ZOA-luchtelingenzorg - jaarverslag 2008

ZOA-Vluchtelingenzorg Jaarverslag 2008

Inhoudsopgave

Voorwoord

1. ZOA 2008 in vogelvlucht 2. Profiel van ZOA Vluchtelingenzorg 3. Programmalanden – doelgroep en kerncompetenties

3.1 ZOA Afghanistan

3.2 ZOA Cambodja

3.3 ZOA Democratische Republiek Congo

3.4 ZOA Ethiopië

3.5 ZOA Liberia

3.6 CDN Myanmar

3.7 ZOA Sri Lanka

3.8 ZOA Noord Sudan

3.9 ZOA Zuid Sudan

3.10 ZOA Thailand

3.11 ZOA Uganda 4. Kwaliteit en verantwoording 5. Fondsenwerving en Voorlichting

5.1 Fondsenwerving

5.2 Voorlichting

5.3 Communicatie

5.4 Evaluatie doelstellingen Fondsenwerving & Voorlichting 2008

5.5 Doelstellingen voor 2009 6. Ondernemingsraad 7. Directie en Raad van Toezicht

7.1 Verslag van de directie

7.2 Verslag van de Raad van Toezicht 8. Jaarrekening

3 - JAARVERSLAG 2008

Visie ZOA heeft haar visie als volgt samengevat:

IN EEN WERELD VOL CONFL EN RAMPEN WILLEN WIJ BIJD HOOP EN HERSTEL. WIJ ZIEN WEER VREDE, RECHT EN W ERVAREN EN HUN PERSOONL VERTROUWEN HERVINDEN DRAAGT BIJ AAN HET BIJBEL KONINKRIJK,DATVERZOENING ZAL BRENGEN. INTUSSEN RO DOEN EN TROUW TE ZIJN AAN NODIG HEBBEN.

4 - JAARVERSLAG 2008

LICTEN, ONRECHT, ARMOEDE DRAGEN AAN TEKENEN VAN DIT GEBEUREN ALS MENSEN WEDERZIJDS VERTROUWEN LIJKE WAARDIGHEID EN ZELF. ZOA HANDELT NAAR EN LS PERSPECTIEF VAN GODS GENHERSTELINVOLLEGLORIE OEPT GOD ONS OP RECHT TE DE MENSEN DIE ONZE STEUN

5 - JAARVERSLAG 2008

Missie ZOA heeft haar visie als volgt samengevat:

ZOA-VLUCHTELINGENZORG O LIJDEN ALS GEVOLG VAN EE NATUURRAMP, DOOR HEN TE H OP TE BOUWEN. WIJ DOEN EEN BAN EN PARTNERS, IN HET NO HUN VERANTWOORDELIJKHE TE RAKEN. WIJ BIEDEN EEN WAARDE AAN DIEGENEN DIE DIEGENEN DIE ONS ONDERST

6 - JAARVERSLAG 2008

ONDERSTEUNT MENSEN DIE EN GEWAPEND CONFLICT OF HELPEN HUN LEVEN OPNIEUW N BEROEP OP ONZE ACHTEROORDENEN IN HET ZUIDEN, OM EID TE NEMEN EN BETROKKEN N MAXIMALE TOEGEVOEGDE WIJ ONDERSTEUNEN EN AAN TEUNEN.

7 - JAARVERSLAG 2008

Onze kernwaarden

DE MENSEN DIE WIJ DIENEN WORDEN ONZEKERHEID OVER HUN TOEKOMST. H OM HEN STEUN TE GEVEN WAAROP ZE KU TE MAKEN EN HEN TROUW TE ZIJN. TROU BLIJVEN BIJ DE GEMEENSCHAPPEN DIE D HET MOMENT DAT ZIJ WEER OP EIGEN PUBLIEKE EN POLITIEKE OMSTANDIGHE ONZE TROUW DAT WIJ STEUN BLIJVEN G MOGELIJK IS.

8 - JAARVERSLAG 2008

trouw

N CONSTANT GECONFRONTEERD MET HET IS ONZE VERANTWOORDELIJKHEID UNNEN REKENEN, ONZE BELOFTEN WAAR UW ZIJN BETEKENT DAT WIJ BETROKKEN DOOR CONFLICTEN GETROFFEN ZIJN, TOT BENEN KUNNEN STAAN. ZELFS ALS DE EDEN NIET HOOPGEVEND ZIJN, VEREIST GEVEN, ZO LANG ALS REDELIJKERWIJS

9 - JAARVERSLAG 2008

Onze kernwaarden

WIJ BEHANDELEN ALLE MENSEN GELIJ ONDERSCHEID GEMAAKT TUSSEN R VOORKEUR. TEGELIJKERTIJD ERKENN VERSCHILLENDE ROLLEN, POSITIES E WAARVAN WIJ ONS BEWUST MOETE HET NOORDEN EN ZUIDEN EN TUSSE RESPECTEERT DE CULTURELE VERS GEMEENSCHAPPEN EN ORGANISATIES Z TE OVERBRUGGEN DOOR AAN TE

10 - JAARVERSLAG 2008

menselijke waardigheid

JK EN MET RESPECT. ER WORDT GEEN AS, RELIGIE,GESLACHT OF POLITIEKE NEN EN WAARDEREN WIJ DAT ER EN VERANTWOORDELIJKHEDEN ZIJN, EN ZIJN, IN HET BIJZONDER TUSSEN EN DONOREN EN ONTVANGERS. ZOA SCHILLEN DIE ER TUSSEN MENSEN, ZIJN EN PROBEERT DEZE VERSCHILLEN SPOREN TOT WEDERZIJDS BEGRIP.

11 - JAARVERSLAG 2008

Onze kernwaarden

ONZE DOELGROEP BESCHIKT OVER EEN V CAPACITEITEN, DIE HET WAARD ZIJN ERNAAR GOEDE RENTMEESTERS TE ZI EN HUN TALENTEN TE KOESTEREN DOO HUN VAARDIGHEDEN, OM HET HEN WEER TE WORDEN VAN EXTERNE HULP EN HEN TE GEVEN.

12 - JAARVERSLAG 2008

rent meesterschap

VERSCHEIDENHEID AAN WAARDEVOLLE OM IN TE INVESTEREN. WIJ STREVEN IJN VOOR DE MENSEN DIE WIJ DIENEN OR HET TRAINEN EN ONTWIKKELEN VAN R MOGELIJK TE MAKEN ONAFHANKELIJK N NIEUWE KANSEN VOOR DE TOEKOMST

13 - JAARVERSLAG 2008

Onze kernwaarden

ZOA KOMT OP VOOR DE RECHTEN VAN MENSEN. IN HET ZUIDEN BESTRIJDT ZO WEDEROPBOUW- EN HERVESTIGINGS-P EEN CONFLICT ZIJN GETROFFEN. IN H BEWUSTZIJNOVERONRECHTINDEWERELD VOOR RECHT.

14 - JAARVERSLAG 2008

recht

KWETSBARE EN GEMARGINALISEERDE OA ONRECHT DOOR HET OPZETTEN VAN PROGRAMMA’S VOOR MENSEN DIE DOOR HET NOORDEN BEVORDEREN WE HET D,ZODATMEERMENSENZICHUITSPREKEN

15 - JAARVERSLAG 2008

Voorwoord

Met dankbaarheid en trots kunnen we terugkijken op het afgelopen jaar. Dankbaarheid omdat ZOA zegen mocht ervaren op haar werk. Trots omdat de grote veranderingen die we de afgelopen jaren hebben doorgevoerd, vruchten afwerpen. Trots op het grote aantal nieuwe medewerkers die ZOA verwelkomde. Nieuwe medewerkers die zich ten volle hebben ingezet en in korte tijd hun plek binnen de organisatie vonden.

Het hoofdkantoor van ZOA in Apeldoorn staat ten dienste aan de programmalanden. Fondsenwerving, voorlichting, beleidsontwikkeling zijn van groot belang om het werk van ZOA in de landen in Afrika en Azië te faciliteren. Uiteindelijk gaat het om verbetering van de situatie van vluchtelingen en ontheemden in de landen waar ZOA werkt. We stellen ons daarom regelmatig de vraag ´waar doen we het eigenlijk voor?´.

Het 35-jarig jubileum van ZOA was zo´n moment waarop we opnieuw met die vraag werden geconfronteerd. In het gesprek met de oprichters van ZOA ontdekte ik dat de organisatie in die 35 jaar weliswaar veranderd is, maar dat de kern hetzelfde is gebleven: volhardende betrokkenheid bij kwetsbare vluchtelingen en ontheemden.

In het kader van de ontwikkeling van een nieuw plan voor arbeidsmarkttcommunicatie in 2008, werd de vraag ´waar doe jij het eigenlijk voor?´ gesteld aan een aantal medewerkers van ZOA in Nederland en in de programmalanden. ´ZOA maakt een geweldige verandering mogelijk voor de mensen in Ethiopië!´, zegt ZOA-medewerker Abdikader Daud. Meer ervaringen van medewerkers vindt u op de website, www.zoa.nl. We geloven dat de inspiratie van onze medewerkers anderen ook enthousiast kan maken om bij ZOA aan de slag te gaan.

Gedurende het afgelopen jaar waren er een aantal momenten waarop ook ik het sterk aanvoelde – dit is het, hier gaat het om. Momenten dat ik werd stilgezet en wist ´hier doen wij het voor´.

Noord-Uganda. Een satellietkamp waar ontheemden verblijven die door the Lord´s Resistance Army van hun huizen verdreven zijn. Voor het eerst zag ik ondervoede kinderen ´in het echt´. Kinderen met de kenmerkende bolle buikjes. Onder een boom zit een groep kinderen, een volwassene zit voor de groep.

Dit is hun schoolklas. Ik besef heel scherp ´hier horen wij thuis´. Dit is de plek waar ZOA moet zijn. Dit is wat wij moeten doen – deze mensen weer op weg helpen.

Afghanistan. Ik spreek mensen die de aardbeving en daarna de strenge winter in Pakistan hebben overleefd. Uit eerste hand hoor ik hoe het was. Hun verhalen raken mijn hart. Ik kijk hen in de ogen, de mensen die hun eigen kinderen zagen sterven omdat ze hen niet konden voeden. Het heeft hun hart gebroken. En hun verhaal breekt mijn hart. Dat wat ons scheidt – geloof of afkomst – op dit moment doet dat er niet meer toe. ´Hun uitdagingen worden onze uitdagingen´, zegt Bernie O’ Neill, landendirecteur in Cambodja, pratend over de gevolgen van de hoge voedselprijzen voor de vluchtelingen in dat land. Dat is de kern van waar ZOA voor staat. Dit jaarverslag is een verantwoording van ons werk in 2008 en staat vol met feiten en cijfers. Achter die feiten en cijfers gaan de uitdagingen van vluchtelingen en ontheemden schuil. De uitdaging of je je kinderen eten kunt geven of er een toekomst is voor je gezin. Die uitdagingen zijn onze uitdagingen geworden.

Ik hoop dat dit jaarverslag u niet alleen zal informeren, maar ook zal motiveren om ZOA te blijven ondersteunen!

Johan Mooij, directeur

17 - JAARVERSLAG 2008

1. ZOA 2008 in vogelvlucht

6 - JAARVERSLAG 2005

De doelgroep

ZOA hielp in 2008 ongeveer 1,7 miljoen vluchtelingen en ontheemden in haar programmalanden in Afrika en Azië. ZOA ondersteunde de doelgroep door middel van verschillende activiteiten: • water en sanitatie, gezond drinkwater

• landbouw, voedselzekerheid en levensonderhoud • onderwijs

• opbouw van gemeenschappen • bouw en herstel van infrastructuur • versterking van lokale organisaties en overheden • gezondheidszorg • Binnen de projecten krijgen, waar mogelijk, ook de positie van vrouwen en meisjes, HIV/aidspreventie en vredesopbouw een plaats.

De achterban

ZOA heeft een trouwe achterban die bestaat uit: Particulieren

89.000

Kerken

684

Scholen

38

Bedrijven en vermogensfondsen

35

ZOA mobiliseert haar achterban via de website www.zoa.nl, en via verschillende communicatie-uitingen: • ZOA magazine (twee keer per jaar) • ZOA magazine-nieuws (vijf keer per jaar) • Nieuwsbrief per e-mail (zeven keer per jaar) Daarnaast zijn er specifieke communicatie-uitingen voor elk van de groepen binnen ZOA’s achterban.

De organisatie

ZOA ging over op het Raad van Toezicht-model. De Raad van Toezicht, die op 17 juni werd geïnstalleerd, houdt toezicht op de directeur die de eindverantwoordelijkheid draagt.

ZOA versterkte de interne beheersing en controle door middel van het Interne Beheersings Model, dat volledig werd geïmplementeerd.

ZOA ontving het ISO 9001:2000 certificaat, als bevestiging van de investeringen die ZOA in de afgelopen jaren deed in de kwaliteit van de organisatie.

De werknemers Werknemers in Nederland

55

Werknemers in de programmalanden

870

• Z OA besteedde extra aandacht aan de veiligheid van medewerkers in de programmalanden.

• ZOA verzorgde training en begeleiding op het gebied van veiligheid.

• ZOA besteedde extra aandacht aan de kwaliteit van het werk in Nederland en in de programmalanden.

Supportteams binnen het hoofdkantoor ondersteunen de programmalanden daarbij. De afdeling Monitoring en Beleidsontwikkeling (MP4) bewaakt de kwaliteit van de organisatie als geheel.

• ZOA voerde een personeelstevredenheidsonderzoek uit. Daaruit blijkt dat werknemers tevreden zijn over het werken voor ZOA. De cijfers

De totale inkomsten van ZOA waren €26.322.000, een groei van 11% ten opzicht van 2007.

Het geld is als volgt besteed: Projecten

91%

Fondsenwerving

5%

Overhead

4%

19 - JAARVERSLAG 2008

2. Profiel van ZOA

20 - JAARVERSLAG 2008

ZOA-Vluchtelingenzorg is een internationale hulporganisatie die vluchtelingen en ontheemden in Afrika en Azië ondersteunt. De landen waar ZOA werkt hebben een geschiedenis van conflict en geweld waardoor de fysieke en sociale infrastructuur geheel of gedeeltelijk is verwoest. Als gevolg hiervan hebben de lokale organisaties en autoriteiten waarmee ZOA in deze landen samenwerkt een gebrek aan middelen tot hun beschikking. Daarom stelt ZOA, naast de hulp aan families, gezinnen en dorpsgemeenschappen, zich ten doel om de capaciteit van deze lokale partnerorganisaties te versterken om zo op termijn haar activiteiten aan deze organisaties te kunnen overdragen.

De organisatie is toegerust voor de situatie in gebieden waar de wederopbouw op gang moet komen.

In landen waar ZOA is gestart met wederopbouwprogramma´s voor de lange termijn, worden nationale ZOA-landenkantoren opgezet die deel uitmaken van de internationale ZOA organisatie. Medewerkers worden zoveel mogelijk lokaal geworven. Negentig procent van ZOA´s medewerkers in de programmalanden zijn lokale mensen.

Algemeen directeur

Human Resources Afdeling

Monitoring & Beleidsontwikkeling

Fondsenwerving Programma’s & Voorlichting

Programma’s

Financiën

Landen

Programma Adviseur

Programma Manager

Manager General Affairs

Hierboven wordt de structuur van de organisatie weergegeven.

Centrale onderdelen zijn:

• •

•

• •

Drie operationele afdelingen: Programma’s, Financiën en Fondsenwerving & Voorlichting.

Twee stafafdelingen ondersteunen de gehele organisatie op het gebied van Human Resource management en Monitoring & Beleidsontwikkeling (MP4).

De leidinggevenden van bovenstaande afdelingen vormen samen met de Algemeen Directeur het management team.

Per land zijn support teams ingericht met medewerkers uit elk van de drie operationele afdelingen.

De landendirecteuren ressorteren direct onder de algemeen directeur en vormen samen met het management team het internationale management team. In bovenstaand organogram is één land als voorbeeld weergegeven.

De landenorganisaties functioneren in grote mate zelfstandig waardoor ze goed kunnen inspelen op lokale ontwikkelingen en ze projecten en programma’s op een effectieve en efficiënte wijze kunnen vormgeven. Het hoofdkantoor in Nederland ondersteunt de landenorganisaties bij de samenhang en continuïteit in het gevoerde beleid, bewaking van kwaliteit, uitwisseling van kennis en ervaring, versterken van de bewustwording over de wereldwijde vluchtelingenproblematiek, financieel beheer en ondersteuning ten aanzien van logistiek, fondsenwerving, rekrutering van staf en andere randvoorwaarden.

Om de ondersteuning vanuit het hoofdkantoor richting de landenprogramma´s te garanderen zijn supportteams ingericht. De supportteams hebben een ondersteunende functie. Doordat elk supportteam bestaat uit leden van de drie operationele afdelingen zijn zij in staat een landenprogramma te belichten vanuit elk van de verschillende disciplines. Niet alle projecten en programma’s worden uitgevoerd door de ZOA-landenorganisaties. Waar mogelijk voeren lokale partnerorganisaties de projecten uit. Ook voor noodhulpprojecten, die vaak een relatief korte duur hebben, is het meestal niet nodig een lokale ZOA-organisatie in te richten. Met name in landen waar ZOA geen langere termijn betrokkenheid voorziet, worden dergelijke projecten uitgevoerd door (of in samenwerking met) lokale of internationale organisaties die al een lokaal apparaat hebben ingericht. ZOA kan haar personeel ook tijdelijk inzetten bij dergelijke organisaties.

21 - JAARVERSLAG 2008

Kwaliteitstandaarden en codes

ZOA onderschrijft de volgende codes: • de internationale gedragscode, ‘Code of Conduct for the International Red Cross and Red Crescent Movement and NGOs in Disaster Relief’ ; • de internationale gedragscode voor personeel van People in Aid ‘The People in Aid Code of Best Practice in the Management and Support of Aid Personnel’ ; • de gedragscode voor organisaties binnen de Europese Unie, ´NGDO Charter – Basic Principles of Development and Humanitarian Aid NGOs in the European Union´; • de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen; • de Gedragscode van de VFI voor fondsenwerving.

• de Sphere Standards voor uitvoering van noodhulp en wederopbouw worden als referentie gebruikt.

Sinds 2008 is het kwaliteitsmanagement van ZOA extern gecertificeerd volgens de ISO 9001:2000 norm.

Het werk van ZOA wordt gecontroleerd door diverse externe evaluatoren (onder meer van diverse overheden), erkende accountants en externe kwaliteit auditors. ZOA heeft tevens een intern auditsysteem dat er op toeziet dat er effectief en efficiënt wordt gewerkt.

Samenwerkingsverbanden ZOA werkt samen met:

Meerwaarde

Mate van verbondenheid

Netwerk met Tear en Woord en Daad

• Verbondenheid op basis van de gemeenschappelijke protestants-christelijke identiteit • Informatievoorziening en draagvlakversterking

• Directeurenoverleg • Samen verantwoordelijk voor ontwikkelen voorlichtingsmaterialen onderwijs via entiteit Just Care.

Noodhulpcluster met Red een Kind, Tear, Woord en Daad

• Verbondenheid op basis van de gemeenschappelijke protestants-christelijke identiteit • Samenwerking bij donateurs oproepen voor noodhulp

• Samenwerkingsovereenkomst uitvoering noodhulp

CARE NL

• Kennisuitwisseling

• Samenwerking in het kader van programmafinanciering

Medair

• Verbondenheid voor wat betreft identiteit • Wederzijdse inzet van personeel

• Samenwerkingsovereenkomst uitvoering Noodhulp

ZOA is lid van:

Meerwaarde

Mate van verbondenheid

EU-CORD platform van 11 christelijke organisaties voor noodhulp en ontwikkelingssamenwerking. EU-CORD vertegenwoordigt leden in Voice en Concord bijeenkomsten

• Lobby bij de EU, vertegenwoordiging • Informatievoorziening • Standaardisering en benchmarking op gebied van kwaliteitsmanagement

• Lid

PSO (Vereniging voor Personele Samenwerking met Ontwikkelingslanden).

• Kennisuitwisseling

• Lid • MAK = Meerjaren Afspraken Kader

PRISMA (samenwerkingsverband van christelijke organisaties uit de internationale samenwerkingssector).

• Netwerk van christelijke organisaties; • Gezamenlijke vertegenwoordiging in samenwerking met ICCO; • Beleids afstemming; • Draagvlakversterking Nederland; • Toegang tot donoren als EO.

• Lid • Deelname aan draagvlak versterkende activiteiten van Prisma.

PARTOS (koepelorganisatie voor Nederlandse NGO’s uit de internationale samenwerkingssector).

• Brancheorganisatie: lobby Ministerie Buitenlandse Zaken en nationaal parlement; • Standaardisering en benchmarking op gebied van kwaliteitsmanagement • Kennisuitwisseling; • Via Partos: EU-NGO-liaison.

• Lid

VFI (Vereniging van Fondsenwervende Instellingen)

• Afstemming, draagvlak en kwaliteit rond fondsenwerving in Nederland

• Lid

In het algemeen zijn geen specifieke risico’s verbonden aan het werken in de verschillende samenwerkingsverbanden. Bij CDN en DCU is ZOA tevens operationeel verantwoordelijk en derhalve gelden hiervoor de normale project risico’s zoals elders in dit jaarverslag beschreven.

22 - JAARVERSLAG 2008

Nevenfuncties directeur-bestuurder

De heer Mooij heeft naast zijn functie als directeur-bestuurder van ZOA-Vluchtelingenzorg de volgende, geen belangenverstrengelende, nevenfuncties: • Voorzitter van het bestuur van ECM Nederland te Deventer • Lid van de Raad van Toezicht Stichting IKA te Amsterdam • Lid van het bestuur van het Bakker de Jong Fonds te Zeist • Voorzitter van het bestuur van het 65+ fonds te Deventer

23 - JAARVERSLAG 2008

3. Programmalanden Doelgroep en Kerncompetenties

24 - JAARVERSLAG 2008

De doelgroep (vluchtelingen, ontheemden en terugkerenden)

ZOA werkt onder vluchtelingen (mensen die een landsgrens passeren op hun vlucht), intern ontheemden (mensen die in eigen land op de vlucht geslagen zijn) en ´returnees´ (vluchtelingen of ontheemden die terugkeren naar hun oorspronkelijke woonplaatsen. ZOA ondersteunt deze mensen in situaties waarin vaak alle structuren ontbreken en waarin zij ´vanuit het niets´ hun levens weer moeten opbouwen.

Voordat ZOA daadwerkelijk nood- en wederopbouwactiviteiten start, doet zij onderzoek bij de doelgroep naar de behoeften en stelt de uitgangssituatie vast (een ‘baseline-onderzoek’). Op basis hiervan wordt een programma met bijbehorende projecten geformuleerd. Gedurende en na afloop van de programmauitvoering, vinden evaluaties plaats bij en met de doelgroep.

Noodhulp- en wederopbouwactiviteiten

De noodhulp- en wederopbouwactiviteiten die ZOA uitvoert bestaan hoofdzakelijk uit: • water- en sanitatie; • het zorgen voor schoon drinkwater en hygiënische omstandigheden hieromtrent • voedselzekerheid, het waarborgen dat op langere termijn voldoende voedsel aanwezig is • onderwijs, het zorgen voor goed onderwijs.

Daarnaast wordt in enkele landen gewerkt aan gezondheidszorg en huisvesting.

Centrale thema´s: capaciteitsopbouw, gender, vredesopbouw

ZOA heeft een aantal thema´s benoemd die in alle projecten een plaats behoren te krijgen. In ZOA´s visie wordt ontwikkeling duurzaam als er aandacht is voor capaciteitsopbouw, voor de positie van vrouwen en meisjes (gender) en voor vredesopbouw.

Afrika 1. Burundi 2. Democratische Republiek Congo 3. Ethiopië 4. Liberia 5. Noord en Zuid-Sudan 6. Uganda

Azië 7. Afghanistan 8. Cambodja 9. Myanmar 10. Thailand 11. Sri Lanka

7

9 10

5

8

3 4

6 2

11

1

25 - JAARVERSLAG 2008

Capaciteitsopbouw is een strategie die erop is gericht dat de capaciteit van gemeenschappen en hun organisaties wordt versterkt, zodat zij hun eigen proces van ontwikkeling weer zelf ter hand kunnen nemen. ZOA traint medewerkers van lokale organisaties en geeft advies. In 2008 werden onderdelen van de programma´s in Zuid-Afghanistan, Burundi, Cambodja en Sudan volledig door lokale organisaties uitgevoerd.

Verbetering van de omstandigheden waarin vrouwen leven, betekent vaak ook een verbetering van de omstandigheden voor het hele gezin. In veel landen waar ZOA werkt, hebben vrouwen en meisjes een achtergestelde positie. ZOA richt zich op het verbeteren van hun positie, bijvoorbeeld door verbetering van de toegang tot onderwijs. ZOA streeft ernaar dat vrouwen in alle programmalanden effectief zijn vertegenwoordigd in commissies en raden. In Liberia bestaat de helft van de deelnemers aan projectcomités uit vrouwen. In Ethiopië voert ZOA projecten voor bewustwording over en oplossingen voor (seksueel) geweld tegen vrouwen.

In veel landen waar ZOA werkt, leidt schaarste tot strijd tussen vluchtelingen onderling en tussen gemeenschappen. In meerdere landen zullen daders en slachtoffers een weg moeten vinden om weer samen te gaan leven. Vredesopbouw en conflictbeheersing zijn dan van groot belang om duurzame verbetering van de levensomstandigheden van vluchtelingen en ontheemden mogelijk te maken. Door middel van activiteiten op het gebied van landbouw, drinkwater en onderwijs, wil ZOA werken aan conflictreductie en vredesopbouw. In Burundi, Liberia, Ethiopië, Sudan, Thailand, Cambodja, Congo en Uganda voert ZOA vredesopbouwprojecten uit of geeft ZOA vredesopbouw een plaats in wederopbouwprojecten.

Noodhulp

Naast ondersteuning bij wederopbouw biedt ZOA waar nodig ook noodhulp. Die hulp bestaat vaak uit voedselpakketten, kleding, water en het voorzien in onderdak. In 2008 bood ZOA noodhulp in een aantal van haar programmalanden. In Sri Lanka verleende ZOA noodhulp aan ontheemden als gevolg van het oplaaiende geweld. ZOA startte haar werk in Myanmar, in samenwerking met Red een Kind en Woord en Daad, met noodhulp na de cycloon Nargis. In Noord-Sudan bood ZOA noodhulp onder vluchtelingen en ontheemden in Darfur. In Afghanistan hielp ZOA ontheemden in de strenge winter met een beperkt noodhulpprogramma.

Daarnaast ondersteunde ZOA, in samenwerking met Woord en Daad, de door overstromingen getroffen mensen in Bangladesh met noodhulp. Voor noodhulp in Bangladesh gaf ZOA´s achterban in 2008 ruim 52.000 euro.

Samenwerking met partners

In de gebroken samenlevingen waarin ZOA werkt, is een adequate partnerorganisatie vaak afwezig. In dat geval begint ZOA zelf met de projectplannen en start vervolgens de uitvoering. Waar het op neer komt is dat ZOA via partnerorganisaties werkt als het enigszins mogelijk is en zelf de uitvoerende organisatie is als dat noodzakelijk blijkt.

Burundi is het enige land waar ZOA volledig werkt via een partner. In de andere programmalanden zijn veelal beide modellen aanwezig.

Doelstellingen en resultaten

De resultaten die met deze programma aanpak zijn behaald zijn in de volgende paragrafen per land weergegeven. Op het hoofdkantoor zijn ten aanzien van de programmaondersteuning de volgende doelstellingen bepaald.

Doelstellingen 2008

Doelstellingen behaald

Het ontwikkelen van beleid en het organiseren van training op het gebied van het maatschappelijk middenveld, het versterken van lokale organisaties en lokale partnerorganisaties, gender, landbouw en onderwijs.

Een conceptueel kader voor versterking van maatschappelijk middenveld is ontwikkeld. Er is beleid geformuleerd op het gebied van versterking van lokale partners en voor onderwijs. Voor versterking van de capaciteit van lokale partners is een toolkit ontwikkeld. Beleidsontwikkeling op het gebied van voedselzekerheid en gender loopt nog.

Bij een lokale partner in Burundi (MiParec) is een evaluatie van geleerde lessen op het gebied van vredesopbouw uitgevoerd.

ZOA organiseert regionale workshops in Afrika en Azië voor programma staf, ten behoeve van de uitwisseling van kennis en ervaring tussen de diverse landen.

Regionale workshops zijn gehouden in Thailand (voor landen in Azië) en Ethiopië (voor landen in Afrika). Ontwikkeld beleid en bijbehorende tools zijn geïntroduceerd en ervaringen tussen landen werden uitgewisseld. De workshops legden de verbinding tussen organisatiebreed beleid en de dagelijkse praktijk in de landen.

26 - JAARVERSLAG 2008

Doelstellingen voor 2009

• Z OA blijft investeren in het verbinden van organisatiebrede beleidsontwikkeling met de dagelijkse praktijk in de programmalanden. Dit zal onder andere plaatsvinden door in 2009 opnieuw regionale workshops te organiseren en door gerichte ondersteuning van landen.

• ZOA zal beleidskaders en bijbehorende instrumenten op het gebied van onderwijs, voedselzekerheid, gender, vredesopbouw, CBO capaciteitsversterking en water & sanitatie ontwikkelen, afronden en implementeren.

• ZOA zal actief deelnemen aan geselecteerde kennisnetwerken, onder andere met PSO, Care-Nederland en door deelname aan de IS Academy ‘Fragile States’.

Burundi In Burundi ondersteunt ZOA de Burundese organisatie MiParec, die een programma uitvoert voor vredesopbouw en wederopbouw. Sinds haar onafhankelijkheid in 1962 heeft Burundi zwaar te lijden gehad onder een bloedige strijd tussen de Hutu’s en de Tutsi’s. Meer dan 500.000 Burundese Hutu’s vluchtten naar Tanzania. In Burundi zelf raakten honderdduizenden Tutsi’s intern ontheemd. Eind 2001 werd een driejarige overgangsregering geïnstalleerd en keerde de rust geleidelijk terug. Grote aantallen Burundese vluchtelingen keerden de afgelopen jaren terug. Naar schatting zullen er nog 60.000 Burundezen terugkeren uit Tanzania, terwijl er op dit moment nog zo’n 100.000 intern ontheemden zijn in Burundi zelf.

In 2008 financierde ZOA een project van € 100.000. Met het geld behaalde MIPAREC onder andere de volgende resultaten: • Zeventig microkrediet groepen (met vijftien tot twintig leden per groep) zijn opgezet. In totaal spaarden deze groepen ruim tien miljoen FBU (ongeveer 8.500 euro). Binnen de groepen werden hiermee 1.384 kortlopende leningen verstrekt.

• Tien inkomstengenerende groepen werden opgezet en ondersteund.

• Vier driedaagse jeugdkampen werden georganiseerd. Hieraan namen ongeveer 1400 jongeren deel. Hoofddoelstelling van de jeugdkampen is verzoening tussen de verschillende bevolkingsgroepen.

• Negen groepen van tien personen kregen een technische training van 6-12 maanden (vakgebieden: naaien, houtbewerking, metselen, informatica, automonteur, naaien, voedselverwerking, horeca, elektriciteit) • Vier HIV/AIDS groepen kregen ondersteuning (voor het geven van voorlichting in hun omgeving en voor het uitvoeren van eigen inkomstengenerende activiteiten) ZOA zal het werk van MIPAREC ook in 2009 ondersteunen.

27 - JAARVERSLAG 2008

3.1 ZOA Afghanistan wederopbouw in een kwetsbaar land

In Afghanistan werkt ZOA onder vluchtelingen die in de afgelopen jaren terugkeerden vanuit Pakistan en Iran. In sommige gevallen kunnen zij niet terug naar hun oorspronkelijke leefgebieden omdat het daar te gevaarlijk is. Zo raken deze teruggekeerde vluchtelingen ontheemd. Er zijn nu 236.000 ontheemden in Afghanistan. Buiten Afghanistan leven nog ongeveer drie miljoen vluchtelingen die in de komende jaren zullen terugkeren. De Afghaanse overheid is nog niet goed genoeg in staat om alle teruggekeerde vluchtelingen op te vangen. Het land heeft daarnaast te kampen met droogte en overstromingen. De noden onder de Afghaanse gemeenschappen zijn op elk gebied hoog. De omstandigheden van de gemeenschappen waarin teruggekeerde vluchtelingen verkeren, vallen samen met ZOA´s mandaat: het ondersteunen van mensen die lijden onder gewapend conflict of onder de gevolgen van natuurrampen bij de wederopbouw van hun bestaan. Voor de komende jaren is de verwachting dat nog meer vluchtelingen zullen terugkeren als vluchtelingenkampen in Iran en Pakistan gesloten worden. Tegelijk is het waarschijnlijk dat het aantal ontheemden ook zal toenemen vanwege de aanhoudende strijd tussen de troepen van de internationale coalitie en de Afghaanse regeringstroepen enerzijds en de Taliban en rebellengroepen anderzijds. ZOA Afghanistan is in de afgelopen jaren sterk gegroeid. Die groei stelde de organisatie voor de uitdaging om op tijd voldoende gekwalificeerd personeel te vinden. Sinds 2008 werkt ZOA via lokale partners ook in Uruzgan en Kandahar onder teruggekeerde vluchtelingen en de gemeenschappen waarin zij leven. ZOA heeft in Afghanistan te maken met grote veiligheidsrisico´s, waardoor het voor medewerkers regelmatig niet mogelijk is om veldbezoeken af te leggen. Omdat de situatie in Afghanistan zo kwetsbaar en onveilig is, heeft ZOA besloten niet langer gezinnen met kinderen naar dit land uit te zenden.

Focus op voedselzekerheid

Toegang tot voedsel en inkomensverwerving door landbouw is essentieel voor het verbeteren van de leefomstandigheden van vluchtelingen en ontheemden in Afghanistan. Zonder mogelijkheden om in hun levensonderhoud te voorzien, zullen mensen wegtrekken naar nieuwe gebieden. De mensen hebben ook in Afghanistan te lijden onder de gestegen voedselprijzen waardoor het nog belangrijker wordt dat zij aan voldoende voedsel kunnen komen. In het zuiden en in Centraal-Afghanistan heeft ZOA projecten die zijn gericht op de vergroting van de landbouwproductie. ZOA ondersteunt boeren bij het verbeteren van hun productie en bij het op de markt brengen van hun gewassen. Om ervoor te zorgen dat boeren minder afhankelijk worden van regenval bouwt of herstelt ZOA irrigatiesystemen. In het noorden hebben mensen te maken met terugkerende droogten en strenge winters waardoor er van landbouwproductie vrijwel geen sprake is. Hier ondersteunt ZOA de bevolking met noodhulp en door aanleg van wegen en het bouwen van scholen, irrigatiekanalen en waterputten. ZOA geeft ook vakopleidingen. Zo kunnen ook mensen die geen land hebben een vaardigheid ontwikkelen waarmee ze geld kunnen verdienen om voor hun gezin te zorgen. De Afghaanse gemeenschappen worden op deze manier steeds minder afhankelijk van hulp van buitenaf.

28 - JAARVERSLAG 2008

ZOA Afghanistan werkte in:

ZOA Afghanistan hielp:

Noord-Afghanistan: Jawzjan en Sar-i-Pul Provincies; Centraal-Afghanistan: Wardak en Kabul Provincies; Zuid-Afghanistan: Kandahar en Uruzgan Provincies.

784.000 mensen direct en indirect in het noorden en 97.000 mensen in de centrale regio.

ZOA Afghanistan richtte zich op:

Capaciteitsopbouw, water en sanitatie, infrastructuur, levensonderhoud.

ZOA Afghanistan bereikte o.a. de volgende concrete resultaten:

Training in ruim 630 dorpen met betrekking tot het opbouwen van de lokale gemeenschap: scholen, drinkwatervoorziening, hygiëne, landbouw.

ZOA Afghanistan werkte met:

ZOA Afghanistan personeel: ZOA Afghanistan ontving donaties van:

Agency Coordinating Body for Afghan Relief (ACBAR), ActionAid, ANSO (NGO security), BRAC, Cordaid, DACAAR, Nederlandse ambassade, German Agro-Action, Global Partners, Gesellschaft fur Technische Zusammenarbeit (GTZ), Healthnet TPO, MAIL, Ministry of Refugees and Returnees (MoRR), Ministry of Rural Rehabilitation and Development (MRRD), Medair, Peace Wind Japan, PSO, Save the Children Netherlands, Save the Children United Kingdom, SERVE, Tearfund UK, UNHCR, UNICEF en WFP. 264 medewerkers MRRD/NSP (Afghan Government), GTZ-IMB, WFP, ECHO, BuZA

ZOA Afghanistan’s bestedingen 2008:

€ 4.229.364

ZOA Afghanistan’s budget voor 2009:

€ 2.869.000

Doelstellingen voor 2008 1.

2.

3.

4.

5.

ZOA Afghanistan zal een programma in het zuiden (Kandahar and Uruzgan) opstarten via lokale NGO´s.

ZOA Afghanistan zal de overdracht voorbereiden van de activiteiten in Noord- en Centraal-Afghanistan aan lokale NGO´s.

ZOA Afghanistan zal een permanente programma-adviseur aannemen.

ZOA Afghanistan wil de monitoring van veiligheidsvoorwaarden verbeteren.

ZOA Afghanistan zal het landenkantoor in Kabul uitbreiden voor een betere ondersteuning van de programma´s in het noorden, midden en zuiden van Afghanistan en om de duurzaamheid van het landenprogramma te kunnen waarborgen.

Behaalde doelstellingen ZOA bracht 630 dorpen naar een hoger organisatieniveau waardoor de bevolking in haar eigen onderhoud kan voorzien.

1. ZOA is gestart met de opbouw van een programma in Uruzgan. Er is onderzoek gedaan en een start gemaakt met de opbouw van relaties met strategische partners.

2. Een onderzoek is uitgevoerd naar de mogelijkheden om de activiteiten in het noorden en in midden Afghanistan over te dragen aan lokale NGO´s. Dit is een voortgaande zoektocht, omdat er weinig NGO´s werkzaam zijn in deze gebieden.

3. ZOA Afghanistan heeft een programma-adviseur aangenomen.

4. Een aantal medewerkers volgden een security management course. De programmadirecteur deed mee aan een crisismanagement simulatie in Apeldoorn. Een lokaal veiligheidshandboek is afgerond.

5. ZOA Afghanistan opende een nieuw en ruimer kantoor in Kabul in een veiliger wijk. Het bleek moeilijk om goed gekwalificeerde, lokale medewerkers voor de staf te vinden.

Doelstellingen 2009 • ZOA Afghanistan wil het dorpsradenproject (national solidarity programme) in 630 dorpen in Noord – Afghanistan afronden, waarbij de dorpsraden zelfstandig projecten uitvoeren en leiding geven in hun gemeenschappen.

• ZOA Afghanistan wil een monitoring en evaluatiesysteem implementeren.

• ZOA Afghanistan wil de financiële onafhankelijkheid, die in 2008 werd bereikt, consolideren.

29 - JAARVERSLAG 2008

3.2 ZOA Cambodja Hoopvolle toekomst voor teruggekeerde families

Tijdens de oorlog in Cambodja vluchtten honderdduizenden Cambodjanen in de jaren zeventig, tachtig en negentig naar Thailand. Begin jaren negentig keerden veel vluchtelingen weer terug. Tegen 1999 kwam er een eind aan de toestroom van terugkerende vluchtelingen. In de afgelopen tien jaar hebben de teruggekeerde vluchtelingen vooruitgang geboekt bij de wederopbouw van hun gemeenschappen. Veel Cambodjanen zijn gemotiveerd om als vrijwilliger iets te doen voor hun gemeenschappen en bestaande lokale groepen krijgen meer ervaring en spelen een steeds actievere rol bij het opzetten en uitvoeren van ontwikkelingsprojecten. In 2008 werden de Cambodjanen geconfronteerd de sterk gestegen voedselprijzen. Daarnaast ondervonden ze de gevolgen van klimaatverandering in hun dagelijks leven.

De regenval kwam onregelmatiger waardoor de mensen niet meer konden vertrouwen op een goede oogst. In de provincie Oddar Meanchey ondersteunde ZOA in 2008 recent teruggekeerde vluchtelingen met landbouwprojecten. ZOA´s werk in Cambodja is in een belangrijke fase. ZOA heeft gepland om in 2011 alle projecten aan lokale organisaties over te dragen. In de afgelopen jaren werden activiteiten in het westen van Cambodja al overgedragen aan lokale partnerorganisaties. In de twee oostelijke districten van Cambodja werkt ZOA nog wel, maar het werk wordt ook hier steeds meer overgenomen door lokale organisaties. ZOA Cambodja concentreert zich nu nog op de provincie Oddar Meanchey. Voor 2011 wil ZOA hier bereiken dat de mensen zelf in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien en dat de lokale overheden in staat zijn om op een duurzame manier aan armoedebestrijding te werken. Daarom richt ZOA haar projecten voornamelijk op het opbouwen van lokale gemeenschappen, organisaties en overheden. Hoewel er nog wel corruptie is, is de Cambodjaanse overheid na het einde van de oorlog en na een aantal democratische verkiezingen, steeds beter georganiseerd. Lokale overheden werken goed samen met ZOA. Lokale gemeenschappen geven zelf aan wat hun behoeften zijn. Zij geven aan dat zij ondersteuning nodig hebben bij landbouw en het gebruik van land, bij het voorbereid zijn op rampen en capaciteitsopbouw. De ervaring leert dat ZOA er goed in slaagt projecten in deze sectoren samen met de doelgroep op te zetten en uit te voeren.

Focus op voedselzekerheid

Voedselzekerheid kan worden bereikt als de mensen van Oddar Meanchey weten hoe zij op een efficiënte manier gewassen kunnen verbouwen. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat boeren niet alleen afhankelijk zijn van het verbouwen van rijst, maar dat zij meerdere gewassen verbouwen. ZOA heeft zich ten doel gesteld dat het grootste deel van de families toegang heeft tot landbouwgrond, dat zij ten minste twee verschillende gewassen per jaar oogsten, dat zij toegang hebben tot irrigatiesystemen en dat hun huizen bestand zijn tegen hevige regens. De projecten worden gedragen door de mensen zelf, door middel van drie boerencoöperaties en vierhonderd boerengroepen. Zo krijgen zij zelf de verantwoordelijkheid voor hun eigen ontwikkeling.

30 - JAARVERSLAG 2008

ZOA Cambodja werkte in: ZOA Cambodja hielp: ZOA Cambodja richtte zich op:

Oddar Meanchey Province 36.000 personen Activiteiten om kwetsbaarheid voor rampen te doen afnemen, landbouw, gemeenschapsopbouw, capaciteitsopbouw.

ZOA Cambodja bereikte o.a. de volgende concrete resultaten:

500 boeren kregen een landbouwtraining, 10 partnerorganisaties werden ondersteund, in 51 dorpen werden projecten uitgevoerd voor het verkleinen van het risico op rampen, 2 lokale ngo´s werden ondersteund, 2 boerencoöperaties opgericht en ondersteund.

ZOA Cambodja werkte met:

CIDO, KBA, ministeries van Landbouw, Onderwijs, Water en Landmanagement.

ZOA Cambodja personeel: ZOA Cambodja ontving donaties van:

26 medewerkers AUSAID, DIPECHO, EC, ECHO, EU, LAK, PSO, ZOA Zakelijk, ZOA NL

ZOA Cambodja’s bestedingen 2008:

€ 689.034

ZOA Cambodja’s budget voor 2009:

€ 876.000

Doelstellingen voor 2008 1. ZOA Cambodja gaat door met het versterken van lokale organisaties bij het implementeren van kleinschalige projecten.

2. ZOA Cambodja gaat, in de twee oostelijke districten, door met het implementeren van integrale projecten om de gemeenschappen minder kwetsbaar te maken, zo mogelijk door lokale organisaties.

3. ZOA Cambodja zal de toegang tot en het niveau van basisonderwijs verbeteren.

4. ZOA Cambodja zal de doelgroep ondersteunen bij het verbeteren van de opbrengst van landbouw en veeteelt.

5. ZOA Cambodja hoopt gendergelijkheid te bereiken in alle organisaties die ZOA heeft opgericht en / of ondersteund.

6. ZOA Cambodja zal werken aan de afname van het aantal conflicten door het hele land.

Behaalde doelstellingen 1. Lokale organisaties zijn in de afgelopen jaren steeds zelfstandiger geworden. De organisaties en groepen hebben veel baat gehad bij trainingen en coaching waarin ZOA heeft voorzien.

2. Lokale partnerorganisaties in de twee oostelijke districten zijn steeds meer betrokken bij de uitvoering van geïntegreerde projecten.

3. ZOA Cambodja heeft geen onderwijsprojecten uitgevoerd omdat hiervoor geen fondsen beschikbaar waren.

4. ZOA ondersteunt boeren bij het efficiënt verbouwen van gewassen en bij veehouderij. Deze projecten zijn succesvol.

5. In de lokale organisaties is bijna 50% van de leden vrouw.

6. Plannen voor landgebruik zijn goedgekeurd waardoor er aanmerkelijk minder conflicten over land voorkwamen.

Doelstellingen 2009 • ZOA Cambodja streeft naar een sterker maatschappelijk middenveld en lokale overheden zodat zij de armoede in Oddar Meanchey kunnen bestrijden.

• ZOA Cambodja blijft de doelgroep ondersteunen door te werken aan een toename van de opbrengst van landbouw en door de kwetsbaarheid voor rampen te verminderen.

• ZOA Cambodja gaat voort met de opbouw van lokale partnerorganisaties, waarbij ZOA blijft zoeken naar sterke organisaties om de activiteiten aan te kunnen overdragen.

31 - JAARVERSLAG 2008

3.3 ZOA Congo Ondersteuning bij een nieuw begin

In 2008 is ZOA een programma gestart in de Democratische Republiek Congo in Oost-Afrika. Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw zijn meer dan drie miljoen mensen gevlucht voor conflicten, voornamelijk in Oost-Congo. Het oosten van Congo is nog geregeld toneel van oplaaiend geweld tussen regeringssoldaten en rebellengroeperingen. In de provincie Noord-Kivu sloegen in de 2de helft van 2008 zo’n 250.000 mensen sloegen op de vlucht. Dit was aanleiding om samen met Tear, Woord en Daad, Red een Kind en Dorcas een noodhulpcampagne te starten in Nederland. In Congo voerde Tear noodhulpprojecten uit in Noord-Kivu. ZOA richt haar activiteiten op Zuid-Kivu, waar sprake is van relatieve stabiliteit. De gevolgen van de oorlog zijn echter ook daar nog aanwezig in de levens van mensen. Landbouwgrond is verwoest en van de sociale en economische infrastructuur is niet veel meer over. Grote aantallen vluchtelingen keren terug naar Zuid Kivu, onder andere vanuit Tanzania en Burundi.

Deze terugkerende vluchtelingen komen aan bij het Tanganyikameer. Daar zijn ook een groot aantal hulporganisaties neergestreken die de vluchtelingen helpen met voedsel, gezondheidszorg en onderwijs.

Vanwege de voorzieningen en omdat de vluchtelingen negatieve verhalen horen over de voorzieningen in hun eigen dorpen trekken ze niet verder. Duurzame ontwikkeling is echter op de lange duur niet mogelijk in een relatief klein gebied waar steeds meer mensen van de schaarse bronnen gebruik maken.

ZOA werkt in de regio Fizi in de provincie South Kivu. Hier leven 85.000 teruggekeerde vluchtelingen en ontheemden. In de komende twee jaar zal dit aantal toenemen tot 175.000. Nog ongeveer 90.000 vluchtelingen verblijven in kampen in Tanzania. Zij zullen waarschijnlijk in 2010 terugkeren. Er is vrijwel geen ondersteuning en er zijn weinig voorzieningen voor deze teruggekeerde vluchtelingen. 90% van de Congolezen is afhankelijk van landbouw, maar er is te weinig landbouwgrond voor het grote aantal mensen. Voor de kwetsbaarste groepen onder de teruggekeerde vluchtelingen, zoals vrouwen, kinderen en gehandicapten, is het al helemaal moeilijk om in hun levensonderhoud te voorzien. Zo zijn er vrijwel geen internationale organisaties die de bevolking ondersteunen bij het herstellen van de voedselzekerheid.

Focus op voedselzekerheid

De voedselzekerheid van mensen in Fizi is negatief beĂŻnvloed door de gewapende conflicten, door plunderingen, door de ontvolking van het gebied en door de terugkeer van grote aantallen mensen.

De landbouwproductie daalde sterk en lokale markten werden opgeheven. Omdat zoveel mensen ontheemd raakten, ontvolkten de dorpen en verdween waardevolle kennis over landbouwmethoden. De teruggekeerde vluchtelingen moeten helemaal opnieuw beginnen. Omdat er geen reserves zijn en omdat mensen geen alternatieven hebben voor landbouw, zijn veel teruggekeerde vluchtelingen ondervoed.

ZOA stimuleert de vluchtelingen om naar hun oorspronkelijke dorpen terug te keren. Zo kunnen alle mensen toegang krijgen tot landbouwgrond en water. ZOA ondersteunt de teruggekeerde vluchtelingen met trainingen over effectieve landbouwmethodes zodat zij genoeg produceren om zelf van te leven en om te verkopen. Daarnaast geeft ZOA zaaigoed, gereedschappen en bestrijdingsmiddelen. Kwetsbare gezinnen die niet in staat zijn om het land te bewerken, worden ondersteund met alternatieven om in hun levensonderhoud te voorzien: door veeteelt, met kredieten en door het behandelen van ziekten.

32 - JAARVERSLAG 2008

ZOA Congo werkte in: ZOA Congo hielp: ZOA Congo werkte met: ZOA Congo personeel: ZOA Congo ontving donaties van:

Fizi regio, Zuid Kivu Voedselzekerheid (landbouw), water en sanitatie en hygiëne (de laatste twee via Tear Fund).

Lokale overheden, dorpscomités, lokale NGO´s 12 medewerkers Achterban van ZOA (bedrijven en particulieren)

ZOA Congo’s bestedingen 2008:

€ 99.034

ZOA Congo’s budget voor 2009:

€ 750.000

Doelstellingen 2009 • ZOA Congo streeft naar de verbetering van de voedselzekerheid van gerepatrieerde gezinnen en andere kwetsbare groepen.

• ZOA Congo wil relaties aangaan met lokale organisaties en deze organisaties versterken.

• ZOA Congo wil binnen alle projecten vredesopbouw, gender en bestrijding van en bewustwording over HIV/AIDS een plaats geven.

33 - JAARVERSLAG 2008

3.4 ZOA Ethiopië Hulp voor vluchtelingen in hun strijd om bestaan

Sinds 1994 werkt ZOA in Ethiopië onder vluchtelingen en ontheemden uit verschillende Afrikaanse landen. Uit de omringende landen hebben 80.000 vluchtelingen hun toevlucht gezocht in Ethiopië, onder andere mensen uit Somalië, Sudan en Eritrea. Bovendien zijn grote aantallen Ethiopiërs binnen hun eigen land ontheemd. Ontheemden worden niet erkent en lopen het risico uitgesloten te worden van voedselhulp. In de laatste tientallen jaren is Ethiopië getroffen door hongersnoden en grote armoede.

Vluchtelingen en vooral door de overheid niet erkende ontheemden zijn steeds kwetsbaarder voor aanhoudende rampen, droogte en overstromingen. Door een extreme schaarste aan basis bestaansmiddelen, zoals water en hout, ontstaat een strijd om de beperkte middelen. Om vreedzaam samenleven en samen delen in deze omstandigheden mogelijk te maken, besteedt ZOA in alle projecten aandacht aan vredesopbouw en conflictbemiddeling. ZOA werkt onder Ethiopische ontheemden in de regio´s Gambella en Somali. ZOA ondersteunt vluchtelingen in kampen in Gambella, Bensingul-Gumuz, Tigray en Somali. In 2008 hield de toestroom van vluchtelingen uit Somalië en Eritrea aan. De verwachting is dat Sudanese vluchtelingen langzaam aan weer terugkeren, hoewel hun toekomst nog zeer onzeker is. Het werk van ZOA wordt bemoeilijkt door de sterk controlerende overheid van Ethiopië. In 2008 legde een nieuwe wet beperkingen op aan internationale hulporganisaties. In deze wet is vastgelegd dat hulporganisaties niet langer betrokken mogen zijn bij de ontwikkeling van mensenrechten, bij conflictbemiddeling en vredesopbouw. ZOA vroeg een externe consultant te onderzoeken wat dit betekent voor ZOA´s projecten. Hij concludeerde dat de nieuwe wet geen rechtstreekse gevolgen heeft voor ZOA´s werk, maar dat de nieuwe wet wel de vrijheid van meningsuiting van lokale partnerorganisaties zal beperken. ZOA Ethiopië functioneerde goed in het afgelopen jaar. Er werd gekwalificeerd personeel aangenomen, onder wie veel vrouwen. Samen met het ZOA hoofdkantoor werd de organisatie versterkt door middel van trainingen en begeleiding van medewerkers in het veld.

Aandacht voor voedselzekerheid

De sterke stijging van voedselprijzen in 2008 raakte de mensen in de vluchtelingenkampen in Ethiopië.

Door de hoge prijzen was het moeilijker om voldoende voedsel aan te schaffen. Daarnaast verkopen veel vluchtelingen een deel van het voedsel dat zij als noodhulp ontvangen voor de aanschaf van bijvoorbeeld kleding of medicijnen. Zo hebben ze aan het eind van de maand vrijwel geen eten meer.

ZOA ondersteunt hen door hen te helpen bij het aanleggen van kleine moestuintjes. Zo kunnen de mensen een deel van hun eigen voedsel verbouwen waarmee zij minder afhankelijk zijn van voedselhul.

De keuze voor bepaalde projecten wordt bepaald door de behoeften die de mensen zelf aangeven.

In de vluchtelingenkampen hebben mensen grote behoefte aan het leren van vaardigheden om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Veel vluchtelingen zullen op termijn terugkeren naar Eritrea of Sudan. ZOA geeft hen trainingen voor inkomensverwerving waarvan zij in hun land van herkomst ook nog voordeel hebben. Het blijft niet bij deze trainingen. ZOA ondersteunt de mensen die een training gevolgd hebben vervolgens ook bij het opzetten van een eigen bedrijfje. ZOA biedt technische ondersteuning en helpt mensen op weg met de materialen die ze nodig hebben.

34 - JAARVERSLAG 2008

ZOA Ethiopië werkte in:

ZOA Ethiopië hielp: ZOA Ethiopië richtte zich op: ZOA Ethiopië bereikte o.a. de volgende concrete resultaten: ZOA Ethiopië werkte met:

ZOA Ethiopië personeel: ZOA Ethiopië ontving donaties van:

Gambella regio (Bonga en Dimma tijdens de eerste zes maanden), Pugnido, Akobo en Itang Benishangul Gumuz Sherkole Tigray Shimelba Somali Kebribeyah, Aubari en Hartisheik.

42.600 vluchtelingen in de kampen, 20.390 ontheemden, 10.500 mensen uit de gastgemeenschappen Vredesopbouw, capaciteitsopbouw en gemeenschapsontwikkeling, milieu, water en sanitatie, voedselzekerheid, HIV/aids, noodhulp, onderwijs.

Bouw van 600 mud block huizen, bouw van 1 basisschool, herstel van een dam, bouw van 2 jeugdcentra in de kampen, training van 186 leraren, distributie van 280 kilo groentezaden, 3.200 kippen, 680 geiten.

Abda, CIFA, Ethiopian Church Mekane Jesus (EECMY), Don Bosco Catholic, Gambella People´s Democratic Congress (GPDC), SIM (Society of International Ministries).

48 medewerkers UNOCHA, RNE, NL-ambassade

ZOA Ethiopië’s bestedingen 2008:

€ 2.457.859

ZOA Ethiopië’s budget voor 2009:

€ 2.563.000

Doelstellingen voor 2008 1. ZOA Ethiopië wil werken aan vredesopbouw met verschillende lokale en regionale autoriteiten.

2. ZOA Ethiopië stelt zich ten doel om een geleidelijke overdracht van projecten in Gambella en Beneshangul Gumuz voor te bereiden.

3. ZOA Ethiopië wil mogelijkheden onderzoeken om samen te werken met UNOCHA voor ontheemden.

4. ZOA Ethiopië wil meer kennis over vredesopbouw in de regio uitwisselen.

Behaalde doelstellingen 1. Vredesopbouw heeft een plaats binnen de projecten van ZOA. In een nieuwe wet wordt het internationale hulporganisaties echter verboden om actief te zijn op het gebied van vredesopbouw en conflictbemiddeling. Projecten van ZOA waarbinnen vredesopbouw een plaats heeft, zijn echter door de overheid goedgekeurd.

2. Er zijn twee vluchtelingenkampen voor Sudanese vluchtelingen gesloten. Deze vluchtelingen zijn naar Sudan teruggekeerd.

3. ZOA werkt samen met UNOCHA in Gambella onder ontheemden. Hier zijn fondsen voor ontvangen.

4. Projecten op het gebied van vredesopbouw staan onder druk vanwege de nieuwe wet. ZOA heeft wel drie onderzoeken kunnen uitvoeren over moderne en traditionele methoden om conflicten op te lossen in vluchtelingenkampen.

Doelstellingen 2009 • ZOA Ethiopië streeft naar verdere professionalisering, onder andere door ontwikkeling van haar personeelsleden op het gebied van planning, monitoring en evaluatie en managementvaardigheden.

• ZOA Ethiopië wil meer aandacht geven aan netwerken en leren.

• ZOA Ethiopië streeft naar uitbreiding van het donorportfolio.

35 - JAARVERSLAG 2008

3.5 ZOA Liberia De toekomst in eigen hand

ZOA werkt in Liberia sinds 2003 onder teruggekeerde vluchtelingen en ontheemden. De meerderheid van de bevolking raakte ontheemd tijdens de veertien jaar durende burgeroorlog. Liberia is een van de armste landen van de wereld en het kost veel tijd om te herstellen van de verwoesting die de oorlog aanrichtte. De infrastructuur is verwoest en er is gebrek aan gereedschappen en materialen. De oppervlakkige stabiliteit in Liberia wordt ondermijnd door de ernstige armoede en tribalisme. Mensen weten niet goed hoe ze voor zichzelf en voor hun gezinnen moeten zorgen en dat staat duurzame ontwikkeling in de weg. Daarnaast is er veel analfabetisme. Het land verkeert in een crisis, omdat het de mensen aan kennis ontbreekt hoe zij de economie weer kunnen opbouwen. De vrede in Liberia is nog zeer fragiel. UNMIL is aanwezig om die vrede te bewaken, maar de angst bestaat dat er opnieuw conflicten uitbreken zodra de UN vertrekt. In het afgelopen jaar is de veiligheid in Liberia afgenomen. De overheid is nog niet goed in staat om daar adequaat op te reageren en ook politie en justitie functioneren nog niet effectief. Naast de ontheemden helpt ZOA in Liberia ook vluchtelingen. De vluchtelingen komen uit andere conflictsituaties en zijn teruggekeerd naar Margibi, naar de Montserrado counties en het Paynesville district van de hoofdstad Monrovia. ZOA richt zich vooral op kwetsbare eenoudergezinnen (veelal alleenstaande moeders) binnen gemeenschappen. ZOA wil deze gemeenschappen weer opbouwen en de realisatie van een maatschappelijk middenveld faciliteren. ZOA probeert dat zoveel mogelijk te doen in samenwerking met lokale organisaties zodat alle ontwikkelingvan de mensen zelf wordt.

Zo werkt ZOA via de lokale organisatie Foundation for Human Rights and Democracy in 33 gemeenschappen. Deze organisatie geeft trainingen over HIV/aids en voert activiteiten uit op het gebied van vredesopbouw. In alle projecten streeft ZOA naar een evenwichtige vertegenwoordiging van vrouwen.

ZOA streeft ernaar om in 2011 alle projecten te kunnen overdragen aan lokale organisaties.

Focus op onderwijs

Duurzame ontwikkeling kan alleen worden bereikt als mensen toegang tot onderwijs hebben. Leren lezen en schrijven is een eerste stap. Tijdens de burgeroorlog zijn veel scholen verwoest. ZOA ondersteunt Liberianen door hen te helpen bij het bouwen van nieuwe scholen en het repareren van bestaande schoolgebouwen. Daarnaast voorziet ZOA de scholen van materialen. Via de afdeling Fondsenwerving en Voorlichting in Nederland kunnen Nederlandse leerlingen betrokken raken bij scholen in Liberia.

ZOA Liberia richt zich bij de onderwijsprojecten vooral op de deelname van meisjes en vrouwen. Zij hebben vrijwel geen toegang tot onderwijs. Het is gebleken dat vrouwen en meisjes die wel onderwijs hebben gevolgd, hun kennis ook doorgeven aan de rest van hun familie. ZOA geeft in Liberia ook onderwijs aan boeren over nieuwe landbouwmethoden en het voorkomen van ziektes. Ook worden zaden en gereedschappen uitgedeeld aan de boeren.

36 - JAARVERSLAG 2008

ZOA Liberia werkte in: ZOA Liberia hielp: ZOA Liberia richtte zich op: ZOA Liberia bereikte o.a. de volgende concrete resultaten: ZOA Liberia werkte met:

ZOA Liberia personeel: ZOA Liberia ontving donaties van:

Margibi & Montserrado counties – Todee district, Kakata district end Careysburg district, Greater Monrovia (Peynesville).

30.000 personen Onderwijs, voedselzekerheid, water en sanitatie, capaciteitsopbouw van het maatschappelijk middenveld.

2 trainingen voor partnerorganisaties, reparatie van 53 putten, trainingen over hygiëne voor 265 mensen, 5.400 families ontvingen zaden en gereedschappen, 5.000 mensen volgden trainingen over landbouw en voeding.

Africa 2000 Network Liberia, Foundation for Human Rights and Democracy, Studygroup Project and Community Empowerment Group, Tolbert Road Community Association.

34 medewerkers Prisma, CRWRC, UNHCR, UNICEF, Happy Gift / Wilde Ganzen

ZOA Liberia’s bestedingen 2008:

€ 1.434.069

ZOA Liberia’s budget voor 2009:

€ 1.484.000

Doelstellingen voor 2008 1.

2.

3.

4.

5.

ZOA Liberia gaat in 2008 verder met het trainen van partnerorganisaties.

ZOA Liberia zal zich nog actiever inzetten voor een uitbreiding van de samenwerking met CARE Nederland.

ZOA Liberia gaat door met de ondersteuning van overheden voor democratisering.

ZOA Liberia zal voorzien in nieuwe putten en latrines en lokale water management comités ondersteunen.

ZOA Liberia zal voorzien in zaden, gereedschappen en vee voor 3.200 families.

Behaalde doelstellingen 1. ZOA organiseerde twee trainingen voor partnerorganisaties over transparant rapporteren. De resultaten daarvan waren beperkt omdat het de deelnemers ontbrak aan voldoende niveau om de informatie te begrijpen.

2. De voorgestelde samenwerking met CARE kwam helaas niet van de grond.

3. Vanuit de overheid was er grote belangstelling en enthousiasme om aan trainingen van ZOA deel te nemen. Door ondersteuning bij planning en training van overheid, lokale overheid en dorpsgemeenschappen werd een belangrijke bijdrage geleverd aan democratiseringsprocessen.

4. ZOA bouwde of repareerde 53 putten, gaf trainingen over hygiëne aan 265 mensen en zette water management comités op.

5. ZOA distribueerde zaden en gereedschappen aan 5.400 families. Daarnaast namen ongeveer 5.000 mensen deel aan trainingen over landbouw en voeding.

Doelstellingen 2009 • ZOA Liberia streeft naar een verbetering van de organisatorische vaardigheden van de medewerkers.

• ZOA Liberia start met de voorbereiding van de overdracht van de activiteiten naar een lokale NGO die zal bestaan uit lokale ZOA-medewerkers. Deze overdracht staat gepland voor 2011.

• ZOA Liberia wil doorgaan op de ingeslagen weg van verbetering van de effectiviteit van projecten op de in 2008 bepaalde focusgebieden.

37 - JAARVERSLAG 2008

3.6 CDN Myanmar Een begin van de wederopbouw

ZOA werkt sinds 2008 in samenwerking met Woord en Daad en Red een Kind in Myanmar. Dit land in Zuid-Oost Azië heeft 57 miljoen inwoners en telt 130 verschillende etniciteiten. Myanmar is een onafhankelijk land sinds 1948. Sindsdien is er veel politieke onrust geweest. Etnische spanningen vormden een struikelblok voor ontwikkeling. Vanwege de voortdurende spanningen en onrust raakten veel mensen ontheemd en andere groepen werden verdreven. Sinds 1988 wordt Myanmar door militairen geleid, de zogenaamde State Peace and Development Council. Begin 2008 startte ZOA een dialoog met het Ministerie van Landbouw en Irrigatie van Myanmar over een vergunning die noodzakelijk was om in bepaalde gebieden in Myanmar te kunnen werken. Omdat de werksituatie in Myanmar complex is, werkt ZOA hier in samenwerking met Woord en Daad en Red een Kind. Gezamenlijk hebben ze CDN (Consortium of Dutch NGO´s) opgericht. Dit consortium heeft op 6 maart 2009 de formele registratie ontvangen van het Ministerie van Landbouw en Irrigatie. Op 2 en 3 mei richtte de cycloon Nargis een ravage aan in Myanmar. De cycloon was de ergste natuurramp in de geschiedenis van het land. Door de hevige wind en regenval werd Myanmar ook nog eens getroffen door een vloedgolf vanuit zee. Er kwamen ruim 100.000 mensen om het leven. Huizen, gewassen en eigendommen werden verwoest. Mensen trokken massaal weg naar minder zwaar getroffen gebieden. CDN bood noodhulp in de zwaar getroffen Ayeyarwady-delta, onder 800.000 ontheemden. De informatievoorziening na Nargis kwam moeizaam op gang. Door de slechte informatievoorziening en vanwege de slechte toegang tot de getroffen gebieden, duurde het lang voordat daadwerkelijk hulp kon worden geboden.

Nog steeds vechten veel mensen om te overleven. CDN stelt zich ten doel de doelgroep op zo´n manier te ondersteunen dat zij zo snel mogelijk weer voor hun gezinnen kunnen gaan zorgen. Daarbij wil CDN voorkomen dat mensen voor langere tijd afhankelijk worden van noodhulp of van een organisatie. CDN richt zich op de waardigheid van mensen en op de vaardigheden die zij al hebben. Het ministerie van Landbouw en Irrigatie en CDN zijn overeengekomen dat CDN zich zal bezighouden met het herstel van de landbouw in Labutta township, het centrum van het door Nargis getroffen gebied in de Ayeyarwadydelta. De delta heeft 7 miljoen inwoners en is daarmee één van de meest dichtbevolkte gebieden van Myanmar. CDN ondersteunt mensen met landbouwgereedschappen, zaden en trainingen voor boeren.

Noodhulp met de focus op voedselzekerheid

De Ayeyarwady delta stond bekend als de ´rijstkom´ van Myanmar. De inwoners leefden in relatieve welstand. Na de natuurramp met de cycloon Nargis was er van die welvaart niet veel meer over. In de eerste dagen na de cycloon leefden de mensen op regenwater en kokosnoten. In 2008 richtte CDN zich dan ook in de eerste plaats op voedselhulp. De meeste boeren zullen een paar rijstoogsten missen als gevolg van de ramp. De landbouwgronden zijn ernstig beschadigd en veel boeren hebben geen gereedschappen meer. Veel landbouwgrond is besmet door zout oceaanwater dat de cycloon tot 35 kilometer landinwaarts met zich meenam. CDN ondersteunt de bevolking met voedselhulp tot aan de periode dat er weer geoogst kan worden. Daarnaast voorziet CDN in gereedschappen voor landbouw en andere benodigdheden waarmee boeren op weg worden geholpen.

38 - JAARVERSLAG 2008

CDN werkte in: CDN hielp: CDN richtte zich op: CDN bereikte o.a. de volgende concrete resultaten: CDN werkte met: CDN personeel: CDN ontving donaties van:

Ayeyarwady-delta, Labutta township 30.000 personen Landbouw, voedselzekerheid, levensonderhoud, water en sanitatie, vakopleidingen.

Vier keer werden noodhulpgoederen verscheept vanuit de hoofdstad Yangoon naar de getroffen Ayeyarwady-delta.

KBC, CBI 8 medewerkers KNH, PSO, Red een Kind, TEAR, Woord en Daad, ZOA

CDN’s bestedingen 2008:

€ 623.857, waarvan bijdrage ZOA: €199.336

CDN’s budget voor 2009:

€ 1.500.000

Doelstellingen 2009 • CDN zal een nieuw werkgebied openen in Zuid Shan provincie in het midden / oosten van Myanmar.

• CDN zal blijven samenwerken met de Karen Baptist Church (KBC) in Labutta in de delta en met het Capacity Building Institute (CBI) in Yangon.

• CDN blijft bouwen aan de goede samenwerking met het Ministerie van Landbouw en Irrigatie in Myanmar.

• CDN zal werken aan capaciteitsopbouw voor haar eigen personeelsleden en voor de medewerkers van de samenwerkende organisaties ter plaatse. In 2009 zullen personeelsleden trainingen volgen op het gebied van project cycle management en rapportage.

39 - JAARVERSLAG 2008

3.7 ZOA Sri Lanka Ergste nood lenigen onder dubbel getroffenen

2008 was een jaar van felle strijd en gewapend conflict in Sri Lanka. Regeringstroepen voerden aanvallen uit om de LTTE (Tamil Tijgers) uit hun laatste bolwerken in het noorden te verdrijven. Met het verkleinen van het gebied waar de LTTE nog konden blijven, werd ook het gebied voor kwetsbare ontheemden steeds kleiner. Sri Lankanen die de afgelopen jaren keer op keer verdreven werden, werden zo gijzelaars in het conflict tussen de regering en de LTTE. In het noorden raakten ongeveer 350.000 mensen ontheemd. Het conflict heeft de cohesie en groei van gemeenschappen die na de tsunami opkrabbelden, opnieuw verstoord. De verschillende partijen hebben polarisatie gestimuleerd en de vrije meningsuiting wordt bedreigd. Intimidatie, moorden en ontvoeringen zijn aan de orde van de dag in Sri Lanka. Voor noodhulporganisaties was het moeilijk om de mensen in deze gebieden te bereiken. Regelmatig werden organisaties niet toegelaten tot de gebieden waar de nood het grootst was. Vanaf eind september werden hulporganisaties helemaal niet meer toegelaten. Daarnaast werden de geloofwaardigheid en integriteit van hulporganisaties op de proef gesteld omdat zij ervan beschuldigd werden partij te kiezen in het conflict. Ook ZOA heeft met deze hindernissen te maken. ZOA werkt sinds 1983 via een lokale partner in Sri Lanka. Sinds 1995 is de organisatie zelf in Sri Lanka werkzaam.

ZOA ondersteunt ontheemden, teruggekeerde ontheemden en andere Srilankanen die lijden onder de gevolgen van de conflicten en van natuurrampen. ZOA werkt onder mensen die wonen in de gebieden die door de tsunami getroffen zijn. Hier werd voorzichtig vooruitgang geboekt met de wederopbouw.

Deze gemeenschappen zijn vervolgens getroffen door het gewapend conflict. In Vanni, in het noorden van Sri Lanka, werd vanwege de hevige strijd in dit gebied verdere ondersteuning bij wederopbouw eerst uitgesteld en later helemaal niet meer geleverd. ZOA biedt hier vooralsnog alleen noodhulp. In meer stabiele gebieden werkt ZOA wel weer aan wederopbouw, met name bij het opbouwen van sociale structuren. Een sterke gemeenschap geeft mensen weer vertrouwen in elkaar en in hun toekomst.

Focus op voedselzekerheid

ZOA Sri Lanka is ervan overtuigd dat hulpverlening alleen duurzaam effect heeft als er draagvlak is in de gemeenschappen en als projecten een integraal karakter hebben. Dat betekent dat ZOA gemeenschappen probeert op te bouwen door psychosociale hulp, vredesopbouw, capaciteitsopbouw en lobby in combinatie met ´tastbare´ hulpverlening; voedselzekerheid, onderdak en water en sanitatie.

Door de ontstane noodsituatie distribueerde ZOA in 2008 veel voedselpakketten en warme maaltijden.

Daarnaast ontvingen ontheemden pakketten met zaden en gereedschappen. Deze pakketten helpen mensen om te overleven. Als gemeenschappen wat meer zijn gestabiliseerd, geeft ZOA ook trainingen waarbij mensen leren hoe zij op langere termijn in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Vanwege de onveilige situatie kunnen veel mensen niet meer naar de markt. ZOA helpt hen bij het aanleggen van kleine moestuintjes. Zo kunnen zij voorzien in hun dagelijks voedsel. Daarnaast geeft het hen een zinvolle activiteit en maakt het hen minder afhankelijk van voedselpakketten.

40 - JAARVERSLAG 2008

ZOA Sri Lanka werkte in: ZOA Sri Lanka hielp: ZOA Sri Lanka richtte zich op:

ZOA Sri Lanka bereikte o.a. de volgende concrete resultaten:

ZOA Sri Lanka werkte met: ZOA Sri Lanka personeel: ZOA Sri Lanka ontving donaties van:

Noorden en oosten van Sri Lanka, 8 districten: Ampara, Anuradhapura, Batticaloa, Jaffna, Kilinochchi, Mannar, Mullaitheevu en Trincomalee.

245.000 personen Onderdak, infrastructuur, noodhulppakketten, water, sanitatie en gezondheidszorg, gemeenschapsopbouw en onderwijs, voedselzekerheid en levensonderhoud.

3.940 ontheemden kregen warme maaltijden; 23.145 voedselpakketten werden uitgedeeld, 6.754 moestuinpakketten werden uitgedeeld, er werden 4.428 shelters gebouwd, 257 toiletten en 224 putten; 4.213 kinderen ontvingen schoolmaterialen, 4.212 mensen kregen psychosociale hulp.

Familian, Leads, VOVCOD 250 medewerkers ECHO, EUROPAID, DHGCK, KIA, PSO, RNE, UMCOR, UNICEF, ZOA NL

ZOA Sri Lanka’s bestedingen 2008:

€ 4.315.816

ZOA Sri Lanka’s budget voor 2009:

€ 4.080.000

Doelstellingen voor 2008 1. ZOA Sri Lanka wil zich onderscheiden van andere NGO´s door nauw samen te werken met gemeenschappen en een op de gemeenschap gerichte benadering, om daarmee grotere duurzaamheid te bereiken.

2. ZOA Sri Lanka gaat door met het uitvoeren van onderwijsprojecten voor ontheemden.

3. ZOA Sri Lanka zal zich nog meer specialiseren bij het voorzien in tijdelijke en semi-permanente onderkomens.

4. ZOA Sri Lanka wil het water en sanitatie training programma voor medewerkers in Trincomalee uitbreiden naar andere districten.

5. ZOA Sri Lanka zal de kwaliteit van landbouw- en inkomenverwervingsprojecten verbeteren.

Behaalde doelstellingen 1. In het noorden was het mogelijk om lokale groepen te betrekken bij het versterken van gemeenschappen. In het oosten was het moeilijk om relaties te onderhouden met gemeenschappen, omdat veel gemeenschappen ontheemd raakten.

2. ZOA kon in 2008 voorzien in schoolmaterialen, gaf trainingen aan leerkrachten, ondersteunde vrijwillige leerkrachten en bouwde 29 preschools. Het aantal schoolverlaters verminderde en de schoolprestaties verbeterden.

3. ZOA specialiseerde zich in de planning en voorbereiding van onderdak voor de verwachte terugkeer van grote aantallen mensen vanuit het noorden.

4. ZOA richtte per sector werkgroepen op en ontwikkelde kwaliteitshandboeken, onder andere voor water en sanitatie, waardoor ook medewerkers in andere gebieden betrokken werden bij dit onderwerp.

5. ZOA richtte een werkgroep op voor kwaliteitsverbetering van landbouw- en inkomenverwervingsprojecten.

Doelstellingen 2009 Wat ZOA kan doen en hoe ZOA dit gaat doen, wordt bepaald door de actuele situatie en hangt ervan af of de oorlog voortduurt of dat er een vredesakkoord wordt getekend. ZOA moet flexibel zijn voor wat betreft tijdsplanning en locatie.

• ZOA Sri Lanka wil – als toegang tot dit gebied weer mogelijk wordt – noodhulp bieden in Vanni, Noord-Sri Lanka.

• ZOA Sri Lanka wil ontheemden die teruggekeerd zijn en in kampen in het noorden verblijven ook noodhulp geven. Daarnaast wil ZOA mensen van verschillende etnische groepen ondersteunen bij terugkeer naar hun oorspronkelijke leefgebieden in het noorden en oosten van Sri Lanka.

• ZOA Sri Lanka streeft ernaar haar werkzaamheden uit te breiden naar Singalese gemeenschappen in gebieden die grenzen aan de huidige werkgebieden.

41 - JAARVERSLAG 2008

3.8 ZOA Noord-Sudan Onderwijs voor de toekomst

In Darfur leven ongeveer zes miljoen mensen, onder wie 2,5 miljoen ontheemden. Dit zijn Sudanezen die hun verwoeste dorpen ontvluchtten voor het geweld als gevolg van de strijd tussen rebellengroepen onderling en tussen rebellengroepen en het regeringsleger. Hoewel er in 2006 een vredesovereenkomst werd getekend, is de situatie chaotisch en onzeker. De veiligheidssituatie in Darfur is in 2008 verslechterd.

Regelmatig vinden conflicten plaats tussen de regeringstroepen en rebellengroepen. De regering is niet in staat om de voortgaande strijd een halt toe te roepen, ook de internationale gemeenschap kan niet veel uitrichten. Dat maakt het voor de ontheemden in Darfur moeilijk om plannen te maken voor de toekomst. De meeste vluchtelingen en ontheemden zijn al jaren afhankelijk van noodhulp.

Verspreid in Darfur, met name in Zuid-Darfur, zijn gemeenschappen waar wederopbouw wel mogelijk is. ZOA werkt in een aantal kampen voor vluchtelingen en ontheemden in het zuiden van Darfur. Er zijn geen overheden, maar slechts conflicterende groepen die vaak intern ook verdeeld zijn. ZOA moet vanwege de vele onzekerheden heel flexibel zijn – niets staat vast. ZOA concentreert zich op hulp aan vluchtelingen en ontheemden in Darfur die de mogelijkheid hebben om in hun eigen levensonderhoud te voorzien. Het is belangrijk dat deze mensen zich onafhankelijk van buitenlandse hulporganisaties kunnen ontwikkelen. In alle projecten is aandacht voor vredesopbouw. Zo organiseert ZOA onderhandelingen tussen potentieel conflicterende groepen (zoals bijvoorbeeld veehouders en landbouwers), voordat vluchtelingen terugkeren. ZOA introduceert daarbij het principe van ´voor wat, hoort wat´. Wie actief betrokken is, krijgt daar ook iets voor terug. ZOA ondersteunt veehouders door het vee te vaccineren, boeren te helpen bij de bestrijding van ziektes en het introduceren van innovatieve landbouwtechnieken.

ZOA wil de gemeenschappen sterker maken door de versterking van het maatschappelijk middenveld.

Binnen comités komen mensen samen om afspraken te maken over het gebruik van hulpbronnen. In 2008 startte ZOA een nieuw programma in de stad Ed Daein en in de kampen daaromheen. Ed Daein ligt in Zuid-Darfur, in het district zuidoost Nyala. ZOA werkt hier in vier gemeenschappen en onder ongeveer 90.000 ontheemden. De mensen hebben in de eerste plaats noodhulp nodig: voedsel, water en gezondheidszorg. Verschillende internationale organisaties werken hier al onder de ontheemden.

ZOA concentreert zich op de opbouw van scholen en het voorzien in onderwijs.

Focus op onderwijs

Onderwijs speelt een centrale rol bij duurzame ontwikkeling van gemeenschappen in Darfur. Scholen zijn veilige plaatsen voor kinderen, die anders al vanaf acht jaar het risico lopen in handen te vallen van rebellengroepen. Rond een school ontwikkelen zich ook nieuwe voorzieningen. Daarmee geeft een school cohesie aan de gemeenschap. ZOA concentreert zich op de oprichting van schoolverenigingen van ouders en docenten, waarbinnen de mensen zelf de verantwoordelijkheid voor de school krijgen.

Een federatie van schoolverenigingen vormt een nieuw maatschappelijk middenveld en voert lobby richting de overheid. De projecten die ZOA opzet voor onderwijs, voedselzekerheid en water en sanitatie zijn allemaal met elkaar verbonden. Door middel van centra voor volwassenonderwijs en jongerencentra, bereikt ZOA ook vrouwen en jeugd.

42 - JAARVERSLAG 2008

ZOA Noord-Sudan werkte in: ZOA Noord-Sudan hielp: ZOA Noord-Sudan richtte zich op: ZOA Noord-Sudan bereikte o.a. de volgende concrete resultaten:

ZOA Noord-Sudan werkte met: ZOA Noord-Sudan personeel: ZOA Noord-Sudan ontving donaties van:

Zuid-Darfur: Gereida district, Abu Ajura district, Mose, Sekale, Elseref en kampen voor ontheemden in Nyala.

Ruim 90.000 personen Onderwijs, voedselzekerheid, water en sanitatie en inkomengenererende activiteiten.

33.000 kinderen in Darfur gaan naar school, 5.000 boeren, 3.000 mensen ontvangen volwasseneneducatie, 2.000 jongeren zijn betrokken in comités´s en projecten, 30.000 fruitboompjes verspreid over de werkgebieden (die ook zorgen voor het vasthouden van water, voedsel waar dieren niet bij kunnen, schaduw bij scholen, kinderen cycli van de natuur demonstreren) Sudanese Red Crescent, Sudan Aid 50 medewerkers ECHO, ICCO, Red een Kind, CHF, ZOA FoVo, CRWRF, PSO, DCPSF, FAO, Unicef

ZOA Noord-Sudan’s bestedingen 2008:

€ 1.211.878

ZOA Noord-Sudan’s budget voor 2009:

€ 2.143.000

Doelstellingen voor 2008 1. In de loop van 2008 zal ZOA Noord-Sudan een tweede programma in Darfur starten.

2. ZOA Noord-Sudan zal zich nog meer focussen op de capaciteitsopbouw van haar eigen medewerkers en van de medewerkers van partnerorganisaties.

3. ZOA Noord-Sudan zal nog meer aandacht geven aan gender en vredesopbouw binnen alle projecten.

Behaalde doelstellingen 1. In juli 2008 heeft ZOA projecten opgestart voor ontheemden in Ed Daein en omringende kampen.

2. In oktober 2008 heeft ZOA Noord-Sudan een plan opgesteld voor de capaciteitsversterking van de eigen medewerkers.

Vanaf juli zijn er trainingen gegeven over hoe projecten succesvol kunnen worden uitgevoerd, ook onder lokale groepen.

Hieruit blijkt dat de lokale partners nog verdere training nodig hebben op het gebied van deze vaardigheden.

3. Een groot aantal vrouwen is betrokken bij trainingen en in comités van de gemeenschappen. In 2008 is het regelmatig gelukt om (potentiële) conflicterende groepen rond de tafel te krijgen om te praten over gemeenschappelijke belangen.

Doelstellingen 2009 • ZOA wil het maatschappelijk middenveld in haar werkgebieden verder versterken.

• ZOA wil de managementcapaciteiten en de kennis van de eigen medewerkers vergroten.

• ZOA streeft naar groei, om zo het grote aantal ontheemden dat nog hulp nodig heeft bij hun ontwikkeling, ondersteuning te kunnen bieden.

43 - JAARVERSLAG 2008

3.9 ZOA Zuid-Sudan Ondersteuning van de kwetsbaarsten

In Zuid-Sudan heerst een zeer kwetsbare vrede. Of die vrede bestendig blijkt, moet duidelijk worden na een referendum in 2011. Mensen zijn angstig over de toekomst en onzeker of de vrede duurzaam zal blijken. De nood ishoog: er is gebrek aan voedsel en drinkwater. Er zijn weinig of geen basisvoorzieningen als scholen en ziekenhuizen. Door de geweldsuitbarstingen in de afgelopen twintig jaar werden gezinnen uiteengerukt en raakten meer dan vier miljoen mensen ontheemd. De laatste jaren keren veel vluchtelingen weer terug. Als gevolg van de oorlogen en het geweld is de infrastructuur in ZuidSudan nog zeer slecht en grote aantallen mensen in het zuiden hebben nog altijd geen toegang tot basisvoorzieningen. ZOA werkt sinds 1998 in Zuid-Sudan onder de meest kwetsbare mensen. In ZuidSudan zijn dat niet alleen degenen die vluchtten, maar juist ook de mensen die niet in staat waren om weg te vluchten voor het geweld. ZOA zet projecten op in de strijd tegen extreme armoede en sociale uitsluiting. Daarbij richt ZOA zich specifiek op de meest kwetsbaren: meisjes, HIV-geĂŻnfecteerden en mensen met een groot risico om besmet te raken met HIV. Waar mogelijk wordt in alle projecten aandacht besteed aan vredesopbouw en aan gelijkwaardige kansen voor vrouwen. ZOA heeft een lange termijn perspectief in Zuid-Sudan. Dat komt omdat Zuid-Sudan nog zo kwetsbaar is en vanwege het zwakke maatschappelijk middenveld dat zich maar traag ontwikkelt, Overdracht van activiteiten aan lokale organisaties kan alleen zeer geleidelijk plaatsvinden. Het duurt lang voordat lokale organisaties op gang komen en deze organisaties hebben gebrek aan goed personeel. Duurzame ontwikkeling wordt bemoeilijkt omdat mensen argwanend zijn en te weinig vertrouwen hebben om te investeren in de toekomst. In 2009 hoopt ZOA een programma te starten in het oostelijk deel van Juba County. Dit is een ontvolkt gebied, waar de terugkeer van mensen wordt voorbereid. In dit gebied is er grote nood. Er zijn te weinig organisaties om te voorzien in de grote nood die er onder de mensen heerst.

Focus op onderwijs

Duurzame ontwikkeling van door conflicten getroffen mensen begint bij onderwijs. Onderwijs maakt kwetsbare mensen zelfstandig en sterker. ZOA richt zich op onderwijs op basis- en pre-school niveau.

Daarnaast organiseert ZOA informeel onderwijs: trainingen, alfabetiseringscursussen voor volwassenen en vakopleidingen. Deze projecten voor (toegang tot) onderwijs zijn met name gericht op de meest kwetsbare groepen in de samenleving zoals vrouwen, meisjes, wezen en gehandicapte kinderen. Bij onderwijsvoorzieningen in Zuid-Sudan gaat het vooral om het betrekken van de mensen, het verbeteren van kwaliteit van onderwijs en het stimuleren van de ouders om hun kinderen naar school te laten gaan.

ZOA ondersteunt ook de oprichting van onderwijscomitĂŠs gestart door mensen uit de gemeenschappen zelf. Zo nemen de mensen zelf de verantwoordelijkheid over hun scholen en onderwijssystemen. ZOA voert deze onderwijsprojecten uit samen met partnerorganisaties. Daarnaast ondersteunt ZOA het Sudanese ministerie van onderwijs bij het toegankelijk maken van onderwijs voor de kwetsbaarste mensen.

44 - JAARVERSLAG 2008

ZOA Zuid-Sudan werkte in: ZOA Zuid-Sudan hielp: ZOA Zuid-Sudan richtte zich op: ZOA Zuid-Sudan bereikte o.a. de volgende concrete resultaten:

ZOA Zuid-Sudan werkte met:

ZOA Zuid-Sudanpersoneel: ZOA Zuid-Sudan ontving donaties van:

Juba, Terekeka, Lainya, Morobo, Maridi, Zuid Ibba counties 152.000 mensen (onderwijs: 15.000, HIV: 15.000, water en sanitatie: 30.000, gezondheidszorg: 92.000) Gezondheidszorg, water, hygiëne en sanitatie, basisonderwijs, inkomensverwerving, HIV/AIDS, gemeenschapsontwikkeling.

92.000 mensen kregen hulp bij een centrum voor basisgezondheidszorg, 1.866 mensen ondergingen een aidstest, projecten voor bewustwording over HIV/aids bereiken 16.000 mensen, 35 leraren werden getraind, 1.252 volwassen volgden een alfabetiseringscursus, 57 mensen volgden een vakopleiding.

Across, Aktion Afrika, Hilfe International, Episcopal Church of Sudan (ECS), ICCO, Institute of Peace and Conflict Studies (IPCS), Malteser International, Maridi, Service Agency, Presbyterian Church of Sudan (PCOS), Scope, Sudan Council of Churches, Sudan Humanitarian Assistance (Suha), UNICEF, UNOCHA (United Nations Organisation for the Co-ordination of Humanitarian Affairs), WHO (World Health Organisation).

84 medewerkers BUZA (MFS),RRP, ICCO, PSO , OFDA, EO Met, FoVo

ZOA Zuid-Sudan’s bestedingen 2008:

€ 1.732.106

ZOA Zuid-Sudan’s budget voor 2009:

€ 3.624.000

Doelstellingen voor 2008 1.

2.

3.

4.

5.

ZOA Zuid-Sudan gaat door met het versterken van de capaciteit van dorpsorganisaties en lokale autoriteiten.

ZOA Zuid-Sudan zal het werk met partnerorganisaties meer systematisch monitoren.

ZOA Zuid-Sudan zal de toegang tot onderwijs en veilig drinkwater verbeteren.

ZOA Zuid-Sudan wil de deelname van vrouwen en meisjes aan alle projecten doen toenemen.

ZOA Zuid-Sudan zal binnen alle projecten aandacht geven aan vredesopbouw en conflictbeheersing.

Behaalde doelstellingen 1. In de verschillende werkgebieden hebben een groot aantal medezeggenschapsraden (Parent Teacher Associations) , Gezondheidszorgcommissies (Village Health Committees) Aids –preventie committees, Water Committees en Alfabetiseringsgroepen goed gefunctioneerd. Zo krijgt de doelgroep zelf verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de gemeenschap.

2. ZOA Zuid-Sudan werkte met zeven partnerorganisaties. Die samenwerking is systematisch beoordeeld. Het functioneren van deze organisaties is gemeten en zij zijn betrokken bij het werk.

3. In alle gebieden was er een toename van het aantal mensen dat deelnam aan een vorm van onderwijs. In twee werkgebieden werden waterpunten gerepareerd en watercomités opgericht.

4. Bijna de helft van de basisschoolleerlingen zijn meisjes. Van de lokale groepen zijn 75 % vrouwengroepen.

5. ZOA is beter in staat om aandacht te geven aan vredesopbouw binnen alle projecten. Elf medewerkers en twee medewerkers van partnerorganisaties namen deel aan vredesopbouwtrainingen. Daarnaast nam ZOA deel aan een groep van de VN en van andere NGO´s die onderzoek deed naar het omgaan met etnische spanningen rond Kuda.

Doelstellingen 2009 • ZOA Zuid-Sudan wil meer aandacht besteden aan communicatie met de doelgroep voor planning en feedback.

• ZOA Zuid-Sudan wil meer aandacht geven aan bewustwording over duurzame ontwikkeling van de gemeenschappen.

• ZOA Zuid-Sudan wil het aantal mensen dat afhankelijk is van hulp verminderen door vergroting van het werkgebied.

45 - JAARVERSLAG 2008

3.10 ZOA Thailand Onderwijs als eerste stap naar zelfstandigheid

Na vijfentwintig jaar kunnen de Karen-vluchtelingen in kampen langs de grens tussen Thailand en Myanmar (voormalig Birma) nog steeds niet terug naar hun eigen land. In de kampen leven ongeveer 136.000 vluchtelingen, die sinds 1984 zijn toegestroomd vanuit Myanmar. Na al deze jaren is er weinig verandering in hun situatie. Een aantal vluchtelingen krijgt de kans om te emigreren naar de Verenigde Staten of Canada, maar de meesten moeten proberen om binnen de kampen een bestaan op te bouwen. ZOA wil alles in het werk stellen om ervoor te zorgen dat deze uitzichtloze situatie geen ´vergeten crisis´ wordt. ZOA werkt sinds 1984 onder Karen-vluchtelingen. In 1997 startte ZOA het Karen Education Project (KEP) om de vluchtelingen zicht op duurzame ontwikkeling te geven.

Onderwijs is van groot belang op de weg naar zelfstandigheid. De vluchtelingen verblijven in geïsoleerde kampen en zijn hierdoor sterk afhankelijk van hulporganisaties. Die afhankelijkheid staat zelfstandigheid in de weg. De vluchtelingen krijgen weinig gelegenheid om hun eigen zaken te regelen. ZOA probeert de bewoners van de kampen hun onafhankelijkheid terug te geven. Daarom richt ZOA zich op de versterking van het maatschappelijk middenveld, van organisaties en groepen van de mensen zelf in de kampen. Dat bevordert ook de duurzaamheid van de projecten die ZOA opzet. Om de duurzaamheid van onderwijsprojecten te stimuleren, probeert ZOA de link te leggen met het Thaise onderwijssysteem.

Zo wordt het voor het Thaise ministerie van onderwijs eenvoudiger om een toezichthoudende en adviserende rol te spelen. De bewoners van de kampen zijn voor hun toekomst sterk afhankelijk van de Thaise overheid. De overheid staat vooralsnog niet toe dat de vluchtelingen buiten de kampen wonen en werken. De mensen in de kampen wonen dicht op elkaar. Dat veroorzaakt spanningen; niet alle groepen accepteren elkaar. Criminaliteitscijfers in de kampen stijgen. Huiselijk en seksueel geweld komt regelmatig voor. ZOA besteedt, waar mogelijk, binnen haar projecten ook aandacht aan de positie van vrouwen en aan vredesopbouw.

Focus op onderwijs

Het voorzien in onderwijs is het belangrijkste thema van ZOA Thailand. ZOA ondersteunt de scholen in de kampen en organiseert trainingen voor leerkrachten. Behalve basisonderwijs en hoger onderwijs, kunnen mensen ook Engelse les en beroepen- en vaardighedentrainingen volgen. ZOA ontwikkelt ook het lesaanbod, distribueert schoolmaterialen en materialen voor vakopleidingen. ZOA streeft ernaar dat scholen en comité´s voor onderwijs en vakopleiding – samengesteld uit de mensen uit de kampen – steeds zelfstandiger gaan functioneren en in 2012 de onderwijsprojecten helemaal zelfstandig draaiende kunnen houden. Om die reden is het Karen Education Department (KED) opgericht. Medewerkers van het KED – bewoners van de kampen - ontvangen training voor managementvaardigheden. Steeds meer medewerkers kunnen zonder begeleiding hun werk doen. ZOA staat voor de uitdaging om voldoende goed opgeleide leerkrachten beschikbaar te hebben. Veel goed opgeleide mensen hervestigen zich namelijk in andere landen en zo ontstaat het risico op een tekort aan leerkrachten. Om dat te ondervangen, organiseert ZOA een pre-service training voor aankomende leerkrachten. Zo is er altijd een pool van toekomstige docenten aanwezig.

46 - JAARVERSLAG 2008

ZOA Thailand werkte in:

ZOA Thailand hielp: ZOA Thailand richtte zich op: ZOA Thailand bereikte o.a. de volgende concrete resultaten: ZOA Thailand werkte met:

ZOA Thailand personeel: ZOA Thailand ontving donaties van:

Mae Hong Son provincie: Mae Ra Ma Luang en Mae La Oon vluchtelingenkampen; Tak provincie: Mae La, Umpiem en Nupo vluchtelingenkampen; Kanchanaburi provincie: Don Yang vluchtenlingenkamp; Ratchaburi provincie: Tham Hin vluchtelingenkamp.

136.000 mensen direct en indirect Basisbehoeften, onderwijs, vakopleidingen, inkomen-verwervende activiteiten.

112 trainers volgden een vakopleidingcursus, 2.504 mensen volgden een vakopleiding, 2.577 studenten namen deel aan cursussen Engels, 1.600 leerkrachten en 36.000 studenten ontvingen schoolmaterialen.

Committee for the Services to Displaced People in Thailand (CCSDPT), Karen Education Department (KED), Thai Ministry of Education (MoE), Thai Education Institutions 65 medewerkers Baptist World Aid Australia (BWAA), Belgian Embassy, BUZA, EU, PSO, Right to Play, UNHCR, UNICEF, Wilde Ganzen, World Education (WE), ZOA.

ZOA Thailand’s bestedingen 2008:

€ 4.424.020

ZOA Thailand’s budget voor 2009:

€ 3.797.000

Doelstellingen voor 2008 1. ZOA Thailand gaat door met de capaciteitsversterking van partnerorganisatie KED. 2. ZOA Thailand gaat door met het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs en van de trainingen zodat vluchtelingen meer mogelijkheden krijgen om zichzelf te ontwikkelen.

Behaalde doelstellingen 1. KED-medewerkers hebben managementtrainingen ontvangen. Steeds meer medewerkers kunnen zelfstandig hun werk uitvoeren en besluiten nemen.

2. Leden van schoolcomités en ouders kregen training over het effect van de betrokkenheid van ouders bij het onderwijs van hun kinderen (inclusief onderwijs). Ouders stellen zich nu actiever op en ondersteunen hun kinderen. Daarnaast volgden leerkrachten en trainers aanvullende trainingen..

Doelstellingen 2009 • ZOA Thailand wil de werksystemen met lokale organisaties en lokale structuren verbeteren.

• ZOA Thailand wil het programma consolideren door middel van nieuwe benaderingen en door het aangaan van nieuwe partnerschappen.

• ZOA Thailand wil blijven investeren in de kwaliteit van de projecten.

47 - JAARVERSLAG 2008

3.11 ZOA Uganda Met hernieuwde hoop opnieuw beginnen

Uganda leed twintig jaar lang onder de voortdurende strijd tussen the Lord´s Resistance Army en de regeringstroepen. Verscheurde gezinnen en getraumatiseerde mensen zijn het gevolg van de wrede terreur die de LRA gedurende die jaren voerde. Sinds de vredesonderhandelingen is het land stabieler geworden en durven steeds meer vluchtelingen en ontheemden terug te keren. De onderhandelingen zijn echter weer afgebroken en het Ugandese, Zuid-Sudanese en Congolese leger zijn nu betrokken bij aanvallen op de basis van de LRA. Een groot aantal NGO´s trekt zich terug uit Uganda en er wordt geen noodhulp meer geboden. Nu breekt er voor de Ugandezen echter een spannende periode aan.

Zij moeten hun verwoeste land weer opbouwen en proberen om een toekomst op te bouwen voor hun gezinnen. Bovendien moeten zij wegen zien te vinden om als slachtoffers en daders vreedzaam samen te leven. ZOA was al sinds 1999 actief onder Sudanese vluchteingen in de West Nile regio. Dit programma is inmiddels afgerond. In september 2007 startte ZOA het werk in Noord-Uganda. ZOA werkt in Noord-Uganda, in het Pader district. In dit gebied was 90% van de inwoners ontheemd. ZOA heeft ervoor gekozen om juist in dit gebied te gaan werken, vooral omdat dit gebied achterloopt in aanbod van hulpverlening en de infrastructuur hier slechter is dan in de rest van Uganda. 2008 was het jaar waarin het programma in Uganda vorm kreeg. Gedurende dit eerste jaar van ZOA´s aanwezigheid in Pader is er vooruitgang geboekt bij het helpen van ontheemden bij de wederopbouw van hun levens.

In de kwetsbare situatie in Noord-Uganda is herstel van veiligheid en vertrouwen nodig voor zowel slachtoffers als daders van het geweld. ZOA richt zich op de wederopbouw van gemeenschappen.

Daarbij staan onderwijs, voedselzekerheid en water en sanitatie centraal. Gedurende 2008 deed ZOA bovendien onderzoek naar de mogelijkheden om ook beroepsopleidingen te geven en mensen te helpen bij de ontwikkeling van kleine bedrijfjes. Aan het einde van het jaar onderzocht ZOA ook de mogelijkheden om een tweede programma te starten in de regio Karamoja. Ook hier zijn teruggekeerde en terugkerende vluchtelingen. Het is relatief veilig in dit gebied, maar de inwoners krijgen weinig hulp van de overheid en van andere NGO´s. ZOA wil de mensen hier ondersteunen met projecten op het gebied van voedselzekerheid, water, sanitatie en onderwijs.

Aandacht voor voedselzekerheid

De mensen die ZOA ondersteunt, staan voor de uitdaging om een leven op te bouwen vanuit het niets. Daarom begint ZOA bij het begin. In 2008 zijn twintig boerencoöperaties van in totaal 604 boerengezinnen opgericht. Deze boerengroepen werken aan verbetering van wegen waarvoor zij vouchers ontvangen. Daarmee kunnen zij zaden en gereedschappen kopen bij plaatselijke bedrijfjes die door ZOA worden betaald. Zo verbetert ZOA de infrastructuur, ondersteunt de boeren en tegelijk ook de lokale bedrijfjes. ZOA streeft ernaar dat de opbrengst van landbouw per gezin met dertig procent toeneemt en dat gezinnen genoeg produceren om ook een percentage van de opbrengst op de markt te verkopen. Zo krijgen de boeren de mogelijkheid om van het extra geld kleding te kopen en hun kinderen naar school te sturen.

48 - JAARVERSLAG 2008

ZOA Uganda werkte in: ZOA Uganda hielp: ZOA Uganda richtte zich op: ZOA Uganda bereikte o.a. de volgende concrete resultaten:

ZOA Uganda werkte met: ZOA Uganda personeel: ZOA Uganda ontving donaties van:

Lukole en Pajule sub-counties in het Pader district Ongeveer 40.000 personen Voedselzekerheid en levensonderhoud (landbouw), onderwijs, water en sanitatie en hygiëne.

22 klaslokalen gebouwd of gerenoveerd, 11 Parent Teacher Associations (PTA’s) en School Management Committees versterkt en getraind; 600 boerencoöperaties gevormd en getraind en de opbrengst verhoogd; toegang tot veilig water voor 2.500 leerlingen en tot latrines voor 1.400 leerlingen.

Dioces of Kitgum, Christian Council Fellowship 29 medewerkers PSO, MWH Foundation, CRWRC, Aqua 4 All, Prisma (MFS)

ZOA Uganda’s bestedingen 2008:

€ 793.744

ZOA Uganda’s budget voor 2009:

€ 1.679.000

Doelstellingen voor 2008 1. ZOA Uganda zal boeren en hun families (in totaal 3.600 mensen) helpen om hun landbouwproductie te vergroten.

2. ZOA Uganda zal fondsen werven voor een programma voor basisonderwijs.

Behaalde doelstellingen 1. ZOA Uganda heeft in 2008 ongeveer 3.600 mensen geholpen bij de vergroting van hun landbouwproductie. ZOA wil dit in 2009 uitbreiden tot ongeveer 4.800 mensen.

2. ZOA Uganda heeft fondsen kunnen werven voor een programma voor basisonderwijs en dit geld is ook besteed. Er zijn scholen en kantoren gebouwd en Parent Teacher Associations versterkt.

Doelstellingen 2009 • ZOA Uganda wil een tweede programmagebied openen – in Karamoja. Dit programma zal zich richten op projecten voor landbouw en voedselzekerheid en gemeenschapsopbouw voor terugkerende vluchtelingen van de Pokot stam vanuit Kenia en omringende gebieden.

• ZOA Uganda wil in Pader het landbouwprogramma, het programma voor basisonderwijs en voor water en sanitatie uitbreiden.

• ZOA Uganda zal in 2009 helpen bij de opbouw van de private sector en het lokale bedrijfsleven versterken.

49 - JAARVERSLAG 2008

4. Kwaliteitsmanagement en verantwoording

50 - JAARVERSLAG 2008

´Zeggen wat je doet en doen wat je zegt… beide goed communiceren en leren van de praktijk.´ Zo vatte iemand pakkend samen waar kwaliteitsmanagement over gaat. Niet over eindeloze procedures en papierwerk. Het kwaliteitsmanagement van ZOA gaat ten diepste over het dagelijks werk met vluchtelingen en ontheemden. Hoe de organisatie dat dagelijkse werk organiseert en hoe de organisatie daar verantwoording over aflegt. Hoe ZOA steeds leert van de dagelijkse praktijk en die leerervaring gebruikt. Juist omdat de omgeving waarin ZOA opereert complex en dynamisch is en omdat de uitkomst van ons werk lang niet altijd voorspelbaar is.

ZOA-Vluchtelingenzorg geeft haar ambitie met betrekking tot kwaliteit al in de missie weer: “Wij bieden maximale toegevoegde waarde aan diegenen die wij ondersteunen en aan diegenen die ons ondersteunen.” Het gaat om het bieden van meerwaarde aan de ‘partijen’ waar we mee werken. In de eerste plaats aan de doelgroepen in Afrika en Azië die we ondersteunen,maar ook aan donateurs en institutionele donoren die het werk van ZOA financieel mogelijk maken.

ISO-certificering

In 2008 heeft ZOA een volgende stap gezet in het borgen van haar kwaliteitsmanagement door dit voor de organisatie in Nederland extern te laten certificeren volgens de ISO 9001:2000 norm. Daarmee sluit ZOA aan bij de trend in de sector om, in antwoord op de vraag om heldere verantwoording, externe kwaliteitcertificering als standaard te beschouwen. Inmiddels bereidt ZOA volgende stappen voor. In 2009 wordt externe certificering van alle ZOA landenorganisaties voorbereid. Het doel is dat in 2010 alle landen gecertificeerd zijn. Daarnaast zal ZOA onderzoeken of de verantwoording richting de doelgroepen nog concreter kan worden gemaakt. Juist omdat de positie van de doelgroepen in de ‘hulpverleningsketen’ relatief zwak is. Deelname aan het HAP (Humanitarian Accountability Partnership) biedt daartoe de mogelijkheden. Deze internationale organisatie hanteert standaarden die aanvullend zijn op ISO 9001.

4.1

Verantwoordingsverklaring

Het bestuur van ZOA-Vluchtelingenzorg onderschrijft de volgende principes: • B innen de organisatie is de functie ‘toezichthouden’ (het vaststellen of goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) gescheiden van het ‘besturen’, ofwel de ‘uitvoering’.

• De organisatie werkt voortdurend aan een optimale besteding van middelen zodat ZOA effectief en doelmatig werkt aan het realiseren van de doelstelling. Dit is vastgelegd in ons kwaliteits- en beheersingsmodel.

• De organisatie streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en voor de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten. De organisatie als geheel, zowel in Nederland als in de gebieden waar ze werkzaam is, is continu in contact met belanghebbenden om het werk bij ZOA mogelijk te maken.

Details zijn vastgelegd in ons gecertificeerde kwaliteitshandboek en daaraan gerelateerde documenten.

Hieronder is op hoofdlijnen aangegeven hoe ZOA de eerste twee bovenstaande principes heeft geïmplementeerd. Over de relaties met de achterban, informatieverschaffing, klachtenprocedure en gedragscodes leest u meer in het verslag van Fondsenwerving en Voorlichting (bladzijde …). De omgang met vrijwilligers wordt beschreven in het Directieverslag (bladzijde …). Meer informatie over de doelgroep vindt u in de introductie bij hoofdstuk drie (bladzijde …).

4.1.1 Besturen en toezicht houden De Bestuurder

De bestuurder van de organisatie is de Algemeen Directeur. De Algemeen Directeur voert ten behoeve van de stichting de algemene directie. De Algemeen Directeur bepaalt het beleid, stelt de financiële richtlijnen vast en heeft de eindverantwoordelijkheid voor de dagelijkse leiding. Dit houdt onder meer in

51 - JAARVERSLAG 2008

dat hij verantwoordelijk is voor de realisatie van de doelstellingen van de stichting, de omgang met de bestedingen, de strategie en het beleid en de daaruit voortvloeiende resultatenontwikkeling. Het geven van vorm en inhoud aan de levensbeschouwelijke aspecten van de organisatie is hier ook onderdeel van. De directeur legt over de hierboven genoemde punten verantwoording af aan de Raad van Toezicht en verschaft de Raad alle informatie die daarvoor nodig is.

De Raad van Toezicht

De Raad van Toezicht toetst of het bestuur bij zijn beleidsvorming en de uitvoering van zijn bestuurstaken oog houdt op het belang van de organisatie van de stichting in relatie tot de maatschappelijke functie van de stichting en of het bestuur een zorgvuldige en evenwichtige afweging heeft gemaakt van de belangen van de verschillende belanghebbenden van de stichting.

De Raad van Toezicht rekent onder meer de volgende taken en bevoegdheden tot zijn verantwoordelijkheid: • Het toezicht houden op en bewaken van de identiteit van de organisatie; • het zorg dragen voor een goed functionerend bestuur (door benoeming; beoordeling, schorsing en ontslag van (leden van) het bestuur); • het bepalen van het aantal leden van het bestuur; • het bewaken van het normatief kader waarbinnen het bestuur van de stichting handelt; • het zorg dragen voor een goed functionerend intern toezicht (door benoeming, beoordeling en ontslag van (leden van) de Raad van Toezicht); • het functioneren als adviseur en klankbord voor het bestuur; • het houden van integraal toezicht op het beleid van het bestuur en de algemene gang van zaken binnen de stichting; • het beoordelen en - indien dit statutair is voorgeschreven - goedkeuren van de besluiten van het bestuur; • het toezien op het beleid voor voorlichting, bewustwording, pleitbezorging, fondsenwerving en doelmatige besteding van verkregen middelen.

De Raad van Toezicht ziet er in het bijzonder op toe dat de uitvoering van het beleid van het bestuur strookt met de vastgestelde en goedgekeurde (meerjaren)beleidsplannen en de begrotingen. De Raad en het bestuur maken daarbij afspraken over de ijkpunten die door de Raad gehanteerd worden. Hierbij maakt de Raad gebruik van externe codes en richtlijnen waarvan periodiek de conformiteit wordt vastgesteld.

4.1.2 Optimale besteding van middelen: ZOA Kwaliteits- en Beheersingsmodel

ZOA-Vluchtelingenzorg heeft kwaliteit van de bedrijfsvoering hoog in haar vaandel staan. Vanwege de sterke groei die de organisatie in de afgelopen jaren doormaakte, stond de kwaliteit onder druk. Wij zagen ons genoodzaakt om extra te investeren in de kwaliteit van de organisatie. Het versterken van de interne beheersing en controle is één van de strategische richtingen of speerpunten van de organisatie geworden.

De definitie voor interne beheersing die wij daarbij hanteren is: Het geheel van maatregelen die er toe leiden dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen omtrent de • effectiviteit en efficiency van onze procedures en activiteiten; • betrouwbaarheid van onze financiële rapportages; • naleving van relevante wet- en regelgeving.

De maatregelen die ZOA heeft genomen zijn in te delen in de volgende categorieën: • kernwaarden van de organisatie; • inrichting van de organisatie; • inrichting van de bedrijfsprocessen; • procedures en richtlijnen (beleid); • ondersteunende systemen.

Kernwaarden van de organisatie

De basis voor de interne beheersing wordt gevormd door de cultuur van de organisatie, de integriteit van haar medewerkers en de controlebewustheid van de organisatie. De missie van ZOA is het centrale referentiepunt voor sturing van de organisatie. Een betrouwbare bedrijfsvoering staat of valt met de juiste

52 - JAARVERSLAG 2008

organisatiecultuur. Het management heeft daarbij bij uitstek een belangrijke voorbeeldfunctie.

Vanuit onze identiteit hebben wij kernwaarden bepaald die richting geven aan de gewenste organisatiecultuur. Deze vier waarden - trouw, menselijke waardigheid, rentmeesterschap en recht – betekenen voor de management- en beheersingsprocessen van ZOA: • t oegevoegde waarde richting de doelgroepen en richting de verschillende klantencategorieën (achterban, donoren, etc.); • aanspreekbaar zijn op de verantwoorde, effectieve inzet van mensen en middelen in de realisatie van de toegevoegde waarde; • eerlijkheid en transparantie als uitgangspunt voor alle interne processen.

Inrichting van de organisatie

De organisatie is op zo´n manier ingericht dat zowel in de organisatie als geheel als in de individuele landenorganisatie de noodzakelijke functiescheiding aanwezig is om de interne beheersingsdoelen te kunnen realiseren. Zo is bij de afdeling Financiën op het hoofdkantoor de afdeling Interne Controle ondergebracht die rechtstreeks aan de directeur en de auditcommissie rapporteert. Binnen de landenprogramma’s zijn minimaal functies Programme Advisor, Programme Manager en de Manager General Affairs (verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering in het land), onder leiding van de landendirecteur, goed ingevuld om verantwoord te kunnen werken.

Inrichting van de bedrijfsprocessen

De inrichting van de bedrijfsprocessen wordt in het volgende schema samengevat: ZOA INTERNE BEHEERSINGS- EN CONTROLEPROCESSEN Januari

Februari

Maart

April

Mei

Juni

Juli

Augustus

September

Oktober

November

December

Management Proces Planningsproces

Businessplan 3 jaar rolling Rolling strategisch plan

Jaarlijks landenbeleidsplan (CAPP) Jaarlijkse begroting

Implementatieproces

Project management cycle Management van algemene kosten

Supportprocessen

HR Support Team

Voorraadbeheer Beleid en richtlijnen

Cash management Compliance

Inkoop Finance & Control

Reviewproces

Jaarverslag

Q1-rapportage Risk Identificatie

Q2-rapportage 30/06 risico’s rapport

Q3-rapportage

Balanscontroles Proces & cijferbeoordelingen Kwartaalrapportage

Veldbezoeken Proces & cijferbeoordelingen Kwartaalrapportage

Beoordeling geïdentificeerde risico’s Proces & cijferbeoordelingen Kwartaalrapportage

Veldbezoeken Proces & cijferbeoordelingen Kwartaalrapportage

Fondsenwerving

Audit Proces Intern audtproces - Financieel - Compliance - HR - Programmatisch - Kwaliteit Extern auditproces

Jaarlijks audit Bevestiging van de (landen-) directeur Accountantsverslag

ISO

Interim audit Management Letter

Al deze processen zijn beschreven en worden periodiek gecontroleerd op correcte werking. Afwijkingen, afhankelijk van de context, zijn toegestaan mits vooraf aangegeven in het Country Annual Policy Plan (CAPP) waarbij maatregelen moeten worden genomen om verantwoorde beheersing te kunnen blijven garanderen.

De externe controle wordt uitgevoerd ten behoeve van de jaarrekening en ten behoeve van speciale projecten. De controle van de jaarrekening staat onder leiding van PWC Accountants in Nederland die diverse andere accountants, zoveel mogelijk afkomstig uit één van de vier grote accountantskantoren, aanstuurt.

Procedures en richtlijnen

Voor alle bedrijfsprocessen zijn, voor zover noodzakelijk, procedures en richtlijnen ontwikkeld om te waarborgen dat ZOA voldoet aan de eisen die aan de organisatie worden gesteld en dat de gestelde doelen worden gerealiseerd. Dit is conform de ISO 9001:2000 norm voor kwaliteitsmanagementsystemen.

53 - JAARVERSLAG 2008

Ondersteunende systemen

Het Programme Management System (PMS) en het ZOA Informatie Systeem (ZIS) zijn de belangrijkste applicaties die ZOA heeft ontwikkeld om haar bedrijfsprocessen te ondersteunen en documenteren.

Deze systemen worden bovendien voortdurend doorontwikkeld om ze aan te laten sluiten bij de ontwikkelingen binnen de organisatie en de sector. Daarnaast werken we aan de totstandkoming van een extranet op basis waarvan kennismanagement binnen de organisatie wordt bevorderd.

4.1.3 Risicomanagement

ZOA loopt risico’s bij de uitvoering van haar werkzaamheden. Wij zijn ons bewust van deze risico’s, die een grote impact kunnen hebben op de organisatie wanneer hier onvoldoende aandacht aan wordt besteed. Risicomanagement is dan ook geformaliseerd binnen de bedrijfsprocessen van de organisatie.

Risico’s, inclusief de genomen mitigerende maatregelen, worden op een gestructureerde wijze vastgelegd. De belangrijkste risico’s zijn: Omschrijving

Risico

Impact

Hoog/Middel/Laag

Hoog/Middel/Laag

Genomen mitigerende maatregelen

1) Uitvoeringsrisico’s • kwaliteit van de uitvoering • budgetoverschrijdingen

M

M

• Strak toezicht op naleving van interne procedures • Projecten groter dan € 400.000 worden integraal gecontroleerd, kleinere steekproefsgewijs

2) Compliancerisico’s • niet voldoen aan regels van institutionele donoren • Strak toezicht op naleving van interne procedures om te voldoen aan de door de donor gestelde eisen

L

H

• Projecten groter dan € 400.000 worden integraal gecontroleerd, kleinere steekproefsgewijs

3) Veiligheidsrisico’s • Onzekere politieke situaties • Werken in (post-) conflictgebieden

H

H

• Continu up-to-date houden van veiligheidsprotocollen o.b.v. voortgaande scanning van het veiligheidsrisico ter plaatse • Periodiek lokaal overleg met VN, NL-ambassade en andere NGO’s • In kritieke situaties verscherpt toezicht door hoofdkantoor.

4.1.4 Extern toezicht en evaluatie

ZOA´s werk wordt beoordeeld door verschillende externe auditoren (waaronder enkele van overheidsinstellingen) en geaccrediteerde auditoren. ZOA beschikt ook over een intern audit systeem om effectieve en efficiënte procedures te waarborgen. Regelmatig wordt het ZOA Beheersings Framework getoetst op effectiviteit en efficiency aan algemeen geldende kwaliteitsmodellen zoals bijvoorbeeld COSO. Doelstellingen 2008

Doelstellingen behaald

Het Program Monitoring & Evaluatie (PME) model doorontwikkelen, testen en implementeren.

De eerste versie van het model is in 2008 verder ontwikkeld en in gebruik genomen. In de jaarplanning 2009 hebben alle landen een eerste aanzet gegeven om het PME model toe te passen. Er is nog behoefte aan doorvertaling van het model per programmagebied.

ZOA wil ISO 9001:2000 certificatie bereiken op het hoofdkantoor.

ISO-certificering is per 1 juli 2008 toegekend, voor een periode van drie jaar.

54 - JAARVERSLAG 2008

Bredere toepassing en doorontwikkeling van de digitale leeromgeving ‘LIZZ’

LIZZ is in vrijwel alle landen ingezet. Voor meerdere landen kon niet worden voldaan aan de noodzakelijke randvoorwaarden, onder andere op het gebied van bandbreedte en soepele internettoegang. Hier wordt in 2009 verder aan gewerkt.

Continue aandacht voor een effectieve en efficiënte organisatie.

ZOA heeft een kwaliteitsslag gemaakt voor wat betreft de interne organisatie. Door middel van een impactstudie zal ZOA na een paar jaar de kwaliteit van de organisatie evalueren.

Het ZOA Interne Beheersings Model (Management and Control Framework) wordt volledig geïmplementeerd.

Het Management and Control Framework functioneert goed.

De ISO-certificering is daarvan het sluitstuk.

Doelstellingen voor 2009

• Z OA zal de ISO-certificering voorbereiden van de landenkantoren in de landen waar ZOA actief is.

• ZOA zal het PME kader doorontwikkelen, door specifieke doorvertaling in sectorspecifiek beleid (onderwijs, voedselzekerheid, etc.)

• ZOA zal het organisatiebrede extranet LIZZ en de bijbehorende technische randvoorwaarden doorontwikkelen.

• Nu het Interne Beheersing Model volledig is geïmplementeerd, is de grote uitdaging om deze op niveau te houden. Door gerichte training en ondersteuning van de landenprogramma’s worden landen gestimuleerd hun financiële zaken zelfstandiger te organiseren.

• De interne auditafdeling zal een volledige controle uitvoeren op de organisatie. Hierop kan de externe accountant steunen. Dit moet leiden tot minder accountantskosten in 2010.

55 - JAARVERSLAG 2008

5. Fondsenwerving en voorlichting

56 - JAARVERSLAG 2008

Inleiding

2008 was een jaar van een groot aantal veranderingen binnen de afdeling Fondsenwerving en Voorlichting. De afdeling groeide en werd geherstructureerd. Die groei in fte´s was nodig om te kunnen aansluiten bij de groei van inkomsten en bij ZOA´s ambitie om in meer landen met grotere landenprogramma´s te gaan werken. Met de herstructurering werd een helderder onderscheid gemaakt tussen de taken en verantwoordelijkheden. Er zijn subafdelingen benoemd die elk een eigen fondsenwervings- en voorlichtingsdoel hebben. De afdeling bestaat nu uit vijf units: de unit particulieren, unit campagnes en evenementen, unit bedrijven, unit institutionele donoren en partners en de unit communicatie.

De afdeling groeide van 20 naar 26 medewerkers. De uitbreiding van de menskracht van de afdeling was nodig om de voorlichtingsdoelstellingen te realiseren. De afdeling is goed door alle veranderingen heen gekomen. De nieuwe medewerkers zijn inmiddels goed ingewerkt en hebben hun plek snel gevonden.

Aan het einde van het jaar werd de dreiging van de kredietcrisis ook op de afdeling Fondsenwerving en Voorlichting voelbaar. We zijn heel dankbaar dat we – ondanks de kredietcrisis en in een periode van veranderingen voor onze afdeling – de begroting hebben gehaald.

5.1

Fondsenwerving

De achterban van ZOA wordt onderverdeeld in: • Particulieren • Kerken • Scholen • Bedrijven en vermogensfondsen

5.1.1 Particulieren

ZOA wordt gesteund door een trouwe achterban van donateurs, vrijwilligers en collectanten. ZOA heeft 59.000 particuliere donateurs, onder wie 4.400 nieuwe donateurs en 30.000 vrijwilligers (inclusief collectanten). ZOA is dankbaar voor deze grote en trouwe achterban.

In 2008 kreeg ZOA, door het uitvoeren van een donateuronderzoek, een beter beeld van de manier waarop haar achterban tegen de organisatie aankijkt. Op basis van de informatie uit focusgroepen stelde de afdeling Fondsenwerving en Voorlichting een enquête op voor de achterban. Deze enquête werd naar 4.500 mensen gestuurd. In 2009 zal ZOA de resultaten analyseren en waar nodig het beleid aanpassen.

ZOA´s achterban kan op verschillende manieren op de hoogte blijven van het werk van de organisatie.

De afdeling Fondsenwerving en Voorlichting publiceert vijf keer per jaar het ZOA-Magazine Nieuws en twee keer per jaar het ZOA-Magazine. Daarnaast wordt zeven keer per jaar een nieuwsbrief per e-mail verzonden. In 2008 is een lezersonderzoek uitgevoerd. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de achterban een positief beeld heeft van ZOA. Verder blijkt dat mensen meer geïnteresseerd zijn in het persoonlijke verhaal van een vluchteling of van een ZOA-medewerker dan in artikelen die de context schetsen. Bovendien willen lezers graag concrete resultaten zien. De achterban gaf daarnaast duidelijk aan dat de manier waarop zij worden aangesproken in mailings, bepaalt of zij wel of niet geven. ZOA zal de uitkomsten meenemen in de evaluatie van de verschillende communicatie-uitingen.

5.1.2 Campagnes en evenementen

ZOA organiseerde voor de tweede maal Walk4Water en was voor de derde keer medeorganisator van het wereldaidsdagconcert Red Ribbon. Daarnaast organiseerde ZOA weer de jaarlijkse huis-aan-huis collecte, waren de ambassadeurs voor ZOA actief en was ZOA betrokken bij de campagne Act Positive.

Ook was ZOA met informatiestands en activiteiten aanwezig bij Opwekking, de EO-jongerendag en de Wegwijsbeurs.

57 - JAARVERSLAG 2008

Evenement

Aantal mensen bereikt

Opbrengst

Walk4Water

515.000

€350.000

Opwekking

10.000

EO-jongerendag

30.000 bezoekers

Wegwijsbeurs

25.000 bezoekers

Red Ribbon

500 bezoekers, 75 deelnemers aan workshops.

Bijna 20.000 vrijwilligers zijn in 2008 de straat op gegaan voor ZOA´s jaarlijkse huis-aan-huis collecte.

De opbrengst van de collecte was € 1.036.000.

Scholen

Steeds meer protestants-christelijke scholen zijn betrokken bij het werk van ZOA. De scholen en leerlingen tonen hun betrokkenheid op verschillende manieren. In het onderstaande schema ziet u hoeveel scholen en leerlingen zich hebben ingezet voor ZOA en op welke manier zij dat hebben gedaan.

Soort actie

Aantal betrokken scholen

Aantal betrokken leerlingen

Wandelen voor Water

16 basisscholen

580 leerlingen

WW Kidz

29 scholen

1.450 leerlingen

Just Care

12 scholen

2.400 leerlingen

Actie voeren

24 scholen voor voortgezet onderwijs

24.000 leerlingen

Andere actie (o.a. kruidnotenverkoop, ´bid en werk´)

54 basisscholen

7.000 leerlingen

Scholenreizen

Driestar naar Noord Uganda, 2 scholen naar Thailand

Kerken

De kerken zijn trouw geweest in hun ondersteuning van ZOA. Bij de noodhulpcampagne is er vanuit de kerken massaal gegeven. Er zijn 684 kerken actief bij ZOA betrokken. Deze kerken dragen bij aan de huis-aan-huis collecte of sparen voor specifieke projecten in de programmalanden. De financiële ondersteuning vanuit de kerken is in 2008 toegenomen.

5.1.3 Bedrijven

Binnen ZOA´s achterban kan een vierde groep worden onderscheiden: bedrijven en vermogensfondsen.

ZOA´s Business Network is opgezet om banden te smeden tussen ondernemers in Nederland en ZOA´s doelgroep in het Zuiden. Zo kunnen zakenrelaties van ZOA meer betrokken worden in het werk van ZOA in de verschillende landen.

ZOA Zakelijk / Business Ambassadors

In het afgelopen jaar brachten leden van het Business Network bezoeken aan Cambodja en Liberia.

Drie jaar ondersteuning van projecten in Cambodja door verschillende ondernemers heeft de levens van duizenden mensen weer op de rails gezet. De start van het nieuwe programma in Uganda is voor een groot deel mogelijk gemaakt door een ondernemer. Ook bij de start van het programma in Congo zijn gesprekken gevoerd met ondernemers voor de financiering van dit programma. De fondsenwervende doelstellingen van het Business Network voor 2008 zijn behaald.

In het voorjaar van 2008 is er een evaluatie van het Business Network uitgevoerd. In het najaar werd over de uitkomsten van die evaluatie gediscussieerd met de betrokken ondernemers. Er is besloten dat ondernemers in het vervolg een rol zullen vervullen aan de financieringskant van het project, terwijl de ZOA in de programmalanden zich bezighoudt met de inhoudelijke invulling van projecten. Zo worden de activiteiten van ZOA Zakelijk meer in lijn gebracht met de bestaande programma´s in de landen. De gewijzigde afdeling is omgedoopt tot Business Ambassadors.

Vermogensfondsen

ZOA onderhoudt een aantal langlopende samenwerkingen met enkele Nederlandse vermogensfondsen. Waar mogelijk probeert ZOA de contacten met deze fondsen te versterken en uit te bouwen.

Major donors (grote gevers)

In 2008 is door ZOA onderzocht of major donors een afwijkende informatiebehoefte hebben. Dat is niet gebleken. De major donors zijn in belangrijke mate tevreden over de manier waarop zij worden

58 - JAARVERSLAG 2008

geïnformeerd over het werk van ZOA in het veld. ZOA blijft steeds werken aan het (ver)binden van haar donateurs, onder wie de grootste gevers. Binnen het ZOA Business Ambassadors zal in 2009 ook aandacht worden besteed aan het opzetten van relatiebeheer voor vermogende Nederlanders.

5.1.4 Institutionele donoren & partnerorganisaties

De belangrijkste doelstelling van de unit Institutionele Donoren & Partnerorganisaties (ID&P) is het verwerven van financiering van overheden en partnerorganisaties. De drie kerntaken van ID&P zijn • het verbeteren van acquisitie in en voor de programmalanden; • het verrichten van kwaliteitscontrole van voorstellen en rapportages; • het onderhouden van contacten met donoren en partnerorganisaties in Europa.

Verbeteren van acquisitie in en voor de programmalanden

In de meeste programmalanden van ZOA is in 2008 gewerkt aan het opstellen van landenspecifieke acquisitiestrategieën. Veel tijd is besteed aan het begeleiden van de landenkantoren bij het aanvragen van subsidie bij partnerorganisaties en bij institutionele donoren. Als projectvoorstellen worden afgewezen, inventariseert de afdeling wat er moet worden verbeterd.

In juni is een vierdaagse training gegeven in Uganda voor ZOA-medewerkers en collega-organisaties uit de regio. In Noord-Sudan heeft Reinier van Weelden, student bedrijfskunde aan de VU, een onderzoek gedaan naar de relatie tussen NGO´s en donoren. Het onderzoek geeft goed weer hoe donoren tegen organisaties als ZOA aankijken en biedt zeer bruikbare aanknopingspunten om de relatie met donoren te versterken.

Verrichten van kwaliteitscontrole van voorstellen en rapportages

In samenwerking met de afdeling Financiën zijn nieuwe checklisten ontwikkeld om na te kunnen gaan of donorrichtlijnen goed zijn nagevolgd. Deze checklisten worden in 2009 breed in de organisatie ingevoerd. Daarnaast is in 2008 gestart met het herzien van het handboek voor inkooprichtlijnen, gebaseerd op de recente eisen van diverse institutionele donoren.

Onderhouden van contacten met donoren en partnerorganisaties

In 2008 zijn contacten gelegd of verdiept met institutionele donoren in onder andere Den Haag, Brussel, Geneve en Washington. Ook zijn in diverse programmalanden de vertegenwoordigers van donoren bezocht. ZOA is volop actief geweest binnen EU-CORD, een netwerk van achttien christelijke organisaties in Europa, in de werkgroep Institutionele Donoren.

2008 stond in het teken van het versterken van de relatie met donoren in Washington en Geneve. In Washington zijn besprekingen gehouden met USAID en met OFDA, de noodhulpafdeling van USAID. Daarnaast zijn nieuwe contacten gelegd met BPRM, de vluchtelingenafdeling van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. In Geneve heeft ZOA besprekingen gehouden met de UNHCR en de UNDP – VN-organisaties gericht op vluchtelingenproblematiek, crisispreventie en wederopbouw.

Daarnaast is een verkennend gesprek gevoerd met de ICVA (International Council of Voluntary Agencies), een netwerk van NGO´s en aanspreekpunt voor de vele VN-organisaties.

Acties derden

Onder acties derden vallen fondsenwervende acties die door andere organisaties, zoals EO Metterdaad, Happy Gift en Wilde Ganzen, zijn georganiseerd en waarvan de opbrengst voor ZOA is bestemd. In de Jaarrekening vindt u de opbrengsten van de acties derden apart vemeld.

5.2

Voorlichting

ZOA is in 2008 gestart met het opzetten van een ambassadeursnetwerk om de binding met de achterban te vergroten. Daarnaast geeft het ambassadeursnetwerk de achterban de gelegenheid om zich op een andere manier in te zetten dan alleen door het geven van geld. Via het netwerk kunnen mensen zich voor vluchtelingen en ontheemden inzetten met hun tijd, kennis en talenten. Een ambassadeur is namelijk in zijn of haar eigen netwerk actief door voorlichting te geven over armoede en ongelijkheid.

Daarnaast initieert een ambassadeur fondsenwervende acties. Het netwerk is in 2008 van start gegaan. Het benodigde onderzoek en het vervaardigen van alle materialen kostte meer tijd dan gepland, zodat de werving van ambassadeurs pas aan het eind van 2008 op gang is gekomen. Het netwerk zal tot en met 2010 verder worden uitgebreid.

59 - JAARVERSLAG 2008

Omschrijving

Doelstellingen 2008

Daadwerkelijk 2008

Doelstellingen 2009

Junior ambassadeurs

200 Direct bereik: 4.500 Indirect bereik: 1.800

21 Direct bereik: 472 Indirect bereik: 189

400 Direct bereik: 9.000 Indirect bereik: 3.600

Jongeren ambassadeurs

24 Direct bereik: 2.000 Indirect bereik: 8.000

18 Direct bereik: 1.500 Indirect bereik: 6.000

48 Direct bereik: 4.000 Indirect bereik: 16.000

Volwassen ambassadeurs

69 Direct bereik: 9.000 Indirect bereik: 60.000

22 Direct bereik: 2.870 Indirect bereik: 19.133

138 Direct bereik: 18.000 Indirect bereik: 120.000

Zakelijke ambassadeurs

6 Direct bereik: 60

4 Direct bereik: 40

12 Direct bereik: 120

Totaal

299 Direct bereik: 15.560 Indirect bereik: 69.800

65 Direct bereik: 4.882 Indirect bereik: 25.322

598 Direct bereik: 31.120 Indirect bereik: 139.600

In 2008 is de bewustwordingscampagne Act Positive gestart. Dit is een campagne om jongeren meer bewust te maken van de HIV/Aids problematiek en om hen te mobiliseren om het thema nadrukkelijker op de agenda van de EU te krijgen. Act Positive is een samenwerkingsverband van Tear, Woord & Daad, ZOA, Kinder Nothilfe en Acet.

De vijf organisaties organiseren jaarlijks samen een jeugdconferentie. In 2008 vond deze conferentie plaats in het Duitse Duisburg. Ruim tweehonderd jongeren waren hierbij aanwezig. Twee ZOA-medewerkers uit Zuid Sudan gaven workshops tijdens de conferentie.

5.3

Communicatie

Naast algemene informatie over ZOA die alle belanghebbenden ontvangen, zoals de jaarrekening en het magazine, worden specifieke groepen van specifieke informatie voorzien. Zo ontvangen kerken die een speciaal project sponsoren een op maat gesneden rapportage. De middelen die voor de deze communicatie worden gebruikt zijn onder meer: internet (website www.zoa.nl en e-mail), nieuwsbrieven, folders, persberichten, jaarverslag en magazines.

De informatieverstrekking vindt niet alleen schriftelijk maar ook mondeling plaats. Kerken en scholen worden bezocht en geïnformeerd over het werk van ZOA. Bedrijven worden uitgenodigd om programma’s van ZOA te bezoeken en krijgen daar nadere informatie over de projecten die ze steunen.

De unit communicatie valt onder de afdeling voorlichting. De unit heeft een tweeledige doelstelling.

In de eerste plaats stelt de unit zich ten doel om de achterban bewust te maken, te inspireren en te mobiliseren. Daarnaast ondersteunt de unit communicatie de andere units (particulieren, campagnes en evenementen, bedrijven en institutionele donoren en partners) bij de fondsenwerving. Zo denkt de afdeling Communicatie mee met HRM in het kader van arbeidsmarktcommunicatie, werkt samen met MP4 in het kader van beleid rond zichtbaarheid en interne communicatie, ondersteunt het MT bij crisiscommunicatie en denkt mee met de landenkantoren bij internationale communicatie.

5.3.1 Noodhulpcampagnes

In 2008 heeft de afdeling Fondsenwerving en Voorlichting twee noodhulpcampagnes opgezet; voor Myanmar (de ramp na de orkaan Nargis) en Congo. Hiervoor is veel geld opgehaald, daarnaast werd ook veel media-aandacht gegenereerd.

Samen met Woord en Daad, Tear, Dorcas en Red en Kind organiseerde ZOA ook een noodhulpcampagne voor Congo. De inkomsten hiervan vielen wat tegen ten opzichte van de opbrengst van de campagne die werd gevoerd voor de slachtoffers van Nargis. Wel was er veel media-aandacht voor de campagne voor Congo.

5.3.2 Arbeidsmarktcommunicatie

In 2008 is onderzocht hoe de arbeidsmarktcommunicatie van ZOA kan worden verbeterd. Onder de landendirecteuren is navraag gedaan over de werving van werknemers voor hun landenkantoren. Verder is er gekeken naar welke veranderingen op de website nodig zijn om de potentiële werknemer enthousiast te maken om te solliciteren bij ZOA. In 2009 zal samen met HRM gewerkt worden aan verdere verbetering van de arbeidsmarktcommunicatie. Hierbij zullen de website, advertentieopmaak en advertentiemedia geëvalueerd, en zonodig aangepast, worden.

60 - JAARVERSLAG 2008

5.3.3 Mediabeleid

ZOA stelt zich enerzijds pro-actief op om de media bijvoorbeeld van informatie te voorzien over de oplaaiende burgeroorlog Sri Lanka. Zo waren de landendirecteuren van Myanmar, Congo en Sri Lanka beschikbaar om de media van informatie te voorzien. Dit leidde tot media-aandacht in onder andere de NRC, Trouw, het Nederlands Dagblad, het Reformatorisch Dagblad, radio 1 en radio 5, EO en Dagblad de Pers.

Voordat ZOA met informatie naar buiten treedt, wordt overleg gevoerd tussen de afdeling Fondsenwerving en Voorlichting, met programmamedewerkers en met het landenkantoor.

Anderzijds stelt ZOA zich juist reactief op tegenover de media. Bijvoorbeeld als de veiligheid van de doelgroep of de medewerkers in één van de programmalanden in het geding is. De afdeling Fondsenwerving en Voorlichting bereidt zich dan wel voor, voor het geval dat media zelf contact zoekt.

ZOA heeft vaak met noodsituaties te maken. Om richting de media consistent te communiceren in gevallen van natuurrampen of plotseling oplaaiend geweld, heeft ZOA een noodhulpprotocol.

5.3.4 Kwaliteit, transparantie en klachten

ZOA-Vluchtelingenzorg heeft kwaliteit en transparantie hoog in het vaandel staan. ZOA heeft het CBFkeurmerk en is lid van de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen (VFI). ZOA onderschrijft de gedragscode fondsenwerving van het VFI. Donateurs van ZOA kunnen via een antwoordkaart of via de website eenvoudig aangeven of en zo ja, welke, post men wil ontvangen.

Verantwoording over bestedingen en resultaten gebeurt via de website, nieuwsbrieven en het jaarverslag (online beschikbaar en voor iedereen volledig toegankelijk).

De Belastingdienst heeft ZOA per 1 januari 2008 aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Dat betekent dat giften aan ZOA-Vluchtelingenzorg kunnen worden afgetrokken van de inkomsten- of vennootschapsbelasting.

Klachten en klachtenprocedure

ZOA heeft een klachtenprocedure, in lijn met de eisen die ISO stelt. De procedure is aangescherpt en binnengekomen klachten worden centraal gedocumenteerd. Klachten worden periodiek geanalyseerd en opgevolgd, waar nodig worden procedures aangepast. Het is vastgelegd dat klachten binnen 48 uur worden afgehandeld.

In 2008 registreerde ZOA 41 klachten. Ruim de helft van deze klachten had betrekking op een door ons uitgevoerde schriftelijke enquête. Door een selectiefout heeft een aantal respondenten deze enquête dubbel ontvangen. Dit leverde 12 klachten op. Andere respondenten vonden de anonimiteit van de enquête onvoldoende gewaarborgd. De betreffende donateurs hebben een excuusbrief van ZOA ontvangen. De leerpunten worden meegenomen bij een volgende enquête. De overige klachten betroffen voornamelijk de wijze waarop ZOA haar fondsen werft. Met de donateurs die deze klachten indienden, is telefonisch contact opgenomen om de werkwijze van ZOA nader toe te lichten. Klachten vormen belangrijke input voor de ontwikkeling van het fondsenwervingsbeleid van ZOA.

5.3.5 Lobby

ZOA wil haar doelgroep op verschillende manieren ondersteunen. Eén van die manieren is lobby richting de EU en richting de Nederlandse overheid voor vluchtelingen en ontheemden. Een aantal landen heeft te maken met structurele problemen die het beste vanuit diplomatieke hoek opgelost kunnen worden.

Een voorbeeld van een indirecte en spontane manier van lobby voor ontheemden was de reis van de fractievoorzitter van de ChristenUnie, Arie Slob, naar Ethiopië. Slob was door ZOA uitgenodigd om een aantal projecten in Ethiopië te bezoeken om zo te zien wat er is gedaan met de opbrengst van Walk4Water in 2007. Arie Slob schrok van de situatie van de ontheemden en van de Somalische vluchtelingen in Ethiopië en heeft hierover met minister Koenders van Ontwikkelingssamenwerking gesproken.

61 - JAARVERSLAG 2008

5.4

Evaluatie doelstellingen Fondsenwerving & Voorlichting 2008

In het jaarverslag over 2007 zijn een aantal doelstellingen voor 2008 benoemd. In onderstaand schema wordt aangegeven in hoeverre ZOA erin is geslaagd om deze doelstellingen te bereiken.

Doelstellingen 2008

Doelstellingen behaald

Algemeen ZOA voorziet in de randvoorwaarden voor effectieve fondsenwerving. Deze randvoorwaarden bevatten: communicatieuitingen, ICT en personeel.

De randvoorwaarden voor de afdeling zijn goed. De website is verbeterd, het communicatieprotocol is klaar en de afdeling heeft voldoende medewerkers.

ZOA zal verschillende nieuwe communicatiemiddelen inzetten in 2008, zoals benoemd is in het nieuwe fondsenwervingsplan. Event marketing zal worden uitgebreid.

In 2008 heeft ZOA gebruik gemaakt van online banners als communicatiemiddel en van Google Adwords, waardoor mensen de organisatie gemakkelijker online kunnen vinden. ZOA bereikte nieuwe doelgroepen door te adverteren in Trouw en Intermediair. Event marketing is nog in ontwikkeling.

ZOA stelt zich ten doel om ten minste 299 ambassadeurs te werven voor de Doe Recht campagne in 2008.

Er waren op 31 december 2008 in totaal 65 ambassadeurs geworven.

De afdeling Fondsenwerving zal, in samenwerking met de afdeling HRM, een arbeidsmarktcommunicatieplan opstellen om de werving van personeel systematischer te benaderen.

• ZOA zal actief communiceren met relevante universiteiten en hogescholen voor de werving van jong, gekwalificeerd personeel.

• Het arbeidsmarktcommunicatieplan zal ook meer ervaren mensen aanspreken.

Aan het arbeidsmarktcommunicatieplan wordt nog gewerkt.

Via een aantal universiteiten en hogescholen konden een aantal trainees worden uitgezonden naar programmalanden.

ZOA blijft zoeken naar alternatieve manieren van werven, onder andere door gebruik te maken van netwerken van (ex-) personeelsleden en collegaorganisaties.

De personeelsadvertenties van ZOA zijn, door een verbeterde opmaak, aangepast.

ZOA Zakelijk ZOA wil ZOA Zakelijk een meer prominente en geïntegreerde rol geven binnen de gehele ZOA organisatie.

Op basis van de evaluatie is besloten om de rol van het Business Network te wijzigen. Er is nagegaan op wat voor manieren ondernemers projecten kunnen financieren en hoe zij hun kennis en expertise kunnen inbrengen. Hiervoor is het ZOA Business Ambassadors concept gestart.

Institutioneel Donor Management ZOA versterkt de acquisitiecapaciteit van de programmalanden; alle programmalanden moeten eind 2008 een strategisch donorplan hebben.

Voor 9 programmalanden zijn donorplannen inmiddels afgerond.

ZOA versterkt de banden met institutionele donoren en partners; alle accreditaties zijn vernieuwd.

Alle accreditaties werden vernieuwd en banden met donoren en partners zijn verdiept

5.5 Doelstellingen voor 2009 Algemene doelstellingen

• D e afdeling Fondsenwerving en Voorlichting wil zich in 2009 richten op effectieve time management, waarbij deze afdeling - waar veel nieuwe ideeën leven - gericht blijft op het realiseren van het jaarplan. Als er zich rampen voordoen, waarop de afdeling flexibel moet inspelen, wil Fondsenwerving en Voorlichting investeren in het inhuren van freelancers, zodat het jaarplan gerealiseerd kan worden.

• De afdeling Fondsenwerving en Voorlichting hoopt in aanmerking te komen voor structurele financiering vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken en vanuit de EU voor het evenement Walk4Water om daarmee voorlichtingsactiviteiten voor een langere termijn te financieren.

• De afdeling Fondsenwerving en Voorlichting wil een zogenaamde fundingstrategie opstellen. Deze strategie geeft aan hoe de ontvangen particuliere middelen worden toebedeeld aan de programmalanden van ZOA. ZOA Zakelijk / Business Ambassadors

• H et ZOA Business Ambassadors wil door een inkomstengroei meebouwen aan een sterker ZOA. Er zal contact gelegd worden met ondernemers, onder andere door intensiever contact met Rotaries, Lions Clubs en lokale ondernemersnetwerken, maar ook door na te gaan of buitenlandse vermogensfondsen zijn te interesseren voor het werk van ZOA. Institutional Donor Mangement

• Z OA streeft naar een toename van 20% van inkomsten vanuit institutionele donoren en partners en naar toegang tot ten minste twee nieuwe budgetlijnen / fondsen.

62 - JAARVERSLAG 2008

CBF Het CBF-percentage over 2008 was 15,3% ten opzichte van 16,0% in 2007.

Deze verbetering wordt veroorzaakt doordat met een geringe verhoging van de kosten aanmerkelijk meer geld is opgehaald.

Bijna 20.000 vrijwilligers hebben in 2008 voor ZOA gecollecteerd. De opbrengst van deze huis-aan-huis collecte was € 1.036.000. Achter dat bedrag gaat grote betrokkenheid van mensen schuil. De betrokkenheid van de collectanten die in hun vrije tijd de huizen langs gaan om geld op te halen voor vluchtelingen en ontheemden. En betrokkenheid en vrijgevigheid van mensen die iets willen geven voor mensen die het slechter hebben.

Eén van de collectanten beschrijft een bijzondere ervaring.

Ik collecteerde op een avond in een heel gewone wijk in Zwolle. Een wijk bestaand uit eenvoudige rijtjeshuizen. Een wijk die uitstraalt dat de mensen hard voor hun geld moeten werken. Veel mensen gaven aan dat ze helaas niets voor de collecte konden missen. Het leek erop dat de collecte deze avond niet veel zou opleveren.

Ik belde aan bij een van de laatste huizen in de straat. Een donker getinte vrouw kwam aan de deur.

Ik vertelde haar dat ik collecteerde voor ZOA en ik vertelde iets over wat de organisatie doet. Ze keek me nog eens aan, wachtte even en zei toen dat ze had gespaard voor arme mensen. Ze vroeg me of ik zeker wist dat het geld goed terecht zou komen. Ik zei dat ik vertrouw op de informatie die ik van ZOA krijg. `Ik ken ZOA een jaar of vijftien en ik heb er alle vertrouwen in dat ZOA goed werk doet´ voegde ik eraan toe. ´Wilt u even wachten?´, vroeg de vrouw. Ze ging het huis weer in, de trap op. Even later kwam ze weer beneden, met een plastic zak vol munten van vijf en tien cent. Ze haalde ook nog een potje met munten uit het huis en deed dat in de zak. Ze gaf de zak aan mij en ik voelde hoe zwaar die was. Vol verwachting keek ze me aan. ´Dit is voor de mensen die moesten vluchten´, zei ze. Toen ik thuiskwam, telde ik het geld. Al die kleine muntjes kwamen samen op een bedrag van 93 euro en 77 cent. Geld dat na lang sparen met groot vertrouwen door deze vrouw aan ZOA werd toevertrouwd. In haar gift voelde ik haar oprechte liefde en zorg voor anderen. Haar gebaar raakte me: Gods liefde heb ik erin gezien.

63 - JAARVERSLAG 2008

6. Ondernemingsraad

64 - JAARVERSLAG 2008

ZOA heeft sinds 1996 een ondernemingsraad met vijf leden. Drie van de vijf leden werken op het hoofdkantoor in Apeldoorn, twee leden wonen en werken het buitenland en vertegenwoordigen de werknemers in Azië en Afrika. Alle vacatures voor de OR waren in 2008 voor het eerst sinds lange tijd vervuld. De ondernemingsraad overlegt eens per maand met de directie.

Gedurende het jaar werden diverse zaken met de algemeen directeur besproken: • ZOA Identiteitsdocument • Het nieuwe Governance model • Het nieuwe HRM beleid • Jaarrekening 2007 en de begroting 2009 In december werd een personeelstevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder het personeel in Apeldoorn en onder het management in de programmalanden. Over het algemeen werd de tevredenheid uitgesproken over het werken bij ZOA. Wel werd aandacht gevraagd voor persoonlijke ontwikkeling en voor het belang van het voldoende delen van informatie over zaken binnen de organisatie.

De ondernemingsraad in 2009

De activiteiten van de ondernemingsraad worden bepaald door wat er in de organisatie gebeurt. Er zijn geen specifieke thema’s benoemd of gepland voor het komende jaar.

De OR blijft met het management van gedachten wisselen en hoopt ook voor 2009 op een constructieve samenwerking.

65 - JAARVERSLAG 2008

7. Verslag van de Directie & Raad van Toezicht

66 - JAARVERSLAG 2008

2008 was een succesvol jaar voor ZOA. Een jaar waarin ingezette veranderingen werden uitgewerkt en waarvan we de positieve effecten zagen. In 2008 formaliseerde ZOA het model van besturen en toezicht houden waarmee al sinds een aantal jaren werd gewerkt. Het bestuur kreeg formeel de positie van een Raad van Toezicht. Daarnaast werd de implementatie van het ZOA Beheersings Framework afgerond en kon een verantwoordingsverklaring worden opgesteld (zie hoofdstuk 4). In het verslag van de Raad van Toezicht, legt de Raad verantwoording af over de activiteiten in 2008, over de samenstelling van de Raad en over het eigen functioneren.

7.1

Verslag van de directie

In het strategy memorandum Signs of Hope zijn de uitgangspunten voor het werk van ZOA-Vluchtelingenzorg beschreven. Uit dit document komt het mandaat van ZOA naar voren: ZOA werkt in landen aan wederopbouw. De organisatie wil kwetsbare mensen weer op weg helpen. ZOA verleent soms ook noodhulp. Uiteindelijk is het doel om de activiteiten over te dragen aan lokale organisaties. Door zo het mandaat van ZOA te benoemen, is de organisatie meer gefocust op het toewerken naar de overdracht van de projecten. In Angola kon ZOA op een verantwoorde manier de activiteiten overdragen aan een lokale partner. Daardoor ontstond ruimte om in andere landen aan de slag te gaan. Zo kon ZOA een programma in Myanmar en in Congo opstarten. In Congo zijn enkele jaren geleden al studies uitgevoerd naar de mogelijkheid om daar te werken. We zijn dankbaar dat het in 2008 daadwerkelijk gelukt is om een programma in deze landen op te zetten.

ZOA 35 jaar

2008 was ook een jubileumjaar. Met dankbaarheid herdachten we dat ZOA in 1973 werd opgericht.

Met twee concerten vierde de organisatie, samen met medewerkers en oud-medewerkers, het 35-jarig bestaan. Het jubileum bood ook een unieke gelegenheid om de achterban te betrekken bij ZOA´s werk.

Achterban

In het afgelopen jaar heeft ZOA naar meer manieren gezocht om de achterban te betrekken bij de organisatie. Het evenement Walk4Water bood een gelegenheid om de organisatie en de achterban te verbinden. Daarnaast heeft ZOA middels focusgroepen onderzocht hoe de achterban de organisatie ziet.

Uit deze focusgroepen kwam naar voren dat de achterban trouw is in het geven vanuit de overtuiging dat zij geven aan een betrouwbare organisatie. Meer informatie over Walk4Water en de focusgroepen leest u in het verslag van Fondsenwerving en Voorlichting.

ISO-certificering

ZOA ontving in 2008 het ISO-certificaat. ZOA hoefde niet veel veranderingen door te voeren om het certificaat te ontvangen. De benodigde kwaliteitsverbeteringen waren in de afgelopen jaren al doorgevoerd. Zo volgde de certificering als een logische afsluiting van een proces van interne kwaliteitsverbetering.

Human Resource Management

De ontwikkeling van personeel op het hoofdkantoor en van personeel en management in de landen blijft een speerpunt van de afdeling HRM. In 2008 kregen verschillende medewerkers uit de programmalanden de gelegenheid om op het hoofdkantoor mee te draaien. Ook de uitwisseling tussen de verschillende programmalanden is verder geïntensiveerd. ZOA heeft een pool van ongeveer 25 Short Term Workers (STW´ers) tot haar beschikking. In 2008 kon een aantal STW´ers worden ingezet. Twee keer per jaar worden trainingen annex informatieavonden georganiseerd om deze mensen te betrekken bij het werk van ZOA. ZOA wil proactief omgaan met het ontstaan van vacatures. Daarom is er een pool van potentiële kandidaten voor vacatures samengesteld. Zo wordt zo veel mogelijk voorkomen dat er een gat van maanden ontstaat tussen het ontstaan en vervullen van vacatures. Dit is vooral belangrijk voor de voortgang van het werk in de programmalanden. De positieve effecten van dit beleid blijken nu al. Het up-to-date houden van deze pool blijft een voortdurend aandachtspunt. Daarbij is bijzondere aandacht voor de waarde van oudere werknemers. Vijftigplussers vormen een specifieke doelgroep voor werving en via ZOA´s netwerken zijn er een aantal gesprekken gevoerd met oudere kandidaten.

Het uitvoeren van de eerste HRM effect studie stond gepland voor 2008. Deze studie is niet uitgevoerd als gevolg van langdurige ziekte van het hoofd HRM. De effect studie staat nu gepland voor 2009.

67 - JAARVERSLAG 2008

Vrijwilligers

Vrijwilligers worden ingezet voor de jaarlijkse collecte en voor specifieke werkzaamheden in onze programmagebieden en op het hoofdkantoor. Deze mensen worden geworven uit onze betrokken achterban. Per categorie vrijwilligers worden bijeenkomsten georganiseerd voor informatie-uitwisseling, instructie of training. Bij uitzendingen naar het buitenland volgen zij de ZOA Oriëntatiecursus die ook voor alle medewerkers geldt.

De toegevoegde waarde van vrijwilligers voor ZOA is enerzijds de beschikbaarheid van een groot arbeidspotentieel die nodig is tijdens een korte periode (collecte) en voor hele specialistische functies die ZOA anders relatief duur zou moeten inkopen in verband met de tijdelijkheid van de opdracht (bijvoorbeeld een specialist op telecommunicatiegebied of een financieel specialist).

Voor het benaderen van collectanten is een landelijk netwerk opgezet van regiocoördinatoren die weer plaatselijk coördinatoren aansturen. Vanuit het hoofdkantoor krijgen deze vrijwilligers de ondersteuning die zij nodig hebben voor een goede uitvoering van hun werkzaamheden. Daarnaast wordt er vanuit het hoofdkantoor aandacht besteed aan het motiveren van al deze collectanten.

Categorie

Aantal vrijwilligers

Vrijwilligers op het hoofdkantoor

30

Collectanten

20.000

Vrijwilligers betrokken bij het organiseren van de huis-aan-huis collecte

550

Vrijwilligers beschikbaar voor het buitenland

25

Uit evaluaties in 2008 is gebleken dat vrijwilligers beschikbaar voor het buitenland meer ingezet zouden willen worden. Aan de andere kant heeft ZOA door de steeds verder gaande professionalisering van de sector steeds minder plaatsen beschikbaar. Met name bij grote noodhulpoperaties blijft de behoefte wel aanwezig, maar deze komen niet vaak voor.

Personeelswisselingen

In 2008 startte ZOA een programma in de Democratische Republiek Congo. Roelof van Til werd hier aangesteld als tijdelijke landendirecteur. ZOA werkt sinds 2008 in Myanmar samen met Woord en Daad en Red een Kind onder de vlag van CDN (Consortium of Dutch NGO´s). CDN wordt aangestuurd door Simon Langbroek, die voorheen werkzaam was voor ZOA als landendirecteur. Arno Louws vertrok als landendirecteur van Noord-Sudan. Zijn functie is overgenomen door Douwe Slot.

Inter Regional Meetings (IRM) nieuwe stijl

Het tweejaarlijkse overleg tussen ZOA in Apeldoorn en de programmadirecteuren is op een andere manier opgezet. De landendirecteuren hebben een nieuwe verhouding tot het kantoor in Apeldoorn, waarbij op basis van gelijkwaardigheid overleg wordt gevoerd over beleid.

Het kantoor van ZOA in Apeldoorn is in de eerste plaats dienstbaar aan de landenprogramma´s. Elk ZOA-land kan gebruik maken van een supportteam met een medewerker uit elk van de drie lijnafdelingen Financiën, Programma´s en Fondsenwerving & Voorlichting. Tussen de landendirecteuren en de directie van ZOA zijn de lijnen korter geworden; de landendirecteur rapporteert rechtstreeks aan de directie.

Onveiligheid

ZOA heeft steeds meer te maken met toenemende onveiligheid in de landen waar zij werkzaam is.

Dat geldt met name in Afghanistan en Sri Lanka. Dat heeft geleid tot het besluit om geen gezinnen meer naar deze landen te sturen. Het veiligheidsbeleid is nog eens extra onder de loep genomen en medewerkers hebben extra training ontvangen. ZOA wil voortdurend aandacht blijven besteden aan risicobeheersing. We zijn trots op de mensen die ondanks de dagelijkse dreiging hun werk met volle inzet uitvoeren.

7.1.1 Sterktes en Zwaktes, Kansen en Bedreigingen

In het kader van de jaarlijkse beoordeling van de positie van ZOA in haar omgeving is een interne- en externe analyse gemaakt om de sterke en zwakke punten van de organisatie en de kansen en bedreigingen uit de omgeving waarin zij werkt in kaart te brengen. Hieronder zijn de belangrijkste punten opgenomen en kort toegelicht.

68 - JAARVERSLAG 2008

Sterke punten van ZOA-Vluchtelingenzorg

1. Gedegen organisatie: ZOA heeft een goede balans tussen de formele en informele organisatie waardoor zij slagvaardig kan opereren in landen die onstabiel zijn.

2. Eigen uitvoering: doordat ZOA zelf de projecten uitvoert weet zij precies wat er gebeurt in de landen en is zij in staat om belanghebbenden snel van betrouwbare informatie te voorzien.

3. Kennis en ervaring van Institutionele Donoren: Zowel op het hoofdkantoor als in de programmalanden wordt contact gehouden met Institutionele donoren waardoor makkelijk toegang wordt verkregen tot subsidiegelden.

Zwakke punten van ZOA-Vluchtelingenzorg

1. Onvoldoende capaciteit om de Institutionele Fondsen beter te benutten.

2. Door de grote focus op de uitvoering van de hulpverlening is er minder aandacht voor de lange termijn impact.

3. Financiering van landenkantoren: er zijn onvoldoende middelen beschikbaar ter dekking van de algemene kosten van landenkantoren wat ten koste kan gaan van de kwaliteit van de organisatie.

Kansen uit de omgeving

1. De strategie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (Ontwikkelingssamenwerking) inzake fragiele staten en de rol van Ambassades in ontwikkelingssamenwerking sluit aan op de wijze waarop ZOA is georganiseerd.

2. Het internationale netwerk van ZOA biedt mogelijkheden om meer fondsen uit het buitenland aan te trekken.

3. Groei van de maatschappelijke aandacht voor efficiency en effectiviteit biedt de organisatie de mogelijkheid om zich te onderscheiden.

Bedreigingen uit de omgeving

1. De veiligheidssituatie in de landen waar ZOA werkt, beïnvloed de kwaliteit van het werk. Hoe instabieler de politieke situatie is des te moeilijker het wordt om de organisatie effectief en efficiënt te laten functioneren.

2. De beschikbaarheid van goed gekwalificeerd personeel dat in conflictgebieden wil werken is beperkt.

3. De economische crisis kan gevolgen hebben voor de inkomsten van ZOA en de activiteiten in de programmalanden.

Genomen maatregelen naar aanleiding van de analyse

1. De capaciteit van de Institutionele fondsenwerving zal met name in de landen worden versterkt om de mogelijkheden beter te benutten.

2. Samenwerken met andere organisaties op het gebied van fragiele staten om zo meer institutionele fondsen te werven en kennis op te bouwen.

3. Goede medewerkers behouden door middel van een management development programma en het starten van een trainee-programma voor schoolverlaters om nieuwe medewerkers aan te trekken.

4. Voorbereiden van een bezuinigingsplan voor het hoofdkantoor om te voorkomen dat het activiteitenniveau in de landen daalt als gevolg van minder inkomsten in Nederland.

7.1.2 Evaluatie over 2008

In het jaarverslag over 2007 zijn een aantal doelstellingen voor 2008 benoemd. In onderstaand schema ziet u in hoeverre ZOA erin is geslaagd om deze doelstellingen te bereiken.

Doelstellingen voor 2008

Doelstellingen behaald

Meer focus op de programmabenadering in de jaarplannen, gericht op het versterken van de cohesie tussen de uitgevoerde projecten.

ZOA heeft in 2008 aandacht gegeven aan het bereiken van meer cohesie tussen projecten. Een voorbeeld daarvan is Liberia, waar ZOA niet langer losse projecten in verschillende gebieden uitvoerde, maar waar de focus in 2008 lag op water- en sanitatieprojecten in de hoofdstad Monrovia.

Expliciete aandacht voor groei van de landenprogramma’s (zie ook de meerjarenplanning bij het financiële verslag).

ZOA stuurt op groei en doet ook aan fondsenwerving met dit doel. ZOA maakt duidelijker onderscheid tussen landen waar groei nodig is en landen waar de activiteiten worden beëindigd.

Meer aandacht voor andere gelijkgestemde organisaties in Nederland en internationaal.

Met name bij het opstarten van programma´s in nieuwe landen zoekt ZOA partnerorganisaties. Voor de opstart in Congo deed ZOA samen met Tear en Tear Fund UK een voorstel. ZOA streeft er naar om dit nog meer te doen.

69 - JAARVERSLAG 2008

7.1.3 Doelstellingen voor 2009

• Z OA streeft naar verdere groei in zowel budget als programmaomvang per land. De groei die in 2008 is ingezet, wordt doorgezet. ZOA streeft naar een groei van 12,5 procent.

• ZOA streeft naar voortgaande managementontwikkeling. ZOA wil in 2009 meer trainees inzetten.

ZOA wil ook de managementteams in de landen trainen en begeleiden om het niveau verder te laten stijgen. Daartoe wordt in 2009 een in 2008 ontwikkeld HRM auditinstrument getest. Daarnaast organiseert ZOA in 2009 twee HRM-conferenties in Azië en in Afrika voor de medewerkers in de programmalanden.

• ZOA streeft naar verdere samenwerking, zowel in het buitenland (met lokale partners) als in Europees verband (met lidorganisaties binnen EU-cord).

• ZOA streeft naar continue kwaliteitsverbetering. ZOA wil een lerende organisatie zijn. ZOA zal zich de komende jaren richten op kwaliteitsverbetering in de landen, waarbij er ook ISO-certificering in de landen zal plaatsvinden. Daarnaast zoekt ZOA naar een methodiek om de tevredenheid van de doelgroep te kunnen meten.

7.2

Verslag van de Raad van Toezicht

De belangrijkste mijlpaal in het afgelopen jaar was de omvorming van het bestuursmodel in een Raad van Toezicht model. In een vrij natuurlijk proces werden de nieuwe rollen verdeeld en op 17 juni 2008 werd de Raad van Toezicht geïnstalleerd. De Raad van Toezicht houdt toezicht op de directeur die de eindverantwoordelijkheid draagt. Een audit commissie maakt onderdeel uit van de Raad van Toezicht en beoordeelt onder meer de begroting, de jaarrekening en de wijze waarop de interne beheersing is georganiseerd. Meer informatie over besturen en toezicht houden leest u in paragraaf 4.1.1.

7.2.1 Activiteiten in 2008

De Raad van Toezicht vergadert zes keer per jaar.

Onderwerpen die binnen de Raad van Toezicht werden besproken waren: • Accountantsevaluatie. Elke vijf jaar evalueert de Raad de accountant, naast de jaarlijkse periodieke toetsing. Op basis van de evaluatie in 2008 werd besloten om gebruik te gaan maken van een ander accountantskantoor met meer expertise in de ontwikkelingssamenwerking.

• Het HR Beleidsplan. In dit plan is veel aandacht voor het management en voor de medewerkers in Apeldoorn. De Raad vroeg extra aandacht voor lokale medewerkers in de landen.

• Begroting en jaarrekeningen. De Raad constateerde duidelijke verbeteringen in de totstandkoming van financiële- en managementinformatie en stelde vast dat het inzicht in de begroting en jaarrekening duidelijk is toegenomen .

• Fondsenwerving: De Raad heeft met een medewerker van de fondsenwervende afdeling nagedacht over mogelijkheden om jongeren te binden en de organisatie verzocht om prominenter bij evenementen aanwezig te zijn.

• Overleg met de ondernemingsraad en met het managementteam.

De Raad constateerde ook verbeterpunten.

• De groei van de eigen fondsenwerving zou moeten toenemen om meer balans te brengen in de verhouding tussen eigen fondsen en subsidies van overheden.

• De meting van de impact van ZOA´s activiteiten in de programmalanden zou moeten verbeteren of meer zichtbaar moeten worden gemaakt.

• De criteria op basis waarvan ZOA besluit om actief te worden in een land of om de activiteiten in een programmaland over te dragen (entry- en exit-criteria) moeten scherper worden geformuleerd.

7.2.2 Evaluatie eigen functioneren

Een keer per jaar reserveert de Raad de agenda voor een evaluatie van het eigen functioneren.

Geëvalueerde punten • • • • • • • • •

Functioneren directeur-bestuurder Functies van de Raad van Toezicht Ontvangen managementrapportages Functioneren accountant en financiën Visie, beleid, strategie en implementatie Risicomanagement en aandachtspunten Frequentie van vergaderen Reservevorming Beleid en uitvoering in programmalanden

70 - JAARVERSLAG 2008

Geconstateerde aandachtspunten • De auditcommissie moet worden versterkt • De Raad van Toezicht mag iets meer sturend zijn in het bepalen van de

agenda

• Bewuster werken aan de banden met de achterban door de Raad van

Toezicht

• Werving van kwalitatief goed personeel in relatie tot de arbeidsvoorwaarden • Binding van de Raad van Toezicht met de organisatie kan nog beter • Ontwikkeling van ZOA-Zakelijk

Voornemens voor 2009

De Raad van Toezicht zal in 2009 aandacht geven aan de bij de evaluatie genoemde punten.

7.2.4 Leden van de Raad van Toezicht Naam

Nevenfuncties

Drs. W. Zoeteweij, voorzitter

1 oktober 2000 – 1 oktober 2009, niet herkiesbaar

De heer Zoeteweij is gevestigd als zelfstandig organisatieadviseur en heeft de volgende nevenfuncties: • commissaris bij Crystal Marbles BV te Almere • lid Raad van Advies, Bisnez management te Bergambacht • lid Raad van Toezicht, Gemiva-SVG groep te Gouda • lid Tenderboard Rijkswaterstaat • lid bestuur stichting Schreuders Gouda

Mw. Mr. R.G. Westerlaken – Loos, Secretaris

1 september 1999 – 1 september 2008, niet herkiesbaar

Mevrouw Westerlaken is burgemeester van Lopik en heeft de volgende nevenfuncties: • vice-voorzitter CDA • voorzitter Raad van Toezicht Revalidatiecentrum Hoogstraat te Utrecht • lid Raad van Commissarissen Houdstermaatschappij Gasbedrijf Centraal Nederland te Utrecht • lid Raad van Commissarissen, Patrimonium Woonstichting Veenendaal • bestuurslid Christelijk Lyceum, te Veenendaal

Drs. W.J. Adema RA MBA*

1 september 2002 – 1 september 2011, niet herkiesbaar

De heer Adema is voorzitter van de Raad van Bestuur van het Ziekenhuis St. Jansdal te Harderwijk en heeft de volgende nevenfuncties: • bestuurslid Centramed B.A., Onderlinge Waarborgmaatschappij, te Den Haag • bestuurslid stichting Dutch Hospital Data, te Utrecht • penningmeester St. Vermogensbeheer Hoogeland Zorg te Beekbergen

J.W. Boogerd*

1 november 2006 – 1 november 2011, herkiesbaar

De heer Boogerd is gepensioneerd bankier en heeft de volgende nevenfuncties: • lid gemeenteraad Maarssen • voorzitter Stichting Ontwikkelingsproject Maarssen-Outjo

Drs. B. Brand

1 september 2008 – 1 september 2013, herkiesbaar

De heer Brand is lid van het College van Bestuur van de Gereformeerde Hogeschool in Zwolle en heeft de volgende nevenfuncties: • Bestuurslid Stichting Gereformeerd Studentenpastoraat Zwolle

Mw. Mr. I. Verbeek

1 september 2001 – 1 september 2010, niet herkiesbaar

Mevrouw Verbeek is juridisch adviseur en leidinggevende bij DAS Rechtbijstand.

Ing. K. A.de Vries BEd.

1 december 2007 – 1 december 2012, herkiesbaar

De heer de Vries is docent aardrijkskunde, biologie en techniek op Hogeschool INHOLLAND (Dordrecht) en docent aardrijkskunde Christelijke middelbare school “Prins Maurits” (Middelharnis). Hij heeft de volgende nevenfuncties: • penningmeester kiescommissie SGP, Borsele.

Mw. Drs. A.W. Westerveld, arts, MPH

1 januari 2005 – 1 januari 2010, herkiesbaar

Mevrouw Westerveld is arts APGZ (Algemene Preventieve Gezondheidszorg) GGD Fryslân te Leeuwarden.

* Lid van Auditcommissie

De nevenfuncties van de leden van de Raad van Toezicht zijn niet strijdig met de belangen van ZOA. Ledenwisselingen

De Raad nam in 2008 afscheid van Renate Westerlaken en verwelkomde Bert Brand. Ingrid Verbeek was gedurende 2008 afwezig vanwege ziekte. Zij hoopt vanaf 2009 weer terug te keren.

Werving, selectie en benoeming van de leden

Bij de werving van een nieuw lid voor de Raad van Toezicht, wordt in de eerste plaats een profiel samengesteld op basis van een standaardprofiel en op basis van de wensen die op dat moment leven bij de Raad. Er wordt een selectiecommissie samengesteld die bestaat uit leden van de Raad van Toezicht.

Vervolgens wordt de vacature openbaar gemaakt. Met de kandidaten vinden gesprekken plaats tussen de kandidaten en de selectiecommissie en de directie. Op basis van die gesprekken wordt een kandidaat gekozen en benoemd.

71 - JAARVERSLAG 2008

Jaarrekening 2008

72 - JAARVERSLAG 2008

73 - JAARVERSLAG 2008

Jaarrekening 2008 Algemene ontwikkelingen

Vanuit financieel perspectief is 2008 een zeer goed jaar geweest. Naast een groei van de inkomsten van 11% ten opzichte van 2007 was ZOA in staat een groter aandeel van de inkomsten rechtstreeks aan de doelgroep te besteden. De in 2007 ingezette weg van lagere fondsenwervingskosten en kosten van Administratie en Beheer kon worden doorgezet in 2008.

In verband met de onzekere politieke situatie in Sri Lanka konden niet alle voor wederopbouw gereserveerde gelden worden besteed. Tegelijkertijd werden noodhulp gelden van andere donoren ontvangen die het gedaalde activiteitenniveau compenseerden.

Dergelijke situaties maken het werk onvoorspelbaar en hebben een grote invloed op het realiseren van het budget. Het ene moment kun je als organisatie worden gedwongen om de activiteiten te vertragen of te stoppen in verband met veiligheid (Noord en Zuid Sudan), en op het andere moment komen onverwachts grote fondsen beschikbaar voor hulpverlening (Afghanistan). Dit verklaart dan ook de afwijkingen in bestedingen van de landen ten opzicht van het budget. Het gevolg hiervan is dat meer geld in de Fondsen is gebleven dan gebudgetteerd. Dit leidde tot een overschot op de exploitatie van bijna € 194.000.

Economische crisis

In 2008 heeft ZOA weinig gemerkt van de crisis op de financiële markten. Aangezien ZOA geen effecten in haar bezit heeft is het vermogen niet aangetast. Ook bleven de inkomsten op niveau. Wel verwacht ZOA de gevolgen van de economische crisis in 2009 te merken. In het eerste kwartaal van 2009 staan de inkomsten onder druk. Reeds in december 2008 heeft het management enkele scenario’s ontwikkeld om tegenvallende inkomsten op te vangen. Uitgangspunt is dat eerst wordt bezuinigd op het hoofdkantoor in Nederland en pas in tweede instantie op de bestedingen in de programmalanden. ZOA wil de mensen die écht een crisis meemaken, namelijk zij die niet weten of ze morgen nog iets te eten hebben, zoveel mogelijk ontzien.

Ontwikkeling van het nettoresultaat

Ten opzichte van het budget is de ontwikkeling van het nettoresultaat als volgt (is gelijk aan de mutatie in de reserves)(* €1.000): Gebudgetteerd resultaat

405

Lagere kosten in Nederland

182

Lagere onbestemde inkomsten

-64

Hogere overige baten

273

Bijdrage landen uit algemene middelen

-436

Overige resultaten

32 -13

Gerealiseerd resultaat

392

Ten opzichte van het budget zijn in Nederland minder kosten gemaakt. Dit voordelige verschil van ongeveer € 182.000 is tezamen met de overige baten € 273.000 (het saldo van rentebaten en koersresultaten in Nederland) ingezet in de programmalanden.

Overzicht van inkomsten over de laatste 3 jaren x € 1.000.000

Besteed aan doelstelling 93%

30

91% 25 89% 87%

20

15

12,525

13,212

85%

17,819

83% 10

81% 3,471

4,461

1,588 Subsidies

5

0

Acties derden 5,919

6,006

6,642

2006

2007

2008

74 - JAARVERSLAG 2008

Eigen fondsenwerving

79% 77%

2006

2007

2008

De extra bijdrage aan de programmalanden was noodzakelijk om de reeds gestarte activiteiten te continueren. Door de speciale noodhulpacties voor Myanmar en Congo kwam minder geld binnen voor andere geplande projecten welke vervolgens uit algemene middelen werden gefinancierd.

In relatie tot de risico’s die ZOA loopt, zijn de reserves aan lage kant. ZOA probeert dan ook jaarlijks uit het nettoresultaat, het overschot of tekort dat resteert nadat aan alle verplichtingen is voldaan, middelen aan de reserves toe te voegen. Het gerealiseerde overschot is dan ook volledig aan de reserves toegevoegd. Zie voor meer informatie de toelichting bij de reserves.

Beleggingen

ZOA heeft relatief veel liquide middelen. Dit wordt veroorzaakt door vooruitbetalingen van donoren. Aangezien deze op korte termijn moeten worden ingezet voor projecten zijn geen middelen beschikbaar om langdurig te beleggen. Om deze reden is er voor gekozen om tijdelijk overtollige middelen op een renterekening bij een van de twee huisbankiers (Rabobank en ING Bank) te stallen. Een uitgebreide beleggingsstrategie is niet noodzakelijk. Wel zijn de banken schriftelijk gewezen op het verantwoord beleggen van de middelen die wij via de renterekeningen ter beschikking stellen.

ACTIVA

31 december 2008

31 december 2007

BALANS PER 31 DECEMBER 2008

Materiële vaste activa: Gebouw

344.764

387.526

Kantoorinventaris en -apparatuur

145.274

176.043

Transportmiddelen in programmalanden

260.664

314.396 750.702

877.965

6.086

307.377

Vorderingen

2.800.354

2.289.094

Liquide middelen

11.737.501

11.020.474

Totaal Activa

15.294.643

14.494.911

Voorraden

PASSIVA

31 december 2008

31 december 2007

Reserves en fondsen Continuïteitsreserve Algemeen

2.130.126

1.325.504

Voorfinanciering

1.000.000

907.560 3.130.126

2.233.064

Bestemmingsreserve Financiering activa

756.788

1.185.342

Programmagarantie

203.711

320.210

Noodhulp

447.338

426.336

Overige

273.665

253.720 1.681.502

2.185.608

Fondsen voor Opstart landenprogramma

0

7.193

Wederopbouw projecten

769.978

495.523

Noodhulp projecten

2.195.084

2.661.696 2.965.062

3.164.412

7.776.690

7.583.084

Schulden op korte termijn Belastingen en sociale premies

Totaal Passiva

73.390

66.526

Personeelskosten

94.251

62.942

Vooruitontvangen

4.369.340

4.134.877

Overige schulden en transitoria

2.980.971

2.647.481 7.517.953

6.911.827

15.294.643

14.494.911

75 - JAARVERSLAG 2008

BATEN

Werkelijk 2008

Budget 2008

Werkelijk 2007

Baten uit eigen fondsenwerving Huis aan huis collecte Nalatenschappen Contributies, donaties, giften en schenkingen

1.035.838

1.050.000

125.741

200.000

246.282

5.480.240

5.615.000

4.736.476

6.641.819

6.865.000

6.005.840

1.587.912

2.403.482

4.460.735

17.819.470

16.957.997

13.212.097

272.775

0

18.934

26.321.976

26.226.479

23.697.605

Baten uit acties van derden Subsidies van overheden Overige baten SOM DER BATEN

LASTEN

1.023.082

Werkelijk 2008

Budget 2008

Werkelijk 2007

Besteed aan doelstellingen Wederopbouw Eigen programma’s/ projecten Verstrekte steun/subsidies aan lokale partners

15.020.643

20.797.374

357.311

14.048.287

0 15.377.954

270.245 20.797.374

14.318.532

STAAT VAN BATEN EN LASTEN

Noodhulp Verstrekte steun via hulporganisatie ter plaatse

2.074.981

1.189.657

Direct verstrekte hulp

4.371.358

1.460.000

Voorbereiding en coördinatie vanuit Nederland Voorlichting/bewustwording Totaal besteed aan doelstelling

1.806.332 3.371.758

6.446.339

2.649.657

5.178.090

869.248

1.048.167

654.527

929.479

956.621

610.434

23.623.020

25.451.819

20.761.582

Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Kosten acties van derden Kosten verkrijging subsidies

1.016.265

1.143.885

962.406

97.095

123.213

69.468

249.586

210.117 1.477.215

1.203.847

1.142.404

1.003.690

1.217.170

26.128.369

27.932.724

23.182.599

193.606

-1.706.245

515.006

Beheer en Administratie SOM DER LASTEN OVERSCHOT/-TEKORT

Per saldo onttrokken/toegevoegd aan:

171.973

1.362.946

Werkelijk 2008

Budget 2008

Werkelijk 2007

Fondsen Hulpverleningsfondsen: Opstartkosten Wederopbouw projecten Noodhulp projecten

-7.193

0

1.322

274.455

4.322

148.803

-466.612

-2.115.657 -199.350

-312.326 -2.111.355

-162.201

Reserves Continuïteitsreserves

897.062

452.812

Financiering activa

-428.554

0

293.128

Programmagarantie

-116.499

0

-171.194

Noodhulp

21.002

-47.722

-36.007

Overige bestemmingsreserve

19.945

0

253.720

TOTAAL MUTATIE RESERVES EN FONDSEN

76 - JAARVERSLAG 2008

337.560

392.956

405.090

677.207

193.606

-1.706.245

-515.006

KASSTROOMOVERZICHT

Werkelijk 2008

Budget 2008

Werkelijk 2007

Kasstroom uit operationele activiteiten Ontvangsten Uit eigen fondsenwerving

6.641.819

6.865.00

6.005.840

Uit acties van derden

1.587.912

2.403.482

4.460.735

17.722.069

16.957.997

12.705.525

93.387

0

Subsidies Overige

26.045.187

38.784 26.226.479

23.210.884

Betalingen Programma- en coördinatiekosten Fondsenwerving. administratie en beheerskosten

23.068.534

24.495.198

2.343.556

20.541.404

3.437.526

2.664.051

-25.412.091

-27.932.724

-23.205.455

633.097

-1.706.245

5.429

Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investerings activiteiten Investeringen in materiele vaste activa

-217.361

-461.553

Aanwending voorraden voor projecten

301.291

-228.855

Mutatie geldmiddelen

717.026

-1.706.245

-684.979

Liquide middelen 31 december

11.737.501

11.020.474

Liquide middelen 1 januari

11.020.474

11.705.453

Mutatie geldmiddelen

717.026

-1.706.245

-684.979

De toename van de liquide middelen wordt voornamelijk veroorzaakt door vooruitbetalingen van donoren. Eind 2008 zijn reeds bedragen ontvangen voor projecten die starten in 2009. Daarnaast zijn de bestedingen in 2008 lager dan begroot.

RATIO’S Solvabiliteit

Werkelijk 2008

Reserves en fondsen Totaal vermogen Liquiditeit Vlottende activa minus voorraden Kortlopende schulden

Budget 2008

51%

Werkelijk 2007

49%

52%

7.776.690

5.876.839

7.583.084

15.294.643

12.000.000

14.494.911

193%

160%

193%

14.537.854

11.198.233

13.309.568

7.517.953

7.000.000

6.911.827

In het budget 2008 werd rekening gehouden met de volledige besteding van gelden die voor Sri Lanka beschikbaar zijn. De activiteiten zullen echter nog doorlopen tot en met 2010. Ten opzichte van 2007 blijven de ratio’s derhalve constant.

77 - JAARVERSLAG 2008

Toelichting bij jaarrekening 2008 Algemeen

De jaarrekening is opgesteld volgens de Richtlijn 650 Fondsenwervende Instellingen (herzien in 2007).

Verslaggevingperiode

Bij deze jaarrekening is uitgegaan van een verslagperiode van een jaar. Het boekjaar valt samen met het kalenderjaar.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling Algemeen

De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op historische kosten. Voor zover niet anders is vermeld, zijn activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. Ontvangsten en uitgaven zijn toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

Transacties in vreemde valuta

Transacties in vreemde valuta zijn omgerekend tegen de geldende wisselkoers per de transactiedatum. Monetaire activa en verplichtingen in vreemde valuta zijn per balansdatum in de functionele valuta omgerekend tegen de op die datum geldende wisselkoers. Niet-monetaire activa en passiva in vreemde valuta’s die tegen historische kostprijs zijn opgenomen, worden naar euro’s omgerekend tegen de geldende wisselkoersen per transactiedatum. De bij omrekening optredende valutakoersverschillen zijn als resultaat in de staat van baten en lasten opgenomen.

Gebruik van schattingen

Om de jaarrekening te kunnen opstellen, is het nodig dat de algemeen directeur oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die invloed hebben op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa, verplichtingen, baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

Afrondingen

Door afronding op hele euro’s kunnen kleine verschillen voorkomen.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Materiële vaste activa

De gebouwen, verbouwingen, inventaris, apparatuur en vervoermiddelen in programmagebieden worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen. Er worden slechts onderhoudsuitgaven gedaan als zij de economische gebruiksduur van het object verlengen. De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur.

• Gebouwen : 31/3 % • Verbouwingen : 10 % • Inventaris en apparatuur : 25 % • Transportmiddelen in programmagebieden : 331/3 % Voorraden

Voorraden worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs en bijkomende kosten, zoals invoerrechten, transportkosten en andere kosten die direct kunnen worden toegerekend aan de verwerving van voorraden. Bij de waardering van de voorraden wordt rekening gehouden met de eventueel op balansdatum opgetreden waardeverminderingen.

Vorderingen en overlopende activa

Vorderingen worden gewaardeerd op de nominale waarde onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. Voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de inbaarheid van de vorderingen.

Reserves

De continuïteitsreserve is gevormd om de continuïteit te waarborgen in geval van (tijdelijke) sterk tegenvallende opbrengsten.

De beperkte bestedingsmogelijkheid van de bestemmingsreserves is door het bestuur bepaald. Dit is geen verplichting; het bestuur kan deze beperking zelf opheffen.

78 - JAARVERSLAG 2008

Overige reserves betreffen reservemiddelen die resteren na de eerder genoemde bestedingen.

Fondsen

Fondsen betreffen middelen die zijn verkregen met een door derden aangegeven specifieke bestemming.

Personeelsbeloningen/pensioenen

Verplichtingen in verband met bijdragen aan pensioenregelingen op basis van toegezegde bijdragen worden als last in de staat van baten en lasten opgenomen in de periode waarover de bijdragen zijn verschuldigd.

Schulden

Onder de overige schulden zijn onder meer de programmaverplichtingen opgenomen. ZOA gaat (subsidie)verplichtingen aan in de gebieden waar zij werkzaam is. Vaak betreft dit verplichtingen voor meerdere jaren. Van een (subsidie)verplichting is sprake nadat het bestuur een besluit terzake heeft genomen en dit kenbaar heeft gemaakt aan de (subsidie)ontvanger, veelal de doelgroep vertegenwoordigd door een lokale organisatie of overheid, waardoor een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting ontstaat.

Deze verplichting wordt op de balans als schuld opgenomen wanneer de totale contractwaarde van donoren onvoldoende is om deze programmaverplichtingen te dekken.

Verplichtingen die betrekking hebben op jaren na één jaar na de balansdatum, worden verwerkt onder de langlopende schulden.

Grondslagen voor de resultaatbepaling

Alle opbrengsten worden voor het brutobedrag onder de baten opgenomen, tenzij dit hoofdstuk uitdrukkelijk anders vermeldt.

Kosten die nodig zijn om bepaalde baten te realiseren, worden in de staat van baten en lasten als last gepresenteerd.

Baten uit eigen fondsenwerving

Baten waarvoor een specifieke bestemming is aangewezen, worden apart in de toelichting op de staat van baten en lasten toegelicht.

Van deze baten wordt maximaal 22% aangewend ter dekking van voorlichtings-, wervings-, beheer- en administratiekosten.

Nalatenschappen

Nalatenschappen worden opgenomen in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Voorlopige uitbetalingen in de vorm van voorschotten worden in het boekjaar waarin ze worden ontvangen verantwoord als baten uit nalatenschappen, voor zover deze niet al in een voorgaand boekjaar zijn verantwoord.

Contributies, donaties, giften en schenkingen

Contributies, donaties, giften en schenkingen worden verantwoord in het jaar waarin zij worden ontvangen, met uitzondering van ontvangsten die kunnen worden toegerekend aan een periode waarin een bepaalde mailingactie heeft plaats gevonden. Giften van een zaak in natura worden gewaardeerd tegen de reële waarde in Nederland.

Baten uit gezamenlijke acties

De baten uit gezamenlijke acties worden verantwoord in het jaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld, met dien verstande dat ontvangen voorschotten in ieder geval worden verantwoord in het jaar waarin ze zijn ontvangen.

Baten uit acties van derden

De ontvangen bijdragen van andere fondsenwervende instellingen worden als ‘baten uit acties van derden’ verantwoord voor het door de instelling ontvangen bedrag. Verwerking vindt plaats in het jaar waarin de bate uit de actie van derden is ontvangen dan wel door die derde is toegezegd. Onder acties van derden vallen uitsluitend acties waarvoor ZOA-Vluchtelingenzorg geen risico draagt.

Subsidies Subsidies

Exploitatiesubsidies komen ten gunste van de staat van baten en lasten van het jaar waarin de gesubsidieerde bestedingen komen of waarin de opbrengsten zijn gederfd dan wel het exploitatietekort zich heeft voorgedaan.

Subsidies in natura

De ontvangen subsidies in natura, veelal voedsel en hulpgoederen, worden gewaardeerd tegen de waarde vermeld in het aan de goederen gerelateerde contract. Indien het contract hierin niet voorziet, worden de goederen gewaardeerd tegen de waarde in het economisch verkeer op de plaats van ontvangst. Wanneer aan de goederenontvangst geen contract ten grondslag ligt en een

79 - JAARVERSLAG 2008

betrouwbare waardevaststelling ontbreekt, wordt de transactie niet in de staat van baten en lasten verantwoord.

Kosten

Omdat belanghebbenden ook inzicht willen hebben in de omvang en samenstelling van de kosten van de eigen organisatie, is in de toelichting een specificatie van deze kosten gegeven conform het model C van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving.

Bestedingen aan doelstelling

Onder bestedingen aan de doelstelling wordt verstaan de in het boekjaar betaalbaar gestelde bedragen in samenhang met de doelstellingen en de aan het boekjaar toe te rekenen uitvoeringskosten. In de bestedingen, gepresenteerd onder de doelstellingen wederopbouw en noodhulp, zijn onder meer begrepen subsidies aan lokale partners, ingekochte hulpgoederen en voedsel, kosten van ingezet personeel, transportkosten, lokale huisvestings- en kantoorkosten. Verder zijn daarin ook opgenomen de aanschafkosten van de transportmiddelen, kantoorinventaris et cetera, die na beëindiging van het programma ter beschikking worden gesteld aan de lokale partner.

Kosten fondsenwervende organisatie

Alle kosten van activiteiten die ten doel hebben mensen te bewegen geld te geven voor één of meer van de doelstellingen, worden aangemerkt als kosten werving baten. Dit houdt in dat de kosten voor propaganda, publiciteit en public relations tot de kosten van werving baten worden gerekend, tenzij sprake is van voorlichtingskosten. Regelmatig is sprake van gemengde activiteiten: voorlichting en fondsenwerving tegelijk. In die gevallen wordt het deel van deze kosten dat betrekking heeft op de voorlichtingsactiviteit daaraan toegerekend. Op basis van de specifieke voorlichtingsdoelen wordt per situatie vooraf bepaald welke verdeelsleutel wordt gehanteerd.

Kosten beheer en administratie

Kosten van beheer en administratie zijn de kosten die ZOA-Vluchtelingenzorg maakt in het kader van de (interne) beheersing en administratievoering en die niet worden toegerekend aan de doelstelling of de werving van baten. In de volgende paragraaf wordt de wijze van toerekening nader toegelicht.

Kostentoerekening

Kosten worden toegerekend aan de doelstelling, werving baten en beheer en administratie op basis van de volgende maatstaven: A) Kosten eigen organisatie in het buitenland; De onder deze post verantwoorde bestedingen betreffen met name de personeelskosten van uitgezonden veldwerkers alsmede de kantoorkosten ter plekke. Deze bestedingen houden direct verband met de programma-uitvoering in de landen (buiten Nederland) waar ZOA-Vluchtelingenzorg werkzaam is. Kosten eigen organisatie buitenland worden volledig toegerekend aan de doelstelling.

B) Kosten eigen organisatie in Nederland.

Onder kosten eigen organisatie in Nederland worden twee soorten bestedingen onderscheiden: B1) Direct toewijsbare uitvoeringskosten Kosten die rechtstreeks verband houden met de uitvoering van de doelstellingen en de volgende direct toewijsbare uitvoeringskosten:

- Voorbereiding en coördinatie ten aanzien van wederopbouw (voornamelijk de kosten van de programma-afdeling, de landensupportteams) en noodhulp (voornamelijk de kosten van de noodhulpdesk)

- De directe kosten in verband met voorlichting en bewustwording

- De directe kosten van baten eigen fondsenwerving, acties van derden en subsidies worden direct aan de betrokken post toegewezen.

B2) Indirect toewijsbare uitvoeringskosten Hieronder worden verstaan bestedingen die deels, en indirect, toegerekend zijn aan de doelstellingen via bedrijfseconomische criteria (werkplekken, inzet van personeel, etcetera) en volgens een bestendige gedragslijn. Deze kosten betreffen de kosten van de afdelingen directiebureau, bedrijfsvoering, algemene kosten en kosten van het bestuur. Niet toegerekende kosten zijn verantwoord onder de Kosten beheer en administratie.

De kosten die uiteindelijk aan kosten van Beheer en administratie worden toegerekend zijn:

80 - JAARVERSLAG 2008

Omschrijving

%

Toelichting

Kosten van bedrijfsvoering • algemeen • financiën • facilitaire zaken • ICT

100 50 rato rato

Personeelszaken

100

Directie

95

5% is verwerving van subsidies

Secretariaat

76

24% is ondersteuning van de fondsenwervende afdeling

Raad van Toezicht

100

50% is directe ondersteuning landenprogramma’s naar rato van verdeling werkplekken naar rato van verdeling werkplekken

81 - JAARVERSLAG 2008

Toelichting op de balans per 31 december 2008 MateriĂŤle vaste activa Gebouwen

Inventaris en apparatuur

Transport middelen

Totaal 2008

Totaal 2007

Stand 1 januari 2008 Aanschafwaarde

802.147

810.462

700.042

2.312.651

1.851.098

Cumulatieve afschrijving

414.621

634.419

385.646

1.434.686

1.037.407

Boekwaarde

387.526

176.043

314.396

877.965

813.691

363

170.873

143.270

314.505

461.553

Mutaties in de boekwaarde: Investering Desinvestering Afschrijvingen

0

97.144

0

97.144

0

43.125

201.642

197.002

441.769

397.279

0

97.144

0

97.144

0

-42.762

-30.769

-53.733

-127.264

64.274

Afschrijvingen desinvesteringen Saldo

Stand 31 december 2008 Aanschafwaarde

802.510

884.191

843.312

2.530.013

2.312.651

Cumulatieve afschrijving

457.746

738.917

582.648

1.779.311

1.434.686

Boekwaarde

344.764

145.274

260.664

750.702

877.965

De investeringen in 2008 hadden grotendeels betrekking op de vervanging van computerapparatuur en transportmiddelen in het buitenland.

De activa in Nederland hebben voor ongeveer 44% betrekking op de doelstelling en voor ongeveer 56% op de bedrijfsvoering.

Activa in de programmagebieden staan 100% ten dienste van de eigen activiteiten gericht op de doelstelling. In totaal is de verdeling als volgt: Gebouwen

Inventaris en apparatuur

Transport middelen

Totaal 2007

Totaal 2006

In gebruik voor de doelstelling

150.428

78.658

260.664

489.750

557.238

In gebruik voor de bedrijfsvoering

194.336

66.616

0

260.952

320.727

344.764

145.274

260.664

750.702

877.965

De actuele waarde van de gebouwen is op 13 december 2006 door een onafhankelijke taxateur getaxeerd op â‚Ź 875.000.

Voorraden Aanschafwaarde Voorzienigheid voor incourantheid Boekwaarde

31-12-2008

31-12-2007

6.086

307.377

0

0

6.086

307.377

Per 31 december 2007 bestonden de voorraden grotendeels uit goederen die direct beschikbaar waren voor de doelstelling in Sri Lanka. De voorraden zijn in 2008 voor hulpverleningsprojecten aangewend.

82 - JAARVERSLAG 2008

Vorderingen 31-12-2008

31-12-2007

- Europese Unie

717.526

731.087

- Ministerie van Buitenlandse zaken

132.906

88.553

36.357

0

Nog te ontvangen giften/donaties:

- PSO - VN organisaties

321.390

152.020

- USAID-OFDA

112.625

318.590

- MRRD (Afghaanse Overheid)

759.473

493.563

- Overige Donoren

322.380

286.972

Te ontvangen interest

94.066

79.620

Diverse vorderingen en vooruitbetaalde kosten Programma’s

60.322

48.363

Overige vorderingen en vooruitbetaalde kosten

243.309

90.326

2.800.354

2.289.094

Onder de post ´Nog te ontvangen giften/donaties´ staan de nog te ontvangen bijdragen van donoren. Deze financiële bijdragen hebben betrekking op al uitgevoerde en door ZOA voorgefinancierde projecten of delen daarvan.

Bij de te ontvangen bedragen van MRRD, gaat het om contractuele voorfinancieringverplichtingen van projecten die uiteindelijk door de Wereldbank worden gefinancierd. Gezien de context waarbinnen wordt gewerkt en de trage betalingen van de aan Afghanistan beloofde ontwikkelingshulpbijdragen heeft ZOA deze vordering een hoog risicoprofiel met bijbehorende aandacht gegeven.

Vooralsnog is hiervoor geen voorziening voor incourantheid noodzakelijk.

Liquide middelen 31-12-2008

31-12-2007

9.221.367

8.020.110

678.529

651.174

Saldi in euros Nederland Programmalanden

9.899.897

84%

8.671.284

79%

Saldi in vreemde valuta Nederland Programmalanden

Totaal

320.407

693.616

1.517.197

1.655.574

1.837.604

16%

2.349.190

21%

11.737.501

100%

11.020.474

100%

Het beleid van ZOA is erop gericht om liquide middelen zoveel als mogelijk aan te houden in euro’s.

Contracten met institutionele donoren maken het noodzakelijk om met name dollarposities aan te houden. Om die reden is het onvermijdelijk dat koersresultaten ontstaan. Deze hebben echter over het algemeen geen invloed op de bestedingsruimte aangezien de afwikkeling vaak ook in dollars plaatsvindt.

De hoge banksaldi worden veroorzaakt door vooruitbetalingen van enkele grote donoren en het vanwege de politieke situatie vertraagd uitgeven van middelen die voor Sri Lanka beschikbaar zijn.

83 - JAARVERSLAG 2008

Reserves en fondsen Reserves

Overzicht van de mutaties in de reserves 31-12-2007

Toevoegingen

Onttrekkingen

31-12-2008

1.325.504

804.622

0

2.130.126

Continuïteitsreserve Algemeen Voorfinanciering

907.560

92.440

0

1.000.000

2.233.064

897.062

0

3.130.126

1.185.342

0

428.554

756.788

Programmagarantie

320.210

0

116.499

203.711

Noodhulp

426.336

21.002

0

447.338

Overige

253.720

19.945

0

273.665

2.185.608

40.947

545.053

1.681.502

Bestemmingsreserve Financiering activa

Reserves algemeen

Het beleid van ZOA-Vluchtelingenzorg is erop gericht een reservepositie te handhaven die een gezond tegenwicht biedt aan algemene financiële risico’s van de organisatie en aan de specifieke risico’s van de programma’s die worden uitgevoerd.

Om de risico’s op de korte termijn te dekken, en om zeker te stellen dat de organisatie ook in de toekomst aan haar verplichtingen kan voldoen, heeft het bestuur een streefbedrag vastgesteld voor de continuïteitsreserve van maximaal 100% (VFI-richtlijn ‘Goede doelen’: 150%) van de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. Dit percentage is gebaseerd op het risicoprofiel van de organisatie, de omgeving waarin zij werkt en de genomen interne beheersingsmaatregelen. Zie voor een nadere toelichting op het risicoprofiel en de interne beheersing het betreffende hoofdstuk in het jaarverslag.

Werkelijk 2008

Berekende reserve

Budget 2009

Berekende reserve

Werkkosten van de organisatie - Salariskosten Nederland

100%

2.508.533

2.508.533

2.826.000

2.826.000

- Expat salarissen

100%

1.798.359

1.798.359

2.522.000

2.522.000

- Salarissen lokaal personeel

50%

3.558.569

1.779.285

3.673.000

1.836.500

- Kantoorkosten niet gerelateerd programma

50%

346.925

173.463

304.000

152.000

- Overige fondsenwervingskosten

100%

99.611

99.611

92.000

92.000

Gewenst nivo

6.359.250

7.428.500

Werkelijke continuïteitsreseve

3.130.126

3.130.126

49,2%

42,1%

44

38

Survival Ratio in dagen

Op dit moment heeft de continuïteitsreserve nog niet het gewenste niveau bereikt. Ook is de ‘Survival Ratio’, het aantal dagen dat de organisatie bij stagnerende inkomsten en gelijkblijvend kostenniveau kan overleven, aan de lage kant. Daarom zullen de komende jaren overschotten op de exploitatie ten gunste van deze reserve komen.

Het niveau van de reserves is een continue aandachtspunt. Het is belangrijk dat ZOA haar beleid blijft toetsen, zowel met het oog op de organisatierisico’s als ook naar aanleiding van de maatschappelijke discussie over vermogens van ´goede doelen´. Op dit moment blijft ZOA ruim binnen de normen die door de VFI zijn gesteld.

Continuïteitsreserve Algemeen

In deze reserve worden middelen apart gezet voor zover de totale continuïteitsreserve lager is dan het gewenste niveau. Indien deze reserve het gewenste niveau heeft bereikt wordt het meerdere opgenomen onder de overige reserves.

84 - JAARVERSLAG 2008

Voorfinanciering

De reserve voorfinanciering is in het leven geroepen omdat het regelmatig voorkomt dat programma’s en (deel)projecten moeten worden gestart zonder dat de (toegezegde) financiële middelen zijn ontvangen. Deze reserve maakt voorfinanciering van programma’s of (delen van) projecten mogelijk. Per 31 december 2008 is deze reserve gebruikt voor projecten in Zuid-Sudan en Afghanistan.

Bestemmingsreserves

Op de bestemmingsreserves rusten geen verplichtingen. De beperkte bestedingsmogelijkheid is aangegeven door het bestuur.

Hierna worden de specifieke bestemmingsreserves nader toegelicht.

Financiering activa

Deze reserve geeft aan welk gedeelte van het vermogen is vastgelegd in materiële vaste activa en voorraden.

Mutaties in deze activaposten leiden tot een wijziging van de reserve financiering activa. De mutatie van de reserve financiering activa komt rechtstreeks ten gunste/laste van de algemene continuïteitsreserve.

Programmagarantie

De door het Bestuur bestemde reserve Programmagarantie heeft betrekking op specifieke programmarisico’s waarvoor een garantie is afgegeven aan het landenprogramma. Programma’s worden door relatief grote donors gefinancierd en het wegvallen van een dergelijke financiering zou, bij het ontbreken van garanties, grote consequenties hebben voor de continuïteit en duurzaamheid van de programma’s. De risico’s kunnen ook te maken hebben met de werkgebieden waarin ZOA actief is. Het is mogelijk om – ook als daar niet direct externe financiering voor is - programma’s toch uit te voeren, door interne (voor)financiering vanuit deze reserve.

Per 31 december zijn de volgende garanties verstrekt:

Landenprogramma Ethiopië Landenprogramma Sri Lanka Overige

2008

2007

0

165.000

155.210

155.210

48.501

0

203.711

320.210

Reserve noodhulp

Deze reserve ontstaat op initiatief van het bestuur van ZOA-Vluchtelingenzorg en niet op basis van bestemde giften van begunstigers.

De bestemming noodhulp is bewust aan dit deel van het vermogen gegeven omdat noodhulp een kerntaak van de organisatie is.

Door deze reserve is ZOA-Vluchtelingenzorg ook financieel in staat om, onafhankelijk van het verloop van noodhulpacties, tijdig te reageren op hulpvragen. Daarbij geldt wel dat financiering vanuit het noodhulpfonds in principe het karakter van voorfinanciering heeft. Achteraf wordt de financiering zoveel mogelijk gecompenseerd door bestemde giften die ZOA ontvangt in het kader van noodhulpacties.

Overige

Hieronder zijn de reserves opgenomen die in de landen zijn gevormd ten behoeve van specifieke doelen. Dit betreft met name reservering om vervanging van activa in de toekomst mogelijk te maken.

Analyse van mutaties in de reserves

De toename van de continuïteitsreserve is grotendeels veroorzaakt door een positief operationeel resultaat van € 392.956 en een vrijval van de reserve financiering activa van € 428.554. Van de totale stijging van € 897.062 is € 92.440 toegevoegd aan de voorfinancieringreserve, het restant is aan het algemene gedeelte van de continuïteitsreserve toegevoegd.

Fondsen

De fondsen bestaan uit nog te besteden middelen die door begunstigers of donors met een bepaald doel zijn gegeven. Doordat de fondsen van donors niet altijd op gelijkmatige tijden beschikbaar worden gesteld, kan een fluctuerend beeld in het inkomstenpatroon ontstaan. Dat is vooral terug te zien in het vastgelegd vermogen. Om de vluchtelingen toch de beloofde hulp te kunnen bieden, worden overschotten en tekorten zoveel mogelijk verrekend binnen de fondsen en, indien mogelijk, binnen gelijksoortige projecten.

Als er dan alsnog een bedrag overblijft, wordt dit ten laste of ten gunste van de reserves gebracht.

85 - JAARVERSLAG 2008

31-12-2007

Ontvangen gelden

Besteed aan projecten

Bijdrage uit algemene middelen

31-12-2008

Opstart landenprogramma Myanmar

7.193

-7.193

0

0

0

7.193

7.193

0

0

0

Afghanistan

0

199.858

204.644

10.154

5.368

Angola

0

75.377

75.377

0

0

Wederopbouw projecten

Burundi Cambodja Congo Ethiopië

0

0

0

0

0

80.284

61.670

14.550

26.936

154.341

0

19.000

19.000

0

0

201.983

360.916

477.328

69.913

155.484

Liberia

0

273.030

344.080

104.205

33.156

Myanmar

0

7.833

0

0

7.833

Sri Lanka

32.844

130.012

135.559

0

27.297

Noord Sudan Zuid Sudan Thailand Uganda

0

46.736

116.282

82.109

12.563

908

230.393

260.520

47.089

17.870

0

80.525

85.490

4.965

0

8.606

452.820

352.528

71.899

180.797

ZOA Zakelijk

147.613

172.600

181.802

0

138.411

Nederland (voorlichting)

23.285

13.573

0

0

36.858

495.523

2.124.344

2.267.160

417.270

769.978

Afghanistan

48.879

19.124

25.657

0

42.345

Bangladesh

108.527

52.414

133.000

0

27.941

0

106.048

0

0

106.048

Ethiopië

121.708

17.070

107.040

0

31.738

Pakistan

110.310

0

81.735

0

28.575

Myanmar

0

682.837

188.334

0

494.503

Sri Lanka

2.132.619

16.246

760.230

0

1.388.635

Noodhulp projecten

Congo

Noord Sudan

93.469

5.574

50.040

0

49.003

Uganda

46.185

11.247

50.000

18.864

26.296

2.661.696

910.560

1.396.036

18.864

2.195.084

Wederopbouw projecten

Deze reserve bestaat uit nog te besteden gelden voor programma’s die verkregen zijn uit bestemde giften van particulieren en organisaties of uit subsidies van de overheid tenzij aan deze gelden een contractuele verplichting ten grondslag ligt. Ontvangen maar nog niet bestede middelen zijn in dat geval opgenomen onder de Kortlopende Schulden.

Noodhulp projecten

Deze reserve bestaat uit nog te besteden gelden voor noodhulpprogramma’s die verkregen zijn uit bestemde giften van particulieren en organisaties of subsidies van de overheid tenzij aan deze gelden een contractuele verplichting ten grondslag ligt. Ontvangen maar nog niet bestede middelen zijn in dat geval opgenomen onder de Kortlopende Schulden. Deze reserve bestaat voornamelijk uit de ontvangen bijdragen van particulieren voor de noodhulp na de Tsunami. Doordat er voor de korte termijn veel middelen beschikbaar waren uit institutionele bron, is er voor gekozen de opbrengsten uit de noodhulpacties in te zetten op de langere-termijn-hulpverlening (wederopbouwfase) aan de slachtoffers. Hiervoor is gekozen om een verantwoorde besteding te garanderen.

Analyse van de mutaties in de fondsen

Voor Liberia, Noord-Sudan en Uganda was de respons op acties onvoldoende om de nood te kunnen ledigen. ZOA heeft uit algemene middelen projecten gefinancierd om gemaakte beloften aan de doelgroep na te komen.

In Ethiopië zijn in 2008 water- en onderwijsprojecten gerealiseerd waarvoor de middelen eind 2006 en in 2007 zijn geworven. Uit algemene middelen is een bijdrage gedaan om de projecten duurzaam af te ronden. Het bedrijvenplatform ´ZOA Zakelijk´ heeft haar eigen fonds dat wordt gevoed uit de contributies van de leden en dat wordt aangewend voor projecten waar de leden bij betrokken zijn.

86 - JAARVERSLAG 2008

Kortlopende schulden Kortlopende schulden

31-12-2008

31-12-2007

73.390

66.536

Belastingen en sociale premies Personeelskosten Vooruitontvangen donorbedragen

Europese Unie

94.251

62.942

4.369.340

4.134.877

VN organisaties

807.637

1.037.570

Ministerie van Buitenlandse Zaken

Crediteuren Programmaverplichtingen Transitoria buitenland

Vooruit ontvangen Donorbijdragen

31-12-2008

31-12-2007

1.893.731

1.198.363

178.114

376.288

1.486.284

2.301.894

361.067

526.677

Prisma/ICCO

126.934

42.396

1.585.068

942.696

PSO

126.045

0

227.200

140.538

Overige

7.517.953

6.911.836

Overige schulden

558.231

215.936

4.369.340

4.134.877

Belastingen en sociale premies

Deze post betreft nog verschuldigde belastingen en sociale premies per het einde van het verslagjaar.

Personeelskosten

Deze post betreft de verschuldigde bedragen voor vakantiegeld inclusief sociale lasten per het einde van het verslagjaar. De rechten van personeel op de niet nog niet opgenomen vakantiedagen zijn hier als verplichting opgenomen.

De pensioenregeling van ZOA-Vluchtelingenzorg is te kenmerken als een beschikbare premieregeling. Daarom is een voorziening conform IAS 271 niet noodzakelijk.

Vooruit ontvangen Donorbijdragen (subsidies)

Reeds ontvangen bijdragen die na het verslagjaar worden besteed, zijn hier als een verplichting opgenomen.

ZOA-Vluchtelingenzorg heeft deze bijdragen ontvangen op basis van programmavoorstellen en contracten en heeft daarom een bestedingsverplichting. Als ZOA haar verplichtingen niet nakomt, moeten de bedragen aan de donor worden teruggestort.

Crediteuren

Onder de crediteuren zijn de reguliere verplichtingen aan leveranciers opgenomen, zowel in de landenprogramma’s als in Nederland.

Programmaverplichtingen

Deze verplichtingen komen voort uit de risico´s met betrekking tot het implementeren van projecten in gebieden waar ZOA werkt.

Verschillende omstandigheden (veiligheid, weersomstandigheden, gebrek aan hulpbronnen, etc.) kunnen er toe leiden dat vertraging optreedt in de realisatie van de geplande doelen. Dit kan leiden tot een tekort aan beschikbare budgetten voor de nog te realiseren werkzaamheden. Een extra bijdrage is dan noodzakelijk om het programma en haar doelen te realiseren en de doelgroep duurzame resultaten aan te bieden.

Transitoria buitenland

Deze verplichtingen betreffen verplichtingen binnen het landenprogramma zelf met betrekking tot deze programma´s. Deze post is in vergelijking met 2007 hoger omdat eind 2008 meer activiteiten zijn uitgevoerd waarvan de betalingen pas in 2009 plaatsvinden.

Overige schulden en transitoria

De overige schulden en transitoria betreffen overige transitoria die niet onder de hierboven gegeven verdeling van kortlopende schulden konden worden gerubriceerd.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

De niet uit de balans blijkende verplichtingen hebben betrekking op huurcontracten in de landen waar ZOA werkzaam is: Verplichtingen korter dan een jaar bedragen:

€ 140.000

Verplichtingen langer dan een jaar:

€ 289.000

TOTAAL

€ 429.000

87 - JAARVERSLAG 2008

Toelichting bij de staat van baten en lasten 2008 Baten Algemeen Procentuele verdeling van baten Baten uit eigen fondsenwerving Aandeel in acties van derden Subsidies Overige

Werkelijk 2008

Budget 2008

Werkelijk 2007

25

26

24

6

9

19

68

65

57

1

0

0

100

100

100

Om optimaal te kunnen inspelen op de wensen van de doelgroep in onze programmagebieden, streeft ZOA naar minimaal 30% baten uit eigen fondsenwerving. Verder mag de bijdrage van één subsidiegever voor één landenprogramma niet groter zijn dan 35% van dat programma om te grote donorafhankelijkheid te voorkomen.

Analyse

Aangezien de kosten voor werving van subsidies lager zijn dan de kosten voor eigen fondsenwerving, staat het percentage baten uit eigen fondsenwerving onder druk. Door de sterkere groei van subsidies dan de eigen fondsen is de verwachte verdeling niet gehaald. In de meerjarenplanning wordt gerichte aandacht gegeven om groei van dit percentage te realiseren Baten uit eigen fondsenwerving Herkomst Huis-aan-huis collecte

Werkelijk 2008

Budget 2008

Werkelijk 2007

1.035.838

1.050.000

Mailingacties

916.632

975.000

1.023.082 945.150

Nalatenschappen

125.741

200.000

246.282

Giften en schenkingen - Particulieren

1.343.324

905.000

874.240

- Kerken en scholen

1.088.895

900.000

805.274

- Bedrijven, fondsen en overige

1.149.964

1.740.000

1.251.583

981.425

1.095.000

860.229

6.641.819

6.865.000

6.005.840

Donateurs

Waarvan met specifieke bestemming Wederopbouw programma’s/projecten

Werkelijk 2008 1.293.479

Budget 2008 1.860.000

Werkelijk 2007 1.306.419

Noodhulpprojecten

1.005.990

600.000

349.107

Inkomsten uit eigen fondsenwerving

2.299.468

2.460.000

1.655.526

Analyse

De achterblijvende werving voor wederopbouwprojecten is gecompenseerd door de inzet van algemene middelen ten behoeve van de projecten. Hierdoor hebben de geplande eigen activiteiten gewoon doorgang kunnen vinden. De geworven noodhulpopbrengsten zijn grotendeels binnengekomen naar aanleiding van de rampen in Myanmar en Congo.

Baten uit acties van derden

De hier verantwoorde bedragen betreffen de opbrengsten uit acties door fondsenwervende instellingen in Nederland ten behoeve van programma’s en projecten van ZOA-Vluchtelingenzorg. Het betreft ook bijdragen van internationale organisaties of van buitenlandse donors in de private sector.

Subsidies van overheden

Dit betreft projectbijdragen van de Nederlandse overheid, de Europese Unie en organisaties van de Verenigde Naties als UNHCR, UNDP, UNICEF, WFP en dergelijke.

Het is niet altijd in de begroting te voorzien of en in welke mate in de loop van het boekjaar donoren daadwerkelijk bereid zijn een bijdrage te leveren aan de noodsituaties in de werkgebieden van ZOA. Een deel van de in het verslagjaar ontvangen financiële

88 - JAARVERSLAG 2008

middelen zal na het verslagjaar worden besteed. Als hierbij sprake is van bijdragen van donoren op basis van een contractueel overeengekomen bestedingsverplichting, zijn de nog te besteden middelen verantwoord onder ´Kortlopende schulden´ onder de post ´Vooruit ontvangen donorbijdragen´.

Subsidie-inkomsten EURO x 1.000

BUZA

Werkelijk 2008

Budget 2008

Werkelijk 2007

4.337

4.145

3.382

636

401

498

MFS-wederopbouw

1.814

2.000

0

MFS-onderwijs (via PRISMA)

1.725

1.369

1.543

Nederlandse overheid

8.512

7.915

5.423

EU

4.342

3.493

3.462

VN-organisaties

2.811

3.321

2.699

Overige institutionele donoren

2.154

2.230

1.628

17.819

16.959

13.212

BUZA-capaciteitsopbouw (via PSO)

Analyse

In 2008 is de MFS-subsidie van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse zaken gestart. Dit veroorzaakt een sterke toename ten opzichte van 2007. Financiering door de Europese Unie is toegenomen door extra projecten in Sri Lanka en Afghanistan.

De bijdragen van overige institutionele donoren nemen toe door toename van activiteiten in Afghanistan gefinancierd door de Wereldbank en een Duitse ontwikkelingsorganisatie (GTZ). In de bijlage is een overzicht van de inkomsten per individuele institutionele donor opgenomen.

Overige baten Werkelijk 2008 Interest baten Koersresultaten en overige baten

Budget 2008

Werkelijk 2007

218.567

220.420

54.206

-201.486

272.773

PM

18.934

Koersverschillen komen voort uit de herwaardering van de banksaldi in buitenlandse valuta. Dit betreft vooral US dollars. Door de omrekening naar euro’s treden waarderingsverschillen op. Deze waarderingsverschillen hebben te maken met de fluctuaties in het koersverloop van de dollar. Deze waarderingsverschillen vindt u in de jaarrekening terug onder de post overige baten. Wanneer de dollar in waarde stijgt ten opzichte van de euro ontstaan er positieve waarderingsverschillen. Daar staat tegenover dat de financiering in euro’s (besteding in dollars) een negatief effect heeft op de bestedingsruimte. Bij stijgende waarde van de dollar moet ZOA over de dollarvoorraad een waarderingswinst boeken. Deze dollars hebben betrekking op projectbijdragen die al wel ontvangen zijn maar die nog moeten worden besteed. De bestedingsruimte in dollars voor de projecten wordt door de waardemutatie in principe niet aangetast.

89 - JAARVERSLAG 2008

Toelichting bij de staat van baten en lasten 2008 Lasten Kostenstructuur ZOA-Vluchtelingenzorg Programmakosten in het buitenland

Werkelijk 2008

Budget 2008

Werkelijk 2007

84%

84%

84%

Programmakosten in Nederland (Voorlichting)

4%

3%

3%

Programmacoördinatie in Nederland

3%

4%

3%

91%

91%

90%

Fondsenwervingskosten

5%

5%

5%

Kosten beheer en administatie

4%

4%

5%

100%

100%

100%

Totaal besteed aan de doelstelling

Totale kosten van de organisatie

ZOA streeft er naar minimaal 88% van haar middelen te besteden aan de doelstelling.

De dalende tendens van het aandeel fondsenwervingskosten en kosten van beheer en administratie heeft zich verder in 2008 voortgezet. Door stijgende omzet bij gelijkblijvende kosten is het percentage wederom gedaald. Mede hierdoor heeft ZOAVluchtelingenzorg op dit moment een gezonde kostenstructuur.

De indicator ‘totaal van de doelbestedingen / totaal van de ontvangsten’, in 2008 89,7% (2007: 87,6%) is in lijn met de ontwikkeling van de kostenratio’s ook verbeterd.

Wederopbouw en Noodhulp programma’s

De wereld van de humanitaire hulpverlening is erg dynamisch. Dat heeft niet alleen invloed op de eigen van ZOA activiteiten maar ook op het beleid van belangrijke donoren voor de landen waar ZOA werkt. In het overzicht van de bestedingen per land blijkt dat er mede daardoor grote verschillen zijn tussen geplande en gerealiseerde omvang van de hulpverlening.

Overzicht per land Werkelijk 2008 Afghanistan Angola Bangladesh Burundi

Budget 2008

Werkelijk 2007

4.229.364

2.053.815

2.091.673

21.565

130.000

435.617

133.000

0

67.000

83.467

100.000

46.000

689.034

1.560.992

710.768

99.034

0

0

Ethiopië

2.457.859

1.656.130

1.611.511

Liberia

1.434.069

1.687.756

1.761.351

199.336

110.000

49.901

1.211.878

1.666.377

906.537

Cambodja Congo

Myanmar Noord Sudan Pakistan

0

0

283.021

Sri Lanka

4.315.816

4.822.861

5.626.924

Thailand

4.424.020

5.338.256

3.701.091

Uganda Zuid Sudan Overige Subtotaal landen

793.744

1.000.512

109.739

1.732.106

2.668.332

1.881.757

0

652.000

180.730 19.463.622

21.824.293

23.447.031

NL - voorbereiding / coördinatie

869.248

1.048.167

654.527

NL - voorlichting / bewustwording

929.479

956.621

643.433

23.623.020

25.451.819

20.761.582

Totaal besteed aan doelstelling

Belangrijkste oorzaak afwijking ten opzichte van budget Uitbreiding activiteiten in Noord-Afghanistan Programma is in 2008 overgedragen Hulpverlening watersnood

Activiteiten-niveau lager dan gepland Eind 2008 opgestart Extra noodhulpprojecten uitgevoerd in 2008

Nieuw programmagebied later gestart dan gepland

HIV-aids project niet doorgegaan ivm onvoldoende middelen Niet aan één land toerekenbaar

Door MFS-subsidie groei budget

Wederopbouw

Programma’s / projecten in het kader van de doelstelling die door de organisatie zelf of in samenwerking met (lokale) partners worden uitgevoerd.

90 - JAARVERSLAG 2008

Noodhulp Verstrekte steun via hulporganisaties ter plaatse

Het onder deze post verantwoorde bedrag werd besteed aan het Thailand-Burmese Border Consortium (TBBC) in Thailand ten bate van de Birmese vluchtelingen aan de Thai-Birmese grens. Tevens werd in Bangladesh via lokale hulporganisaties bijgedragen aan de hulpverlening.

Direct verstrekte hulp

Rechtstreekse hulp in noodsituaties door inzetten van personeel, financiële middelen en goederen.

Voorbereiding en Coördinatie vanuit Nederland

Hier worden de kosten verantwoord van de clusters voor de programmalanden (support teams) en Noodhulp. Deze afdelingen zijn verantwoordelijk voor beleid, management en verantwoording (intern en extern) in de programmalanden.

Voorlichting/bewustwording

Kosten die gemaakt worden om over de vluchtelingenproblematiek voorlichting te geven in het algemeen en aan de achterban in het bijzonder.

Werving baten

Het overgrote deel van de opbrengsten van ZOA komt uit de bron `Institutionele donoren´. Deze opbrengsten zijn in de Staat van Baten en Lasten verwerkt onder de posten ´Acties van Derden´ en ´Subsidies´. De kosten die de organisatie maakt voor de werving van deze bijdragen zijn relatief laag. Hoewel de kosten van ´Eigen fondsenwerving´ worden gerelateerd aan de daarbij behorende kosten, is het totale kostenpercentage fondsenwerving veel lager.

Kostenpercentage totale fondsenwerving Werkelijk 2008 Eigen fondsenwerving Acties derden Subsidies Totale kosten fondsenwerving

1.016.265

Budget 2008

Werkelijk 2007

1.089.753

962.406

97.095

117.053

69.468

249.586

217.946

171.973

1.362.946

1.424.752

1.203.847

Kostenpercentage eigen fondsenwerving

15%

16%

16%

Kostenpercentage totale fondsenwerving

5%

5%

5%

Zoals verwacht is het percentage kosten fondsenwerving verder gedaald in 2008. ZOA hanteert jaarlijks een vaste norm van 16%.

Beheer en Administratie

Kosten van beheer en administratie zijn de kosten die de organisatie maakt in het kader van de (interne) beheersing en administratievoering en die niet worden toegerekend aan de doelstelling of de werving van baten.

Vanwege het vaste karakter van deze kosten variëren deze kosten nauwelijks in de afgelopen jaren.

91 - JAARVERSLAG 2008

Toelichting lastenverdeling 2008

2008

Doelstelling

Fondsenwerving

Wederopbouw Noodhulp Voorlichting Coördinatie Eigen

Eigen programma’s/ projecten

14.746.961

4.275.776

Subsidies aan lokale partners

357.311

Organisatiekosten in het veld

273.682

Derden

Subsidies

Kosten van beheer en administratie

Budget 2008

Totaal 2007

19.419.425

22.265.407

17.563.742

2.074.981

2.432.292

1.460.000

1.806.332

95.583

369.265

195.908

358.449

2.100.273

2.062.082

1.743.654

Salarissen en sociale lasten

396.689

Totaal 2008

283.331

622.702

Pensioenkosten

19.697

43.289

24.017

4.632

9.405

44.966

146.006

159.621

121.216

Overige personeelskosten

25.764

22.890

39.547

-2.167

-4.400

180.621

262.254

207.719

229.622

454.966

0

82.127

0

537.093

669.153

469.027

33.422

10.543

21.402

31.425

200.178

213.517

174.673

Directe kosten (campag-

345.483

66.630

135.280

646.847

nes, telemarketing etc.)

Reis- en verblijfkosten Huisvestingskosten Kantoorkosten

54.770

48.615

7.301

29.282

17.035

2.914

5.916

25.408

87.856

87.265

86.166

126.874

34.730

100.088

3.384

4.343

77.506

346.925

324.977

291.106

93.269

93.269

63.270

88.136

51.630

142.801

223.804

261.124

-9.268

-9.268

0

-10.647

1.142.404

26.128.369

27.932.723

23.182.599

Controlekosten en jaarrekening Overige algemene kosten

15.054

67.739

1.707

11.159

-4.488

Af: bijdrage PSO Totaal

15.377.954

6.446.339

929.479

869.248

1.016.265

97.095

249.586

In deze kosten is een bedrag van € 441.769 (2007: € 397.281) aan afschrijvingen verwerkt.

Overige informatie Bezoldiging Raad van Toezicht en Directie

ZOA heeft een onbezoldigde Raad van Toezicht. De leden zijn onafhankelijk van enige organisatie of kerkelijke denominatie en hebben zitting in de Raad van Toezicht op persoonlijke titel. De positie en bevoegdheden van de algemeen directeur (enig bestuurder) zijn met een managementstatuut geregeld. De directie is eindverantwoordelijk voor de totale operationele organisatie.

Loonkosten directeur Bruto salaris Sociale lasten Pensioenpremie

Werkelijk 2008

Budget 2008

Werkelijk 2007

89.793

85.713

7.220

5.853

83.839 4.717

13.005

13.004

11.701

110.018

104.570

100.257

Het brutosalaris is inclusief vakantietoeslag en eindejaarsuitkering. Het salaris van de directeur is gebaseerd op het Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren (BBRA1984), schaal XVI. Deze kosten blijven ruim binnen de normen die het VFI daarvoor heeft gesteld.

Aantal personeelsleden

Per 31 december 2008 had ZOA Vluchtelingenzorg 925 (2007: 954) medewerkers in dienst.

Accountantsverklaring

Zie volgende pagina Resultaatverdeling

Het resultaat is verdeeld conform het overzicht in de Staat van Baten en Lasten.

92 - JAARVERSLAG 2008

93 - JAARVERSLAG 2008

BIJLAGEN Budget 2009 BATEN

Budget 2009

Werkelijk 2008

Budget 2008

Baten uit eigen fondsenwerving Huis aan huis collecte Nalatenschappen Contributies, donaties, giften en schenkingen

1.050.000

1.050.000

200.000

125.741

200.000

6.790.000

5.480.240

5.615.000

Aandeel in acties van derden Subsidies Overige baten SOM DER BATEN LASTEN

1.035.838

8.040.000

6.641.819

6.865.000

1.956.576

1.587.912

2.403.482

19.629.846

17.819.470

16.957.997

0

272.775

0

29.626.423

Budget 2009

26.321.976

Werkelijk 2008

26.226.479

Budget 2008

Besteed aan doelstellingen Wederopbouw Eigen programma’s/ projecten Verstrekte steun/subsidies aan lokale partners

21.420.789

15.020.643

20.797.374

0

357.311

0

21.420.789

15.377.954

20.797.374

STAAT VAN BATEN EN LASTEN

Noodhulp Verstrekte steun via hulporganisatie ter plaatse Direct verstrekte hulp

1.500.000

2.074.981

1.189.657

2.190.175

4.371.358

1.460.000

Voorbereiding en coördinatie vanuit Nederland Voorlichting/bewustwording Totaal besteed aan doelstelling

3.690.175

6.446.339

2.649.657

1.267.108

869.248

1.048.167

1.124.783

929.479

956.621

27.502.854

23.623.020

25.451.819

Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Kosten acties van derden Kosten verkrijging subsidies

1.232.726

1.016.265

1.143.885

72.661

97.095

123.213

249.661

Beheer en Administratie SOM DER LASTEN OVERSCHOT/-TEKORT

249.586

210.117

1.555.048

1.362.946

1.477.215

1.121.153

1.142.404

1.003.690

30.179.056

26.128.369

27.932.724

-552.633

193.606

-1.706.245

Per saldo onttrokken/toegevoegd aan: Fondsen Hulpverleningsfondsen: Opstartkosten

0

-7.193

0

Wederopbouw projecten

0

274.455

4.322

-1.025.814

-446.612

-2.115.657

Noodhulp projecten

-1.025.814

-199.350

-2.111.335

Reserves Algemene continuïteitsreserve

473.181

897.062

Financiering activa

0

-428.554

Programmagarantie

0

-116.499

Noodhulp

0

21.002

Overige bestemmingsreserve

0

19.945

TOTAAL MUTATIE RESERVES EN FONDSEN

94 - JAARVERSLAG 2008

452.812

-47.722

473.181

392.956

405.090

-552.633

193.606

-1.706.245

Meerjarenprognose 2009 - 2013 (in duizenden euro’s) In 2008 heeft ZOA bepaald wat de financiële indicatoren zijn die de kwaliteit van een landenprogramma bepalen.

Hierin is naar voren gekomen dat een optimaal landenprogramma een omvang heeft van ongeveer € 3.500.000 en een bezetting heeft van 3 à 4 expats aangevuld met lokale staf.

Een landenprogramma met deze omvang is effectief te managen en in staat om tegenvallers op te vangen zonder dat dit ten koste gaat van de slagvaardigheid van de organisatie. ZOA streeft er naar om elk landenprogramma naar dit niveau te brengen.

Dit uitgangspunt is dan ook de basis voor de meerjaren prognose. Gecombineerd met het aantal landen waar ZOA werkzaam wil zijn en de door het bestuur vastgestelde acceptabele kostenpercentages kan de meerjaren ambitie worden bepaald.

INDICATOREN

Budget 2009

Aantal programmalanden

Schatting 2011

Schatting 2012

Schatting 2013

10

11

11

12

12

2.511

3.000

3.200

3.350

3.500

Percentage inkomsten niet-subsidies

34%

35%

35%

35%

35%

Norm eigen fondsenwervingspercentage (CBF)

15%

16%

16%

16%

16%

5%

6%

6%

6%

6%

Streefwaarde landenbestedingen

Norm totaal fondsenwervingspercentage

STAAT VAN BATEN EN LASTEN

Schatting 2010

5% Norm administratie en beheerskosten

4%

5%

5%

5%

Om de continuïteitreserve op het gewenste niveau te krijgen wordt in de komende jaren jaarlijks € 500.000 toegevoegd.

Zie ook de toelichting op de continuïteitsreserve. Er zal jaarlijks € 300.000 worden gereserveerd ter financiering van nieuwe programma´s.

BATEN

Budget 2009

Baten uit eigen fondsenwerving en aandeel acties derden Subsidies

Schatting 2010

Schatting 2011

Schatting 2012

Schatting 2013

9.997

11.550

12.320

14.070

14.700

19.630

21.450

22.880

26.130

27.300

29.627 33.000 35.200 40.200 42.000 SOM DER BATEN

LASTEN

Budget 2009

Schatting 2010

Schatting 2011

Schatting 20012

Schatting 2013

29.044

31.029

35.539

37.162

Besteed aan doelstellingen Totaal besteed aan doelstelling

27.495

Werving baten

5,2%

1.549

5,6%

1.868

5,7%

1.995

5,7% 2.285

5,7% 2.390

Beheer en Administratie

3,8%

1.115

3,9% 1.288

3,9%

1.376

3,9%

3,9%

30.159

32.200

34.400

39.400

41.200

-532

800

800

800

800

-1.026

300

300

300

300

493

500

500

500

500

-533

800

800

800

800

SOM DER LASTEN

OVERSCHOT/-TEKORT

1.576

1.648

Per saldo onttrokken/toegevoegd aan: Fondsen Reserves TOTAAL MUTATIE RESERVES EN FONDSEN

95 - JAARVERSLAG 2008

Overzicht institutionele donoren per categorie 2008 Subsidies

Baten uit acties van derden donor

donor

Werkelijk 2008

Werkelijk 2008

CRWRF

28.864

DMH/HH

CRWRC

296.806

DMH/VG

1.813.781

BUZA-Education

1.725.093

LAKER MISSIONEN KINDERNITHILFE OVERIGEN

34.729

BUZA-Capacity-building

157.663

RNE-Afghanistan

61.878 579.940

RNE-Ethiopië

AQUA FOR ALL

211.386

RNE-SriLanka

EO-METTERDAAD

292.614

Totaal acties van derden lokaal

Totaal BUZA-donors

2.000.240

635.831 40.414 820.421 1.475.945 8.511.725

WILDE GANZEN

93.721

ECHO

3.155.096

WOORD & DAAD

95.218

EUROPEAID

1.186.763

HAPPY GIFT

103.069

KERK IN ACTIE

10.425

RED EEN KIND

201.539

Totaal acties derden programmalanden

1.007.972

Totaal acties derden

1.587.912

Totaal EU-donors

896.597

OFDA

198.063

Embassy Belgium Embassy Germany Totaal GOV-donors

31.969 50.858 1.177.487

UNHCR-Ethiopië

295.376

UNHCR-Liberië

448.400

UNHCR-thailand

506.926

UNICEF-Sri Lanka

85.654

UNICEF-Sudan

64.729

UNICEF-Thailand

65.485

UNICEF-Liberia

178.316

FAO

115.912

UNDP

661.385

OCHA

389.148

Totaal VNdonors

2.811.331 GTZ

808.587

OVERIGE

168.481

Totaal subsidies overigen

TOTAAL Subsidies

96 - JAARVERSLAG 2008

4.341.859

MRRD / Afghanistan

977.068

17.819.470

97 - JAARVERSLAG 2008

Wat u kunt doen

[r]echt voor de vluchteling, ZOA-Vluchtelingenzorg zet zich daarvoor in. Daarom bieden wij noodhulp en helpen bij de wederopbouw. Samen met de vluchtelingen bouwen wij aan een nieuwe toekomst.

ZOA wil werken aan verandering en blijft strijden tegen onrecht. Vanuit de overtuiging dat de bijbel ons oproept om recht te doen aan onze naaste, durven en willen we onze achterban oproepen om ook recht te doen.

Doe [r]echt en help ons [r]echt te doen Wij zijn dankbaar voor de financiële steun van onze donateurs, die ons werk mogelijk maken. Ook zijn wij dankbaar voor alle hulp die wij ontvangen in tijd en kennis van onze vrijwilligers, en weten wij ons gedragen door betrokkenheid en gebed.

Ook u kunt recht geven aan vluchtelingen. Wilt u weten hoe u kunt helpen?

Neem contact op met ZOA-Vluchtelingenzorg, op telefoonnummer +31 (0)55 3663339, en vraag naar onderstaande contactpersonen: • Voor institutionele donoren en partnerorganisaties: Ane de Vos (a.vos@zoa.nl) • Voor bedrijven en kapitaalfondsen: Harry Verwaaijen (h.verwaaijen@zoa.nl) • Voor kerken: Yvonne Ploegman (y.ploegman@zoa.nl) • Voor scholen en evenementen: Nathalie Eilander (n.eilander@zoa.nl) • Voor particulieren: Johan Guis (j.guis@zoa.nl); of • Hoofd afdeling fondsenwerving en voorlichting Ewout Suithoff (e.suithoff@zoa.nl).

Geef uw hart, geef uw kennis, geef uw tijd, geef uw geld

98 - JAARVERSLAG 2008

Afkortingen BuZa CAPP CBF CBO CARE CDC CRWRC ECHO EU-CORD FAO GZB ICCO IESA ISO MFS OFDA PRISMA SHO UNHCR UNOCHA USAID VFI WFP ZIS

Ministerie van Buitenlandse Zaken Country Annual Policy Plan (jaarlijks landenbeleidsplan) Centraal Bureau Fondsenwerving Community Based Organisation Internationale organisatie voor noodhulp en wederopbouw Community Development Committee Christian Reformed World Relief Committee European Community Humanitarian Office Europese koepel van organisaties in noodhulp en ontwikkelingssamenwerking Food and Agriculture Organisation of the United Nations Gereformeerde Zendings Bond Interkerkelijke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking Angolese Evangelische Kerk (Igreja Evangélica Sinodal De Angola) International Organisation for Standardisation Medefinancieringsstelsel Office of U.S. Foreign Disaster Assistance Koepel van christelijke organisaties in ontwikkelingssamenwerking Samenwerkende Hulporganisaties Vluchtelingenbureau van de VN United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs U.S. Agency for International Development Vereniging Fondsenwervende Instellingen World Food Programme ZOA Informatie Systeem

Colofon

Jaarverslag ZOA-Vluchtelingenzorg 2008

©2009 ZOA-Vluchtelingenzorg Postbus 4130, 7320 AC Apeldoorn, Nederland Telefoon : 055 3663339 Telefax : 055 3668799 E-mail : info@ZOA.nl Website : www.ZOA.nl Bankrelaties:

Rabobank Noordwest-Veluwe, Nederland.

Rekeningnummer: 38.75.12.012 IBAN: NL02 RABO 0387 5120 12 SWIFT adres: RABO NL 2U Postbank Rekening: 550 Raad van Toezicht ZOA-Vluchtelingenzorg: (per 31-12-2008)

Drs. W. Zoeteweij, Gouda Voorzitter Mw. Mr. R.G. Westerlaken-Loos, Veenendaal Secretaris Drs. W.J. Adema RA MBA, Nunspeet Penningmeester Dhr J.W. Boogerd, Maarssen Mw. Mr. I. Verbeek-den Daas, Maarssen Ing. K.A. de Vries, ‘s-Gravenpolder Mw. Drs. A. Westerveld, Hegebeintum Dhr. Drs. B. Brand Directie:

J. Mooij, MBA, algemeen directeur Drs. A.J.M. de Jong RA, plaatsvervangend directeur

Redactie:

Arnoud de Jong, eindredactie Inge van der Weijden, tekst Mark Verhelst, Albert Wolters, financieel verslag Design:

Frivista - (y)our mission, Amersfoort Druk:

Drukkerij De Bunschoter Beeldmateriaal:

www.folkertrinkema.com, ZOA Gegevens mogen geheel of gedeeltelijk worden overgenomen, mits met bronvermelding en mededeling aan ZOAVluchtelingenzorg. ZOA-Vluchtelingenzorg ontvangt graag

Inschrijfnummer K.v.K.: 41009723

een exemplaar van de betreffende publicatie.

Postbus 4130 | 7320 AC Apeldoorn | Nederland | T: +31 55 3663339 F: +31 55 3668799 | E: info@zoa.nl | www.zoa.nl

100 - JAARVERSLAG 2008