творчества; - развитие различных типов мышления; - формирование качественных знаний, умений и навыков. Данными целями определяются и задачи инновационного обучения: - оптимизация учебно-воспитательного процесса; - создание обстановки сотрудничества ученика и учителя; - выработка долговременной положительной мотивации к обучению; - включение учащихся в креативную деятельность; - тщательный отбор материала и способов его подачи. В основе инновационного обучения лежат следующие технологии: - развивающее обучение; - проблемное обучение; - развитее критического мышления; - дифференцированный подход к обучению; - создание ситуации успеха на уроке . 149

Основными принципами инновационного обучения являются: - креативность (ориентация на творчество) ; - усвоение знаний в системе; - нетрадиционные формы уроков; - использование наглядности. А теперь я хочу перейти от общих методических принципов инновационного обучения к методам. При использовании инновационных технологий в обучении русскому языку и литературе успешно применяются следующие приемы: - ассоциативный ряд; - опорный конспект; - мозговая атака; - групповая дискуссия; - эссе; - ключевые термины; - видеофильмы ; - дидактическая игра; - лингвистические карты; - исследование текста; - работа с тестами; - нетрадиционные формы домашнего задания и т.д. ИННОВАЦИИ – ЭТО ДВИЖЕНИЕ ВПЕРЁД!!! Список литературы 1. Гузеев В.В. Планирование результатов образования и образовательная технология. - М.: Народное образование, 2000. 2. Жуков Г.Н. Основы общей профессиональной педагогики: Учебное пособие. -М.: Гардарики, 2005. 3. Глоссарий современного образования (терминологический словарь) // Народное образование, 1997, № 3. 4. Маликова Н.Р. О некоторых инновационных методах преподавания социологии // Социс, 2002, № 2. 5. Сорокин Н.Д. Об инновационных методах в преподавании социологических курсов // Социс, 2005, № 8. 6. Педагогика и психология высшей школы: Учеб. пособие для вузов / М.В. Буланова-Топоркова. – Ростов-наДону: Феникс, 2002. ӨРЛЕУ ЖОЛЫ – ӨМІРШЕҢ ІЗДЕНІС Раушан Өмірбекқызы Мәрсәлі «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» акционерлік қоғамының филиалы Қызылорда облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты «Деңгейлік бағдарламалар орталығының» тренері, магистрант, (Қызылорда қ., Қазақстан Республикасы) Білім мен ғылым саласындағы инновациялық қызмет – мемлекеттің басым бағыты, ондағы мақсат жалпы білім беретін мекемелердің кәсіби құзыреттілігі мен білімін инновациялық қызметте арттыру, инновациялық білім технологияларын оқу үдерісінде, теориялық және тәжірибелік мәселелерді талқылау мен ендіру, осы мәселелерге қатысты жайттарды ақпараттық технологияларды білім мен ғылымда бірыңғай ортада инфрақұрылымды жобалау деп белгіленген келелі жиынның өзекті мәселесінің бірі – біліктілік арттыру жүйесінде ақпараттық орта қалыптастыру деп белгіленген екен, осы жайлы өз ой-толғауымды ортаға салсам. Алғы сөзді ақпараттық орта, ақпараттық-білімдік орта ұғымдарын талдасақ. Білім беру саласындағы басым бағыттардың бірі ақпараттандыру болып табылады. Жаңа ғасыр табалдырығындағы мемлекет алға қойған сындарлы саясаттың арқасында бүгінде қазақстандық мектептердің барлығы дерлік компьютерлік техникамен қамтамасыз етіліп, Интернет желісіне қосылған, мұғалімдердің Интернетпен жұмыс бойынша құзыреттілік деңгейін арттыруда пәрменді шаралар іске асырылып, білім берумен қатар біліктілікті арттыру жүйесінде де қашықтықтан оқыту жүзеге асырылуда және т.б. Қазіргі уақыт тарихқа ақпараттық қоғамның қалыптасу дәуірі боп енбек. Мектеп пен қоғам бір-бірінен бөлек өмір сүре алмайды. Сондықтан қоғамды ақпараттандыру үдерісі білім беру жүйесін ақпараттандыруды тудырады, демек ақпараттық қоғамда мектепте те ақпараттанған болуы тиіс. Бұл өз кезегінде білім беру ұйымының алдына аса жауапты мектептің ақпараттық-білімдік ортасын құру міндетін қойып отыр, ол әлбетте мына компоненттерді қамтиды: ақпараттық мектептің бағдарламалық-аппараттық ұйымдастырылуы, ақпараттық ресурстардың оқу-әдістемелік толымдылығы, педагогикалық ұжым қызметін ұйымдастыру. Білімдік орта деп нақты бір білім беру ұйымының қызмет етуін айтамыз. Яғни, білімдік орта материалдық, кеңістіктік-заттық, әлеуметтік, тұлғааралық қатынастар сияқты факторлардың жиынтығын құрайды. Бұл факторлар бір-бірімен тығыз байланысты, олар бір-бірін толықтырып, байытып отырады. Бір жағынан, бұл фактор білім беру ортасының барлық субьектілеріне ықпал етеді, ал екінші жағынан, субьектілер білімдік ортаны белсенді ұйымдастыру, құруда оған айтарлықтай әсер етеді. Білім беруді ақпараттандыру, оның мүмкіндіктері мен дамуы өткен ғасырдың 90-жылдары есептегіш техникалардың дамуы тұрғысында жаңаша қарастырыла бастады. Я.А.Ваграменко, А.В.Хуторской мен Н.В. 150

Брановскийдің пікірлерінше, ақпараттық технологиялар жаңа білімдік ортаны (ақпараттық білімді орта) жобалау мен модельдеудің және білімдік кеңістіктің (ақпараттық білімдік кеңістік) негізіне айналмақ. Ақпараттық орта тұжырымдамасын алғаш ұсынған Ю.А. Шрейдер болды, ол ақпараттық орта ақпаратты жеткізуші ғана емес, сондай-ақ оның қатысушыларына белсенді әсер етеді деп көрсетті. Ақпараттық орта өзіне қажетті мәліметтерді алу мүмкіндігін береді, ал ақпаратты ала білу және оны қайта жасай білу тек білім алу үдерісінде игеріледі. Ю. А. Шрейдер мұны былай көрсетеді: "Кітаптардан көп нәрсені оқып білуге болады, бірақ олардан оқу білігін алу мүмкін емес". Ақпараттық ортаның негізгі үш аспектісі бар, олар: адамның іс-әрекетінің бір жағы; коммуникацияның тарихи қалыптасқан формаларының жүйесі, ақпараттық инфрақұрылым. Шартты түрде білім беру тәсілдерінің даму үдерісін де үш сатыға бөліп, бес түрлі білім, технология, оқыту, мұғалім және іс-әрекет ұстанымдары тұрғысынан қарастыруға болады. «Кеше» білімнің бір ғана қайнар көзі мұғалім болды да, білім алушы жаңа білімдерді, яғни ақпаратты сыныпта не мұғалім ұсынған кітаптан алатын. «Бүгін» ақпарат мұғалімнен ғана емес, білім алушылардан да алынады да, ол білімдердің жаңа деңгейін құруға мүмкіндік береді. «Ертең» білім алушы үшін басты ақпарат көзі Интернет болмақ, технологиялар жаңа білімдерді құруға жеке-дара бағдарланып, бағытталады. Оқыту үдерісі білімдік обьектілердің кез келген бағыттағы қозғалысын білдіреді, не білім алушыдан мұғалімге, не мұғалімнен білім алушыға, не білім алушыдан білім алушыға қарай және т.б. Келесі сөз біліктілік арттыру жүйесі жайлы болмақ. Біліктілік арттыру – «өмір бойы білім алу» идеясының негізгі тетігі, тиімді жүйесі. Адамның өмір бойы білім алуы міндетті түрде жоғарғы оқу орнын бітіріп, диплом алу емес, өмір бойында біліктілік арттыру арқылы өзін-өзі жетілдіріп отыруы, тұлғалық қажеттіліктеріне сәйкес білім алуы. Бүгінгі күні біліктілік арттыру жүйесінде қашықтықтан біліктілік арттыру аса өзекті. Себебі бұл маманның негізгі жұмысынан қол үзбей-ақ білімін жетілдіруіне мүмкіндік береді. Қашықтықтан оқытуды кеңінен алып қарастыратын болсақ, оның негізінде ХХІ ғасырдың жаңа парадигмасы, басымдығы ретінде танылған Smart education жатыр. Сол себепті де біздің бүгінгі әңгіме өзегі - Smart education. ХХІ ғасыр – технологиялар ғасыры. Мобильдік құрылғылар, Интернет желілері өмір сүрудің қарапайым күнделікті дағдысына айналып, ақпараттық технология адам өмірінің маңызды бөлшегі болып кірігіп кетті. Сандық қоғам, сандық орта қалыптасты. Дамыған мемлекеттер технологияларды адам игілігіне пайдалану мүмкіндіктерін мейлінше арттырып жатыр. Интернет желілері адамның әр түрлі бағытта дамуына мол мүмкіндік береді. Адам үйде отырып-ақ, кәсіпкерлікпен де, ғылыми-зерттеу жұмыстарымен де, шығармашылықпен де айналыса алады. Әлеуметтік желілер арқылы адамның өзінің барлық мүмкіндіктерін жүзеге асыруына жол ашылды. Ақпараттық қоғамда адамның өзіндік ойлауы, әрекетке шығармашылық тұрғыдан қарап, ыңғайлы жол таба білуі маңызды болып табылады. Соның нәтижесінде интеллектуалды экономика қалыптасып, технологияның қарқынды дамуына мүмкіндік туады. Бұл өзгерістер алдымен, білім саласына тікелей байланысты. Соған орай білім берудің жаңа философиясы қалыптасып, модернизация қарқынды жүріп келеді. Білім беру саласында дәстүрлі оқыту электронды оқытуға, электронды оқыту smart оқытуға ауысты. Орта білім беруде оқушылардың өздігінен дербес білім алуына басымдық берілсе, біліктілік арттыру жүйесінде қашықтықтан оқыту, корпоративті оқыту кеңінен қанат жайды. Ендігі міндет - сол алған білімнің адамға қызмет етуіне мүмкіндік беретін smart оқыту ортасын дамыту. «Smart» - ағылшын тілінен аударғанда «ақылды» деген мағынаны білдіреді. Ал технологиялық сипатта да осы мағынада жұмсалады. Яғни, ақылды технология, ақылды техника, пайдалануға ыңғайлы, мейлінше ықшам, көп функциялы құрылғыларды атаймыз. Ал педагогикалық үдеріс тұрғысынан қарастыратын болсақ, оқытудың бұл түрі электронды оқыту, мобильді оқыту, кез келген жерде, кез келген ортада оқыту деген мағынада жұмсалады. Smart оқыту - оқытудың жаңа түрі, қарқынды дамып келе жатқан бірегей үдеріс. Бұл әлеуметтік желілер арқылы білім алу, алмасу, жеке тұлғалық ерекшеліктерді ескере отырып оқыту қызметі, оқушыға бағытталған, бағдарланған, орталықтандырылған оқыту ортасы, ең соңында Smart құрылғыларды пайдалана отырып оқыту деген тұжырымдарды қамтиды. Сонымен бірге, Smart education, немесе ақылды оқыту – интерактивті білімдік ортада еркін қолжетімді әлемдік контенттің көмегімен серпімді оқыту дегенді білдіреді. Smart education ұғымының кілті – білімдердің кең қолжетімділігі. Smart оқытудың негізгі тұжырымдамасы өздігінен оқуға бағдарланған, ынталандыратын, тұлғалық ерекшеліктеріне сәйкес бейімделген, еркін оқу көзін ұсынатын, технологиялар кешенінде қол жеткізуге мүмкіндік беруді қарастырады. Smart оқыту тек қана технологиялық құрылғымен қолдау көрсетілген оқыту түрі емес, ол - білім берудің, біліктілік арттырудың жаңа басымдығы, жаңа ғасырдың жаңалығы. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтармен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» делінген [1, 6-б.]. Бүгінгі күні қазақстандық білім беру жүйесіне сындарлы оқыту теориясының енгізілуі – игілікті істердің бірі болуда. Ел ертеңі бүгінгі жас буынның қолында. Ал олардың білімді азамат болып өсуі үшін ең алдымен, білікті ұстаздар ауадай қажет. Осыны ескерген үкімет басындағылар білім беру жүйесін жаңғыртуға және мұғалімдер мәртебесін көтеруге айрықша маңыз беруде. Білім мен ғылымды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында: «Білім беру жүйесін ақпараттандыру жобасына 1 075 мектеп 151

тартылған. Оқу процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялар белсенді қолданылады, сандық білім беру ресурстарының мүмкіндіктері кеңінен пайдаланылады. Мектептердің 76%-ы ғана кең жолақты Интернетке қолы жеткізген. Бір компьютерге бір оқушы көрсеткішінің арақатынасы 1:10. Жаңаша түрлендірілген пәндік кабинеттері бар мектептердің үлесі орташа есеппен 45% құрайды» делінген. [2] Сапалы оқыту – мұғалім бейнесімен танылатын сан алуан элементтер арасындағы байланыс болып табылады, ол өзі белгілі бір деңгейде тәуелді жағдайлар жасалынған кезде жүзеге асырылады. Сапалы оқыту, білім алу мүмкіндіктерінің бірлігі ретінде қарастырылады. Бұған, педагог кадрлардың біліктілігін арттырудың деңгейлік бағдарламасы аясында үшінші (негізгі) деңгей бағдарламасы бойынша оқыту курсындағы өткізген әр күнгі сабағым дәлел бола алады. Аталмыш бағдарламаның ішкі құрылымында ерекшелік бар. Көп ақпаратты талдай, жинақтай отырып, ішінен қажеттісін алуға үйретеді.Сын тұрғысынан ойлау - бұл кез-келген мазмұнды сынау емес, оны зерттеу, бақылау,талдау, әртүрлі стратегиялар арқылы өзінің ойлау негіздерін сыни тұрғыда дамыту. Жаңа әдістердің арқасында оқушының белсенділігі артып, жан-жақты талдауға, ойын ашық айтуға, сын тұрғысынан ойлауға үйренеді. Осындай жұмыстардың нәтижесінде бүгінгі күн талабына сай сауатты, білімді оқушылар тәрбиелеуге болады. Ол үшін мұғалім көп ізденіп, көп оқып, ізденіс үстінде болу керек. Білім беру жүйесіндегі негізгі мәселелердің бірі - бұл білім берудің тиімді жолдарын іздестіру болып табылады. Дұрыс ұйымдастырылған оқыту үдерісі жеке тұлғаның дамуына ықпал ететіндіктен, осы жұмысты ұйымдастыру барысында мұғалім үшін ең басты мақсат - сабақта тиімді әдіс-тәсілдерді дұрыс таңдау қажет. Біздің курсымыздағы ең басты қағидаттардың бірі болып саналатын, ол: дайын білім мен идеяларды ұсыну емес, мұғалімдердің өздерінің білім мен идеялар құруы болып табылады. Өз курсымыз кезінде табысты оқытуды және құзырлы мұғалімді дайындауда үлкен жауапкершілік тұрғанын түйсіне отырып, өз сабағымды жаңаша құрып, өткізуге тырысудамын. Қазіргі таңда Бағдарлама ұсынып отырған жаңаша білім беру тәсілдері белсенді емес сыныптың сипаты басым дәстүрлі жүйемен үйлесе алмайтыны көрсетіп отыр. Педагогикалық рефлексия мұғалім белгілі бір стратегияны өз сабағында жәй ғана қайталағанда емес, оны өзінің пәні және жеке тәжірибесі арқылы өзгерткенде ғана басталатынына күн өткен сайын көзіміз жетуде. Сабақты жоспарлау - бұл басқалар сияқты алынған ерекше дағды. Мұғалім өз сабақ жоспарын құра білуі тиіс, бұл оның беретін сабақ мазмұнын мен қолданатын әдісті «дербес және бірегей қылу» үшін үлкен қадам жасағанын білдіреді. Алынған дағдылар өзгелердің дайындаған сабақ жоспарларын қолдануға қарағанда, өте құнды болып табылады. Сабақ жоспарына қатысты «не туралы» білімі сияқты «қалай істеу керек» білімі де маңызды, бұл кәсіби мұғалім мәртебесін арттыру жолындағы маңызды факторлардың бірі болып табылады. Әрине, сабақ жоспарын құрудың бір ғана «өте жақсы әдісі» жоқ. Ертеден қалған мынадай мақал бар: «Тәжірибе емес, үздік тәжірибе озық қылады» - осы аталған дағдыны алуда негізін салушы болып табылады. Екі жылдық тәжірибемде мен, әр топқа сабақ жоспарларын, өткен топта сәтсіздеу болған стратегияларды жаңарту арқылы жаңалап отырдым. Дұрыс құрылған оқыту ортасы әр жеке тұлғаның сабақ мазмұнын білуіне, түсінуіне, оны өз өмірінде қолдана алатынына шығармашылықпен қарауға қатты әсер ететіні белгілі. Аудиторияда отырған тыңдаушылардың жас ерекшеліктері де, беретін пәндері де, кәсіби деңгейлері де әр түрлі. Мектептің даму болашағы мектептің ақпараттық ортасын жетілдіруде, оның ішінде қолжетімді Интернеті бар ақпараттық кітапхана құру; мектепке арналған әкімші бағдарламаларды құру және қолдану; АКТ бойынша материалдық-техникалық базаны нығайту; мектеп медиатекасын толтыру; мұғалімдердің АКТ саласындағы біліктілігін тұрақты арттыру. Қорыта келе айтарым, мұғалім ізденісі - білім кепілі. Демек жаңа техноло-гиямен қаруланған мұғалім ғана, өркениетті ел болашағын тәрбиелей алады. Жаңа тәсілдерді білім беру саласында тиімді пайдалану оқушылардың өзіндік жұмысының сапасын арттыруға көмектеседі. Тәуелсіз Қазақстанның келешегі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақ – ұлттың ұлт болып қалуының кепілі. Пайдаланылған әдебиет: 1. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы. -Астана, 2007. 2. Қазақстан Республикасындағы білім мен ғылымды дамытудың 2016-2019 жж арналған мемлекеттік бағдарламасы. http://adilet.zan.kz/rus 3. Башмаков А.И., Старых В.А. Систематизация информационных ресурсов для сферы образования: классификация и метаданные. - М.: 2003. 4. Григорьев С.Г., Гриншкун В.В. Информатизация образования - новая учебная дисциплина. // В сб. Материалы ХVI Международной конференции "Примене-ние новых технологий в образовании"/Троицк: МОО ФНТО "Байтик", - 2005. С. 102-104. 5. Интернет ресурс: http://bilimdiler.kz/syn-turgysynan-oylau

152

БОЛАШАҚ МАМАНДАРДЫҢ КӘСІБИ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ Нурманалиева Айжан Сержановна Абай атындағы Жамбыл гуманитарлық колледжі, Тараз қаласы Еліміздің дамуының алғы шарты білім болса, білім сапасын арттыру, оның деңгейін әлемдік білім кеңістігіндегі стандарттарға сай келтіру түптеп келгенде, мұғалімге, оның кәсіби құзырлығына, әдістемелік біліктілігі мен шеберлігіне тікелей байланысты. Жас ұрпаққа жоғары сапалы білім беру ісін тек қана көпмәдениетті, шығармашыл, жаңашыл, инновациялық тұрғыда ойлап, қызмет жасай білетін ұстаз ғана мүлтіксіз атқара алады. Құзыреттілікті қалыптастыру – білім беру саласының өзекті мәселесі. Сол себепті оқытушылардың әдістемелік шығармашылығын дамытуды кәсіби құзіреттілігінде жүзеге асыру қажеттігі туындайды. Құзіреттілік тәсіл идеясы – «қоғамға қандай, жеке тұлғаға қандай білім қажет және ол қоғамның қандай қажетін өтей алады» деген сұраққа жауап береді. Оқытушының құзыреттілігін қалыптастыру – бүгінгі білім беру саласының өзекті мәселелерінің бірі. Құзырлылық тәсіл, білім сапасын арттыруды дәстүрлі тәсіл мен білім мазмұнын ұлғайту арқылы шешудің арасындағы қарама-қайшылықтан шығудың бір жолы деп қарастыруға болады. Бұл тәсіл білім берудің нәтижесіне басты орын береді. Оқытушының басты рөлі – тұлғаның жеке дамуына негізделген, жан-жақты зерттелетін, сараланған білім беру үлгісінің басым бағыттарын айқындау, нәтижесінде еліміздің әлемдік өркениетке негізделген білім саясатының стратегиялық мақсаттарын жүзеге асыру. Осыған орай, құзыреттілікті нәтижеге бағытталған білім беру жүйесінің сапалық критериі ретінде қарау, зерттеу- бүгінгі күн талабы. Білім – болашақ бағдары, кез-келген маман даярлайтын оқу орнының басты міндеттерінің бірі – жеке тұлғаның құзіреттілігін дамыту. Құзірет – оқушының жеке және қоғам талаптарын қанағаттандыру мақсатындағы табысты іс-әрекетіне қажетті білім дайындығына әлеуметтік тапсырыс. Құзыреттілік – оқушының әрекет тәсілдерін жан-жақты игеруінен көрінетін білім нәтижесі. Заман талабы мұғалімдерге жан-жақты жетілген, көпсалалы дайындық иесі болуды жүктейді. Тәуелсіз мемлекетімізге еңбекқор, кәсібін терең түсінетін, үнемі өзгеріп отыратын жағдайларға өзінің білімі мен іскерлігін әр түрлі әрекеттердің айналасында қолдана білетін қабілетті мамандар қажет. Құзыреттілік мәселесі Д.Хаймс, Р.Уайт, Д.Ж.Равен, И.В.Кузьмина, А.К.Маркова, Г.Э.Белицкий, А.В.Хуторский сияқты басқа да ғалымдардың еңбектерінде жан-жақты зерттелді. Осындай зерттеулерге сай ғылымда құзыреттілікке негізделген білім беру мәселесі (competence based education) Америкада тіл теориясына қатысты Н.Хомскийдің зерттеулерінде шынайы айқындалды. Мысалы, ол «құзыреттілікті» тілді шынайы жағдайларда (perfomance) игеруден гөрі тек оның жүйесін білумен байланысты лингвистикаға тән термин ретінде қолданды, Д.Хаймс кез-келген тілді жетік үйрену грамматикалық және лексикалық іскерліктерді қалыптастырумен ғана емес, сонымен бірге оны әр түрлі жағдайларда қолдануға қажетті құзыреттілікті қалыптастырумен тығыз байланысты екенін дәлелдеді, соған сәйкес ғылымға «коммуникативтік құзыреттілік» терминін енгізеді. Ал коммуникативтік құзыреттілік өз кезегінде шынайы қарым-қатынас жағдайында аса қажет болатын бірнеше құрамдас бөліктерге бөлінеді. Тілдік құзыреттілік (тілдің графикалық,орфографикалық,лексикалық және грамматикалық жақтары). · сөздік құзыреттілік (сөйлеу,жазу,тыңдау және оқу). · әлеуметтік - мәдени құзыреттілік (сол тілде сөйлейтін халықтардың әлеуметтік - мәдени портреті). · компенсаторлық құзыреттілік. · оқу танымдық құзыреттілік (жалпы және арнайы іскерліктер), · лингвомәдени құзыретілік кәсіби құзыреттілік. Ал А.Н. Шукин коммуникативтік құзыреттілікті әдістемелік тұрғыдан төмендегідей негізгі компонеттерге бөлуді ұсынады: 1).Лингвистикалық құзыреттілік; 2).Стратегиялық құзыреттілік; 3).Әлеуметтік құзыреттілік; 4). Әлеуметтік - мәдени құзыреттілік; 5) . Дискурстық құзыреттілік. Әлеуметтік – мәдени компонент – өзге тілін оқып үйренетін елдің мәдениетін, дәстүрін, әдетғұрыптарын, мемлекеттік құрылысын заң ережелерін және тіл өкілдерінің мінез-құлық ережелерін үйретуді мақсат етеді. Әлеуметтік - мәдениқұзырлықты қалыптастыру әлеумет пен оның өкілінің ұлттық мәдени өзгешелігі көрінетін тіршілік әрекеті өрістерімен негізделеді: қоршаған ортамен қарым-қатынасы; кеңестікке, уақытқа қатысы; оқу – кәсіби қызметі. Қазіргі кезде мәдениетаралық коммуникация облысында коммуникативті құзырлықты қалыптастыру шет тілін оқытудың мақсаты болып тұр. Бұл өзге мәдениет өкілдері мен тілдік әрекеттестікке қабілеттің болуын меңдейді. Мәдениетаралық коммуникация - бұл әртүрлі ұлттық мәдениетке жататын коммуникативті актіге екі қатысушының өзара түсіністігі. Сондықтан да шет тілін оқытудың мақсаты – бұл алдымен серіктестер арасындағы өзара түсіністікпен мәдениетаралық қарым – қатынасты қамтамасыз ету. Студенттер өздерінің ана тілі мен туған мәдениетімен қатар шет тілі мен өзге халық мәдениетін де қатар үйренеді. Студенттердің бойында өз елінің мәдениетін көрсету қабілеті де қатар дамиды. Тірек сөздер. Әлеуметтік-мәдени құзыреттілік, лингвистикалық компонент, дискурсивтік компонент, әлеуметтік – мәдени компонент, коммуникативтік құзыреттілік, коммуникативті бағдарланған оқыту, әлеуметтік-лингвистикалық құзыреттілік, мәдениаралық қатынас, әлеуметтік-мәдени құзырлық, ұлттық мәдениет, тілдік құралдар, әлеуметтік-мәдени компонент, мәдениет аралық қызмет, танымдық ізденушілік тапсырмалар. Шет тілін 153

оқытуда өзге тілді әлеуметтік-мәдени құзырлықты қалыптастырудың жасақталған үлгісі екі кезеңде іске асырылады. Бірінші кезеңде оқытудың мақсаты студенттерде мәдениаралық өзгешеліктерге психологиялық зеректікті қалыптастыру болыптабылады (құндылық нысаналар, менталитет, әртүрлі мәдениеттердегі танымтәсілдері,эмоцияны ажыратужәне бағалау, психикалықбұзылудыңерекшеліктері, уақытқа, материалдыққұндылықтарға,еңбекке, дінге,отбасынақатынасы). Өзге тілді әлеуметтік-мәдени құзыреттіліктің құрылымымен мазмұнына кіретіндер: кәсіби өріс лексикалық бірліктерінің эквиваленттілігі мен эквиваленттілік емес қатынастары туралы, лексико-грамматикалық құрылымдар; ана тілі мен шет тілінде тілдік және тілдік емес тәртіптің стереотиптері; зерттеп танылған қоғамдағы әртүрлі әлеуметтік топтар өкілдері әрекеттерінің ережесі мен дәстүрі, мәдени - тарихи құндылықтары туралы түсініктері; ауызекі тілде әлеуметтікмәдени таңбаланған бірліктерді әдепті пайдалану; әлеуметтік-мәдени этнорелятивизм, толеранттық, өзге тілді мәдениеттің құбылыстарын қабылдау және оғанбейімделу. Студенттердің өзге тілді әлеуметтік-мәдени құзыреттілігін қалыптастыруға қажетті барлық мәдени-танымдық мәселелі тапсырмалар кәсіби бағытталған сипатта болады және танымдық, ізденімпаздық, зерттеушілік түрде болады. Кәсіптік маңызды мәдениетаралық коммуникацияғаөзге тілде дайындаудың екінші кезеңінде болашақ мамандар әрқилы тәжірибелік жағдайларда әлеуметтік – мәдени білім, дағды, әдеттерін қолдануды үйренеді. Белсенді коммуникативті іс-әрекеткеауысуға, кәсіптік қызмет аясында өз мәдениетінің өкілі ретінде қимылдауға, түсініспеушілікке, жалған стереотиптер жасауға, мәдениет фактілерін бұрыс түсіндіруге, кроссмәдени кикілжіңдерге жетелейтін әлеуметтік-мәдени кемістіктерді болжау мен анықтауға, мәдениеттер диалогында толеранттық көрсету болып табылады. Екінші кезеңде студенттердің әлеуметтік-мәдени құзырлығын қалыптастыруға бағытталған тапсырмалардың дидактикалық негізі олардың кәсіптік бағытталғандығы, әлеуметтік-мәдени оқытудың кәсіптік өзгешелігін тереңдетугемүмкіндік беретін арнайыпәндік мазмұндыигеруде шет тілін құрал ретінде пайдалану болып табылады. Білім мен ақпарат үстемдік құрған қоғамда білім беру жүйесі инновациялық экономиканың негізгі бөлігі болып табылады. Қатаң талаптары қалыптасып келе жатқан инновациялық экономика қай салада болса да, бүгінгі маманның құзыреттілігін, яғни өз саласы бойынша ой-пікірінің қалыптасуын, кәсібилігін, өмірдің өзгермелі жағдайына бейімділігін, оған сай өз білімін пайдалану ғана емес, оны қажеттікке қарай толықтырып отыруды талап етеді. Пайдаланылғанәдебиеттер: 1. Сафонова В.В. Культуроведение в системе современного языкового образования иностранные языки в школе ; 1990, № 6 .стр. 2 . 2. С.Г.Агапова Основы межличностной и межкультурной коммуникации.Серия "Высшее образование " - Ростов на Д .: Феникс,2004. стр.96. 3. Артемева В.А . Психология обучения И.Я – М.: Просвещение, 1969.стр. 58. 4. Бейсенбекова Г.Т., Ныязбекова К.С. Қазақ тілін лингвоелтанымдық бағытта оқыту // Современная педагогика. 2013. 5. Білім беру мазмұнын қалыптастыруда әлеуметтік – мәдени ерекшеліктерді ескеру.// Қазіргі заманғы маңызды проблемалар – 2007. - №2 (15). – Б. 253-9 – 260. ФЕНОМЕН ВОСПИТАНИЯ: ПОЛИКУЛЬТУРНОЕ ПРОСТРАНСТВО И ГУМАНИТАРНОЦЕЛОСТНЫЙ ПОДХОД Османов А.Х. начальник службы управления командующего войсками регионального командования «Юг» Понимание природы явления многими исследователями признается исходным в построении педагогической деятельности. В зависимости от того, как интерпретируется воспитание, во многом зависят последующий выбор педагогических средств и обоснование логики их развертывания, профессиональное становление педагога, его подготовка к эффективной деятельности и поведению в педагогической реальности. При этом под реальностью мы, вслед за философами, понимаем совокупность всего существующего, бытие. Э. Фромм указывает на две кардинально противоположные жизненные позиции всех живущих на земле: позиция «иметь» и позиция «быть». Первая означает сведение смысла жизни к потреблению: «Я есть то, чем я обладаю». Вторая заключается в самом проживании взаимодействия с миром: «Я есть то, что со мной происходит». При первой человек центрируется на средствах существования, при второй – на содержании жизни. Традиционно воспитание рассматривается с позиций обладания: общества – личностью, личности – социальными и культурными ценностями, человека – человеком и т. д. Бытийственный подход к воспитанию переводит восприятие человека в сферу активности, деятельности, субъектности. Обращение к философскому знанию традиционно рассматривается как один из важных методологических источников обоснования целей воспитательного процесса и профессиональнопедагогической подготовки к осуществлению воспитательной деятельности. Наиболее плодотворным в этом отношении нам представляется феноменологический подход, гуманитарная интерпретация которого предполагает, во-первых, освобождение от иллюзии познания субъективного мира человека, а следовательно, и сопряженного с ним мира культуры в рамках естественнонаучной парадигмы; во-вторых, положение о том, что 154

науки о человеке должны стать по преимуществу осмыслением (извлечением или приданием смысла) субъективно воспринимаемых проявлений жизни (духа) человека; в-третьих, признание основным методом постижения духовной реальности не познание, но понимание; методом же репрезентации результатов понимания – описание вместо объяснения. Исследуя воспитание как феномен, мы понимаем, что в отличие от объективного факта и субъективного представления феномен есть неустранимое единство того, что действительно существует, и формы, в которой это существование явлено. «В отличие от классического “явления”, “феномен” есть нечто, что имеет онтологическое существование и значимость» (М. К. Мамардашвил). При этом феномен представляется как единство предметного знания и тех жизненных структур, в которых это знание порождается (К. А. Свасьян). Попытки описания и понимания бытия приводят нас к герменевтическим методам. Герменевтика, как известно, – искусство и теория истолкования, имеющего целью выявить смысл текста, исходя из его объективных (значения слов и их исторически обусловленные вариации) и субъективных (намерения авторов) оснований. Возникнув в период эллинизма в связи с интерпретациями и исследованием классических текстов, герменевтика в XX в. постепенно оформляется в одну из основных методологических процедур философии, сначала в рамках экзистенциализма (М. Хайдеггер), затем собственно в философской герменевтике. В учении X. Г. Гадамера герменевтика приобретает функции онтологии, поскольку «бытие, которое может быть понято, есть язык» социальной философии, а понимание есть форма осуществления общественной жизни и «критики идеологии». Современные казахстанские и зарубежные исследования в области философии, психологии и педагогики доказывают плодотворность герменевтических методов в понимании мира культуры, человека, процессов его становления. Герменевтический подход, имеющий своим основанием феноменологию, утверждает в науках о человеке понимающую методологию, понимающие методы или, следуя традиции, – интерпретационизм. Как полагает Ю. С. Майнулов, отдельные представления о деятельности, игре, отдыхе, общении, отношениях можно суммировать в одно понятие – «способ бытия» – и тем самым отвлечься от деталей и избыточной информации, подняться на более высокий уровень обобщений. Бытие все шире входит в педагогику воспитания как категория, обозначающая «жизнь, существование» (например, «радость бытия»); все чаще педагоги приходят к выводу, что «содержанием воспитания должно стать содержание жизни ребенка» (Е. В. Бондаревская). Так воспитание становится педагогикой бытия. Анализируя различные подходы к определению категории «воспитание», мы обнаружили, что большинство авторов сходятся в том, что воспитание одновременно рассматривается в трех аспектах (социальное явление, процесс и деятельность), отражающих три аспекта духовного бытия человека: его социокультурное (выбор и осуществление культуросообразного образа жизни и поведения), индивидуальное (самостановление субъектом культурного процесса) и сопричастное бытие вместе со значимыми Другими. Соглашаясь с О. С. Гребенюком, что «в основу курса педагогики необходимо положить идею человековедческой направленности педагогического мышления, идею формирования человеческого в человеке», мы рассматриваем три выделяемых аспекта воспитания как три способа бытия ребенка в культуре: предстояние, самостояние и состояние. «Стояние» отражает бытийственность рассматриваемых воспитательных процессов, а соответствующие приставки (пред-, само- и со-) выделяют из семантического поля различные аспекты этого бытия. При этом первый аспект задает жизненные (а значит, и воспитательные) смыслы, его результативные характеристики, второй отражает образ бытия, являющийся предметом и целевой характеристикой воспитания, а третий (состояние) – содержание и механизм воспитания. Социокультурная природа воспитания: бытие как предстояние Воспитание как социальная функция воспроизводства человеческого качества может быть понято лишь в контексте культуры, как социокультурный феномен. С этой точки зрения, воспитание человеческого в человеке – это воспроизводство в нем социальной культуры, его «окультуривание». Личность – это способ общественного бытия человека. Родившись, человек предстает перед опытом предшествующих поколений, который в концентрированном виде выражен в культуре, социокультурных ценностях. Интериоризация этих ценностей, идентификация с социокультурным окружением (т. е. личностное становление) – первое, что ожидает от человека его окружение. В педагогическом аспекте интериоризация социокультурных ценностей обеспечивается в рамках культурологического подхода через организацию педагогически целесообразной среды (общественное мнение, традиции, коллективные дела, события, праздники и т.д.). Системный подход позволяет организовать среду в воспитательное пространство, технологизировать воспитательный процесс, повысив степень целостности воспитательных влияний. При этом под социокультурным воспитательным пространством мы понимаем специально организованную педагогическую среду, структурированную систему педагогических факторов и условий становления ребенка. Характерные признаки пространства – его протяженность, структурность, взаимосвязь и взаимозависимость элементов, его выделенность из среды, обязательно воспринимаемая воспитанником субъективно (образ пространства, выделенного из среды). Важная характеристика воспитательного пространства – субъективность восприятия. То, что воспринимается одним человеком как пространство, служит ценностью, пределом, имеет определенные очертания, границы, для другого есть бесформенное «нечто», невоспринимаемое и незначимое, т. е. 155

пространством не являющееся. Синонимом пространства в филологии выступает категория «поле». Мы можем выделить в качестве воспитательных пространств поле значений (социальное пространство), поле ценностей (пространство культуры), поле смыслов (субъектное пространство человека). В окружающем человека мире объективно существует особое социальное измерение, создаваемое совокупной деятельностью людей, – поле значений, которое отдельный индивид находит как вне его существующее (им воспринимаемое, усваиваемое); как то, что входит в его образ мира (А. Н. Леонтьев). В пространстве культуры школьник и педагог обретают действительно духовно-личностный уровень и способ общения с миром, который в любой модели духовно-познавательной деятельности (философской, религиозной, художественной, научной и т.д.) не только приведет воспитанника к знанию, но и оставит «право на незнание» (Ю. Миттельштрасс), на постижение сущности явлений «изнутри» (М. Цветаева), на выбор и локализацию во взаимодействии с миром «личностного диалекта» (А. А. Мелик-Пашаев). Если среда в основе своей есть данность, то воспитательное пространство, в трактовке Л. И. Новиковой, – результат конструктивной деятельности, достигаемый в целях повышения эффективности воспитания, причем деятельности не только созидательной, но и интегрирующей. Однако возможности создания социально-культурных воспитательных пространств достаточно ограничены: реально мы можем говорить о совокупности пространств воспитания ребенка. Средовый подход к воспитанию, понимание его как социокультурного феномена подчеркивает значимость и актуальность воспитания для общества. В рамках этого конструируются идеал личности как социального типа, модели гражданина, патриота и т. д. Однако этот подход не дает возможности сформулировать инструментальные педагогические цели, тем более, определить способы отбора содержания воспитания. С вопросом пребывания человека в бытийном пространстве М. М. Бахтин связывает диалогичность сознания и рассматривает процесс становления души, когда человек начинает самоосознавать себя, делая себя и субъектом и объектом самопостроения, самоформирования. Наиболее перспективным тезисом гуманистической психологии и педагогики является тезис о том, что развитие ребенка имеет свои внутренние закономерности, внутреннюю логику, а не является пассивным отражением действительности, в условиях которой это развитие совершается. Понятие внутренней логики развития, являющееся ключевым для гуманистической психологии, фиксирует то обстоятельство, что человек, являясь саморегулирующимся в процессе жизнедеятельности, приобретает такие свойства, которые не предопределены однозначно ни внешними воздействиями, ни внутренними природными данными. В соответствии с таким подходом непременным условием эффективности воспитания является опора на собственные силы ребенка и внутреннюю логику его развития. Восхождение к субъектности: бытие как самостояние В качестве ведущей идеи современной педагогики, как показывают исследования В. В. Горшковой, С. М. Годника, А. В. Кирьяковой, И. А. Колесниковой, Н. К. Сергеева, В. В. Серикова, А. П. Тряпицыной, Е. Н. Шиянова и др., выступает необходимость преобразования воспитанника из преимущественно объекта учебно-воспитательного процесса преимущественно в его субъект, а воспитание понимается как «восхождение к субъектности» (М.С. Каган). Субъект (от лат. subjectus — находящийся у основания) — носитель предметнопрактической деятельности и познания, «активный делатель», источник осознанной, целенаправленной активности. В философии под субъектом понимается активно действующий и познающий, обладающий сознанием и волей человек, противостоящий внешнему миру как объекту познания. Субъект – ненечто пассивное, только воспринимающее воздействия извне и перерабатывающее их способом, производным от его «природы», а носитель активности. Субъект – это самоутверждающаяся индивидуальность. В становлении субъектных свойств ребенка видится суть современной педагогической деятельности. Е. В. Бондаревская рассматривает субъектные свойства как определяющие меру свободы личности, ее гуманности, духовности, жизнетворчества, как ядро человека культуры. Если личность и индивидуальность – это два способа бытия в обществе, то субъектность нам представляется как единство этих двух аспектов. В самом деле, нельзя утвеждать свою самость, не будучи выделенным из среды; но также не представляется возможным конструктивное самоутверждение без идентификации со средой. Таким образом, воспитание как процесс – это «восхождение к субъектности» ребенка (М.С. Каган), «непрерывное становление к целостности», «предоставление человеку возможности самоопределиться» (Г.С. Батищев). И в этом смысле оно является по отношению к воспитателю «другодоминантным» процессом, характер и закономерности протекания которого обусловлены онтологическими особенностями становления ребенка. Причем, выражаясь словами В. В. Серикова, «становление ребенка субъектом – это не момент воспитания, а суть его». Субъектное становление человека осуществляется через самоопределение, которое есть, прежде всего, самоопределение смыслов деятельности, поведения, всей жизни человека. Культура в этом отношении предоставляет ребенку выбор, а педагог – поддержку в выборе и принятии (переживании) ценностей. В 156

результате самоопределения человек (ребенок) выстраивает систему смыслов, смысловое поле, или внутреннее смысловое пространство. Формами его организации могут выступать, по крайней мере, «Я-концепция» или направленность личности, а способы управления процессом его становления позволяет определить синергетический подход. Понятие смысла выражает укорененность индивидуального сознания в личностном бытии человека (Г.Г. Шпет), а понятие значения – подключенность этого сознания к сознанию общественному, к культуре. Два этих понятия встречаются в категории «ценность», т. е. в том, что значимо для других и эмоционально принято и осознано самим индивидом. Два процесса – осмысление (наделение ценностей смыслами) и осознание (формулирование смыслов в ценности), – встречаясь, образуют пространство субъектности человека, или его ценностно-смысловую сферу. Согласно утверждению В. Франкла, «быть человеком означает быть обращенным к смыслу, требующему осуществления, и ценностям, требующим реализации». Субъектное пространство, по нашему мнению, выделяется рядом признаков. Во-первых, это целостный и в высшей степени осознанный образ себя. Так же, как и социокультурному воспитательному пространству (в трактовке Л. И. Новиковой и ее научной школы), субъектному пространству присуща целостность, согласованность элементов. Во-вторых, субъектное пространство – это идентичность человека в его социокультурном окружении. Иметь идентичность – значит быть, прежде всего, самим собой в уподоблении себя выбранному социокультурному окружению (Э. Эриксон). Идентичность как организация жизненного опыта в эго индивидуума охраняет согласованность и индивидуальность опыта, подготавливая индивида к разрушительным воздействиям среды, предвидению внутренних и внешних опасностей, интегрирует его дарования и социальные возможности. В-третьих, субъектное пространство – всегда результат работы человека над собой, постоянного усилия быть, сохранять свою позитивную идентичность. В этом отношении запрет и самоограничение являются не только результатом, но и процессуальной характеристикой становления человека как субъекта. Взаимодействие с окружением (ближайшей средой и людьми) служит важнейшим источником саморазвития индивида, средством обеспечения его самореализации и стимулом для дальнейшего индивидуально-личностного роста, который осуществляется непрерывно на протяжении всей его жизни. Взаимодействие человека с миром и людьми позволяет ему не только актуализировать имеющиеся внутренние потенциалы, но и восполнять их в структурном, содержательном, ценностном, смысловом плане. Включение в этот процесс делает возможным сопоставление мыслей, чувств и поступков индивида с их выражением у других людей, что выступает основой его самопознания, самоопределения, саморегуляции, самореализации и самоутверждения. Оно помогает субъекту умножить собственные силы, получить эмоциональную «подпитку» и через со изменение картин мира перейти к более адекватному его восприятию и пониманию. Эти выводы приводят к необходимости рассматривать взаимодействие (со стояние) человека с миром и людьми как условие его саморазвития. Лишь в этой плоскости может быть понята роль педагога в воспитательном процессе, категория содержания воспитания. Воспитательное взаимодействие: бытие как со стояние Недостаток многих исследований и практики воспитания, как нам представляется, состоит в том, что деятельность воспитанника понимается только лишь как реактивная деятельность, осуществляемая в ответ на предъявление со стороны педагога определенных условий (условий задачи, например). Анализ попыток прямого переноса теории деятельности в воспитательную практику показывает неэффективность бихевиористского подхода в воспитании. Воспитание как процесс смыслообразования, рефлексивное сознание, «мучение над смыслом бытия» приближается к внутренней деятельности, не имеющей, однако, предметного характера. Уяснение человеком смысла того или иного отношения к миру не дается ему прямо и автоматически, но требует сложной и специфической внутренней деятельности по оценке своей жизни, решению особой «задачи на смысл» (А.Н. Леонтьев). М. Хайдеггер обнаруживает, что вхождение человека в мир жизненных смыслов и поступающей деятельности может осуществляться «только путем сопонимания, соосмысления, сооценки, сопереживания и приобщения к совместному творчеству, созидающему подлинные и гармонические отношения человека к миру, другим людям» и к самому себе. Утверждая некую общность условий человеческого существования, Ж. Сартр приходит к выводу «…чтобы получить истину о себе, я должен пройти через Другого». Данные идеи подтверждают мысль о том, что саморазвитие индивида в условиях его взаимодействия с окружающими является по сути двусторонним процессом. В рамках социальной, средовой педагогики дискутируется вопрос об «авторах среды» (или «школьного пространства»), о пассивной роли в ней учеников. Но традиционное воспитание ставит в пассивную роль и педагогов, которые, превращаясь в простых исполнителей социального заказа, перестают быть субъектами воспитания и формируют столь же пассивных исполнителей. М. С. Каган называет «потребность в другом человеке как соучастнике моего бытия» одной из основных внегенетических потребностей индивида. Особо выделяя эту потребность, он исходит из понимания того, что человеческая жизнь и деятельность коллективны по своей природе и предполагают «взаимодействие между участниками этих процессов». На этой основе М. С. Каган утверждает, что человек испытывает нужду в себе 157

подобных «как соучастниках единых материально-практических, практически-духовных и чисто духовных действий». В нравственной философии М. М. Бахтина Я присутствует в присутствии Другого. Другой позволяет признать за ним конкретно-индивидуальный неповторимый мир действительно-поступающего сознания. А. Г. Асмолов выделяет потребность ребенка в том, чтобы значимые «другие» включались в его жизнедеятельность. В контексте самостановления ребенка деятельность воспитателя воспринимается как ценностносмысловое взаимодействие с целью решения экзистенциальных проблем воспитанника. Одновременно происходит трансформация представлений и способов деятельности самого воспитателя. Активное субъектсубъектное взаимодействие педагога и воспитанника, их ценностно-смысловые обмены и связанные с ними сотрансформации приводят к идее со стояния педагога и воспитанника в культуре, в едином ценностносмысловом поле, пространстве диалогического взаимодействия. «Существовать значит сосуществовать». Только познав другого, сам можешь определить собственную принадлежность. Это пространство воспитательного взаимодействия есть пространство педагогической культуры, поскольку его конструктами являются ценности и способы деятельности, а содержанием – происходящие в субъектах взаимодействия изменения. Педагог не передает готовые образцы нравственной и духовной культуры, а создает, вырабатывает их вместе с воспитанниками. Совместный поиск ценностей, норм и законов жизни, их исследование в конкретных видах деятельности, в общении и составляют содержание воспитательного процесса. Список использованной литературы: 1.Бершадский, А. М. Понятие, формы и методы воспитательного процесса / А. М. Бершадский. – М: Изд-во «Прогресс»., 2010. – 308 с. 2.Ибрагимов, И. М. Воспитательные технологии и средства обучения / И. М. Ибрагимов, - М.: Изд-во: «Академия», 2012. – 336 с. 3.Малитиков, Е. М., Карпенко, М.П., Колмогоров, В.П. Актуальные проблемы развития образования в РК и странах СНГ // Образование. – 2014. – №1 (2). – С. 42–54.

ВОЕННО-ПАТРИОТИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ Османов А.Х. начальник службы управления командующего войсками регионального командования «Юг» Жизнь общества сегодня ставит серьезнейшие задачи в области воспитания и обучения нового поколения. Государству нужны здоровые, мужественные, смелые, инициативные, дисциплинированные, грамотные люди, которые были бы готовы учиться, работать на его благо и, в случае необходимости, встать на его защиту. Одной из главных задач современного общества является воспитание подрастающего поколения. Важнейшая составляющая процесса воспитания – формирование и развитие патриотических чувств. Без наличия этого компонента нельзя говорить о воспитании по-настоящему гармоничной личности. В свете этих задач повышается значимость военно-патриотического воспитания молодежи, так как именно оно должно внести весомый вклад, а в некоторых случаях и решающий вклад в дело подготовки умелых и сильных защитников Родины. Военно-патриотическое воспитание тесно связано с воспитанием патриотизма. Военнопатриотическое воспитание – образовательная технология двойного назначения, поскольку всеми доступными формами вооружает юного гражданина важнейшими морально-психологическими качествами, необходимыми как будущему защитнику Родины, так и вполне мирному человеку. Ведь смелость, твердость характера, физическая выносливость необходимы как защитнику Родины, так и врачу, инженеру. В школе, ребята получают первую профориентацию, нередко и практически знакомятся с будущей военной специальностью связиста, кинолога, водителя, санинструктора. Ведь освоение штатной боевой техники в войсках пойдет успешнее, если молодой человек до призыва на службу в ряды казахстанской армии уже ознакомился с устройством и эксплуатацией мотоцикла, автомобиля, трактора. Разве не укрепляют силу воли, не вырабатывают у молодых людей терпение походы, состязания, военизированные игры. Как видим, задача подготовки защитников Родины, весьма сложная и ответственная. Пересмотреть как, с помощью каких средств, методов и приемов привить современному школьнику чувство патриотизма, которое гарантировало бы укрепление территориальной целостности РК; любовь к ней; защиту Родины, как в мирное, так и в военное время. Военно-патриотическая работа – это проверенный временем способ внушения молодым поколениям глубокого понимания нашей силы и веры в планетарную устойчивость. Понимая всю сложность вопроса патриотического воспитания, я считаю, что ВС должны принять на себя основную нагрузку по патриотическому воспитанию подрастающего поколения, ведь именно здесь будущее нашей Родины. Остаюсь при мнении, что воспитание гражданина – патриота стратегическая цель школы, была, есть и будет. Патриотическое сознание наших граждан остается важнейшей ценностью, одной из основ духовно – нравственного единства общества. Воспитать человека любящим свою землю, свой народ, 158

быть готовым к защите своей Родины – очень непростая задача. Но она, безусловно, осуществима, не забывая мудрых слов: “Ученик – это не сосуд, который нужно наполнить знаниями, а факел, который нужно зажечь!” От того, как будет поставлена работа по патриотическому воспитанию, и зависит во многом выполнение этой сложной проблемы современной жизни. Очень хотелось, чтобы данная система военнопатриотического воспитания была постоянно действующей и направленной на конечный результат – воспитывать гражданина – патриота своей страны.. Вся работа, проводимая по военно-патриотическому воспитанию, дает свои положительные результаты. Начальная военная подготовка неразрывно связана с военно-патриотическим воспитанием молодежи. Сложившаяся система обязательных форм подготовки молодежи к службе в Вооруженных Силах дополняется мероприятиями оборонно-массовой и спортивной работы. Ее задачей является пропаганда военных и военно-технических знаний, вооружение молодых людей знаниями основ военного дела, гражданской обороны. Знания и навыки, полученные в процессе начальной военной подготовки, дополняются занятиями в университетах военных знаний, на факультетах военных знаний при народных университетах, клубах будущего воина. Многие юноши, получившие военную, физическую и моральную подготовку в военно-патриотических клубах, поступают в военные училища, становятся офицерами Вооруженных Сил. Успешному овладению молодежью военными знаниями способствует шефство воинских частей, кораблей и военно-учебных заведений над общеобразовательными школами, профессионально-техническими училищами, колледжами, учебными организациями . Допризывная военная подготовка и система оборонно-массовой работы, военно-патриотического воспитания молодежи к службе в Вооруженных Силах дают положительные результаты. Юноши, призванные на действительную военную службу в армии или на флот, успешнее осваивают сложную современную военную технику и вооружение, быстрее становятся в ряды героических Вооруженных Сил, бдительно стоящих на страже мирного труда нашего народа. Военная психология выполняет важные теоретические, познавательные функции и вместе с тем является военно-прикладной отраслью общей психологии. Она активно участвует в совершенствовании способов боевой деятельности, практики обучения, воспитания, повышение эффективности партийнополитической работы, научном обеспечении военно-профессионального отбора, конструирования оружия и боевой техники. В соответствии с этим военная психология решает следующие основные задачи: - изучение влияния условий воинской деятельности на психику воинов и психологию воинских коллективов. Изучается влияние уставного порядка службы, бытовых условий подразделения, казармы, условий учебы; выявляется влияние па воина и воинский коллектив особенностей различных видов боя, воздействие поражающих факторов оружия массового поражения противника, опасности, разного рода лишений и трудностей; - определение психологической характеристики деятельности воинов и воинских коллективов. С этой целью изучаются служба, учеба, отдых, общественная деятельность, взаимоотношения, коллективные действия и поступки, характерные для мирного времени. Изучаются также действия воинов и воинских коллективов в бою, учебе, на отдыхе, характерные для военного времени; - определение психологической характеристики личности воина. Выявляются личностные качества, необходимые воину для его успешного обучения, воспитания и службы; - изучение психологии воинского коллектива: мнений, настроений и запросов, исследуются такие психологические явления, как энтузиазм, солидарность, спайка, паника и другие; выявляются средства управления психологией коллектива. Особо следует сказать о связях между военной психологией и педагогикой. Длительное время они развиваются как единая система знаний. И это вполне закономерно. У них общий объект исследования — воин и воинский коллектив; общая направленность исследований — повысить эффективность обучения и воспитания воинов, а также уровень руководства ими. Взаимо-обогащая и дополняя друг друга, военная психология и военная педагогика в единстве обеспечивают более глубокую разработку важнейших проблем человеческого фактора в Вооруженных Силах. Военная психология занимается изучением личности воина с учетом его общественного положения. Как личность воин — полноправный гражданин общества, представитель трудящихся классов, член воинского коллектива, выполняющий предусмотренный Конституцией РК священный долг по защите Отечества. Ему присущи высокая политическая сознательность, нравственная зрелость, психологическая готовность и мастерство для выполнения учебных, служебных и боевых задач. Каждый воин имеет индивидуально-психологические особенности. Личность социальна по своей сущности и происхождению, и ее значимость оценивается критериями общественно-классовых интересов. В то же время личность — это сложный комплекс индивидуально своеобразных психических процессов, свойств и преобладающих состояний. Она имеет свое содержание и структуру. Под содержанием личности понимают духовный мир человека, его индивидуальное сознание, являющееся своеобразным отражением сознания общественного, социальной и природной среды. Элементами содержания личности являются представления, знания, понятия, взгляды и убеждения. 159

Содержание личности тесно связано с ее структурой. Структуру образует упорядоченная совокупность основных психических свойств: направленности личности, характера, способностей и темперамента. Эти свойства, присущие всем людям, наделены всегда конкретным содержанием. Центральную часть духовного мира воина составляет мировоззрение. Это система общественнополитических знаний и убеждении, сознание патриотизма и интернационализма, воинского долга. Важнейшее место в содержании личности принадлежит нравственному и правовому сознанию. Центральным свойством личности воина является направленность, то есть совокупность наиболее устойчивых жизненных и военно-специальных целей, отношений к существенным сторонам службы и другим социальным ценностям, а также ведущие мотивы деятельности и поведения. Ядром направленности воина являются его идейные убеждения и нравственные принципы, мировоззренческие взгляды на основные военнополитические и социальные проблемы. Направленность личности является обобщенной характеристикой воина с точки зрения того, к чему он стремится, что он ценит в мире и как поэтому воспринимает внешние воздействия. Знание содержания и структуры направленности воина дает представление о преобладающей ориентации его мыслей и стремлений, позволяет верно оценивать и, что очень важно, прогнозировать его поступки и их мотивы. К направленности личности примыкает характер, под которым понимают способность воина действовать в соответствии со своими взглядами. Он представляет совокупность черт, в которых закрепляется отношение воина к типичным условиям и требованиям службы, а также соответствующие способы реагирования. Характер — это отношения, базирующиеся на идейности, нравственности и культуре личности и проявляющиеся в основных профессиональных привычках и качествах, сформировавшихся в условиях военной службы и необходимых для нее. Особенно ярко вырисовывается характер в сложной обстановке, когда предъявляются повышенные требования, когда воин должен проявить такие качества, как смелость, само отверженность, мужество, стойкость, сознание воинской чести, взаимовыручка и др. Оценивая характер личности, обращают внимание на отношение воина к службе, своим товарищам и коллективу подразделения, к различного рода материальным и духовным ценностям, а также к самому себе. Трудолюбие, дисциплина, аккуратность, пунктуальность и ряд других профессионально важных черт характеризуют воина как специалиста. Смелость, самоотверженность, бдительность, хладнокровие в боевой обстановке образуют основу военного характера. Коллективизм, доброжелательность, товарищество, готовность к взаимовыручке или же индивидуализм, враждебность, замкнутость — все это черты характера воина как члена коллектива, его непосредственно социальные качества. Существенное значение имеют черты характера, которые закрепляют отношение человека к миру материальных ценностей, прежде всего к оружию и боевой технике, народному и военному имуществу, а также к ценностям духовного порядка – законам, нормам нравственности, науке, искусству, культуре. Важная сфера характера — отношение воина к самому себе: его самооценка, скромность, гордость, чувство чести и личного достоинства, аккуратность в одежде, забота о внешнем виде и другие качества. В процессе изучения способностей людей определяются такие показатели, как уровень и возможный темп развития мышления и памяти, наблюдательности и воображения, чувствительность органов зрения, слуха, осязания, приспособленность психофизической организации индивида к осуществлению тонких, ювелирной точности движений. Существенную сторону личности воина составляет его темперамент – свойство, характеризующееся особенностями протекания психических процессов, деятельности и поведения в целом: подвижность, уравновешенность, активность, возбудимость, степень эмоциональности, импульсивности. Темперамент дополняет облик личности динамическими показателями и является весомым фактором в общей картине поведения. Он тесно связан как с характером воина, так и с его способностями. Важные особенности личного состава обусловлены возрастом; юношам в 17—20 лет свойственны энтузиазм, самоотверженность, стремление к самостоятельности, желание разобраться в сложных мировоззренческих и нравственных вопросах, повышенная потребность в общении и дружбе. Многие качества этого возраста имеют большую социальную ценность. «...Не надо глушить эти юношеские особые свойства, — советовал М. И. Калинин. — Наоборот, их надо беречь, их надо развивать, на почве их надо растить нового, более совершенного человека»* В процессе изучения молодых воинов важно установить, в какой мере им свойственны лучшие черты молодежи, в какой индивидуально-своеобразной форме они проявляются в условиях армейской службы. Юношескому возрасту свойственны и определенные трудности становления и роста. Нередко проявляются категоричность и незрелость суждений и оценок, преобладание эмоциональных форм поведения, групповая замкнутость, неумение применять ранее полученные знания, отсутствие самокритичности. Личность воина — ее содержание и структура — не является чем-то застывшим, раз навсегда данным. Напротив, она динамична, ибо формируется в процессе воинской деятельности, обучения, воспитания и самовоспитания. Молодой человек, который приходит в подразделение или поступает в военное училище, уже представляет собой личность. Но ему предстоит пройти еще определенный путь развития, чтобы приобрести, закрепить и закалить те морально-политические и боевые качества, которые определяют сущность личности воина — вооруженного защитника Отечества. Военная служба в рядах Вооруженных Сил — разновидность общественно полезной деятельности большого числа преимущественно молодых людей. Основным содержанием ее в мирное время являются боевая 160

и политическая подготовка и поддержание постоянной высокой боевой готовности. Главным показателем уровня боевого потенциала является постоянная боевая готовность, гарантирующая немедленный отпор любому агрессору . Напряженность, ответственность и большая значимость службы — сильные воспитывающие факторы, формирующие личность воина. Общественная значимость воинской деятельности, ее сложное содержание обусловливают развитие у него высоких, благородных черт защитника Родины. Развитие личности молодого воина — это возмужание 17—20-летнего человека. Современные психологические данные говорят о том, что в этом возрасте развитие не только не завершается, но и по многим направлениям активизируется. На начальном этапе службы происходит адаптация личности к новым условиям жизни и деятельности. Многие люди при изменении жизненной обстановки испытывают определенный стресс. Через известное время, по мере того как формируются необходимые для данной обстановки способы поведения, состояние внутреннего дискомфорта, тоски по прошлому, привычному ослабевает, что свидетельствует о завершении процесса адаптации к условиям военной службы. В ходе его происходят обычно обратимые изменения в системе привычек и навыков повседневного поведения, в уровне функционирования личности и основных жизненных функций организма. Человек должен привыкнуть к распорядку дня, повышенному режиму физических нагрузок, к новым формам общения и взаимодействия с людьми, к форме одежды, условиям быта и отдыха, а также нередко и к новым климатическим, природным условиям. Все это представляет большую нагрузку для организма и психики молодых воинов. Существенно меняется весь образ жизни и деятельности — задача, с которой отдельные из них справляются с трудом. Благоприятные перемены затрагивают все структурные элементы личности: направленность, характер, способности и темперамент. Все это находит свое выражение в повседневной готовности воина с оружием в руках в любой момент защищать социальные ценности казахстанского народа и народов других стран содружества. Одновременно с развитием направленности личности происходит закалка характера, особенно таких его черт, как смелость, настойчивость, мужество, дисциплинированности, боевая активность, воля к борьбе и победе, коллективизм и войсковое товарищество. В армейских условиях воины получают всестороннее общее развитие. Они расширяют свой общеполитический и культурный кругозор, участвуют в общественной работе, овладевают новыми полезными для жизни знаниями, навыками, привычками, становятся более сильными и выносливыми в физическом отношении. Для многих воинов служба в армии является прекрасной школой овладения народным языком, ознакомления с национально-культурными ценностями других народов. Разумеется, все эти и другие положительные сдвиги в содержании культуры личности воинов происходят не самотеком, не стихийно, а при эффективной боевой и политической учебе, умелом проведении политико-воспитательной работы, четкой организации всей службы. Список используемой литературы: 1. Андреев Т.М. Педагогика здоровья. «Педагогика».2015г. 2. Золотарев О.В. К чувствам и разуму воина. / Военное издательство/2015г 3. Барабанщиков А.В., Давыдов В.П., Утлик Э.П., Феденко Н.Ф. Военная педагогика и психология. / Военное издательство/2014г. 4. Савин Н.В. Педагогика. М.,2015г. НОВАТОРСТВО И ИННОВАЦИИ В ВОЕННО-ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ Османов А.Х. начальник службы управления командующего войсками регионального командования «Юг» Современное состояние развития общества, вступившего на путь кардинальных политических и социально-экономических реформ, имеет ярко выраженную отличительную особенность - идет поиск нововведений, реализация инновационных процессов во всех сферах деятельности. Воспитательная деятельность не является исключением. От новаторства субъекта воспитания зависит успех формирования нового мышления военнослужащих, переход на качественные параметры оборонного строительства, обеспечение безопасности страны в новых условиях. Во-первых, реформирование Вооруженных Сил невозможно без самостоятельной, творческой, высоко инициативной деятельности военных кадров. Во-вторых, необходимость обусловливается и тем, что создаются новые условия для организации и проведения воспитательной работы с личным составом, генерирования нововведений в этот процесс, способствуют поиску нестандартных решений, методов и форм воспитательной деятельности субъекта воспитания.

161

В-третьих, в современных условиях особенно остро стоит проблема преодоления и целой совокупности факторов, тормозящих творчество и новаторство в деятельности воспитателей, существенного повышения уровня их профессионализма. Основные методы воспитания военнослужащих Методы воспитания представляют собой сложные действия, предполагающие применение системы педагогических мер. Методы воспитания – это, прежде всего, своеобразно организованная воспитательная деятельность. Методы воспитания выполняют определённые функции, каждый из них включает в себя совокупность свойственных лишь ему средств и приёмов педагогического воздействия, с помощью которых решаются характерные для данного метода воспитательные задачи. В воспитании военнослужащих используются следующие основные группы методов: Методы изучения объектов воспитания: целенаправленное наблюдение за объектом воспитания, изучение личности по документам, биографический метод, анализ практической деятельности военнослужащих, изучение и анализ независимых характеристик, тестирование, письменные и устные опросы, индивидуальные (групповые) беседы. Методы воспитательных воздействий и взаимодействий: убеждение, пример, упражнение, включение военнослужащих в различные виды деятельности, поощрение, критика и самокритика, принуждение. Методы профилактики и перевоспитания личного состава: переучивание, переубеждение, «реконструкция характера», «разрыв нежелательных контактов», критика и самокритика, самоисправление. Методы воспитательных воздействий: убеждение; упражнение; поощрение; пример; критика и самокритика; принуждение. Метод убеждения: Убедить военнослужащего – это значит сделать его личным достоянием приверженность идее, нравственным нормам, требованиям Военной присяги и уставов, превратив их в главные мотивы поведения, действий и поступков. Два основных средства: убеждение словом и убеждение делом; Успех убеждения словом зависит от сочетания содержания, живости и образности языка, простоты, ясности, доступности речи командира; Принципы убеждения словом: разъяснение, доказательство, опровержение, сравнение, сопоставление, аналогия, ссылка на авторитет и др. Принципы убеждения делом: показ воину общественной ценности и значимости его действий и поступков; поручение практических заданий, способствующих преодолению сомнений и ложных взглядов (анализ жизненных явлений и фактов, опровергающих ошибочные воззрения); ссылки на опыт сослуживцев; личный пример офицера и др. Условия действенности метода убеждения: убеждённость самого воспитателя, его принципиальность, исключающая разрыв между словом и делом; справедливость, честность и искренность офицера, его готовность ответить на острые и злободневные вопросы; умение командира (военного инженера) ясно, просто и доходчиво излагать свои мысли, эмоционально выражать их с помощью голоса, жеста; широкий общенаучный и военный кругозор, образованность и эрудиция, жизненный и служебный опыт; педагогический такт офицера, понимание им психологии подчинённого; дифференцированный подход к различным категориям военнослужащих; связь с жизнью, практикой воинской деятельности; Метод принуждения: - система средств и приёмов воздействия на воинов, нарушающих законы, уставы, нормы морали с целью исправить их поведение и побудить добросовестно выполнять свой воинский долг. Принудить человека – это значит заставить его выполнять волю командира (начальника), воинского коллектива в интересах решения задач, стоящих перед подразделением (частью) связи. Этот метод применяется после того, как все другие не дали желаемых результатов. Формы принуждения: категорическое требование, запрещение, предупреждение о возможном наказании, наложении дисциплинарного взыскания, отчуждение общественностью, привлечение к уголовной ответственности. Педагогические требования при применении дисциплинарного взыскания: глубоко разобраться в существе поступка, выяснив его мотивы, обстоятельства, прежнее поведение подчинённого, особенности его личности, время нахождения и степень знания порядка службы; отношение провинившегося к совершённому поступку, его самооценка; в личной беседе с воином установить причины проступка, степень осознания им своей вины и оценки поведения; наказание окажет положительное воздействие только тогда, когда оно применено правильно, справедливо, с учётом характера проступка и его влияния на сослуживцев; Порядок наложения взыскания и приведение его в исполнение: взыскание объявляется лично или перед строем; взыскание должно быть занесено в служебную карточку и приведено в исполнение; недопустимо наложение взыскания на весь коллектив подразделения вместо наказания непосредственных виновников; Метод упражнения: Упражнение необходимо для совершенствования навыков поведения в различных ситуациях как результата повышения сознательности. 162

В ходе учений, боевого дежурства, учебных занятий создаются такие условия, такая цепь упражнений и трудностей, которая формирует и развивает качества личности воина, учит мужеству, самоотверженности, решимости, смелости. Условия эффективности данного метода: сознательность и убеждённость; системный подход к упражнениям, плановость, последовательность, регулярность (планировать объём и очерёдностьнагрузок не надорвав волю и мускулы); учёт возрастных, психологических, физиологических и других индивидуальных особенностей воинов. Пример как метод воспитания оказывает большое воздействие на сознание, чувства и волю личного состава; служит образцом для подражания, основой для формирования идеала поведения и средством самовоспитания; Условия действенности примера: пример должен быть общественно и лично значимым и ценным; пример легче воспринимается, когда он взят из сферы деятельности войск связи, части, подразделения; показав воинам, какие внутренние силы и нравственные мотивы человека, который ставится в пример, побуждаем на самоотверженные действия; яркое эмоциональное описание обстановки, в которой происходит деятельность, служащая примером для подражания; воспитательная сила положительного примера органически связана с высокими качествами личности командира (военного инженера). Метод поощрения – это совокупность приёмов и средств морального и материального стимулирования воинов.Условия действенности метода: поощрение должно быть обосновано и целесообразно, направлено на стимулирование успехов военнослужащих и воинских коллективов в решении задач, стоящих перед подразделением, частью; грамотное сочетание видов поощрения; повышение роли сержантов и старшин в поощрении; гласность поощрения (в торжественной обстановке, перед строем или на собрании воинов); своевременность поощрения; Проведение индивидуальной воспитательной работы. Индивидуально-воспитательная работа (ИВР) – система целенаправленного психолого-педагогического воздействия офицера на сознание, чувства и поведение воина с учетом возрастных, социальных, психологических особенностей личности, условий службы, быта и отдыха; систематическое и целенаправленное воздействие на сознание, чувства и волю отдельного воина в целях привития ему профессионально важных качеств на основе глубокого знания и всестороннего учета его индивидуальных особенностей. Алгоритм проведения ИВР включает: - глубокое изучение военнослужащего как личности; - определение и составление программы ИВР; - грамотное использование офицером форм и методов и средств ИВР; - осуществление ИВР во всех видах боевой подготовки; службы и быта; - постоянный контроль за ходом ИВР и оценку ее результатов. В системном виде алгоритм проведения ИВР включает ряд этапов: 1. Изучение личностных качеств и особенностей, сильных и слабых сторон военнослужащего. 2. Выбор оптимальных форм, методов и приемов психолого-педагогического воздействия и их практическое применение. 3. Анализ достигнутых результатов индивидуального воздействия при необходимости корректировка его методов и приемов. Для изучения военнослужащих педагогически оправдано использование следующих методов: наблюдение, индивидуальная беседа, изучение документов, использование мнения других лиц, письменные связи с родителями и коллективами, где раньше работал или учился, анализ результатов повседневной деятельности, опросные методики. Основные приемы, при помощи которых реализуется методика индивидуально-воспитательной работы командира с подчиненными. Проявление сочувствия, внимания, доброты. Прием ориентирован прежде всего на сокращение дистанции педагогического взаимодействия командира с воином, требующим воспитательного воздействия, на установление взаимопонимания между участниками воспитательного процесса. Применение названного приема индивидуально-воспитательной работы целесообразно тогда, когда подчиненный оказался в трудной для себя ситуации по причине несоответствия личного потенциала требованиям ситуации, совершенной непреднамеренно ошибки, просчета или же обстоятельств, независящих от его личных качеств. Прием действенен в том случае, когда военнослужащий испытывает душевный дискомфорт, обиду, растерянность или потерял веру в собственные силы. Просьба, она выполняет роль нравственного тренинга, делает педагогические отношения командира (начальника) с подчиненным доверительными, более теплыми, усиливает взаимопонимание. При применении данного приема важным является то, как высказанная просьба, с какой интонацией, какое скрыто в ней личное отношение командира к подчиненному. Одобрение, похвала - этот прием является частью поощрения как общепедагогического метода воспитания. Однако и в рамках индивидуально-воспитательной работы с конкретным военнослужащим его значение переоценить трудно. Он является фактором стимулирования инициативы, поощрения сделанного выбора, реализованного способа деятельности, реакции на ситуацию. Формы выражения приема в коротких 163

репликах, типа: "молодец", "правильно", "похвально", "я в Вас верил или был уверен" и т.п. А также и в форме оценки с анализом совершенного действия или поступка, сделанного выбора или позиции. Проявление доверия в воспитании имеет вид поручения, то есть наделения полномочием военнослужащего, который пока, что по своим качествам не во всем соответствует поставленной перед ним практической задачи. В основе приема лежит принцип воспитания - опора на достоинство личности, на положительную черту характера подчиненного. Авансирование личности (термин А.С. Макаренко). Суть названного приема в том, что командир или начальник предоставляет военнослужащему определенные блага, то есть преимущества по сравнению с его настоящим положением, как бы предвосхищая будущий уровень нравственного развития воина, его совершенствование в специальности, общественной работе. Психологическая поддержка. Прием предполагает со стороны воспитателя создание таких условий педагогического взаимодействия с воспитанником, при которых он чувствует психологический комфорт в коллективе, адекватность оценок его поведения, результатов деятельности самооценки. На социальном (социально-культурном) уровне основные аспекты жизнедеятельности общества, Вооруженных Сил, обладающие огромным воспитательным потенциалом, являются объектом общественно-государственного управления, в том числе и целенаправленного управления в интересах укрепления морального духа граждан в целом и военнослужащих в частности. На этом уровне первым и важным субъектом воспитания выступает государство. Государство осуществляет консолидацию деятельности органов государственной власти всех уровней, ведомственных, общественных и иных организаций по решению широкого комплекса проблем воспитания на основе программных методов и единой государственной политики. На институциональном уровне вопросы воспитания решаются организациями, специально созданными для решения воспитательных задач или имеющими функции воспитания (воинские части, военные образовательные учреждения, культурно-досуговые учреждения и т.п.). На социально-психологическом уровне в качестве субъекта воспитания выступают воинские коллективы, и другие общественные организации. На межличностном уровне воспитание рассматривается как практика межличностного взаимодействия субъекта и объекта системы воспитания. Субъектом воспитания может выступать и сам объект (самовоспитание). На интраперсональном уровне субъектом воспитания выступает сам объект (самовоспитание). Настоящее воспитание то, которое переходит на самовоспитание. Из сказанного выше следует вывод о том, что повышению эффективности системы воспитания военнослужащих будет всемерно способствовать: наличие государственных подходов к государственнопатриотическому воспитанию всех граждан РК, основанных на развитии традиционных ценностей, таких как патриотизм, долг, честь, совесть, ответственность; объединение усилий средств массовой информации, ведомственных, общественных и иных организаций в интересах государственно-патриотического воспитания граждан РК; осуществление целенаправленной государственной социальной политики в отношении военнослужащих и членов их семей; соответствующее современным требованиям кадровое, финансовое и материально-техническое обеспечение воспитательного процесса в войсках; совершенствование системы подготовки субъектов воспитания; оптимизация организационно-штатной структуры органов воспитательной работы, уточнение их функций и задач; повышение личной ответственности командиров (начальников) за воспитание подчиненных, совершенствование стиля их педагогической деятельности. Список использованной литературы: 1. Корин С. Система воспитания военнослужащих ВС // Ориентир. -2015. №7. 2. Калюжный А. Основы организации и проведения воспитательной работы в подразделении, воинской части // Ориентир. - 2016. - №8. «ЧТОБЫ ПОМНИЛИ…» Опыт организации поисковой работы Ольга Александровна Сагандыкова Областной центр проведения школьных олимпиад и внешкольных мероприятий (г.Тараз, Жамбылская область, Республика Казахстан) Низкий земной поклон всем добровольцам – поисковикам стран СНГ, оказавших содействие в поиске родных 11 солдат, похороненных на кладбище в г. Тараз: Казахстан – Фатюшину Александру, г. Алматы , Исмурзину Асылбеку, г. Актобе, Беккулы Али, Т.Рыскуловский р-н Жамбылской области. Белорусь – Бриштен Дмитрию, г. Рогачев. Украина – Донбасс (фамилия опускается). Россия – Бунаеву Михаилу, г. Радужный, 164

Шашковой Ларисе, г. Москва. Сегодня я бы хотела поделиться опытом поисковой работы и увековечения памяти погибших во время Великой Отечественной войны. Методические разработки ведущих поисковых объединений России подразделяют поисковую работу на три вида: документальный поиск, поисковая работа методом опроса населения и поисковая работа на местности (полевые работы). В тылу, на территории Казахстана, военных сражений не происходило. А значит, нам остается только один метод поиска родственников погибших во время войны в эвакогоспиталях и захороненных на территории Казахстана – электронный. Историческая справка. 22 августа 2012 года вступило в силу СОГЛАШЕНИЕ об увековечении памяти о мужестве и героизме народов государств-участников Содружества Независимых Государств в Великой Отечественной войне 1941-1945 годов. В статье 1 данного Соглашения четко дается формулировка поисковой работы. Это форма увековечения памяти путем выявления неучтенных воинских захоронений и непогребенных останков погибших или пропавших без вести при защите Отечества для последующего их захоронения, а также установление имен погибших и пропавших без вести для увековечения их памяти. Статья 2 данного Соглашения гласит, что Стороны должны осуществлять мероприятия по сохранению памяти о погибших военнослужащих, содержанию и обустройству воинских захоронений и воинских памятников; продолжать поисковую работу, организовывать освещение фактов о бессмертном подвиге народов государств-участников СНГ в Великой Отечественной войне 1941-1945 годов. В преддверии 20-летия Независимости нашей страны оборонное ведомство Российской Федерации передало Министерству обороны Республики Казахстан электронный банк данных погибших и пропавших без вести в период Великой Отечественной войны военнослужащих, призванных со всех уголков нашего государства. Это своего рода достойный памятник воинам, погибшим и пропавшим без вести при защите нашей Родины. База данных содержит информацию о звании погибшего, части, в которой он служил, дате и причине смерти (убит, умер от ран, пропал без вести) по которым можно узнать и о месте захоронения. Электронный мемориал содержит сведения о свыше 587.000 казахстанцев и размещен на официальном сайте Министерства обороны Республики Казахстан (mod.gov.kz). Ознакомившись с законодательной базой, военно-патриотический клуб «Барсы Тараза» областного Центра школьников приступили к документальному поиску данных погибших во время войны и похороненных в нашем городе. Выбор данного направления документального поиска не случаен. Мероприятия республиканского, областного и городского масштабов военно-патриотического направления, как правило, начинаются с митинга на кладбище в 5-м микрорайоне. Именно туда в 1979 году перезахоронили с кладбища района железнодорожного вокзала погибших солдат времен Великой Отечественной войны. На примере героического подвига погибших бойцов у курсантов нашего города воспитывается преданность своей Родине и готовность к ее защите, пропагандируется историческое прошлое нашей страны, героическое наследие и боевые традиции Вооруженных сил РК. Курсанты военнопатриотических клубов отдают долг памяти, читая клятву на право ношения тельняшки. Историческая справка. В годы Великой Отечественной войны в СССР было развёрнуто более 5 тысяч военно-медицинских учреждений. Всего в годы Великой Отечественной войны на территории Казахстана было 155 эвакогоспиталей на 59.465 коек. Из общего числа функционировавших в Казахстане эвакогоспиталей 44,5% были местного формирования, 55,5% – прибывшие в порядке эвакуации. На 24 железнодорожных узлах были организованы санитарно-контрольные пункты, а на крупных станциях созданы здравпункты. По особому заданию правительства во всех 14 областях и в г. Алма-Ате за короткий срок оперативно была развернута мощная сеть эвакогоспиталей. Это были многопрофильные учреждения, действовавшие на обширной территории Казахстана все четыре года войны. В декабре 1941 года в Казахстан с Северного Кавказа прибыло 20 эвакогоспиталей на 9150 коек, которые были размещены следующим образом: в Алма-Атинской области – 2 госпиталя на 400 коек, в Актюбинской – 1 на 500, Акмолинской – 2 на 1400, Гурьевской – 1 на 200, Джамбулской – 3 на 1200, Восточно-Казахстанской – 2 на 800, Кзыл-Ординской – 3 на 1800, Кустанайской – 2 на 750, Павлодарской – 1 на 800 и в ЮжноКазахстанской -1 на 400 коек. Раненых размещали в госпитале на железнодорожном вокзале (сейчас это 24 школа-гимназия). Умерших от ранений, хоронили тут же на кладбище. В 1979 году происходит перезахоронение солдат. По официальным данным нам известно о захоронении 11 человек (по неофициальным, больше 200). Чтобы не терять зря время, мы обратилась за помощью к опытным поисковикам Казахстана. А именно, к актюбинской поисковой группе "Зов памяти" и его руководителю Асылбеку Исмурзину. Он посоветовал обратиться к волонтерам Общероссийской организации "ПОИСК", зайти на сайты «СОЛДАТ.RU», «МЕМОРИАЛ». А также к руководителю ОО «Парыз» Т.Рыскуловского р-на, с. Каменка Али Беккулы Алиевичу. На сегодняшний день благодаря его работе, увековечены имена 246 жамбылцев, по Ленинграду он уточнил места гибели 1100 бойцов из Жамбылской области. Ведет поиск защитников Брестской крепости, а это 120 человек из нашей области. Поисковая работа в архивах первую очередь заключается в сборе материалов для поисковой работы и уточнении сведений о судьбе военнослужащих.На наш запрос первый волонтер-поисковик из г. Радужный, Россия, Михаил Бунаев выслал документы (учетную карточку воинского захоронения, список умерших в эвакогоспитале № 3986 за время с 1941 по 1943 год), и прислал вот такое приглашение «Добрый вечер 165

Казахстан!!! Получил от Вас письмо на розыск родственников бойцов РККА умерших от ран у вас в госпитале... Вы не против, если мы откроем тему на сайте "Солдат"... так по России будет легче найти... С уважением, Михаил». Тему открыли и сейчас на сайте есть форум «Захоронение в Казахстане. Поиск родственников». Вот имена тех солдат, о которых не было возможности получить данные по разным причинам. Сержант Гельман (в других источниках – Гольман) Иосиф Ефимович, «местожительства неизвестно, так как поступил в бессознательном состоянии», в графе «родственники» написано «сведений нет». Политрук Рыкова Агафья Степановна, была призвана с Краснодарского крайвоенкомата. «Адрес семьи» значится село Яблоновец. В другом отчете значится адрес Карачаевский автономный округ, город Микоян-Шашар. Рядовой Осколков Яков Данилович. Призван с Мо́лотовского РВК, Молотовской области. Поиск продолжается. Сержант Новожилов Иван Кузьмич (В других документах Новиков). Призван с Шуйского РВК Ивановской области. Поиск продолжается. Сержант Горшков Сергей Егорович. Призван: Дзержинский РВК Новосибирская обл., г. Новосибирск. В военкомате устно заверили, что учетные карточки не сохранились и какие-либо данные о месте жительства бойца установить практически невозможно, но все же данные переписали и попросили перезвонить на следующей неделе. Красноармеец Карцев Григорий Антонович. Призван: Свободинский РВК Курская обл. Свободинский р-н. Найдена его внучка, Гладких Галина Анатольевна. Она проживает там же, в Золотухинском районе, в Будановке. Связь была очень плохая, но удалось услышать, что про дедушку ничего не знает, лишь то, что погиб. Фотографии у нее нет. Администрация продолжает розыск родных, потому что у нашего бойца было четверо детей. Возможно, что более старшие и сохранили воспоминания. Рядовой Заморий Алексей Захарович. Призван с Никопольского РВК Днепропетровской области. Пришел ответ от волонтера-поисковика с Украины, из Донецкой области. «Здравствуй, Казахстан! Территориально мы находимся в Донбассе. У нас обстановка, как в 42-м году. Я знаю, что в Днепропетровской есть большой отряд поисковиков, свяжитесь с ними. На Украине сложная обстановка с русскими и советским прошлым, так что будьте готовы нарваться на «истинного украинца». От меня огромное Вам спасибо за то, что храните память нашей общей победы в Великой Отечественной войне! Память предков!» Политрук Коновальчиков Леонид Григорьевич. Призван с г. Рогачев, Гомельская область, Белорусь. Помочь в поиске родственников отозвался Дмитрий Бриштен, доброволец-поисковик. Вот что ему ответили в редакции местной газеты. «Уважаемый Дмитрий Бриштен! На страницах районной газеты «Свабоднае слова» 6 декабря 2014 года (№137) была размещена информация, присланная Ольгой Сагандыковой из города Тараз (Казахстан), об уроженце г.Рогачева Леониде Коновальчикове. В редакцию обратилась его родственница - Любовь Константиновна Иваненко. Она сообщила, что информация о Леониде Коновальчикове, его смерти в госпитале Тараза и захоронении на местном кладбище им известна. По словам Любови Иваненко, эта тема поднималась года три-четыре назад. Один из рогачевцев, проживающий в Казахстане, написал родственникам и даже прислал плакат с могилками и памятниками. В заключение Любовь Иваненко от имени всех родных попросила передать Ольге Сагандыковой искренние слова благодарности за их труд, внимание и светлую память!». В свою очередь, были высланы редакции газеты наши фотографии о мероприятиях. Рядовой Цветков Федор Иванович. Призван: Ржевский РВК Калининской области. В 1988 году дочь Цветкова Федора Ивановича подавала анкету на розыск сведений об отце. При этом был указан ее адрес: Калининская область, город Ржев, улица Карла Маркса 45/6, кВ. 5 Документы на ее запрос найдены в ОБД. Удалось найти в Ржеве внучку нашего бойца Цветкова Федора Ивановича. Мой звонок для Марины не был неожиданностью. Она уже знала, уже ей сообщили бывшие соседи по дому, где они жили ранее, что их ищут, что это какое- то известие, связанное с войной. И все равно, то волнение, с которым внучка все восприняла, оно передавалось в каждой ее фразе, в каждом ее вопросе. - А мы ведь ходили в военкомат, спрашивали, по какой причине наш ищут, может, что о дедушке стало известно?- торопливо мне говорила внучка, - мы ведь так и не знаем, что с ним случилось, где погиб, в какой стороне. Не было нам никаких известий! Я сообщила Марине о цели розыска, а, главное, она записала, где похоронен ее дед, когда он умер. - Да, продолжала Марина Ивановна Прокошева, знаю, что после войны моя мама, искала отца, писала. Но так мы ничего и не узнали. А теперь вот, оказывается, похоронен мой дед в Казахстане. Пойду к маме на могилку, расскажу все ... Красноармеец Бабаков Андрей Григорьевич. Призван: Ипатовский РВК Ипатовский р-н, Орджоникидзевский край. В Ставропольском крае, в Ипатово, живет сын нашего бойца. Бабаков Михаил Андреевич, 1941 года рождения. Созвонились, информацию о захоронении сообщили по телефону. Рядовой Ерофеев Илья Ефимович. Призван: Исакиинский РВК Куйбышевской области. Установили услугу «Соседи СНГ» на мобильном телефоне. Позвонила сыну одного из наших бойцов. Владимир Ильич (ему сейчас 79 лет) разговаривал сначала очень настороженно. Его успокоили и объяснили, что каждую весну наши курсанты ходят на могилы, убирают их, приносят цветы. Ерофеев Владимир Ильич расплакался на одном конце 166

провода, а я разревелась на другом. Когда ему сообщили, что все хорошо, что за могилой ухаживают, хотят отчитаться о добрый делах, то он, судя по голосу, совсем успокоился. Итогом поисковой работы стал следующий проект. В рамках празднования 70-летия Победы была проведена инвентаризация памятных сооружений, посвящённых Великой Отечественной войне 1941-1945 гг ,восстановлены, построены памятники героям Великой Отечественной войны. Предлагаю составить карту памятников героев Жамбылской области и всего Казахстана, назвать данный проект «Подвиг твой бессмертен!» с целью сохранения памяти о подвигах солдат нашей области. А также ежегодно проводить с курсантами ВПК автопробеги. Список литературы. 1. "Соглашение об увековечении памяти о мужестве и героизме народов государств-участников Содружества Независимых Государств в Великой Отечественной войне 1941 - 1945 годов" (Заключено в г. Душанбе 03.09.2011). 2. «Тыловые эвакогоспитали Казахстана и Республик средней Азии(саво)» Марияш Жакупова ( 2005) НА КАНИКУЛЫ – В АРМИЮ! Ольга Александровна Сагандыкова Областной центр проведения школьных олимпиад и внешкольных мероприятий( Жамбылская область, Республика Казахстан) В статье рассматривается перспективное взаимодействие образовательного учреждения дополнительного образования и такого государственного института, как Региональное командование «Юг», по организации военно-патриотического воспитания подростков на базе войсковых частей в каникулярное время по методике «погружения» в реальную профессиональную среду, как прямой способ духовно-нравственного формирования личности. Патриотическое чувство с молоком матери не передается... Одна из опасностей, подстерегающая наше общество сегодня, – не в развале экономики, не в смене политической системы, а в разрушении личности подростков религиозным экстремизмом, Интернетом и, как это ни странно, единым национальным тестированием. А в самом ближайшем будущем в школах Казахстана отменят труды, музыку, рисование и ряд других отдельных предметов. Именно как отдельных, так как в интеграции с другими предметами они все же будут изучаться. Об этом сообщили на презентации нового Государственного общеобязательного стандарта начального образования Республики Казахстан специалисты АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы» и Национальной академии образования имени Ы.Алтынсарина в связи с переходом на 12-летку. – Шить фартуки и жарить котлеты в современных реалиях школы – то, чем раньше занимались на уроках технологии, – это непростительное расточительство драгоценного времени, – считают разработчики образовательных программ. Мы забыли те времена, когда проводились творческие вечера, защита художественных проектов, конкурсы чтецов. Идет механическое натаскивание на сдачу национального тестирования. Материальные ценности в обществе доминируют над духовными, поэтому у молодых людей искажены представления о доброте, милосердии, великодушии, справедливости, гражданственности и патриотизме. Наших подростков отличает эмоциональная, волевая и духовная незрелость. Широкий размах приобрела ориентация молодежи на массовую, в основном западную, культуру за счет снижения истинных духовных, культурных, национальных ценностей, характерных для казахстанского менталитета. Продолжается разрушение института семьи, формируются внесупружеские, антиродительские и антисемейные установки. У молодого поколения утрачивается главный фактор развития личности – воспитание духа. В ряду других важных целей воспитания детей, подростков и молодежи на особом месте стоит военнопатриотическое воспитание, которое предусматривает массовую военно-патриотическую работу, организуемую и осуществляемую совместно государственными, общественными и другими организациями. Общие цели – воспитание патриотизма, формирования у подростков верности Родине, готовности к служению Отечеству и его вооруженной защите, противодействие проявлениям политического и религиозного экстремизма в молодежной среде, физическое развитие курсантов, воспитание дисциплины и ответственности, усиление моральных и духовных ценностей в воспитании полноценных граждан общества. Особенно важна практическая сторона этой работы. Если кто-то думает, что военно-патриотическое воспитание молодежи заключается в том, чтобы засадить эту самую молодежь за парты и вдалбливать им лекции о том, как надо Родину любить, то он глубоко ошибается. Никакие лекции не заменят подростку гордости от участия в торжественном параде, ощущения тяжести автомата Калашникова и запаха дыма от сваренной на костре каши. В Таразе, в бывшем Дворце пионеров (сегодня он называется «областной Центр проведения школьных олимпиад и внешкольных мероприятий» – ОЦПШОиВМ) в 2000 году была основана первая в Казахстане 167

школа военно-патриотического воспитания «Барсы Тараза». Идея оказалась настолько успешной, что в свое время «Барсы» стали победителями международных соревнований в Кыргызстане и Беларуси. Затем для детей 12-14 лет – в качестве как бы младшей группы «Барсов» – был создан военно-спортивный клуб «Уланы», а потом к работе в этом направлении присоединилась и юношеская «Полицейская академия». Если в руки случайному человеку попадется учебная программа подготовки курсантов «Барсов Тараза», он не поймет, кого именно там готовят – военных, альпинистов, спасателей, компьютерщиков, медиков или еще кого-то. Потому что «барсов» учат армейским уставам и строевой подготовке, устройству автоматов, пистолетов, пулеметов, винтовок, рукопашному бою (и обороне, и нападению), топографии, азбуке Морзе, десантно-штурмовой, горно-егерской и компьютерной подготовке, основам юриспруденции. Естественно, мальчишкам и даже некоторым девчонкам, изнывающим от скукотищи школьных предметов, «барсовская» «теория» представляется захватывающе-романтичной. Но в том-то все и дело, что одной только «теорией» «Барсы Тараза» никогда не ограничивались. Потому что военно-патриотический клуб – это не столько теория, сколько самая что ни есть практика. Все, что записано в учебной программе, стараются выполнять. Поэтому и автомат разобрать могут, и от нападения отбиться, и карту прочитать, и на скалу по веревке забраться, и ссадину обработать. Сегодня особенно актуальным становится вопрос об использовании в социально-педагогической практике таких форм организации воспитательной работы с подрастающим поколением, которые позволяли бы снимать существующие проблемы и противоречия. Но именно сегодня, в условиях продолжающегося экономического кризиса, особенно важна не только эффективность используемых форм, но и их малозатратность. Нужны те формы организации воспитательной работы, которые не требуют больших материально-финансовых вложений. Например, в Жамбылской области накоплен довольно богатый опыт организации и проведения такой малозатратной формы организации каникулярного отдыха подростков, как военно-патриотические профильные смены–лагеря на базе войсковых частей. С одной стороны, это одна из наиболее эффективных форм организации воспитательной и профильной работы с подрастающим поколением. С другой стороны, это одна из самых малозатратных форм, потому что не нужно строить специальные корпуса для размещения курсантов, не нужно обучать специальных педагогов, практическое обучение проводят сержанты войсковых частей, и всю материально-техническую базу (тренажеры, спортивный инвентарь, настоящее и компьютерное оружие, компасы, противогазы и так далее) также представляет руководство войсковой части. При организации такого лагеря нужны затраты только на транспорт, питание, зарплату работникам и канцелярию. Еще одним важным моментом в обучении является наставничество офицерского состава. Помимо педагога-организатора организацией лагерной смены занимается приставленный офицер войсковой части, как правило, по воспитательной работе. Деятельность офицера по подготовке военнослужащих и педагоговвоенруков одинаково носит многоплановый характер. Каждый мастер-класс, соревнование предусматривает как образовательные и воспитательные возможности, так и возможности по развитию личности курсантов, их психологической подготовке к имитации ведения боевых действий и самосовершенствованию. Все конкурсы и соревнования оценивают члены жюри только из числа служащих войсковой части, которые заинтересованы исключительно в правильности выполнения Устава ВС РК! В самых разных ситуациях представители войсковой части спокойно, методично, а главное, как с равным себе, ровесником, как с взрослым мужчиной объясняют нашим курсантам интересующие их вопросы. А это может быть стоит целого года обучения. На боевых стрельбищах к каждому курсанту приставлен солдат, офицер войсковой части и индивидуально каждому дается объяснение по использованию настоящего АК-74. А сколько споров со стороны преподавателей строевой подготовки вызывают оценки офицеров! На что получают сухой однозначный ответ: «Уставы ВС РК 2007 года. Изучайте!» При грамотной, разумной и целесообразной организации любое образовательно-досуговое учреждение способно организовать и провести такой лагерь. Другое дело, что разным может быть его уровень, то есть количество и состав участников, материально-техническая база, качество разрабатываемых и реализуемых в условиях лагеря программ. Нужно также отметить, что какие-то лишения, трудности, отсутствие привычного комфорта может положительно сказаться на развитии физического и социального иммунитета подростков, их стрессоустойчивости и адаптируемости. Одним из наиболее главных преимуществ лагеря является также и его мобильность. У руководителей и педагогов есть уникальная возможность выбирать определённую войсковую часть для проведения лагеря, исходя из целей организуемой смены. Лагерь можно каждый раз проводить в новой войсковой части. Подросткам всегда интересно приезжать на новое место, а педагогам это даёт возможность использовать разную военную специфику (мотострелки, горные егеря, внутренние войска, пограничники) и лучше организовывать различные мероприятия (экскурсии, игры, «поиск флага», походы и т.д.). Таким образом, очевидно, что такая форма организации конструктивного досуга молодёжи, как лагеря, имеет целый спектр богатейших социально-педагогических возможностей, которые, к сожалению, далеко не всегда и далеко не в полной мере используются. Профильные смены на базе войсковой части дают возможность подрастающей молодежи не просто развлекаться, а в игровой форме постигать азы военной науки, у военных учиться тактике и стратегии, знакомиться с настоящим боевым оружием, пройти самую настоящую начальную военную подготовку. 168

Цель лагерной программы: Создать условия для формирования у подростков идей патриотизма и гражданственности, положительной мотивации к службе в Вооруженных Силах Республики Казахстан, профилактика правонарушений и асоциального поведения, улучшение физической подготовки и подготовки по основам военной службы, раскрытие способностей во время каникул. Задачи: • поднятие престижа профессии защитника Отечества; • формирование интереса, сознания подростков к делу освоения воинских профессий, чувства долга перед Родиной; • сохранение и укрепление здоровья подростков; • внедрение в практику патриотического воспитания игровых методов и современных технологий; • практическая подготовка молодежи и подростков к военной службе; • привлечение детей и молодежи к занятиям техническими и военно-прикладными видами спорта. Организаторами военно-патриотических смен являются: - Региональное командование «Юг», - Областной центр проведения школьных олимпиад и внешкольных мероприятий. Не меньше четырех раз в год наши «Барсы», «Уланы» и «Сункары» отправляются на несколько дней в выездной лагерь на базе какой-либо войсковой части в очередную профильную военно-патриотическую смену «Я – гражданин Республики Казахстан». Там они в игровой форме постигают азы военной науки, учатся тактике и стратегии, знакомятся с боевым оружием, проходят самую настоящую начальную военную подготовку. В их программе – тактическая, строевая и физическая подготовка, боевые стрельбы, медицинская подготовка, азбука Морзе, топография. Уже второй год особо популярны среди участников соревнования по лазертагу – командные поединки с использованием новейшего лазерного оружия. В лагере их ждет настоящий армейский распорядок, ранние подъемы, строгая дисциплина, серьезные физические нагрузки, марш-броски, стрельбы – это самая настоящая проверка на выносливость, закалка характеров и организмов. Смена проводится по методике «погружения». Реализация программы лагеря ориентирована на распорядок согласно Устава ВС РК. В результате проведенной профильной смены организаторы ожидают: - повышение степени готовности к призыву на военную службу в процессе проведения военнопрофессиональной ориентации учащихся в ходе выполнения программы, укрепление веры в собственные возможности и силы, повышение уровня самооценки, уважение к старшим; -радикальное изменение отношений юношей в лучшую сторону к Вооруженным Силам Республики Казахстан, чему способствует сама организация и построение работы в лагере, которые включают в себя широкий спектр проводимых воинских ритуалов: торжественные построения, исполнение гимна и вынос знамени РК, прохождение торжественным маршем, торжественные вечерние поверки. Оценка результативности складывается из отзывов, полученных результатов обсчета анкет участников; - по завершению и успешном выполнении программы участникам в торжественной обстановке вручают благодарности родителям, призы, грамоты; -укрепление здоровья и совершенствование физического развития учащихся в период лагерной смены, пропаганда здорового образа жизни. Результативность выполнения этой задачи определяется в ходе принятия зачетов, спортивных нормативов и учета активности юношей в спортивно-массовых мероприятиях в процессе всего периода лагерной смены. «На каникулы – в армию!» Этот девиз может стать очень хорошим подспорьем для всех, кто занимается военно-патриотическим воспитанием молодежи в Казахстане.

АКТУАЛИЗАЦИЯ КРЕАТИВНЫХ СПОСОБНОСТЕЙ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ ЧЕРЕЗ НЕОБЫЧНЫЕ СРЕДСТВА ПРЕДСТАВЛЕНИЯ УЧЕБНОГО МАТЕРИАЛА И ВКЛЮЧЕНИЕ УЧАЩИХСЯ В ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ Панова Людмила Викторовна г.Тараз, школа гимназия №7, учитель русского языка и литературы По современным представлениям, развитие креативных способностей у детей - одна из принципиальных целей образования. Школа формирует и развивает общие способности ребенка. Формирование и развитие креативных способностей у детей очень важно, и формирование это должно быть основано на современных подходах к организации процесса обучения в свете модернизации образования в целом. Элементы творчества можно наблюдать и в обычном школьном учебном процессе. Творчество школьника по самой природе деятельность кооперативная, которая осуществляется при непосредственном участии учителя. Подросток 169

чувствует себя творцом. Он создает продукт своего творчества, который доставляет радость и ему и взрослым. Школьник видит, как серьезно оценивают его работу и серьезно относится к ней. Творческая деятельность ученика не может выйти за пределы имеющихся у него знаний, эти знания он должен получить на уроке. Учитель обязан научить навыкам и приемам работы, которые нужны ему для создания запроектированных изделий. От учителя требуются огромные усилия, такт, чтобы поддержать, не допустить отказа от творчества по "неумению". Желание творить приходит к ребенку рано. Не следует ждать, когда ученик получит большие знания и прочные навыки - это дело наживное. Для достижения результата первично творческое усилие, оно доступно всем. Важнейшей задачей в развитии творческих способностей учащихся является создание комфортной социально-гуманной среды. Благоприятный психологический климат характеризуется атмосферой раскрепощенности, взаимного уважения, дружелюбия, деликатности, создает комфорт и условия для творческой работы, раскрывает потенциальные возможности личности. К средствам влияния на психологический климат относятся демонстрация благожелательности классного воспитателя к своим воспитанникам, знаки внимания, интерьер классной комнаты, разнообразные формы работы воспитателя на классных часах, во внеурочное время, речевые, пластические, мимические средства и многое другое. Создатели теории развивающего обучения выделяют несколько наиболее устойчивых позиций, которые будут способствовать созданию на уроке атмосферы творчества и развития: Во-первых, учитель должен научиться демонстрировать детям живое мышление. Он выступает не как носитель некоторой готовой информации, а как человек, который знает, как возникают знания. Во-вторых, знания на уроках не предъявляются в готовом виде, они выводятся, формулируются путем коллективного рассуждения, на основе уже имеющихся знаний, из прошлого опыта детей. В-третьих, основной целью урока является не поиск и решение определенной суммы учебных задач, не погоня за все более высокими показателями, а создание таких педагогических ситуаций, такой атмосферы, в которой должна состояться мысль, где постоянно работает детская интуиция, догадка. Главной задачей учителя является — не «донести», «объяснить» и «показать», а организовать совместный поиск решения возникшей перед ними задачи. Такие условия обучения требуют от учителя умения выслушать всех желающих, встать на позицию каждого отвечающего, чтобы понять логику его рассуждения и найти выход из постоянно меняющейся учебной ситуации, анализировать ответы, предложения детей и незаметно вести их к ответу. Одним из важных моментов, который нужно учитывать при организации обучения, направленного на развитие творческих способностей, является учебно-развивающая среда. В качестве ее критерия рассматривается способность обеспечить всем субъектам образовательного процесса возможности для эффективного личностного саморазвития. При этом возможность понимается как особое единство свойств образовательной среды и самого субъекта, являясь в равной мере как фактором общеобразовательной среды, так и поведенческим фактором субъекта. Для того, чтобы использовать возможности среды, и возможности, отвечающие потребностям учащегося, и таким образом, мотивирующие его деятельность, ребенок проявляет соответствующую активность. Однако не любая деятельность развивает творческие способности, а только та, в процессе которой возникают положительные эмоции. Познавательная потребность характеризуется чувством удовлетворения от умственной работы. Экспериментально зарегистрировано, что умственная работа, выполняемая потому, что хочется самому, то есть по потребности, обязательно связана с выраженной деятельностью центра положительных эмоций. Что касается учащихся младших классов, то их творческая (изобретательская) деятельность должна быть направлена не столько на решение технических учебных задач, сколько на решение и изобретение того, что реальнее и ближе к ним: придумывание примеров, задач, загадок; высказывание оригинальной гипотезы, сочинение сказки, метафоры, пословицы, задачи «да-нетки»; изобретение подвижной или дидактической игры, придумывание нового свойства объекта и его практическое применение, обсуждение вариантов выполнения задания; генерирование способов решения как технической, так и социальной проблем; изготовление игрушек, поделок, наглядностей и т.д. При организации работы по формированию креативности следует учитывать, что «детям с опережающим развитием интеллекта и творческими устремлениями необходима не только соответствующая умственная нагрузка, но и не меньше, чем любому другому, своевременное руководство учителя. Очень много для детей с высокими умственными возможностями может дать и обычная школа, только если там есть Учитель с большой буквы». Понятно, что немаловажным условием для решения обозначенной проблемы является воспитание педагогом собственной креативности. Чтобы развивать творческие способности учеников, педагог сам должен быть творческой личностью, стремиться к преодолению в себе силы инерции, шаблона, формальности в преподавании. Статистика свидетельствует: если создать для детей надлежащие условия, не менее 30% из них достигают в жизни вершин. Чем активнее учитель включится в проблемы интеллектуальной одаренности, тем быстрее общество получит профессионально ориентированных и психологически устойчивых молодых людей, способных плодотворно трудиться, сумевших реализовать свой творческий потенциал. Креативное обучение базируется на следующих принципах: принцип соответствия внешнего образовательного продукта учащегося его внутренним потребностям; -принцип индивидуальной образовательной траектории учащегося в образовательном пространстве; -принцип интерактивности занятий, осуществляемый при помощи телекоммуникаций; -принцип открытой коммуникации по отношению к создаваемой учащимся образовательной продукции. 170

Креативное обучение предполагает развитие творческого мышления, воображения, интуиции.Для развития креативных способностей необходимы специальные условия: благоприятная атмосфера, знающие свою работу преподаватели, вовремя замеченные особенности развития ребенка. При обучении креативных детей необходимо учитывать личностные особенности каждого ребенка, учитывать особенности их развития, относиться к ним как творческим детям, делать упор на те предметы, к которым у ребенка определенный «дар». Также необходимо проводить различные работы с родителями таких детей: просвещение, беседа и т.д.Особенностью креативного обучения является то, что педагог должен проводить не стандартное занятие. Он должен «подогнать» программу под особенности детей. Важнейшей задачей в развитии творческих способностей учащихся является создание комфортной социально-гуманной среды. Благоприятный психологический климат характеризуется атмосферой раскрепощенности, взаимного уважения, дружелюбия, деликатности, создает комфорт и условия для творческой работы, раскрывает потенциальные возможности личности. К средствам влияния на психологический климат относятся демонстрация благожелательности классного воспитателя к своим воспитанникам, знаки внимания, интерьер классной комнаты, разнообразные формы работы воспитателя на классных часах, во внеурочное время, речевые, пластические, мимические средства и многое другое. С целью формирования креативных способностей школьников в процессе обучения необходимо сочетать предметно – познавательную и творческую деятельность учащихся. Целенаправленная тренировка гибкости мышления, ассоциативности, использование фантазии, интуиции, воображения, исследовательских методов обучения – всё это способствует развитию креативных способностей учащихся. В постановке проблем, выдвижении гипотез решения и их исследований проявляется такая характеристика креативного мышления, как самостоятельность при приобретении и оперировании новыми знаниями. Список литературы: 1.Гатанов Ю.Б. Курс развития творческого мышления (по методике Дж. Гилфорда и Дж. Рензулли): Первый год обучения (для детей 6-10 лет). — СПб: ГП «Иматон», 1996. - 84 с. 2.Гордон У. Синектика: развитие творческого воображения. - М., 1961.3.Клышев Н.Ю. Креативность: научный конструкт или жизненная необходимость// Праблемы выхавання. - 2004. - №6(41). - С.30. 4.Лейтес Н.С. Способность и одаренность в детские годы. — М., 1984. - 96 с. 5.Чудновский В.Э., Юркевич В.С. Одаренность: дар или испытание. — М.: Знание, 1990. - 122 с. «ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ: «МАХАББАТ ПЕН ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫ» Рахышева Гульшат Жолдасбековна Жамбыл облысы, Т.Рысқұлов ауданы, Құлан ауылы Жай мұғалім хабарлайды, Жақсы мұғалім түсіндіреді Керемет мұғалім көрсетеді Ұлы мұғалім шабыттандырады Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының білім берудің 12 жылдық моделіне көшу бөлімінде: «əрбір мектепте тұлғаның руханиадамгершілік қасиеттерін дамытуды ынталандыратын ізгі білім беру ортасын құру: өзін-өзі тану, өзін-өзі анықтау жəне өзін-өзі жетілдіру. Білім беру ұйымдары мен отбасыларда рухани- адамгершілік мəдениеттің жоғары деңгейіне қол жеткізілетін болады. Барлық балалар, оқушылар, студенттер мен педагог қызметкерлер Өзін-өзі танудың негізін, жалпыадамзаттық құндылықтардың дамуын меңгеретін болады» – делінген Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес адамның тұлғалық және кәсіби шыңдалуына қол жеткізу мақсатында бәсекеге қабілетті тұлға тәрбиелеу бағытын жүзеге асыруға қолайлы жағдайлар жасалуда. Еліміздің егемендігі нығайып, ертеңіне сеніммен қадам басқан шағында заманына сай адамын тәрбиелеу басты міндет. Осы өрелі жолда ұрпақ өнегесі, олардың адамдық болмысы жайлы ой толғап, руханиадамгершілік білім беруді басты идея етіп ұстанатын, көптеген жылдар бойы бар балаға қамқорлық нұрын төккен, аналық жүрек жылуын бала өміріне еңбек ету жолына арнап келе жатқан «Бөбек» қорының президенті Сара Алпысқызының авторлығымен енгізілген «Өзін-өзі тану» рухани- адамгершілік білім беру бағдарламасының маңызы өте зор, сырлы әлемге толы дүние. «Өзін-өзі тану» пәні оқушылар өздерін қоғамның бір бөлігі ретінде сезіне білуіне және өз ұлтының рухани – адамгершілік құндылықтары негізінде өзінің орнын білу дағдыларын қалыптастыру мақсатында жүргізіліп отырған тәрбие сабағы. Себебі өзін-өзі тану баланы өзінің қадірін өзі білуге, өзін сыйлауға, өзгелердің талқы-талдауына тәуелді болмауға, өзін-өзі жетілдіруге, рухани өмірде және қоршаған өмір жағдайларында өзінің бағыт-бағдарының болуына, өз бетінше шешім қабылдай алуына және өз сөзі мен әрекеттері үшін жауапкершілікті сезіне білуге тәрбиелейді. Жалпыадамзаттық құндылықтар болып саналатын адамгершілік мұраларды, рухани-адамгершілік қасиеттерді бүгінгі ұрпақтың бойына сіңіру, жақсылыққа үйрете білу аса маңызды. Осы орайда «Өзін-өзі тану» уақыттың талабы бойынша құрылған білім беру бағдарламасы. «Өзін-өзі тану» пәнінің басты ерекшелігі 171

өскелең ұрпақтың тұлғалық потенциалының дамуына, өзіндік қасиетінің ашылуына, шығармашылық және танымдық белсенділігін ынталандыруға, балаларға сүйіспеншілік, мейірімділік, ақиқат, адалдық, шыншылдық, сұлулық, рақымдылық, мінез-кұлық дұрыстығы арқылы үйлесімді жан-жақты дамыған адам қалыптастыруға бағдарланған. Сондай-ақ жас ұрпақтың саналы да сапалы білім алуының бірден-бір шарты – оқу орындарындағы білім беру процесіне жаңа инновациялық технологияларды енгізу екендігі сөзсіз. Сондықтан ғылыми-техникалық прогрестен қалыспай, жаңа педагогикалық инновацияларды дер кезінде қабылдап, өңдеп, нәтижелі пайдалана білу – әрбір ұстаздың негізгі міндеті болып табылады. Сонымен бірге Қазақстан Республикасындағы қазіргі білім беру жүйесі адамгершілік пен руханилықты дамытуға бағдарланғаны анық. Адамгершілік адамның жалпы мәдениетінің көрсеткіші ретінде оның абыройын, жалпыадамзаттық құндылықтарды ұстануын білдіреді. Руханилық-адамның материалдық емес, адамгершілік құндылықтар басымдығына негізделген адам мен адамзат өмірінің рухтық-сезімдік жақтары, адамдардың өзгеше ойлау бейнесі мен тіршілік әрекеті. Әлемді құндылық тұрғысында ұғыну барысында өзін-өзі танудың ролі шексіз арта түсуде. Мұның өзі бәсекеге қабілетті тұлға тәрбиелеуге көмектеседі. Қазіргі әлемдік білім беру кеңістігінде жастардың бойында әлемнің біртұтас бейнесін қалыптастыруға, көп түрлі мәдениеттерді құрметтеуге ,тәрбиелеуге, руханилыққа, адамгершілікке қызығушылығын оятуға, өскелең ұрпақтың әлеуметтік белсенділігін дамытуға баса назар аударылып отыр. Білімді жаңартудың мәдени-әлеуметтік маңыздылығы жалпыадамзаттық құндылықтарға басымдылық берілетін бірегей әлемдік қауымдастық құру болып табылады. Сонымен қатар өз ойына, сөзіне, іс-әрекетіне жауапкершілікпен қарайтын, табысты еңбек етуге дайын, өмірдің мәнін түсіне білетін бәсекеге қабілетті тұлға тәрбиелеу аса маңызды рол атқарады. Рухани-адамгершілік білім беру жеке тұлғаның әлеуетін барынша ашуға, өзін-өзі тану процесінде жақсы адамды тәрбиелеуге бағдарланған. Рухани-адамгершілік білімді іске асыру процесі: -әрбір тұлғаның өзін-өзі тану, өзін-өзі анықтау және өзін-өзі іске асыру қажеттілігін түсінуі үшін жағдай туғызу негізінде жалпыадамзаттық құндылықтарға қатыстыруды; -олардың жеке тұлғаның қалыптасуындағы ролін күшейтуді; мектепте оқытылатын пәндердің тәрбиелік әлеуетін және әрбір оқу орындарында жеке тұлғаның рухани-адамгершілік сапасын дамытуды ынталандыратын ізгілікті білім ортасын құруды; -оқушылардың қоғамға қызмет етуге бағытталған жасампаздық белсенділігін арттыруды; -қазақстандық қоғамда өскелең ұрпақты рухани-адамгершілікке тәрбиелеу мәселесіндегі кең көлемді әлеуметтік серіктестікті дамытуды көздейді. Осы бағыт тұлғаның сөзсіз құндылық екендігін, оның жоғары деңгейдегі өзіндік санасын, өз абыройын, өзін-өзі құрметтеуге, пікір дербестігін сезінуге, өзін-өзі жетілдіру қабілеттеріне, рухани әлемдегі және қоршаған өмірдегі жағдаяттарды бағдарлай алу іскерлігін, өз бетінше шешім қабылдай алуға және өз әрекеттері үшін жауапты болуға тәрбиелейді. Міне, осылай бәсекеге қабілетті өскелең ұрпақ өзін-өзі танудың нәтижесінде азаматтықтың құндылықтары мен адамгершіліктік идеалдарына тартылады, тұлғаның өзін-өзі жағымды қабылдауы қалыптасады, адамның өмірлік мұратын саналы түрде ұғына бастайды. Қазақтай елдің бағына?!-демекші қазіргі кезде өскелең ұрпақты тәрбиелеуде алға қойып отырған мақсаттардың бірі – қоғамға пайдалы, үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге қамқор бола білетін, мемлекетіміздің болашағы-жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылады. Осы кезде өскелең ұрпақ өзінің ішкі жан дүниесін, алуан түрлі сырларын жақсы білсе, ол сыртқы дүниенің тәнге күнбе-күн жасайтын ықпалын түсініп, адамзат қоғамына пайдалы істер жасауға тырысады. Адамдардың өмір сүру құштарлығы, олардың мақсаттары, бәрі адамның өзін-өзі тани білуімен сабақтас. Дәл осы кезеңде баланың жеке тұлға ретінде үйлесімді қалыптасуы мен дамуы өзін-өзі тани білгенде ғана жүзеге аспақ. Сол себепті қазіргі ұрпақ тәрбиесіндегі басты мәселе тұлғаны адамгершілік – рухани тұрғыдан дамыту, ар-ұятымызды молайтып, адамгершілік қасиеттерімізді жетілдіру арқылы ізгілікке, инабаттылыққа, парасаттылыққа үйрету. «Өзін-өзі тану» бағдарламасының басқа бағдарламалардан айырмашылығы Қазақстанның білім жүйесінде мұғалімдерді жеке тұлға тәрбиесін ізгілендіруге бағыттап, өскелең ұрпақтың өзіндік «менін» қалыптастыруды көздеуінде болып отыр. «Өзін-өзі тану» пәні арқылы жан-жақты дамыған, рухани адамгершілігі мол, бір-біріне сүйіспеншілікпен, құрметпен қарайтын, өмір сүруге деген құштарлығы жоғары тұлға тәрбиелей аламыз. Дана халқымыз «Ағаш түзу өсу үшін оған көшет кезінде көмектесуге болады, ал үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың» деп бекер айтпаған. Сондықтан баланың бойына жастайынан ізгілік, мейірімділік, қайырымдылық, яғни адамгершілік құнды қасиеттерді сіңіріп, өз-өзіне сенімділікті тәрбиелеуде отбасы мен мұғалімдер шешуші рөл атқарады. «Өзін-өзі тану» пәні баланың бойындағы ізгілікті мақсат, көтеріңкі көңіл-күй, өзіндік ерекшелігі арқылы өз ортасына деген сүйіспеншілік, сыйластық, бауырмалдық, жауапкершілік, кішіпейілділік секілді асыл қасиеттерін шыңдайды. Ұрпақ тағдыры – ұлт тағдыры демекші, ұлттың болашағы-оның білімді, талантты, адамгершілік асыл қасиеттерді бойына сіңірген тәрбиелі ұрпақтың қолында. Мектептің негізгі құндылығы оқушы десек, оған жеке тұлға ретінде қарау міндетіміз. Қиын балалардың пайда болуы, сонымен қатар бала мен ата-ана арасындағы кері пікірдің туындауы – рухани-адамгершілік білімнің жеткіліксіздігінің әсері. Міне, осындай білім саласындағы ол қылықтардың орнын толтырытын пән – «Өзін-өзі» тану пәні. 172

Қорыта айтқанда, білім мен тәрбие беру саласында оқытудың педагогикалық ұстанымына сәйкес, оқушының жас ерекшелігін,оның даму жылдамдығына сай келетін жолдарды таңдап,талғам талаптарына қажетті сұраныстарды қанағаттандыратын технологиялар мен инфрақұрылымды жасап, жас жеткіншекті ана тіліне сүйене отырып, тұлғаның ой - өрісін баспалдақтап дамыту теориясына сәйкес оқыту мен тәлім – тәрбие үрдісін білім берудің ұлттық моделіне енгізуіміз қажет. Бүгінгі өркениетті заман дамуы барысында алдымызға қойып отырған бұл күрделі міндеттерді атқару, жүзеге асыру - ұстаз қауымы үшін абыройдың үлкені. Құрметті әріптестер! Бүгінгі айтылған ой- пікірлер, кеңестер алдағы уақытта бала тәрбиесінде өз пайдасын әкеледі деп сенемін. Осы рухани- адамгершілік тәрбиесінде алдымен баланы тек жақсылыққа, қайырымдылық, мейірімділік, риясыз сүйіспеншілікке, ізгілікке тәрбиелеп, соны мақсат тұтса, ұстаздың да, ата-ананың да болашағы зор болмақ.«Мен үш қасиетімді мақтан тұтам»,- депті Ақан сері. Олар: жалған айтпадым, жақсылықты сатпадым hәм ешкімнен ештеңені қызғанбадым. «Еліміздің күші- патшада, сәбидің күші- жылауында» демекші, біздің күшіміз, қорғанышымыз, сеніміміз- адамгершілігімізде болуы керек. Ол үшін Ақанның үш қасиетін бала бойына дарыта білсек- ұлы жеңіс болары анық. ФИЗИКА ПӘНІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЗЕРТТЕУШІЛІК ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ Рабига Исматовна Мусабекова ДБО тренері «Өрлеу» БАҰО» АҚ Жамбыл облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты, Тараз қ., Қазақстан Республикасы Ғылыми - техникалық өрлеудің және жаңа технологиялардың дамуы үшін физиканың мәні арта түсуіне байланысты, мектептерде физиканы оқытуға үлкен назар аударылып, осы пәннің жетілдірілуі үшін жаңа бағдарламалар, әдістер, педагогикалық әрекеттер жиыны жасалынуда. Физика пәнінің жай -күйін жете зерттеп зерделей келе, оның даму болашағын айқындау, білім беру сапасын арттыру бағытында мұғалімдер кең көлемде пікір алмасып, ой бөліседі. Осы мақсаттардың орындау жолын анықтап, нақты ұсыныстар қабылдайды. Физика пәнінен сапалы білім беру - міндетті түрде зерттеу жұмыстары мен оқу экспериментін тиімді пайдаланып, оң нәтижелер алу арқылы жүзеге асырылады. Сабақ барысында зерттеу жұмыстарын жүргізу физикадағы білімнің көзі, қайнар бұлағы. Физика пәнін оқытуда 7-11 сыныптарда өтілетін материалдарды қарастыра келе демонстрациялар мен көрнекіліктерді қолданып зерттеу жұмыстарын өткізу тиімді екені анық. Демонстрациялар мен көрнекіліктерді қолданып, зерттеу жұмыстарын өткізуде мұғалімдердің күш - жігерлері оқу бағдарламасын өзгертуге, мектепте қолданылатын тәжірибеге қатысты дау айтуға және проблема қою, деректер жинау, талдау және әрекет ету жөніндегі үздіксіз үдерістермен айналысу арқылы әлеуметтік өзгерістерге қол жеткізу жұмыстарына бағытталған. Мұғалімдер физика сабақтарында жиі туындайтын проблемаларды сыни тұрғыдан ойланып, белсенді түрде оларды шешуге тырысады. Егер мұғалім физика пәніндегі тәжірибесін өзгерту үшін қызу жұмыс істей бастаса, сонымен қатар жүйелі түрде бұл өзгерістердің ықпалының дәлелдемелерін жинаса, ол зерттеу жұмыстарын жүргізуде деген сөз. Зерттеуші физика пәнінің мұғалімі белгілеген проблемаға жауап ретінде тәжірибені өзгертеді. Зерттеу жұмыстары физика пәні мұғалімдерінің күнделікті қызметте кездестіретін тәжірибелік проблемаларына арналған және де әдіснамасы зерттеу құралдары мен стратегияларының белгілі бір топтамасынан гөрі, зерттеуге нұсқаулық ретінде белгіленетін икемді зерттеу тәсілі болып табылады. Физика пәні мұғалімінің жүргізген зерттеу жұмыстары жүйелі түрде ойланғанын көрсете алады. Бұның бәрі физика пәні мұғалімінің проблемаларға психологиялық тұрғыдан дайын болатындығымен түсіндіріледі. Мұғалім кәсібінің табыстылығының құпиясы - үздіксіз өсу және өз бетімен жан - жақты білім алуында жатыр. Мұғалімдер зерттеу жұмысын пайдалануы одан әрі өсу және оқуды жалғастыру тәсілі болып табылады. Физика пәнін оқытуда зерттеу жұмыстары орналасқан жердегі уақытынан басталады және мұғалімнің оны жетілдіру дәрежесі өз ниетіне байланысты болады. Зерттеу: оқыту мен оқуды жетілдіру мақсатында іс - рекетті орындау үдерісі; негізінен өз тәжірибесін жетілдіру үшін өзінің жұмыс орнындағы деректерді талдайтын физика пәнінің мұғалімі тәжірибені әзірлейді және жүргізеді. Зерттеу жұмыстары әрекетімен оқытудағы мақсат оқушылар арасында диалогтік өзара әрекеттестік арқылы сыни тұрғыдан ойлауды дамытуға арналған қабілеттерін дамыта отырып, сындарлы зерттей оқытудың жаңаша идеяларына қарай өзгертуге күштірек ықпал ету. Мысалы: сабақ басталарда тренинг өткізудің мақсаты: сұрақтар қою арқылы кім?/не? болуы мүмкін? Ол қандай? Қайдан көріп тұрсың? деп сыни ойлауға жетелеу. Жеке тұлғаны дамытып қалыптастыру үшін олардың өзгермелі әрекеттерін айналадағы нақты құбылыстар мен таныс объектілерді зерттеумен байланыстырудың маңызы зор. Тақырыпты таңдағанда «мені не қызықтырады?» - деген сұраққа жауап беру керек. Тек физика пәнінің мұғалімі оқушыға жоба жаза алатынын және жақсы идеялардың барлығы да жазу кезінде болатынын түсіндіріп, оқушының жазуға деген қызығушылығын арттырса сонда бала зерттеу жұмысын жазуға талпынады. Физика пәнінде зерттеу жұмысымен айналысу, шығармашылық жоба жазу оқушының аналитикалық ойлау қабілетін дамытады, шешім қабылдай алу қабілетін қалыптастырады. Оқушыны ізденушілікке баули отырып, физикадан ғылым мен техниканың жетістігіне сәйкес армандарына жетуге, өз жолдарын дәл табуға көмектеседі. 173

Оқушыны физика пәнінен ғылыми - зерттеу жұмысына қатыстыру үшін алдымен, оны қызықтыра отырып, зерттеу талабын қалыптастыру керек. Оқушы ақпаратты ала білуге, оны басқаларға хабарлай білуге талпынады. Ең алдымен оқушыны өздігінен шешім қабылдауға, ақпараттар алуға, оны басқаларға жеткізе білуге үйретеді. Қазіргі білім мен тәрбиенің негізгі бағыты -жан - жақты дамыған тұлға қалыптастыру, өзін - өзі тану, дамыту мәселесі. Физика пәнінде мұғалім зерттеу жұмыстарының мәселесі бойынша тұлғаға дұрыс бағыт беру, даму, қалыптасу аймағына енгізу, өз белсенділіктерін туғызу, өзін-өзі тәрбиелеу іс-әрекеттерін ықпал ету - жауапты міндет. Балалардың ынтасы, қабілеттерін ескеріп, өз қалауларына жол ашып, іздену, зерттеу тақырыптарын алуды ұйымдастыру, ғалымдармен тікелей байланыса отырып ұйымдастыру жұмыстарын жүргізеді. Физика пәні мұғалімінің зерттеу жұмыстары оны барынша тереңдетіп түсінуді және одан әрі жетілдіру мақсатында өз практикасын өзіндік рефлексивті зерттеу үдерісіне тартуды білдіреді. Рефлексия жасауды сұрақтар арқылы өрбіту тиімді. Сұрақты орнымен, жоғары деңгейде қоюдың өзі де үлкен өнер. Мақсат сабақта білімін кеңейтуде жоғары деңгейлі сұрақтар қоюға, ойланып жауап беруге дағдыландыру. Кері байланысты сабақта әр түрін қолдану, мақсат мұғалімдердің де өзінің де кемшіліктерін табу, жақсы жауаптар алып, жетілдіру. Оқушылармен атом, бу, су станциялары тақырыбын өткенде фотосуреттер арқылы зерттеу жұмыстары барысында олар маңызды оқиғаларды дәлелдейді. Табысты оқытуда суреттер арқылы алынған ақпараттарды сұрыптауда сыни ойланып, сабақтың тақырыбын айтуда АКТ-ы тиімді пайдалану жөн. Сыни ойлау арқылы диалог құру, сыни тұрғыдан ойлау сұрақ қоюдың, дәлелдеудің басты дағдыларын, қабілеттерін дамытуды көздейді. Сурет бойынша «миға шабуыл» тәсілі арқылы ықтимал сұрақтар қойып, суреттің айналасына жазылады, өйткені ол оқушылар өз идеяларын алға тартуы мен оны өз араларында талқылауы кезінде, қажет болатын сәйкес терминологиялар қолдануда суреттерді дұрыс орналастыру көп көмегін тигізеді. Визуалды және ауызша көрсеткіштерді сыни ойлап талдау жасауда сұрыптау жұмыстарын жүргізеді. Тәжірибені көрнекілеудің көп мақсаттарының бірі - ол жаңа тақырып өту оқушыларды физика барысында пәніне қызықтырумен өтілетін физикалық ұғымдарды дұрыс қабылдап, нақты ғылыми түсінік иемденуіне ықпал етуі. Физика пәнін оқытуда құбылыстарды немесе обьектінің қасиетін идеалдау арқылы теориялық түрде ғана оқып үйретіледі. Оқушылар осы абстракциялау әдісіндегі құбылыстарды көз алдына елестете алмай, оған қолданылатын заңдылықтар мен құбылыстарды түсінбейді, яғни күнделікті нақты өмірде практикалық көргендерін теориялық оқып үйренгендерімен ұштастыруы қиын. Сондықтан, физика пәнін оқытуда әр түрлі тәжірибелер, зерттеу жұмыстары мен оқу эксперименттері кеңінен пайдаланылады. Физика пәнінен зерттеу жұмысымен қатар бағдарлама бойынша тәжірибелер көрсетілмесе және міндетті зертханалық жұмыстар жүргізілмесе, онда ең жақсы түсінді деген тақырыптың өзі де қанағаттанарлық деп есептелмейді. Зерттеу жұмыстары қандай да бір құбылыс пен заңдылықтың иллюстрациясы ғана емес. Ол білім көзі, әртүрлі теориялық қағидалардың дұрыстығының дәлелі болады, оқушылардың дағдылары мен білімін дамытады. Пайдаланған әдебиеттер: 1. Тұрғанбаева.Б.А., Шабденов.Б.Ш. Шығармашылық баспалдақтары. Алматы, 2003 2. Бекова.Г. Шығармашылық ізденістер. 1998 ж. № 2 3. Алпысова.Г.Т. Оқушыларды шығармашылыққа баулу. 2012ж. №3 4. Өтеғұлова.Г.Қ. Инновациялық технологиялардың тиімділігі

БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫН ЖАҢАРТУ ЖАҒДАЙЫНДА ЖАРАТЫЛЫСТАНУ- ҒЫЛЫМИ САУТТЫЛЫҚТЫ ДАМЫТУ Саттибаева Р.М. «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы АҚ филиалы Қарағанды облысы бойынша педагогикалық қызметкерлердің біліктілігін арттыру институтының аға оқытушысы Қарағанды облысы, Қарағанды қаласы Бүгінгі күн-білім беру мазмұнына, оқушы мен педагог тұлғасына және қызметіне деген көзқарастардың түбегейлі өзгеріске бет бұрып отырған кезеңі. Қазақстанның әлемдік үрдістерге кіруі, дамыған елдердің стандарттарына деген ұмтылысы білім беру жүйесінің жаңа сапалық деңгейге өту қажеттілігін арттыруда. Осыған орай, қазіргі кезде білім беру жүйесінде жасалып жатқан реформалар барлық деңгейлердегі білім мазмұнын жаңартуға және өсуден тұрақты даму кезеңіне өтуге бағытталған. Елбасымыз «Қазақстан-2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Жолдауында «Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек. Қазіргі әлемде жай ғана жаппай сауаттылық жеткіліксіз болып қалғалы қашан. Балаларымыздың, жалпы барлық жеткіншек ұрпақтың функционалдық сауаттылығына да зор көңіл бөлу қажет. Балаларымыз қазіргі заманға бейімделген болуы үшін бұл аса маңызды»- деп атап көрсетті[1]. Еліміздің болашағы, көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы проблема-әлеуметтік педагогикалық және ұйымдастыру тұрғысынан, білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру, оларды жүзеге асыра алатын мұғалімдерді даярлау.Олай болатыны, қоғамның әлеуметтік–экономикалық міндеттері заманына сай өзгерістерге ұшырап, 174

өскелең ұрпақты соған лайықтап өмірге бейімдеудің жаңа талаптары туындап отырады. Бұл жерде ұстанымдар кәсіби педагог кадрларын даярлау жүйесіндегі көзқарастардан айкыңдалары даусыз. Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту, оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдістәсілдерін, инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, педагогикалық жұмысы қалыптасқан, шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді. Заман көшіне ілесе отырып, жаңашыл бағытта жұмыс жүргізу – барша ұстаз алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі. Қазіргі әлемдік білім кеңістігіндегі халықаралық стандарт талаптарына сай оқыту үдерісінің орталық тұлғасы білім алушы субъект, ал ол субьектінің алған білімінің түпкі нәтижесі тұлғаның түйінді құзыреттіліктері болып отыр.Сондықтан білім беру жүйесінде жаратылыстану-ғылыми сауаттылықты дамыту мәселесінің өзектілігі артып отыр. Барлық білім беру жүйесіндегі сияқты география пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері заман талабына қарай өзгеріп отырғаны белгілі. Мектептің білім беру жүйесінде жас ұрпақты жан-жақты дамыту мен тәрбиелеуде, олардың жалпы мәдениетін қалыптастыруда, тұлғаны шығармашылыққа тәрбиелеуде, өзінің табиғат пен қоғам алдындағы жауапкершілігін сезінуге географиялық білім беру мәселесін заман талабына сай үйлестіре алу міндеті туындап, жаңа талаптар қойылуда. Сондықтан география пәні мұғалімдерінің алдында тұрған міндеттердің бірі табысты және әрекетке дайын, қабілетті, әлеуметтік рөлін сезінетін құзырлы тұлғаны қалыптастыру болып отыр. Білім беру жүйесінде географиялық білімнің алатын орны, оқыту жүйесінің өзіндік ерекшеліктері білім берудің мазмұндық негізін анықтауда баланы оқу материалдарын дайын күйінде алуға емес, өз бетімен ізденуге, өзіне қажетті білімді іздестіруге үйрету болып отыр. География сабағында тұлға құзіреттілігін дамыту-ұстаздың құзіретті тәсілдерді меңгертуі, білім беру мазмұнын жетілдіруі, сапасын арттыруы нәтижелі білім беруге бағыттайды. Географияны оқытуда жаратылыстану ғылыми сауаттылық-тұлғаның негізгі жаратылыстану ғылыми таным әдістерін қолдана алу қабілетімен және алған білімдерін өмірде қолдануы мен жетілдіруі, жаратылыстану ғылыми құбылыстарды түсіндіруі мен ғылыми дәлелдерге негізделген қорытынды жасай алуымен түсіндіріледі.Жаратылыстану ғылыми-сауаттылықтың компоненттері негізінде құбылысты ғылыми тұрғыға негіздеп түсіндіріп, ғылыми зерттеуді талдау және жобалау,берген көрсеткіштерді ғылыми жорамалдауы.Осыған сәйкес оқушылар бойындағы бейімділік пен талантты, танымдық құзыреттілігін, ізденушілік қабілеттерін дамыта отырып, заман талабына сай шығармашыл тұлға қалыптастыру. Географияны оқытуда жаратылыстану ғылыми сауаттылықтың ерекшеліктері: - жаратылыстану құбылыстарының негізгі ерекшеліктерін адами таным мен зерттеу формасы ретінде түсіну қабілеттілігі; - мектепте алған білімді түрлі өмірлік жағдайларда қолдана алу қабілеттігі, қойылған мәселелерді ғылыми әдістермен шешу, ақпарат көздерімен жұмыс жасауы, оны сыни тұрғыдан бағалай алуы; - жаратылыстану құбылыстарына тәжірибелер жасау, болжамдар келтіру және айтылған көзқарасты оқушының дәлелдей білуі[2]. Географияны оқытуда ғылыми жаратылыстану сауаттылығын төрт аймаққа бөлуге болады: қоршаған орта мен табиғат құбылыстары туралы ғылыми білімдерді түсінуі; жаратылыстану-ғылыми сұрақтарды айыра білу,тану, жаратылыстану құбылыстарын түсіндіру, айқын нақтылықтар мен дәлелдемелердің негізінде қорытындылар жасау үшін ғылыми білімді қолданудан тұратын құзыреттіліктерді меңгеру; ғылыми жаратылыстану біліміне деген қызығушылық; ғылым мен технология жаңалықтарына сүйенетін өмірлік жағдайларды танып білу. Жаратылыстану-ғылыми сауаттылық ғылыми жаратылыстану пәндері аясында қалыптасатын «жалпы пәндік» біліктер, ғылыми жаратылыстану ұғымдары мен ғылыми жаратылыстану білімдерін қолдану негізінде жүзеге асады. Осы топтастыруға сәйкес жаратылыстану бағытындағы тапсырмаларды үшке біріктіруге болады: - Бірінші топқа енетін тапсырмалар ғылыми тану әдістерін, ғылыми білімдерді меңгеруге байланысты тапсырмалар, яғни фактілерді анықтау, табу, физикалық өлшемді анықтау, гипотезаларды тексеру, ұсынылған мәселенің зерттеу жоспарын белгілеу. - Екінші топ тапсырмалары үдеріс барысы немесе өзгерістерді болжауға, құбылыстарды түсіндіру және сипаттау біліктерін қалыптастыруға бағытталады; - Үшінші топқа тиісті тапсырмалары бар мәліметтер негізінде қорытынды жасай білуді қалыптастыруды қарастыруға болады. Осы тұрғыдағы іс-әрекеттерді қарасытыра отырып, география сабағында оқушының жаратылыстануғылыми білімін қалыптастыруға бағытталған құзыреттілік түрлері айқындалады: - Ақпараттық құзыреттілік: өз бетінше ақпаратты табуға, талдауға, іріктеу жасауға, түсіндіруге және ақпаратты тасымалдауды, оның ішінде қазіргі заманғы ақпараттық коммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асыруға мүмкіндіктің болуы. . - Коммуникативтік құзыреттілік: нақты өмірлік жағдайларда өзінің міндеттерін шешу үшін ауызша және жазбаша коммуникациялардың түрлі құралдарын қолдануы; - Проблемалардың шешімін табу құзыреттілігі: түрлі проблемаларды анықтауға, жауапты шешім қабылдауға, өз шешімінің нәтижесін бағалауға мүмкіндік туғызу. 175

География сабағында оқушылардың жаратылыстану-ғылыми сауаттылығын қалыптастыру құралдарының бірі картографиялық жұмыстарды дұрыс ұйымдастыра білу әдістерін меңгеру. Өйткені, оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыруда, географиялық ұғымдарды терең меңгеруіне жол ашу үшін пәннің бастапқы курсында географиялық картамен жұмыс жасау тәсілдеріне баса назар аударуды қажет. Картографиялық жұмыстарды дұрыс ұйымдастыру оқушыны тек білім көзімен ғана қаруландыру емес, сонымен бірге картографиялық білімді практика жүзінде қолдана білу әдістерін меңгерту яғни, жаратылыстану-ғылыми сауаттылықты жан-жақты дамыту жұмыстарын тиімді ұйымдастыру болып табылады. Осы бағытта география сабағында картографиялық сауаттылықтың бірінші деңгейінде оқушылар топографиялық, жалпы географиялық, түрлі физикалық және экономикалық карталардың түрлерімен танысады. Ал екінші деңгейде оқушылар тақырыптық карта және оқушыларға арналған атластағы әр түрлі шартты белгілермен және олардың картада бейнелену тәсілдерімен, изосызықтармен танысып оқушылардың картографиялық білімдері кеңейе түседі[2]. Географияны оқытуда педагогикалық технологияларды тиімді пайдалану пәнді интеллектуалдық және шығармашылық тұрғыда түсініп, меңгеруде оқушының оқуға деген қызығушылығын арттыра отырып, өз бетінше ойлауға, ізденуге, нәтижеге жетуге дағдыландырады. Сондықтан әр сабақты жоспарлауда мұғалім бағыттаушы, ал оқушы білімді өз бетінше іздеуші рөлін атқарса, білім теорияға негізделмей практикалық бағытта жүрсе, оқушылардың жаратылыстану-ғылыми құзыреттіліктерінің кеңейуіне зор ықпал ететіні белгілі. Білім беру мазмұнын жаңарту, оқыту әдістерін жетілдіру оқушылар мен мұғалімдердің өзара қарым қатынасын жоғары деңгейде ұйымдастыру секілді міндеттердің қай - қайсысы да оқушы құзыреттілігін дамытуға бағытталатыны белгілі.Оқу-адамның саналы өміріндегі басты әрекет десек, ол мұғалімнің басшылығы арқылы оқушының білім, білік, дағдыларын дамытуға бағытталады.“Әрбір бала - болашақ данышпан» деген ойлы қағидаға мән берсек, яғни табиғи таланттарды ашу, жас талапкерлердің жарқырап көрінуі үшін мұғалімге жүктелер міндет аз емес. Ол міндет - оқушылардың шығармашылық қабілетін, танымдық белсенділігін, ой - өрісін дамыту үшін шығармашылықпен еңбек ету, оқушының жеке тұлғалық қасиеттерін дамыту. Кез-келген жаратылыстану бағытындағы пәндер сияқты географияны оқытуда оқушының жаратылыстану ғылыми дүниетанымын қалыптастыру ғылыми білім беру жүйесіне негізделіп, оқушының жаратылыстану туралы дүниетанымы әлемге және қоршаған ортаға деген көзқарастар жүйесі, жеке тұлғаның өмірлік бағдары, сенімі және құндылықтары мен мүдделерін қалыптасады. Мұғалімнің құзіреттілігі - оның шығармашылық жұмысынан көрінеді. Оқушының білім алудағы жоғары белсенділігін қалыптастыру үшін оқытудың әдістері мен тәсілдерін дұрыс қолдану-оқушылардың жаратылыстану-ғылыми сауаттылығын дамытудың ең басты құралы болып табылады. География пәні мұғалімінің шеберлігі, яғни шығармашылық пен жауапкершілікті ұштастырып сабақ өтуі, бұл заман талабынан туындап отырған мәселе. Жоғары деңгейде сабақ беретін оқытушының алдынан шыққан оқушы-өмір айдынындағы өз жолын адаспай табатын азамат болып қалыптасады. Бұл ұстаз үшін абыройдың үлкені,егер әрбір мұғалім осыған ұмтылса ұрпақ алдындағы қарыздың өтелгені. Болашақтың бәсекесіне қабілетті XXI ғасыр шәкіртін тәрбиелеу білім беру саласының еш назарынан тыс қалған емес. Соған сай ұстаз-ізденімпаз ғалым, нәзік психолог, тынымсыз еңбеккер, ортаның ұйтқысы, жан-жақты, шебер, гуманист, өз елінің белсенді патриоты болғанда ғана жоғарғы мәдениетті, жан-жақты дамыған, шығармашылығы жоғары жеке тұлғаны қалыптастырып, тәрбиелейтініміз айқын болмақ[4]. Заман көшіне ілесе отырып, жаңашыл бағытта жұмыс жүргізу – барша ұстаз алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі. Білім сапасын арттыру және нәтижеге бағытталған білім беру үлгісіне жетуде кәсіби шеберліктерді жоғары деңгейде меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары қалыптасқан, проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық – коммуникативті мәдениеті жоғары, тұлғалық - дамытушылық функцияны атқаратын мұғалім болуы керек. Осы шығармашылық әрекеттер арқылы оқушының тұлғалық-құзыреттілік қабілеттері қалыптасады. Ал көшбасшылық қабілеттер шығармашылық ойлау арқылы жүзеге асады. Оқушыны шығармашылық ойлауға, жылдамдыққа, икемділікке, тапқырлыққа үйрету ол мұғалімнің әр сабағында қалыптасып отыратыны анық. Еліміздің жарқын болашағы, әрбір мектептегі оқушылардың болашағы біздің ұстаздардың ізденісіне, балаларға деген сүйіспеншілігіне, кәсіптік деңгейіне байланысты екенін түсіне отырып, білім мен тәрбие беруде қоғам сұранысына сай тұлғаны қалыптастыру міндеттері тұр. Сондықтан осы міндеттерді шешуде жаңашыл педагогтер оқушының жеке тұлғалық құзыреттіліктерін, оның шығармашылық қабілеттері мен бейімділіктерін, өздігімен ойлау қабілетін дамыту арқылы білім беруде нәтижеге жетуге ұмтылуы қажет. Функционалдық сауаттылық – адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасқа түсе алу қабілеті және сол ортаға барынша тез бейімделе алуы мен қарым-қатынас жасай алу деңгейінің көрсеткіші. Олай болса, жаратылыстану-ғылыми сауаттылық тұлғаның белгілі бір мәдени ортада өмір сүруі үшін қажетті деп саналатын және оның әлеуметтік қарым-қатынас жасауын қамтамасыз ететін білім, білік, дағдылардың жиынтығынан құралады. Ал кең мағынасында ол тек білік пен білімділік әлеміне барудың жолы ғана емес, ол – ұлттың, елдің немесе жеке адамдар тобының мәдени және әлеуметтік дамуының өлшемі. Осындай сапалық сипаты тұрғысынан қарағанда функционалдық сауаттылық жеке адамды дамытудың тетігі ретінде қолданылады. 176

Қоршаған әлемде және табиғатта болып жатқан құбылыстарды түсіну, салыстыру, талдау, жіктеу, жүйелеу, жалпылау білік, дағдыларын меңгерту мақсаттары көзделгенде ғана оқушылардың жаратылыстану функционалдық сауаттылығын қалыптастыру тетігі дамиды. Қорытындылай келе, жаратылыстану-ғылыми функционалдық сауаттылықты қалыптастыру кезінде мұғалім оқушының белсенді таным қызметінің ұйымдастырушысы, кәсіби кеңесшісі және көмекшісі болып табылады. Егер оқушы алған жүйелі білімін нақты түрде тәжірибеде, күнделікті өмірде, әлеуметтік бейімделу үрдісі кезінде қолдана алса, онда мұғалім оқушылардың бойында жаратылыстану-ғылыми сауаттылықты қалыптастыру дұрыс шешімін тапты деп анық сеніммен айтуға болады. Әдебиеттер тізімі 1.Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2014 жылғы 17 қаңтар. «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» 2.Перминова Л.М. Минимальное поле функциональной грамотности //Педагогика. — 1999. — № 2. — С.26-29; 3.Мирсеитова С. Оқыту ізденіс ретінде және ізденіс оқу ретінде. – Қарағанды, 2011.Б.10-11. ИННОВАЦИОННЫЕ ПОДХОДЫ В ВОСПИТАТЕЛЬНОЙ РАБОТЕ Тойганбекова Ш.М. АО НЦПК «Орлеу» ИПК ПР по Жамбылской области, к.п.н.., асс/профессор, зав. каф. «ИТиМПЕНГД» Инновационное развитие - необходимое условие обеспечения конкурентоспособности РК в XXI веке. Движение по этому пути требует формирования у личности таких качеств как инициативность, способность творчески мыслить и находить нестандартные решения, умение выбирать профессиональный путь, готовность обучаться в течение всей жизни, что, в свою очередь, предполагает обновление сложившейся модели общего образования. Подобная модификация неминуемо влечет за собой и адекватное изменение применяемых в настоящее время форм организации воспитательного и образовательного процесса. Выполнить такие требования может только динамично развивающаяся образовательная система, в которой ведущую роль при осуществлении воспитательного и образовательного процесса играют инновации. При этом возникает необходимость как в формировании педагогического коллектива, способного осуществлять инновационную деятельность, так и в применении эффективных способов регулирования процесса разработки и внедрения инноваций в воспитании и образовании. Задача руководителя школы в данном случае заключается в том, чтобы обеспечить необходимые условия инновационной деятельности, создать атмосферу, способствующую максимальной ее реализации. В современных динамичных условиях актуальной является проблема повышения эффективности воспитательной и образовательной деятельности путем развития инновационных стилей управления школой, направленных на перевод ее в новое качественное состояние. Современное понятие «образование» связывается с толкованием таких терминов как «обучение», «воспитание», «образование», «развитие». Однако до того как слово «образование» стало связываться с просвещением, оно имело более широкое звучание. Словарные значения рассматривают термин «образование» как существительное от глагола «образовывать» в смысле «создавать», «формировать» или «развивать» нечто новое. Создавать новое - это и есть инновация. Таким образом, образование по своей сути уже является инновацией. Инновационное развитие образования — один из приоритетов государственной политики. В последнее время инновации в образовании приобретают всё более системный и масштабный характер. Реализуя комплексный проект модернизации и все новшества, не только достаточно существенно меняют сами организационные основы системы образования с целью повышения ее общедоступности и достижения современного качества, но и, с неизбежностью, сопровождаются теми или иными инновационными рисками. Очевидно, что психологическая безопасность тех или иных новшеств может рассматриваться как один из критериев их целесообразности, исходя из принципа природосообразности образования. Психологическое благополучие и здоровье детей, подростков и всех участников образовательного процесса — та очевидная задача, которая не может оспариваться ни сторонниками, ни противниками любых инноваций. Воспитание – творческий целенаправленный процесс взаимодействия воспитателей и воспитанников по созданию коррекционно-развивающей среды, которая стимулирует деятельность детей к освоению социальнокультурных ценностей общества и развитию механизмов продуктивной обработки информации, способствующих самоактуализации и социальной реабилитации личности. Воспитание – это процесс, т.е. постоянно меняющаяся, динамически развивающаяся система взаимодействия воспитателя и ребенка. Она меняется в зависимости и от личности педагога, и от личности воспитанника. Ни для кого не секрет, что одна из основных задач образования – это, в первую очередь, воспитание подрастающего поколения в духе миролюбия, толерантности, уважения основных жизненных ценностей других народов, взаимопонимания, солидарности и духовного единства между людьми разных убеждений. Особо актуальна данная проблема для нашей республики, многонациональной страны, на территории которой проживает огромное количество людей разных вероисповеданий, наций и культур. Очень важно начинать эту 177

работу с детьми дошкольного возраста, когда закладываются основы восприятия мира во всем его многообразии. Успешность процесса воспитания в духе позитивного общения старших дошкольников и младших школьников со сверстниками и взрослыми во многом зависит от того, готов ли ребенок к выстраиванию диалога. В этом случае большое значение имеет подбор развивающих игр, книг, теле- и радио программ, способствующих развитию навыков толерантного общения, ослаблению влияние таких факторов социальной среды, которые вызывают у детей чувства страха и отчуждения по отношению к другим; развитию у старших дошкольников и младших школьников потребности в проявлении искренней дружбы, согласия, взаимопомощи. Понятие «инновация» в казахстанской и зарубежной литературе определяется по-разному в зависимости от различных методологических подходов, среди которых можно выделить: инновация рассматривается как результат творческого процесса. инновация представляется как процесс внедрения новшеств. В основе развития новой образовательной системы лежат современные технологии обучения: Интернеттехнологии, технология электронной почты, компьютерные обучающие программы, Web-технологии, «кейсстади» (обучение с использованием конкретных ситуаций), рефлексия как метод самопознания и самооценки, тренинговые технологии, технология обучения с применением метода проектов. Сейчас мы не можем представить себе проведение уроков и внеклассных мероприятий без использования ИКТ. Показателями нового качества образовательного процесса могут выступать следующие характеристики: новые знания, умения, навыки учащихся, повышение уровня их личностного развития; отсутствие отрицательных эффектов и последствий (перегрузки, утомление, ухудшение здоровья, психические расстройства, дефицит учебной мотивации и пр.); повышение профессиональной компетентности педагогов и их отношение к работе; рост престижа образовательного учреждения в социуме, выражающийся в притоке учащихся и педагогов и т.д. Внеурочная работа - составная часть учебно-воспитательного процесса школы, одна из форм организации свободного времени учащихся. Направления, формы, методы внеурочной (внеклассной) работы, а также приемы использования информационных и коммуникационных технологий в этом виде деятельности школьников практически совпадают с направлениями, формами и методами дополнительного образования детей, а также с методами его информатизации. Внеурочная работа ориентирована на создание условий для неформального общения школьников одного класса или учебной параллели, имеет выраженную воспитательную и социально-педагогическую направленность (дискуссионные клубы, вечера встреч с интересными людьми, экскурсии, посещение театров и музеев с последующим обсуждением, социально значимая деятельность, трудовые акции). Внеурочная работа - это хорошая возможность для организации межличностных отношений в классе, между школьниками и классным руководителем с целью создания ученического коллектива и органов ученического самоуправления. В процессе многоплановой внеурочной работы можно обеспечить развитие общекультурных интересов школьников, способствовать решению задач нравственного воспитания. Внеурочная работа тесно связана с дополнительным образованием детей, когда дело касается создания условий для развития творческих интересов детей и включения их в художественную, техническую, эколого-биологическую, спортивную и другую деятельность. Дополнительное образование школьников - составная часть системы образования и воспитания детей и подростков, ориентированная на свободный выбор и освоение учащимися дополнительных образовательных программ. Само дополнительное образование школьников органически связано с учебно-воспитательным процессом в школе, внеурочной работой. Цель дополнительного образования школьников, а значит и внеурочной деятельности - развитие мотивации детей к познанию и творчеству, содействие личностному и профессиональному самоопределению учащихся, их адаптации к жизни в обществе, приобщение к здоровому образу жизни. Связующим звеном между внеурочной работой и дополнительным образованием детей выступают различные факультативы, школьные научные общества, учебные курсы по выбору. В зависимости от целей и задач, решаемых ими, содержания и методов работы их можно отнести и к той и к другой сфере образовательного процесса. Однако следует помнить о том, что дополнительное образование школьников предполагает, прежде всего, реализацию образовательной дополнительной программы по конкретному направлению деятельности или области знаний. В системе общего среднего образования предпочтение отдается учебному направлению внеурочной работы учебной деятельности школьников. Учебная деятельность - один из основных видов деятельности школьников, направленный на усвоение теоретических знаний и способов деятельности в процессе решения учебных задач. В свою очередь, внеучебная деятельность - это один из видов деятельности школьников, направленный на социализацию обучаемых, развитие творческих способностей школьников во внеучебное время. Все перечисленные выше виды деятельности школьников, несмотря на наличие индивидуальных специфических характеристик, тесно связаны между собой, что должно быть отражено в развитии процессов информатизации соответствующих направлений образовательной деятельности и объединении информационных средств и ресурсов, используемых при информатизации разных видов деятельности школьников. Учитывая перечисленные особенности, перед воспитателями ставится задача организации внеурочной деятельности школьников, основанной на использовании преимущество информационных и коммуникационных технологий и обеспечивающей: повышение эффективности и качества внеучебной и внеурочной деятельности; 178

активизацию познавательной и творческой деятельности школьников за счет компьютерной визуализации учебной информации, включения игровых ситуаций, возможности управления, выбора режима внеучебной деятельности школьников; углубление меж предметных связей, за счет использования современных средств обработки, хранения, передачи информации; усиление практической направленности знаний, полученных в рамках вне учебных мероприятий; закрепление знаний, умений и навыков в области информатики и информационных технологий; формирование устойчивого познавательного интереса школьников к интеллектуально-творческой деятельности, реализуемой с помощью средств ИКТ; повышение воспитательного воздействия всех форм внеурочной деятельности; осуществление индивидуализации и дифференциации в работе со школьниками; развитие способности свободного культурного общения школьников с помощью современных коммуникационных средств. Основными целями информатизации вне учебной и внеурочной деятельности школьников являются: вовлечение школы в построение единого информационного пространства (создание сайта); формирование у школьников мировоззрения открытого информационного общества, подготовка членов информационного общества; формирование отношения к компьютеру как к инструменту для общения, обучения, самовыражения, творчества (сайты класса); развитие творческого, самостоятельного мышления школьников, формирование умений и навыков самостоятельного поиска, анализа и оценки информации, овладение навыками использования информационных технологий (школьная газета «ШЕГ», классные газеты, классные уголки, информационные стенды, тематические открытки к знаменательным датам, информационные листовки, буклеты); развитие и формирование устойчивого познавательного интереса школьников к интеллектуальнотворческой деятельности и творческой активности учащихся (интерактивные интеллектуальные игры, диспуты, ученические конференции, участие в выставках, конкурсах, проектах школьного, районного, регионального, всероссийского, международного масштаба); развитие внимания, памяти, воображения, восприятия, мышления, сообразительности (психологические тренинги; психолого-педагогическая помощь, коммуникативные тренинги); повышение воспитательного воздействия всех форм внеурочной деятельности; развитие материально-технической базы системы общего среднего образования (компьютерные классы, интерактивная доска, сетевое окружение, возможность бесплатного выхода в Интернет, оргтехника, электронные учебники, преумножение базы ТСО, учебно-методические комплекты, карты, раздаточный материал, наглядные пособия); организация эффективного информационного взаимодействия учителей, школьников и родителей (школьный сайт); внедрение средств ИКТ в социально-воспитательную работу; осуществление индивидуализации и дифференциации в работе со школьниками (уроки с компьютерной поддержкой); развитие способности свободного культурного общения (объединения по интересам, встречи с интересными людьми, сотрудничество со школами района, области, бывшими выпускниками); оперативное информирование родителей о ходе и результатах обучения. Использование средств информатизации для привлечения родителей и общественности к обучению школьников. Список использованной литературы: 1. Пучкова, Т.Е. Моделирование методов инновационного управления в воспитательной работе: сб. науч. Статей. / Сост. Рудакова О.В. - Курск: 2015. - Вып. 5. - С. 42-64. 2. Еремеев К.О. Критерии и способы диагностирования инновационного стиля руководства // М.: Изд. РГСУ «Союз», 2015,-№3-4.-С. 65-73. 3. Ахметжанов Р.А. Управление инновационными процессами в системе образования. М.: Изд. «Союз», 2015.№ 3-4. - С. 42-51. РАЗВИТИЕ ЛИЧНОСТИ УЧЕНИКА НА ОСНОВЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ СИСТЕМНОДЕЯТЕЛЬНОСТНОГО ПОДХОДА В УЧЕБНО-ВОСПИТАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ Тойганбекова Ш.М. АО НЦПК «Орлеу» ИПК ПР по Жамбылской области к.п.н.., асс/профессор, зав. каф. «ИТиМПЕНГД» Основная цель любой системы образования заключена в развитии личности субъекта обучения. При этом, как подчеркивает И.А.Зимняя, обучение является не только условием, но и основой и средством психического и в целом личностного развития человека. Его интеллектуальное развитие осуществляется по следующим основным плоскостям: 179

от непосредственного к опосредствованному, «орудийному»; от общего нерасчлененного к дифференцированному, и в то же время к обобщенному (абстрактному) отражению действительности; от непроизвольного, нерегулируемого к произвольному. Учение, образование, и особенно систематическое учение и самообразование оказываются очень мощным, постоянно действующим фактором, поддерживающим высокий уровень мыслительной активности человека, его интеллектуальной работоспособности. Развивающее обучение – обучение, которое, обеспечивая полноценное усвоение знаний, формирует учебную деятельность и тем самым непосредственно влияет на умственное (интеллектуальное) развитие. Интеллектуальное развитие представляет собой формирование способности к овладению и использованию различными типами мышления (эмпирическим, образным, теоретическим, конкретноисторическим, диалектическим и т.д. в их единстве). Его органической частью является умение подвергать самостоятельному анализу события и явления действительности, делать самостоятельные выводы и обобщения, а также речевое развитие: владение и свободное пользование словарным богатством языка. Содержательной стороной интеллектуального развития является общедуховное, включающее в себя определенный объем основных научных знаний о мире и способность философской, конкретно-исторической оценки действительности. По определению М.А.Холодной, интеллектуальные способности–это свойства интеллекта, характеризующие успешность интеллектуальной деятельности в тех или иных конкретных ситуациях с точки зрения правильности и скорости переработки информации в условиях решения задач, оригинальности и разнообразия идей, глубины и темпа обучаемости, выраженности индивидуализированных способов познания. Базовым документом концепции образовательных стандартов является программа развития универсальных учебных действий, призванная конкретизировать требования к результатам общего образования и дополнить традиционное содержание учебно-воспитательных программ. Необходимо оценивать готовность школьников к обучению на новой ступени образования не только и не столько на основе знаний, умений навыков, сколько на базе сформированности основных видов универсальных учебных действий. Основанием преемственности разных ступеней образовательной системы может стать ориентация на ключевой стратегический приоритет непрерывного образования — формирование умения учиться. В действующих в настоящее время образовательных стандартах усилено внимание к формированию общеучебных умений и использованию приобретенных знаний и умений в практической деятельности и повседневной жизни. Однако этого не достаточно. Необходимо, с охраняя лучшие традиции казахстанского образования, переориентировать его на новые образовательные результаты, отражающие не только освоение предметного содержания (знаний и умений, опыта творческой деятельности), но и овладение метапредметными умениями (способами деятельности, применимыми как в обучении, так и при решении проблем в реальных жизненных ситуациях), а также включающие личностные результаты (систему ценностных отношений, интересов, мотивации учащихся). В связи с тем, что приоритетным направлением новых образовательных стандартов становится реализация развивающего потенциала общего среднего образования, актуальной задачей становится обеспечение развития универсальных учебных действий как собственно психологической составляющей фундаментального ядра содержания образования. Поэтому важнейшей задачей является формирование совокупности универсальных учебных действий как метапредметных результатов образования. В основе ГОСО лежит системнодеятельностный подход, который предполагает: ориентацию на результаты образования как системообразующий компонент Стандарта, где развитие личности обучающегося на основе усвоения универсальных учебных действий, познания и освоения мира составляет цель и основной результат образования. Данный подход, концептуально базируется на обеспечении соответствия учебной деятельности обучающихся их возрасту и индивидуальным особенностям. Понятие системно-деятельностного подхода было введено в 1985 г. как особого рода понятие. Этим старались снять оппозицию внутри отечественной психологической науки между системным подходом, который разрабатывался в исследованиях классиков отечественной науки (таких, как Б.Г.Ананьев, Б.Ф.Ломов и др.), и деятельностным, который всегда был системным (его разрабатывали Л.С.Выготский, Л.В.Занков, А.Р.Лурия, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов и многие др.). Системно-деятельностный подход является попыткой объединения этих подходов. Особенностью системно-деятельностного подхода является положение о том, что психологические функции и способности есть результат преобразования внешней предметной деятельности во внутреннюю психическую деятельность путем последовательных преобразований. При этом содержание образования проектирует определенный тип мышления ребенка – эмпирический или теоретический в зависимости от содержания обучения. Содержание же учебного предмета выступает как система научных понятий, конституирующих определенную предметную область. В основе усвоения системы научных понятий лежит организация системы учебных действий. Как указывал В.В.Давыдов, первичная форма существования теоретического знания – это способ действия. Системно-деятельностный подход приводит к пониманию того, чем являются в широком смысле слова стандарты образования. Такой подход не отрицает ЗУНовского подхода. На оперционально-технологическом уровне без ЗУНов ничего не получится. Вместе с тем, действует еще одна формула: компетенция — деятельность — компетентность. Компетенция как объективная характеристика реальности должна пройти через деятельность, чтобы стать компетентностью, как характеристикой личности. Эта формула помогает нам понять, что такое компетентность. Это знание в действии. И компетентностный подход не противостоит 180

деятельностному, а снимается им. Системно-деятельностный подход к результатам образования, означает, в частности, что изменяется представление о содержании образования. Его состав, в соответствии с принятым подходом к формированию стандарта и конкретизирующей его системой нормативных документов, определяется не только традиционной «ЗУНовской» составляющей, отражающей систему взглядов, идей, теорий, ключевых понятий и методов базовых наук, лежащих в основе школьных предметов, но и дополняется «деятельностной» составляющей, отражающей представления о структуре учебной деятельности на разных этапах обучения и при разных формах – индивидуальной или совместной – ее организации. Системно-деятельностный подход позволяет на каждой ступени общего образования: - представить цели образования в виде системы ключевых задач, отражающих направления формирования качеств личности; - на основании построенных целей обосновать не только способы действий, которые должны быть сформированы в учебном процессе, но и содержание обучения в их взаимосвязи; - выделить основные результаты обучения и воспитания как достижения личностного, социального, коммуникативного и познавательного развития учащихся. К числу планируемых результатов освоения основной образовательной программы отнесены: личностные результаты — готовность и способность обучающихся к саморазвитию, сформированность мотивации к учению и познанию, ценностно-смысловые установки выпускников начальной школы, отражающие их индивидуально-личностные позиции, социальные компетентности, личностные качества; сформированность основ российской, гражданской идентичности; метапредметные результаты — освоенные обучающимися универсальные учебные действия (познавательные, регулятивные и коммуникативные); Деятельностный подход как основа формирования профессиональной компетентности, предметные результаты — освоенный обучающимися в ходе изучения учебных предметов опыт специфической для каждой предметной области деятельности по получению нового знания, его преобразованию и применению, а также система основополагающих элементов научного знания, лежащая в основе современной научной картины мира. Личностные результаты формируются за счёт реализации как программ отдельных учебных предметов, так и программы духовно-нравственного развития и воспитания обучающихся, программы формирования культуры здорового и безопасного образа жизни. Метапредметные результаты формируются за счёт реализации программы формирования универсальных учебных действий и программ всех без исключения учебных предметов. В результате изучения предметов на ступени начального общего образования у выпускников будут сформированы личностные, регулятивные, познавательные и коммуникативные универсальные учебные действия как основа умения учиться. В сфере личностных универсальных учебных действий будут сформированы внутренняя позиция обучающегося, адекватная мотивация учебной деятельности, включая учебные и познавательные мотивы, ориентация на моральные нормы. В сфере регулятивных универсальных учебных действий выпускники овладеют всеми типами учебных действий, направленных на организацию своей работы в образовательном учреждении и вне его, включая способность принимать и сохранять учебную цель и задачу, планировать её реализацию (в том числе во внутреннем плане), контролировать и оценивать свои действия, вносить соответствующие коррективы в их выполнение. В сфере познавательных универсальных учебных действий выпускники научатся воспринимать и анализировать сообщения и важнейшие их компоненты — тексты, использовать знаково-символические средства, в том числе овладеют действием моделирования, а также широким спектром логических действий и операций, включая общие приёмы решения задач. В сфере коммуникативных универсальных учебных действий выпускники приобретут умения учитывать позицию собеседника (партнёра), организовывать и осуществлять сотрудничество и кооперацию с учителем и сверстниками, адекватно воспринимать и передавать информацию, отображать предметное содержание и условия деятельности в сообщениях, важнейшими компонентами которых являются тексты. Системнодеятельностный подход обеспечивает достижение планируемых результатов освоения основной образовательной программы начального общего образования и создает основу для самостоятельного успешного усвоения обучающимися новых знаний, умений, компетенций, видов и способов деятельности. В целом системно-деятельностный подход в обучении означает, что в этом процессе ставится и решается основная задача образования — создание условий развития гармоничной, нравственно совершенной, социально активной, профессионально компетентной и саморазвивающейся личности через активизацию внутренних резервов. Для реализации системно-деятельностного подхода необходимо перейти от освоения отдельных учебных предметов к межпредметному изучению сложных ситуаций реальной жизни. Соответственно, специфические для каждого учебного предмета действия и операции должны быть дополнены универсальными (метапредметными) учебными действиями. Деятельностная форма результатов образования предполагает ряд существенных изменений в образовании. Например, эти изменения коснутся системы оценки достижения планируемых результатов освоения основной образовательной программы, в том числе не только оценки индивидуальных достижений обучающихся, но и деятельности педагога, образовательного учреждения. Изменения в обязательном порядке будут затрагивать вопросы проектирования образовательного процесса с точки зрения его направленности на достижение требований Стандарта к результатам, в том числе и использование современных технологий деятельностного типа, к которым можно отнести технологии, основанные на уровневой дифференциации, на создании учебных ситуаций, на реализации проектной и 181

исследовательской деятельности, на кооперации в обучении и др. Изменения будут происходить и в подходах к пониманию и оценке профессиональной педагогической компетентности, так как современный педагог должен уметь проектировать и организовывать образовательный процесс в соответствии с системно-деятельностным подходом, уметь проектировать и реализовывать программу развития универсальных учебных действий у учащихся своего класса, уметь исследовать уровень достижения не только предметных, но и личностных и метапредметных результатов освоения учениками основной образовательной программы. Системно-деятельностный подход нацелен на развитие личности, на формирование гражданской идентичности, указывает и помогает отследить ценностные ориентиры, которые встраиваются в новое поколение стандартов казахстанского образования. Список использованных источников: 1. Арефьева О.М. Из опыта работы по формированию универсальных учебных действий младших школьников // Фестиваль педагогических идей «Открытый урок» 2015г. 2. Асмолов, А.Г. Системно-деятельностный подход к разработке стандартов нового поколения / А.Г. Асмолов // Педагогика.-2015, -№4.-С.18-22. 3. Дозморова Е.В. Новая система оценивания образовательных результатов//Методические рекомендации по формированию содержания и организации образовательного процесса / сост. Т.В. Расташанская. – Томск: 2015 4. Как проектировать универсальные учебные действия в начальной школе: от действия к мысли. Пособие для учителя. Под ред. А. Г. Асмолова. – М.: 2015

182

Алғы сөз. Сыздыкбаева Галия Узакбаевна

МАЗМҰНЫ / СОДЕРЖАНИЕ 3

СЕКЦИЯ 1. SMART-БІЛІМІ ЕЛІМІЗДІҢ ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗІ РЕТІНДЕ Брюховец О.Л.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ ЛИТЕРАТУРЫ Есмырзаева Аманкуль Орынбаевна

ҚАЗІРГІ БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢАШЫЛ ӘДІС-ТӘСІЛДЕР МЕН SMART ТЕХНОЛОГИЯ Ерланкызы Б., Жумагалиев Р.А.

SMART-EDUCATION КАК ПАРАДИГМА РАЗВИТИЯ И СТАНОВЛЕНИЯ НОВОГО ОБЩЕСТВА Иманалиева Г.К., Жумагалиев Р.А.

ИНТЕРНЕТ – ОБРАЗОВАНИЕ: ПРЕИМУШЕСТВО И НЕДОСТАТКИ Иманбекова Шырын Талғатбековна

ОҚЫТУДЫҢ ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ- КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН МЕҢГЕРУ Карымбаева С.М.

САНДЫҚ САУАТТЫЛЫҚ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ СЫНИ ОЙЛАУ ӘРЕКЕТТЕРІН ДАМЫТУ МӘСЕЛЕЛЕРІ Zhumagaliev R.A., Seydenova Zh.

SMART – EDUCATION AS A BASIS FOR DEVELOPMENT OF INTELLECTUAL POTENTIAL OF COUNTRY Салиева М.А., Жумагалиев Р.А.

ПРИМЕНЕНИЕ МУЛЬТИМЕДИЙНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ Уналбаева А.Б., Жумагалиев Р.А.

НОВАЯ ПАРАДИГМА ОБРАЗОВАНИЯ – SMART-EDUCATION СЕКЦИЯ 2. БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІН ПӘНДІК ОҚЫТУДА АҚПАРАТТЫҚ ӘДІСТЕМЕЛІК ҚОЛДАНУ Абдикеримова П.Ж., Алиева П.С.

ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ ӘДІС-ТӘСІЛІНІҢ МАҢЫЗЫ Абдикеримова П.Ж.

ДИАЛОГТІК ОҚЫТУ ӘДІСІН ТӘЖІРИБЕГЕ ЕНГІЗУ Алиева П.С.

СЫН ТҰРҒЫСЫНАН ОЙЛАУДЫ ДАМЫТУ Атик Бибигуль Васильевна

ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫС ЖҮЙЕСІНЕ АРНАЛҒАН ТЕХНОЛОГИЯЛАР БАНКІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ Атымтаев Жумадил Толеукулович

183

ВОСПИТАНИЕ У УЧАЩИХСЯ ИНТЕРЕСА К ИЗУЧЕНИЮ РУССКОГО ЯЗЫКА Ауезбекова Эльвира Айнабековна

ПРИМЕНЕНИЕ ИНФОРМАЦИОННО - КОММУНИКАТИВНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА И ЛИТЕРАТУРЫ Байхадамова Баян Ерпайызқызы

ИНТЕРАКТИВТІ ӘДІСТЕРДІ ҚОЛДАНУ – ЗАМАН ТАЛАБЫ Г.К. Бекмолдаева

ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІН ЖАҢА ЖАҒДАЙЛАРДА ОҚЫТУДЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚАҒИДАЛАРЫ МЕН АМАЛ-ТӘСІЛДЕРІ Бектурганова К.К.

ИНТЕРАКТИВНЫЕ СТРАТЕГИИ И ФОРМЫ ОБУЧЕНИЯ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА И ЛИТЕРАТУРЫ КАК РЕСУРС ОБНОВЛЕНИЯ СОДЕРЖАНИЯ И ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАНИЯ Еркенова Н.Б., Жумагалиев Р.А.

ПРИМЕНЕНИЕ МУЛЬТИМЕДИЙНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ Есенова А.

ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ И ИНТЕРАКТИВНЫЕ МЕТОДЫ: ВИДЫ И ПРИЁМЫ ИХ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ В ВУЗАХ Есмырзаева Аманкуль Орынбаевна

ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ӘДІС–ТӘСІЛДЕРІН ТАРИХ САБАҒЫНДА ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ Искакова Аяна Муслимовна

БАСТАУЫШ САТЫДАҒЫ БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ МАҢЫЗЫ Какибаева Г.К.

НЕКОТОРЫЕ ПРИЁМЫ ИНТЕРАКТИВНОГО ОБУЧЕНИЯ НА ЗАНЯТИЯХ РУССКОГО ЯЗЫКА КАК СРЕДСТВО ФОРМИРОВАНИЯ КОММУНИКАТИВНОЙ КОМПЕТЕНЦИИ ЛИЧНОСТИ Кожахметова Назия Маханбеткалиевна

РАЗВИТИЕ ИНФОРМАЦИОННОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ ВНЕКЛАССНОГО ЧТЕНИЯ ПУТЕМ ФОРМИРОВАНИЯ ПОЗНАВАТЕЛЬНЫХ СПОСОБНОСТЕЙ Косбаулина Кулия Ондашовна

ДИАЛОГ КАК СРЕДСТВО РАЗВИТИЯ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ УЧАЩИХСЯ Құрманәлі А., Жумагалиев Р.А.

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ БІЛІМ БЕРУДЕГІ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ Б. С. Нұрмағамбетова

ТОППЕН ЖҰМЫС ЖАСАУДА 7 МОДУЛЬ АРҚЫЛЫ ТАБЫС КӨЗІН ОҚУШЫҒА БАҒЫТТАУ РУДИК Г.А.

SMARTОБРАЗОВАНИЕ В ПОРТОФОЛИО НЕПРЕРЫВНОГО ОБУЧЕНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ КАДРОВ КАЗАХСТАНА Рыскулбекова Гульмира Беделбаевна

ПРИМЕНЕНИЕ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА И 184

ЛИТЕРАТУРЫ В УСЛОВИЯХ СОВРЕМЕННОЙ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ШКОЛЫ Сейткулова Айнур Есенгелдиевна

ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ОБРАЗОВАНИИ Тойганбекова Ш.М.

АКТИВНЫЕ МЕТОДЫ ОБУЧЕНИИ В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ В ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ШКОЛЕ СЕКЦИЯ 3. АҚПАРАТТАНДЫРУ – БІЛІМ БЕРУ САПАСЫН КӨТЕРУДЕГІ НЕГІЗГІ ФАКТОР Бектурганова Карлыгаш Кемельхановна

ФОРМИРОВАНИЕ ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКИХ УМЕНИЙ И НАВЫКОВ УЧАЩИХСЯ Бектурганова Карлыгаш Кемельхановна

Критериальное оценивание на уроках как средство мотивации к учебной деятельности и индивидуального подхода к ученику Бектурганова К.К.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ АКТИВНОГО ОБУЧЕНИЯ В ПРОЦЕССЕ ПРЕПОДАВАНИЯ И УЧЕНИЯ У.Х.Есмаганбетова, Г.М. Таумаханова

НОВЫЕ ПОДХОДЫ В ПРЕПОДАВАНИИ ЯЗЫКОВ ДЛЯ ФОРМИРОВАНИЯ ИНФОРМАЦИОННОКОММУНИКАТИВНОЙ КОМПЕТЕНЦИИ УЧАЩИХСЯ Есмырзаева Аманкуль Орынбаевна

ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯ АРҚЫЛЫ – БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ Есмырзаева Аманкуль Орынбаевна

ЖҮЙЕЛІ ОҚЫТУДЫ ЖЕДЕЛДЕТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ТӘЖІРБИЕСІ Есмырзаева Аманкуль Орынбаевна

БІЛІМ САПАСЫН АҚПАРАТТЫҚ –КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АРҚЫЛЫ АРТТЫРУ Женсикбаева Д.Т.

СИСТЕМНО-ДЕЯТЕЛЬНОСТНЫЙ ПОДХОД: ПОНЯТИЯ, ОРГАНИЗАЦИЯ В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ Женсикбаева Динара Тенизбаевна

АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР – БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ БІЛІМ ЖҮЙЕСІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ҚҰРАЛЫ Женсикбаева Динара Тенизбаевна

ҒАЛАМТОРДЫҢ ҒАЖАЙЫП МҮМКІНДІКТЕРІ Заудинова Зухра Хакимовна РАЗВИТИЕ ПОЗНАВАТЕЛЬНЫХ ИНТЕРЕСОВ У УЧАЩИХСЯ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ИГРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА И ЛИТЕРАТУРЫ Избасаров Е.Х. РЕАЛИЗАЦИЯ СИСТЕМНО-ДЕЯТЕЛЬНОСТНОГО ПОДХОДА В УЧЕБНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ Какибаева Г.К. ИНТЕНСИВНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ ОБУЧЕНИЯ РУССКОМУ ЯЗЫКУ В СИСТЕМЕ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ 185

102

Калдыбекова Баяна Романкуловна

105

ПУТИ ПОВЫШЕНИЯ ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ ГРАМОТНОСТИ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА Когай Валентина Анатольевна

107

ИНФОРМАТИЗАЦИЯ – КЛЮЧЕВОЙ ФАКТОР ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБУЧЕНИЯ Самеков Мейрбек Нурланович

109

ОҚЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ МАҢЫЗЫ Смагулова Гульвира Есеналиевна

111

ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫ НЕГІЗІНДЕ «МУЗЫКА» ПӘНІ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ Танатарова Пердегул Бексуиновна

112

ПЕДАГОГТЕРДІҢ БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ЖҮЙЕСІНДЕ АКТ ҚОЛДАНУ Тойганбекова Ш.М.

115

НОВЫЕ ПОДХОДЫ В ОБУЧЕНИИ ОБНОВЛЕННОГО СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ СЕКЦИЯ 4. ОҚУШЫЛАР МЕН БІЛІМГЕРЛЕРДІ ТӘРБИЕЛЕУДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ Досмаханбетова Б.А.

118

БАЛА БАҚШАДАҒЫ ПСИХОЛОГ-ПЕДАГОГТЫҢ ЖҰМЫСЫ Есенова А.

121

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ВУЗЕ А.К. Исабекова

123

ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНДА ӘЛЕУМЕТТІК - ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТИІМДІ ӘДІСТЕРІ Кошкимбаева Жанар Сыйхымбаевна

125

ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН ӘЛЕУМЕТТЕНДІРУДЕ ОТБАСЫНЫҢ ОРНЫ СЕКЦИЯ 5. БІЛІМГЕРЛЕР МЕН ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЗЕРТТЕУШІЛІК ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУДАҒЫ ЗАМАНАУИ ТҰЛҒА ҚАЛЫПТАСТЫРУ Н.Ж.Абдикеримова

128

ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТКЕ ОҚУШЫЛАР МОТИВАЦИЯСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛДАРЫ Жайлау Айгерим Алимхановна

130

ПРИМЕНЕНИЕ ИГРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА И ЛИТЕРАТУРЫ Арзиева А.

132

ТЕРЕҢ БІЛІМ – ТӘУЕЛСІЗДІГІМІЗДІҢ ТІРЕГІ. Ахметшина Зульфия Риуаевна

135

ИМПРОВИЗАЦИЯ КАК СРЕДСТВО РАЗВИТИЯ И ВОСПИТАНИЯ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ УЧАЩИХСЯ Аманкулова Ляззат Серикбаевна

137

186

ПОЛИЯЗЫЧНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ - ЗАЛОГ КОНКУРЕНТОСПОСОБНОЙ И ФУНКЦИОНАЛЬНОГРАМОТНОЙ ЛИЧНОСТИ КАЗАХСТАНА Аманкулова Ляззат Серикбаевна

138

ВНЕДРЕНИЕ ПОЛИЯЗЫЧИЯ В УЧЕБНЫЙ ПРОЦЕСС: ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ Аманкулова Ляззат Серикбаевна

140

ВОСПИТАНИЕ НРАВСТВЕННОЙ ЛИЧНОСТИ В УСЛОВИЯХ ПОЛИКУЛЬТУРНОГО ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОСТРАНСТВА Байхадамова Айгерім Ерпайызқызы

142

М.МОНТЕССОРИДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖҮЙЕСІ БАЛАЛАРДЫҢ СЕЗІМТАЛДЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУҒА ЫҚПАЛЫ Бектурганова Карлыгаш Кемельхановна

143

РАБОТА СО СЛОВАРЯМИ НА УРОКАХ РУССКОГО ЯЗЫКА КАК ОДИН ИЗ ПУТЕЙ РАЗВИТИЯ РЕЧИ И ОБОГАЩЕНИЯ СЛОВАРНОГО ЗАПАСА УЧАЩИХСЯ" Буралкиева Г. Н.

146

ФИЗИКАЛЫҚ МАҚАЛ-МӘТЕЛ Кузнецова А.И., Вакаева В.Д., Жумагалиев Р.А.

148

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ВОСПИТАНИИ УЧАЩИХСЯ И СТУДЕНТОВ Раушан Өмірбекқызы Мәрсәлі

150

ӨРЛЕУ ЖОЛЫ – ӨМІРШЕҢ ІЗДЕНІС Нурманалиева Айжан Сержановна

153

БОЛАШАҚ МАМАНДАРДЫҢ КӘСІБИ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ Османов А.Х.

154

ФЕНОМЕН ВОСПИТАНИЯ: ПОЛИКУЛЬТУРНОЕ ПРОСТРАНСТВО И ГУМАНИТАРНОЦЕЛОСТНЫЙ ПОДХОД Османов А.Х.

158

ВОЕННО-ПАТРИОТИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ Османов А.Х.

161

НОВАТОРСТВО И ИННОВАЦИИ В ВОЕННО-ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ Ольга Александровна Сагандыкова

164

«ЧТОБЫ ПОМНИЛИ…» Опыт организации поисковой работы Ольга Александровна Сагандыкова

167

НА КАНИКУЛЫ – В АРМИЮ! Панова Людмила Викторовна

169

АКТУАЛИЗАЦИЯ КРЕАТИВНЫХ СПОСОБНОСТЕЙ УЧАЩИХСЯ НА УРОКАХ ЧЕРЕЗ НЕОБЫЧНЫЕ СРЕДСТВА ПРЕДСТАВЛЕНИЯ УЧЕБНОГО МАТЕРИАЛА И ВКЛЮЧЕНИЕ УЧАЩИХСЯ В ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ Рахышева Гульшат Жолдасбековна

171

187

«ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ: «МАХАББАТ ПЕН ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫ» Рабига Исматовна Мусабекова

173

ФИЗИКА ПӘНІНДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЗЕРТТЕУШІЛІК ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ Саттибаева Р.М.

174

БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫН ЖАҢАРТУ ЖАҒДАЙЫНДА ЖАРАТЫЛЫСТАНУ- ҒЫЛЫМИ САУТТЫЛЫҚТЫ ДАМЫТУ Тойганбекова Ш.М.

177

ИННОВАЦИОННЫЕ ПОДХОДЫ В ВОСПИТАТЕЛЬНОЙ РАБОТЕ Тойганбекова Ш.М.

179

РАЗВИТИЕ ЛИЧНОСТИ УЧЕНИКА НА ОСНОВЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ СИСТЕМНОДЕЯТЕЛЬНОСТНОГО ПОДХОДА В УЧЕБНО-ВОСПИТАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ

188

Ғылыми басылым Жамбыл облысы бойынша ПҚ БАИ баспасында басылды. Тараз қ. «БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМ САЛАСЫНДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ – МЕМЛЕКЕТТІК САЯСАТТЫҢ БАСЫМ БАҒЫТЫ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция -------------------------------------------------------Научное издание Отпечатано в типографии ИПК ПР по Жамбылской области г.Тараз Международная научно–практическая конференция «ИННОВАЦИОННАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ В СФЕРЕ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ - ПРИОРИТЕТНОЕ НАПРАВЛЕНИЕ ПОЛИТИКИ ГОСУДАРСТВА»

Издание осуществляется в авторской редакции. Авторы опубликованных материалов несут ответственность за подбор и точность приведенных фактов, цитат, статистических данных, собственных имен, географических названий и прочих сведений, а также за то, что в материалах не содержится данных, не подлежащих открытой публикации. При перепечатке материалов ссылка на данный источник обязательна.

Подписано в печать: 20.04..2016г. Формат 90×60/8; 11,8 усл. п.л. ___________________________________________ Отпечатано в типографии ФАО «НЦПК «ӨРЛЕУ» ИПК ПР по Жамбылской области