ZOA NR. 2 | OKTOBER 2012 | KOSTPRIJS € 0,39
MAGAZINE
Omdat het nodig is: HULP ZOA in Nederland • ‘Hulp-professor’ Thea Hilhorst • Land delen in Burundi • Met Sam Kenyi in een vluchtelingenkamp • Noodhulp Oost-Afrika, een jaar later • Daarom start ZOA in Jemen • Meer dan lekker: kruidnoten!
VOORWOORD Ontmoeting met de leider van een groep ontheemde Ethiopiërs. Hij was erg verbaasd, maar vond het geweldig dat ZOA helemaal uit Europa was gekomen om zich hun lot aan te trekken.
Functie Manager Disaster Response Unit Werkt bij ZOA sinds 2000 Leeftijd 49 Favoriet ZOA-land Birma. De delta in het zuiden is geweldig. Al het verkeer gaat over het water. Het laat ook een beetje zien hoe Nederland er in de middeleeuwen uit moet hebben gezien.
2 | NR. 2 | OKTOBER 2012
Leuk weetje Ik woon op een woonboot en voel me pas echt thuis als er sloot in de buurt is.
I
n dit nummer ligt het accent op ‘Hulp’, één van de drie pijlers in ons motto Hulp Hoop Herstel. U vindt mooie verhalen over ons werk in o.a. Ethiopië, Sudan en Jemen, die laten zien waar we mee bezig zijn en hoe mensen zich door noodsituaties heenslaan. Maar ook verhalen over geweld, oorlog en verdriet.
In zijn boek ‘Ruim baan voor gerechtigheid’ laat Tim Keller zien dat Jezus veel nadruk legt op de verhouding arm/rijk en sociaal onrecht. Hij legt uit dat wij worden opgeroepen om de zwakken te steunen. Wat mij opviel bij het lezen van het boek is dat de Bijbel daarbij meestal niet uitlegt hoe iemand kwetsbaar is geworden. Waardoor werd iemand bedelaar? Waarom belandde iemand in de gevangenis? Waarom is iemand eenzaam? Blijkbaar doet dat er minder toe, maar vraagt God vooral van ons er voor die persoon te zijn ongeacht zijn / haar verleden. Soms bekruipt je het gevoel dat er nooit een eind aan ellende lijkt te komen. Oorlogen die niet ophouden en mensen die elkaar de ergste dingen aandoen. Intolerantie viert hoogtij. Moeten wij ons in dat soort situaties dan geroepen voelen om te gaan helpen? Ook vanuit politiek en maatschappij klinkt regelmatig het geluid om ons achter de dijken terug te trekken. Toch vraagt Jezus ons voor slachtoffers klaar te staan ongeacht de achtergrond van een crisis. Daarom willen we reageren, ook als het om de zoveelste oorlog gaat. Dus niet alleen na de tsunami’s waarbij we het allemaal met elkaar eens zijn dat er geholpen moet worden, maar ook tijdens burgeroorlogen die niet de voorpagina’s halen en bij onrecht waar mensen net zo hard door getroffen worden. Ik wil er voor waken bepaalde mensen uit te sluiten van onze hulp omdat hun persoon of situatie mij minder aanspreekt. Ik hoop dat u daarin naast mij blijft staan. Met vriendelijke groet, John Buijs Manager Disaster Response Unit
4 • 4-7 ZOA in Nederland
8
14
• 8-13
• 14-15
Thema: Hulp
Fotoverslag: Genoeg te eten in Burundi
22
16
INHOUDSOPGAVE
IN DIT NUMMER O.A.:
27
• 16-17
• 22-23
• 27
Op pad met medewerker Sam Kenyi
Daarom werkt ZOA in Jemen
Uitgezonden: Henrieke Hommes
COLOFON Adres: Sleutelbloemstraat 8, 7322 AG Apeldoorn Postbus 4130, 7320 AC Apeldoorn T 055 36 63 339 I www.zoa.nl E info@zoa.nl Giro 550 Bank 38.75.12.012
Redactie: Ewout Suithoff (hoofdredacteur), Els Sytsma (eindredactie), Marjon van Dalen, Margaretha de Koning
Vormgeving: IDD concept, communicatie, creatie | www.idd.nu Druk: drukkerij De Bunschoter
© ZOA. ZOA staat positief tegenover het kopiëren of vermenigvuldigen van artikelen, mits met bronvermelding. Graag ontvangen wij een bewijsexemplaar. Adressenbestanden van ZOA worden niet uitgeleend of doorverkocht.
3
Aan dit nummer werkten verder de medewerkers van de Disaster Response Unit mee: John Buijs, Geke Kieft en Corine Verdoold.
Tekst en fotografie: ZOA, tenzij anders vermeld. Pag 4-6: privécollecties.
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
ZOA-magazine is een periodieke uitgave van ZOA. Oplage: 44.000 ISSN: 1871-0727 KvK: 41009723
ZOA IN NEDERLAND
Allerlei mensen hebben zich ingezet voor ZOA, op gebruikelijke en ongebruikelijke wijze, een aantal daarvan laten we hier zien. We genieten van alle creativiteit en zijn dankbaar voor de inzet. Ook een actie gedaan? Laat het weten! Een foto erbij vind ik leuk: e.sytsma@zoa.nl
Goochelkunsten Annejan van den Dool (10) en Tim Hoekstra (9) hebben in de vakantie een goochelvoorstelling gegeven voor de buurtbewoners. De opbrengst van 17 euro is overgemaakt aan ZOA. Moeder Caroline van den Dool: “Ze hopen dat het geld naar een waterproject in Afrika gaat, want ze zijn erg bewogen met de mensen die geen water hebben terwijl wij ons schone water voor de wc gebruiken.” Dat kon natuurlijk, het geld ging naar schoon water voor Sudan! Bedankt, jongens!
Oogstfeest Oldebroek De enthousiaste vrijwilligers Ans en Jan Schreurs regelden een ZOA-kraam op het oogstfeest in Oldebroek. Met een simpel maar altijd leuk spelletje - raad voor een euro het aantal hazelnoten – haalden ze het mooie bedrag van 367,50 euro op. De te winnen prijzen: een taart met ZOA erop, beschikbaar gesteld door de bakker en een tas vol boodschappen van de plaatselijke super.
Fietsen naar Sudan Korstiaan de Jong en Sabine van Onselen, op de fiets naar Sudan, zijn half september op ruim 6.100 kilometer van Den Haag, in Senegal. De woestijn van Marokko en Mauritanië hebben ze al achter de rug. Op hun website www.helpdarfur.org beschrijven ze hun fascinerende avonturen. Daar staat ook hoe u hun tocht kunt sponsoren.
Een ZOA-medewerker aan tafel 4 | NR. 2 | OKTOBER 2012
Lokale ZOA-medewerkers met een managementfunctie waren in juni voor een training in Nederland. Eén van de onderdelen was communicatie met de Nederlandse achterban. Naast theorie bestond dat uit een praktijkonderdeel: bezoek aan één van onze vrijwilligers of donateurs. Bijzondere bezoeken waar beide partijen enorm van genoten hebben!
Het Nuborgh College Veluvine in Nunspeet organiseerde afgelopen juni een ‘talentenjacht’. Elke leerling kreeg drie euro en moest daarmee aan de slag om het bedrag te vermeerderen. De talenten werden niet in de grond gestopt, want de opbrengst was 9927, 60 euro! Dit bedrag is bestemd voor meisjesonderwijs in Liberia.
ZOA IN NEDERLAND
Talentenjacht
Fietsen voor Sri Lanka Amicitia Reizen heeft 29.832 euro ingezameld voor fietsen in Sri Lanka. Met een fiets kan een ondernemer zijn of haar spullen naar de markt brengen, waarmee een voldoende inkomen beter mogelijk is. Een grote verrassing voor onze Srilankaanse collega Anthonypillai George, die voor de managementtraining in Nederland was en van Cees van Pelt een cheque mocht ontvangen. Op www.zoa.nl vindt u verhalen en foto’s van de ontvangers van deze fietsen, en hoe een fiets verschil maakt tussen niet en wel genoeg inkomen.
Micha-campagne
En weer draaien dit najaar studenten overuren om een maand lang vrijwillig een restaurant te runnen. Prachtig initiatief, volop inzet, lekker eten! Vermeldenswaard is hier nog de Happietaria Enschede, die afgelopen voorjaar 45.074 euro opbracht voor Congo! Groningen - Onderwijs Birmese vluchtelingen in Thailand - openingsdata onder voorbehoud: 20 november t/m 21 december. Voor adressen: www.happy-gift.nl
Honger naar gerechtigheid. De Micha Zondag is een praktische manier om daar met uw kerkelijke gemeente over na te denken en handen en voeten aan te geven. ZOA maakt deel uit van het netwerk Micha Nederland, en is daarom actief betrokken bij de organisatie van de Micha Zondag. Iedere gemeente kan op verschillende manieren meedoen. In 2012 is gekozen voor zondag 14 oktober. Maar natuurlijk past een Micha Zondag ook op een andere datum. Meer informatie: www.michacampagne.nl
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
Happietaria!
5
ZOA IN NEDERLAND
Huiskamerconcert voor Afghanistan De a capella groep The Tuesdays gaf in juni een huiskamer-benefietconcert, waarvan de opbrengst bestemd is voor vaktrainingen aan verkrachte vrouwen in Afghanistan. Deze vrouwen zitten in de gevangenis omdat verkrachting
als overspel wordt gezien. Vrouwelijke ZOA-medewerkers ondersteunen hen door hen te bezoeken en waar mogelijk een vak te leren. De prachtige opbrengst van ruim 1100 euro is voldoende om een naaicursus van zes
Nieuw pand, geen bloemen Tijdens de opening van het nieuwe pand van Infine Software in Zeewolde is geld ingezameld voor ZOA. Het bedrijf ontving liever een gift voor ZOA dan het gebruikelijke presentje - een bos bloemen, een plant, een flesje wijn. De actie van Infine Software bracht het prachtige bedrag van € 3.500 op voor ZOA’s werk in Burundi.
maanden te kunnen geven. Het huiskamerconcert was een initiatief van Rosanne Veldwijk en Marlinde Zwaan, de zussen van ZOA-medewerker Jolien Veldwijk, die betrokken is bij dit programma in de vrouwengevangenis.
En verder: • Piet Aantjes uit Giessenburg hield open dag in zijn nieuwe huis. “Omdat ik dus al een huis heb, vraag ik mensen, als ze wat willen geven, om een bijdrage voor ZOA, voor mensen die geen huis hebben.” Na deze open dag kon hij 350 euro overmaken. Bedankt!
6 | NR. 2 | OKTOBER 2012
• Peronne van de Beek uit Nijkerk verkocht zelfgemaakte armbandjes en haalde 60 euro op voor ZOA. Wow! • Martijn van Noort uit Barendrecht organiseerde in zijn kerkelijke gemeente Talents4Africa. Iedereen kon op een speciale website een talent aanbieden voor een bepaald bedrag, van auto wassen tot een diner met live pianospel. De opbrengst van dit leuke initiatief, in totaal ruim duizend euro, was voor noodhulp in Ethiopië.
Wees Eerlijk: wedstrijd op de Guido de Bres in Arnhem
ZOA IN NEDERLAND
Je geld en je leven! Waar zijn mijn kleren eigenlijk gemaakt? En zit er kinderarbeid in?
“Ik zou wel minder lang kunnen douchen”, bekent Douwina ter Veer schoorvoetend. “Nu douche ik wel tien minuten”. Haar klasgenoot Marnix is druk met een mail: “Ik vraag de directeur van onze school of hij energiebesparende dingen kan doorvoeren op school, zoals groene stroom en dat hij op de energielabels let bij nieuwe apparaten.” Een themadag van de Wees Eerlijkcampagne werkt niet met de gemakkelijkste doelgroep, meestal 3e en 4e klassen van het vmbo. Veel tieners hebben andere dingen aan hun hoofd dan eerlijke kleding en zuinig zijn met energie. “Ik weet van de klimaatverandering, maar ik denk niet echt ‘oei, ik ga dood”, klonk het nogal relaxed. Toch is Henrieke Buit, campagneleider vanuit ZOA, positief over de Wees Eerlijk – lesdagen.”Leerlingen van deze leeftijd zitten nog niet vast in patronen. Ze staan open en ik merkte dat ze er echt mee aan de slag willen.”
Geld “We zijn van een goed doel, dus de tieners denken altijd dat we geld van ze willen”, lacht Henrieke. “Maar nee: we willen juist dat ze zich realiseren wat ze met de keuzes in hun leven kunnen betekenen. Ook al kunnen ze natuurlijk ook giften geven. Het is dus een kwestie van je geld èn je leven…” Dat klinkt strenger dan het uitpakt. “Dit is echt een leuke manier van leren”, concludeert Yentl.
Wees Eerlijk is een jongerencampagne over duurzaamheid en eerlijk leven, door Woord en Daad & ZOA, gefinancierd door het ministerie van Buitenlandse Zaken. Na een themadag strijden de leerlingen in groepjes om de meeste punten, door hun eigen leven en hun omgeving onder de loep te nemen en te kijken waar het eerlijker kan. Meer informatie: www.weeseerlijk.nl, of Henrieke Buit, h.buit@zoa.nl; 055 36 63 339. Hanna Bartling
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
Heel dun enzo Henrieke: “We maken op deze dag concreet dat zij op veel meer manieren zijn verbonden met mensen aan de andere kant van de wereld dan ze denken. Af en toe is dat best heftig en is het doodstil in de klas.” Op typische puberwijze bevestigt Ilse Meijerink dat: “We zagen een filmpje over dat mensen heel weinig water hadden enzo, en zagen dat die dieren heel dun waren enzo. Dat is wel vervelend. En aan de andere kant is veel te veel water.”
Machteloosheid is een eerste logische reactie: ‘Daar kunnen wij toch niets aan doen?’ Henrieke: “Zij kunnen met hun gedrag echt verschil maken, daarmee geven we ze een stukje macht. Fair trade chocola betekent dat de kinderen van de cacaoboer naar school kunnen. Zo kunnen zij de wereld een beetje eerlijker maken. De grote thema’s rentmeesterschap en gerechtigheid worden zo heel toegankelijk.”
7
8 | NR. 2 | OKTOBER 2012
Foto: Jaco Klamer
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
Wij bieden HULP aan mensen die getroffen zijn door een natuurramp of gewapend conflict.
9
ACHTERGROND
Omdat het nodig is:
HULP!
10 | NR. 2 | OKTOBER 2012
Niet lang na een grote ramp verschijnen de oproepen van hulporganisaties: doneer nu! Sommige Nederlanders maken direct een flink bedrag over, anderen krabben zich nog eens achter de oren en vragen zich af; ‘waar gaat mijn geld naartoe, heeft het wel zin?’ Een terechte vraag. ZOA werkt in landen waar de eigen middelen - kennis en geld - om goed te reageren op een ramp zeer beperkt zijn. Daarom staan we achter het geven van noodhulp, namelijk omdat het nodig is. Wel doen we dat het liefst zo kort mogelijk. We willen niet dat mensen afhankelijk worden van hulp, maar hen op weg helpen naar herstel. Daarbij werken we met mensen die ook eerder al in armoede leefden en een dagelijkse strijd moesten voeren om te overleven. Ons doel is daarom niet
alleen om mensen terug te brengen op het oude bestaansniveau, maar hen met ons werk kansen te bieden op structurele verbeteringen. ZOA wil sneller kunnen reageren op rampen. Daarom is in 2011 een Disaster Response Unit opgericht. Het team kan bij noodsituaties snel in actie komen door een expert naar het gebied te sturen en een inventarisatie te doen van de noden. Na een fase waarin alle aandacht gaat
naar het voorzien in de eerste levensbehoeften, kijken we al snel naar oplossingen voor langere termijn. Insteek is om na de ramp nog drie jaar betrokken te zijn bij de herstelfase. We helpen mensen die helemaal geen middelen van bestaan meer hebben om vanuit de rampsituatie naar een beter bestaan op te klimmen. Een goed voorbeeld daarvan is de situatie in Pakistan (zie kader).
Kansen John Buijs, manager Disaster Response Unit: “Na een natuurramp of conflict ligt alles overhoop. Dat brengt uiteraard veel verdriet en verlies met zich mee. Maar het biedt ook kansen voor structurele verbeteringen. We zorgen bijvoorbeeld niet alleen voor schoon drinkwater en latrines, maar leiden ook gezondheidsvoorlichters op. Dit biedt de gelegenheid om het gedrag van grote aantallen mensen op het gebied van hygiëne te verbeteren.” Daarbij letten we altijd op de manier waarop mensen zelf al hulp hebben georganiseerd. Dit proberen we in te zetten en te versterken. Een goed voorbeeld daarvan zien we in Ethiopië, waar het in de Somali regio bijzonder is om te zien hoe de ver-
schillende stammen elkaar opvangen en hun huizen, kleding en voedsel met elkaar delen. John: “Die onderlinge hulp moeten we koesteren en niet verstoren. Daarom werken we zowel met de ontheemden als met de mensen die hen opvangen.” “Ook al zijn de noodsituaties schrijnend, mensen stralen niet alleen maar hulpeloosheid uit, maar blijken vaak in staat te zijn om weer op te veren. Onze rol is maar klein vergeleken bij de grote kracht die mensen zelf vinden om hun leven weer op te bouwen,” vertelt John. Dat is de kracht die we van harte ondersteunen. En dat is het antwoord op de vraag in het begin: waar gaat uw geld naartoe, en heeft dat zin?
Noodhulpcluster ZOA deelt de missie om mensen in nood te helpen met Dorcas, Tear, Red een Kind en Woord en Daad. Deze vijf organisaties werken samen in een christelijk noodhulpcluster om gezamenlijk in actie te kunnen komen. Dat gebeurde o.a. voor Haïti en Pakistan in 2010, voor Oost-Afrika in 2011 en recentelijk voor de Sahel.
Noodhulp in Pakistan Na de hevige overstromingen in 2010 besloot ZOA samen met het noodhulpcluster in actie te komen. In de eerste maanden werden de directe noden geadresseerd door distributie van hulpgoederen als tenten, water en medische zorg. Daarna hielpen we mensen op weg naar herstel van eigen levensonderhoud: boeren ontvingen zaaigoed en mest, er werden tractoren ingezet om het land te kunnen bewerken en kleine leningen verstrekt aan boerengroepen. Voor 753 kwetsbare gezinnen zijn huizen gebouwd.
NR. 2 | OKTOBER 2012 | 11
Thea Hilhorst
INTERVIEW MET...
“Er moet zoveel gebeuren”
12
| NR. 2 | OKTOBER 2012
Foto: Wageningen UR
Foto: Jaco Klamer
Als er iemand verstand heeft van hulp en herstel, is het Thea Hilhorst, hoogleraar humanitaire hulpverlening en wederopbouw aan de Wageningen Universiteit. En ze weet ook waarom lokale ZOA-medewerkers in Rwanda te herkennen waren aan hun gekleurde vlechtjes.
De publieke opinie staat positiever tegenover noodhulp dan tegenover ontwikkelingssamenwerking in het algemeen. Hoe ziet u dat? Gek genoeg ligt het nauwelijks in de situatie zelf of iets een humanitaire noodsituatie of wederopbouw wordt genoemd. Daar zijn grote grijze gebieden tussen. Oorlog en vrede lopen vaak door elkaar en niemand weet waar een hongersnood begint en structurele voedselzekerheid eindigt. verschilt per regio of golft op en neer met de tijd. Dat het toch heel verschillende reali-
teiten zijn, komt door de verschillende geldstromen die er zijn voor noodhulp en ontwikkelingshulp. Er hangen ook heel andere doelstellingen aan: humanitaire hulpverlening wil mensen in nood helpen met de meest basale behoeften om te overleven: voedsel, water, kleding, onderdak. Wederbouw richt zich op een samenleving als geheel, en betrekt daarbij dan ook het versterken de overheid en lokale organisaties. Wel noodhulp, geen wederopbouw meer, wat vindt u van een dergelijke
stelling? Ik vind het huidige politieke klimaat waarin zulke voorstellen ter sprake komen, wel erg guur, hoor. Bovendien: het is zoveel ingewikkelder dan dat. Stel dat een land dertig jaar in crisis verkeert en je verleent alleen humanitaire hulp; aan welk ziekenhuis kun je je patiënten overdragen en wie is er voldoende opgeleid om de wederopbouw ter hand te nemen? Met alleen noodhulp houd je een crisis – en dus de noodzaak tot hulpverlening - juist in stand.
Nog een stelling: wereldwijde eerlijke handel maakt noodhulp overbodig. Nee. Die discussie hoort meer thuis bij de echte, klassieke ontwikkelingssamenwerking. De kern van noodhulp is dat er sprake is van een bijzondere situatie waar gewone middelen niet voldoende zijn: een ramp of een hongersnood bijvoorbeeld. Waar wel veel meer gebruik van gemaakt kan worden bij noodhulp, zijn bestaande lokale kanalen. Anders krijg je situaties zoals in Afghanistan, waar aannemers zich als hulporganisatie gingen presenteren om scholen en waterputten te mogen bouwen. Wat is er mis met het inzetten van lokale bedrijven? Conflicten en grootschalige ontheemding ontstaan vaak door machtsmisbruik van de ene groep tegen de andere. In hoeverre is het wenselijk om neutraliteit los te laten en sterker op te komen voor de belangen van de onderliggende partij? In humanitaire noodsituaties zijn de drie basisprincipes van medemenselijkheid (zie kader) een belangrijke leidraad. Laat je die principes los en neem je bijvoorbeeld strijders van de ene partij mee in je auto, dan breng je je collega’s, het hulpprogramma en andere organisaties in gevaar. Maar in wederopbouwsituaties ligt de situatie vele malen complexer, daar kan het nodig zijn kwetsbare groepen te leren op te komen voor hun belangen, maar ook om intensief samen te werken met een overheid waar van alles op aan te merken is.
In Darfur bijvoorbeeld waren de bestaande klinieken van de overheid. Het klinkt niet direct logisch om samen te werken met overheidsklinieken, terwijl diezelfde overheid dorpen platbrandt en grote groepen mensen op de vlucht jaagt. Aan de andere kant is het positief om gebruik te maken van bestaande infrastructuur en die al doende te versterken. Er is geen absoluut antwoord op de vraag wat hulporganisaties in zo’n situatie het beste kunnen doen. ZOA richt zich vooral op basisonderwijs, water en sanitaire voorzieningen en de mogelijkheid een inkomen te verdienen (livelihoods). Wat vindt u van die keuzes? Basisonderwijs is uiteraard belangrijk, maar ik zou graag toevoegen dat jullie het belang van hoger onderwijs niet moeten vergeten. Voedselzekerheid en een inkomen verdienen zijn belangrijke aspecten, waarbij het nut afhangt van hoe dat wordt uitgevoerd. Water en sanitaire voorzieningen is een hele goede keuze. Weet je, eigenlijk is het niet eens zo belangrijk wat je doet. Er moet zoveel gebeuren, en dat zijn zulke langdurige processen. Eigenlijk is het belangrijkste wat jullie doen, dat jullie er zijn en dat je bereid bent langdurig te blijven. Dat is wel hoe ZOA bekend staat: we’re here to stay. Een aspect waar het zelden over gaat, is de werkgelegenheid die hulporganisaties bieden. Medewerkers worden vaak de eerste leden van de nieuwe middenklasse,
krijgen wat koopkracht, nemen sociale zorg op zich voor hun omgeving. Het belang daarvan is niet te onderschatten in gebieden waar zoveel sociale, emotionele, economische en fysieke schade is opgelopen. Een leuk voorbeeld: in Rwanda, waar ZOA destijds werkte, was het hip om gekleurde nepstrengen door het haar te vlechten. Vrouwen die dat hadden, werkten geheid voor ZOA. Daarnaast is natuurlijk de enorme ervaring die lokale medewerkers opdoen, van groot belang. Dat is echte capaciteitsopbouw, van de mensen die blijven.
De drie basisprincipes van humanity – medemenselijkheid – zijn opgesteld door het Rode Kruis. Ze worden breed onderschreven door humanitaire organisaties, en ook ZOA heeft zich hieraan gecomitteerd. • Non-discriminatie: de nood is het enige uitgangspunt, ras, geloof en politieke overtuiging mogen geen rol spelen. • Neutraliteit: de hulpverlener kiest geen partij in een conflict. • Onafhankelijkheid: de hulpverlener is onafhankelijk van donoren en is geen instrument van de politiek.
Foto: Jaco Klamer
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
13
Samen delen in Burundi ZOA werkt sinds 2010 in Burundi. Het land kende tientallen jaren veel geweld tussen de twee verschillende bevolkingsgroepen Hutu’s en Tutsi’s, duizenden verbleven jarenlang als vluchteling in buurland Tanzania. In de afgelopen jaren zijn grote aantallen vluchtelingen uit Tanzania teruggekeerd. Burundi is een klein en overbevolkt land, zodat door de terugkeer van de vluchtelingen de druk op het land en de conflicten over grondbezit toenemen. ZOA werkt in vier collines (vergelijkbaar met een gemeente van diverse dorpen) samen met de teruggekeerde vluchtelingen en de gebleven inwoners aan verbetering van grondzekerheid, voedselzekerheid en financiële zekerheid. Op die praktische manier dragen we bij aan voldoende voor iedereen en daarmee aan vreedzame verhoudingen.
ZOA werkt in de meest zuidelijke grensprovincie, Makamba.
14 | NR. 2 | OKTOBER 2012
De mest wordt aangeleverd.
Norbert Bitaboneka woonde sinds 1972 in een vluchtelingenkamp in Tanzania. Toen hij terugkwam, trof hij Gordian Heberi op zijn land, die dat land al sinds 1974 in gebruik had. “De oorlog heeft al te lang geduurd”, vonden ze allebei en ze besloten hun land te delen. ZOA begeleidt de juridische procedure om dit te regelen en nam hen op in het programma voor landbouwverbetering. Het stuk land biedt nu genoeg te eten voor twee gezinnen!
Het verbeteren van de vruchtbaarheid gebeurt onder andere door het gebruik van (kunst)mest. Mensen zijn vaak wat aarzelend over het gebruik van nieuwe methodes en handhaven hun oude manier nog voor de zekerheid. Op deze foto staan oude en nieuwe methode naast elkaar. Nu raken mensen snel overtuigd!
Deelnemers kunnen met behulp van nieuw geleerde landbouwtechnieken mest, kunstmest en zaaigoed verwerken. Ook hebben ze geleerd om in lijnen te zaaien. Die maakt dat het wieden makkelijker wordt. Dankzij de goede materialen en technieken is de oogst veel groter geworden! Soms wel vervijfvoudigd.
Opslagruimte In elke colline is een opslagruimte gebouwd voor opslag van bonen. Niet alleen de deelnemers van het programma, maar ook de andere bewoners van het dorp kunnen gebruik maken van de opslagruimte. Eerder werd de schaarse oogst thuis bewaard, ten prooi aan insecten en ratten. Vaak werd de oogst daarom direct verkocht, als de prijs laag was. Het volgende seizoen moesten ze duur zaaigoed inkopen. De opslag doorbreekt deze cyclus van armoede.
Bonen vermarkten Met voldoende opbrengst en goede opslag is het mogelijk overschot te verkopen op het moment dat de prijzen gunstig zijn.
Op www.kruidnotenactie.nl kunt u een film bekijken van ons werk in Burundi. Ook vindt u hier meer verhalen en foto’s.
15
U kunt dit project steunen door ZOA-kruidnoten te (ver)kopen.
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
De vrouw op de stoel is Disse Ndabiyaho. Zij heeft 36 jaar in een kamp in Tanzania gewoond. Nu woont zij samen met haar jongste zoon en zijn gezin weer op haar vertrouwde stukje land. Lees haar verhaal op de website.
DE VELDMEDEWERKER
SAM KENYI Leeftijd 35 jaar Functie Coördinator Sanitatie en Hygiënevoorlichting Waar Juba, Zuid-Sudan
16 | NR. 2 | OKTOBER 2012
De bescheiden gezondheidsdeskundige Sam Kenyi is al sinds 2006 een van de stille krachten van ZOA Zuid-Sudan. Hij kent de situatie in vluchtelingenkampen maar al te goed; hij heeft zelf jarenlang als vluchteling in Uganda gewoond. Zijn familie woont nog in de hoofdstad Kampala. Niet vanzelfsprekend Sinds de onafhankelijkheid van Zuid-Sudan keren veel mensen uit het noordelijk gelegen Sudan terug. ZOA helpt mee aan de tijdelijke opvang van 12.000 mensen in de hoofdstad Juba. Normaal werkt Sam in Maridi maar hij is voor deze situatie speciaal overgeplaatst naar Juba. “We zorgen voor latrines, watervoorzieningen en ik geef training aan de hygiënevoorlichters. Voor Nederlanders misschien vanzelfsprekend, maar hier is het erg
belangrijk om mensen te leren gebruik te maken van de latrines en hun handen te wassen.” “Het is geweldig om resultaat te zien van ons werk. De mensen deden hun behoefte eerst in de open lucht. Het was niet gebruikelijk om daarna de handen te wassen waardoor veel kinderen en volwassenen diarree kregen. Na de voorlichting is de situatie sterk verbeterd. Nu zie ik zelfs kleine kinderen hun handen wassen na een bezoek aan de latrine”. Voor- en tegenspoed Hoe is het om mensen te helpen, terwijl je weet dat het onmogelijk is om iedereen te helpen? “Niet iedereen ontvangt hetzelfde in het leven. Degenen die vandaag voorspoed hebben zullen dit de volgende
dag misschien moeten afstaan aan degenen die vandaag tegenspoed hebben.” De toekomst van Zuid-Sudan is onzeker. “Er is een afhankelijkheidssyndroom ontstaan in dit land. Mensen zijn er aan gewend snel van alles te krijgen. Projecten die pas op de langere termijn vruchten afwerpen worden minder goed ontvangen,” volgens Sam. “Ook de conflicten tussen de verschillende stammen en het hoge aantal analfabeten zorgt voor een langzame ontwikkeling.” Ondanks dit blijft Sam hoopvol gestemd. “Ik doe wat ik kan doen, met de middelen die ik heb. Als anderen dat ook doen, zullen we slagen en de hoop niet verliezen.”
07:43 uur
Sam woont in een appartement achter het kantoor van ZOA. Tijdens het ontbijt leest hij wat rapporten door. Naast zijn baan zet hij zich met een eigen stichting (Care for Orphans and Widows in South Sudan) ook in voor wezen en weduwen.
09:30 uur
Sam maakt een ronde door het kamp. Bij alle waterpunten en latrines controleert hij of alles nog in orde is.
09:51 uur
Hij spreekt ook met de dames die dagelijks de toiletten schoonmaken. Voor de gelegenheid van dit fotodagboek gaan ze graag even samen op de foto.
OP PAD MET SAM
10:15 uur
11:30 uur
In het kamp is een aantal organisaties aan het werk. In de hectiek van het kamp kan gemakkelijk overlap of juist een misser ontstaan. Elke dag vindt daarom overleg plaats.
15:18 uur
Na een late lunch is het tijd voor het bijwerken van de rapportages en het lezen van de laatste updates over het kamp. Na elke meeting worden er notulen gemaakt en rondgestuurd naar alle betrokken organisaties.
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
Met de hygiĂŤnevoorlichters neemt Sam de dag door. Wie zorgt vandaag voor voldoende zeep bij de waterpunten en wie controleert de watertanks? Hij noteert de gegevens, die geeft hij straks door tijdens de meeting met de andere organisaties die in dit kamp werken.
17
HOE GAAT HET NU IN...
ETHIOPIË, een jaar later
18 | NR. 2 | OKTOBER 2012
Een jaar geleden had Hussen Mohammed dit niet durven dromen. Hij had weliswaar een diploma op zak, maar de situatie in Somalië was uitzichtloos. Naast de grote droogte die heerste, zorgden de rebellen van Al Shabaab voor onveiligheid in de hoofdstad Mogadishu. Met tienduizenden anderen belandde hij in een vluchtelingenkamp in Dolo Ado, net over de grens in Ethiopië. Nadat hij tijdens de business training van ZOA een ondernemingsplan had geschreven, ontving hij een klein startkapitaal. Zijn ‘product’ is een school. Maandelijks betalen de ouders Hussen 10 tot 20 Birr per kind (tussen 45 en 90 eurocent). In de zomer van 2011 startten we samen met Dorcas, Red een Kind en Woord en Daad een noodhulpactie voor de slachtoffers van de droogte in Oost-Afrika, waar ruim 12 miljoen mensen werden bedreigd door hongersnood. Volgens velen was het de ergste voedselcrisis in zestig jaar. Daarnaast is door de combinatie van droogte en aanhoudende conflicten in Somalië een enorme stroom Somalische vluchtelingen op gang gekomen richting Ethiopië en Kenia. De vier organisaties ontvingen samen ruim 5,7 miljoen euro. De werkzaamheden in Oost-Afrika zijn nog in volle gang, maar samen met de collega’s van
het noodhulpcluster hebben we gelukkig al veel kunnen doen. Somaliërs: vluchtelingen In eerste instantie is ZOA in Dolo Ado aan de slag gegaan, op de grens met Somalië en Kenia. In deze woestijnachtige regio, zo groot als Gelderland, woonden ongeveer 190.000 mensen. Dit aantal is het afgelopen jaar bijna verdubbeld met 160.000 Somalische vluchtelingen. En nog altijd komen dagelijks zeker honderd mensen vanuit Somalië de grens over. ZOA werkt in en om drie van de vijf kampen om mensen op weg te helpen naar een eigen inkomen. Dat doen we
door training over ondernemen en het houden van kleinvee, waarna startkapitaal wordt verstrekt. Dit maakt in de kampen een levensgroot verschil.. Een jaar na de start van onze hulpverlening zijn er al honderden verhalen te vertellen, vergelijkbaar met het verhaal van Hussen! Ethiopiërs: ontheemden In de kampen bij Dolo Ado zijn zo’n twintig organisaties actief. Zo’n 400 kilometer naar het westen ligt Hudet, waar veel Ethiopische ontheemden een heenkomen hebben gezocht op de vlucht voor droogte en geweld. Daar werkt vrijwel geen enkele organisatie,
terwijl de nood er bijzonder hoog is. Om die reden zijn we in januari 2012 een programma gestart in Hudet. Het zwaartepunt van ons werk komt nu steeds meer in deze regio te liggen. De ontheemden behoren tot de Gabrastam. Vanwege gevechten met een andere stam zijn ze op de vlucht geslagen en door de droogte zijn ze hun veestapel kwijtgeraakt. Ze worden in Hudet opgevangen door de verwante stam Gari. Het is hartverwarmend om te zien hoe vanzelfsprekend deze Gari hun – schaarse - bezittingen delen met de Gabra. Als grootste moeilijkheden noemen ze het tekort aan voedsel en water, gebrek aan gezondheidszorg en gebrekkig onderdak. ZOA ondersteunt 4.500 gezinnen. Ze
ontvingen basale huishoudelijke items als dekens, slaapmat, jerrycan, pan, bekers, borden, emmers, waterzuiveringsmiddelen en een muskietennet. Meer dan drieduizend gezinnen worden gesteund met een kleine maandelijkse bijdragen voor wat het meest nodig is, zoals voedsel of schoolgeld. Geitenbank Droogteperiodes zullen zich in dit gebied blijven voordoen. We willen de komende twee jaar werken aan de weerbaarheid van deze gemeenschappen door te werken aan verbeterde productie van landbouw en veeteelt. Vierhonderd graanopslagplaatsen zullen het verlies van oogst door ongedierte en bederf geweldig
beperken. Daarnaast besteden we uiteraard aandacht aan de beschikbaarheid van schoon drinkwater door waterputten te slaan en daarbij voorlichting te geven over hygiëne. Eén van de plannen is een soort geitenbank, een gebruikelijke traditie in deze cultuur. Een gezin ontvangt een aantal geiten, waarvan de lammetjes vervolgens aan een ander gezin worden gegeven, en de lammetjes daarvan worden ook weer doorgegeven aan een volgend gezin. Met uw ruimhartige steun voor deze noodsituatie konden we al veel betekenen. Dank u wel voor het verschil dat u heeft gemaakt in Ethiopië. Ons werk gaat nog door. Blijft u ons steunen?
In de gezamenlijke rapportage ‘Honger in Oost-Afrika – een jaar hulpverlening in beeld’ vindt u alle resultaten van het eerste jaar hulpverlening in Oost-Afrika, ook van onze collega-organisaties in Kenia en Somaliland. U vindt de rapportage op onze website, of kunt hem bestellen via ons kantoor.
10.890 kooktoestellen
uitgereikt waarvan 2074 aan de lokale bevolking (Dolo Ado)
336 mensen
ontvingen training in kleinveehouderij (geiten of kippen, 112 gezinnen ontvingen 3 geiten, kippendistributie volgt (Dolo Ado)
224 mensen
ontvangen training in bedrijfskunde en marketing, waarna een startkapitaal wordt verstrekt (Dolo Ado)
189 mensen
ontvingen een startkapitaal van 2.000 Birr (ca. 100 Euro) (Dolo Ado)
3.375 huishoudens
ontvingen 12 dollar per maand (Hudet)
Bouwmaterialen
voor onderdak / beschutting voor 3.000 huishoudens (Hudet) inclusief gebouw, leerkrachten en lesmaterialen voor 1142 kinderen (Dolo Ado)
Training
in conflictbemiddeling en leiderschap voor 108 lokale leiders (Hudet)
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
Onderwijs
19
Nieuws buitenland
President Ethiopië Na het overlijden van de Ethiopische president Meles Zenawi afgelopen augustus, waren er zorgen over mogelijke onrust. Gelukkig viel dat enorm mee. Op 21 september is Hailemariam Desalegn beëdigd als nieuwe president. In zijn eerste toespraak benadrukte hij dat hij door wil gaan op het pad van democratie en ontwikkeling, en leek hij ook de zorgen over mensenrechten serieus te nemen. We zijn erg dankbaar dat deze presidentsopvolging zonder problemen lijkt te zijn verlopen.
Prachtige reportages ZOA-Burundi EO-Metterdaad heeft vier indrukwekkende reportages uitgezonden over ZOA’s werk in Burundi. Via de persoonlijke verhalen van mensen uit onze doelgroep wordt duidelijk wat ons werk betekent voor teruggekeerde vluchtelingen en de lokale bevolking. Alle uitzendingen zijn terug te zien via www.nederlandhelpt.nl. De uitzenddata waren 20 en 27 september, 4 en 11 oktober.
Schade Isaac in Haïti valt mee Op zaterdag 25 augustus raasde orkaan Isaac over Haiti. We zijn blij te kunnen melden dat de huizen die ZOA en CRWRC na de aardbeving van 2010 hebben gebouwd, geen schade hebben opgelopen. Wel zijn in de projectdorpen zo’n 200 geiten omgekomen, en ook veel groentetuinen liepen schade op. De ZOA-medewerkers zijn druk bezig om de schade in kaart te brengen en te bezien of en hoe we de getroffen boeren kunnen bijstaan.
Wisseling personeel Guido de Vries, landendirecteur Uganda, zal vanaf januari 2013 landendirecteur in Sri Lanka worden. Hij volgt Bernhard Kerschbaum op, die moet vertrekken omdat vanwege de Srilankaanse wetgeving buitenlandse werknemers slechts drie jaar mogen blijven.
20 | NR. OKTOBER 2 | OKTOBER 2011 | NR. 2012 2
Samenwerking met Woord en Daad We zijn blij met onze steeds intensievere samenwerking met Woord en Daad. Recent is deze samenwerking uitgebreid met een inhoudelijke samenwerking bij het programma in Hudet, Ethiopië (zie ook pag. 18 – 19). Het is voor het eerst dat we ook in de uitvoering van onze programma’s zo vanaf het begin gezamenlijk optrekken. We vinden het heel bijzonder en waardevol om onze gezamenlijke kennis en ervaring nu ook in het veld te kunnen bundelen. Er bestond al een samenwerking op het gebied van fondsenwerving in het geval van noodhulp (samen met Dorcas, Red een Kind en Tear) en op het gebied van bewustwording, zoals in de Wees Eerlijk-campagne (zie pag. 7).
Gerard Hooiveld, account manager externe relaties in Sri Lanka, moet ook na drie jaar uit het land vertrekken. Hij volgt Guido in Uganda per januari a.s. op als landendirecteur.
Tsjeard Bouta, programma-adviseur in Sudan, wordt landendirecteur in Liberia. Hij volgt per november 2012 Nic Street op. Nic, inmiddels 68, doet een stapje terug, maar blijft nog een tijdje als programma-adviseur aan ZOA-Liberia verbonden.
Veel ten goede veranderd
HULP HOOP HERSTEL VOOR...
Mako Omar Ali en Meka Dide Dukie in Ethiopië
Het verhaal van de Somalische Mako Omar Ali stond in oktober 2011 in het ZOA-magazine. Ze vertelde dat haar man was vermoord en dat ze met vier van haar zes kinderen naar Ethiopië was gelopen. “Ik heb zoveel gehuild”, vertelde ze toen. “Nu wachten we op betere tijden.” de business training viel ze op door haar inzet, vrolijkheid en sociale vaardigheden. We zijn heel blij met haar als collega!” Mako: Ik ben ook heel blij dat ik mijn twee achtergebleven kinderen Abdulahi van 11 en Shemso van 10 heb kunnen ophalen! Ik ben nu gelukkig hier; ik ben veilig, ik heb werk, ben gezond en al mijn kinderen zijn hier.”
21
“Hier zijn we veilig” De Ethiopische Meka Dide Dukie is 85. Tot de conflicten zeven jaar geleden begonnen, woonde ze in het Arero district, zo’n 75 kilometer naar het Westen. Drie jaar geleden is ze het gebied helemaal ontvlucht en naar het dorp Gal Hareri in Hudet gelopen. Haar man overleed tijdens de vlucht, van haar vijf kinderen zijn er nog twee in leven. Haar beide zoons en schoondochters zorgen goed voor haar, vertelt ze. Ze slaapt in een hut van takken en doeken. “Als het regent, geeft het
niet genoeg beschutting. Maar we zijn hier veilig, dat is nu het belangrijkste.” Van de dorpelingen hebben ze een stuk land gekregen, daar willen ze mais op verbouwen. Nu leven ze van de eieren die hun drie kippen produceren. “De lokale bevolking is een grote steun voor ons, we mogen ook hun gereedschap lenen.” Zelfs de oranje kralenketting om haar nek heeft ze gekregen. ZOA is voor de ontheemden en voor de dorpelingen die hen ontvangen een hulpprogramma gestart. Ook Meka Dide Dukie is in dit programma opgenomen. Zie ook pagina 18-19.
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
Hoe gaat het nu met haar? Nadat ze eerst dolenthousiast het magazine met haar foto bekijkt – aanleiding voor een dansje – vertelt ze over het afgelopen jaar in kamp Kobe. “Er is veel ten goede veranderd! Ik heb de business training van ZOA gevolgd, geleerd hoe ik kan boekhouden en ben met het startbedrag een theewinkeltje begonnen. Samen met andere vrouwen heb ik ook een handeltje in tarwe opgezet. Verder werk ik nu zelf voor ZOA! Ik ben Community Animator, een soort opbouwwerker die de mensen in het kamp opzoekt en kijkt of ze hulp nodig hebben.” ZOA’s programma manager Tadesse Abanano: ”Ze begon als vrijwilliger met de distributie van kookoventjes. Ook tijdens
REPORTAGE
Foto: Maarten de Wolf
22 | NR. 2 | OKTOBER 2012
Daarom gaat ZOA in Jemen aan de slag Begin 2012 besloot ZOA een programma te starten in Jemen. Het is het vijftiende land waar we werken. Net als alle andere landen waar ZOA werkt, valt ook Jemen in de categorie ‘getroffen door een natuurramp of gewelddadig conflict’. Ongeveer een derde van de bevolking heeft te maken met conflicten en het land kent bijna een half miljoen ontheemden. Corine Verdoold, interim-landenvertegenwoordiger, schrijft over haar werk in dit bijzondere land.
Foto: Maarten de Wolf
Ik raak niet uitgekeken op de prachtige hoofdstad Sana’a! Met name het oude stadsdeel is een kunstwerk op zich. De huizen lijken wel van mozaïek, met hun kleine prachtige steentjes in bijzondere patronen. Wat verder opvalt zijn de gezellige boogramen die prachtig gedecoreerd zijn met gekleurd glas. Mannen lopen in een lange witte jurk en een kleurrijke band om hun middel, waar ze een dzjambia, een traditionele dolk, in gestoken hebben. Vrouwen lopen in een boerka, je kunt alleen hun ogen zien. De kinderen springen daar vrolijk tussen door. Grotten en kelders Het heuvelachtige gebied waar ZOA wil gaan werken, ligt niet heel ver van Sana’a. Door gevechten tussen de lokale bevolking en de veiligheidstroepen van de voormalige president zijn eind 2011 huizen en waterputten verwoest, en de landbouw (de grootste inkomstenbron) lamgelegd. Duizenden mensen zijn op de vlucht geslagen. De meesten trokken naar familie in de hoofdstad, maar anderen hielden zich wekenlang schuil in grotten en kelders. Nu, ongeveer acht maanden later, lijkt de rust weergekeerd en is 95% van de mensen weer terug. Maar zonder eten en water houden ze het natuurlijk niet lang vol. Vision Hope International, een Duitse organisatie die al tien jaar ervaring heeft in Jemen, heeft in dit gebied een paar maanden voedsel uitgedeeld. Andere organisaties brengen water met vrachtwagens het gebied in. Maar van deze noodhulp wil iedereen natuurlijk zo snel mogelijk af. Regenwater ZOA richt zich op het zelfredzaam maken van de bevolking. Een goed begin daarvoor is de reparatie van waterputten en verbetering van de opvang van regenwater. Jemen is het meest waterschaarse land van het Midden-Oosten, ook al is de hoeveelheid regen in de bergen vergelijkbaar met die in Nederland. Het grondwater zakt elk jaar met ruim twee meter en zit op sommige plaatsen meer dan vierhonderd meter diep. Regenwater opvangen gebeurt nauwelijks, zodat daar grote verbetermogelijkheden liggen. Allereerst met voorlichting over het belang van de opvang van regenwater. Daarnaast met technische assistentie; met de aanleg van grote vijvers op de berghellingen kan regenwater opgevangen en via pijpen de dorpen ingebracht worden. Verder zijn de platte daken van de typisch Jemenitische huizen geschikt om regenwater in een wateropslag te laten lopen. Ook gaan we toiletten introduceren waarbij je geen water nodig hebt om door te spoelen.
In combinatie met waterfilters voor schoon drinkwater die we aan elke familie willen geven, hopen we dat de mensen minder last zullen hebben van diarree, minder geld kwijt zijn aan het kopen van water en medicijnen en hun landbouwgrond kunnen irrigeren. Schoon en voldoende water brengt zo een hele kettingreactie van positieve verandering op gang: meer opbrengst van de landbouw betekent meer geld om bijvoorbeeld beter voedsel te kopen en de kinderen naar school te sturen. Dit is de basis van het programma. Daarnaast zijn er kleinere onderdelen, zoals het trainen van lokale organisaties en het opleiden van jongeren in de bouw.
Arabische lente In Jemen heeft in februari 2011 heeft een revolutie plaatsgevonden. De president die al 33 jaar aan de macht was, verdween in november 2011 van het toneel en in februari 2012 heeft de bevolking massaal gestemd op de huidige president. Deze Abed Rabbo Mansour Hadi was vice-president onder het oude regime, maar behoort tot een andere partij. Veel revolutionairen zijn blij met deze vernieuwing. Dat neemt niet weg dat Jemen het armste en meest waterschaarse land in het Midden-Oosten is. Meer dan tien miljoen Jemenieten zijn ondervoed - ongeveer de helft van de bevolking. De conflicten tussen allerlei stammen en militia duren voort, en het zuiden kent terreurbewegingen die gelieerd zijn aan Al Qaida.
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
23
Vrouwen voor verandering Het werken met vrouwen is in een islamitisch land een extra uitdaging, terwijl sociale verandering vaak juist via vrouwen tot stand komt. In Jemen speelt daarbij mee dat veel mannen de lokale drugs khat gebruiken en hun gezin nauwelijks ondersteunen. Omdat vrouwen geen khat kauwen, zijn ze in de steden vaak hoger opgeleid. Maar in de dorpen kunnen veel vrouwen niet lezen en schrijven omdat ze op jonge leeftijd uitgehuwelijkt worden en vaak van school worden gehaald als er armoede heerst in het gezin. Deze vrouwen ontmoeten elkaar tijdens uitgebreide theevisites. We gaan vrouwelijke voorlichters opleiden om tijdens deze thee-
visites hun buurvrouwen en vriendinnen het belang van schoon drinkwater en handenwassen uit te leggen en bijvoorbeeld hoe je eten op een hygiënische manier klaar kunt maken. We verwachten hier veel van!
ONDERNEMEND
Kruidnoten met een knipoog
ZOA zoekt op n samenallerlei maniere drijven. Nou werking met be s één kruidht hebben we slec dig, maar wel notenbakker no verkopers. zo veel mogelijk en uw bedrijf. Ook dat kan binn uk Een le idee! Directeur Johan Mooij (midden) ontvangt de eerste zak kruidnoten op de markt van Veenendaal.
24 | NR. 2 | OKTOBER 2012
“Tja, hoe gaan die dingen? Wij zijn een Spakenburgs bedrijf en Henk van de Geest komt ook uit Spakenburg. Kort nadat Henk van de Geest bij ZOA ging werken, ging bij ons de telefoon - of we ’s konden praten.” Henk Kroesen, formulemanager bij Bakkerij ’t Stoepje, vertelt hoe het komt dat de ZOA-kruidnoten dit jaar door het hele land in de marktkramen van ’t Stoepje te koop zijn. Logisch natuurlijk dat er met de bakker direct al over kruidnoten gesproken werd, om eens te kijken of er gezamenlijke mogelijkheden waren. Henk Kroesen: “Ik ondersteun jullie werk van harte, het spreekt me erg aan om andere mensen te kunnen helpen. En daarnaast hebben we ook een commercieel belang, daar hoef ik niet geheimzinnig over te doen. Veel kruidnotenbestellingen worden via internet geplaatst. Dat gebeurt nu via onze webshop, die daarmee op een leuke manier wordt aangejaagd. Leuk toch?!
Is het geen gekke combinatie, al die extraatjes en lekkernijen in aanloop naar Sinterklaas, en de hulpverlening voor mensen in Burundi, die nauwelijks genoeg te eten hebben? In de laatste maanden van het jaar is er veel aandacht voor elkaar, het eigen gezin, huiselijke gezelligheid. Het is plezierig om juist dan ook aan de ander te kunnen denken. Het is een knipoog; wij lekkere kruidnoten, en zij ook genoeg te eten. Dat is toch mooi! Is dit het begin van een langdurige samenwerking? Als het aan mij ligt wel. We zijn nog erg in het begin van de actie, maar de reacties
zijn positief. De levering aan scholen en kerken loopt soepel en veel klanten op de markt nemen bijna vanzelfsprekend de ZOA-zakken mee. Ja, ik vind het een leuke samenwerking! Ook met uw bedrijf kruidnoten verkopen? Ga naar www.kruidnotenactie.nl Geinteresseerd om op een andere manier met uw bedrijf actief betrokken te worden bij ZOA’s werk? Neem dan contact op met Harry Verwaaijen, h.verwaaijen@zoa. nl; Dick Bos (d.bos@zoa.nl) of Gerrit Kasper (g.kasper@zoa.nl) van de unit ‘zakelijke markt’.
Vraag & antwoord We ontvangen geregeld vragen of opmerkingen over ons werk. We beantwoorden uiteraard alle vragen persoonlijk, maar sommige vragen zijn voor meer mensen interessant. Hoe onderscheidt ZOA zich? Jullie werken veel in islamitische gebieden, zoals in Afghanistan en Oost-Ethiopië. Hoe onderscheiden jullie je daar als christelijke organisatie?
Vanuit het mandaat van ZOA – waarom wij bestaan als organisatie – is er in deze wereld veel werk te doen. Altijd meer dan we kunnen. Wat kan ik doen ook al werken we ergens niet? Wat altijd kan, is mijn hart laten spreken en deze mensen in gebed voor Gods troon te brengen. Ook de oproep mee te doen aan de Micha Zondag komt uit mijn hart: samen kunnen wij veel doen, met mensen en middelen, maar zeker door gebed. Bid u mee voor de wees, de weduwe? Recht doen, zoals Micha 6:8 van ons vraagt? Terwijl ik me afvraag hoe ons nieuwe kabinet eruit zal zien en wat dat betekent voor ontwikkelingssamenwerking, krijgt ZOA tegelijkertijd mogelijkheden om in nieuwe gebieden aan de slag te gaan. We ervaren dat heel bewust als deuren die God openzet. Deuren naar gebieden waar we het zoutend zout mogen zijn, hulp mogen bieden aan de meest kwetsbaren, degenen die het hardst getroffen zijn. En zo blijft het verlangen om meer te doen. Onze achterban is erg trouw en groeit, al groeit het aantal donateurs minder hard dan ik hoopte. Hoe kan ik u inspireren om bij ons betrokken te blijven, om samen op te trekken in onze opdracht hulp te bieden aan de wees, de weduwe, de vluchteling? Over die vraag zijn we tijdens regio-avonden met onze achterban in gesprek gegaan. Heeft u die avonden gemist, dan zou ik het heel plezierig vinden om daarover uw ideeën alsnog te horen. Wilt u meer informatie, minder, op een andere manier? Ik wil mijn hart laten spreken, hoe kan ik daarmee ook uw hart raken? Ik kijk ernaar uit om daarover met u van gedachten te wisselen. Met een hartelijke groet,
Ewout Suithoff
Reageren? Mail: e.suithoff@zoa.nl
NR. 2 | OKTOBER 2012 | 25
Heeft u ook een vraag of opmerking? U kunt telefonisch contact opnemen met ons kantoor of uw vraag per email sturen aan Margaretha de Koning (m.dekoning@zoa.nl).
Mijn hart laten spreken
Foto: Carel Schutte
ZOA is geen zendingsorganisatie, dat zou in deze landen ook niet kunnen. We zijn een humanitaire organisatie, maar dan één die weldegelijk werkt vanuit christelijke motivatie; we willen de handen en voeten zijn van de liefde van de Here Jezus. Eén van de manieren waarop we dat laten zien is door trouw te zijn. Wij zijn vaak op plaatsen waar anderen niet komen, en we blijven wanneer anderen al weggaan. Die trouw wordt ook mogelijk gemaakt doordat we onze eigen donateurs hebben en daardoor onafhankelijk zijn van institutionele donoren. Ook onze andere drie kernwaarden menselijke waardigheid, recht en rentmeesterschap - zijn gebaseerd op wat de bijbel ons leert over de omgang met onze medemens, over de manier waarop mensen met elkaar om horen te gaan en waarop wij verantwoordelijkheid dragen voor Gods schepping. Deze identiteit werkt door op alle niveaus van ons werk; in hoe we omgaan met ons personeel, met geld, met onze doelgroep. In al ons ‘gewone’ dagelijkse werk weten we ons afhankelijk van onze Hemelse Vader, van financiering tot veiligheid. Die houding maakt bescheiden en betrokken. Overigens is dat niet exclusief voor ZOA, maar kan dat voor ieder christen gelden, ook als hij of zij in Nederland woont en werkt.
LEESTIPS / RECEPT
Kruiden De ontheemden in Sri Lanka kregen witte rijst van het World Food Program. Maar gewend aan heerlijke, kruidige maaltijden hadden ze grote moeite met de smaak. ZOA regelde niet alleen tijdelijke keukens, waar mensen zelf hun eten konden bereiden, maar ook kruiden zodat ze weer met smaak konden eten. Menselijke waardigheid in de vorm van een beetje kerrie en chili. Gebakken spinazie met linzen (4 à 5 pers.) Verwarm 2 blikjes linzen à 425 gram met 1 tl koenjit en 1 tl kerriepoeder. Verhit een lepel olie in de wok en fruit een ui. Voeg een paar kerrieblaadjes (toko, maar u kunt het ook weglaten), 1 tl mosterdzaadjes, 2 of 3 kleingesneden chilipepertjes (naar smaak), een fijngesneden knoflookteen en een beetje chilipoeder toe. Voeg 750 gr diepvriesspinazie en de linzen toe. Goed doorwarmen. Op smaak maken met zout, voeg evt. limoensap of tamarind toe. Lekker met rijst.
26 | NR. 2 | OKTOBER 2012
Over de landen waar ZOA werkt, is meer te vertellen dan we ooit in dit magazine zullen kunnen plaatsen. We geven u daarom tips over boeken, die u op een heel andere manier meenemen naar één van de landen waar ZOA werkt. Hebt u ook leestips? We ontvangen ze graag! e.sytsma@zoa.nl
Ik buig mee met de wind
De gifhouten bijbel
Denise Affonço
Barbara Kingsolver Met haar twee kinderen belandt Denise Affonço in 1975 in een werkkamp van de Rode Khmer in Cambodja. Indringend beschrijft ze de dwangarbeid, de terreur, de honger en uiteindelijk de dood van haar dochter Jeannie. Bijna 25 jaar later vat ze de moed om haar ervaringen op papier te zetten, omdat deze periode niet vergeten mag worden.
Deze tip kregen we van Ellen Goemaat uit Noordwijk aan Zee. Ze schrijft: “Een boek geschreven vanuit het gezichtspunt van drie dochters van een blanke dominee in het Congo ten tijde van de omwenteling van kolonie naar zelfstandig bestuur. Bijzonder knap geschreven en zeker een aanrader als je begrip wilt krijgen voor de geschiedenis van dit land.”
Henrieke Hommes UITGEZONDEN
Leeftijd 37 jaar Functie Veiligheidsadviseur Sinds Oktober 2011
Hoewel ze nog geen jaar als veiligheidsadviseur voor ZOA werkt, was ze al in Afghanistan, Burundi, Ethiopië, ZuidSudan, Uganda en Liberia. Daar kijkt ze samen met de teams naar de veiligheid van de medewerkers. Henrieke: “Het is echt nodig om professioneel om te gaan met veiligheidszaken. Steeds vaker worden hulpverleners doelwit van criminele of politieke groeperingen die met geweld proberen hun eigen doelen te realiseren. Ontvoeringen en gewapende overvallen zijn reële bedreigingen, waar ook onze staf rekening mee moet houden.” Waarom voelt ze zich aangetrokken tot dit soort werk? Een gulle glimlach verschijnt. “Ik heb altijd gehouden van een gezond stuk spanning in mijn werk. Ooit ben ik begonnen als verpleegkundige op de intensive care. Snel en onder hoge druk besluiten nemen, situaties inschatten en je strategie bepalen, dat ligt me. Daarna heb ik zeven jaar in Afrika gewerkt, eerst in
veiligheidsprocedures up-to-date zijn. Als er iets gebeurt, hebben we natuurlijk geen tijd om dan alles nog ’s uit te zoeken. Verder organiseer ik veiligheidstrainingen voor veldmedewerkers en alle medewerkers die vanuit Nederland op reis gaan, en bereid hen voor op het land waar ze naar toe gaan. Ook ondersteun ik de landendirecteuren bij het uitvoeren van het veiligheidsbeleid. En natuurlijk, als er iets gebeurt - incidenten, een evacuatie (gebeurt met enige regelmaat) of een ontvoering (gelukkig nog niet meegemaakt) -, ben ik daar intensief en 24 uur per dag bij betrokken.
Hoe bereid je je dan op zulke heftige incidenten voor? “Allereerst moeten alle
“Ik werk vanuit Nederland, maar zit regelmatig in het buitenland. Dat vind ik heel leuk! In mijn huidige functie kan ik op een strategische manier mijn eigen ervaring combineren met de laatste kennis en inzichten op security gebied. Hoewel geen enkel risico tot nul gereduceerd kan worden, verkleint een goed veiligheidsbeleid het risico op calamiteiten en de gevolgen daarvan.
27
De ZOA-medewerkers werken vaak in zeer moeilijke en soms gevaarlijke omstandigheden. Door hen te ondersteunen in zaken die met veiligheid te maken hebben, verminderen we het risico op incidenten. De veiligheid van de medewerkers is een randvoorwaarde om ZOA’s projecten uit te kunnen voeren, zodat we in staat blijven om hulp te geven aan onze naasten die het zo hard nodig hebben.”
NR. 2 | OKTOBER 2012 |
Henrieke aan het werk met staf in Liberia
Zimbabwe, later in Noord-Uganda, Somaliland/Somalië en Kenia. Eerst als verpleegkundige, later als landendirecteur. “Ik ben in die periode meer dan eens betrokken geraakt bij spannende situaties. Bijvoorbeeld toen tijdens een vergadering een aantal gebouwen dichtbij werden opgeblazen. Of die keer dat ik een doorgeladen geweer op me gericht kreeg bij een checkpoint. Of het moment dat ik met collega’s in een vluchtelingenkamp was, dat omsingeld werd door rebellen. Cruciaal in dit soort situaties is dat je weet hoe je moet reageren. En daar kun je jezelf en je organisatie op voorbereiden.”
Meer dan lekker!
ZOA KRUIDNOTEN
Meer dan lekker!
ZOA KRUIDNO
DE OPBRENGST gaat dit jaar naar het werk van ZOA in BURUNDIDE OPBREN
GST gaat dit naar het werk van in BUR
UND
450 gra
€ 2,50 m:
450 gr
€ 2,50 am:
Bestel op: www.kruidnotenactie.nl
Bestel op: www.kruidnotena
ctie.nl
Doel: genoeg te eten Doel:voor genoeg te eten voor 560 gezinnen in Burundi 560 gezinnen in Burund Deze actie wordt uitgevoerd in samenwerking met Bakkerij ‘tdtStoepje. Deze actie wor uitg
evoerd in samenwerking
i
met Bakkerij ‘t Stoepje
.
WWW.KRUIDNOTENA WWW.KRUIDNOTENACTIE.NL CTIE.NL ZOA-KruidnotenActie2012-PosterA4_V1_3.indd 1
WWW.ZOA.NL
ZOA-KruidnotenActie2012
-PosterA4_V1_3.indd
1
10-08-12 15:36