Gramatyka włoska A1

PRONOMI DIRETTI NEI TEMPI COMPOSTI 34 Zaimki dopełnienia bliższego w czasach złożonych

PRONOMI DIRETTI TONICI 36 Zaimki dopełnienia bliższego akcentowane

PRONOMI INDIRETTI 38 Zaimki dopełnienia dalszego

PRONOMI INDIRETTI TONICI 40 Przymiotnik

POSSESSIVI

TEST 3 80

PRESENTE INDICATIVO REGOLARE 86 Czas teraźniejszy – czasowniki regularne

PRESENTE INDICATIVO IRREGOLARE 88 Czas teraźniejszy – czasowniki nieregularne

VERBI MODALI 90 Czasowniki modalne

PASSATO PROSSIMO 92 Czas przeszły dokonany

IMPERFETTO 94 Czas przeszły prosty

VERBI MODALI NEI TEMPI PASSATI 96 Czasowniki modalne w czasach przeszłych

TRAPASSATO PROSSIMO 98 Czas zaprzeszły

PASSATO REMOTO I TRAPASSATO REMOTO 100 Czasy przeszłe historyczne

FUTURO SEMPLICE 104 Czas przyszły prosty

FUTURO ANTERIORE/COMPOSTO 108 Czas przyszły złożony

VERBI RIFLESSIVI 110 Czasowniki zwrotne

VERBI RIFLESSIVI NEI TEMPI COMPOSTI 112 Czasowniki zwrotne w czasach złożonych 48.

CONDIZIONALE SEMPLICE/PRESENTE 118 Tryb przypuszczający

CONDIZIONALE COMPOSTO/PASSATO 122 Tryb przypuszczający złożony

IMPERATIVO 124 Tryb rozkazujący

VERBI RIFLESSIVI E PRONOMI PERSONALI NELL’IMPERATIVO 126 Czasowniki zwrotne i zaimki osobowe w trybie rozkazującym

CONGIUNTIVO 128 Tryb łączący. Informacje podstawowe

CONGIUNTIVO PRESENTE E PASSATO I 132

Tryb łączący: czas teraźniejszy i przeszły dokonany I

CONGIUNTIVO PRESENTE E PASSATO II 134 Tryb łączący: czas teraźniejszy i przeszły dokonany II 56.

CONGIUNTIVO IMPERFETTO E TRAPASSATO 136 Tryb łączący: czas przeszły niedokonany i czas zaprzeszły

IPOTETICO

Rzeczownik w języku włoskim występuje w rodzaju męskim i żeńskim liczby pojedynczej i mnogiej. Z reguły rzeczownik poprzedzony jest rodzajnikiem, który wskazuje nam, jaki jest jego rodzaj (Patrz: ROZDZIAŁ RODZAJNIK). Pamiętajmy, że rodzaj rzeczownika w języku włoskim może się różnić od tego w języku polskim. Przeważnie rzeczownik kończy się na samogłoskę. Wyjątkiem są rzeczowniki pochodzenia obcego, które mogą kończyć się na spółgłoskę. W rodzaju męskim najczęściej występują rzeczowniki zakończone na -o, ale również na -e, jak i na -a (choć te należą do rzadkości). Kiedy zamieniamy rzeczownik rodzaju męskiego na liczbę mnogą, wszystkie rzeczowniki są zakończone na -i Rodzaj żeński obejmuje przeważnie rzeczowniki zakończone na -a, bądź na -e i rzadko na -o. Przy przekształceniu rzeczownika na liczbę mnogą, końcówkę -a zamieniamy na -e, natomiast -e i -o na -i.

Rodzaj męski: ragazzo (chłopiec) ragazzi (chłopcy) studente (student) studenti (studenci) problema (problem) problemi (problemy)

Rodzaj żeński: borsa (torba) borse (torby) classe (klasa) classi (klasy) mano (dłoń) mani (dłonie)

Liczba pojedyncza Liczba mnoga

Rodzaj męski -o, -e, -a -i

Rodzaj żeński -a -e, -o -e -i

Wśród rzeczowników rodzaju męskiego spotkamy rzeczowniki: oznaczające ludzi i zwierzęta rodzaju męskiego: il gatto (kot), il medico (lekarz), il ragazzo (chłopiec), lo zio (wujek), drzewa owocowe: il melo (jabłoń), il pero (grusza), góry: il Monte Bianco, nazwy miesięcy, dni tygodnia (z wyjątkiem niedzieli - la domenica): il lunedì (poniedziałek), il febbraio (luty), nazwy jezior: il Como

Wśród rzeczowników rodzaju żeńskiego spotkamy natomiast rzeczowniki wskazujące na: ludzi i zwierzęta rodzaju żeńskiego: la gatta (kotka), la zia (ciocia), la maestra (nauczycielka), owoce: la mela (jabłko), la pera (gruszka), wyspy: l’Elba, la Sicilia, rzeczowniki abstrakcyjne oznaczające cechy: la pazienza (cierpliwość), la bellezza (piękno). Nie wszystkie rzeczowniki zachowują się w sposób regularny. Wśród tych nietypowych możemy wyróżnić: rzeczowniki, których forma w liczbie pojedynczej w obu rodzajach jest taka sama, różnią się tylko rodzajnikiem, np. il turista (turysta), la turista (turystka). Zamieniając takie rzeczowniki na liczbę mnogą, postępujemy zgodnie z regułami danego rodzaju, czyli: il turista (turysta) i turisti (turyści), la turista (turystka) le turiste (turystki) Inne przykłady z tej grupy: il barista (barman), la barista (barmanka), il tassista (taksówkarz), la tassista (taksówkarka), il regista (reżyser), la regista (reżyserka), il pessimista (pesymista), la pessimista (pesymistka), il cantante (piosenkarz), la cantante (piosenkarka).

rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na –a: przy zamianie na liczbę mnogą przybierają, zgodnie z zasadami rodzaju męskiego, końcówkę – i:

il problema (problem) i problemi (problemy), il tema (temat) i temi (tematy), il panorama (widok) i panorami (widoki).

rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na –ca, –ga w liczbie mnogiej przybiorą końcówkę -chi, -ghi: il duca (książę) i duchi (książęta), il collega (kolega) i colleghi (koledzy). rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na –co i –go: a) jeżeli końcówkę poprzedza samogłoska, w liczbie mnogiej wystąpi -ci oraz -gi:

il sindaco (burmistrz) i sindaci (burmistrzowie), il sociologo (socjolog) i sociologi (socjologowie),

b) jeżeli końcówkę poprzedza spółgłoska, w liczbie mnogiej wystąpi -chi oraz -ghi: il chirurgo (chirurg) i chirurghi (chirurdzy), c) jeżeli rzeczownik jest dwusylabowy, w liczbie mnogiej przybierze końcówkę -chi, -ghi: il bosco (las) i boschi (lasy), il lago (jezioro) i laghi (jeziora), – spotkamy tu jednak wiele wyjątków: greco (Grek) greci (Grecy). rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -io: a) nieakcentowane w liczbie mnogiej przybiorą końcówkę -i (pojedyncze)

il negozio (sklep), i negozi (sklepy), l’orologio (zegarek) gli orologi (zegarki), b) akcentowane w liczbie mnogiej przybiorą końcówkę -ii (wymawiane [ii])

lo zio (wujek), gli zii (wujkowie), l’addio (pożegnanie) gli addii (pożegania). rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone na -cia, -gia: a) jeżeli końcówka jest nieakcentowana oraz przed końcówką występuje spółgłoska, przy zamianie na liczbę mnogą wstawiamy -ce, -ge: la pancia (brzuch) le pance (brzuchy), la mancia (napiwek) le mance (porady), b) jeżeli przed końcówką występuje samogłoska, przy zamianie na liczbę mnogą wstawiamy –cie, –gie: la valigia (walizka) le valigie (walizki), la camicia (koszula) le camicie (koszule), c) jeżeli natomiast końcówka jest akcentowana (wymawiana [ija]), w liczbie mnogiej wystąpi –cie, –gie (wymawiane [ije]) la bugia (kłamstwo) le bugie (kłamstwa), la farmacia (apteka) le farmacie (apteki). rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone na –ca, –ga w liczbie mnogiej przybiorą końcówkę –che, –ghe (zachowujemy w ten sposób wymowę [k, g]: la banca (bank) le banche (banki), la collega (koleżanka) le colleghe (koledzy). rzeczowniki wskazujące na płeć osobnika, które zmieniają całkowicie swoją formę: il padre (ojciec) la madre (matka), il fratello (brat) la sorella (siostra), natomiast w innych przypadkach zmieniamy tylko końcówkę: il cuoco (kucharz) la cuoca (kucharka), il professore (profesor) la professoressa (profesorka). rzeczowniki oznaczające zwierzęta posiadające jedną formę, przy dodaniu tylko rodzaju: il topo maschio il topo femmina (mysz rodzaj męski, mysz rodzaj żeński).

Przetłumacz na język włoski podane rzeczowniki i zamień je na liczbę mnogą. 7 1

1. torba –2. chłopiec –3. dziewczyna –4. zeszyt –5. książka –6. krzesło –7. ściana –8. okno –9. ryba –10. pociąg –11. samochód –12. klasa –13. dom –

Podane rzeczowniki zamień na liczbę mnogą. 7

1. casa (dom, r. ż.) –2. libro (książka, r. m.) –3. bicchiere (kieliszek, r. m.) –4. notte (noc, r. ż.) –5. studente (student, uczeń, r. m.) –6. telefono (telefon, r. m.) –7. banca (bank, r. ż.) –8. gioco (gra, r. m.) –

9 lampada (lampka, r. ż.) –

10. maschera (maska, r. ż.) –

11. treno (pociąg, r. m.) –

12. scarpa (but, r. ż.) –

Znajdź formy rzeczowników i zamień je na liczbę mnogą. 7 3

14. wieś –15. szafa –16. walizka –17. kurtka –18. krawat –19. pies –20. kot –21. podróż –22. rok –23. problem –24. temat –25. psycholog –26. kieliszek –

13. madre (matka, r. ż.) –

14. nonno (dziadek, r. m.) –

15. faccia (twarz, r. ż.) –

16. camicia (koszula, r. ż.) –

17. cane (pies, r. m.) –

18. gamba (noga, r. ż.) –

19. pessimista (pesymistka, r. ż.) –

20. problema (problem, r. m.) –

21. collega (kolega, r. m.) –

22. bosco (las, r. m.) –23. negozio (sklep, r. m.) –

Wypisz rzeczowniki, które przychodzą ci do głowy, następnie zamień je na liczbę mnogą. 7 4

W języku włoskim przed rzeczownikiem w zdecydowanej większości sytuacji powinien znaleźć się rodzajnik. Wskazuje on na rodzaj i liczbę rzeczownika, które, pamiętajmy, mogą się różnić od tych w języku polskim.

Rodzajnika określonego używamy: gdy mówimy o osobie/rzeczy konkretnej, określonej, Questa è la macchina di Pietro. (To jest samochód Piotra). przed przymiotnikami dzierżawczymi, Il mio lavoro è difficile. (Moja praca jest trudna). przed przymiotnikami dzierżawczymi poprzedzającymi nazwy członków rodziny występujących w liczbie pojedynczej zdrobnionych lub z dodatkowym określeniem, la mia mamma, il tuo fratello minore (Patrz: ROZDZIAŁ PRZYMIOTNIKI DZIERŻAWCZE) przed nazwami kontynentów, wysp, gór, państw, mórz, jezior i rzek, L’Africa è lontana dall’Europa. (Afryka jest daleko od Europy). przed godzinami, Sono le otto. (Jest godzina 8:00). przed nazwiskami osób znanych, Le novelle del Boccaccio. (Nowele Boccaccio). przed przydomkami, Gregorio il Grande (Grzegorz Wielki) przed rzeczownikami wskazującymi gatunek, kategorię, I gialli sono molto popolari tra i giovani. (Kryminały są bardzo popularne wśród młodzieży). przed tytułami naukowymi, Il professor Bianchi przed nazwiskami dla wskazania całości dzieł danej osoby, Per tutto l’anno ho letto tutto il Petrarca. (Przez cały rok przeczytałem wszystkie dzieła Petrarki). przed nazwami pojęć i zjawisk ogólnie znanych i abstrakcyjnych, L’amore è più importante del lavoro. (Miłość jest ważniejsza niż praca).

Rodzajnika określonego nie stosujemy: w wyrażeniach stałych, avere sete (być spragnionym), avere fame (być głodnym). przed słowem Dio (Bóg), Credo in Dio. (Wierzę w Boga). kiedy wymieniamy więcej niż dwa elementy, Abbiamo portato cd, libri, giocattoli, vestiti e quaderni. (Przynieśliśmy płyty, książki, zabawki, ubrania i zeszyty). przed nazwami zawodów po czasowniku essere (być), Sono insegnante. (Jestem nauczycielem). przed przymiotnikami dzierżawczymi poprzedzającymi nazwy członków rodziny występujących w liczbie pojedynczej, niezdrobnionych i bez dodatkowego określenia, za wyjątkiem loro (Patrz: ROZDZIAŁ PRZYMIOTNIKI DZIERŻAWCZE) mio padre (mój ojciec), nostra nonna (nasza babcia). przed przymiotnikami wskazującymi: questo (ten), quello (tamten) Questo zaino è di Maria. (Ten plecak jest Marii). przed nazwami miast, Vivo a Płock. (Mieszkam w Płocku). przed nazwami dni tygodnia (kiedy mówimy o najbliższym), Venerdì vado in piscina. (W ten piątek idę na basen). przed nazwami miesięcy, pór roku, in estate (latem), in agosto (w sierpniu).

LICZBA POJEDYNCZA

Rodzaj męski Rodzaj żeński

Rodzaj męski

LICZBA MNOGA

la ragazza la classe la mano l’orologio – jeżeli rzeczownik rozpoczyna się od samogłoski l’isola - jeżeli rzeczownik rozpoczyna się od samogłoski lo studente, lo zio, lo psicologo –jeżeli rzeczownik rozpoczyna się od s- + spółgł., ps-, pn-, gn-, x-, y-, z-

il ragazzo il mare il problema

Rodzaj żeński i ragazzi i problemi i mari le ragazze le classi le mani le isole

gli orologi – jeżeli rzeczownik rozpoczyna się od samogłoski gli studenti, gli zii, gli psicologi – od s- + spółgł., ps-, pn-, gn-, x-, y-, z-

Wstaw rodzajnik określony. 7 1

1. ragazzo (chłopiec)

2. amica (przyjaciółka)

3. ospedale (szpital)

4. zaino (plecak)

5. libro (książka)

6. tavolo (stół)

7. sedia (krzesło)

8. computer (komputer)

Zamień na liczbę mnogą. 7 2

1. la nuvola (chmura)

2. la matita (ołówek)

3. il giocattolo (zabawka) 4. lo studente (student) 5. la casa (dom)

6. l’orologio (zegarek) 7. l’isola (wyspa)

8. il tasto (klawisz)

9. gamba (noga) 10. astuccio (piórnik) 11. sportivo (sportowiec) 12. telefono (telefon) 13. cugina (kuzynka) 14. scuola (szkoła) 15. medico (lekarz) 16. finestra (okno)

9. la pizza (pizza) 10. lo sport (sport) 11. la camera (pokój) 12. l’appartamento (mieszkanie) 13. la bottiglia (butelka) 14. il bicchiere (szklanka) 15. lo straniero (cudzoziemiec) 16. l’albero (drzewo) R M L G E N I T O R I E S A Z A I N O S K E E C N Z G X R C U S B S R M O M L A L V C H A K A A R J A B Z V X I A S V R O L V C I Z N F R L E E L Q K F C A O O V V S M O Y I Q V H B J A Z Q R G Q B I N J I I N J M Y

Znajdź dziesięć rzeczowników, wstaw przed każdym z nich rodzajnik i zamień na liczbę mnogą lub pojedynczą. 7 3

Zaznacz właściwy rodzajnik. 7 4

D R F A K H N F E W L O C I L P C O R A C H O

Zaimki dopełnienia bliższego

Zaimek ten zastępuje rzeczownik.

Chara ogląda telewizję. Chiara ją ogląda.

Zapraszam was (moich kolegów, do których się zwracam) na kolację.

Dopełnienie bliższe w składni języka włoskiego łączy się z czasownikiem bezpośrednio, bez żadnego przyimka.

Guardo un film. (Oglądam film).

Scrivo una lettera. (Piszę list).

Prendiamo l’autobus. (‘Bierzemy’ autobus = Jedziemy autobusem).

Forma:

Przed rzeczownikiem będącym dopełnieniem może stać rodzajnik lub przymiotnik.

Guardo un bel film. (Oglądam ładny film).

Compro questa gonna. (Kupuję tę spódnicę).

Tłumacząc na język polski, czasownik łączy się z rzeczownikiem w formie biernika (kogo? co?).

ascoltare (una canzone) – słuchać (piosenkę) chiudere (la finestra) – zamykać (okno) conoscere (un uomo) – znać (mężczyznę) comprare (una macchina) – kupić (samochód) dire (la verità) – mówić (prawdę) finire (gli esercizi) – kończyć (ćwiczenia) guardare (la TV) – oglądać (TV) invitare (un collega) – zapraszać (kolegę)

leggere (un libro) – czytać (książkę) mangiare (un panino) – jeść (kanapkę) osservare (una persona) – obserwować (osobę) portare (un quaderno) – przynosić (zeszyt) preparare (il pranzo) – przygotowywać (obiad) ricevere (un invito) – otrzymać (zaproszenie) vedere (l’autobus) – widzieć (autobus)

Istnieją też takie czasowniki, które w języku włoskim łączą się z dopełnieniem bliższym, czyli występują bez przyimka. aiutare (un amico) – pomagać (przyjacielowi) aspettare (la risposta) – czekać (na odpowiedź) chiamare (il cliente) – dzwonić (do klienta)

ZAIMKI DOPEŁNIENIA BLIŻSZEGO NIEAKCENTOWANE

osoba, do której odnosi się zaimek forma zaimka dopełnienia bliższego (pronome diretto)

chiedere (un favore) – prosić (o przysługę) frequentare (un corso) – uczęszczać (na kurs) ringraziare (un amico) – dziękować (przyjacielowi)

tłumaczenie na język polski io mi mnie tu ti ciebie lui lo go/jego lei la ją Lei La Pana/Panią noi ci nas voi vi was loro (rodzaj męski) li ich loro (rodzaj żeński) le je

ZAIMKI DOPEŁNIENIA BLIŻSZEGO W CZASACH PROSTYCH MIEJSCE ZAIMKA

Zaimek występuje bezpośrednio przed czasownikiem, nawet jeżeli w języku polskim jest inaczej. (Io) ti vedo podmiot + zaimek + orzeczenie ((Ja) cię widzę / Widzę cię).

Pamiętajmy, że zaimek podmiotu nie jest niezbędny w zdaniu włoskim (podobnie jak w polskim). (Io) non La capisco podmiot + przeczenie + zaimek + orzeczenie ((Ja) pani/pana nie rozumiem).

Roberto ci invita a pranzo podmiot + zaimek + orzeczenie + pozostałe dopełnienia. (Roberto zaprasza nas na obiad). Vi presenterò ai miei genitori. (Przedstawię was moim rodzicom). Quando vi aspettavo, mi sono addormentato. (Kiedy czekałem na was, zasnąłem).

Jeżeli czasownik zaczyna się od samogłoski lub h, zaimki lo i la mogą przyjąć formy skrócone.

Ascolto la radio. L’ascolto (la ascolto). (Słucham radia).

Zaimek zastępuje całe dopełnienie bliższe.

Guardo un bel film Lo guardo (Oglądam ładny film. Oglądam go).

Mando una cartolina dalle vacanze La mando (Wysyłam pocztówkę z wakacji. Wysyłam ją).

Prendiamo l’autobus numero 22 Lo prendiamo. (Jedziemy autobusem numer 22. Jedziemy nim).

Jeśli w zdaniu występuje zaimek dopełnienia bliższego, podmiot (wykonawca czynności) może stać za czasownikiem. Le pulizie? Le faccio io. (Porządki? Zrobię je ja).

Zaimek lo może zastąpić całe zdanie, w znaczeniu to.

Sai che Marta parte domani? Sì, lo so. (Wiesz, że Marta wyjeżdża jutro? Tak, wiem to).

Quando dirai ai tuoi che non frequenterai più l'università? Lo dirò fra due settimane. (Kiedy powiesz twoim rodzicom, że nie będziesz już uczęszczał na uniwersytet? Powiem to za dwa tygodnie).

ZAIMKI DOPEŁNIENIA BLIŻSZEGO Z CZASOWNIKAMI MODALNYMI

Po czasowniku modalnym (dovere, volere, potere) zazwyczaj występuje bezokolicznik. Voglio comprare questa casa. (Chcę kupić ten dom).

Devi ascoltare il consiglio di tuo padre. (Musisz wysłuchać rady twojego ojca).

W przypadku tej konstrukcji zaimek dopełnienia bliższego może wystąpić przed całym orzeczeniem, Voglio comprare questa casa La voglio comprare. (Chcę go kupić).

Devi leggere l’articolo di tuo padre Lo devi leggere. (Musisz go przeczytać). albo, po odcięciu ostatniego -e z bezokolicznika, doklejamy zaimek do bezokolicznika, zapisując tę konstrukcję łącznie. Non voglio comprare questa casa Non voglio comprarla. Devi leggere l’articolo di tuo padre. Devi leggerlo. Obie formy są poprawne i równorzędnie stosowane. W przypadku wyrażeń, gdzie czasownik łączy się z bezokolicznikiem za pomocą przyimka, zasady dotyczące zaimków są te same, co w przypadku czasowników modalnych. Zaimek może stać przed czasownikiem odmienionym osobowo albo za bezokolicznikiem, tworząc z nim jedno słowo. venire a trovare qualcuno (przyjść kogoś odwiedzić) venire/andare a prendere qualcuno (przyjść/iść po kogoś) Ragazzi, quando venite a trovarci? / Quando ci venite a trovare? (Chłopcy, kiedy nas odwiedzicie?) Vado a prendere le mie figlie e le accompagno a casa. Le vado a prendere. / Vado a prenderle. (Jadę po moje córki i odwiozę je do domu. Jadę po nie).

7

Odpowiedz na pytania, zastępując dopełnienie bliższe zaimkiem.

1. Chi mangia il panino?

2. Oggi offri la cena? Sì,

3. Dove accompagnate i bambini?

4. Perché i ragazzi ascoltano questa canzone?

5. A chi dai il tuo numero di telefono?

6. Sai che Franco abita vicino? Sì,

7

7 3

7. Dite sempre la verità? Sì,

8. Da quanto tempo Marta guarda il film?

9. Ragazzi, leggete le riviste giovanili? No,

10. Per quando manda la lettera, signora?

11. Perché mi osservi, Paolo?

Uzupełnij zdania właściwym zaimkiem dopełnienia bliższego.

1. Chiara, saluto da Roma.

2. Cerchiamo un bell’appartamento. cerchiamo da due mesi.

3. Io porto gli occhiali. porto ogni giorno.

4. Gli studenti scrivono il loro compito. scrivono insieme.

5. Mamma, aiuti a preparare il dolce?

6. Ragazzi, non vedo, dove siete?

7. Mamma, sai che domani arriva Marta?

8. L’insegnante spiega una regola molto difficile da capire. spiega ai suoi studenti.

9. Signora, conosce quest’uomo? Si, conosco.

10. Professore, invitiamo a cena.

11. Mando l’e-mail ai miei amici. mando subito

Uzupełnij zdania właściwym zaimkiem dopełnienia bliższego.

1. Domani andrò a visitare mia nonna. vorrò salutare prima di partire per le vacanze.

2. Devo leggere un libro. leggerò per domenica.

3. Ragazzi, quando presenterete a vostra madre? Voglio conoscerla.

4. Sabato c’è il programma sugli animali che mi interessa. ascolterò volentieri.

5. Partiamo per le vacanze e dobbiamo prenotare una camera. prenoteremo in un bell’albergo vicino al mare.

6. Mentre aspettavo l’autobus, leggevo una rivista. aspettavo e leggevo una rivista.

7. Quando avevo 16 anni, portavo già gli occhiali. portavo da quando avevo 12 anni.

8. Da giovane mio nonno raccoglieva i francobolli. raccoglieva da giovane.

9. Ogni sabato facevamo le pulizie e lavavamo la macchina. lavavamo con nostro padre.

10. I ragazzi venivano sempre da noi e organizzavamo una festa. organizzavamo quasi ogni fine settimana.

11. Quando saprai se potrai uscire con noi? saprò fra due giorni.

Odpowiedz na pytania, zastępując dopełnienie bliższe zaimkiem. 7 4

1. Vuoi conoscere la mia collega?

Sì,

2. Perché dobbiamo comprare un nuovo appartamento?

3. Chi può mettere i fiori nel vaso?

4. Volete ascoltare il nostro parere?

5. Quando ci puoi invitare a casa tua?

6. Perché Lisa deve ringraziare le sue amiche?

7. Scusi, possiamo chiudere la finestra?

No,

8. Ragazzi, a che ora volete finire gli esercizi?

9. Giulia, ti devo accompagnare a casa?

No,

10. Potete capire il discorso di Luigi? Sì,

Zaimki dopełnienia dalszego akcentowane

Kiedy używamy przyimka a, stosujemy formy akcentowane zaimków.

osoba, do której odnosi się zaimek forma zaimka dopełnienia dalszego (pronome indiretto) tłumaczenie na język polski io a me mnie/mi tu a te tobie lui a lui jemu lei a lei jej Lei a Lei Panu/Pani noi a noi nam voi a voi wam loro a loro / loro im

Scrivo a te domani. (Napiszę do ciebie jutro. Dosłownie: napiszę ci jutro).

Presterete a noi un po’ di soldi? (Pożyczycie nam trochę pieniędzy?)

A me piace il calcio. (Lubię piłkę nożną. Dosłownie: Mnie podoba się piłka nożna).

A voi interessa la politica? (Interesuje was polityka?)

Mostro il mio appartamento a loro / Mostro loro il mio appartamento (Pokazuję im moje mieszkanie).

Zaimek loro zawsze stoi po czasowniku.

Zaimek dopełnienia dalszego akcentowany może wystąpić samodzielnie, bez orzeczenia, co nie jest możliwe w przypadku zaimka nieakcentowanego.

A noi piace la musica italiana, e a voi? (Nam podoba się muzyka włoska, a wam?)

Zaimek akcentowany może wystąpić zarówno przed czasownikiem, jak i za nim.

A me hanno offerto un buon posto di lavoro e che cosa hanno offerto a voi? (Mnie zaproponowali dobre miejsce pracy, a co zaproponowali wam?)

Zaimki akcentowane w funkcji dopełnienia dalszego mogą wystąpić po każdym przyimku

przyimek najczęstsze tłumaczenie na język polski con z per dla senza bez su na di wprowadza dopełniacz (kogo? czego?) da od/do (iść) in w

Vengo da voi (Przyjdę do was).

Ti fidi di me? (Ufasz mi?)

Parliamo di loro. (Rozmawiamy o nich).

Po przyimkach su, senza przed zaimkiem osobowym stosujemy jeszcze przyimek di Posso contare su di te (Mogę liczyć na ciebie).

Usciamo senza di loro (Wychodzimy bez nich).

7 Uzupełnij zdania właściwą formą zaimka akcentowanego.

1. Sono i miei amici. Esco con

2. Ti dico sempre tutto. Perché non ti fidi di ?

3. Paolo è innamorato di Luisa. È innamorato cotto di .

4. Domani verranno da i nostri vicini di casa.

5. Ho comprato un bel cappello per , ti piace?

6. Perché siete partiti senza di ? Anch’io volevo partire.

7. A chi parli? Parlo a , ma non mi ascoltate.

8. Chi hanno chiamato? Tutti tranne , signor Notti, mi dispiace.

9. Un mio cugino mi ha invitato a cena. Domani vado da .

10. A piacciono gli spaghetti, Carlo? Perché a sì. 11. Credi di essere più veloce di ? Allora, corri! 12. Parlavamo proprio di quando siete entrati. Non avete sentito niente? Non siete arrabbiati? 13. Tua moglie contava su di , ma tu l’hai lasciata.

7

Utwórz historyjkę/opowiadanie lub zdania z wykorzystaniem podanych wyrażeń.

mentire • viaggiare • regalare • andare • offrire • di • per • telefonare • scrivere • dire • portare • spiegare • rivolgersi • occuparsi • con • su • innamorarsi • partire • fidarsi • contare • parlare • preoccuparsi • uscire • senza • a • cenare

Dokończ dowolnie zdania. 7

1. Oggi scrivo a 2. I ragazzi si rivolgono a 3. Il signor Rossi parla a 4. Quando ci incontriamo, parliamo di 5. Se non vuoi contare su 6. Stiamo bene con 7. Dove andate con 8. Sono meno sportivo di 9. Questo ragazzo mi sembra 10. Posso chiedere un favore a

Uzupełnij właściwym czasownikiem. 7

A. ti fidi B. parlo C. telefoni D. parli E. penso F. partiamo G. uscite H. canto I. lavoriamo L. vengono 1. a te. 2. con loro. 3. senza di voi. 4. di me. 5. a me. 6. per lei. 7. da noi. 8. a Lei. 9. con te. 10. di noi.

Los tomates son rojos

Liczebniki główne

Liczebniki główne są formami nieodmiennymi. Wyjątkiem jest cyfra jeden, która może występować również w formie żeńskiej (una). Liczebniki w języku włoskim pisane są łącznie.

0 – zero 1 – uno/una 2 – due 3 – tre 4 – quattro 5 – cinque 6 – sei 7 – sette 8 – otto 9 – nove 10 – dieci

W kolejnej dziewiątce (11–19) można zauważyć już pewne zasady:

11–16: najpierw występuje cyfra jedności, a dopiero potem cyfra dziesiątki

11 – undici (uno+dieci)

12 – dodici (due+dieci)

13 – tredici (tre+dieci)

14 – quattordici (quattro+dieci) Uwaga na pisownię!

15 – quindici (cinque+dieci)

16 – sedici (sei+dieci) Uwaga na pisownię!

17–19: najpierw cyfra dziesiątki, a następnie cyfra jedności (ta zasada pozostanie już ze wszystkimi kolejnymi liczebnikami).

17 – diciassette (dieci+sette) Uwaga! Podwajamy s dla zachowania wymowy.

18 – diciotto (dieci+otto) Uwaga! Znika jedna z samogłosek.

19 – diciannove (dieci+nove) Uwaga! Podwajamy n. Zasady, które pojawią się w kolejnej dziesiątce (20–29), będą obowiązywały we wszystkich kolejnych dziesiątkach. Najpierw zapisujemy cyfrę dziesiątki, a potem cyfrę jedności.

20 – venti 26 – ventisei

21 – ventuno 27 – ventisette

22 – ventidue 28 – ventotto

23 – ventitré 29 – ventinove

24 – ventiquattro 25 – venticinque

Jeśli cyfrą jedności jest 1, to pomijamy ostatnią samogłoskę dziesiątki. venti + uno ventuno Jeśli cyfrą jedności jest 3, to dodajemy akcent nad ostatnim e trenta + tre trentatré Jeśli cyfrą jedności jest 8, to pomijamy ostatnią samogłoskę dziesiątki. cinquanta + otto cinquantotto Te trzy reguły będą stosowane od liczby 20. 30 – trenta 40 – quaranta 50 – cinquanta 60 – sessanta 70 – settanta 80 – ottanta 90 – novanta

Czyli od 31 do 99 postępujemy dokładnie tak, jak w liczebnikach 21–29 (Wszystkie liczebniki piszemy razem, najpierw dziesiątka, a potem jedność).

Patrz: TABELE GRAMATYCZNE 100 – cento

Jest to forma nieodmienna, zawsze będzie miała końcówkę o niezależnie od jej liczby. Jeśli jest w liczbie pojedynczej, piszemy tylko cento 100 – cento 102 – centodue 124 – centoventiquattro 158 – centocinquantotto Jeśli cento pojawia się w liczbie mnogiej, musimy napisać liczbę setek. 200 – duecento 500 – cinquecento 749 – settecentoquarantanove 891 – ottocentonovantuno

Gdy mamy połączenie cento z 1, 8, 11 nie występuje elizja. centouno, centootto, centoundici, trecentouno ale przy 180 już powinniśmy ją zastosować: centottanta, cinquecentottanta

1000 – mille Jeśli jest w liczbie pojedynczej, piszemy tylko mille: 1000 – mille 1761 – millesettecentosessantuno

Liczebnik tysiąc ma nieregularną formę mnogą mila. Używając tej formy, musimy napisać ile jest tysięcy. 2000 – duemila 2918 – duemilanovecentodiciotto 500000 – cinquecentomila 13529 – tredicimilacinquecentoventinove 673923 – seicentosettantatremilanovecentoventitré 1000000 – un milione

Jest to liczebnik, który piszemy oddzielnie. 1400000 – un milione quattrocentomila

W liczbie mnogiej przybiera formę milioni i musimy napisać, ile jest milionów. 2000000 – due milioni 4234567 – quattro milioni duecentotrentaquattromilacinquecentosessantasette

LICZEBNIKI ZBIOROWE

Są to liczebniki, które w liczbie pojedynczej oznaczają liczbę mnogą. un paio – para (butów) una coppia – para (osób) una dozzina – tuzin Wyrazy paio, coppia, dozzina są użyte w liczbie pojedynczej, jednak oznaczają dwie osoby/rzeczy lub więcej. Ho visto un paio di scarpe in vetrina. (Widziałam parę butów). para butów dwa buty Abbiamo comprato una dozzina di uova. (Kupiliśmy tuzin jajek). tuzin jajek dwanaście jajek

LICZEBNIKI WIELOKROTNOŚCI Są to liczebniki, które wskazują, ile razy została powiększona dana rzecz/wielkość. doppio – podwójny/podwojony triplo – potrójny/potrojony Ho già bevuto un espresso doppio (Już wypiłem podwójne espresso).

ZASTOSOWANIE podanie ilości

Io ho due sorelle. (Mam dwie siostry). podanie czyjegoś wieku Lei ha tre anni. (Ona ma trzy lata). podanie numeru wieku il novecento (dwudziesty wiek)

W języku włoskim podając numer wieku, patrzymy na to, ile jest setek, stąd wiek XX. nazywany jest il novecento (używamy tego sposobu od wieku XIII). podanie daty (z wyjątkiem pierwszego dnia miesiąca) il tre maggio duemilacinque (trzeci maja dwa tysiące piątego) podanie godzin

Sono le dodici e cinquanta (Jest dwunasta pięćdziesiąt). podanie numeru telefonu Qual è il tuo numero di telefono? Seicentotrentadueduecentoquarantotto-centosettantasei. (Jaki jest twój numer telefonu? 632-248-176).

Zapisz słownie podane liczebniki główne. 7

Zapisz cyframi podane liczebniki główne. 7 2 Uzupełnij zdania. 7 3

1. 14 –2. 93 –3. 125 –4. 677 –5. 1951 –6. 5555 –7. 29438 –8. 1309756 –1. Duecentomilaventuno –2. Cinque milioni trentamilauno –3. Ottocentoquattordici –4. Seicentomilanovantatré –5. Millequattrocentodieci –6. Settemiladuecentocinquantasei –7. Duemilaventidue –8. Tre milioni –una • dieci • triplo • due • coppia 1. Il salto e il salto in lungo sono delle specialità olimpiche. 2. Franco e Anna sono una inseparabile. 3. È l’ e Giancarlo non è ancora ritornato a casa sua. 4. Carlo ha anni e ogni giorno va a scuola a piedi. 5. Sono al verde, ho solo una moneta da euro.

Uzupełnij krzyżówkę podanymi liczebnikami głównymi (w nawiasie podana jest liczba liter). 7 4

4 7 8 2 3

1

5 6 71

Przyimki ściągnięte/złożone

Przyimki ściągnięte powstają w wyniku połączenia przyimka prostego z rodzajnikiem określonym: il l’ lo i gli la l’ le a al all’ allo ai agli alla all’ alle da dal dall’ dallo dai dagli dalla dall’ dalle su sul sull’ sullo sui sugli sulla sull’ sulle di del dell’ dello dei degli della dell’ delle in nel nell’ nello nei negli nella nell’ nelle Przyimki di oraz in w formach ściągniętych zamieniają samogłoskę i na samogłoskę e.

Pozostałe przyimki (tra/fra, con, per) stoją obok rodzajników określonych, nie tworzą z nimi odrębnych form. Una cassetta per le lettere (skrzynka na listy) Loro vanno con la macchina di Maria. (Jadą samochodem Marii). Tra i miei amici c’è una ragazza italiana. (Wśród moich przyjaciół jest jedna Włoszka).

ZASTOSOWANIE

Kiedy używamy przyimków prostych, a kiedy przyimków złożonych?

Voglio andare da Maria. (Chcę iść do Marii). Przed imionami nie stawiamy rodzajników, dlatego w tej sytuacji stawiamy przyimek prosty).

Voglio andare da un parrucchiere. (Chcę iść do fryzjera). Do jakiegoś fryzjera; nie precyzujemy tej informacji, więc przed rzeczownikiem stoi rodzajnik nieokreślony, który może stać w zdaniu tylko za przyimkiem prostym).

Voglio andare dalla mia amica. (Chcę iść do mojej przyjaciółki). Wyrażenie mia amica musi być poprzedzone rodzajnikiem określonym, który w połączeniu z przyimkiem prostym da nam przyimek złożony da+la dalla Porównajmy zdania:

Andiamo a teatro Idziemy do teatru. – Jest to jedyna informacja, jaką otrzymujemy, nie wiemy do którego teatru.

Abito in Polonia.

Mieszkam w Polsce. – Wiemy tylko w jakim kraju, nie znamy żadnych szczegółów, w którym miejscu tego kraju mieszkam.

Franco va in ufficio.

Franco idzie do biura. – Wiemy tylko to, nie mamy podanej nazwy tego biura, do kogo należy ani żadnej innej informacji.

Gianna va in macchina.

Gianna jedzie samochodem. – Wiemy tylko, jakim środkiem transportu się porusza, nie mamy podanej żadnej innej informacji.

Andiamo al Teatro Nazionale. Idziemy do Teatru Narodowego. – Wiemy, do którego konkretnie teatru idziemy, do Narodowego, dlatego też musimy tu połączyć przyimek prosty z rodzajnikiem określonym.

Abito nella Polonia centrale.

Mieszkam w Polsce centralnej. – Wiemy i w jakim kraju mieszkam, w której dokładnie jego części, dlatego też musimy tu połączyć przyimek prosty z rodzajnikiem określonym.

Franco va nell’ufficio del direttore.

Franco idzie do biura dyrektora. – Wiemy, gdzie idzie i mamy tu dodatkową informację, że jest to biuro dyrektora, dlatego też musimy tu połączyć przyimek prosty z rodzajnikiem określonym.

Gianna va con la macchina del suo amico.

Gianna jedzie samochodem swojego przyjaciela. –Wiemy jakim środkiem transportu się porusza, jak i podaną mamy informację dodatkową, że samochód należy do jej przyjaciela, dlatego też musimy tu połączyć przyimek prosty z rodzajnikiem określonym.

! Uwaga!

W tym przypadku przyimek prosty in został zamieniony na przyimek con z rodzajnikiem określonym.

Roberto lavora in banca. Roberto pracuje w banku. – Jest to jedyna informacja, jaką otrzymujemy.

Roberto lavora alla Banca Nazionale. Roberto pracuje w Banku Narodowym. – Wiemy dokładnie, w którym banku pracuje, dlatego też musimy tu połączyć przyimek prosty z rodzajnikiem określonym.

! Uwaga!

W tym przypadku przyimek prosty in został zamieniony na przyimek złożony alla.

WYRAŻENIA PRZYIMKOWE

Są to wyrażenia, które łączą się z przyimkami. Przykładowe wyrażenia: przyimek a davanti a – przed (miejsce) vicino a – blisko accanto a – obok intorno a – wokół fino a – aż do przyimek di a sinistra di – na lewo od a destra di – na prawo od Il mio negozio preferito si trova a destra dell’ipermercato. (Mój ulubiony sklep znajduje się na prawo od hipermarketu). I loro zii hanno comprato un bell’appartamento vicino al nostro. (Ich wujostwo kupiło piękne mieszkanie obok naszego).

Napisz, jakie przyimki złożone powstaną z połączenia podanych przyimków prostych i rodzajników określonych. 7 1

odpowiedni przyimek złożony.

1. Pensiamo di andare treno delle 15.

2. Lei abita sempre suoi genitori.

3. Vorrei andare chiesa di Santa Maria delle Grazie.

4. I miei guanti si trovano scrivania. 5. Karolina e Agnieszka vengono Polonia.

6. Tu abiti vicino Museo Nazionale?

7. I giornali sono tavolino.

8. I nostri amici abitano Italia del Nord.

9. Mia zia lavora Banca Commerciale.

10. Devo andare Biblioteca Universitaria di Bologna.

11. Andiamo cinema?

12. Le sedie sono intorno tavolo.

13. mie amiche ci sono due ragazze tedesche.

14. Abbiamo comprato tanti regali nostre nipoti.

15. ufficio mio fratello minore si trovano tanti libri di economia e finanza.

16. Gli piacerebbe lavorare università.

7

Wstaw odpowiedni przyimek prosty bądź złożony.

1. Telefoniamo Giovanni.

2. Telefono miei genitori.

3. La loro cassetta lettere si trova accanto porta.

4. Carlo tornerà Francia tra due settimane.

5. Roberto tornerà Milano tra 2 giorni.

6. Davvero vuoi lavorare banca?

7. Davvero vuoi lavorare Banca Centrale?

8. Perché tu vai sempre Teatro Nuovo?

9. Cosa facciamo stasera? Andiamo teatro?

10. Mi piacerebbe andare Francia.

11. Mi piacerebbe andare Francia del Sud.

12. Francesco lavora fino venti.

Czasowniki modalne

Czasowniki modalne to czasowniki, które tworzą zdanie, budując je wraz z bezokolicznikiem. Io voglio studiare a Milano. (Chcę studiować w Mediolanie). Voi dovete tornare a casa alle 19. (Musicie wrócić do domu o 19:00). Giovanna può accompagnare la nonna alla stazione? (Czy Giovanna może odprowadzić babcię na dworzec?)

! Uwaga!

Czasownik volere może tworzyć zdanie również z rzeczownikiem. Io vorrei un caffè (Chciałabym kawę / Poproszę o kawę).

Czasowniki modalne wyrażają chęć, konieczność, możliwość.

Czasowniki modalne w języku włoskim to: volere (chcieć) dovere (musieć) potere (móc) Odmiana w czasie teraźniejszym il presente indicativo

VOLERE

io voglio tu vuoi lui/lei/Lei vuole noi vogliamo voi volete loro vogliono

DOVERE POTERE

io devo tu devi lui/lei/Lei deve noi dobbiamo voi dovete loro devono

io posso tu puoi lui/lei/Lei può noi possiamo voi potete loro possono

Odmiana czasowników modalnych w innych czasach prostych znajduje się w rozdziale Tabele gramatyczne, a odmiana w czasach złożonych w rozdziale Passato prossimo.

BUDOWA ZDAŃ

ZDANIE TWIERDZĄCE

podmiot + odmieniony czasownik modalny + bezokolicznik

Loro devono andare a scuola. (Oni muszą iść do szkoły).

Tu potevi partire con me. (Mogłeś/łaś wyjechać ze mną).

Noi vorremo stare da soli. (Będziemy chcieli zostać sami).

ZDANIE PRZECZĄCE

podmiot + non + odmieniony czasownik modalny + bezokolicznik

Lei non vorrebbe guardare i gialli. (Ona nie chciałaby oglądać kryminałów)

Penso che loro non vogliano bere lo spumante. (Myślę, że oni nie chcą pić wina musującego).

Loro credevano che io non potessi tornare a casa prima di voi. (Oni wierzyli, że nie mogłam wrócić do domu przed wami).

CZASY ZŁOŻONE

Zdanie twierdzące

podmiot + czasownik posiłkowy + imiesłów czasownika modalnego (participio passato) + bezokolicznik

Io non ho potuto cenare con voi, mi dispiace tanto. (Nie mogłem zjeść z wami kolacji, bardzo mi przykro).

Dopo che Franca sarà dovuta ritornare a lavorare, i suoi bambini andranno all’asilo nido. (Po tym jak Franca będzie musiała wrócić do pracy, jej dzieci będą chodziły do żłobka).

È triste che tu non sia potuto/potuta andare in vacanza quest’anno. (To smutne, że nie mogłeś/łaś pojechać w tym roku na wakacje).

ZDANIE PRZECZĄCE

podmiot + non + czasownik posiłkowy + imiesłów czasownika modalnego (participio passato) + bezokolicznik

Ieri finalmente noi abbiamo visto alla TV quel film che non avevamo potuto vedere al cinema tre settimane fa. (Wczoraj w końcu zobaczyliśmy w telewizji film, którego nie mogliśmy obejrzeć w kinie trzy tygodnie temu).

Bastava che tu non avessi voluto mangiare tutti questi dolci prima del pranzo. (Wystarczyło, żebyś nie chciał zjeść tych wszystkich słodyczy przed obiadem).

Uzgodnienie imiesłowu participio passato w czasach złożonych zostało omówione w rozdziale o czasie passato prossimo

Odmień podane czasowniki modalne w odpowiednich formach. 7

1. Presente indicativo:

a. Potere –io: b. Dovere –voi: c. Volere –lui:

2. Passato prossimo: d. Potere –noi: e. Dovere –tu: f. Volere –loro:

3. Futuro semplice: g. Potere –lei: h. Dovere –noi: i. Volere –tu:

Znajdź wskazane formy czasowników modalnych. 7

1. volere 1 sing imperfetto

2. potere 3 sing condizionale semplice

3. dovere participio passato 4. potere participio passato

4. Condizionale composto: j. Potere –io: k. Dovere –voi: l. Volere –Lei:

5. Congiuntivo presente: m. Potere -che noi: n. Dovere -che tu: o. Volere -che loro:

5. potere 1 pl presente indicativo 6. dovere 2 sing futuro semplice 7. volere 3 pl presente indicativo 8. dovere sing congiuntivo presente

C U V D X V G O H U A P D O J A O R D D

X H O F G T E O E O Y M V T U L M A B V

D J P T R A I D B U Y R O P I E H O A T

T P Z S T Y B F N O

S L S X J M M B T O

E O V O L E V O E C

P E D O V R A I E S

Czasowniki podane w nawiasach wstaw w odpowiedniej formie czasu teraźniejszego. 7

1. I miei amici (potere) fare tutto per me.

2. Perché tu (non-volere) dirmi che cosa è successo ieri?

3. Guidando la macchina tutti (dovere) stare attenti!

4. Io (volere) studiare all’estero ma i miei (volere) che io studi in Polonia.

5. Perché voi (non-potere) pulire la vostra stanza?

Czasowniki podane w nawiasach wstaw w odpowiedniej formie trybu przypuszczającego condizionale semplice. 7

1. Buongiorno, io (volere) comprare un paio di scarpe col tacco alto.

2. Lui (potere) essere più gentile con la sua ragazza.

3. Tu (non-dovere) uscire di casa a quest’ora. Fa freddissimo.

4. Loro (volere) dimagrire e per questo sono sempre a dieta.

5. Noi (dovere) studiare di giorno o di notte?

7

Czasowniki podane w nawiasach wstaw w odpowiedniej formie czasu przeszłego imperfetto lub czasu przeszłego passato prossimo zgodnie z informacją na końcu zdania.

1. Ieri io (non-potere) andare alla festa di Giorgio perché due giorni prima io avevo preso il Covid 19. (passato prossimo)

2. Voi (volere) invitare anche Cristina? (imperfetto)

3. Lei (dovere) dare l’esame di letteratura francese ma alla fine ha scelto di dare l’esame di storia d’Italia. (imperfetto)

4. Loro (volere) partire per le vacanze. (passato prossimo)

5. Sei così pigro! Tu (dovere) fare la spesa per tutta la settimana e non sei neanche uscito di casa fino a quest’ora! (imperfetto)

Czas zaprzeszły

Jest to czas zaprzeszły złożony (Patrz: ROZDZIAŁ BUDOWA CZASÓW – CZASY ZŁOŻONE).

TWORZENIE I ODMIANA

Jak każdy czas złożony w języku włoskim trapassato prossimo tworzymy z dwóch elementów: czasownik posiłkowy avere lub essere w imperfetto indicativo + participio passato (imiesłów przeszły bierny) Pamiętajmy też o zasadzie, że w przypadku czasownika posiłkowego essere końcówka imiesłowu uzgadniana jest z rodzajem i liczbą podmiotu.

GUARDARE PARTIRE

io avevo guardato tu avevi guardato lui/lei aveva guardato Lei aveva guardato noi avevamo guardato voi avevate guardato loro avevano guardato

io ero partito/partita tu eri partito/partita lui era partito/lei era partita Lei era partito/partita noi eravamo partiti/partite voi eravate partiti/partite loro erano partiti/partite

ZASTOSOWANIE

Czas trapassato prossimo to czas zaprzeszły dokonany. Wyraża on czynność dokonaną, ale wcześniejszą niż inna czynność przeszła (użyta w passato prossimo lub imperfetto). Możemy tu mieć wyrażenia (ale nie są one obowiązkowe). dopo che – po tym, jak quando – kiedy appena/ non appena – jak tylko

Dopo che avevo finito di fare i compiti, sono uscita con il mio cane. (Po tym, jak skończyłam odrabiać pracę domową, wyszłam z moim psem). Najpierw skończyłam trapassato prossimo avevo finito; potem wyszłam – czynność dokonana passato prossimo sono uscita

Abbiamo telefonato a nostro zio a fargli auguri quando avevamo saputo del suo compleanno (Zadzwoniliśmy do naszego wujka złożyć mu życzenia, kiedy dowiedzieliśmy się o jego urodzinach). Najpierw się dowiedzieliśmy trapassato prossimo avevamo saputo; potem zadzwoniliśmy – czynność dokonana passato prossimo abbiamo telefonato Pamiętamy tu o możliwości przestawienia kolejności czynności w zdaniu. Liczy się chronologia wydarzeń: czynność wcześniejsza, nawet jeśli występuje jako druga w zdaniu, jest w czasie zaprzeszłym trapassato prossimo Avevo mal di testa perché non avevo dormito abbastanza. (Bolała mnie głowa, ponieważ nie spałam wystarczająco długo. Nie spałam poprzedniej nocy, wcześniej – trapassato prossimo avevo dormito; bolała mnie głowa – mój stan imperfetto avevo mal di testa

Ho portato il libro che avevi lasciato da me la settimana scorsa (Przyniosłam książkę, którą zostawiłeś u mnie w zeszłym tygodniu).

Najpierw zostawiłeś – trapassato prossimo avevi lasciato; potem przyniosłam – dokonany – passato prossimo ho portato.

Czas trapassato prossimo stosujemy, kiedy chcemy powiedzieć, że dana czynność nigdy wcześniej nie nastąpiła, dopiero teraz. Non avevo mai mangiato una zuppa di pomodori così buona! (Nigdy wcześniej nie jadłem tak dobrej zupy pomidorowej! (którą teraz jem)).

W przeciwieństwie do:

Non ho mai mangiato la zuppa di pomodori. (Nigdy nie jadłem zupy pomidorowej).

czasowniki odmieniane z avere czasowniki odmieniane z essere

Czasowniki podane w nawiasach wstaw w czasie trapassato prossimo. 7

1. Dopo che (noi- prenotare) la gita, abbiamo detto tutto ai genitori.

2. Stamattina ho ricevuto il libro che (ordinare) cinque giorni fa.

3. I ragazzi hanno cominciato a preparare la cena non appena (proporre) la serata alle ragazze.

4. Quando voi siete venuti, i miei genitori (andare) già via.

5. Franco stava male perché non (fare) colazione.

6. Noi non (pensare) di partire per la Francia, è un’ottima idea!

7 2

Czasowniki podane w nawiasach wstaw we właściwej formie czasu przeszłego (passato prossimo, imperfetto lub trapassato prossimo).

1. Ieri Ilaria (comprare) un vestito che (noi- vedere) insieme l’altra settimana.

2. Di solito i signori Pierini (partire) in aereo ma quest’anno (decidere) di viaggiare in treno.

3. Mentre la mamma (stirare) il suo vestito, i bambini (mangiare) dei panini.

4. Non appena (io- sapere) che voi (stare) male, (correre) subito a trovarvi.

5. (io-invitare) mia sorella al ristorante cinese perché lei non (provare) mai la cucina cinese.

6. Noi (andare) in farmacia ma (essere) chiusa.

7. Tu (essere) stanco perché (giocare) a pallacanestro per due ore.

8. (Noi- incontrare) un nostro vecchio amico quando (lui-dare) gli autografi durante un’intervista.

9. Io non (volere) venire alla tua festa perché (avere) paura di non divertirmi.

10. Stamattina i ragazzi dopo che (alzarsi) , (fare) colazione e (uscire) in fretta per non perdere l’autobus.

11. Da giovane Roberto (svegliarsi) sempre tardi e (venire) a scuola in ritardo ma ultimamente (cambiare) le sue abitudini.

12. Finalmente (noi- riuscire) a trovare un bell’albergo dopo che (telefonare) ad un’agenzia di viaggi.

7

Opisz zeszły tydzień Mateusza, stosując podane wyrażenia.

cominciare un lavoro • leggere un giornale • trovare un annuncio • decidere • imparare cose nuove • conoscere dei nuovi compagni • essere emozionato • vestirsi elegante • telefonare ai suoi genitori • laurearsi • scrivere una domanda di lavoro • contento • interessante • dopo che • mentre • prima • finalmente.

Matteo ha finito l'università a maggio...

Czasowniki zwrotne

CZASOWNIKI ZWROTNE

ZDANIE TWIERDZĄCE

i zaimki osobowe w trybie rozkazującym

Jeżeli chcemy użyć czasownika zwrotnego w trybie rozkazującym, czasownik odmieniamy zgodnie z zasadami trybu rozkazującego zależnie od koniugacji i od faktu, czy jest to czasownik regularny, czy nie. Kolejnym krokiem jest zaimek zwrotny, który w przypadku czasownika w 2. osobie liczby pojedynczej oraz 1. i 2. osobie liczby mnogiej doklejamy do czasownika, natomiast w 3. osobie liczby pojedynczej i mnogiej zaimek stoi przed czasownikiem occuparsi mettersi vestirsi io tu lei noi voi loro

--occupati si occupi occupiamoci occupatevi si occupino

mettiti si metta mettiamoci mettetevi si mettano

vestiti si vesta vestiamoci vestitevi si vestano

ZDANIE PRZECZĄCE

Jeżeli chcemy zastosować czasownik zwrotny w trybie rozkazującym, w zdaniu przeczącym, zaimek zwrotny w czasowniku w 2. osobie liczby pojedynczej oraz 1. i 2. osobie liczby mnogiej możemy postawić zarówno przed, jak i za czasownikiem. Pamiętajmy, że przeczenie w 2. osobie liczby pojedynczej tworzy bezokolicznik Zaimek zwrotny odmieniamy jednak we właściwej osobie. W 3. osobie liczby pojedynczej i mnogiej czasownika zaimek stawiamy zawsze przed czasownikiem. occuparsi mettersi vestirsi io --tu non occuparti/non ti occupare non metterti/non ti mettere non vestirti/non ti vestire Lei non si occupi non si metta non si vesta noi non occupiamoci/non ci occupiamo non mettiamoci/non ci mettiamo non vestiamoci/non ci vestiamo voi non occupatevi/non vi occupate non mettetevi/non vi mettete non vestitevi/non vi vestite loro non si occupino non si mettano non si vestano

ZAIMKI OSOBOWE W TRYBIE ROZKAZUJĄCYM

W 2. osobie liczby pojedynczej czasownika oraz w 1. i 2. osobie liczby mnogiej zaimki osobowe (złożone, dopełnienia bliższego, dalszego) doklejamy do czasownika odmienionego zgodnie z zasadami trybu rozkazującego, natomiast w 3. osobie liczby pojedynczej i mnogiej czasownika zaimki stawiamy przed czasownikiem Guarda il film! Guardalo! il film lo (Obejrzyj film! Obejrzyj go!)

Scriviamo la lettera! Scriviamola! la lettera la (Napiszmy list! Napiszmy go!)

Finite i vostri compiti! Finiteli! i vostri compiti li (Skończcie wasze zadania domowe! Skończcie je!)

Compra questo giocattolo a tuo fratello! Compragli questo giocattolo! Compraglielo! a tuo fratello gli, questo giocattolo lo (Kup tę zabawkę twojemu bratu! Kup mu tę zabawkę! Kup mu ją!)

Facciamo la sorpresa ai nostri genitori! Facciamogli la sorpresa! Facciamogliela! ai nostri genitori gli, la sorpresa la (Zróbmy niespodziankę naszym rodzicom! Zróbmy im niespodziankę! Zróbmy im ją!)

Telefonate a noi dopo il ritorno dalle vacanze! Telefonateci dopo il ritorno! a noi ci (Zadzwońcie do nas po powrocie z wakacji!)

Signora, apra la finestra, per favore! La apra! la finestra la (Niech Pani otworzy okno! Niech je Pani otworzy!) Pięć czasowników, które tworzą w 2. osobie liczby pojedynczej formę skróconą: ! Uwaga! ANDARE DARE DIRE FARE STARE tu va’/ vai da’/ dai di’ fa’/ fai sta’/ stai

Doklejając do nich zaimek osobowy, podwajamy pierwszą spółgłoskę tego zaimka. Va’ al supermercato! Va’ + ci Vacci! (Idź tam!)

Da’ un consiglio a me! Da’+ mi Dammi un consiglio! (Udziel mi rady!) Di’ la verità a lei! Di’ + le Dille la verità! (Powiedz jej prawdę!)

Fa’ il favore a Pietro! Fa’+ lo Fallo a Pietro! (Zrób przysługę Piotrowi! Zrób ją!) Wyjątkiem jest zaimek gli (a lui, a loro – jemu, im). Nie podwajamy pierwszej spółgłoski ze względu na nietypową wymowę tego zaimka.

Di’ a tuo zio di venire a cena! Di’ + gli digli di venire a cena! (Powiedz twojemu wujkowi, żeby przyszedł na kolację! Powiedz mu, żeby przyszedł na kolację!)

ZDANIE PRZECZĄCE

Jeżeli chcemy zastosować zaimek osobowy z czasownikiem w trybie rozkazującym w zdaniu przeczącym, w 2. osobie liczby pojedynczej oraz 1. i 2. osobie liczby mnogiej, zaimek możemy postawić zarówno przed czasownikiem, jak i za nim. Pamiętajmy, że przeczenie w 2. osobie liczby pojedynczej tworzy bezokolicznik. W 3. osobie liczby mnogiej zaimek stawiamy zawsze przed czasownikiem.

Mangia la mela! (Zjedz jabłko!) Mangiala! (Zjedz je!) Non la mangiare! / Non mangiarla! (Nie jedz go!).

Invitiamo i nostri amici! (Zaprośmy naszych przyjaciół). Invitiamoli! (Zaprośmy ich!) Non li invitiamo / Non invitiamoli! (Nie zapraszajmy ich!)

Signora, apra la finestra! (Niech Pani otworzy okno!) La apra! (Niech je Pani otworzy!) Non la apra! (Niech go pani nie otwiera!)

7

Uzupełnij zdania odpowiednią formą czasownika w trybie rozkazującym.

1. Ti prego, (vestirsi) elegante!

2. Bambini, (divertirsi) alla festa di compleanno di Annalisa!

3. Marco, non (offendersi) , per favore!

4. Signora, (prepararsi) alla conferenza stampa fra un’ora e mezza.

5. Ho una proposta: (comportarsi) bene questa volta, altrimenti la professoressa ci sgrida di nuovo.

6. Ragazze, non (truccarsi) troppo a scuola.

7 2

Podane zdania zapisz w trybie rozkazującym, zastępując dopełnienia właściwymi zaimkami.

1. Giovanni, devi raccontare la tua storia alla mamma.

2. Ragazzi, dovete spegnere la televisione.

3. Dobbiamo tradurre l’articolo per mercoledì.

4. Signora, deve scrivere l’e-mail subito.

5. Roberto, non devi correre alla fermata.

6. Non dobbiamo pagare l’affitto.

7. Devi offrire la cena alla tua fidanzata.

7 3

Podane zdania zamień na formę przeczącą.

1. Signore, risponda alla domanda, per favore!

2. Ti prego, lascia la valigia qui! Lasciala qui!

3. Invitiamo anche le nostre vicine! Invitiamole!

4. Beviamo un caffè insieme! Beviamolo!

.

8. Dovete nascondere i regali per i vostri figli.

9. Devi fare la foto a Marta.

10. Non dovete preoccuparvi. .

11. Signore, ci deve portare i documenti.

12. Chiara, devi sbrigarti.

13. Papà, devi telefonare alla mamma. .

.

14. Ragazzi, non dovete ripetere le bugie.

5. Pulite il salotto, ragazzi, prima del pranzo! Pulitelo!

6. Mamma, preparami il tiramisù, ti prego!

7. Ragazzi, chiedete aiuto al vostro insegnante! Chiedetelo al vostro insegnante!

7

.

Uzupełnij przepis kulinarny czasownikami w trybie rozkazującym.

La pizza

Ingredienti

Impasto per la pizza

Farina 0,1 kg

Acqua fino a 650 g - 600 gr Olio extravergine d'oliva (evo) 50 gr

Lievito di birra 10 gr Zucchero 1 cucchiaio da tè Sale 18 gr

Per il condimento classico

• passata di pomodoro

• mozzarella

• basilico

• olio extravergine d'oliva

• sale

Tempo

• preparazione: 10 min

• cottura: 23 min

Preparazione

(Mettere) la farina nella ciotola. (Sbriciolare) il lievito in una piccola ciotola. (Aggiungerci) il cucchiano di zucchero e (mescolare) (Unire) il lievito alla farina e (versare) anche circa 200 g di acqua. (Aggiungere) l'olio, tutta l'acqua e il sale. Non (preoccuparsi) se il composto non risultera da subito liscio e omogneo. (Coprire) con un canovaccio bagnato e (Mettere) da parte a riposare per circa 15 minuti. (Riprendere) l'impasto, (impastario) per un altro minuto circa. (Lasciarlo) lievitare fino al raddoppio. (Preparare) due teglie di 30x40 cm. (Dividere) l'impasto nelle due teglie. (Fascire) la pizza con il condimento a vostro piacere. (Cuocere) la pizza margherita per circa 18 minuti senza mozzarella e altri 3 minuti con la mozzarella e (servirla) ben calda.

testo adattato da: https://www.cookaround.com/ricetta/Impasto-per-la-pizza.html

testo adattato da: https://www.cookaround.com/ricetta/Impasto-per-la-pizza.html

.

Tryb łączący: czas przeszły niedokonany i czas zaprzeszły

1 CONGIUNTIVO IMPERFETTO

TWORZENIE I ODMIANA

Koniugacja pierwsza

Do tematu dodajemy końcówki: CANTARE -assi -assi -asse -assimo -aste -assero

che io cantassi che tu cantassi che lui/lei/Lei cantasse che noi cantassimo che voi cantaste che loro cantassero

Koniugacja trzecia Nie mamy w tym czasie rozróżnienia na podgrupy 3a i 3b.

Do tematu dodajemy końcówki: DORMIRE

-issi -issi -isse -issimo -iste -issero

che io dormissi che tu dormissi che lui/lei/Lei dormisse che noi dormissimo che voi dormiste che loro dormissero

Czasowniki nieregularne:

ESSERE

che io fossi che tu fossi che lui/lei/Lei fosse che noi fossimo che voi foste che loro fossero

CAPIRE

che io capissi che tu capissi che lui/lei/Lei capisse che noi capissimo che voi capiste che loro capissero

Koniugacja druga

Do tematu dodajemy końcówki: PRENDERE -essi -essi -esse -essimo -este -essero

che io prendessi che tu prendessi che lui/lei/Lei prendesse che noi prendessimo che voi prendeste che loro prendessero

Czasowniki zwrotne: LAVARSI che io mi lavassi che tu ti lavassi che lui/lei/Lei si lavasse che noi ci lavassimo che voi vi lavaste che loro si lavassero

BERE temat -bevFARE temat -facSTARE temat -stDIRE temat – dicche io bevessi che tu bevessi che lui/lei/Lei bevesse che noi bevessimo che voi beveste che loro bevessero

che io facessi che tu facessi che lui/lei/Lei facesse che noi facessimo che voi faceste che loro facessero

U wielu z czasowników nieregularnych wystarczy zapamiętać temat i dodać do nich końcówki tak, jak przy czasownikach regularnych.

ZASTOSOWANIE

che io stessi che tu stessi che lui/lei/Lei stesse che noi stessimo che voi steste che loro stessero

Credevamo che loro partissero oggi. (Wierzyliśmy, że oni wyjeżdżają dzisiaj).

2

che io dicessi che tu dicessi che lui/lei/Lei dicesse che noi dicessimo che voi diceste che loro dicessero

Credevamo che loro partissero domani. (Wierzyliśmy, że oni wyjeżdżają/wyjadą jutro). Użycie w nazwie czasu imperfetto jasno daje nam sygnał, że jest to czas przeszły. Służy jednak do wyrażenia teraźniejszości i przyszłości, jeśli zdanie wprowadzające jest w czasie przeszłym (credevamo – wierzyliśmy) i wymaga użycia trybu congiuntivo.

CONGIUNTIVO TRAPASSATO

TWORZENIE I ODMIANA

Jest to czas złożony, więc zbudowany jest z czasownika posiłkowego i imiesłowu participio passato. czasownik posiłkowy avere lub essere w congiuntivo imperfetto + participio passato (imiesłów przeszły bierny) (Patrz: ROZDZIAŁ BUDOWA CZASÓW – CZASY ZŁOŻONE).

FINIRE

che io avessi finito che tu avessi finito che lui avesse finito che lei avesse finito che Lei avesse finito che noi avessimo finito che voi aveste finito che loro avessero finito

RIMANERE LAVARSI

che io fossi rimasto/rimasta che tu fossi rimasto/rimasta che lui fosse rimasto che lei fosse rimasta che Lei fosse rimasto/rimasta che noi fossimo rimasti/rimaste che voi foste rimasti/rimaste che loro fossero rimasti/rimaste

che io mi fossi lavato/lavata che tu ti fossi lavato/lavata che lui si fosse lavato che lei si fosse lavata che Lei si fosse lavato/lavata che noi ci fossimo lavati/lavate che voi vi foste lavati/lavate che loro si fossero lavati/lavate

ZASTOSOWANIE

Credevamo che loro fossero partiti ieri. (Wierzyliśmy, że oni wyjechali wczoraj). Congiuntivo trapassato stosujemy, jeśli zdanie wprowadzające jest w czasie przeszłym (credevamo – wierzyliśmy), a chcemy odnieść się do przeszłości i musimy użyć trybu congiuntivo

loro fossero partiti ieri. (wczoraj – przeszłość)

Credevamo che loro partissero oggi. (dziś – teraźniejszość)

loro partissero domani. (jutro – przyszłość)

Zaznacz prawidłową odpowiedź. 7 1

1. ritrovare – che loro A. ritrovassi B. ritrovassero C. ritrovaste

2. scrivere – che io A. scrivessi B. scrivessimo C. scrivesse

3. fare – che voi A. facessimo B. faccesimo C. faceste

4. stare – che lui A. stessi B. steste C. stesse

5. temere – che noi A. temeste B. temestimo C. temessimo

Wstaw czasowniki w odpowiedniej formie congiuntivo imperfetto. 7 2

1. Pensavamo che quella giornata (essere) bellissima.

2. Bastava che loro (comportarsi) bene.

3. Perché volevate che Franco (studiare) in Italia?

4. Speravano che lo spot pubblicitario (avere) lo scopo di vendere quel prodotto.

5. Dubitavate che il primo ministro (cambiare) la legge?

6. Credevano che io e Gianni (superare) l’esame di storia.

7. Mi auguravo che voi (essere) pronti ad aiutarmi.

8. Era impossibile che noi (avere) sonno alle venti.

9. Volevi ritornare a casa nonostante che noi (preferire) rimanere al bar.

10. Sembrava che voi (sentirsi) male.

11. Immaginavi che noi (studiare) molto per laurearci in tempo con voti alti.

12. Erano contente che io (fare) la spesa ogni mattina.

Czasowniki w nawiasie wstaw w odpowiedniej formie congiuntivo trapassato. 7 3

1. Avevo paura che lui (andare) in discoteca.

2. I miei genitori non sapevano che io (ottenere) un duplicato della patente.

3. Era impossibile che lui (vendere) i prodotti prima di noi.

4. Supponeva che la sua sorella minore (scappare) con il suo fidanzato.

5. Temevo che l’aereo (arrivare) alle 20.

6. Speravo che quella ragazza (innamorarsi) di me.

7. Dubitavate che noi (superare) il nostro ultimo esame.

8. Era impossibile che tu, Franca e Chiara (uscire) prima di noi.

9. Ignoravamo che tu (rimanere) a casa senza il nostro permesso.

10. Pensavi che io (innamorarsi) di Piero?

11. Era un peccato che lei (lasciare) il suo fidanzato.

12. Avevo l’impressione che Giacomo (tradire) sua moglie.

Czasowniki w nawiasie wstaw w odpowiedniej formie congiuntivo imperfetto i/lub congiuntivo trapassato. 7 4

1. Non sapevano che voi (sposarsi) due mesi prima.

2. Avevo paura che tu (mangiare) poca verdura.

3. Facevo finta che tu (non-mancare) a me in quel momento.

4. Gianna credeva che i suoi nonni (nascere) a Trieste.

5. Speravate che noi (comprare) la nostra casa dei sogni prima della crisi economica.

6. Come sempre era vietato che le macchine agricole (percorrere) le autostrade.

7. Non eravamo certi che nel 2010 Chiara (pagare) le tasse.

8. Era meglio che Claudio e Francesca (non-litigarsi) durante ogni discussione a scuola.

Bezokolicznik

1 W języku włoskim bezokolicznik może występować w dwóch formach: infinito presente (semplice) oraz infinito passato (composto).

INFINITO PRESENTE (SEMPLICE)

Jest to polski odpowiednik bezokolicznika, czyli czasownika w formie podstawowej. Taka forma nie wskazuje ani wykonawcy danej czynności ani też czasu, w którym jest/była/będzie wykonana.

ZASTOSOWANIE

Infinito presente używamy: po czasownikach modalnych (volere, dovere, potere), Lei deve pulire la sua camera. (Ona musi posprzątać swój pokój). po czasownikach typu piacere, Mi piace ballare con lui. (Lubię tańczyć z nim). w zdaniach z czasownikiem sapere, Non so cosa fare (Nie wiem, co robić)

Non sappiamo dove andare (Nie wiemy, gdzie iść). po przyimkach prostych (a, di, da, per, tra),

Vuoi qualcosa da mangiare? (Chcesz coś do jedzenia?)

Esco per incontrarmi con Franco. (Wychodzę, żeby spotkać się z Franco).

Pensiamo di comprare una macchina nuova. (Myślimy o kupnie nowego samochodu). A dire il vero, non mi piace il suo nuovo ragazzo. (Mówiąc prawdę, nie podoba mi się jej nowy chłopak). Prima di andare a scuola, bevo sempre un bel caffè. (Przed wyjściem do szkoły, zawsze piję kawę). w konstrukcji far fare (Patrz: ROZDZIAŁ KONSTRUKCJE BEZOKOLICZNIKOWE), Fammi vedere il tuo telefonino. (Pokaż mi swój telefon). w instrukcjach, Aggiungere due cucchiai di farina e mescolare bene. (Dodać dwie łyżki mąki i dobrze wymieszać). po wyrażeniach bezosobowych, È vietato fumare (Zabrania się palenia). w poleceniach, nakazach, zakazach, Stare attenti. (Proszę uważać). w pytaniach wyrażających wątpliwość, Che fare? (Co robić?) poprzedzony rodzajnikiem pełni funkcję rzeczownika, il parlare (mówienie) Con il suo continuo parlare di sé, ha fatto arrabbiare tutti. (Ciągłym mówieniem o sobie, zdenerwował wszystkich). ! Uwaga!

Wszystkie zaimki (zwrotne, dopełniania bliższego, dalszego, ne) i partykuły (ci, ne) doklejamy do bezokolicznika. Prima di andare a scuola, bevo sempre un caffè. = Prima di andarci, bevo sempre un caffè. (Przed pójściem do szkoły, zawsze piję kawę).

INFINITO PASSATO (COMPOSTO)

To bezokolicznik przeszły.

TWORZENIE

Jest to forma złożona, więc zbudowana jest z czasownika posiłkowego i imiesłowu participio passato. czasownik posiłkowy avere lub essere w infinito presente + participio passato (imiesłów przeszły bierny) (Patrz: ROZDZIAŁ BUDOWA CZASÓW – CZASY ZŁOŻONE).

Czasownik posiłkowy avere skraca się do formy aver. Czasownik posiłkowy essere może skracać się do formy esser albo może pozostać niezmieniony.

Aver bevuto (po wypiciu, wypiwszy)

Non aver letto (nie przeczytawszy)

Esser andato (po pójściu, poszedłszy)

Essere rimasto (zostawszy)

Jeśli czasownikiem posiłkowym jest essere, imiesłów participio passato musi być uzgodniony w liczbie i rodzaju z podmiotem, do którego się odnosi (Patrz: ROZDZIAŁ BUDOWA CZASÓW).

esser andata (r. ż.)

Dopo essere partita, Barbara si è resa conto delle sue difficoltà. (Po wyjeździe Barbara zdała sobie sprawę ze swoich trudności).

ZASTOSOWANIE

Infinito passato używamy: po przysłówku dopo dla wyrażenia czynności wcześniejszej niż inna czynność (niezależnie od czasu, w którym jest wyrażona), Dopo aver ascoltato il dialogo, dovete fare questi esercizi. (Po wysłuchaniu dialogu, musicie zrobić te ćwiczenia).

Dopo essere partiti per la Polonia, avete comprato un appartamento a Varsavia? = Dopo che voi eravate partiti, avete comprato un appartamento a Varsavia? ( Wyjechawszy do Polski, kupiliście mieszkanie w Warszawie? = Po tym jak wyjechaliście, kupiliście mieszkanie w Warszawie?) po przyimku prostym per, dla wyrażenia przyczyny z przeszłości.

Gianni deve dare gli esami soltanto in settembre per non aver studiato prima. (Gianni musi zdawać egzamin dopiero we wrześniu, ponieważ nie uczył się wcześniej).

Wszystkie zaimki (zwrotne, dopełniania bliższego, dalszego, ne) i partykuły (ci, ne) doklejamy do czasownika posiłkowego.

Dopo aver ascoltato il dialogo, dovete fare questi esercizi. = Dopo averlo ascoltato, dovete fare questi esercizi. (Po wysłuchaniu dialogu, musicie zrobić te ćwiczenia).

Od podanych czasowników utwórz formy infinito presente i infinito passato. 7

bezokolicznik polski infinito presente infinito passato myć się pozostać śpiewać jechać pisać czytać kupić

Wstaw bezokoliczniki z ramki do odpowiednich zdań. 7

invitare • abitare • lavorare • fumare • trovare • dire • fare • fare • sposarsi • spendere • bere

1. Tra il e il c’è di mezzo il mare.

2. Vorremmo all’estero.

3. Lui ha paura di troppi soldi inutilmente.

4. Ci piace delle passeggiate sulla spiaggia.

5. Non ho potuto Patrizia a casa mia.

6. Lei pensa di quest’anno.

7. Vuoi qualcosa da .

8. Sono stanchissima ma devo fino alle venti. Che . 9. È vietato

10. Non riusciamo a la risposta giusta.

Wstaw bezokoliczniki z ramki do odpowiednich zdań. 7

aver mangiato • aver bevuto • aver speso • essermi laureata • aver passato • non aver parlato

1. Ero molto scontenta per con Gianfranco.

2. Dopo troppi alcolici, bevi una spremuta di agrumi.

3. Dopo , ho trovato un lavoro part-time.

4. Si è addormentato sul pavimento dopo due piatti di spaghetti. 5. Dopo una settimana all’ospedale, Anna e Chiara hanno dovuto portare un certificato medico a scuola. 6. Loro erano tristi per tutti i soldi.

Dokończ zdania. 7

PASSIVA II Strona bierna II

Na przykładzie innego zdania zobaczmy, jak będą wyglądały zdania strony biernej w innych czasach i trybach: architetto (architekt – liczba pojedyncza, rodzaj męski) costruire (budować, konstruować) chiesa (kościół – liczba pojedyncza, rodzaj żeński)

strona czynna strona bierna (presente indicativo)

! Uwaga!

L'architetto costruisce la chiesa.

La chiesa è costruita dall'architetto. (passato prossimo)

Zdania strony biernej w czasach prostych mogą być utworzone za pomocą czasownika venire.

L'architetto ha costruito la chiesa.

La chiesa è stata costruita dall' architetto. (imperfetto)

L'architetto costruiva la chiesa.

La chiesa era costruita dall'architetto. (trapassato prossimo)

strona czynna strona bierna (presente indicativo) L'architetto costruisce la chiesa.

La chiesa viene costruita dall'architetto.

(imperfetto)

L'architetto aveva costruito la chiesa.

La chiesa era stata costruita dall'architetto. (futuro semplice)

L'architetto costruirà la chiesa.

La chiesa sarà costruita dall'architetto. (futuro anteriore)

L'architetto avrà costruito la chiesa.

La chiesa sarà stata costruita dall'architetto.

L'architetto costruiva la chiesa.

(futuro semplice)

L'architetto costruirà la chiesa.

La chiesa veniva costruita dall'architetto.

La chiesa verrà costruita dall'architetto.

(condizionale semplice)

L'architetto costruirebbe la chiesa.

La chiesa sarebbe costruita dall'architetto. (condizionale composto)

L'architetto avrebbe costruito la chiesa.

(congiuntivo presente)

... che l'architetto costruisca la chiesa.

(congiuntivo passato)

... che l'architetto abbia costruito la chiesa.

(congiuntivo imperfetto) ... che l'architetto costruisse la chiesa.

(congiuntivo trapassato) ... che l'architetto avesse costruito la chiesa.

La chiesa sarebbe stata costruita dall'architetto.

... che la chiesa sia costruita dall'architetto.

... che la chiesa sia stata costruita dall'architetto.

... che la chiesa fosse costruita dall'architetto.

... che la chiesa fosse stata costruita dall'architetto.

(congiuntivo presente) ...che l'architetto costruisca la chiesa.

... che la chiesa venga costruita dall'architetto. (congiuntivo imperfetto) ... che l'architetto costruisse la chiesa.

(condizionale semplice)

L'architetto costruirebbe la chiesa.

(passato remoto)

L’architetto costruì la chiesa.

.... che la chiesa venisse costruita dall'architetto.

La chiesa verrebbe costruita dall'architetto.

La chiesa venne costruita dall’architetto.

(passato remoto)

L’architetto costruì la chiesa.

La chiesa fu costruita dall’architetto. (trapassato remoto)

L’architetto ebbe costruito la chiesa.

La chiesa fu stata costruita dall’architetto.

Jeśli w stronie czynnej podmiot wyrażony jest zaimkiem osobowym słabym (io/tu/lui/lei/Lei/noi/voi/loro), to w stronie biernej zostaje zastąpiony przez odpowiadający mu zaimek osobowy akcentowany (me/te/lui/lei/Lei/noi/voi/loro).

Io scriverò due lettere. (Napiszę dwa listy). Due lettere saranno scritte da me. (Dwa listy zostaną napisane przeze mnie) .

KONSTRUKCJA PERYFRASTYCZNA STARE + GERUNDIO

Nie możemy stworzyć strony biernej w zdaniach z konstrukcją peryfrastyczną stare + gerundio.

CZASOWNIKI MODALNE

Dovere, potere

Czasowniki modalne (dovere, potere) nie mogą same stać w stronie biernej. Tworzą one zdania z bezokolicznikiem i to od niego możemy utworzyć stronę bierną.

Gianni deve leggere il libro. (Gianni musi przeczytać książkę).

Il libro deve essere letto da Gianni. (Książka musi być przeczytana przez Gianniego).

Gli studenti possono comprare i biglietti con lo sconto del 20%. (Studenci mogą kupić bilety z 20% zniżką).

I biglietti con lo sconto del 20% possono essere comprati dagli studenti. (Bilety ze zniżką 20% mogą być kupione przez studentów). Czasownik modalny potere pozostawiamy w stronie czynnej, czasownik essere stawiamy w bezokoliczniku, natomiast od czasownika comprare tworzymy imiesłów comprati

Zdania strony biernej w czasach prostych mogą być utworzone za pomocą czasownika andare, zaznaczamy wtedy, że czynność ma charakter obowiązku.

L’autore scrive il romanzo. (Autor pisze powieść).

Il romanzo è scritto dall’autore. (Powieść jest pisana przez autora).

Il romanzo viene scritto dall’autore. (Powieść jest pisana przez autora).

Il romanzo va scritto dall’autore. = Il libro deve essere scritto dall’autore. (Powieść musi być napisana przez autora).

7

Przekształć zdania ze strony biernej na czynną.

1. Le riviste sono state lette da Giorgio.

2. Penso che i risultati dell’esame siano presentati domani dalla maestra.

3. La spazzatura viene buttata fuori dagli anziani.

4. Questa notizia sarà presentata dai giornalisti.

5. Gli inviti verranno spediti domani dai miei genitori.

6. La carne sarebbe stata mangiata dai cani.

7. Sembrava che il nostro compito fosse apprezzato dal professore.

8. I vestiti pesanti sono comprati da me al centro commerciale.

9. Le elezioni erano state vinte dal Signor Perrini.

10. Gli animali erano stati catturati dal veterinario.

7

Przekształć podane zdania na stronę bierną za pomocą czasownika venire.

1. Tra due settimane firmerò il contratto.

2. Loro guardavano spesso i gialli al cinema.

3. Noi vogliamo che nostro figlio superi tutti gli esami.

Noi vogliamo che

4. Lei ascolta spesso la musica su Spotify

5. Tu regaleresti le gonne alla tua nipotina.

Przetłumacz. 7 3

1. Choroba musi być leczona przez lekarza.

2. Bilety zostały kupione online przeze mnie.

3. Myślałam, że kryzys ekonomiczny został pokonany.

4. Hotel został przez nas znaleziony w Mediolanie.

5. Teams musi być zainstalowany żeby zdawać egzamin online.