IKS, wrzesień, nr 9 (251)/ 2012

wrzesień nr 9 (251)/2012

Marta Sokołowska „Kopia paryskiego metra w kawałkach”

Cena 4,90 zł (w tym 5% VAT) ISSN 1231-9139

więcej na w w w. kul t urap oz nan . p l

Wydawnictwo Miejskie Posnania

Anna Wakulik „Zażynki”

Jarosław Jakubowski „Wieczny kwiecień”

z iksową kart(k)ą rabatową jeszcze więcej informacji o kulturze jeszcze więcej zniżek na bilety, książki, płyty, kawę, piwo, obiady...

kalendarium wydarzeń wrzesień

calendar of events September

ł fa

Ra

Witk o W sk i

Żydzi w Poznaniu

Żydzi w Poznaniu krótki Przewodnik Po historii i zabytkach

rafał witkowski

absolwent wydziału historycznego (1991) i wydziału neofilologii (1994) Uniwersytetu im. adama Mickiewicza w Poznaniu. od 1991 roku zatrudniony w zakładzie Źródłoznawstwa i nauk Pomocniczych historii instytutu historii UaM. za pracę doktorską otrzymał nagrodę prezesa rady Ministrów. był stypendystą the andrew c. duncan catholic history trust w Londynie, fundacji z brzezia Lanckorońskich i rządu włoskiego. członek komisji historycznej Poznańskiego towarzystwa Przyjaciół nauk. w latach 1999-2000 wykładał na University of notre dame, indiana, Usa. obecnie prodziekan wydziału historycznego Uniwersytetu im. adama Mickiewicza w Poznaniu.

Poznań 2012 ISBN 978-83-7768-046-9

Żydowski Poznań, kiedyś tętniący życiem kulturalnym, gospodarczym i społecznym, zniknął. Nie ma już żydowskich domów handlowych, sklepów, kawiarni, firm.

Nie ma Żydów w Poznaniu. O historii poznańskich Żydów, zabytkach i miejscach z Żydami związanych przypomina przewodnik Rafała Witkowskiego wydany w serii Przewodników IKS-a. sklep.wmposnania.pl

Rabatka to IKS-owa Kart(k)a Rabatowa

możecie z niej korzystać wielokrotnie przez cały miesiąc (od 1 do 30 września)

za pół ceny i za darmo!

Klubokawiarnia Meskalina Stary Rynek 6 (przy Galerii Miejskiej Arsenał) Prawdziwy bastion poznańskiej bohemy, która się tu bawi, ale też prowadzi niekończące się dyskusje i pracuje nad kolejnymi artystycznymi projektami. W tym miesiącu zapraszamy Was na dwa koncerty: n 15.09. – QL Head+ Wojtek Luchowski z wrześniowym IKS-em wstęp wolny! (jeden numer IKS-a = jedna osoba) n 23.09. – Sister Dew z tym IKS-em bilety tylko za 10 zł (jeden numer IKS-a = jeden bilet)

–20 proc.

Frip ul. Stary Rynek 52 B (podcienia, wejście od ul. Wodnej) Jeśli idąc Starym Rynkiem usłyszycie świetny jazzowy kawałek – jesteście tuż obok Fripa. Koniecznie wejdźcie do środka! W tym miesiącu z 20-proc. zniżką kupicie tu polecaną na str. 49 przez Tomasza Konwenta płytę.

–15 proc.

Museum Cafe ul. Wodna 27 (dziedziniec Muzeum Archeologicznego, wejście od ul.

Klasztornej) Kiedy przekroczy się próg dziedzińca pałacu Górków, człowiek znajduje się nagle w zupełnie innym świecie, zupełnie innym czasie. To miejsce ma niepowtarzalny klimat. Można tu też posmakować wyrafinowanych pyszności. We wrześniu na wszystko 15 proc. zniżki.

–1 zł

Meskal ul. Nowowiejskiego 17 Klub-legenda! Regularnie spotykają się w nim alternatywni artyści i animatorzy kultury. Z tym IKS-em każde lane piwo dostaniecie tu taniej o złotówkę.

–10 proc.

Czekolada ul. Żydowska 29 Miejsce, które zainspirował film Czekolada i czekoladowe bywa tu nawet... mydło! Na upały polecamy jednak znakomitą lemoniadę pietruszkową! Z tym IKS-em wszystkiego posmakujecie z 10-proc. zniżką.

–10 proc.

Gazeta Cafe ul. 27 Grudnia 3 Prasa, książki, płyty, spotkania z ciekawymi ludźmi, a do tego... kawa! Z wrześniowym IKS-em wypijecie ją z 10-proc. zniżką.

Green Way ul. Taczaka 2, ul. Zeylanda 3 ul. 23 Lutego 11 Wegetariańskie obiady, ciasta i towarzystwo, a od jesieni także spotkania na temat wegetariańskiej kuchni. Na ile sposobów można przyrządzić soję czy soczewicę? Przekonajcie się sami!

Z wrześniowym IKS-em macie tu 10-proc. zniżkę.

Wojart www.wojart.pl W nowym sezonie kultowe komedie z doborową obsadą aktorską.

Na scenie: Krystyna Sienkiewicz, Tomasz Kot, Radosław Pazura!

Z wrześniowym IKS-em bilety na jesienne spektakle można kupić w CIM (ul. Ratajczaka 44) z 10-proc. zniżką.

CIM i Salon Posnania ul. Ratajczaka 44 Poznańskie: książki, pamiątki, informacje – to nasza specjalność!

Z tym IKS-em wszystkie posnaniana kupicie z 10-proc. zniżką.

2

w numerze forum 4 (A)symetria kultury The Unknown – Niepojmowalne 7 Artystyczne rekolekcje „sztuka wierząca” i „kościół wątpiący”?

9 Co czyni kicz? między sztuką a religią

11 Kto się boi nieznanego? religia i sztuka w przestrzeni publicznej

sz tuka od kuchni (biennalowa) 13 Japońska uczta, niepojmowalne i globalne u Aki i Tomasza Wendlandów

przedstawiamy 15 O pisaniu i czytaniu sztuk konkurs dramaturgiczny Metafory Rzeczywistości 2012

17 Dziewczęce trele chór Skowronki

18 Całe życie przy zielonym stoliku opowiada Paweł Jassem

20 Poznańska szkoła designu projekt Perspective_s from Poznan

rozmawiamy 21 Wystawa w podróży mówi Mateusz Wróblewski

22 Najważniejsze jest w głowie mówi Antoni Rut

23 Pani dyrektor widz mówi Renata Borowska

24 Wojna z przestrzennym chaosem mówi Joanna Bielawska-Pałczyńska

26 Wrażliwa książka historyczna mówi Wojciech Olejniczak

wspominamy 27 Nasze prywatne miejsca pamięci

wrzesień 2012 podróżujemy 36 Wielka góra… śmieci składowisko odpadów w Suchym Lesie

kino 37 Nad pięknym, modrym Dunajem cuchnie poleca Bartosz Żurawiecki

38 Ostry kontrast bieli i czerni poleca Przemysław Toboła

teatr 39 Repertuar muzyka 45 Nowe płyty polecają Ryszard Gloger i Wojciech Skrzydlewski

47 Koncerty sztuka 55 Galerie muzea 60 Muzea w Poznaniu i wokół centra kultury 70 Centrum Kultury Zamek 71 Ośrodki i domy kultury varia 77 Wykłady, wieczory, spotkania… sport 82 Zielone urodziny 100 lat dla Warty!

83 Kalendarz kibica s t a j e m y n a g ł o w i e II Kalendarium polskie X Calendar of events in English XIV Informacje praktyczne X VI Plan centrum Poznania

o poznańskich Żydach

30 Mędrzec z fajką Roman Brandstaetter

Tym znakiem oznaczamy przedsięwzięcia,

31 Słodka historia rodzinnej powinności

na które macie zniżki

o piekarni na Ławicy

32 Odkryj wyspę skarbów!

VII Weekend z Historią na Trakcie Królewsko-

Tym znakiem firmowane są instytucje i imprezy dotowane przez Urząd Miasta Poznania.

-Cesarskim

33 Ile złota jest w Złotej Kaplicy? na Trakcie

modernistyczny Poznań 34 Nasza własna „ściana wschodnia” Alfa

Tym znakiem firmowane są instytucje i imprezy dotowane przez Urząd Marszałkowski w Poznaniu.

Tym znakiem oznaczono imprezy, którym patronuje IKS

7-14 The Unknown – Niepojęte

Temat przewodni Mediations Biennale stał się także i naszym przewodnim tematem. Pytamy: n czy w Kościele jest dziś miejsce dla sztuki, a w sztuce miejsce dla Kościoła? n czy religijny kicz to tylko niewinny przejaw złego gustu, czy może coś znacznie groźniejszego? n czy bezpiecznie jest wyrażać w przestrzeni publicznej radykalne poglądy religijne lub artystyczne?

27-29 Nasze prywatne miejsca pamięci o poznańskich Żydach

Rafał Witkowski napisał dla naszego wydawnictwa książkę Żydzi w Poznaniu. Krótki przewodnik po historii i zabytkach.

Andrzej Niziołek słucha opowieści o ludziach, którzy tę historię tworzyli.

82 Zielone urodziny 100 lat dla Warty!

15 czerwca 1912 roku siedmiu nastolatków złożyło swoje podpisy pod protokołem, który powołał do życia pierwszy na terenie Poznania polski klub sportowy.

A w co wierzę?

18 Całe życie przy zielonym stoliku

– Wszystko można zaprzepaścić w jednym rozdaniu, w jednej źle wyciągniętej karcie – przekonuje brydżowy as – Paweł Jassem.

Kiedy byłem małym chłopcem, odpowiadałem na to pytanie tak, jak większość małych polskich chłopców: „w Polskę wierzę”.

Dziś wyznaję kilka prostych zasad, którymi warto się kierować w życiu: n jeśli nie wiesz co zrobić, zrób dobrze, n jeśli nie wiesz, jak się zachować, zachowaj się przyzwoicie, n jeśli czegoś bardzo pragniesz, możesz to osiągnąć, n każda prawda jest lepsza od kłamstwa, półprawdy czy przemilczenia.

Wierzę w wartości uniwersalne i ich Stwórcę. Wierzę w Boga.

Ciekaw jestem tego, w co wierzą artyści, którzy będą gościć w Poznaniu podczas Mediations Biennale.

Ryszard Grobelny Prezydent Miasta Poznania

4

forum

(A)symetria kultury Jeśli wierzyć fizykom, to natura naszego świata poczęła się w wyniku spontanicznego łamania symetrii pól kwantowych, a odkryte miesiąc temu bozony Higgsa nadały powstającym cząstkom stosowne masy. Symetria jest jednak nadal jedną z kardynalnych zasad organizacji świata fizycznego. A w świecie sztuki i kultury? pisze Antoni Szczuciński rysuje Daria Mielcarzewicz

n Gdyby sięgnąć do klasycznych ideałów piękna, to znajdziemy idee harmonii, symetrii, ładu. To klasyczne wyobrażenie dominowało ponad dwa tysiące lat, a i dzisiaj w odbiorze sztuki dla wielu z nas ma znaczenie zasadnicze. Sztuka współczesna rozwija się jednak przez zaprzeczenie wartości estetycznych. Ważniejszy jest wstrząs niż piękno, wstrząs społeczny, estetyczny, emocjonalny, czasami obyczajowy, bywa, że tylko rozgłos.

Jak karmić wszystkożercę?

Ten stan rzeczy: brak zgody co do wartości godnych pielęgnowania, koniecznych dla edukacji kulturalnego człowieka, stanowi podłoże głównego dylematu wspólnotowych (państwowych, samorządowych, społecznych) działań w zakresie kultury. Co ważniejsze: kontynuowanie tradycji czy wspieranie nowego, edukacja według jakiegoś wzorca czy indywidualizm bez wyraźnych ram estetycznych?

Zygmunt Bauman porównuje współczesnego konsumenta kultury do wszystkożercy, człowieka biegnącego z tym samym entuzjazmem na klasyczny spektakl operowy i koncert grupy rockowej, zatraca się bowiem podział na kulturę wyższą i niższą, elitarną i masową. Urynkowienie kultury w czasach konsumpcyjnego nastawienia do świata wymieszało wartości, modele, nastawienia.

Dylemat ludzi związanych z dzieleniem funduszy publicznych jest więc zasadniczy. Czy opowiedzieć się za oświeceniowym przesłaniem kształcenia kulturalnego (nie tylko poprzez oświatę), czy poprzeć dominujące wśród ogółu konsumentów oczekiwanie rozrywki, głośnego zdarzenia.

Czy wspierać instytucje kultury podtrzymujące tradycyjne wartości, czy za wartość uznać to co nowe, nawet jeśli szybko przemijające.

W tym kontekście pytania o formy mecenatu miasta nad kulturą mają zasadniczy charakter. Także w Poznaniu.

Tradycja czy nowoczesność?

Przedstawiciele środowisk artystycznych podkreślają znaczenie kultury dla rozwoju społecznego, usilnie zabiegają o większe środki samorządowe. Różnią się co do wartości poszczególnych dziedzin sztuki, spora grupa uznaje, że nastał czas na nowatorstwo instytucjonalne, estetyczne, a także na zwiększenie wpływu ludzi kultury na decyzje

związane z miejską polityką kulturalną. Najbardziej aktywni z nich prezentują swoistą postawę oświeceniową, chcieliby edukować odbiorców, kształtować ich gust estetyczny. Tyle, że prezentują rozmaite szkoły artystyczne i estetyczne. Czy samorząd miasta ma wspierać wszystkie czy niektóre z nich?

Z kolei wśród osób wybranych do władz samorządowych dominuje raczej tradycyjne nastawienie do kultury, bardziej zachowawcze, być może bezpieczniejsze dla instytucji kultury. Niektórzy z nich swoją kulturalną misję oświeceniową łączą z ideowym przesłaniem nawiązującym do wartości etycznych chrześcijaństwa, jakiejś odmiany wartości socjalistycznych lub liberalnych.

Niewątpliwie ten pluralizm (jakoś oddający nastroje społeczne mieszkańców) nie ułatwia wyborów w zakresie polityki kulturalnej.

Pozostaje zgodzić się na szczególną symetrię pomiędzy tradycyjnymi (też różnie pojmowanymi) a nowymi (zupełnie zróżnicowanymi) formami kultury.

Oznacza to z jednej strony obronę tradycyjnych instytucji kultury, nawet wbrew modzie. Często dopiero po dłuższym czasie widać dobrodziejstwa takiego uporu. Dobrym przykładem jest obrona bibliotek, które zdawały się, wedle niektórych, być już niepotrzebne.

forum

Ale oznacza to też mecenat nad nowymi inicjatywami, nurtami artystycznymi. Nikt jednak nie wymyślił metody selekcji nowości. Według jakich kryteriów je wspierać: rezonansu społecznego, marketingu miejskiego, opinii krytyków, opinii środowiska artystycznego? Najczęściej łączy się te aspekty, gubiąc być może ciekawe inicjatywy.

Rzecz jasna, nie ma i raczej nie będzie symetrii między nakładami finansowymi miasta nad tym, co już jest tradycją (zupełnie nowatorskie teatry offowe po instytucjonalizacji stają się elementem tradycji), a tym co nowością. Środki publiczne, środki prywatne Warto przy tym przypomnieć, że miasto jest tylko jednym z możliwych mecenasów kultury.

W opinii społecznej, także niektórych środowisk artystycznych, dominuje jednak pogląd o szczególnej odpowiedzialności miasta za jego oblicze kulturalne. Tymczasem samorząd znajduje się wewnątrz zderzających się sił: zapotrzebowania konsumentów (niekoniecznie preferujących dziedziny oczekiwane przez artystów), aktywności artystów, biznesu artystycznego i rozrywkowego. I to zderzenie jest bardziej istotne od aktywności samorządu, który może spełniać rolę katalizatora, stwarzać sprzyjający artystom klimat, być inicjatorem niektórych zdarzeń. Większość codziennych spotkań poznaniaków z kulturą dzieje się poza samorządem. Po pierwsze są to przekazy telewizyjne, internetowe i radiowe, seanse filmowe i koncerty w zdecy-

dowanej większości dziejące się bez wsparcia miasta, to rynek płytowy, księgarski, plastyczny, to aktywność kulturalna w klubach, pubach i setki różnych inicjatyw społecznych.

Kiedy przegląda się zestaw zdarzeń kulturalnych dziejących się w Poznaniu, uderza ich rozmaitość i liczba. „Wszystkożernemu” konsumentowi kultury może nie wystarczyć czasu, by robić cokolwiek poza udziałem w tych zdarzeniach, a musi na to także zarobić. Osiągnęliśmy stan przesilenia. Stosunkowo niezbyt wysoka średnia aktywność kulturalna

mieszkańców Poznania nie wystarcza dla satysfakcjonującego „obsadzenia” wszystkich propozycji. Pojawił się rynek konsumencki nawet w stosunku do darmowych imprez.

Rozwój kulturalny miasta możliwy jest przy wzroście aktywności kulturalnej mieszkańców, co biorąc pod uwagę dane europejskie, jest możliwe. Dwukrotny wzrost aktywności konsumentów pozwoli na zwiększenie prawie o dwa razy grupy ludzi pracujących w kulturze. Tyle, że stan taki możliwy będzie przy wzroście zamożności mieszkańców i wzroście

5

6

forum nakładów publicznych na kulturę.

Ta swoista symetria przypomina z całą mocą, że wszystkie sztuczne (polityczne, biurokratyczne) sposoby zwiększania potencjału kultury rozwiewają się w zderzeniu z praktyką codziennej aktywności konsumentów i artystów.

Uspołecznione i indywidualne Co więc może zrobić samorząd miasta? Podtrzymać poprawiającą się opinię o potencjale kulturalnym Poznania, nie umniejszać wsparcia finansowego kultury, usprawniać społeczny wpływ na decyzje władz miejskich, stosować konsekwentnie zasady przyjęte w działalności kulturalnej (np. jeśli konkursy na dyrektorów instytucji, to wszędzie, jeśli odstępstwa od nich, to wedle jednej zasady, inaczej oznacza to – dopuszczalną prawnie – instrumentalizację polityki kadrowej wedle wyobrażeń osoby lub grupy osób siłą rzeczy związanych z jakąś opcją kulturalną, by nie rzec polityczną).

Polskie rozwiązania samorządowe zawierają pewną szczególną asymetrię, dużo władzy dla jednoosobowego organu zarządzającego i spore oczekiwania różnych grup w sprawie uspołecznienia decyzji. Dotyczy to także kultury. Jak znaleźć instytucjonalne rozwiązanie dla wydawania publicznych pieniędzy na duże festiwale? Nawet jeśli znajdziemy w miarę satysfakcjonujące systemowe wyjście, zawsze pozostaną jeszcze dylematy związane z tym, że ostateczny kształt dzieła sztuki ma zawsze indywidualne piętno artysty, nawet w pracy zespołowej ostatecznie decyduje reżyser, dyrygent, a jego społeczny odbiór demokratycznie sprawdzają konsumenci.

W zarządzaniu kulturą samorządową chcielibyśmy jednak uspołecznionej (a przynajmniej eksperckiej) decyzji, co biorąc pod uwagę rozmaitość propozycji, poglądów, dysproporcję zasobów do oczekiwań zdaje się zawsze rodzić spore niezadowolenie.

Może ono być osłabione sukcesem wspartych inicjatyw. Szczęśliwie zdarza się to stosunkowo często.

Siła różnorodności Cechą charakterystyczną samorządowego działania może więc być symetria między różnymi dziedzinami sztuki, formami aktywności, grupami odbiorców. Różnorodność opinii i oczekiwań społecznych wymaga rozmaitości działań samorządu. Głównym jej wyznacznikiem może stać się aktywność grup zawodowych i społecznych. Rysuje się bowiem w Poznaniu pewien rodzaj dosyć jeszcze słabej symetrii między poziomem aktywności a poziomem publicznego wsparcia. Słabej, bo większość aktywna nie jest, a wsparcie publiczne w dominującej mierze realizuje się wedle tego, co zastane.

Zacząłem tekst od zdania o łamaniu symetrii. Jak w fizyce, tak i w życiu społecznym, złamanie symetrii oznacza pojawienie się nowego. Nowa jakość poznańskiej kultury także oznacza łamanie symetrii, przesunięcie obszarów mody kulturalnej, zmianę edukacji kulturalnej, inne akcenty wsparcia dotacyjnego ze strony samorządu. Warunkiem podstawowym jest jednak zachowanie rozmaitości: formalnej, estetycznej, instytucjonalnej, ideowej. Ta różnorodność stanowi o sile kulturalnego fermentu, o wieloosiowej symetrii kultury, a tym samym o sukcesie kulturalnej polityki miasta. prof. Antoni Szczuciński (ur. 1950 r. w Krzywej) fizyk i filozof, autor ponad 100 prac naukowych, zainteresowany zwłaszcza filozofią fizyki i kosmologii oraz polityki, wykłada na UAM i w WSNHiD, przewodniczący komisji kultury Rady Miasta, należy do SLD oraz Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania, słynie ze stoickiego spokoju i pogodnego dystansu do świata i siebie

w IKS-ie przeczytasz, w Merkurym usłyszysz do dyskusji o kulturze wracać będziemy w audycji Nie taka kultura w czwartki między g. 18.05 a 19.

7

niepojmowalne

Artystyczne rekolekcje n Czy w Kościele jest dziś miejsce dla współczesnej sztuki? A czy w sztuce jest miejsce dla współczesnego Kościoła? W latach 80. zeszłego wieku najważniejsze w Polce spektakle, wystawy czy koncerty odbywały się właśnie przed ołtarzem. Czasem zasłoniętym.

Przez wieki europejscy artyści tworzyli na chwałę Bożą, a Kościół był jednym z ich najhojniejszych mecenasów. Dziś wydaje się, że sztukę i religię dzieli przepaść. Szczególnie w Polsce. Jeśli ktoś próbuje zbudować nad tą przepaścią most, zostaje on niemal natychmiast wysadzony w powietrze przez jedną albo drugą stronę. ­– Artyści obrażają uczucia religijne! – grzmią hierarchowie. – Kościół stał się polityczny, próbuje nas zwolnić, a nawet zabronić nam myślenia, dokonywania krytycznych osądów – odpowiada druga strona.

Skąd ten konflikt? O co w nim idzie?

Dlaczego straciliśmy (czy bezpowrotnie?) coś niezwykłego, co przydarzyło nam się w latach 80. zeszłego wieku?

Nie tylko bogoojczyźniani Większości młodych czytelników trudno to sobie pewnie wyobrazić, ale wtedy to właśnie polski kościół uznawany był przez artystów i widzów za publiczną przestrzeń wolności. Jedyną w tamtym czasie. To tam odbywały się spotkania, wykłady, dyskusje, wystawy, koncerty, spektakle. Przykościelne salki, dziedzińce, ale też nawy boczne i główne zmieniały na kilka godzin swoje przeznaczenie. Bywało, że zasłaniano ołtarz.

– Nie dlatego jednak, żeby Bóg nie widział, co my tam wyprawiamy, ale ze względów artystycznych – opo-

Fot. Archiwum Mediations Biennale

„sztuka wierząca” i „kościół wątpiący”

Julia Oldham, Rotations1, kadr wideo 2006

wiada Ewa Wójciak z Teatru Ósmego Dnia, dziś znana raczej z krytycznego stosunku do Kościoła. ­Opowiada: – My nigdy nie byliśmy specjalnie bogobojni, ale w tamtym czasie przy kościołach tworzyły się autentyczne wspólnoty czy nawet komunie dusz i rzeczywiście można było tam mówić własnym głosem. Spotykających się tam ludzi łączył obywatelski opór przeciwko kłamstwu, w którym przyszło nam wszystkim żyć. W innych okolicznościach pewnie nigdy byśmy się nie spotkali. Wtedy było to możliwe, inspirujące dla obu stron, fascynujące. Nie bardzo podobało nam się to, że po naszym przedstawieniu widownia spontanicznie śpiewa Boże, coś Polskę. Bogoojczyźniana symbolika to zdecydowanie nie nasza estetyka, nie nasz światopogląd. Wtedy wydawało się jednak, że są sprawy ważniejsze niż podejmowanie polemiki na ten temat, choć niektórzy

moi koledzy już wówczas uważali, że nie powinniśmy się utożsamiać z poetyckimi akademiami, romantycznymi wieczornicami i całym tym patosem, który miał tam wtedy także miejsce. Nie żałuję tego doświadczenia, ale dziś jestem do niego znacznie bardziej krytycznie nastawiona.

Kościół wciąż jest dziś beneficjentem zaufania, którym obdarzyło go wtedy społeczeństwo, a ja uważam, że wynikają z tego konsekwencje groźne dla nas wszystkich.

Nie tylko sakrorealizm Wojciech Müller, plastyk, związany z poznańskim Uniwersytetem Artystycznym, także wystawiał swoje prace w kościołach.

– Wiązało się to z wyborem nie tyle artystycznym, ile moralnym czy nawet politycznym. Sytuacja była zero-jedynkowa, więc trzeba się było radykalnie opowiedzieć po jednej stronie – mówi.

I opowiada:

8

the unknown – Kościół był dla nas przestrzenią wolności, w której funkcjonował zupełnie niezależny obieg sztuki: z wystawami, kuratorami, recenzjami.

Mam poczucie, że wiązało się to także ze szczególną formą uczestniczenia w sztuce. Nie zajmowaliśmy się żadną edukacją, żadnym krzewieniem kultury, żadnym dostarczaniem jej „pod strzechy”. Prowadziliśmy autentyczny dialog z odbiorcami: interesowały nas te same tematy, mieliśmy te same problemy, mówiliśmy wspólnym językiem, byliśmy sobą wzajemnie zainteresowani. Twórczość niektórych artystów z tego czasu oceniana jest dziś często dość krytycznie i porównywana do sakrorealizmu – socrealizmu w wersji sakralnej. Jedni się tego okresu w swojej twórczości wstydzą, inni wypina-

ją piersi po medale, traktując go jako szczególną zasługę. Nie należę ani do jednych, ani do drugich. Było to dla mnie ważne doświadczenie. Pamiętam poczucie jakiegoś większego wymiaru tego, czym się zajmujemy, ale też większej odpowiedzialności za to, co robimy. Nie sądzę, żeby to się mogło powtórzyć. Nie widzę też, żeby tamte doświadczenia przełożyły się na jakieś kontynuacje. Może to dobrze. Może tamten czas powinien zostać w naszej pamięci jako jakiś fenomen.

Ci, którzy są za, i ci, którzy są przeciw Ja też pamiętam ten czas. Wychowałam się na tych spektaklach, na tych wystawach, na tych koncertach, na tych dyskusjach... Kościół był dla mnie miejscem wolności i prawdy,

ale przede wszystkim otwartości i dialogu. To dlatego i sztukę, i wiarę traktuję bardzo serio. To dlatego nie umiem dziś śpiewać w żadnym z dwóch chórów, które zdają się monopolizować naszą przestrzeń publiczną i dzielą nas na tych, którzy są za i na tych, którzy są przeciw. Bardzo jestem więc ciekawa, jak współczesna sztuka odnajdzie się w sakralnej przestrzeni podczas tegorocznego Mediations Biennale.

Bardzo jestem ciekawa, jak biorący w nim udział artyści odniosą się do tematów związanych z wiarą, religią, duchowością. Mam też nadzieję na artystyczne rekolekcje. Wierzę bowiem i w „sztukę wierzącą”, i w „kościół wątpiący”. A także w to, co pomiędzy nimi.

Ewa Obrębowska-Piasecka

a w co wierzysz?

Istvan Balogh: Wierzę w to, że ludzka irracjonalność, którą często manifestuje się destrukcyjnie w ideologiach i religiach, powoli, ale wzrastająco przeniesie się w inny, konstruktywny obszar, taki jak na przykład sztuka.

Richard Bond: Wierzę, że... człowiek nie wylądował na Księżycu.

Noam Braslavsky: Myślę, że człowiek stworzył Boga z potrzeby posiadania prawdy/prawa. Nie wierzę w istnienia Boga i nie potrzebuję prawa/usprawiedliwienia. Wydaje mi się, że każda religia wykorzystuje ludzkie potrzeby i lęki, a ja wierzę w wolność, w której każdy może robić, co chce, dopóki nie narusza to wolności innych.

Denise Carvalho: Wierzę, że świat się zmienia. Stare struktury upadają i rodzą się nowe możliwości.

Ali Hossaini: Wierzę w radość, ból i kondycję ludzką; w płynącą rzekę czasu i możliwość zmierzania do stanu doskonałości.

A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz?

Pytanie, którym kończy się najsłynniejszy polski wierszyk patriotyczny, zadaliśmy artystom z Poznania i gościom, którzy przyjadą do nas we wrześniu.

Jarosław Jakubowski: Wierzę w Boga, Jego Syna Jezusa Chrystusa i Ducha Świętego, wierzę w Kościół Powszechny, świętych obcowanie i ciała zmartwychwstanie.

Wierzę w dogmaty mojej wiary, bo pomagają mi żyć. Wierzę w mojego syna i moją córkę.

Wierzę w moje słowo, bo gdybym nie wierzył, nie odważyłbym się pisać.

Jarosław Kozłowski: Jestem sceptykiem. Jeśli w cokolwiek wierzę, to być może w sztukę.

Corinna Krebber: Wierzę w zdolność rozwoju ludzkości.

Kamil Kuskowski: Wierzę w siebie i w siłę grawitacji.

Konrad Kuzyszyn: Wierzę w Boga.

Sang Nam Lee: Wierzę zdrowemu rozsądkowi.

9

niepojmowalne

Co czyni kicz? n Herman Broch, żydowski myśliciel i konwertyta uważa, że kicz to Antychryst. Czy rzeczywiście może nim być pluszowy Jezus z Rio de Janeiro albo otwieracz do piwa z wizerunkiem papieża?

Na domowym ołtarzyku pani Barbary z poznańskich Winograd stoi figurka Matki Boskiej Fatimskiej. To pamiątka z wizytacji statuy Maryi z Portugalii w latach 90. Jest szczególna, nie tylko ze względu na pamiątkowy charakter. Ma także płaszcz, który przewiduje pogodę: jeśli zbiera się na deszcz, robi się on różowy, a jeśli będzie ciepło – niebieski.

Kiedy ministranci z salezjańskiej parafii pw. św. Jana Bosko pojechali kilka lat temu na pielgrzymkę na Jasną Górę, niektórzy przywieźli z niej drzewka szczęścia z różnymi Matkami Boskimi na poszczególnych gałązkach.

Na ścianach wielu polskich domów wiszą krzyże z fluorescencyjną pasyjką, świecącą w nocy. Prawdziwym hitem jest jednak plastikowa Matka Boża na cudowną wodę, z odkręcaną koroną. W ostatnich latach wypiera ją jednak „piersiówka” z wizerunkiem Maryi – dużo bardziej elegancka.

Kicz ohydny, kicz piękny Na wystawie Zmiłuj się podczas poznańskiej Nocy Muzeów w maju tego roku Bartosz Borowski z Teatru Biuro Podróży przedstawił swoją kolekcję kiczowatych gadżetów chrześcijańskich z różnych części świata.

Jest wśród nich dezodorant św. Judy Tadeusza (tego od spraw beznadziejnych) lub Matki Bożej z Gwadelupe, jest obcinacz do paznokci z napisem „Jezus jest wielki” oraz otwieracz do piwa z wizerunkiem papieża, kupiony w… Watykanie.

Fot. Archiwum J. Rzeźnik

między sztuką a religią

Eksponat z wystawy Zmiłuj się

– Dla mnie największym szokiem był jednak pluszowy Jezus z Rio de Janeiro, którego sprzedawano na lotnisku w Sao Paulo – mówi właściciel kolekcji. – Niestety, nie udało mi się go kupić – dodaje z żalem.

Tania prowokacja, szyderstwo, obraza?

– Ta wystawa nie miała prowokować, nie miała obrażać uczuć religijnych, chociaż niektóre z tych przedmiotów to robią – mówi Bartosz Borowski.

– Moi znajomi, którzy są katolikami, nie czuli się obrażeni, ich obraża to, że ktoś był na tyle cyniczny, żeby wyprodukować takie przedmioty, a ktoś inny jest na tyle głupi, że ich używa – wyjaśnia. Jego zdaniem to jest kicz ohydny.

Ale jest też kicz piękny, tworzą go artyści ludowi.

– Oni robią to, wykorzystując własny talent, w szlachetnej intencji, wkładając w to swoje serce – zauważa dr Elżbieta Kotkowska z Zakładu Teologii Fundamentalnej i Ekumenicznej

Wydziału Teologicznego UAM w Poznaniu. Kicz ohydny robiony jest tymczasem wyłącznie po to, żeby zbić kasę na setkach tysięcy sprzedanych egzemplarzy.

Człowiek – stwórca kiczu Definicji kiczu jest całe mnóstwo.

Samo słowo pojawiło się w pod koniec XIX wieku i pochodzi od niemieckiego kitsch; znaczy to tyle, co tandeta, bubel. Przez lata kicz rozumiano jako zły gust, raj mało wymagający, uspokajającą sztukę złudnej szczęśliwości, parodię piękna, tanią uciechę, zło w systemie wartości sztuki czy produkt kultury masowej. I w zasadzie każdy z tych opisów jest prawdziwy.

Prof. Maciej Bielawski, teolog, pisarz i malarz z Uniwersytetu św.

Anzelma w Rzymie pisze na swoim blogu w eseju Kicz i religia, że zmienne i względne są nie tylko osądy uznające to lub inne dzieło za kicz lub arcydzieło. Płynne jest także samo pojęcie i ocena kiczu. Jego zdaniem kicz towarzyszył człowie-

the unknown

Shahar Marcus: Wierzę głównie w siebie i siłę swojej woli. Wierzę, że jeśli każda osoba na świecie będzie wierzyła w siebie, a nie w wyższy autorytet, to świat będzie lepszym miejscem.

Friedhelm Mennekes: Wierzę w moc artystycznie sformułowanego pytania, jako jedyną przestrzeń, w której można spotkać się z tajemnicą odnoszącą się do tajemnicy boskiej, co wyrażone jest w cytacie znanym jako Nagrobne epitafium Loyoli w Hyperionie Holderinga. Przez najodleglejsze nieograniczony, a jednak poruszony przez najmniejsze, to jest Boskie.

Antoni Rut: Jestem chrześcijaninem, więc wierzę w Boga. Ale nie używam symboli religijnych w swoich pracach. Można oczywiście uprawiać sztukę o tematyce religijnej i dla celów religijnych. Są tacy artyści, a ich dzieła wykonane są z taktem, szacunkiem i w dobrym guście. Niesmacznie robi się wtedy, gdy ktoś zaczyna kombinować i manipulować symbolami religijnymi, by zrobić hałas wokół swojego nazwiska. To jest niskie.

Marta Sokołowska: Wierzę, że jakoś to będzie. Jest w tym zdaniu odniesienie do okoliczności egzystencjalnych, ludzko-bytowych po prostu, ale też do sfery artystycznej.

Wiara jest rozciągnięta pomiędzy wiedzą a przypuszczeniem.

Zmusza nas to do podejmowania ryzyka, jest zatem idealnym stanem do tworzenia, jak sądzę. Pisząc, zgadzam się na brak pewności. Czasami, pisząc, chcę, żeby inni mi uwierzyli, a czasami sama chcę uwierzyć.

kowi od zawsze, to on go stworzył, bo przecież w naturze takie zjawisko nie istnieje. Zachód słońca nigdy nie jest kiczem.

– Jednak gdy zostanie namalowany, taki obraz może zostać przez kogoś uznany za kicz – tłumaczy prof. Bielawski.

Wiara w szmirę Tyle, że – zdaniem Bielawskiego – w kontekście religii mówienie o kiczu nie jest do końca uprawnione.

– Zestawianie go z religią może przypominać rozprawianie o bezmiarze oceanu na podstawie kropli wody z brudnej kałuży – pisze on w swoim eseju. Próbę jednak warto podjąć, bo w efekcie okazuje się, że religia, która opiera się na osobistej wierze i symbolach, gdy wyrażana jest w postaci kiczu (obojętnie czy to kicz w architekturze, malarstwie, muzyce czy literaturze), przestaje być symbolem, a staje się znakiem. Przestaje być wiarą, a staje się wierzeniem.

Nie prowadzi do zachwytu nad Niepojmowalnym, nad Absolutem, nad Bogiem, tylko oddala od Niego, ogłupia i zaciemnia Jego obraz. A ci, którzy traktują kiczowate znaki jako symbole, są hipokrytami, którzy grają przed sobą i przed otoczeniem.

Podobnie myśli Bartosz Borowski – Kicz kupują albo ludzie niewrażliwi

estetycznie, albo ludzie z wiarą tak spłyconą, że nie widzą rozdźwięku między ewidentną szmirą a swoją religią – stwierdza.

– Sztuka musi poszukiwać prawdy, kiedy tak nie jest, otwiera się przestrzeń dla kiczu – uważa dr Elżbieta Kotkowska.

Estetyczna katecheza Wniosek jest więc prosty: nieposzukiwanie prawdy to odwrócenie się od Boga, prosta droga do kłamstwa o Najwyższym, a ojciec kłamstwa to Szatan, Antychryst. Jakkolwiek apokaliptycznie to brzmi, jest to ciąg logiczny. Stąd wyglądająca na radykalną teza austriackiego pisarza Hermana Brocha, Żyda który przeszedł na katolicyzm, w eseju Notatki dotyczące problemu kiczu z 1950 roku staje się uzasadniona. Kicz jest jak Antychryst, bo upadla, ogłupia i uwodzi. Nawet, jeśli występuje pod postacią niewinnie wyglądającego pluszowego Jezusa z Rio de Janeiro.

Tymczasem prawdziwa sztuka uwzniośla i przemienia człowieka, taki jest jej religijny sens. – Dlatego trzeba w ludziach wykształcać zmysł estetyczny i nie jest to zadanie tylko dla proboszczów, ale przede wszystkim dla świeckich – uważa dr Elżbieta Kotkowska.

Jan Gładysiak

Fot. Archiwum J. Rzeźnik (2x)

Wojtek Leder: Wierzę w inteligentny porządek rzeczy.

A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz?

10

Eksponaty z wystawy Zmiłuj się

niepojmowalne

Kto się boi nieznanego? religia i sztuka w przestrzeni publicznej

tegorocznej edycji Mediations Biennale stwierdza, że kontakt z tym, co niepojęte, wyznacza szczególny sposób przeżywania sztuki. Niepojęte może jednak generować także lęk przed nieznanym i jego odrzucenie.

Mam wrażenie, że społeczeństwo woli raczej obcować z tym, co znane i powszechnie akceptowane niż nieznane, szczególnie w kontakcie z działaniami artystycznymi odnoszącymi się do religii i jej symboliki. Projekty niewpisujące się w oficjalną retorykę mają problemy z realizacją. Artyści, którzy w sposób krytyczny odnoszą się do uświęconych w społeczeństwie wartości, stają na cenzurowanym.

Ocenzurowane Więzy krwi, oskarżona Pasja W 1999 r. zewnętrzna galeria AMS zaprezentowała na billboardach w Gdańsku oraz Poznaniu fragment pracy Więzy krwi Katarzyny Kozyry.

Artystka wpisała w symbole czerwonego krzyża i półksiężyca wyniszczone wojną nagie postaci kobiece.

Praca była krytycznym spojrzeniem na toczącą się wówczas wojnę na Bałkanach. Przeciwko Więzom krwi wystąpili przedstawiciele PCK, Kościoła Katolickiego oraz politycy AWS. Co ciekawe, jak zauważyła Aneta Szyłak, dyplomatów krajów islamskich plakaty nie obraziły. Pod wpływem nacisków galeria dokonała autocenzury – nagie postaci zostały zaklejone. W roku 2002 rozpoczął się proces Doroty Nieznalskiej. Posłowie LPR-u oskarżyli ją o obrazę uczuć religijnych za instalację Pasja, którą znali tylko z relacji w mediach.

Choć, sprawa skończyła się uniewinnieniem 11.03.2011 r., artystka znalazła się na jakiś czas poza pu-

Minaret w Poznaniu, projekt Joanny Rajkowskiej

blicznym obiegiem sztuki. Dopiero w 2005 r. zaczęły ją zapraszać prywatne galerie. Jej wystawy można było oglądać w Starym Browarze i Galerii Piekary.

Minaret, którego nie było Inna jest historia Minaretu Joanny Rajkowskiej. Jak mówi Dorota Grobelna, kuratorka projektu, był on owocem rezydencji artystycznej Rajkowskiej w Poznaniu, na którą artystka została zaproszona przez wiceprezydenta Poznania Macieja Frankiewicza w 2008 roku, z inicjatywy Jakuba Dąbrowskiego i Agaty Rogoś. Projekt zakładał przekształcenie nieczynnego komina dawnej fabryki papieru przy skrzyżowaniu ulic Estkowskiego i Garbary w minaret.

Kształt miał być wzorowany na minarecie z Dżenin na Zachodnim Brzegu Jordanu, gdzie Rajkowska prowadziła przez dwa miesiące warsztaty dla

Fot. J. Rajkowska, wiz. P. Filip

n Tomasz Wendland w zapowiedzi

młodzieży z obozu dla uchodźców palestyńskich.

Minaret od samego początku napotykał na niezrozumienie i trudności.

W 2009 r. sąd konkursowy rostrzygający konkurs na zagospodarowanie terenu, przy którym minatret miał powstać, wyraził swoją negatywną opinię. Argumentowano w niej, że idea projektu jest obca kulturowo, nakłada się na osie widokowe w kierunku na katedrę i na pobliski budynek dawnej synagogi, może być odebrana jako prowokacja o charakterze religijnym, może być odebrana jako próba ośmieszenia symbolu religijnego (...), nie posiada żadnych istotnych walorów artystycznych związanych z wydarzeniami kulturalnymi miasta Poznania. Gdy miejska konserwator zabytków nie wyraziła zgody na trwałą adaptację komina, Rajkowska zaproponowała delikatną konstrukcję z diod LED, która miała powstać podczas Festiwalu Malta w 2011 roku i zniknąć po trzech miesiącach.

Ostatecznie, jak wspomina Grobelna, ZKZL odmówił użyczenia komina pod tymczasową iluminację świetlną, a Minaret pozostał na papierze. Światopogląd przestrzeni Piotr Piotrowski w Agorafobii po komunizmie twierdzi, że debata o miejscu sztuki jest debatą o kształcie demokracji. Zauważa, że zachodnia demokracja została ufundowana na trwałej podstawie, jaką jest tradycja oświecenia i wypracowane na jej gruncie uniwersalistyczne koncepcje człowieka oraz wspólnego, publicznego dobra. Świeckie państwo oraz wolność jednostki są w niej centralnymi wartościami. Oparciem polskiej, inaczej niż zachodniej, demokracji, rozwijającej się od 1989 r.

11

12

the unknown jest ideologia o charakterze narodowo-katolickim. Ukształtowała się ona w środowisku opozycyjnej Solidarności, występującej przeciwko narzuconej świeckiej ideologii komunistycznej. Wspólna przestrzeń nie jest światopoglądowo neutralna, dominują w niej symbole Kościoła Rzymskokatolickiego. Podstawą interwencji organów państwowych w opisanych powyżej przypadkach jest przekonanie o działaniu w interesie większości podzielającej wartości chrześcijańskie. Mniejszości, które kwestionują zastany porządek lub prezentują inną wizję społeczeństwa zostają odsunięte na margines publicznej debaty.

Symboliczne interpretacje Zdaniem komisji konkursowej obcy kulturowo symbol zlokalizowany między synagogą i katedrą mógłby stanowić element zagrożenia. Czy islam jest w Poznaniu obcy? Społeczność muzułmańska w województwie wielkopolskim liczy około 1000 osób. W Poznaniu działa oddział Ligi Muzułmańskiej, na Łazarzu od 2006 r. znajduje się Muzułmańskie Centrum Kulturalno-Oświatowe wraz z meczetem. Imam Youssef Chadid aktywnie działa na rzecz popularyzacji kultury islamu, organizuje coroczne Dni Kultury Muzułmańskiej, wierząc, że to, co poznane, przestaje straszyć. Muzułmanie żyją i pracują pośród nas. Pokazywani w TV fundamentaliści islamscy to zaledwie ułamek wszystkich wyznawców religii spod znaku półksiężyca. Ekstremistów można znaleźć w każdej religii.

Czy wszystkich katolików ocenia się przez pryzmat działań IRA? Sama artystka z dystansem odnosiła się do traktowania Minaretu jako symbolu stricte religijnego. Minaret bez meczetu nie pełni wszak swojej funkcji. W rozmowie z Michałem Wybieralskim Rajkowska wspomina, że projekt powstał, żebyśmy zaczęli rozmawiać o problemach, o których milczymy. O islamie, o pozycji kobiet w tamtej kulturze i religii, o życiu z muzułmanami. Dorota Grobelna zaznacza, że przedstawiciele społeczności muzułmańskiej nie brali czynnego udziału w tworzeniu projektu, ale odnosili się do niego w większości z sympatią.

Youssef Chadid mówi dziś: – Bardzo żałuję, że projektu nie udało się zrealizować. Udowodnilibyśmy, że Poznań jest naprawdę wielokulturowy; że obok synagogi i wielu kościołów jest tu również miejsce dla symbolu ważnego dla – nas muzułmanów.

Minaret wzmocniłby naszą wiarę w tolerancyjność i otwartość poznaniaków. Dla nas nie byłby znakiem ekspansji islamu. To, w jaki sposób go odbieramy, zależy od nas, a nie od tego, kiedy, gdzie i czy w ogóle powstanie. Mam nadzieję, że może uda się reaktywować projekt i wierzę, że tym razem udałoby nam się go wspólnie zrealizować.

Agora dla ortodoksów Homogeniczność przestrzeni publicznej jest pozorna. Zdaniem Piotrowskiego, w prawdziwej demokracji agora powinna być miejscem odsłaniania konfliktów i prezentacji wielu,

nawet sprzecznych ze sobą opinii.

Do niedawna wydawało się, że wieloetniczna i wielowyznaniowa Europa mówi jednym głosem. Mniejszościom kulturowym zostawiono swobodę w kontynuowaniu swoich tradycji, jednak ich przedstawiciele rzadko pojawiali się w publicznej debacie.

Iluzja pozornej tolerancji skończyła się, kiedy w 2004 roku 26-letni Mohammed Bouyeri zamordował znanego z obelżywych antyislamskich oraz antysemickich wypowiedzi holenderskiego reżysera Theo Van Gogha. Narastające pod powierzchnią konflikty znalazły swoje ujście. Ksenofobiczne hasła populistycznych polityków trafiły na podatny grunt – pomimo długoletniej obecności, imigranci traktowani byli jako obcy.

Paul Scheffer zauważa, że w społeczeństwie otwartym musi być także miejsce dla poglądów ortodoksyjnych wyznawców religii. Swobodne zderzanie ze sobą opinii może – jego zdaniem – zagwarantować pokój społeczny znacznie skuteczniej niż sytuacja, w której wszyscy sumiennie trzymają się wielokulturowej etykiety, ale nikt nie może oceniać drugiego.

Wolność słowa nie jest czymś danym, trzeba o nią walczyć. Tego, czego nie znamy, nie możemy oswoić, na tym polega siła stereotypów.

Zaistnienie publicznej debaty, którą wywołały wspomniane przeze mnie projekty, to pierwszy krok do uznania, że „inny” nie musi być „obcym”; że „inne” nie musi być „groźne”. Kiedy będą następne?

Aleksandra Glinka

A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz? A w co wierzysz?

Tatsuo Miyajima: Wierzę w ludzkość. Czasami ludzie zachowują się skandalicznie – to budzi we mnie rozpacz. Ale czasami podziwiam ich. Nadzieję dają mi przede wszystkim dzieci dają mi na przyszłość. Chcę im wierzyć.

Glexis Novoa: Wierzę w to, kim jestem i co myślę.

Wierzę w język. W świadomość.

Tsang Kin Wah: Wierzę w kwestionowanie, prowokowanie i krytykowanie.

Alexander Steig: Wierzę w media, ale nie wierzę mediom.

zebrały. Natalia Grudzień, Monika Nawrocka, Ewa Obrębowska-Piasecka

13

sztuka od kuchni (biennalowa)

Japońska uczta, niepojmowalne i globalne n Nasze próby spotkania przypominały umawianie się przysłowiowego żurawia z czaplą – od czerwca w żaden sposób nie mogliśmy dopasować dni ani godzin. Cierpliwi bywają jednak nagrodzeni.

Kiedy w połowie sierpnia wreszcie zaparkowałam przed domem Wendlandów, moja radość nie znała granic: nie dość, że mieliśmy rozmawiać o Mediations Biennale, które rusza po raz trzeci w Poznaniu 14 września, to jeszcze mogłam się spodziewać do jedzenia czegoś z kuchni japońskiej, bo żona Tomka to przecież najprawdziwsza Japonka.

Miłość do Aki, miłość do sztuki Poznali się w 2001 roku, w następnym byli już małżeństwem. Trudno powiedzieć, co było najpierw – miłość do Aki czy do sztuki Dalekiego Wschodu, ale mniej więcej w tym samym czasie w głowie Tomka zaczął rodzić się pomysł o konfrontowaniu naszych rodzimych dokonań w tej dziedzinie z tamtejszymi. Mediations właśnie z tego się wzięły – z myśli o przenikaniu się kultur, ich wzajemnym oddziaływaniu. Ta idea najklarowniej się ujawniła w 2007 roku podczas wystawy Asia Europe Mediations. Rok później wystartowało biennale. Ale tak naprawdę nie byłoby biennale, gdyby nie festiwal Inner Spaces, który Tomek organizował w Poznaniu przez 12 lat, począwszy od 1993 roku. Dziś – jak mówi – jest dla niego oczywiste, że skala się zmienia, a wraz z nią perspektywa oglądania świata i tylko jedno pozostaje niezmienne: ciekawość, jak w tych obszarach funkcjonują polscy artyści, w jakie relacje wchodzi ich przekaz, czym się wyróżnia, co komunikuje. Nasza sztuka pozostaje

Tomasz Wendland

więc w centrum poszukiwań, które podejmuje pod różnymi nazwami, w różnych miejscach, poszerzając i zmieniając definicje biennale jako takiego. Jak? Choćby poprzez określenie tematów. W tym roku – The Unknown – Niepojmowalne, za dwa lata – Globalne, nie skupione w jednej przestrzeni geograficznej, ale rozproszone po świecie.

Zaczarowane czarki Kiedy my zajmowaliśmy się biennale, Aki cierpliwie szykowała ucztę.

Dwie godziny krojenia, mieszania, smażenia, układania. Efekt? Piorunujący. Jak z japońskiego filmu.

Po herbacie popijanej z małych czarek i pudrowych, zielonych (z powodu zielonej herbaty) ciasteczkach, które kryły w sobie lekko ciągnącą się masę ryżową (!) oraz czerwoną fasolę, kwadratowy stół w salonie zapełniły talerzyki, półmiski, czarki pełne różnych smakowitości, które dobiera się wedle własnego upodobania. Każdy z biesiadników dostał miseczkę z sosem sojowym wzbogaconym sokiem z limonki i odrobiną chili. Pałeczkami dokładaliśmy

szczypiorek, imbir, czarny sezam, wasabi, białą rzodkiew, mieszaliśmy i dopiero w tak przygotowanej miksturze moczyliśmy porcje ciemnego makaronu, pozwalając, by odrobinę „nasiąknęły” nowym smakiem.

Warzywa na wysoki połysk Ten sam sos był używany do kolejnego dania, dla mnie najważniejszego: tempury! Choć wymyślili ją portugalscy misjonarze, to właśnie Japończycy osiągnęli absolutne mistrzostwo w jej przygotowywaniu. Tajemnica tkwi w cieście. Nie może być ani za gęste, ani za rzadkie – jak gęsta śmietana powinno dokładnie otaczać to, co chce się usmażyć w głębokim oleju, tworząc finalnie półprzezroczystą, chrupiącą powłokę. Serwowane w ten sposób warzywa wyglądają jak polakierowane. Aki podała glony nori, ostre papryczki oraz mieszankę cieniutko pokrojonej cebuli i marchewki. Ciasto to równe ilości mąki kukurydzianej i pszennej (dopuszczalna jest też jedna, pszenna) zmieszane z wodą gazowaną. Kiedy olej w garnku (może być rzepakowy – ważne, by nie miał zapachu) osią-

Fot. Archiwum T. Wendlanda

u Aki i Tomasza Wendlandów

14

sztuka od kuchni (biennalowa)

Aki Wendland: Wierzę w to, w co chcę wierzyć.

Tomasz Wendland: To, że jesteśmy jedynym świadomym elementem znanego nam wszechświata, jest być może jego zjawiskiem ubocznym.

Wiara to decyzja podejmowana w świadomości wobec Niepojmowalnego.

Za każdym razem, gdy tworzę sztukę.

A w co wierzysz? A w co wierzysz?

gnie temperaturę co najmniej 175°C, warzywa, krewetki, glony czy paski mięsa zanurza się w cieście, wrzuca na chwilę do oleju, delikatnie wyjmuje, odsącza na bibułkach i… już.

Potem potrzebna jest tylko czarka z sosem. Smak niezapomniany.

Jeszcze filiżanka zielonej herbaty Niezwykłe są też bakłażany na japoński sposób, tym ciekawsze, że kojarzy się je przede wszystkim z kuchnią śródziemnomorską. Te kroi się w cząstki (wraz ze skórką), smaży na oleju, posypuje czarnym sezamem i skrapia mieszaniną sosu sojowego, soku z cytryny (lub limonki) i cukru.

Smaki zaskakująco dobrze się uzupełniają, bakłażan, sam w sobie na ogół lekko mdły, nabiera charakteru.

Na stole znalazła się też sałatka z szynką. Składniki użyte do jej przygotowania sprawiły niespodziankę podniebieniu: makaron ryżowy, słupki świeżego ogórka, cieniutkie plastry cebuli, paski szynki, kawałki omletu, grzybki mun. Całość delikatna, ale i jednocześnie wyrazista. Dzięki cebuli i grzybom. Piękna kompozycja kolorów i faktur. Jak obraz.

Choć nie jestem wielką miłośniczką herbaty, po takiej ilości jedzenia, z wdzięcznością przyjęłam propozycję wypicia jej kolejnej porcji. I co tu dużo mówić, bardzo ucieszyłam się, że była to herbata zielona.

A wracając do biennale, tegoroczne będzie o połowę mniejsze niż pierwsze. W 2008 roku zaprosiłeś ponad dwustu artystów, teraz – około stu.

Problemy finansowe?

Założenie. Ograniczamy się celowo.

Następne, widziane z perspektywy Poznania, będzie sprowadzało się do jednej lub dwóch wystaw oraz konferencji, bo chcemy, by w tym samym czasie wydarzyło się ileś imprez w różnych punktach świata, by w ten sposób podjąć rozmowę o odpowiedzialności za naszą przyszłość, a potem zebrać wnioski i skonfrontować je na przykład z wystawą afrykańską. Chcemy spojrzeć na temat… globalnie.

Tymczasem we wrześniu… …Biennale bardziej spójne w stosunku do poprzednich edycji. Nie worek bez dna. Tematy wynikają z dialogu między pracami, prace dobierane były bardzo precyzyjnie. Mam wątpliwości zaledwie do kilku. Poprzednio kuratorzy poszczególnych wystaw mieli więcej wolności, teraz wszystko składa się w całość. Jak symfonia.

Ty niczym dyrygent?

Tak można powiedzieć… Napisa-

łem doktorat o „niepojmowalnym”…

Wiem, o co mi chodziło.

A o co ci chodziło?

Najogólniej mówiąc, by przypomnieć, że istnieje rzeczywistość równoległa – duchowa. A w tym pojęciu mieści się wszystko: mistyka, pamięć, wyobraźnia… By powrócić do rozmowy o wartościach, nad którymi nie mamy czasu na co dzień się zastanawiać. Może coś należy od nowa zdefiniować? Na przykład religijność, która w Polsce jest w wielkim konflikcie ze sztuką współczesną.

Stąd wybór takich miejsc, jak synagoga, kościół Jezuitów czy Muzeum Archidiecezjalne?

Tak, oczywiście. Ale będzie też i wykład o ikonostasie w poznańskiej cerkwi dla ludzi z Azji i Ameryki.

Jesteś dyrektorem artystycznym biennale, kuratorem wystaw, wykładowcą… Masz jeszcze czas na bycie artystą?

Definicje są płynne. Wszystko, co robię, mieści się w pojęciu „artysta”.

Przecież, kiedy przygotowuję wystawę innym, jest ona też i moim dziełem.

W maju zrobiłem habilitację, uczę na różnych uczelniach, piszę teksty, powstają moje nowe prace wizualne.

W marcu miałem wystawę w Nowym Jorku, w czerwcu – w Belgii, we wrześniu będę uczestniczyć w łódzkiej wystawie poświęconej konstruktywizmowi, w październiku – w biennale w Montevideo… Jestem, jak widzisz, aktywny, chociaż w Poznaniu mnie najmniej. Tak chyba jednak lepiej.

Anna Kochnowicz Tomasz Wendland – (ur. w 1960) artysta, wykładowca akademicki, dyrektor art. Mediations Biennale.

reklama

jes t eśmy t ym , co je my Poznań - Śródka, ul. Ostrówek 6 tel.: 61 875 09 34, www.vinebridge.pl

przedstawiamy

O pisaniu i czytaniu sztuk konkurs dramaturgiczny Metafory Rzeczywistości 2012 (8 i 9.09.)

n Dramat powstaje na papierze, ale rodzi się dopiero w teatrze.

Konkursy Teatru Polskiego dają mu szansę na pierwszy oddech i pierwszy krzyk.

Już po raz piąty odbywa się konkurs dramaturgii współczesnej Metafory Rzeczywistości. W skład tegorocznego jury wchodzą: prof. dr hab. Przemysław Czapliński, który jest literaturoznawcą, krytyk teatralny Łukasz Drewniak oraz Paweł Szkotak – nie tylko reżyser, ale także dyrektor naczelny i artystyczny Teatru Polskiego.

W konkursie wzięło udział 191 dramatów. Do finału zakwalifikowano trzy: Kopię paryskiego metra w kawałkach Marty Sokołowskiej, Zażynki Anny Wakulik oraz Wieczny kwiecień Jarosława Jakubowskiego.

Do drugiego etapu konkursu zaproszeni zostali nie tylko autorzy tekstów, ale także aktorzy oraz reżyserzy: Katarzyna Kalwat, Bartosz Zaczykiewicz i Agnieszka Korytkowska-Mazur.

Finałowe dramaty zostaną przez nich sprawdzone, zmodyfikowane, dostosowane do scenicznych warunków.

Efekty tej pracy zobaczymy 8 i 9 września na scenie Teatru Polskiego.

Tymczasem zapytaliśmy autorów o pisanie sztuk, a reżyserów o ich czytanie.

Kopia paryskiego metra w kawałkach n mówi autorka Marta Sokołowska:

– Tekst powstał pod wpływem mojego pobytu we Francji. Po powrocie z Paryża zwróciłam się do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z wnioskiem o przyznanie mi stypendium. Projekt miał na celu stworzenie dramaturgicznego obrazu Europy oczami Polki – Kamili – która wyrusza do Paryża i zostaje „uwięziona” w metrze.

Miał to być tekst o ludziach, którzy się pogubili. Moi bohaterowie żyją w metrze. Nie wiodą spektakularnego życia. Mogliby powiedzieć: – Chcemy życia w miejscu, w którym nie ma zagrożenia, ale jest głębia. Metro to dom? Raczej narzędzie, które nie zagraża. Ale jak traktować narzędzie, któremu jesteśmy obojętni?

n mówi reżyser Bartosz Zaczykiewicz: – Przygotowanie pokazu dla Metafor Rzeczywistości ma pewne szczególne cechy, na ogół rzadko spotykane.

Mamy żywego autora, mamy żywy, „jeszcze ciepły”, nieokrzepły dramat, mamy formę przekazu polegającą na jego czytaniu... Towarzyszy nam świadomość, że jesteśmy jak krawiec, który ubiera młodziutką pannę na pierwszy bal, od którego wiele w jej życiu zależy. Zupełnie szczególną, „osobniczą” cechą jest wreszcie forma tego dramatu, nad którym pracujemy. Roboczo określam go jako poemat dramatyczny. Nadanie scenicznego ciała, struktury temu

utworowi, kryjącemu niezliczone zakamarki i możliwości (faktycznie, jak gargantuiczne metro Paryża) to podstawowe zadanie dla realizatorów. Trochę w tym szaleństwa, ale – jak mówią – nie ma ryzyka, nie ma zabawy…

Wieczny kwiecień n mówi autor Jarosław Jakubowicz: – Punktem wyjścia do napisania tego tekstu były różne wydarzenia związane z kwietniem: począwszy od „miesiąca pamięci narodowej” obchodzonego w PRL, poprzez wybuch w Czarnobylu, śmierć Kurta Cobaina, śmierć Jana Pawła II, aż po katastrofę smoleńską. Tekst rodził się długo, powstało wiele jego wersji, w końcu wybrałem tę, która jest mi najbliższa. Moim głównym założeniem było zestawienie dwóch sposobów myślenia o Polsce, o świecie, o rzeczywistości: tradycjonalistycznego, związanego z historią i kultem zmarłych oraz nowoczesnego, opartego na kompleksie niższości wobec Zachodu. Oba te obozy mają w mojej sztuce swoje reprezentacje, które próbują przeciągnąć na swoją stronę głównego bohatera, uczynić z niego symbol, ofiarę. On sam jest zawieszony pomiędzy, próbuje „należeć”, ale tak naprawdę marzy tylko o świętym spokoju. Tym, co przeszkadza mu ten święty spokój osiągnąć, są nie-

15

16

przedstawiamy ustanne wyrzuty sumienia. Mam wrażenie, że to po trosze portret każdego z nas.

n mówi reżyserka Agnieszka Korytkowska-Mazur: Ta sztuka jest satyrą na wszelkie przejawy religijnej zaprzałości i agresji społecznej pod nią ukrytej. Mnie ciekawi, skąd bierze się tak silna kontrreakcja na to zjawisko. W jakim stopniu one się wzajemnie warunkują i trzymają przy życiu? Są w tej sztuce silne nawiązania do popkultury, ale i dużo jarmarcznych obrazów, kiczowatych klisz, stereotypów. A to Polska właśnie! Zmierzymy się z tym we wrześniu!

Zażynki n mówi autorka Anna Wakulik: Pisałam ten tekst długo, ponad rok.

Ale dziwne to było pisanie, bo naj-

mniej było w nim... samego pisania.

Chodziłam wokół tematu, czytałam jakieś dziwne książki. Pierwsze słowa, które w ostatecznej wersji tekstu wciąż są, napisałam w pociągu relacji Suwałki – Warszawa, kiedy wracaliśmy latem 2010 r. ze świetnych warsztatów dramaturgicznych na Wigrach. Zaczęło się więc od monologu w pociągu TLK dwa lata temu. Potem była jakaś długa pustka, pamiętam, że siedziałam w różnych McDonald’s na cappuccino za 3 złote, bo wydawało mi się, że tak jest bardziej po „pisarsku”. Niestety, nie było. Zbawcza okazała się siła deadline`u – zostałam zaproszona na stypendium do The Royal Court Theatre i już nie mogłam się wymigać, coś trzeba było z tym tekstem zrobić. Tak powstała pierwsza jego wersja na trzy osoby.

Potem byłam nieustannie zmuszana do poprawek, więc pisałam, poprawiałam, skreślałam. Ciągle to robię, ciągle, mam wrażenie, że tekst nie jest skończony.

Fabuła jest dość szczątkowa: trójka bohaterów spotyka się i stara się wyjaśnić, co się między nimi stało w przeszłości i co dzieje się teraz. Na początku myślałam, że to tekst o hipokryzji, o tym, jak wszyscy oszukują siebie samych i siebie wzajemnie, i jak łatwo im to przychodzi. Teraz myślę, że opowiadam głównie o ludziach, którym tak dobrze jest z samymi sobą, że rezygnują z relacji. Potem nie mogą sobie poradzić z głodem: innego człowieka, innego świata. Zżera ich ta pustka, w której na własne życzenie, skutkiem swoich działań, funkcjonują.

n mówi reżyserka Katarzyna Kalwat: – Zachwyciła mnie trafność, z jaką młodziutka dramatopisarka diagnozuje ducha czasu. To tekst o rozpadzie tradycyjnych konstelacji międzyludzkich. Świat się zmienia, a ten tekst wychwytuje krytyczny punkt tej zmiany. Autorka bardzo świadomie używa różnych strategii narracyjnych. Postaci istnieją tutaj poprzez język: przez to, co mówią i jak mówią. W jednym małym fragmencie dialogują ze sobą, wciągają widownię do gry po to, żeby zaistnieć niezależnie w swoich monologach wewnętrznych. Tutaj nie ma tradycyjnie zbudowanych sytuacji.

Są tylko sceny lekko sfastrygowane, zasugerowane i uruchomione przez to nieustanne mówienie postaci.

Język jest więc punktem wyjścia, katapultą.

Monika Nawrocka

www.metaforyrzeczywistosci.pl

METAFORY 2 012

RZECZYWISTOŚCI Korytkowska-Mazur Agnieszka opieka reżyserska:

„Wieczny kwiecień” JAKUBOWSKI JAROSŁAW

(Duża scena) 9 września, godz. 18.00

Bartosz Zaczykiewicz opieka reżyserska:

metra w kawałkach” „Kopia paryskiego MARTA SOKOŁOWSKA (Malarnia) 8 września, godz. 19.30

Katarzyna Kalwat opieka reżyserska:

Finał Metafor Rzeczywistości

Sceniczne czytanie nagrodzonych tekstów odbędzie się 8 i 9.09. w Teatrze Polskim. Zostaną one wówczas ostatecznie ocenione przez znawców teatru, dziennikarzy oraz publiczność. Najlepszy z nich dostanie szansę na produkcję w zbliżającym się sezonie teatralnym. W minionym roku laureatem konkursu został Michał Kmiecik i jego Śmierć pracownika.

„Zażynki” ANNA WAKULIK

(Malarnia) 8 września, godz. 18.00

FINAŁOWE: PREZENTACJE

2012 8–9 września

współczesnej dramaturgii polskiej poświęcony V konkurs

V konkurs poświęcony polskiej dramaturgii współczesnej 8–9 września 2012 PREZENTACJE FINAŁOWE: 8 września, godz. 18.00 (Malarnia)

ANNA WAKULIK „Zażynki”

opieka reżyserska: Katarzyna Kalwat 8 września, godz. 19.30 (Malarnia)

MARTA SOKOŁOWSKA „Kopia paryskiego metra w kawałkach” opieka reżyserska: Bartosz Zaczykiewicz 9 września, godz. 18.00 (Duża scena)

JAROSŁAW JAKUBOWSKI „Wieczny kwiecień”

opieka reżyserska: Agnieszka Korytkowska-Mazur

2 1 0 2 YROFATEM

ICŚOTSIW YZCEZR Teatr Polski w Poznaniu, ul. 27 Grudnia 8/10, 61-737 Poznań

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

17

przedstawiamy

Dziewczęce trele chór Skowronki Szeluga od blisko dwudziestu lat prowadzi zespół założony w 1950 roku przez Mirosławę Wróblewską. Choć jego historia jest równie długa, jak ta chłopięca, „słowicza”, wciąż postrzegany jest on jako swoisty „wybryk natury”. Śpiewające dziewczęta? To chłopcy śpiewają! Okazuje się, że taki stereotypowy sposób patrzenia na chóry dziewczęce stanowi problem nie tylko w Poznaniu czy w Polsce.

Prof. David Howard z Uniwersytetu w Yorku dowodził swego czasu, że opinia o wyższości śpiewu chłopięcego nad dziewczęcym jest fałszywa. W 1991 roku Europejski Trybunał Sprawiedliwości oficjalnie sprzeciwił się zakazowi przyjmowania dziewczynek do chórów katedralnych w Wielkiej Brytanii. A jednak dwie dekady później estradowe triumfy wciąż święcą chóry chłopięce, chłopięco-męskie i mieszane.

O dziewczynkach cisza. Chciałoby się rzec – ani widu, ani słychu. Ale to nieprawda!

Pod strzechę i na boisko Podopiecznych Alicji Szelugi – zwłaszcza w ostatnim czasie intensywnej działalności – po prostu nie sposób nie zauważyć. Chór nie ogranicza się do występów w Poznaniu. Od listopada 2010 r. cykl Ze Skowronkami po Wielkopolsce objął swoim zasięgiem miasta i miasteczka w różnych, często najodleglejszych częściach małej ojczyzny Skowronków. W czerwcu dziewczęta zaśpiewały dla Wielkopolan po raz siedemnasty. Śpiew najstarszego poznańskiego chóru dziewczęcego dociera jednak nie tylko pod strzechy. W czasie Euro 2012 Skowronki wystąpiły nawet... w Strefie Kibica. W miejscu,

Fot. Archiwum chóru

n Alicja

które w czasie trwania mistrzostw odwiedziło ponad pół miliona fanów piłki nożnej, wybrzmiały ludowe pieśni nawiązujące do reprezentacji piłkarskich różnych narodowości. Cały program spinał dowcipnie wpleciony dżingiel rozpoznawanego przez wszystkich kibiców (i nie-kibiców) przeboju Koko koko, Euro spoko.

Latem Skowronkowe melodie wiatr niesie jeszcze dalej niż zazwyczaj.

Zespół co roku z powodzeniem pokazuje się na międzynarodowych festiwalach i konkursach – wystarczy wspomnieć choćby Grand Prix Ohrid Choir Festival w Macedonii z 2011 roku czy udział w Międzynarodowym Festiwalu w Cantonigros w lipcu 2012.

Rzadki okaz w dobrych rękach Każdy sukces chóru to radość nie tylko kilkudziesięciu dziewcząt (poza 53-osobowym zespołem głównym działają jeszcze dwie grupy młodszych dziewczynek, rozpoczynających przygodę ze śpiewaniem), ale duma rozpierająca sztab osób, bez których Skowronki nie mogłyby istnieć. Jest to przede wszystkim Stowarzyszenie Przyjaciół Chóru założone w 2000 r., a składające się z rodziców chórzystek i wielbicieli

dziewczęcej chóralistyki. To także niezastąpiona Benigna Jaskulska, dbająca o kształcenie wokalne. To pianista, towarzyszący we wszystkich przedsięwzięciach – Czesław Łynsza oraz menedżer, koordynator i wytrwały promotor skowronkowych działań – Marek Różański.

– Chóralistyka dziewczęca to nowa, świeża dziedzina, repertuar jest wciąż niewielki. Często wykonujemy utwory pisane na specjalne zamówienie – tłumaczy Marek Różański.

Alicji Szeludze i jej współpracownikom udało się jednak w 2007 roku poprowadzić Skowronki do zwycięstwa w prestiżowym turnieju Legnica Cantat. – To jedyny raz w historii konkursu, gdy Grand Prix zdobył chór dziecięcy – chwali menedżer.

W ostatnich latach w Poznaniu powołane zostały do życia dwa kolejne chóry dziewczęce: szkoły katedralnej oraz chóralnej. To niezbity dowód, że ta młoda gałąź wykonawstwa wokalnego ma przed sobą pięknie malującą się przyszłość. Warto więc,

by Skowronki zaczęły funkcjonować w naszej świadomości jako wciąż rzadki – ale przez to tym bardziej cenny i wart posłuchania – okaz.

Malwina Kotz

18

przedstawiamy

Całe życie przy zielonym stoliku pisze dla nas Paweł Jassem, brydżowy mistrz świata juniorów

n Ile czasu potrzebujemy, by zmar-

nować coś, na co pracowaliśmy całe życie? Rok, miesiąc, tydzień? Brydżysta może wszystko zaprzepaścić w jednym rozdaniu, w jednej źle wyciągniętej karcie, w jednej milisekundzie, podczas której impuls głupiej myśli idzie od mózgu do ręki.

Dopadło mnie to nieszczęście w 2008 r. w Pekinie. Właśnie w ten sposób straciłem szansę na mistrzostwo świata. Mistrzostwo świata w miejscu, gdzie dwa miesiące wcześniej rozgrywane były Igrzyska Olimpijskie, a ja sam byłem uczestnikiem „trzeciej Olimpiady” – Olimpiady Sportów Umysłowych.

Wszystko miało być takie proste.

Jako reprezentacja Polski wygraliśmy rok wcześniej z olbrzymią przewagą mistrzostwa Europy. Przed turniejem sami mówiliśmy, że prawdziwa gra zacznie się od ćwierćfinałów. Rzeczywistość okazała się zupełnie inna.

Przed ostatnim meczem rundy zasadniczej zajmowaliśmy ósmą pozycję i, by awansować, należało co najmniej zremisować z Duńczykami. Przegraliśmy minimalnie i odpadliśmy z mistrzostw. To, na co długo pracowałem, zmarnowałem w jednej chwili.

Takie jest życie brydżysty, takie jest moje życie, całe życie.

Ciocia i chłopaki na górze O niektórych mówi się, że urodzili się z piłką przy nodze, niektórzy są urodzeni w czepku (choć wcale nie pływają od małego). O sobie mogę powiedzieć, że urodziłem się z kartami w dłoni. Do tego stopnia, że gdy pytają mnie, ile lat gram w brydża, wzruszam ramionami, bo sam nie znam odpowiedzi. Nie pamiętam.

Wszystko dlatego, że mój tata jest wielokrotnym reprezentantem Polski

i wicemistrzem świata (powiedzenie o jabłku i jabłoni słyszałem miliony razy) i to prawdopodobnie on nauczył mnie grać, choć się do tego nie przyznaje (lubi mówić, że po prostu zawsze robię to, co on).

Pamiętam za to, jak stawiałem pierwsze brydżowe kroki. Najpierw u dziadków – co tydzień w ich domu, a później z ciocią i kuzynem. Z ciocią to zabawna historia. Grę z nami traktowała jako znakomity sposób opieki nad 6-letnimi dzieciakami. Mieliśmy wspólny piętrowy dom nad jeziorem, gdzie spędzaliśmy całe wakacje. Kiedy byliśmy mali, musieliśmy prosić: – Ciociu, idziemy na górę? Gdy po jakimś czasie zaczęliśmy grać w brydża dość dobrze, sytuacja się odmieniła i słyszeliśmy: – To co, chłopaki, idziemy na górę?

Piotr, Kuba i dziewczynka z Zabrza Pogrywaliśmy sobie w tego brydżyka bardzo spokojnie, aż do czasu, gdy zadzwonił znajomy taty – Janek Grygier i poinformował, że organizuje mistrzostwa Polski do lat 15. Poprosił tatę, żeby przyjechał jako gwiazda, a my będziemy mogli sobie pograć.

Miałem wtedy 10 lat i trochę się bałem, ale pomysł został zaaprobowany. Kuzynowi, który został bez pary, przyszła z pomocą 13-letnia dziewczynka z Zabrza. Napisała do mojego brata Piotra, że nie ma z kim grać.

Ten odpisał z poczuciem humoru właściwym czternastolatkom, że niestety gra z bratem, ma jednak kuzyna, który wprawdzie ledwo się mieści między krzesłem a stołem, ale zasady zna. Wspólnie zdobyliśmy w turnieju drużynowym – naszym pierwszym turnieju! – brązowy medal.

Gdy brat wyrósł z konkurencji młodzików, zacząłem grać właśnie z moim

kuzynem – Kubą. Zdobyliśmy w tej kategorii kilka złotych medali, dzięki czemu w światku młodzieżowym było nawet trochę o nas słychać. Dostęp do Internetu nie był jednak wtedy tak powszechny, więc nieliczni tylko wiedzieli, jak naprawdę wyglądamy. Na jednych z mistrzostw Polski młodzików doszło przez to do zabawnej sytuacji. Podczas gry rozmawialiśmy sobie sympatycznie z naszymi przeciwnikami i w pewnym momencie usłyszeliśmy: – Wiecie, powiedzieli nam, że mamy grać na Smolaka i Jassema!

Szybko odpowiedzieliśmy, że ich okłamano, i wróciliśmy do gry. Ale Kuba zaczął po chwili uświadamiać przeciwników, że Jassem w ogóle nie potrafi grać, za to Smolak jest znakomity.

Szczęka mi opadła, ale trzeba było trzymać fason, więc taka opinia poszła w świat. Kuba szybko przestał grać w brydża, urósł, wyprzystojniał. Chłopak, który ledwo się mieścił między stołem a krzesłem, jest dziś bramkarzem i na brak powodzenia u płci pięknej nie narzeka. A dziewczynka z Zabrza? To Joanna Krawczyk (dziś Taczewska). Została jedną z najlepszych brydżystek w Polsce i w momencie, kiedy piszę ten tekst, walczy o medale na mistrzostwach Europy kobiet.

Muszę też wspomnieć o Kacprze Wilczaku i Michale Kani. Graliśmy razem w drużynie młodzików. Kacper gra dziś w brydża tak samo, jak wtedy, kiedy zaczynał. Gdy ze znajomymi się trochę z niego śmiejemy, tłumaczy się dyskalkulią i tym, że jest humanistą.

Może go nawet poproszę, żeby poprawił mi ten tekst. W końcu każdy powinien robić to, co umie najlepiej.

Michał natomiast to wielki talent, niedawno awansował do ekstraklasy.

Szkoda, że interesuje go tyle innych

przedstawiamy rzeczy i zajmuje się brydżem okazjonalnie. Inna sprawa, że jeśli już gra, to wygrywa! „Zator” i „Tuczek” Potem trochę podrosłem, zacząłem grać z dwoma Piotrkami: Zatorskim i Tuczyńskim. Gdy poznawałem tego pierwszego, był klasycznym piłkarzem: włosy na żel, łańcuch na szyi, zero alkoholu. To właśnie z nim grałem w parze w Pekinie. Była to nasza ostatnia wspólna poważna impreza, ale muszę przyznać, że „Zator” wyrósł na ludzi: łańcucha nie nosi, żelu nie używa, a i alkoholu się napije. Niedawno zadebiutował nawet w reprezentacji Polski Open. Grając z nim, trafiłem do reprezentacji Polski juniorów młodszych.

W 2007 roku zdeklasowaliśmy rywali na mistrzostwach Europy, zapewniając sobie zwycięstwo przed dwoma ostatnimi meczami. I wtedy przyszedł Pekin, moja największa porażka, która przekonała mnie, że trzeba walczyć od początku i nie wolno lekceważyć rywali. Chiny nauczyły głupiego 18-latka pokory. Byłem załamany i miałem dwie opcje: albo kończę grać, albo za dwa lata poprawię swoje błędy i zostanę mistrzem świata.

Wtedy to zacząłem grać poważniej z zabawowym dotąd Piotrkiem Tuczyńskim. Już wcześniej grywaliśmy ze sobą dużo, bo „Zator” jest ode mnie trzy lata starszy, więc wszystkie olimpiady młodzieżowe i mistrzostwa szkolne grałem z „Tuczkiem”. Nawet trochę tych turniejów udało się wygrać.

W końcu nadszedł czas mistrzostw Europy w 2009 roku, w Rumunii. Od początku na przód wysunęliśmy się my i drużyna z Izraela, która jednak wyprzedziła nas, gdy przegraliśmy z nią mecz. Przed ostatnią rozgrywką traciliśmy do nich jeden punkt. My zwyciężyliśmy maksymalnym wynikiem z Czechami i czekaliśmy na to, co zrobią rywale. Ci, niestety, trzy rozdania przed końcem prowadzili największą możliwą w brydżu różnicą i wyglądało na to, że będziemy mu-

sieli się pogodzić ze srebrem. Wtedy jednak wmieszał się w to wszystko wspaniały Węgier (Izrael grał właśnie na „Madziarów”) i w trzech ostatnich rozdaniach zmniejszył znacząco zwycięstwo Izraelczyków, co pozwoliło nam zdobyć złoty medal. Nie muszę chyba dodawać, że Węgier na bankiecie pił tego dnia za darmo.

Ilu Państwo znają mistrzów świata?

W 2010 roku udaliśmy się na mistrzostwa świata do Filadelfii, by zrewanżować się za porażkę z Chin.

Zaczęliśmy znowu średnio, ale przynajmniej zakwalifikowaliśmy się do ćwierćfinałów. Tam graliśmy na młodych Francuzów, którzy chyba nie wierzyli, że mogą z nami wygrać.

Nawet podczas gry życzyli nam powodzenia w dalszej fazie. Półfinał nie zapowiadał się jednak tak łatwo.

Trafiliśmy na Izraelczyków, którzy tak zaleźli nam za skórę rok wcześniej.

Znakomity mecz zagrał jednak „Tuczas” i głównie dzięki niemu awansowaliśmy do finału. Tam trafiliśmy na Anglików. Chciałbym napisać, że mecz był emocjonujący, ale nie mogę.

Rywale byli chyba zmęczeni całymi zawodami, gdyż zaprezentowali się naprawdę słabo. Ale co mnie to ob-

chodzi? Zostaliśmy mistrzami świata!

Ilu Państwo znają mistrzów świata?

Uczę siebie i innych Jakie plany brydżowe może mieć człowiek, który został mistrzem świata?

W tej chwili staram się oddawać ludziom to, co kiedyś od nich dostałem.

Na mojej drodze stało wielu brydżystów i trenerów, którzy mieli wpływ na to, jak gram teraz. W związku z tym staram się uczyć młodych zawodników w swoim klubie – Dąbrówce Poznań. Jestem pewien, że za rok będą wśród nich mistrzowie Europy, a później, mam nadzieję, i świata. Prowadzę też zajęcia dla dorosłych, gdzie można się czegoś o brydżu nauczyć i pograć w miłym towarzystwie.

Oprócz tego ciężko trenuję, by swoje sukcesy w kategoriach juniorskich przenieść do kategorii Open, ale przede mną jeszcze, niestety, długa droga. Mam nadzieję, że będę miał okazję dzielić się swoimi przeżyciami z tej podróży!

Paweł Jassem (ur. 12 marca 1990) – polski brydżysta, mistrz międzynarodowy, gra w drużynie Dąbrówka Starka Poznań więcej na: naukabrydza.pl

19

przedstawiamy

Poznańska szkoła designu projekt Perspective_s from Poznan

n Słowo

„design” odmienia się w ostatnim czasie w naszym mieście przez wszystkie przypadki.

Przybywa wystaw oraz akcji promujących ambitne projekty i zdolnych projektantów z Wielkopolski, a także miejsc, które stawiają na dobry design: Concordia Design, SPOT, Stary Browar... Zwłaszcza otwarcie pierwszego w kraju Centrum Designu w zabytkowej Concordii w listopadzie 2011 r. postawiło Poznań w pierwszym rzędzie wśród polskich miast aspirujących do miana stolicy designu. Droga do tego tytułu wciąż jeszcze daleka, ale powoli pojawia się w zasięgu wzroku.

W Poznaniu działają dwa ważne ośrodki kształcące przyszłych projektantów: to od lat Uniwersytet Artystyczny oraz, od niedawna, międzynarodowa szkoła projektowania – School of Form. Edukują one więcej studentów wzornictwa niż wszystkie pozostałe uczelnie w Polsce razem wzięte. Przy tym nie konkurują ze sobą, tylko programowo się uzupełniają.

Coraz więcej marek, związanych z Wielkopolską, zaczyna liczyć się w świecie: Astromal, Coccodrillo, Comforty, Marmorin, Meble Vox, Noti, Porcelana Chodzież, Profim...

Te młode marki prezentują swoje projekty podczas ważnych międzynarodowych wydarzeń i zaczynają odnosić tam pierwsze sukcesy.

Energetyczne ławki Jednym z ostatnich, i jak dotąd największym, przedsięwzięciem w dziedzinie designu, w które zaangażował się Poznań, jest projekt Perspective_s from Poznan – dwa konkursy projektowania, które zwieńczyła wystawa od kilku miesięcy podróżująca po Europie.

Piotr Wiśniewski, Rozgrzej Rączki

Pierwszy konkurs wyłonił najciekawsze projekty do realizacji w przestrzeni miasta, drugi – ciekawe obiekty gotowe do produkcji.

Co zaproponowali młodzi, twórczy projektanci, by wzbogacić przestrzeń miasta? n Electricity – miejską ławkę wykonaną z ciepłego betonu, z wmontowanym systemem, który umożliwia ogrzanie i suszenie siedziska w deszczowe dni oraz portem usb, który pozwala naładować telefon czy laptopa. n Rozgrzej Rączki – trochę surrealistyczny „przyrząd” montowany

Fot. Sesja do katalogu wystawy w Starym Browarze

20

w przestrzeni miasta umożliwiający ogrzanie rąk w mroźne dni. n Hubek – siedzisko miejskie przypominające kształtem hubę, „wyrastające” w różnych najmniej oczekiwanych miejscach – na ścianach i płotach – zastępujące tradycyjne miejskie ławki.

To tylko niewielka część spośród zwycięskich projektów, które są prezentowane na wystawie.

Naśladownictwu mówią nie Najlepsze projekty wskazało jury, w którym zasiadał m.in. wybitny projektant Ross Lovegrove. Odbierając w listopadzie 2010 r. tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Artystycznego, mówił w Poznaniu: – Polski, autorski design jest siłą tym większą, im pewniej prowadzi dialog z designem zachodnim, nie godząc się na płytkie i bezwartościowe naśladownictwo.

Projekty, które zwyciężyły w obu poznańskich konkursach, pokazały, że młodzi polscy designerzy myślą podobnie.

Wystawa Perspective_s from Poznan wciąż jest w trasie. Swoją premierę miała w kwietniu podczas Milano Design Week w Mediolanie.

Potem był Berlin i Gdynia. Najbliższy przystanek to Bruksela: na przełomie września i października prezentowana będzie podczas Design September, a także w Parlamencie Europejskim. W lutym 2013 r. w zamku w Cieszynie, a potem podczas Arena Design w Poznaniu. Organizatorzy myślą jeszcze o pokazach we Wrocławiu i Kielcach. Zastanawiają się także nad tym, jak stworzyć z Perspective_s from Poznan imprezę cykliczną.

Sylwia Klimek

21

rozmawiamy

Wystawa w podróży mówi Mateusz Wróblewski, kurator wystawy Perspective_s from Poznan

kilku miesięcy podróżuje po Europie. Była w Mediolanie, Berlinie, pod koniec września zawita do Brukseli. To spore międzynarodowe przedsięwzięcie.

Tak rozbudowanego projektu poświęconego promocji designu młodych twórców z regionu ani Miasto Poznań, ani Urząd Marszałkowski do tej pory nie prowadziły.

Wszystko zaczęło się w październiku 2011 r. od dwóch konkursów ogłoszonych przez Miasto Poznań: Designedforpoznan.pl – meble miejskie dla Poznania i Designedinpoznan. pl – koncept – wdrożenie. Oba rozstrzygnięte zostały pod koniec stycznia 2012 r. Drugi konkurs można rozpatrywać bardziej w kategoriach zakwalifikowania do tournée. Pierwszy – z międzynarodowym, poważnym jury oraz nagrodami w formie prototypów zwycięskich prac – miał stać się punktem zwrotnym w dyskusji na temat designu w przestrzeni publicznej Miasta Poznania. Wygrały w nim projekty wizjonerskie, ale – co bardzo istotne – takie, które przy odrobinie wysiłku da się wykonać w formie prototypów i posiadające potencjał wdrożeniowy. Te prototypy właśnie prezentowane są na wystawie, która ruszyła w świat i podróżuje do dziś.

Swoją premierę miała w kwietniu br. w Mediolanie – stolicy światowego designu. Ambitnie.

Najważniejszą, i jak dotąd największą, była prezentacja w kultowym Temporary Museum for New Design na terenach legendarnego Superstudio Piu podczas Milan Design Week 2012. Wielkopolska zaprezento-

Fot. Sesja do katalogu wystawy w Starym Browarze

nWystawa designu z Poznania od

Hubert Wojciech Janicki, Hubek

wała tam aż dwie wystawy. Design młody i eksperymentalny to nasze Perspective_s from Poznan zrealizowane przez Miasto Poznań. Urząd Marszałkowski pokazał zaś dojrzały design produktowy.

Byliśmy w doborowym towarzystwie – najlepszym, jakie tylko można sobie wyobrazić. To pokazuje, że naprawdę nie mamy się czego wstydzić. I jeśli ktoś gdzieś pisze, że Poznań jest miastem „śmieciowego designu”, to daje tylko upust swoim frustracjom.

A nie jest?

Jeżeli spojrzeć na to od strony finansowej i sprawdzić, ile pieniędzy wydaje się na bieżąco w Poznaniu na przedmioty naprawdę zaprojektowane (mówię tu zarówno o pieniądzach publicznych, jak o wydatkach przeciętnego mieszkańca naszego miasta) musimy powiedzieć otwarcie: jesteśmy dopiero na początku drogi. Jeżeli jednak spojrzymy na to od strony kreatywności i przedsiębiorczości młodych twórców – rzecz wygląda o wiele lepiej.

Jak przyzwyczajeni do wybitnego designu Włosi reagowali na poznańskie projekty?

Dzięki temu, że wszystkie obiekty przeznaczone były do testowania, zwiedzający robili sobie u nas przerwę w wędrówce wśród wystaw. To sposób na pozytywne zapadanie w pamięć.

Polska w oczach społeczeństwa zachodu to już nie tylko kraj przysłowiowego hydraulika. To kraj, który może też eksportować swoją myśl.

Poznań ma szansę stać się ważnym centrum designu w Europie?

Jesteśmy na etapie przejściowym: zaczęło się w Polsce dużo mówić o designie, ludzie zaczęli rozumieć, że design to nie jest tylko ładny przedmiot.

Na Zachodzie to motor postępu, w Polsce wciąż tego nie rozumiemy.

I właśnie po to są takie wydarzenia, jak wystawa Perspective_s... – żeby zmieniać świadomość społeczną.

Rozmawiała Sylwia Klimek Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013, Fundusze Europejskie – Dla rozwoju innowacyjnej Wielkopolski.

Więcej na: www.designedforpoznan.pl

rozmawiamy

Najważniejsze jest w głowie rozmowa z Antonim Rutem

n Gdzie jest teraz Pana fotoplastykon?

Leży w piwnicy i niszczeje.

To musi być spora piwnica...

Fotoplastykon (wymiary ok. 4 x 4 x 2,30 m) można złożyć. Zrobiłem to, gdy się wyprowadzałem z pracowni przy ul. Św. Marcin 53. Raz go rozłożyłem – w 2009 roku ktoś wpadł na pomysł, by wystawić fotoplastykon w Słodowni Starego Browaru z okazji 6. Biennale Fotografii. Stał tam przez miesiąc i właściwie był najciekawszym punktem całej wystawy.

A potem?

Wygląda na to, że niepotrzebnie się przez 30 lat nim opiekowałem. Koledzy z branży mówili: – Stary, po co ci to? Wyrzuć to i zrób hurtownię. Teraz mam wrażenie, że może trzeba było ich posłuchać. Ani prezydent Poznania, ani wojewoda, ani marszałek, ani dyrektor Muzeum Narodowego – nikt nie jest nim dziś zainteresowany.

Uważam, że fotoplastykon to ciekawy kawałeczek historii i zanim się rozsypie należy coś z nim zrobić. Jest ku temu okazja – w 2014 roku przypada 175. rocznica powstania fotografii.

Jest Pan zły na władze?

Trochę jestem, bo często byłem zbywany zdawkowymi odpowiedziami.

Latami sam utrzymywałem fotoplastykon, dokładając dużo pieniędzy z własnej kieszeni. Zamiast pić spirytus, żeby się państwo na akcyzie wzbogaciło, zajmowałem się fotoplastykonem. Państwo nie zarobiło i jest niezadowolone (śmiech).

Ile kosztuje utrzymanie takiego fotoplastykonu?

To zależy od pomysłu i właściciela.

Trzeba wynająć 1-2 pomieszczenia, zatrudnić człowieka do obsługi.

Duże instytucje kulturalne dysponują salami i personelem, więc w ich

Fot. Archiwum A. Ruta

22

Antoni Rut – poznański fotografik, członek ZPAF i EkoArt-u, prezes ZAP, odznaczony Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. W tym roku obchodzi 45-lecie pracy artystycznej. W latach 1982-2005 prowadził Galerię Fotografii Fotoplastykon przy ul. Św. Marcin 53, w której stał oryginalny fotoplastykon – urządzenie do prezentowania fotografii stereoskopowych.

przypadku utrzymanie i promowanie w zasadzie prawie nic by nie kosztowało. Inaczej jest wtedy, gdy chce się wszystko robić samemu.

Od kilkunastu lat prowadzi Pan konkurs Przestrzeń wyobraźni i podobno każde nadesłane zdjęcie opatruje Pan krótką recenzją. To prawda?

Prawda. Zaczęło się od tego, że na ul. Św. Marcin oprócz pracowni miałem też laboratorium. Zdarzało się, że klienci przynosili naprawdę dobre fotografie. Powiedziałem sobie: – Piękne zdjęcia! Szkoda, żeby się marnowały. I ogłosiłem konkurs.

W 2005 roku, po wyprowadzce z ul. Św. Marcin, przeniósł go Pan do Internetu… ...i wtedy zrobił się ogólnopolski.

Przychodzi teraz więcej zdjęć, a ja mam więcej pracy. Czym innym jest mówić o jakiejś fotografii trzy minuty, a czym innym napisać o niej kilka zdań. To drugie zajmuje nieporównywalnie więcej czasu. Czasem niektóre prace poprawiam – kadruję inaczej, usuwam zbędne elementy.

Póki miałem laboratorium, sam też fundowałem nagrody.

To z Pana społecznik?

Pewnie tak. Profesor Stefan Wojnecki powiedział kiedyś o mnie: – Potęga pracy organicznej. Gdy miałem galerię przy ul. Św. Marcin, robiłem też wystawy. Najpierw swoich prac, ale z czasem także innych autorów. Zorganizowałem cykl wystaw Koziorożce, wystawę Związku Artystów Plastyków i poznańską odsłonę Festiwalu Diaporam Cyfrowych. Wszystko za darmo.

Co jest teraz ważniejsze w pracy fotografa – komputer czy aparat?

Najważniejsze jest tu (Antoni Rut wskazuje palcem na głowę). Najpierw trzeba mieć pomysł i wykonać dobre zdjęcia. Dla mnie bardzo ważne jest też właściwe operowanie kolorem. Proszę zobaczyć (Antoni Rut pokazuje fotografię w swoim katalogu): tu barwa gra olbrzymią rolę.

Wie pani, gdzie zrobiłem to zdjęcie?

Gdzie?

W Alpach, 3 tys. m n.p.m.

A co Pan robił w Alpach?

Chodzę po Alpach. Nie po to, żeby wbijać gwoździe i spadać, tylko żeby się nacieszyć pięknem gór i zrobić parę ładnych zdjęć. Zawsze mnie trochę nosiło.

Rozmawiała Natalia Grudzień

23

rozmawiamy

Pani dyrektor widz n Po jakie licho zdolna, dzielna, mądra, kreatywna, aktywna i piękna kobieta bierze sobie na głowę największego kulturalnego molocha w mieście?

Jak to, po co? To jest teatr, Ewa! Prawdziwy. Żywy. Namacalny. Właśnie w takich miejscach tworzy się kulturę. To tu powinny się dziać rzeczy szczególne, bo właśnie takie instytucje mają wszystkie narzędzia niezbędne do tworzenia rzeczy niezwykłych. Pod jednym warunkiem: że się o te narzędzia zadba.

Cuda, które mogą się zdarzyć na scenie, to jedno, a wielka, „kafkowska” firma do zarządzania – drugie.

Interesują Cię oba te aspekty? Życie zawsze składa się z prozy i poezji. Nawet w małych autorskich teatrzykach. Cenisz teatr Lupy?

Jasne!

Właśnie. Gdyby nie duże, kulturalne instytucje, to by go nie było. Żadna agencja czy fundacja nie dźwignie ciężaru dania artyście komfortu trzech miesięcy pracy nad projektem, orkiestry, jeśli tego potrzebuje, całego zaplecza... My to wszystko mamy.

Pamiętasz swój pierwszy w życiu spektakl operowy?

Don Giovanni w Teatrze Wielkim w Warszawie. Wczesna podstawówka. Kompletnie bez sensu.

Absolutnie nie byłam do tego przygotowana. A może właśnie to miało sens? Wrażenie małej dziewczynki, która pojechała z klasą na spektakl do stolicy, właściwie nie opuszcza mnie do dziś. Opera to dla mnie wciąż ogromny budynek, któremu się ulega.

On Cię przytłacza?

Raczej fascynuje. Intryguje. Inspiruje.

Dorosłaś do opery jako widz?

Ja w ogóle jestem widzem. Moje ulubione miejsce w teatrze to właśnie widownia, szczególnie w czasie prób. Choćby nie wiadomo co się działo, choćby się piętrzyły Bóg wie jakie problemy, kiedy na niej siadam w ciemności, przenoszę się do zupełnie innego świata, który rządzi się własnymi prawami.

Jaki jest Twój dyrektorski pomysł na ten świat? Chcesz go zmienić? Wysadzić w powietrze?

Chcę, żeby zapanowała w nim harmonia. Wszyscy jesteśmy tu tylko jakąś częścią wielkiej układanki: chór, soliści, balet, orkiestra... Wszyscy musimy pracować, rozwijać się, ćwiczyć. Od realizatorów spektakli zależy zaś to, jak ten zbiorowy instrument nastroją.

A jaka jest Twoja ulubiona tonacja?

Stawiam na różnorodność: w repertuarze, w doborze teatralnych konwencji, w proporcji między klasyką i współczesnością... Opera to miejsce, w którym może się zdarzyć wszystko, więc niech się zdarza.

Wyznaczyłaś sobie konkretne cele?

Najważniejsze jest dla mnie podniesienie jakości naszych przedstawień.

Jak będziesz ją mierzyć?

Chciałabym za jakiś czas na widownię naszego teatru zaprosić specjalnego gościa, prawdziwego operowego znawcę. Chciałabym, żeby przyjechał nie na premierę, tylko na jakiś dwunasty, piętnasty spektakl. Chciałabym usłyszeć od niego: – No, jeśli wy tak gracie na co dzień, to jest naprawdę nieźle!

Bo w teatrze repertuarowym wspaniałe jest to, że energia włożona w jedno przedsięwzięcie może potem owocować przez wiele wieczorów.

Ale trzeba o to dbać codziennie.

Rozmawiała Ewa Obrębowska-Piasecka

Fot. K. Zalewska

mówi Renata Borowska-Juszczyńska dyrektor Teatru Wielkiego

Renata Borowska-Juszczyńska Lista jej zawodowych sukcesów jest długa. Jeszcze jako studentka rozpoczęła współpracę z festiwalem Malta. Szybko została prawą ręką Michała Merczyńskiego. Pracowała też (w finale jako dyrektor biura zarządu) w Towarzystwie Muzycznym im. Henryka Wieniawskiego.

Jej własna inicjatyw to Fundacja Nuova, która organizuje znakomity Festiwal Wiosny, prezentujący reinterpretacje Święta Wiosny Igora Strawińskiego.

Jest jednym z nielicznych w Polsce menadżerów kultury z prawdziwego zdarzenia. Dyplom kulturoznawcy UAM przypieczętowała studiami z zarządzania przedsiębiorstwami na Akademii Ekonomicznej oraz kursem Sponsorship for the Arts: Metods, Clinics, Case Studies w The Amsterdam Summer University. A – co najważniejsze – od dwóch dekad z pasją i licznymi sukcesami praktykuje zarządzanie kulturą, wyznaczając jego współczesne standardy.

rozmawiamy

Wojna z przestrzennym chaosem mówi Joanna Bielawska-Pałczyńska, Miejski Konserwator Zabytków w Poznaniu

Fot. C. Omieljańczyk

24

n Jednym z pomysłów, które chce

Pani zrealizować w Poznaniu, jest stworzenie parku kulturowego.

Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która weszła w życie 9 lat temu, proponuje różne formy ochrony naszego dziedzictwa.

Jedną z nich jest właśnie park kulturowy. Można go utworzyć na najcenniejszym historycznie terenie, dzięki czemu miasto może ustalać własne zasady estetyczne i skutecznie je egzekwować w celu ochrony wizerunkowej zabytkowego obszaru.

Park kulturowy powołuje uchwałą rada gminy. W uchwale określa się nazwę parku i jego granice. Utworzenie parku kulturowego umożliwia wprowadzanie pewnych zakazów, nakazów i ograniczeń, chroniących przed niekontrolowaną zabudową i zalewem szpecących szyldów i reklam, prowizorycznych straganów, stoisk handlowych.

Centrum Poznania jest już uznane za pomnik historii. Mamy rejestr zabytków, odpowiednie zapisy zawar-

te są też w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

Czy to nie wystarczy?

Pomnik historii ma znaczenie prestiżowe – potwierdza, że Prezydent Rzeczypospolitej uznał jakiś obiekt za szczególnie cenny. Park kulturowy niesie natomiast możliwość uchwalania szczegółowych zapisów, wskazania, co na terenie objętym granicami parku można robić, a co jest zabronione. W przypadku parku kulturowego chodzi o poddanie szczególnej ochronie jakiegoś cennego zespołu urbanistyczno-architektonicznego, na przykład historycznego centrum miasta.

Rzeczywiście, mamy obecnie przepisy chroniące poszczególne budynki. Do rejestru zabytków wpisane są także całe obszary, np. poznański Stary Rynek, historyczne dzielnice. Mamy też zapisy ochronne w planach miejscowych. Powołanie parku kulturowego byłoby dodatkowym wsparciem. Musi je poprzedzić stworzenie programu ochrony,

a decyzje w tej sprawie powinny być podejmowane po uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Można też powołać specjalną jednostkę administracyjną, która zajmie się zarządzaniem chronionym obszarem.

Ustawa obowiązuje od kilku lat.

Czy w innych miastach powstały już parki kulturowe?

Tak, w ten sposób chronione są na przykład zespoły forteczne w Gdańsku i Kłodzku. Wiem, że pomysły dodatkowej ochrony zabytkowego centrum rozważane są też w innych miastach, np. w Lublinie.

Dla mnie szczególnie interesujący jest przykład Krakowa. Tam park kulturowy, który obejmuje zabytkowe Stare Miasto, uchwalony został w grudniu ubiegłego roku. Decyzję w tej sprawie poprzedziły długie przygotowania. Władze Krakowa wytoczyły prawdziwą wojnę chaosowi przestrzennemu i samowolnym reklamom. Potem prowadzono kilkuletnie starania o stworzenie szcze-

rozmawiamy gółowego programu ochrony i przygotowanie uchwały.

Czy park kulturowy w Krakowie się sprawdza?

Dzisiaj widać, że starania krakowian przyniosły skutek. Znikają samowolne reklamy, w mieście jest pod tym względem coraz większy porządek.

To, że trwało to tak długo, ma też swoją pozytywną stronę. Zwolennikom utworzenia krakowskiego parku kulturowego udało się nagłośnić swój pomysł w mediach. Mieszkańcy Krakowa sami zaczęli zauważać, że otoczenie, w którym żyją, nie jest takie, jakie powinno być, że trzeba zrobić coś, by przestrzeń wokół nas uporządkować.

Taka zmiana w patrzeniu na miasto jest niezwykle ważna. Jest potrzebna, bo zawsze znajdują się tacy, którzy będą protestować, że nie pozwala im się, np. wywiesić wielkoformatowej reklamy na kamienicy, która jest ich własnością. Nieważne, że to obiekt zabytkowy, że znajduje się w historycznym centrum wśród innych zabytków – dla nich liczy się tyko doraźny zysk.

Tymczasem zabytki to nasze wspólne dziedzictwo. Park kulturowy pozwoli je chronić w jeszcze większym stopniu, da dodatkowe narzędzia, które pozwolą skuteczniej egzekwować prawo. Teraz podejmujemy działania w drodze postępowania administracyjnego – my nakazujemy zdjęcie nielegalnej reklamy, a właściciel się odwołuje. Czas mija, a reklama wisi.

Jakie korzyści może dać Poznaniowi utworzenie parku?

Obserwuję to, co od kilku miesięcy dzieje się w Krakowie. Jak mówiłam, pewne pozytywne zmiany już widać.

To nie tylko inne patrzenie na nasze dziedzictwo – budowanie świadomości wartości zabytków i tym samym kształtowanie poczucia współodpowiedzialności za nie. To także bardzo konkretne efekty – sukcesywnie znikające samowolne reklamy.

Liczę, że podobne korzyści uda się uzyskać w Poznaniu. W uchwale o parku kulturowym możemy zabronić umieszczania wielkoformatowych reklam na chronionym obszarze, ale oczywiście zezwolić na wieszanie szyldów przy wejściu do lokali usługowych czy handlowych.

Możemy też określić, jak takie szyldy powinny wyglądać i z czego powinny być wykonane.

Jednak tak naprawdę nie chodzi tylko o ukrócenie samowoli reklamowej. Chodzi o uporządkowanie całej przestrzeni publicznej i ochronę krajobrazu kulturowego w mieście, a nie tylko o pojedyncze kamienice.

Najpierw trzeba jednak przygotować plan ochrony. Do tego potrzebne jest współdziałanie wielu jednostek, bo to nie tylko zadanie konserwatora zabytków. W tej sprawie głos powinni zabrać architekci, architekci krajobrazu, urbaniści, historycy sztuki, artyści.

Park kulturowy w Poznaniu pozwoliłby także na usystematyzowanie i uporządkowanie różnych działań, które już podejmują instytucje, organizacje i wszyscy ci, którzy chcą, by nasze otoczenie było piękniejsze.

Przy współpracy z Uniwersytetem Artystycznym powstaje katalog rekomendowanych mebli miejskich, czyli ławek, koszy na śmieci, słupów, ogrodzeń i najróżniejszych elementów tzw. małej architektury, która współtworzy klimat naszego miasta. Planowany jest też katalog nawierzchni ulicznych. Te dokumenty mogłyby w przyszłości być uwzględnione w pracach nad utworzeniem parku kulturowego.

Jakie działania trzeba podjąć w tym celu?

Przede wszystkim trzeba określić obszar, który wszedłby w granice parku. Niektóre działania są już podejmowane, jak choćby wspomniany przeze mnie katalog mebli miejskich.

Miejska Pracownia Urbanistyczna pracuje nad wytycznymi, porząd-

kującymi kwestię reklam w naszym mieście.

W te sprawy angażują się też radni, czynnie uczestniczy w nich również Biuro Miejskiego Konserwatora Zabytków. Wiele działań prowadzonych jest także poza Urzędem Miasta.

Mam na myśli, np. takie społeczne inicjatywy, jak konkursy na najlepiej przeprowadzoną renowację kamienicy, na najładniejsze szyldy.

Trudno mówić dzisiaj o konkretnym terminie. To długotrwały proces.

W Krakowie wprowadzenie parku kulturowego trwało kilka lat. W mojej ocenie takie działania trzeba jednak podejmować. Musimy chronić nasze dziedzictwo.

Rozmawiał Cezary Omieljańczyk

Poznań na łamach Renowacji i Zabytków

Poznańskim zabytkom i ich renowacji poświęcony jest drugi (2/2012) numer ogólnopolskiego kwartalnika Renowacje i Zabytki. Przeczytamy w nim o miejscach doskonale znanych poznaniakom: Trakcie Królewsko-Cesarskim, Dzielnicy Zamkowej, Dworcu Letnim czy najmłodszym poznańskim zabytku – Okrąglaku. Zobaczymy też zdjęcia ilustrujące efekty prac renowacyjnych, przywracających zabytkowym obiektom dawny blask.

25

26

rozmawiamy

Wrażliwa książka historyczna mówi Wojciech Olejniczak, współautor książki Do zobaczenia za rok w Jerozolimie W końcu października 1938 r. deportowano z II Rzeszy Żydów posiadających polskie paszporty.

Brutalnie wygnano kilkanaście tysięcy ludzi, pozwalając im na zabranie ze sobą tylko niezbędnych rzeczy oraz 10 marek.

Do Zbąszynia dotarło około 9 tysięcy Żydów.

Ostatni deportowani opuścili Zbąszyń w przededniu II wojny światowej.

Ci, którzy wybrali emigrację poza Polskę, w większości ocaleli, losy innych były często tragiczne.

n Czy to pierwsza książka na temat żydowskich uchodźców w Zbąszyniu?

Sam problem deportacji z 1938 r. został opisany w Preludium zagłady Jerzego Tomaszewskiego. Publikacja ukazała się ponad 10 lat temu i była pierwszą tak zwartą, naukową pozycją. Jest małego formatu, szata edytorska nie gra tam specjalnej roli. Książka ma dość wąski, naukowy krąg odbiorców. Nasz projekt rozpocząłem w 2008 r. od wizyty u profesora Tomaszewskiego, wtedy bardziej myślałem o filmie dokumentalnym niż o książce. Mniej interesował mnie problem polityczny i historyczny, a bardziej ludzkie losy, pojedyncze epizody. Zacząłem od próby dotarcia do listów napisanych ze Zbąszynia przez kilkunastoletnią dziewczynkę, Gretę Schiffmann, które Tomaszewski cytuje w swej publikacji. Dowiedziałem się, że jest ich 16, więc był to spory materiał i dość wyjątkowy, bo wrażliwość kilkunastolatki specyficznie filtruje rzeczywistość. Spotykaliśmy kolejne osoby i dowiadywaliśmy się coraz więcej. Bardzo ważnym sprzymierzeńcem był Internet. Poza fizyczną podróżą do Izraela i odszukaniem tam kilku osób, rzecz potoczyła się trochę zaocznie i do książki trafiali kolejni autorzy. Efektem jest dość duży zbiór osób, wypowiedzi, wrażliwości i punktów widzenia.

Jaki skutek miała sytuacja zbąszyńska dla Poznania?

W Poznaniu były ośrodki decyzyjne (urząd wojewódzki, delegatury urzędów centralnych), więc zapadało tu wiele decyzji administracyjnych. Prasa poznańska pisała o Zbąszyniu, są ciekawe zdjęcia, relacje na bieżąco (nie wolne czasami od endeckiego odcienia). Śledząc prasę, można zauważyć, że problemy obecności Żydów w życiu społecznym, ruchu syjonistycznego, nowego państwa dla Żydów nie były problemami marginalnymi. Uchodźcy w Zbąszyniu stanowili drugie miasto, liczebnie przewyższające mieszkańców. Z Poznania przyjeżdżały osoby podejmujące trud organizowania życia codziennego. Przybywali przedstawiciele gminy żydowskiej, lekarze, pracownicy socjalni... Powstały poczta, sąd, biblioteki – zręby jakiegoś normalnego życia. Wyżywienie, ubrania, mieszkanie, to wszystko było do zorganizowania. Podstawowym mankamentem była jednak dokuczliwa bezczynność, oczekiwanie i niepewność dalszego losu.

Skąd taki tytuł książki?

Kiedy pojechaliśmy do Izraela, ważne były dla mnie listy tej dziewczynki. Pisze w nich ona: ... byliśmy znów na dworcu, dzisiaj pożegnaliśmy..., wyjechał ten i ten, a my znowu czekaliśmy, kiedy my będziemy mogli wyjechać?

Te relacje powtarzały się w kolejnych listach do brata, który już wyjechał ze Zbąszynia.

W tradycji żydowskiej odnalazłem wątek, w którym elementem jednego ze świąt jest pozdrowienie Do zobaczenia za rok w Jerozolimie. To zdanie wypowiedziano po raz pierwszy w I w. n.e. po zburzeniu świątyni jerozolimskiej i wygnaniu Żydów. Było wyrazem nadziei na powrót do domu i weszło do tradycji. Wydawało mi się, że takim pobożnym życzeniem mogli się żegnać ludzie na zbąszyńskim dworcu. Część z nich jechała do Jerozolimy (wtedy Palestyny), część z nich w zupełnie nieznany świat. Myślę, że to zdanie i idea spotkania po latach rozłąki towarzyszyła im. Później poznałem w Izraelu Erwina Schenkelbacha, który fotografował dworzec w Jerozolimie w latach 60. Nagle idea spotkania jednego dworca, gdzie się żegna i drugiego, do którego się dojeżdża została spięta klamrą tego zdania. rozmawiała Ewa Mrozikiewicz więcej na: www.zbaszyn1938.pl

wspominamy

Nasze prywatne miejsca pamięci

Fot. P. Skórnicki

o poznańskich Żydach

Ilekroć ulicą Garbary dojeżdżam od Cytadeli i Starej Rzeźni do ulic Estkowskiego i Małe Garbary – przypomina mi się Jurek Janowski. Poznański chłopak, Żyd, kibic piłki nożnej i lekkiej atletyki, miłośnik Kiepury i bywalec poznańskiej opery. Wyjechał z Poznania w 39 roku, ale do końca życia pałał miłością do rodzinnego miasta.

Jurka Janowskiego udało mi się poznać i zaprzyjaźnić z nim, zanim w 2008 roku umarł w Ramat Gan pod Tel Awiwem mając ponad osiemdziesiąt lat. Jego rodzinnym domem była kamienica przy Tamie Garbarskiej 4 – stojąca w miejscu, w którym dziś ulica Garbary rozszerza się wielopasmowo przed skrzyżowaniem, by prawym pasem ujść w Małe Garbary. Po tym budynku i po tamtej rzeczywistości nie pozostało nic, tylko przestrzeń – wylany asfaltem skrawek jezdni, którą śmigają lub na którym stają na światłach samochody. Ale właśnie to miejsce, wraz z żyjącymi w nim ludźmi, opisane mi kiedyś przez Jurka Janowskiego, silnie wrosło w moją pamięć i stało się moim prywatnym miejscem pamięci o poznańskich Żydach. Nie wybrałem go, samo przyszło.

W Wydawnictwie Miejskim ukazuje się właśnie Przewodnik po zabytkach kultury żydowskiej w Poznaniu Rafała Witkowskiego. Po miejscach pamięci. Zapytałem różnych ludzi, Żydów i Polaków, o ich własne, prywatne miejsca, które przywodzą im na myśl poznańskich Żydów.

‫א‬

Synagogi ze zdjęć Samuela Jaffégo Tamara Sztyma historyk sztuki, kuratorka galerii międzywojennej powstającego Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, autorka wystawy o poznańskich Żydach w 2006 r. w ratuszu Miejscem, które utkwiło mi w pamięci, jest posesja przy ul. Żydowskiej, między Mokrą a Stawną, na którym stoi potężna kamienica z dziedzińcem od ulicy – dawne schronisko dla starców Fundacji S. B. Latza. Dla mnie to kilka starych zdjęć zrobionych tu w początkach XX w. przez Samuela Jaffégo. Widać na nich trzy stojące tu niegdyś stare poznańskie synagogi. Zdjęcia wykonano tuż przed ich wyburzeniem, bo na jednej z fotografii ponad dachami widać już kopułę nowej synagogi przy ul. Stawnej. Musi więc być rok 1907 albo 1908, bo w tym czasie otwarto

nową i zburzono stare bóżnice. Zdjęcia uchwyciły moment, kiedy nowa już stoi, a stare za chwilę przestaną istnieć. Zburzono je, bo były w złym stanie, stawiając na ich miejscu właśnie dom dla żydowskich starców i zniedołężniałych. Ale na tych zdjęciach synagogi są jeszcze takie, jakie były, ze zwojami Tory, w pełni wyposażone i ciągle użytkowane.

A fotografie są piękne i mistyczne, bo wyraźne i, choć w większości wykonane w ciemnych wnętrzach, to przeniknięte światłem żyrandoli lub wpadającym przez okna światłem dnia.

Gdy robiłam wystawę o poznańskich Żydach, fotografie Jaffégo mnie zafascynowały. Synagogi na nich powstały w XVI-XVII w., wszystkie więc były pamiątką po polskich Żydach z czasów Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Były historycznym sercem istniejącej wtedy żydowskiej dzielnicy w Poznaniu. Potem poznańscy Żydzi przeszli społeczną transformację, zbliżając się bardzo do kultury niemieckiej. Ale te zdjęcia przełamują stereotyp, że jeśli Poznań, to tylko niemieccy Żydzi.

Przypominają mi o najdawniejszej historii tutejszych Żydów, po której w mieście nie ma już materialnego

27

28

wspominamy wysiłek pokoleń poznańskich Żydów, którzy w tym domu mieli swoje instytucje. Ten dom nadal ma spełniać swoją misję. Listonosz, który przynosi nam pocztę powiedział mi kiedyś: – Ten dom jest niezwykły. Odwiedzam codziennie dziesiątki domów w Poznaniu i ten jest inny. Może nawet nie myśli o żyjących tu niegdyś Żydach, ale czuje i zauważa, że ta kamienica ma w sobie wyjątkową atmosferę.

‫ד‬

Fasada Nowej Synagogi przy ul. Żydowskiej, fot. z początku XX w. S. Jaffé, ze zb. Biblioteki Uniwersyteckiej

śladu. Dzięki nim zmienił mi się sposób postrzegania Poznania.

‫ב‬

Stary dom żydowskiej gminy Alicja Kobus przewodnicząca Filii Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Poznaniu Dla mnie szczególnym miejscem jest w Poznaniu synagoga przy ulicy Stawnej, zniszczona i przebudowana przez Niemców w czasie wojny.

Wiem, że dla wielu poznaniaków ten budynek to po prostu pływalnia, do której przychodzili nie myśląc wiele o tym, gdzie się znajdują. Ale przed wojną to miejsce wiązało się ze świętością, radością – a potem stało się

bolesne i wiąże się z tragedią narodu żydowskiego. Oba wizerunki tego budynku tkwią w mojej świadomości i pozostaną we mnie do końca życia.

Zajmuję się poznańską synagogą już od dziesięciu lat i dziś muszę powiedzieć, że przy wielkiej życzliwości tylu przyjaciół mam poczucie niespełnienia. Smutno mi, że nie udało mi się spełnić mojego marzenia – choć wielu innych ludzi było zaangażowanych w dzieło przemian, by powstała tu Synagoga Nowa – Centrum Dialogu.

Swojego historycznego ducha ma jednak także siedziba naszej gminy w Poznaniu, stara kamienica na rogu ul. Stawnej i Szewskiej. Kontynuuję

Pamiątki po cmentarzu, pamiątki po podwórku Janusz Marciniak malarz i artysta interdyscyplinarny zajmujący się m.in. tematyką żydowską, prof. Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu Moje prywatne miejsce pamięci o poznańskich Żydach to podwórko u zbiegu ulic Głogowskiej i Śniadeckich, na którym bawiłem się w dzieciństwie.

Wtedy nie wiedziałem, że jest ono zrównanym z ziemią cmentarzem żydowskim. Dla dzieci z domów otaczających podwórko było ono miejscem zabaw, a więc także piaskownicą.

Niezwykłą piaskownicą, bo zdarzało się, że znajdowaliśmy w niej ludzkie kości. Było tam również kilka tajemniczych kamiennych płyt z pięknymi napisami, których wtedy nie rozumiałem. Wiele lat później opisałem to miejsce w opowiadaniu Podwórko i namalowałem cykl obrazów pod tym samym tytułem. Opowiadanie i obrazy miały być pamiątką po cmentarzu, ale w 2008 roku cmentarz został częściowo zrekonstruowany. Udało się go ocalić, ale nie ma już mojego podwórka. W tej sytuacji opowiadanie i obrazy stały się pamiątką także po podwórku.

Drugim ważnym dla mnie miejscem jest budynek poznańskiej synagogi przy ul. Stawnej, w którym przez siedemdziesiąt lat była pływalnia.

Ten budynek to, moim zdaniem, najważniejszy, samoistny pomnik zagłady w Wielkopolsce. Trzeba go

wspominamy uratować. Zrealizowałem w nim kilka projektów artystycznych, które przypominały o jego pierwotnym przeznaczeniu. A w ubiegłym roku opublikowałem tekst o koncepcji nowej Nowej Synagogi, protestując w tej formie przeciw pomysłowi zastąpienia pływalni hotelem (patrz: www.januszmarciniak.pl).

‫ג‬

‫ ה‬Święte targowe hale

Poznań 2012 ISBN 978-83-7768-0 46-9

Rafał Witkowski historyk UAM, zajmuje się m.in. historią poznańskich Żydów Szczególny jest dla mnie cmentarz, jego ocalały, odtworzony parę lat temu mały fragment zachowany na podwórku kamienic przy ul. Głogowskiej. Przejeżdżam obok do pracy, czasem przechodzę. Bywa, że dotknę kraty, odmówię w duchu kadisz i idę dalej. Do początku XIX w. żydowski cmentarz był na Muszej Górze, czyli zajmował obszar między placem Wolności, ul. 3 Maja i ul.

Nowowiejskiego, ale znamy go tylko z map. Nie zachowało się żadne graficzne jego przedstawienie. Może

fał

Ra

WitkoW

sk i

Urodzony w Pozna niu w ku rabin Jehuda Loew 1. połowie XVi wieben bezalel był również rabinem praski m, stąd znany jest bardziej jako Maharal z Pragi. chcąc ochro nić tamtejszych Żydów przed nieuzasadnio nymi atakami i niesprawied liwymi oskarżeniam ulepił z gliny wielką i, postać człowieka i, znając wiedzę tajemn ą, ożywiał ją, wypis ując na jego czole hebra jskie słowo emet. stwór wykonywał polece nia, ale nie miał własnej woli. wymazanie pierwszej litery tworzy hebrajskie słowo met (śmierć), co odbier ło ało Golemowi siły witaln e. według innej wersji tej legendy Mahar al miał pisać słowo emet na kawałku pergam inu i wkładać w usta Golema. wyjęcie go na powrót zmieniało kolosa w gliniany posąg . ów pergamin i szcząt Golema przechowyw ki ano ponoć na strych praskiej synagogi. u w późniejszych wieka ch legenda była inspira cją dla wielu artystó w. w 2009 roku na wątkach legendy o glinianym olbrzymie Lech raczak wystawił w Poznaniu na Malta festival plenerową sztukę „rabin Maharal i Golem al. Marcinkowskiego ”. rok później na stanęła rzeźba Golema wykonana z metalu przez czeski ego rzeźbiarza davida Černého. Ma 2,5 m wysokości i łączy histor ię Poznania i Pragi.

dlatego nie trafia on do mojego umysłu i serca tak, jak założony w XIX w. i później poszerzany cmentarz przy Głogowskiej, którego ikonografia – choć w szczątkowej liczbie – zachowała się. Wiadomo mniej więcej, jak wyglądał.

W judaizmie, inaczej niż w chrześcijaństwie, cmentarz jest miejscem świętym. Budynek synagogi, po wyniesieniu zwojów Tory, można przebudować, sprzedać, zburzyć. Ale cmentarz pozostaje święty zawsze, nawet jeśli zarośnie czy zostanie zabudowany. Dlatego targowe budynki postawione po wojnie na żydowskim cmentarzu przy Głogowskiej, dla Żydów są i będą świętym miejscem pochówku. Choć już tylko w wyobraźni można zamienić hale na cmentarz. wysłuchał Andrzej Niziołek

Żydzi w Poznaniu

Nasz skład przy Starym Rynku 64 Esfira Mełamedzon-Salanski poznanianka, od 1939 roku mieszka w Izraelu Nasz interes – skład z męską konfekcją i damskimi płaszczami – był na pierwszym piętrze kamienicy przy Starym Rynku 64, drugiej od rogu z ulicą Szkolną. To miejsce, które bardzo dobrze pamiętam.

W latach szkolnych przychodziłam tu w porze obiadowej, by zastąpić za sklepowym biurkiem i kasą tatusia, a kiedy miałam może dwadzieścia lat o ósmej rano otwierałam sklep.

Skład był dużym, długim pomieszczeniem z dwoma szerokimi i wysokimi oknami wychodzącymi na Stary Rynek oraz ratusz. Przed oknami stało biurko tatusia, a po bokach, wzdłuż obu ścian, wisiały na drążkach, w dwóch rzędach – jedne nad drugimi – gotowe ubrania według wielkości. Wszystkie były szyte przez naszych krawców z łódzkiej wełny, którą tatuś kupował bezpośrednio u tamtejszych fabrykantów, ceniących go sobie, bo zawsze płacił gotówką. Klientki, które chciały kupić płaszcze, były obsługiwane przez ekspedientkę Walę Styżyńską, a kiedy do sklepu przychodził klient, zajmował się nim któryś z trzech ekspedientów – zdejmował ubrania, doradzał, ustalał ewentualne poprawki. Dwóch sprzedawców było Polakami, trzeci, Marek Lewkowicz, Żydem pochodzącym z Kalisza.

Tatuś początkowo niezbyt chętnie go zatrudnił, bo w latach 30. były bojkoty żydowskich sklepów. Lew-

kowicz miał żydowski wygląd i niektórzy klienci pytali, czy interes przypadkiem nie należy do Żyda.

Nasi ekspedienci odpowiadali wtedy, że właściciel jest z Rosji – bo tatuś mówił z rosyjska, tam się urodził i miał przed rewolucją konfekcyjny interes w Charkowie. Tatuś był dobrym szefem, więc między naszymi pracownikami i nami były dobre, przyjacielskie stosunki.

Mieliśmy skład przy Starym Rynku od 1927 aż do wybuchu wojny.

W 1939 roku tatuś był już od dwóch lat w Palestynie, miał palestyńskie obywatelstwo i chciał, żebyśmy do niego przyjechały. Ale Brytyjczycy nie chcieli mi dać obywatelstwa i paszportu, i mama czekała z wyjazdem. W końcu pojechałam w maju 39 roku jako turystka, a mama w sierpniu zamknęła skład na klucz i pojechała za nami. Byłam enda w oLeg Polsce zaręczona, miałam wróGolemie cić i sklep miał być mój, ale mnie zależało, żeby zostać w Palestynie.

A potem wybuchła wojna i – jak po wojnie opowiedział mi znajomy – Niemcy podjechali przed sklep dużym autem, wyłamali zamki, wdarli się do składu i wywieźli cały towar.

Ale myśmy się uratowali.

29

Żydzi w Poznaniu krótki Przewo

dnik Po historii i zabytkach

rafał witkows

ki

absolwent wydziału historyczneg i wydziału neofilologii (1994) Uni tu im. adama Mickie wicza w Pozn 1991 roku zatrud niony w zakład dłoznawstwa i nauk Pomocniczych instytutu historii UaM. za pracę do otrzymał nagrodę prezes był stypendystą the a rady Min andrew c. d catholic history trust w Londyni dacji z brzezia Lanckorońskich i włoskiego. człon ek komisji his nej Poznańskiego towarzystwa Prz nauk. w latach 1999-2000 wykła University of notre dame, indiana, obecnie prodziekan wydziału histo nego Uniwersytetu im. adama Mickie w Poznaniu.

Zaginiony świat poznańskich Żydów i to, co z niego pozostało, przybliża nam najnowsza publikacja Wydawnictwa Miejskiego Posnania − Żydzi w Poznaniu.

Autorem jest Rafał Witkowski, historyk, znawca problematyki żydowskiej.

Książka trafi do sprzedaży w połowie września.

Więcej na wmposnania.pl

wspominamy

Mędrzec z fajką Roman Brandstaetter (1906-1987)

n Znalazł most między Starym i Nowym Testamentem podczas „nocy jerozolimskiej”, kiedy uwierzył w cierpiącego Chrystusa.

Pisarz, poeta, dramaturg, tłumacz, eseista, nade wszystko humanista.

Z Tarnowa do Palestyny Urodził się w Tarnowie, w żydowskiej rodzinie kupieckiej, studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, tam obronił doktorat, dużo podróżował. Debiutował w 1928 r. tomikiem Jarzma. W okresie międzywojennym publikował teksty i szkice literackie w Miesięczniku Żydowskim, Gazecie Polskiej, Polsce Zbrojnej. Po wybuchu wojny znalazł się na północnowschodnich rubieżach kraju. Przez Związek Radziecki, Persję, Irak, Egipt dotarł do Palestyny. Tam dowiedział się o śmierci najbliższych.

Dużo pracował: pisywał artykuły do lokalnej prasy, szlifował dramat.

Ożenił się z Tamarą Karren. Ciągle czegoś szukał, chodząc po miejscach, gdzie nauczał Chrystus.

Po wojnie samotny i opuszczony

przez pierwszą żonę, wrócił do Europy, najpierw do Rzymu (tam ożenił się z Reginą Wiktorówną), potem do Polski (1948), po czym już „odgórnie” skierowano go do Poznania.

Przyjaciele domu przy Cytadeli Tu intensywnie pisał, był kierownikiem literackim Teatru Polskiego, działał w ZLP, aż w końcu zdecydował się na wyjazd do Zakopanego. W 1960 r. powrócił jednak – już na stałe.

Brandstaetterowie dostali mieszkanie w 4-piętrowym bloku przy Cytadeli, otoczyli się gronem sprawdzonych przyjaciół, wśród których byli dominikanie o. Marcin Babraj i o. Jan Góra, bibliofil Jan Jachnowski, Krystyna Byczewska, Irena i Egon Naganowscy, Teresa i Wojciech Wróżowie.

Dumnie niósł starotestamentową mądrość Ojców. Znał swoją wartość, ostro polemizował z autorami tłumaczeń Biblii i nie dawał się władzy ani układom politycznym. Odważnie stawiał czoła sprawom trudnym. Walczył też z właściwą sobie rozwagą i determinacją o pomnik ­Czerwca’56,

Fot. T. Naganowski

30

Roman Brandstaetter i Egon Naganowski

napisał ślubowanie złożone przy poświęconych podczas nabożeństwa sztandarach Solidarności w 1981 r.

Nie zapominajmy Po ćwierćwieczu stoimy trochę bezradni wobec słów, jakie wypowiedział przed śmiercią: – Zapomnicie o mnie, zapomnicie!

Możemy przystanąć przy tablicach pamiątkowych, możemy chodzić ulicą jego imienia, zajrzeć do gabinetu z portretami Mistrza i Pani Reny w Muzeum Archidiecezjalnym, sięgnąć do wznowień dzieł wydawanych przez Księgarnię św. Wojciecha czy Szabasów z Brandstaetterem Przemysława Bystrzyckiego. Działa Stowarzyszenie im. Romana Brandstaettera (z niestrudzonym ks. prof.

Janem Kantym Pytlem). W Teatrze Nowym wystawiono Ryszarda III Shakespeare’a, w przekładzie Pana Romana, a Teatr w Gnieźnie grał jego dramat Dzień gniewu. Ale to wszystko mało.

Na szczęście są jeszcze wspomnienia.

– Długo uchodził za archaicznego pisarza katolickiego – mówi Sergiusz Sterna-Wachowiak. – Cieszył się wsparciem Wydawnictwa PAX, a niechęcią Tygodnika Powszechnego. Został odkryty dopiero w latach 80. Rabbi był bardzo mocny duchem, heroiczny, no i zakochany w żonie, pani Renie.

– W latach 50. zbierałem materiały o teatrze religijnym w Polsce – opowiada Zdzisław G. Grzegorski. – Powiedziałem mu, że Teatr Akademicki KUL wystawiał jego dramaty. Obruszył się: – Żaden teatr nie wystawiał moich dramatów, za granicą – tak, tu nie. To KUL-owska amatorszczyzna! Zapaliliśmy fajki. Miał klasę!

Andrzej Sikorski

wspominamy

Słodka historia rodzinnej powinności n Duże, okrągłe, biszkoptowe ciastka, wypukłe z jednej strony i płaskie, polukrowane z drugiej, zwane amerykanami, są od lat przysmakiem mieszkańców Ławicy.

Wypieka je miejscowa piekarnia Danuty Briańskiej.

Właścicielka amerykany lubi, ale lubi też wszelkie inne słodkości. Jej porannej kawie towarzyszy zwykle kawałek drożdżowego placka i w ten sposób łączy przyjemność z obowiązkiem – sprawdza, czy produkt nie ma zakalca i jest dobrze wypieczony.

Antoni Piekarnia na Ławicy istnieje od 1903 roku. Założył ją Antoni Andrzejak z Junikowa. W jego wsi piekarnia już była, więc kupił ziemię w Ławicy przy ul. Złotowskiej i zbudował dom.

Od frontu otworzył sklep, na tyłach zamieszkał z rodziną, a w podwórzu postawił piekarnię, która w tym miejscu funkcjonuje do dzisiaj, czyli ponad sto lat.

Tylko założyciel piekarni pracował w niej, bo chciał. Wszyscy kolejni właściciele – musieli.

Franciszek syn Antoniego Pierwszy musiał syn Antoniego – Franciszek. Miał, co prawda, sześciu braci, ale żaden z nich nie chciał prowadzić rodzinnego interesu. Franciszek przejął piekarnię w 1935 roku.

Stary piec piersiowy zastąpił nowym, ceramicznym, w 1936 roku ożenił się z Heleną Jagodzińską i… poszedł na wojnę. Brał udział w kampanii wrześniowej, potem aresztowano go za działalność przeciwko III Rzeszy i osadzono w Forcie VII, skąd trafił do więzienia we Wronkach. Kiedy go wypuszczono, poszedł na front. Gdy wrócił, czekały na niego: piekarnia,

Fot. ze zb. D. Briańskiej

o piekarni na Ławicy

Rodzina Andrzejaków

sklep, żona i urodzona w 1940 roku córka Danuta (syn zmarł w czasie wojny).

W 1950 roku Franciszkowi odebrano piekarnię i ją upaństwowiono.

Właściciel odzyskał zakład w 1958 roku, o sklep walczył kilka kolejnych lat. Jego zaradność okazała się atutem w wyborach przewodniczącego Sekcji Piekarzy przy poznańskim Cechu Rzemiosł Różnych. Na czele sekcji stał ponad 20 lat, do 1982 roku, rok dłużej był przewodniczącym Komisji Egzaminacyjnej przy tejże. Miał 73 lata, kiedy w 1980 roku przekazał piekarnię córce, ale jeszcze długo wszystkiego doglądał.

Zmarł w 1998 roku.

Danuta córka Franciszka Danuta, podobnie jak wcześniej jej ojciec, wcale nie chciała pracować w piekarni. Nie chciała, ale musiała. Nie buntowała się, bo nie zdążyła nawet pomarzyć o jakimkolwiek innym zawodzie – od wczesnej młodości ojciec przysposabiał ją do piekarskiego fachu. Od 18. roku życia prowadziła księgowość firmy

i pomagała w zaopatrzeniu. Zdała egzaminy piekarskie, a potem, po praktyce u mistrza cukierniczego Olejniczaka na Wildzie, także cukiernicze. To ona poszerzyła asortyment piekarni o placki, babki i ciastka.

Piekarni poświęciła życie. Jej mąż, Włodzimierz Briański, pracował w Akademii Wychowania Fizycznego i zakładał poznańską sekcję judo, ale kiedy było trzeba, od pracy w piekarni się nie uchylał. Zmarł 17 lat temu.

Od tego czasu Danuta łączyła pracę w piekarni z wychowaniem dzieci – Tamary i Włodzimierza.

Włodzimierz syn Danuty Włodzimierz chciał być mechanikiem samochodowym. Cóż z tego, kiedy musiał przejąć piekarnię. Rozbudowana i zmodernizowana przez matkę przeszła teraz w ręce przedstawiciela czwartego pokolenia rodu Andrzejaków i Briańskich. Cztery lata temu Tamara z mamą otworzyły na dawnej działce dziadków nowoczesny market ławicki, w którym Włodzimierz ma stoisko z wyrobami piekarskimi i cukierniczymi. Można tam kupić 10 rodzajów chleba, w tym chleb żytni na zakwasie, którego produkcji osobiście dogląda Danuta Briańska.

Rodzajów ciastek nie sposób zliczyć, jest ich kilkadziesiąt. Największą popularnością wśród klientów cieszą się placki drożdżowe i babki, a w soboty i niedziele – ciastka deserowe.

Nie wszystkie rodzaje ciastek piecze się codziennie. Amerykany przychodzą w soboty.

Syn Włodzimierza Najchętniej do piekarni zagląda mały wnuk Danuty, syn Włodzimierza.

– Idę do mojej piekarni – mówi, choć wcale nie musi.

Danuta Książkiewicz-Bartkowiak

31

Odkryj wyspę skarbów!

VII Weekend z Historią na Trakcie Królewsko-Cesarskim w Poznaniu (29-30.09.)

n VII Weekend z Historią to dwa

niezwykle interesujące dni na Ostrowie Tumskim – wyspie pełnej skarbów! Odbędzie się tam wielkie odkrywanie tajemnic przeszłości.

Ideą VII Weekendu z Historią na Trakcie Królewsko-Cesarskim jest pokazanie bogatego dziedzictwa tego miejsca w niestandardowy i nowoczesny sposób. W tym roku ukażemy Ostrów Tumski w nowym świetle (dosłownie i w przenośni!). W sobotni wieczór wyspę skarbów oświetli blask setek lampionów wykonanych przez poznaniaków w ramach akcji Lampionaria. program: n 29.09. (sobota) Dla miejskich odkrywców! n g. 16 Art & Photo Day – spotkanie koneserów fotografii* n g. 16 Skarby Muzeum Archidiecezjalnego – zwiedzanie z prelekcją

n g. 17 Cenne archiwalia – zwiedzanie z prelekcją w Archiwum Archidiecezjalnym n g. 17.15 Katedra pełna skarbów – zwiedzanie katedry z przewodnikiem* n g. 18 Archeoskarby z Ostrowa Tumskiego – zwiedzanie z prelekcją w Rezerwacie Archeologicznym n g. 18.15 Sezamie otwórz się! – przechadzka z przewodnikiem po Ostrowie Tumskim* n g. 19 Tajemnicza krypta – zwiedzanie podziemi katedry z przewodnikiem* n g. 19.15 spotkanie na wystawie EXPERI-TUM. Ostrów Tumski.

W nurcie historii n g. 20 Luminaria – plenerowy spektakl Teatru Usta Usta n g. 20.45 Zmroczna wycieczka – zagadkowa historia Ostrowa Tumskiego* n g. 16-20 Akcja Lampionaria – przyjdź na otwarte warsztaty, stwórz swój lampion i włącz się do akcji oświetlania skarbów Ostrowa!* n 30.09. (niedziela) Dla rodzin gotowych na przygodę! n g. 11 Skarby spod ziemi – warsztaty dla dzieci w Rezerwacie Archeologicznymp

n g. 12 Łowcy skarbów – warsztaty dla dzieci w Muzeum Archidiecezjalnymp n g. 12.15 Wehikuł czasu – wycieczka familijna* n g. 13.15 O Królewsko-Cesarskim Trakcie w jednym akcie – spektakl n g. 14.15 Wehikuł czasu – wycieczka familijna* n g. 14.20 Muzyczna wyprawa po skarby – koncert flażoletowy n g. 15 Legendarny Ostrów – warsztaty dla dzieci n g. 11-16 Przygoda na wyspie skarbów – obierz ster na przygodę i weź udział w familijnej grze terenowej* Ponadto przez cały czas trwania imprezy: n Szukaj ukrytych skarbów – geocaching na Ostrowie. n Przejedź się rikszą po wyspie skarbów. n Odwiedź z dzieckiem specjalną strefę na wystawie EXPERI-TUM. n Spróbuj regionalnych przysmaków. n Weź udział w grze EXPERI-TUM (start: namiot Traktu Królewsko-Cesarskiego na Starym Rynku).

Na wszystkie wydarzenia wstęp bezpłatny.

Więcej na: www.poznan.pl/trakt, www.facebook.com/trakt * zbiórka przy namiocie Traktu Królewsko-Cesarskiego na Ostrowie Tumskim p

z głoszenia drogą mailową na adres: wydarzenia@trakt.poznan.pl, liczba miejsc ograniczona

wspominamy

Ile złota jest w Złotej Kaplicy? na Trakcie

wana pierwotnie Kaplicą Królów Polskich, została ukończona w 1841 r.

Stała się, obok m.in. Kopca Kościuszki w Krakowie, jednym z najważniejszych narodowych monumentów, które powstały w I połowie XIX w.

Pomnik ten wystawiony wierze, sławie, godności królewskiej…, świetności przeszłej i prawom niewygasłym…

Inicjatorem budowy pomnika upamiętniającego pierwszych władców Polski Mieszka i Bolesława Chrobrego – w formie kaplicy, kościoła czy stojących na placu pomników – był ks. Teofil Wolicki, przyszły arcybiskup gnieźnieńsko-poznański. Człowiek wybitny, cieszący się wielkim szacunkiem i popularnością – jak pisze prof. Z. Ostrowska-Kębłowska w książce poświęconej dziejom kaplicy Królów Polskich. W 1815 r. ks. Wolicki napisał odezwę skierowaną do rodaków zamieszkujących wszystkie zabory o wsparcie idei.

Choć ukazała się ona drukiem dużo później, była powszechnie znana i cytowana między innymi podczas kazań w kościołach. …pomnik ten będzie takim, iż godnie zaświadczy uczucia nasze…

W początkowej fazie dyskusji nad budową monumentu jedną z branych pod uwagę lokalizacji był kościół pw.

Najświętszej Marii Panny, myślano też o ustawieniu posągów władców na placu przed katedrą. Pierwsze projekty zamówiono u Christiana D. Raucha i Carla F. Schinkla. Równolegle gromadzono fundusze – dzięki Celestynie z Zamoyskich Działyńskiej powołany został komitet zbierający składki w Królestwie Polskim.

Fot. D. Krakowiak

n Złota Kaplica w katedrze, nazy-

Pomnik Mieszka I i Bolesława Chrobrego w Złotej Kaplicy

W 1829 r. zmarł arcybiskup Wolicki i budową monumentu zajął się Edward Raczyński wspierany przez ks. Leona Przyłuskiego. Podjęto wówczas decyzję o urządzeniu jednej z kaplic w katedrze – wybór padł na kaplicę Najświętszego Sakramentu – i umieszczeniu tam posągów pierwszych władców.

Terra Incognita odkryj Ostrów Tumski!

Centrum Turystyki Kulturowej Trakt zaprasza do udziału w całorocznej akcji, podczas której odkrywamy wielką historię Ostrowa Tumskiego.

Z nami dowiesz się więcej! n reportaż 9.09. g. 15.10 w Radio Emaus n prelekcja 12.09. g. 19 w Cafe Misja n wycieczka 29.09. g. 10 spotkanie przy kościele NMP wstęp wolny

...w tych ozdobach jak najwięcej wspomnień narodowych umieścić, a tym sposobem, ile możności, przeszłość związać z przyszłością…

Autorem projektów kaplicy w wybranym przez Edwarda Raczyńskiego bizantyjskim stylu został Gustav Stier, jej wystroju – Francesco M. Lanci.

Program ideowy był dziełem samego Raczyńskiego.

W kaplicy umieszczono sarkofag z wkomponowanymi fragmentami XIV-wiecznej tumby Bolesława Chrobrego, która stała w katedrze prawie do końca XVIII w. oraz m.in. posągi Mieszka I i Chrobrego, autorstwa Raucha. Bogata dekoracja wnętrza (na pytanie ile złota jest w Złotej Kaplicy odpowiemy podczas prelekcji 9 września) wzbudzała kontrowersje, a jak się szybko okazało – wątpliwości było więcej. …prowincja ta niech okupi grzech przeciwko staremu Raczyńskiemu, który powiadam wam, ciąży na niej!

Dzieje powstania Złotej Kaplicy kończą się dramatycznym akcentem. Na posągach władców Raczyński kazał wyryć (zgodny z prawdą) napis: Ofiarował do tej kaplicy Edward Nałęcz Raczyński.

Wywołało to ostry konflikt, ale jego przyczyna prawdopodobnie tkwiła głębiej – w niezrozumieniu idei kaplicy jako monumentu i braku akceptacji jej artystycznego kształtu.

W styczniu 1845 r. rozgoryczony Raczyński kazał skuć feralny napis i wkrótce potem popełnił samobójstwo. Cyprian K. Norwid napisał kilka lat później: [Poznańskie] umie tylko ganić i niweczyć ludzi zasłużonych.

Daina Kolbuszewska

33

modernistyczny Poznań

Nasza własna „ściana wschodnia” Alfa

n Jednym z najbardziej kontrower-

syjnych obiektów w Poznaniu, który od wielu lat wzbudza niesłabnące emocje, jest zespół budynków handlowo-biurowych Alfa przy ul. Św.

Marcin.

W czasie II wojny światowej, a zwłaszcza podczas bitwy o Poznań na początku 1945 roku, nasze miasto zostało w znacznej części zniszczone. O skali strat wojennych Poznania mogą świadczyć wyliczenia prof. Andrzeja Saksona z 2006 roku, który na podstawie dzisiejszych cen, wycenił je na niemal 11 mld złotych, to jest na kwotę, za którą można wybudować 18 stadionów miejskich przy ul. Bułgarskiej!

Wobec tak wielkich zniszczeń, dotykających często całych kwartałów ulic, konieczna była odbudowa miasta. Stało się to niespotykaną wcześniej szansą dla architektów, którzy mieli możliwość realizacji nowoczesnych koncepcji organizacji układu urbanistycznego. Jedną z nich było wytyczenie zupełnie nowej siatki uli-

cy oraz nowej zabudowy. W taki sposób zreorganizowano znaczną część Warszawy, przede wszystkim Marszałkowską Dzielnicę Mieszkaniową i rejon placu Defilad. Poznań uniknął tego losu i zachowano w nim historyczny plan miasta.

Miasto dla samochodów Alfa była wpisana w całą koncepcję nowej zabudowy centrum Poznania, którą stworzył na początku lat 60. zespół kierowany przez Jerzego Liśniewicza. Ten niedawno zmarły architekt pozostawił po sobie wiele charakterystycznych dla Poznania budynków – hotele Poznań i Polonez, gmach NOT czy blok przy ul. Św. Marcin popularnie zwany Telewizorami od znajdującego się w nim kiedyś sklepu z artykułami RTV i jego charakterystycznej reklamy.

Koncepcja przebudowy centrum zakładała wybudowanie kilku kompleksów wieżowców o przeznaczeniu biurowym i niższych budynków usługowo-handlowych. Pierwszym z nich (i jedynym zrealizowanym) jest Alfa.

Kolejne znajdować się miały w pobliżu ulic Ratajczaka i 27 Grudnia, a pozostałością po rozpoczęciu ich realizacji jest pusty do dzisiaj plac przy Teatrze Polskim.

Nowoczesność w urbanistyce lat 60. pojmowano jako projektowanie „miasta dla samochodu”, poprzez maksymalne zwiększanie przepustowości śródmiejskich ulic oraz wytyczanie przy nich dużej ilości miejsc parkingowych. W tym duchu poszerzono wówczas ul. Św. Marcin, przeprojektowano całkowicie ul. Solną i wytyczono trasę przelotową przez Ostrów Tumski. Od koncepcji „miasta dla samochodu” stopniowo odchodzono już w latach 70. i w tym należy upatrywać niedokończenie realizacji całego projektu przebudowy centrum, nad czym do końca życia ubolewał Jerzy Liśniewicz.

Trochę Szwecji w PRL-u Alfa utożsamiana jest z architekturą typowo PRL-owską, nie sposób jednak zgodzić się z takim zdaniem.

Jest ona bowiem przykładem realiza-

Fot. M. Stachowiak (4x)

34

modernistyczny Poznań cji ogólnoświatowego późnomodernistycznego trendu, a bardzo podobne do niej budynki spotkać można m.in. w centrum stolicy Szwecji – Sztokholmie.

Same wieże Alfy zostały zaprojektowane przez Tadeusza Płończaka oraz Zygmunta Waschko, a ich budowa trwała od 1965 do 1972 roku. Zbudowano wówczas 5 wieżowców o wysokości 12 kondygnacji każdy, połączonych ze sobą niskim, horyzontalnie ułożonym budynkiem usługowo-handlowym. Dzisiaj trudno w to uwierzyć, ale w latach 60. odnoszono się do tej budowy niezwykle entuzjastycznie. Podnoszono, że dzięki Alfie centrum Poznania nabierze wielkomiejskiego charakteru, równego możliwościom, potrzebom, a w szczególności ambicjom miasta.

Alfa nazywana była, w nawiązaniu do zabudowy warszawskiego placu Defilad, „poznańską ścianą wschodnią”.

Druga młodość starej damy?

Nie sposób nie zauważyć, że Alfa brzydko się starzeje. Jest to spowodowane niską jakością materiałów użytych przy jej budowie, przede wszystkim blachy trapezowej i aluminiowych okuć okien zastosowanych do wykończenia elewacji. Efektu dopełnia niezmywany od 40 lat brud. Tylko jedna z wież, należąca do KRUS, utrzymana jest w dobrym stanie wizualnym i pokazuje, jak Alfa mogłaby wyglądać, gdyby nieco lepiej o nią zadbać.

Alfa budzi skrajne emocje. Przeciwnicy nowoczesnej architektury w centrum miasta nie widzą innej możliwości jak tylko jej wyburzenie i odtworzenie XIX-wiecznych kamienic.

Przekonują, że tego rodzaju obiekty nie wpisują się dobrze w przestrzeń historycznej zabudowy śródmieścia.

Często pojawiają się również głosy mówiące o niefunkcjonalności alfowych wnętrz, o znajdujących się w niej wąskich korytarzach oraz mi-

kroskopijnych pokojach. Zauważyć należy jednak, że układ wewnętrzny Alfy bardzo łatwo zmienić, bowiem zastosowana w niej szkieletowa konstrukcja pozwala na dość dowolne jego kształtowanie. Bezsprzecznie konieczny jest remont Alfy, wyczyszczenie elewacji i usunięcie niezgodnych z pierwotnym założeniem architekta przeróbek.

Coraz bardziej powiększa się jednak grupa ludzi, którzy pozytywnie oceniają wartość modernistycznych budynków. Alfa staje się doceniana ze względu na nowoczesność i tworzenie wielkomiejskiego charakteru ul. Św. Marcin. Pojawiają się postulaty o konieczności jej ochrony, jako swoistego reliktu koncepcji organizacji przestrzeni miejskiej z lat 60.

Wydaje się, że ten punkt widzenia jest zdecydowanie rozsądniejszy niż wprawienie w ruch buldożerów i ekip rozbiórkowych, a następnie wybudowanie w tym miejscu kolejnych historyzujących kamieniczek, jakie zapełniają całymi stadami polskie miasta.

Marcin Stachowiak Więcej na blogu Modernistyczny Poznań: www.modernistyczny-poznan. blogspot.com Nasza cykliczna modernistyczna wycieczka poświęcona będzie w tym miesiącu Okrąglakowi i Alfie. Zapraszamy 8.09. (sobota) o g. 17 do Salonu Posnania (ul. Ratajczaka 44).

35

podróżujemy

Wielka góra… śmieci składowisko odpadów w Suchym Lesie

n Dlaczego zapraszam na wyprawę w takie dziwne miejsce? Zaraz się Państwo przekonacie.

Statystyczny Europejczyk wyprodukował w 2010 r. pół tony odpadów: 38 proc. z nich trafiło na składowiska, do spalarni 22 proc., do recyklingu 25 proc., a do kompostowania skierowano 15 proc. Niestety, dane z Polski są dużo gorsze, bo chociaż każdy z nas wyprodukował „tylko” 315 kg odpadów, to aż 73 proc. trafiło na składowiska, 18 proc. do recyklingu, 8 proc. wykorzystano na kompost, a tylko 1 proc. trafił do spalarni. W rozpoczynającym się roku szkolnym zapraszam więc na edukacyjną wycieczkę na składowisko odpadów w Suchym Lesie.

To nie wysypisko!

Składowisko znajduje się na granicy Poznania, w gminie Suchy Las. Przeznaczone jest do gromadzenia odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Eksploatację składowiska rozpoczęto w 1984 r., jego łączna powierzchnia wynosi prawie 49 ha, a docelowa pojemność – 5,36 mln metrów sześciennych (zdeponowano już ok. 3,84 mln metrów sześciennych odpadów, a rocznie przybywa

ok. 130 tys. ton). Po zakończeniu eksploatacji na części składowiska przeprowadza się rekultywację polegającą na zabezpieczeniu przed erozją poprzez wykonanie odpowiedniej okrywy rekultywacyjnej, obsiewanie trawą oraz nasadzenia drzew. Zrekultywowana część jest odgazowywana, a wytwarzany ze śmieci gaz jest przetwarzany w elektrociepłowni biogazowej na energię elektryczną i cieplną.

Składowisko posiada też własny zespół oczyszczalni odcieków.

Podczas naszej wycieczki dłużej zatrzymaliśmy się nad stawem z oczyszczoną wodą – rosną tu nenufary, swoje domy mają kaczki, a przy brzegu kołysze się rower wodny.

Rozciąga się stąd wspaniały widok na otoczenie: objęte obszarem Natura 2000 tereny poligonu Biedrusko oraz rezerwat w otoczeniu Góry Moraskiej, najwyższego wzniesienia w Poznaniu (153,75 m n.p.m). Świadomość ekologiczna Atrakcyjną formą kształtowania świadomości ekologicznej – zwłaszcza dzieci i młodzieży – jest utworzona tu ścieżka edukacyjna, obsadzona wieloma gatunkami krzewów, przy któWysypisko w Suchym Lesie

Fot. Z. Szmidt

36

rych znajdują się tabliczki z nazwami. Ścieżka, która przybliża zagadnienia z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami, prowadzi na szczyt zrekultywowanej „góry śmieci”. Na górze znajduje się plac zabaw dla najmłodszych oraz tablice informujące o faunie i florze występującej wokół składowiska. Na ścieżce zapoznać się można także z zasadami segregacji odpadów, a w specjalnej sali obejrzeć filmy edukacyjne.

Siła śmieciowej energii Starszych zainteresuje na pewno laboratorium energii odnawialnej, w którym znajdują się urządzenia wytwarzające energię elektryczną z wiatru i słońca: dwa wiatraki (jeden o osi poziomej, drugi pionowej) oraz ogniwa fotowoltaiczne. Wykorzystując wytworzoną w ten sposób energię elektryczną można na miejscu przeprowadzić ciekawe doświadczenia z fizyki, np. uruchomić silnik elektryczny lub obserwować dysk Newtona. Można też mierzyć ilość wytwarzanej energii elektrycznej (odczytu możemy dokonywać także zdalnie, na domowym komputerze na stronie www.odpady. poznan.pl, zakładka „laboratorium).

Przy okazji dygresja dla osób lubiących liczby: jedna z największych turbin wiatrowych firmy Vestas może w ciągu miesiąca wyprodukować energię niezbędną do naładowania ponad 87 mln telefonów komórkowych. Do odwiedzenia składowiska zapraszam szczególnie grupy zorganizowane (kontakt: e-mail:sekretariat@odpady. poznań.pl lub tel. 61 853 08 13). Indywidualnym turystom polecam dni otwarte organizowane przez Zakład Zagospodarowania Odpadów – gospodarza składowiska.

Witold Gostyński

kino poleca Bartosz Żurawiecki

Nad pięknym, modrym Dunajem cuchnie Raj: Miłość (Paradies: Liebe)

n Austriaccy

artyści nie znają litości. W swojej twórczości biorą na cel tłusty kałdun zadowolonego z siebie mieszczucha pełnego resentymentów, ksenofobicznych uprzedzeń, perwersyjnych skłonności i faszystowskich nawyków.

W literaturze Thomas Bernhard, Elfriede Jelinek, w kinie – Michael Haneke, Ulrich Seidl skutecznie przekonują, że nad pięknym, modrym Dunajem cuchnie.

Najnowszy film tego ostatniego reżysera, Raj: Miłość – będący pierwszą częścią trylogii, do której dołączyć mają Wiara i Nadzieja – zabiera nas z Wiednia do Kenii. Towarzyszymy grupie pań w średnim wieku o obfitej tuszy i zasobnym koncie, spragnionych młodych, rosłych tubylców, którzy – za odpowiednim wynagrodzeniem – świadczą im usługi erotyczne.

Główna bohaterka, Teresa (Margarete Tiesel) po raz pierwszy jedzie na taką eskapadę, toteż brakuje jej jeszcze doświadczenia. Koleżanki jednak szybko wprowadzają ją w miejscowe zwyczaje i rytuały, choć Teresie trud-

no się pozbyć przyzwyczajeń „pierwszej naiwnej”. Chce wierzyć w te wszystkie czułe słówka, które szepczą do ucha sprzedajni kochankowie.

Gorączkowo łaknie jakiejś wartości dodanej do seksualnej transakcji.

Choćby owej tytułowej miłości.

Mimo dosadności opisu, jest w filmie Seidla sporo współczucia dla bohaterki zagubionej w świecie postkolonialnych podziałów i kupieckich kontraktów. Bogaty, gnuśny Zachód nabywa za bezcen pożądane dobra, uboga, leniwa Afryka kupczy sobą bez umiaru. Układ ten jest tak prosty i stabilny, jak lina odgradzająca w kurorcie wylegujące się na słońcu turystki od autochtonów cierpliwie wystających z towarem, tj. pamiątkową zapalniczką i własnym ciałem.

Teresa próbuje ową granicę przekroczyć, ale spotyka ją tylko rozczarowanie. We współczesnym świecie – niby takim globalnym, płynnym i ponowoczesnym – każdy musi znać swoje miejsce i grać swoją rolę: bogaci i biedni, młodzi i starzy, kobiety i mężczyźni…

B. Ż.

Naczelny lekarz kraju

Kochanek królowej Skąd się wziął słynny duński liberalizm? To przecież Dania była pierwszym krajem, w którym zalegalizowano pornografię czy związki partnerskie. Odpowiedzi należy być może szukać w XVIII wieku i pewnej historii uważanej za „mit założycielski” nowoczesnego państwa.

W 1768 roku nadwornym lekarzem i doradcą niezrównoważonego psychicznie króla Chrystiana VII został Niemiec, Johann Friedrich von Struensee, gorący orędownik idei oświeceniowych. Jego wpływ na władcę był ogromny, toteż udało mu się wprowadzić cały szereg reform znoszących cenzurę i tortury, reformy zdrowotne i budżetowe. W krótkim czasie przemienił Struensee – ciemny, feudalny kraj, tkwiący pod butem Kościoła i arystokracji – w krainę światła i rozumu.

Wydarzenia te stały się tematem znanej powieści Pera Olova Enquista Wizyta królewskiego konsyliarza.

Opowiada o nich również, nagrodzony na ostatnim festiwalu w Berlinie, film Nikolaja Arcela Kochanek królowej, który pokazuje je w melodramatycznej konwencji. Miłosne uniesienia nie przesłaniają jednak postępowej wymowy. Och, przydałby się taki lekarz dzisiaj w Polsce!

37

38

kino

poleca Przemysław Toboła

Ostry kontrast bieli i czerni Raj: Miłość (Paradies: Liebe)

Smutek Afryki

Wiedźma wojny Losy dzieci-żołnierzy to jedna z najmroczniejszych kart w dziejach współczesnej Afryki. Przedstawia ją Kim Nguyen w filmie Wiedźma wojny. Historie pokazane w filmie zdarzają się naprawdę i to każdego dnia.

Nawet dziś gdzieś w Kongo porywane są 10-12-letnie dzieci. Wystarczy, żeby potrafiły udźwignąć kałasznikowa, a już są siłą wcielane do oddziałów partyzantów. Gwałcone i narkotyzowane nieletnie ofiary terroru zamieniają się w zabójcze istoty.

Tytułowa Wiedźma wojny to 13letnia Komona (Rachel Mwanza) – po napadzie rebeliantów na jej ojczystą wioskę zostaje przymuszona do zabicia rodziców za pomocą diabelskiego szantażu: albo zastrzeli ich z karabinu, albo partyzanci poćwiartują ich maczetą. Dziewczyna porwana przez żołnierzy próbuje przetrwać i za każdą cenę ocalić życie. Z pomocą przychodzą jej duchy zamordowanych, którzy ostrzegają córkę przed wrogiem.

Rachel Mwanza zdobyła za tę rolę Srebrnego Niedźwiedzia na festiwalu w Berlinie 2012.

n Najlepszym prezentem na 50. urodziny wydaje się być dla Teresy (Margarete Tiesel) wyjazd do kurortu w Kenii. Przestrzegam jednak widzów, by nie oczekiwali zapisu z romantycznej podróży w stylu Pożegnania z Afryką.

Nie będzie żadnego całowania się bohaterów przy zachodzie słońca do muzyki Mozarta jak w filmie Sydneya Pollacka według powieści Karen Blixen. Austriacki reżyser Ulrich Seidl nie takie marzenie proponuje ziścić swojej bohaterce.

W jego filmowym Raju samotne, leciwe Europejki, wylegują się na leżakach w hotelowych zonach, a na odgrodzonej sznurem plaży młodzi kenijscy beach boysi wyczekują na swój szczęśliwy wybór. Po kilku dniach wzajemnego obserwowania, obie strony z łatwością przekraczają obyczajowe granice. Wystarczy, by jedna z pań, nazywanych sugarmamas, opuściła teren strzeżonego przez wartowników hotelu, a już zostaje otoczona wianuszkiem potencjalnych adoratorów.

Słowo potencjalny, ma tu duże znaczenie, gdyż walory seksualne młodych Kenijczyków stanowią przedmiot niezliczonych konwersacji wśród pań, zwłaszcza tych, które po raz pierwszy zdecydowały się na skorzystanie z uroków seksualnej turystyki. Doświadczone koleżanki wtajemniczają nowicjuszki, w zasady wymiany usługowo-pieniężnej, jaka odbywa się pod gorącym słońcem rajskiego kurortu. Każda ze stron doskonale wie co kryje się pod słodkimi

słówkami szeptanymi przez kochanków: seks za pieniądze, młode ciało dla podstarzałej Austriaczki, która od dawna nie kochała się z atrakcyjnym mężczyzną.

Reżyser z wyrafinowaniem podkreśla granice wieku, urody i temperamentu dzielące rajskich kochanków.

Czarni mężczyźni zaplątani pomiędzy sznurkami stringów nie są w stanie sprostać seksualnym fantazjom rozbuchanych białych kobiet po 50. roku życia, które zrazu desperacko szukają czułości, by skończyć na wyuzdanej orgii jak z filmów soft-porno. Biel i czerń w kadrach uderzają w oczy widza z przeraźliwą ostrością sądu Seidla o ludzkiej naturze.

Film Raj: Miłość otrzymał nagrodę FIPRESCI na festiwalu w Cannes 2012.

P. T.

39

teatr

Fot. M. Łagniewski

Alternatywny teatr repertuarowy

n Chcemy, żeby teatr niezależny znalazł swój właściwy adres na mapie teatralnej Poznania – deklarują twórcy nowego przedsięwzięcia. Trzymajmy za nich kciuki!

Poznańską scenę alternatywną tworzy kilkaset osób: wielu aktorów, reżyserów, scenografów, choreografów....

To najsilniejszy i zdecydowanie najciekawszy bastion w kraju. Działają w grupach, tworząc kilkanaście teatrów, wchodzą też w różne konfiguracje, tworzą pospolite ruszenia, pracują pojedynczo. Przygotowują kolejne spektakle, które bardzo rzadko można jednak zobaczyć w naszym mieście. Grają je tu raz, dwa, trzy razy: na premierze, na festiwalu, od wielkiego dzwonu. Potem jadą z nimi w Polskę i w świat, bo u nas nie ma miejsca, w którym mogliby je pokazywać stale. Brak na to także środków.

Gościnnym domem dla tych zespołów jest Teatr Ósmego Dnia, większość grup szuka też przestrzeni „nieteatralnych” dla swoich projektów, ale to wciąż mało. Dwa lata temu Adam Ziajski z Teatru Strefa Ciszy zaproponował stworzenie Sceny Roboczej – miejsca, w którym ten sztab ludzi mógłby regularnie pracować i prezentować swoje dokonania. Znalazł też takie miej-

sce – na Wildzie. Projektu nie udało się tam jednak zrealizować. Tyle że Ziajski nie należy do osób, które się poddają, więc Scena Robocza będzie! I to już od września.

Dotychczas znaliśmy tę przestrzeń jako siedzibę Teatru Strefa Ciszy i Barak Kultury. Teraz stanie się ona Centrum Rezydencji Teatralnej. Będą tam mogli pracować nad nowymi spektaklami alternatywni twórcy.

Będą tam także regularnie pokazywać swoje przedstawienia – niczym w teatrze repertuarowym.

– Barak to barak, wiadomo, ale to miejsce ma niezwykłą energię – przekonuje Adam Ziajski. – Zrobiliśmy w nim niezbędne remonty, przystosowaliśmy go do nowych celów i ruszamy pełną parą: i z produkcją przedstawień, i z ich prezentacją, i z warsztatami teatralnymi, i z dyskusjami o teatrze alternatywnym – dodaje. Wyjaśnia też, że jego własny teatr jest gospodarzem tego projektu, w który zaangażowało się wiele osób. – Scena Robocza to zupełnie nowe, świeże przedsięwzięcie – z naszym udziałem, ale nie z naszym monopolem – mówi.

Na scenie pojawią się poznańskie zespoły, ale też ciekawi goście z innych miast: Komuna Warszawa i Teatr A3.

Ewa Obrębowska-Piasecka

program

n wrzesień n 22 i 23.09. g. 19 uwaga! premiera!

Komuna Warszawa Dlaczego muzyka jest lepsza? (po spektaklu 22.09. spotkanie z artystami; wstęp wolny) n 29 i 30.09. g. 17 Teatr Strefa Ciszy Smacznego! plany na kolejne miesiące: n październik Kuba Kapral Tragedia w lumpeksie (premiera) Teatr Strefa Ciszy Smacznego!

Teatr A3 Plan lekcji (na zdjęciu) Jola Cynkutis Ze znanego w nieznane – warsztaty teatralne n listopad Republika Usta Usta 777 Ewa Kaczmarek i Wojtek Wiński Interface. Kreatywne działania teatralne – warsztaty teatralne Dariusz Skibiński Minimal Art – warsztaty teatralne n grudzień Dariusz Skibiński Minimal Art – warsztaty teatralne Scena Robocza Centrum Rezydencji Teatralnej ul. Grunwaldzka 55/1 bilety na spektakle (15 zł) w CIM, ul. Ratajczaka 44

40

teatr

Hanna Śleszyńska

zaprasza na spektakle Spadkobiercy i Kobieta pierwotna

Polowanie na mężczyzn nie zawsze przychodzi nam łatwo, więc z różnymi męsko-damskimi próbujemy się uporać za pomocą poradników albo psychologów. Tymczasem najlepszą terapią jest śmiech. Na taką terapię zapraszam w październiku do kina Apollo. A już we wrześniu gram Spadkobierców w Teatrze Muzycznym.

w repertuarze WojArtu n 24.09. g. 18 i 21 Spadkobiercy w Teatrze Muzycznym n 12.10. Kobieta pierwotna w kinie Apollo n 15.10. Goło i wesoło w Teatrze Muzycznym n 22.10. Jak zostać SEX GURU w 247 krokach w Teatrze Muzycznym więcej informacji i rezerwacja biletów: www.wojart.pl uwaga! wyłącznie w CIM-ie (ul.

Ratajczaka 44) z wrześniowym numerem IKS-a bilety na powyższe spektakle ze zniżką 10 proc.

repertuar – Poznań Art Stations Foundation

Półwiejska 42, tel. 61 859 61 22 office@artstationsfoundation5050. com www.artstationsfoundation5050.com S t a r y B r o w a r N o w y Ta n i e c n Solo Projekt 2012 Zimpel/Krzemińska/Ptasznik 15-16.09. g. 19 (Studio Słodownia +3) więcej na str. 41

Kwadrat Expo

ul. Zbąszyńska 27 tel/fax. 061 861 54 54 biuro@kwadrat-expo.com.pl n Finał X festiwalu Zostań Gwiazdą Kabaretu 1.09. g. 19 (Scena na Piętrze, ul. Masztalarska 8) Wystąpią kabarety: Wyjście Ewakuacyjne, Tiruriru, Nic nie szkodzi, Noc i Michał Kempa. Gościem wieczoru będzie zespół Dzień dobry w programie Dzień Dobry Panie Marku złożonym z piosenek Marka Grechuty n Koncert finałowy Twarz Festiwalu scenariusz i reżyseria kabaret Czesuaf i Krzysztof Deszczyński 2.09. g. 19 (Scena na Piętrze ul. Masztalarska 8) Podczas koncertu zostaną wręczone nagrody dla Laureatów X Festiwalu Zostań Gwiazdą Kabaretu. Wystąpią nagrodzone kabarety oraz zaproszeni goście: Neo-Nówka, Babeczki z rodzynkiem, Szarpanina, Czesuaf oraz Julia Mikołajczak i Kacper Ruciński

Mój Teatr

dyrektor artystyczny Marek Zgaiński ul. Gorczyczewskiego 2/1A tel. 668 85 64 44 www.mojteatr.pl biuro@mojteatr.pl bilety: 25 i 20 zł (dla studentów i uczniów)

Polski Teatr Tańca – Balet Poznański

dyrektor naczelna i artystyczna Ewa Wycichowska Studio: ul. Kozia 4 tel. 61 852 42 41, 61 852 42 42 fax 61 853 23 70 www.ptt-poznan.pl teatr@ptt-poznan.pl rezerwacja biletów: impresariat@ ptt-poznan.pl tel. 61 852 40 08 bilety: 30 i 20 zł n Desert choreografia Paulina Wycichowska 5.09. g. 20 uwaga! spektakl będzie grany w hali nr 2, na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich n Football@ choreografia i reżyseria Ewa Wycichowska uwaga! spektakl będzie grany w hali nr 2, na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich 6.09. g. 20 spektakle grane

Poznaniem n 21.09. Pniewy, Hala sportowowidowiskowa; Desert choreografia Paulina Wycichowska n 23.09. Jarocin, Hala sportowowidowiskowa; Desert choreografia Paulina Wycichowska n 28.09. Duszniki, Gminne Centrum Kultury; Double trouble choreografia Karolina Wyrwał oraz The unknown – Niewiadoma choreografia Paweł Malicki n 30.09. Krotoszyn, Krotoszyński Ośrodek Kultury; Double trouble choreografia Karolina Wyrwał oraz The unknown – Niewiadoma choreografia Paweł Malicki poza

spektakle grane poza krajem

n 29.09. Haga, Holandia, Royal Conservatory; Tango z Lady M idea i choreografia Ewa Wycichowska

teatr

Twórcze eksperymenty na własnym ciele.

Stary Browar stawia na nowy taniec

W ramach Solo Projekt 2012 zobaczymy efekty tegorocznych zmagań artystycznych tancerzy, którzy wzięli udział w szóstej edycji programu. Maria Zimpel, Marzena Krzemińska oraz Magda Ptasznik zaprezentują publiczności swoje autorskie spektakle przygotowane pod okiem Rii Higler, choreograf i pedagog związanej na stałe z amsterdamską szkoła SNDO. Program Solo Projekt zakłada pomoc polskim twórcom tańca, którzy nie boją się poszukiwać własnej drogi artystycznej i dążą do zindywidualizowania prywatnego języka, jakim jest ruch i taniec. Skierowany jest on zwłaszcza do tych artystów, którzy gotowi są „poświęcić” własne ciało i poddać je twórczym „eksperymentom”. Jak piszą twórcy: – Główny nacisk projektu położony został nie tyle na stworzenie produktu-spektaklu, ale na sam proces twórczy, a młodzi artyści objęci tym programem wspierani są nie tylko produkcyjnie, ale i merytorycznie.

Tomasz Bombrych Solo Projekt 2012: Zimpel/Krzemińska/Ptasznik 15-16.09. g. 19, Studio Słodownia +3

41

teatr Studio Teatralne Blum

OK Wierzbak ul. Wojska Polskiego 6/8 blum@free.art.pl www.teatr-blum-pl konieczna jest wcześniejsza rezerwacja biletów: tel. 666 987 001 lub marketing.blum@gmail.com bilety: 15 zł dla dziecka i 12 zł bilet opiekuńczy (dla 1-2 osób dorosłych) n Letnie warsztaty teatralne 3-9.09. n Śpiewanki dla dzieci w wieku od 1. roku do 5 lat 9.09. g. 10 i 11.30 uwaga! spektakl grany w Concordia Design (ul. Zwierzyniecka 3) n Książeczka Bajeczka dla dzieci w wieku od 1. roku do 5 lat 23.09. g. 10 i 11.30 uwaga! spektakl grany w Concordia Design (ul. Zwierzyniecka 3)

Michał Siegoczyński zaprasza na premierę Domu Lalki do Teatru Nowego:

Czy możemy mieć „wolne marzenia”?

Sztuka Ibsena wchodzi w naszym spektaklu w świat programu telewizyjnego. Nora ma w nim pełnić rolę gwiazdy: być niejako osobą wyniesioną na ołtarze, a jednocześnie superproduktem. Jej pozycja tak naprawdę niewiele różni się jednak od tej Nory „wyjściowej”, Ibsenowskiej: nadal jest lalką, marionetką, którą można pociągać za sznurki. Nora wróci więc do domu, który jest jej pseudo marzeniem przygotowanym przecież przez zewnętrzny świat. Jedyną formą ucieczki z tego zaklętego kręgu może być tylko śmierć.

Poszukuję odpowiedzi na pytanie: czy dorastając w jakimś stereotypie człowiek może mieć „wolne” marzenia i czym w ogóle jest wolność? not. Tomasz Bombrych Teatr Nowy premiera 15.09 więcej www.teatrnowy.pl

Studio – Teatr Castingowy mplusm

Fot. Archiwum Teatru Nowego

42

Piątkowskie Centrum Kultury Dąbrówka os. B. Chrobrego 117 mplusm@op.pl www.mplusm.one.pl n Matka czyli Witkacy na tacy adaptacja i reżyseria Anna Szymańska 17.09. g. 20.30 uwaga! spektakl grany w Strefie Kultywator (ul. Zielona 8) w ramach festiwalu The September Concert Poland: n Białyje rozy reżyseria Anna Szymczak 6.09. g. 18 uwaga! spektakl grany w Wielkopolskim Centrum Onkologii (ul. Garbary 15) n Oświadczyny wg Czechowa adaptacja i reżyseria Anna Szymańska 26.09. g. 19 uwaga! spektakl grany w Domu Kultury Pod Lipami (os. Pod Lipami, pawilon 108 A)

Teatr Animacji

www.teatranimacji.pl ul. Św. Marcin 80/82 tel. 61 853 72 20 dyrektor naczelny Antoni Kończal dyrektor artystyczny Janusz Ryl-Krystianowski kasa: wt.-sob. g. 10-12 i 15-17, niedz. g. 10-14 bow@teatranimacji.pl przedsprzedaż dwa tygodnie przed spektaklem w Biurze Obsługi Widzów, tel. 61 853 69 64, 61 646 52 15 bilety: 14 i 16 zł n Czerwony Kapturek opracowanie tekstu, inscenizacja i reżyseria Janusz Ryl-Krystianowski 15.09. g. 11 oraz 16.09. g. 11 i 13 n Szałaputki Marii Joterki reżyseria Janusz Ryl-Krystianowski 22.09. g. 11; 23.09. g. 11 i 13; 25-27.09. g. 9.30 n Małe Ja-to-Ja reżyseria Torsten Gesser 29.09. g. 11; 30.09. g. 11 i 13

Teatr Ba-Ku

Fundacja Barak Kultury św. Marcin 80/82 p. 329 tel. 61 646 53 44 www.barakkultury.pl barakkultury@barakkultury.pl

Teatr Muzyczny

dyrektor naczelny i artystyczny Daniel Kustosik ul. Niezłomnych 1e tel. 61 852 17 86 kasa: pon. 9-14, wt.-pt. w g. 9-19, sob. 15-18, niedz. – dwie godziny przed spektaklem tel. do kasy 61 852 29 27 bow@teatr-muzyczny.poznan.pl bilety: 15-40 zł n Skrzypek na dachu Jerry’ego Bocka reżyseria Artur Hofman 27-29.09. g. 18 spektakle dla dzieci: n Kot w butach wg libretta Witolda Borkowskiego

teatr muzyka Bogdan Pawłowski 25-26.09. g. 10 spektakle gościnne: n Spadkobiercy 24.09. g. 18 i 21

Teatr Nowy

dyrektor Piotr Kruszczyński ul. Dąbrowskiego 5, tel. 61 848 48 85 www.teatrnowy.pl, info@teatrnowy.pl kasa: pon.-sob. g. 13-19, niedz. g. 16-19 zamawianie biletów: Biuro Obsługi Widzów tel. 61 847 24 40, 61 847 86 24 bow@teatrnowy.pl bilety: 15-60 zł

Duża Scena

uwaga! premiera!

7.09. g. 18 (Trzecia Scena) wprowadzenie do premiery 14.09. g. 19.15 premiera prasowa 15.09. g. 19.15 premiera 16.09. g. 19.15 premiera Loży Patronów 29-30.09. g. 19.15 więcej na 42 str. n Turyści Magnusa Dahlströma reżyseria i opracowanie muzyczne Lena Frankiewicz 22-23.09. g. 19.15 n Nowa Scena Muzyczna: Moja Piaf 25-26.09. g. 19.15 n Nowa Scena Muzyczna: Projekt Sinatra 27.09. g. 19.15

Trzecia Scena

n Bestia Heinricha von Kleista inscenizacja Janusz Wiśniewski 22-23.09. g. 20.30 n Młodzi w Nowym: Novecento Alessandro Baricco 27-28.09. g. 20.30

Teatr Ósmego Dnia

n Peepshow uwaga! spektakl dla widzów od lat 16 opracowanie tekstu i reżyseria Piotr Kruszczyński 7-9 i 11.09. g. 19 n Dwunastu gniewnych ludzi Reginalda Rose’a reżyseria Radosław Rychcik 15-16 i 18.09. g. 19 n Obsługiwałem angielskiego króla Bohumila Hrabala adaptacja i reżyseria Piotr Cieślak 20-21.09. g. 19

Scena Nowa

n Dom Lalki Henrika Ibsena reżyseria Michał Siegoczyński

dyrektor Ewa Wójciak ul. Ratajczaka, 44, II p. tel. 61 855 20 86 www.osmego.art.pl bilety w biurze teatru pon.-pt. w g. 11-14 lub przed spektaklami rezerwacja telefoniczna lub e-mailowa bilety: normalny – 25 zł, ulgowy – 20 zł, grupowe – 15 zł (powyżej 10 osób, opiekunowie wstęp wolny)

Teatr Polski

dyrektor naczelny i artystyczny Paweł Szkotak ul. 27 Grudnia 8/10 tel. 61 852 56 27-9 www.teatr-polski.pl kasa: wt.-sob. g. 10-19, niedz. i święta 16-19 rezerwacje: tel. 61 852 05 41 i 61 852 56 28 oraz rezerwacja@ teatr-polski.pl bilety: 20-35 zł

V Metafory Rzeczywistości n Zażynki Anny Wakulik opieka reżyserska Katarzyna Kalwat 8.09. g. 18 (Malarnia) n Kopia paryskiego metra w kawałkach Marty Sokołowskiej opieka reżyserska Bartosz Zaczykiewicz 8.09. g. 19.30 (Malarnia) n Wieczny kwiecień Jarosława Jakubowskiego opieka reżyserska Agnieszka Korytkowska-Mazur 9.09. g. 18 (Duża Scena) więcej na 15 str.

Duża Scena

n Krawiec Sławomira Mrożka reżyseria Artur Tyszkiewicz 15.09. g. 18 i 20 oraz 16.09. g. 19.30 n Samobójca Nikołaja Erdmana reżyseria Grigorij Lifanow 21-23.09. g. 19 n Panny z Wilka Jarosława Iwaszkiewicza reżyseria Krzysztof Rekowski 29.09. g. 20.30; 30.09. g. 17 i 20

Malarnia

n Kotka na rozpalonym blaszanym dachu Tennessee Williamsa reżyseria Kuba Kowalski 12-14 i 18-19.09. g. 19; 16.09. g. 16 n Śmierć pracownika Michała Kmiecika reżyseria Iwo Vedral 22-23.09. g. 16.30 n Hamlet Williama Szekspira reżyseria Paweł Szkotak 26-28.09. g. 18

Teatr Strefa Ciszy

ul. Grunwaldzka 55 barak 1 www.strefaciszy.com.pl teatr@strefaciszy.com.pl tel. 61 867 17 85 i 602 299 066 więcej na str. 39

Teatr u Przyjaciół

ul. Mielżyńskiego 27/29 tel. 61 851 67 95 www.uprzyjaciol.pl

43

teatr

Fot. Archiwum Teatru u Przyjaciół

44

Vitcatius – premiera w Teatrze u Przyjaciół

teatr@uprzyjaciol.pl www.facebook.com/teatr.uprzyjaciol bilety: 15 zł n Vitcatius reżyseria Tomasz Zajcher uwaga! premiera!

18-19.09. g. 20 n Appendix 20.09. g. 20

Teatr Wielki

im. Stanisława Moniuszki dyrektor naczelny Michał Znaniecki ul. Fredry 9 tel. 61 659 02 00 www.opera.poznan.pl kasa: pon.-sob. g. 13-19, niedz. i święta g. 16-19

tel. do kasy 61 659 02 31 zamówienia: Biuro Obsługi Widzów tel. 61 659 02 80, 61 659 02 28 bilety: 50-40 zł, 25 zł (dla dzieci), 40-20 zł (Opera Kieszonkowa) w ystępy gościnne: n Rodin inscenizacja i choreografia Borys Ejfman 28.09. g. 19; 29.09. g. 18

repertuar – Wielkopolska Teatr im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie ul. Chrobrego 32 tel. 61 426 22 91 www.teatr.gniezno.pl

dyr. nacz. i art. Tomasz Szymański inf. Dział Organizacji Widowni, tel. 61 426 16 15, bilety@teatr.gniezno.pl bilety: 20 i 25 zł, ulgowe 14 zł, wejściówka dla opiekunów grup zorganizowanych – 2 zł n Z miłości zdarzenie teatralne poświęcone aktorce Teatru im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie – Danieli Zybalance-Jaśko scenariusz Katarzyna Czubkówna i Michał Frydrych 15.09. g. 18 n Kopciuszek. Historia możliwa na motywach baśni Charlesa Perraulta reżyseria i opracowanie muzyczne Andrzej Malicki 18-21.09. g. 10 n Król Ryszard III Williama Szekspira reżyseria Tomasz Szymański 25-28.09. g. 10; 29.09. g. 18

Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu

pl. Bogusławskiego 1 dyrektor naczelny i artystyczny Igor Michalski tel. 62 760 53 00 i 62 751 07 38 kasa biletowa: tel. 62 760 53 11 i 62 760 53 14 sekretariat@teatr.kalisz.pl bow@teatr.kalisz.pl www.teatr.kalisz.pl

Duża scena

n Orkiestra Titanic Christo Bojczewa reżyseria Rudolf Zioło 14-16.09. g. 19 n Trzy po trzy Aleksandra Fredry reżyseria Rudolf Zioło uwaga! premiera!

29.09. g. 19 (premiera) 30.09. g. 19

Scena Kameralna

n Napis Gerarda Sibleyrasa reżyseria i opracowanie muzyczne Norbert Rakowski 21-23.09. g. 19 Teatry – oprac. T. B.

muzyka nowe płyty polecają Ryszard Gloger i Wojciech Skrzydlewski i wysokiego poziomu produkcji zespołu. Najbardziej wzrusza brzmienie nagrań, harmonia wokalna, która stała się znakiem firmowym grupy.

Płyty warto posłuchać chociażby dla tego jedynego w swoim rodzaju zmieszania głosów, które uwodzą jak dawniej. A suita na finał płyty to już prawdziwa sztuka. (8, 8)

Wojciech Skrzydlewski (z lewej) i Ryszard Gloger

THE BEACH BOYS – That’s Why God Made The Radio (Capitol) – Chłopcom z plaży stuknęło 50 lat.

Macierzysta wytwórnia zespołu, zapowiada reedycję całej dyskografii i album z największymi przebojami. Najbardziej jednak cieszy wiadomość, że po 16 latach zespół z wszystkimi żyjącymi muzykami w składzie znowu działa. Jak przed laty kompozytorski kunszt Briana Wilsona objawia się tuzinem premierowych piosenek. Wracają gorące dni kalifornijskiego lata i wszystkie atrybuty kultury surfingu. W tekstach nowych piosenek, a nie tylko w tytule albumu, znajdziemy uroczy sentymentalizm i liczne odwołania do beztroskiej młodości. Zdarzają się kompozycje nawiązujące do lat 60.

NEIL YOUNG – Americana (Reprise) (7,7) – Legenda rocka jaką Young niewątpliwie już jest, w przeszłości wcielała się, poprzez muzykę, w postać zdobywcy Nowego Świata.

Próbował w ten sposób opowiedzieć jak powstały Stany Zjednoczone.

Podobnie jak Springsteen, który odrestaurował dorobek Pete’a Seegera, również Young sięgnął do śpiewnika amerykańskiej muzyki ludowej, po ballady i piosenki tak rozpoznawalne, jak Oh Susannah, Clementine, Gallows Pole czy angielski hymn God Save The Queen. W ujęciu Younga i grupy Crazy Horse utwory, których uczą się śpiewać dzieci w szkołach, zmieniły zupełnie charakter i brzmienie. Wykorzystanie chóru dziecięcego nie zmienia końcowego efektu. Nowe wersje, z nieustępliwym uderzeniem perkusji i charkotem gitar elektrycznych, mogą budzić kontrowersje. Neil Young jak zwykle poszedł pod prąd, opowiadając historię Ameryki w swoim stylu, w rytmie rockowej kapeli z pasją, agresywnie i przejmująco.

(7, 8)

DEAD CAN DANCE – Anastasis (Pias) – Dla duetu z Australii albumy Spleen And Ideal czy The Serpent’s Egg stały się powodem kultu, jakim grupa cieszyła się w latach 80. Po zakotwiczeniu w Londynie, muzyka Lisy Gerrard i Brendana Perry’ego wypromowała oryginalne brzmienie płyt wytwórni 4AD. Po solowych przygodach artystycznych, duet powraca – jak dawniej – z intrygującą kombinacją elektronicznych dźwięków i ludzkich głosów, składanych z muzyki europejskiego średniowiecza, współczesnego popu, orientalnych zapożyczeń i afrykańskich rytmów. Melizmatyczny śpiew Gerrard i donośny, niski głos kantora ­Perry’ego, tworzą i tym razem intrygującą przestrzeń muzyczną. Anastasis z greckiego oznacza wskrzeszenie.

Szkoda, że w nowych kompozycjach australijski duet nie pokusił się o coś więcej, a jedynie przywołał muzykę z dawnych lat. (7, 9) BOBBY WOMACK – The Bravest Man In The Universe (XL Recordings) – Ostatnio słuchaliśmy Womacka na płycie w 1994 roku. Wokalista z samego topu muzyki soul w latach 50., 60., 70. wraca w najbardziej nieprawdopodobnym momencie swojego niezwykle poturbowanego życia.

A wokalista nie uległ typowym w takich momentach podszeptom odświeżenia złotych przebojów. Głębia i duchowość śpiewu Womacka, zostały

45

46

muzyka

Ocena w skali dziesięciostopniowej. Pierwsza cyfra oznacza muzyczne wykonanie, druga – produkcję i realizację.

nie tylko rodzaj muzyki, jaki preferuje i wykonuje, ale także postawę życiową. Płyta powstawała długo, artysta nie spieszył się z jej ukończeniem.

Jest dopracowana w każdym szczególe, do czego przyłożył swoje umiejętności przyjaciel i znany muzyk Jeff Lynne. Warto sięgnąć po rozszerzoną o trzy nagrania koncertowe (DVD) wersję tego krążka. (9, 8) przeniesione do innego świata przez dwóch angielskich muzyków z kręgu rocka i hip hopu Damona Albarna i Richarda Russella. Wspomniani muzycy stworzyli Womackowi współczesny świat bitów, sampli, kombinacji elektroniki z instrumentami akustycznymi. Spokojny rytm soulu nakłada się na rytmikę trip hopu. Bogaty śpiew Womacka dialoguje z kobiecymi głosami Lany Del Rey i malijskiej wokalistki Fatoumaty Diawary. Kuszą także samplowane wstawki wypowiedzi Sama Cooka i Gila Scotta-Herona, dopełniając dźwiękowego obrazu, który łączy przeszłość z teraźniejszością. (9, 9)

JOE WALSH – Analog Man (Fantasy) – Jako solista nagrywa płyty niezmiernie rzadko, ostatnia ukazała się 20 lat temu. Może sobie na to pozwolić, ponieważ jest zajęty udziałem w The Eagles, swoim macierzystym zespole, oraz w licznych koncertach i nagraniach innych wykonawców jako gitarzysta sesyjny. Mówi o sobie, że jest „analogowym człowiekiem w cyfrowym świecie”. To motto nowego krążka Walsha idealnie opisuje

LITTLE FEAT – Rooster Rag (Rounder) – Po udanych krążkach zespołów Hot Tuna (Steady as she goes) i Doobie Brothers (World Gone Crazy), wracają na rynek muzyczny kolejni weterani zza oceanu. Kolejny raz okazało się, że o sukcesie artystycznym nie decyduje metryka, ale rzeczywiste możliwości twórcze. Ta jedna z najlepszych kapel amerykańskich grająca w stylu southern rock jeszcze raz pokazuje, jak inspirująca i interesująca może być ta stylistyka. To mikstura przyrządzona z rocka bluesa, folku i country, a więc nic nowego, jednak ogólny poziom artystyczny tych nagrań jest zadziwiająco wysoki. Paul Barrere, Sam Clayton, Gabriel Ford, Bill Payne, Fred Tackett i Ken Gradney jeszcze raz pokazują, jak grać rocka z południa Stanów. (9,9) DON WILLIAMS – And So It Goes (Sugar Hill) – „Łagodny olbrzym”, tak o tym Teksańczyku mówią sympatycy.

Obdarzony ciepłym barytonem wokalista jest powszechnie lubiany i podziwiany, zarówno przez tradycjonalistów, jak i zwolenników bardziej rockowej odmiany country (outlaw movement).

73-letni Don długo był namawiany aby ruszyć się ze swojej farmy w Tennessee i po 8 latach przerwy nagrać nową płytę. Krążek zawiera 10 piosenek, jak zwykle cudownie melodyjnych i świetnie zaśpiewanych. Błyszczą szczególnie takie utwory, jak Heart of hearts, I just come here for the music (duet z Alison Krauss), She’s a natural i First fool in the line. Nowa płyta legendarnego wokalisty to doskonała wiadomość dla miłośników muzyki country na najwyższym poziomie. (8, 7) ZAC BROWN BAND – Uncaged (Atlantic Records) – Ten sympatyczny septet wzbił się na wyżyny amerykańskiego show biznesu błyskawicznie. Ich zawodowa kariera trwa zaledwie kilka lat, a już teraz są atrakcją światowego formatu.

Charyzmatyczny lider, wokalista i autor piosenek Zac Brown dobrał doskonałe towarzystwo muzyków, które ostatnio zasilił multiinstrumentalista Clay Cook. Piosenki tej płyty powstały w trasie koncertowej, jaką od półtora roku zespół odbywa. Ich sława, jako jednego z najlepszych zespołów koncertowych, bierze się nie tylko z doskonałych piosenek, ale przede wszystkim z perfekcji wykonawczej. Ta świetna płyta zawiera 11 doskonałych piosenek i dwie perełki, Overnight z gościnną solówką puzonisty Troya Andrewsa i Day that I die z wokalistą Amosem Lee. Zac Brown Band ma warunki na wielką, artystyczną przyszłość. (9, 8)

Ryszard Gloger Wojciech Skrzydlewski

47

muzyka

Jesień ze skrzypcami

Fot. Archiwum Towarzystwa Muzycznego im. H. Wieniawskiego

zaprasza Towarzystwo Muzyczne im. H. Wieniawskiego

Maxim Vengerov

n W uszach miłośników muzyki skrzypcowej ucichły już dźwięki instrumentu, którego mogliśmy słuchać w róż-

nych odsłonach podczas ubiegłorocznego konkursu im. H. Wieniawskiego. W tym miesiącu znowu będzie jednak okazja, żeby delektować się mistrzowskimi interpretacjami.

Geniusz skrzypiec Do Poznania przyjeżdża Maxim Vengerov – geniusz skrzypiec. Wirtuoz, dyrygent i pedagog, zainteresowany improwizacją jazzową. Od najwcześniejszych lat gra na instrumentach Stradivariego, obecnie na Ex-Kreutzer Stradivari z 1727 r. Przemierza estrady świata wzdłuż i wszerz, jest ciągle w drodze. Potrafi swą pasją zauroczyć nawet głuchych. Artyście towarzyszyć będzie znakomity pianista Vag Papian, którego kariera rozpoczęła się w 1979 r. po zwycięstwie w Międzynarodowym Konkursie Viana da Motta w Lizbonie. Vag Papian jest także gościnnym dyrygentem Narodowej Opery Armenii oraz profesorem Samuel Rubin Academy of Music w Tel Awiwie. Wspólnie z Maximem Vengerovem koncertował w Europie, Stanach Zjednoczonych i na Dalekim Wschodzie; artyści nagrywali też dla EMI Classic. W Poznaniu artyści wykonają: Partitę na skrzypce solo d-moll nr 2 BWV 1004 J. S. Bacha, Sonatę na skrzypce i fortepian D-dur op. 1 nr 4 HWV 371 G. F. Haendla i Sonatę op. 47 nr 9 Kreutzerowską L. van Beethovena.

W drodze do mistrzostwa Towarzystwo Muzyczne im. H. Wieniawskiego rozszerza swoją działalność edukacyjną organizując warsztaty skrzypcowe. Warsztaty z Laureatem to cykl spotkań uznanych skrzypków, laureatów Międzynarodowych Konkursów Skrzypcowych im. H. Wieniawskiego, z młodymi muzykami, którzy chcą rozwijać swoje talenty. Pierwsze zajęcia poprowadzi Reiko Otani (Japonia) – laureatka II nagrody XI Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. H. Wieniawskiego w 1996 roku (pierwszej nie przyznano). Lista zgłoszeń jest już zamknięta, ale organizatorzy zapraszają wszystkich, którzy chcieliby zobaczyć, jak wyglądają takie zajęcia. Obserwatorzy mogą zgłaszać się mailowo na adres: violin@wieniawski.pl. Pierwszy raz po 16 latach Reiko Otani zagra też w Poznaniu recital. Przy fortepianie będzie jej towarzyszył Marcin Sikorski. W programie: H. Wieniawski – Polonez A-dur op. 21, K. Szymanowski – Źródło Aretuzy z cyklu Mity op. 30, W. Lutosławski – Partita na skrzypce i fortepian, A. Nishimura – Monologue for violin solo (1995), S. Prokofiew – Sonata na skrzypce i fortepian f-moll nr 1 op. 80.

Elżbieta Woźna n recital Maxima Vengerova, 21.09. g. 19 aula UAM n warsztaty skrzypcowe z udziałem Reiko Otani, 24-28.09. siedziba Towarzystwa (ul. Świętosławska 7) n recital Reiko Otani, 27.09. Sala Czerwona pałacu Działyńskich g. 19, wstęp wolny n prezentacja z cyklu Środo-Wiska Wieniawskiego, 26.09. g. 18, siedziba Towarzystwa (ul. Świętosławska 7) więcej na: www.wieniawski.pl

48

muzyka muzyka klasyczna IV Letnia Akademia Muzyki Dawnej, 10-16.09.

poleca Elżbieta Woźna Gdzie mieszka blues?

Odpowiedź z pozoru wydaje się prosta. Blues powstał w południowych stanach Ameryki Północnej w połowie XIX w. Tak właśnie (na początku tylko śpiewem) potomkowie czarnoskórych niewolników wyrażali uczucia bólu, smutku, rozpaczy. Na początku XX w. trafił do miast na północy USA i stał się elementem folkloru miejskiego. Dzisiaj blues mieszka na całym świecie, a we wrześniu na dwa dni szczególnie zamieszka w Poznaniu. Stanie się tak za sprawą grupy pasjonatów, której przewodzi Zdzisław Paterczyk z Polskiego Stowarzyszenia Bluesowego.

Pan Zdzisław konsekwentnie promuje bluesa już od wielu lat, organizując koncerty w różnych klubach Poznania. Tegoroczny maraton bluesowy odbędzie się 13 i 15.09. Miejscem zdarzeń 13.09. będzie Stary Rynek (g. 15-18) oraz klub Crime Story (g.

19.30). Następne dwa koncerty odbędą się 15.09. Pierwszy – uliczny Spontan Blues w g. 12-15 przed sklepem Rock Long Luck przy ul.

Półwiejskiej, a wieczorny Galowy z udziałem wszystkich wykonawców w Blue Note Jazz Club.

Szczegóły na www.blues.org.pl.

Zajęcia Letniej Akademii Muzyki Dawnej poświęcone będą muzyce okresu średniowiecza, renesansu, baroku i klasycyzmu. Skierowane są do osób zainteresowanych wykonawstwem historycznym – uczniów średnich szkół muzycznych, studentów i absolwentów wyższych uczelni muzycznych oraz nauczycieli szkolnictwa muzycznego, a także dla zespołów zajmujących się interpretacją muzyki dawnej. W ramach akademii uczestnicy będą poszerzać znajomość repertuaru muzycznego dawnych epok stylistycznych, pogłębiać wiedzę o ówczesnych instrumentach, poznawać zasady interpretacyjne w oparciu o traktaty pisane w tamtych czasach, doskonalić technikę gry na instrumentach. W programie przewidziane są koncerty, wykłady i lekcje otwarte prowadzone przez wybitnych instrumentalistów specjalizujących się w grze na instrumentach historycznych. Zajęcia odbywać się będą w salach Akademii Muzycznej przy ul. Św. Marcin. Wstęp wolny na wszystkie koncerty.

Harmonogram n 10.09. g. 10 zajęcia w klasach instrumentalnych, g. 19 Aula Stara – koncert: Jakub Wrona – Laureat I Nagrody II Akademickiego Konkursu Klawesynowego n 11.09. g. 10 zajęcia w klasach instrumentalnych, g. 19 Aula Stara – koncert: Bruno Cocset – koncert współfinansowany przez Miasto Poznań w ramach projektu Muzyka w zabytkach Poznania n 12.09. g. 10 zajęcia w klasach instrumentalnych, g. 17 wykład: Karolina Zych Wybrane zagadnienia z traktatu Versuch einer Anweisung die Flöte traversiere zu spielen J. J.

Quantza, g. 19 Aula Stara – koncert uczestników LAMD n 13.09. g. 10 zajęcia w klasach instrumentalnych, g. 17 wykład Kazimierza Pyzika Kontrabas Wiedeński – klasyczny spadkobierca viol da gamba, g. 19 Aula Stara – koncert uczestników LAMD n 14.09. g. 10 zajęcia w klasach instrumentalnych g. 19 Aula Stara – Koncert Galowy n 15.09. g. 10 zajęcia w klasach instrumentalnych, g. 12 Aula Stara – koncert uczestników i rozdanie dyplomów g. 18 – koncert uczestników LAMD na zamku w Kórniku Viola da gamba n 16.09. zajęcia w klasach instrumentalnych Zgłoszenia uczestników do 8.09.

Wszelkie informacje oraz formularz zgłoszeniowy na stronach: www. amuz.edu.pl lub www.amuz.poznan.pl Kierownik naukowy i artystyczny: ad. Maria Banaszkiewicz-Bryła Organizatorzy: Fundacja Akademii Muzycznej, Akademia Muzyczna im.

I. J. Paderewskiego, Stowarzyszenie na Rzecz Promocji Uzdolnień Muzycznych DisCe

Salon Muzyczny – Muzeum Feliksa Nowowiejskiego

Willa Wśród Róż al. Wielkopolska 11 www.nowowiejski.pl n 2.09. g. 17 Przed Konkursem – koncert poznańskich flecistów: Natalia Chudzicka – flet, Ewa Mizerska – flet, Agata Tuchołka – flet, Grzegorz Rudny – fortepian, Hanna Tarchała – fortepian w programie m.in. utwory Burtona, Arnolda, Telemanna, Borne’a, Karga-Elerta wstęp wolny n 12.09. g. 18 Koncert kameralny w ramach Tygodnia Organizacji

muzyka Pozarządowych: Anna Raszyńska – flet, Jan Nowowiejski – fortepian wstęp wolny n 19.09. g. 18 Festiwal The September Concert Poland – recital wokalny Ewy Kowaluk (sopran) i Elżbiety Spychały (fortepian) w programie m.in. utwory W. A. Mozarta, F. Schuberta, R. Schumanna, R. Straussa, G. Pucciniego wstęp wolny n 25.09. g. 11 Koncert edukacyjny w ramach cyklu Talenty Warte Poznania; wykonawcy: uczniowie Poznańskiej Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej II st. im. M. Karłowicza.

Koncert zarezerwowany jest dla szkół.

The September Concert

Koncert wrześniowy po raz pierwszy odbył się w 2002 r. w Nowym Jorku jako skromne, lokalne wydarzenie. Stopniowo jego ranga wzrastała, aż rozwinął się do projektu o zasięgu globalnym, manifestującym pokój i humanitaryzm na całym świecie. W zeszłym roku Poznań dołączył do grona organizatorów festiwalu. The September Concert jest festiwalem manifestującym pokój i humanitaryzm poprzez muzykę. Muzyka rozbrzmiewa w miejscach, w których spotykają się ludzie, od parków, szkół, kościołów, domów handlowych, poprzez kawiarnie, restauracje, galerie i księgarnie, aż do sal koncertowych. Istnieje obecnie „sieć” ponad 200 festiwali od Cap Haitïen na Haiti po Ukrainę oraz Tokio.

Wszystkie koncerty pozostają bezpłatne, a wykonawcy i organizatorzy nie pobierają gaży za wykonanie programu, wypożyczenie sali czy nagłośnienie. Przy przygotowaniach do festiwalu oraz w trakcie jego przebiegu pracują wolontariusze.

Program: n 6.09. g. 18 Wielkopolskie Centrum Onkologii Spektakl Biełyje Rozy Teatru MPLUSM w reż. Anny Szymczak, scen. Katarzyna Wojtaszak n 9.09. g. 17 Sala Czerwona pałacu Działyńskich koncert Zespołu Muzyki Dawnej na historycznych instrumentach n 11.09. g. 19 Waga Miejska koncert muzyki fletowej Waga klasyki – klasyka w Wadze n 19.09. g. 18 Salon Muzyczny Feliksa Nowowiejskiego recital wokalny Ewy Kowaluk i Elżbiety Spychały n 19.09. g. 19 Kluboksięgarnia Głośna koncert kompozytorski Jerzego Fryderyka Wojciechowskiego n 23.09. g. 13 Sanktuarium św. Józefa (kościół oo. Karmelitów Bosych) msza św. i koncert zespołu wokalnego Anonymous n 23.09. g. 18.45 kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa i św. Floriana koncert Klasyka na Kościelnej n 26.09. g. 19 Osiedlowy Dom Kultury Pod Lipami spektakl Oświadczyny Studia – Teatru Castingowego mplusm n 27.09. g. 18 Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa im. Olgi Sławskiej-Lipczyńskiej spektakl baletowy n 30.09. g. 20 Setka Pub koncert zespołu D-Kolt Organizatorzy: Fundacja LuxSfera Partnerzy: Studio – Teatr Castingowy mplusm, Waga Miejska, Setka Pub, Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa, Kluboksięgarnia Głośna, Wielkopolskie Centrum Onkologii, Salon Muzyczny Feliksa Nowowiejskiego, Osiedlowy Dom Kultury Pod Lipami

poleca: Tomasz Konwent

Życiowa ścieżka dźwiękowa

Billie Holiday, obdarzona wspaniałym, głębokim i niezapomnianym głosem, którym „wyśpiewała swoje życie”, stała się inspiracją dla wielu artystów. Jej twórczym dorobkiem zafascynowana jest i duńska wokalistka – Kira Skov. W jednym z wywiadów mówiła: – Gdy miałam trzynaście lat, znalazłam na stoisku w lokalnym supermarkecie jej płytę ze słynnym zdjęciem na okładce – portretem z kwiatem wpiętym we włosy. Od tego czasu jej nagrania są jakby ścieżką dźwiękową dla mojego życia. Na płycie spotykamy cenionych jazzmanów: Mads Hyhne (puzon), Jakob Dinesen (saksofon tenorowy), Heine Hansen (gitara), Nicolai Munch-Hansen (kontrabas) i RJ Miller (perkusja).

W listopadzie Kira z zespołem przyjedzie do Polski na trzy koncerty, (Kraków, Poznań, Warszawa).

Być może spotkanie z jej muzyką będzie właściwym antidotum na jesienną melancholię.

Kira, Memories Of Days Gone By (STUNT)

49

muzyka klubowe granie Blue Note Jazz Club

ul. Kościuszki 76/77 tel. 61 657 07 77 www.bluenote.poznan.pl n 3.09. g. 20 Upgrade Zespół znanych poznańskich muzyków w programie z pogranicza rocka i jazzu. n 5.09. g. 20 Jack Moore & Łukasz Gorczyca Band Blues-rock w wykonaniu międzynarodowego składu pod egidą fantastycznego młodego gitarzysty (prywatnie syna legendarnego Garry Moore’a!), którego talent dostrzegli: Joe Bonamassa, Deep Purple i Thinn Lizzy. n 7.09. g. 20 Piotr Kałużny i Ewelina Rajchel – Close to You Największe przeboje Burta Bacharacha znane z repertuaru takich gwiazd, jak: Aretha Franklin, Marlena Dietrich, Tom Jones, Dionne Warwick. n 15.09. g. 20 Polski Dzień Bluesa Soul Catchers International (Niem­ cy/­USA/­Indo­nezja/Dominikana)

oraz: Indianer, Blues Drawers, Dr Blues Super Session i goście Gwiazda wieczoru SCI serwuje mieszankę soul, bluesa i jazzu, pikantnie przyprawioną elementami funky i R&B. El Kroppo – gitara, wokal, Niki Buzz – gitara, wokal, Arne van Heiiden – instr. klawiszowe, Holy Bleck – bass, El Leon Noya – perkusja n 18.09. g. 20 Greyson Hugh (USA) Okrzyknięty królem nurtu Blue-Eyed-Soul, artysta powraca na scenę promując swój nowy album An American Record. Poprzednie jego płyty to bestsellery, które okryły się złotem w wielu krajach i otrzymały wyróżnienie Billboard Magazine. Grayson Hugh jest współautorem ścieżek dźwiękowych do filmów Thelma i Louise i Smażone zielone pomidory.

Wykłada w Berklee College of Music w Bostonie.

Grayson Hugh – fortepian, wokal, Polly Messer – wokal n 22.09. g. 20 Jazz Top w Blue Note

Karen Edwards & Jarosław Śmietana Trio Edwards to jedna z najciekawszych amerykańskich, swingujących, jazzowo-soulowych pianistek i wokalistek, zdobywczyni Grammy Award. Współpracowała m.in. z Princem, Stevie Wonderem i Tonny Bennettem. Od kilku lat występuje i nagrywa z gitarzystą zaliczanym do panteonu polskiego jazzu – Jarkiem Śmietaną.

Karen Edwards – śpiew, fortepian, Jarek Śmietana – gitary, Marcin Lamch – kontrabas, Adam Czerwiński – perkusja n 24.09. g. 20 Natalia Niemen Kameralna Fantastyczna wokalistka w kameralnym koncercie złożonym z autorskich kompozycji, utworów Czesława Niemena i Otisa Reddinga, ubarwionym niepowtarzalnymi improwizacjami. n 26.09. g. 20 Terry Man Band Ciemnoskóry gitarzysta, kompozytor, wokalista, bluesman, showman i producent. Na jego repertuar, oprócz kompozycji autorskich i standardów

Jazz Top w Blue Note Henryk Miśkiewicz Full Drive 3 feat. Michael Patches Stewart (Polska/USA) Nowy sezon koncertowy zainauguruje w Blue Note kolejna odsłona autorskiego projektu Henryka Miśkiewicza – jazz, funky, swing i blues w wykonaniu czołówki polskich jazzmanów, nowe kompozycje, nowe pomysły – stare, sprawdzone sposoby na porwanie publiczności! Tym razem gościem specjalnym Full Drive będzie znakomity, urodzony w Nowym Orleanie, trębacz Michael „Patches” Stewart, który w wieku zaledwie 16 lat zadebiutował w zespole Patti LaBelle. Ma na swoim koncie współpracę z największymi postaciami jazzu i muzyki rozrywkowej: Quincy Jonesem, Davidem Sanbornem, Georgem Dukiem, Whitney Houston czy Earth, Wind and Fire. Przez osiem lat należał do zespołu Ala Jarreau, przez prawie piętnaście lat stał u boku Marcusa Millera. Nagrał trzy solowe płyty (Blue Patches, Penetration i Blow).

Henryk Miśkiewicz – saksofon, Michael „Patches” Stewart – trąbka, Marek Napiórkowski – gitara, Robert Kubiszyn – gitara basowa, Michał Miśkiewicz – perkusja 14.09. g. 20 bilety: 60 i 50 zł – miejsca siedzące, 35 zł – wejściówki

Fot. Archiwum Klubu Blue Note

50

Henryk Miśkiewicz

Koncert Tu Fawning (USA) Portland to jedna z najbardziej prężnych scen na niezależnej mapie muzycznej USA. Stamtąd pochodzi Tu Fawning, kwartet z Oregonu, który ma już na koncie doskonale przyjętą płytę nagraną w styczniu br. dla prestiżowej wytwórni City Slang. Mówią o sobie: „apokaliptyczna Abba”, jednak serwis Allmusic sytuuje ich twórczość w trójkącie wyznaczanym przez nazwy PJ Harvey – Florence & The Machine – Portishead. Warto dodać, że sami muzycy wśród inspiracji wymieniają też dekadencki wielkomiejski liryzm Toma Waitsa i stylowe ballady Binga Crosby’ego. Trzon zespołu tworzą: Haege, wokalista z postpunkową przeszłością oraz wokalistka Corrina Repp. Grupę uzupełniają Toussaint Perrault grający na trąbce i puzonie oraz Liza Rietz na fortepianie i skrzypcach.

Bilety: 20 i 30 zł Klubokawiarnia Meskalina 19.09. g. 20

Gaba Kulka, Olo Walicki i Maciek

Szupica, czyli The Saintbox podczas koncertu wykonają utwory z ostatniej płyty: 9 utworów, które formą i nastrojem przypominają ścieżkę dźwiękową do onirycznego filmu, nawiązującą do muzyki klasycznej, eklektycznego jazzu z lat siedemdziesiątych, rocka i folku.

28.09. g. 20.30 The Saintbox w Klubie Muzycznym Fabrika Bilety 30 i 40 zł

Fot.

muzyka bluesowych, składają się utwory jego przyjaciół z zespołu The Eagles oraz Keitha Richardsa. n 28.09. g. 20 Paulaa Klupsch Project Zgrabna kompilacja popu, soul, rocka z elementami jazzu w wykonaniu młodej wokalistki, pianistki i kompozytorki, obdarzonej niezwykle mocnym, drapieżnym, ale i niepozbawionym ciepła głosem. n 29.09. g. 20 Projekt Grzegorza Rogali feat. Sagit Zilberman (Polska/Izrael) Projekt ukształtował się w Bostonie, gdzie Rogala, stypendysta Berklee College of Music, poznał izraelską saksofonistkę. Ich muzyka to magiczna mikstura jazzu, brzmień klezmerskich i world music, która przenosi do tygla kultur przedwojennej Polski, nad brzeg Morza Czerwonego, a nawet do rewolucyjnej Kuby.

Grzegorz Rogala – puzon, Sagit Zilberman – saksofon, Tomasz Sowiński – perkusja, Wojciech Pulcyn – kontrabas n 30.09. g. 20 Krzysztof Kiełpiński & Wake Up Kabareciarz znany z występów w programie Laskowik & Malicki prezentuje swe nowe, funkowo-rockowe oblicze.

Klub Crime Story

Stary Rynek 68 (narożnik Starego Rynku i ul. Szkolnej) początek koncertów o g. 19.30 rezerwacje: tel. 61 852 93 38 wstęp: 5 zł n 6.09. Two Timer Zespół Two Timer powstał w 2008 r.

Repertuar TT jest odzwierciedleniem bluesowo-rockowych zainteresowań muzyków. Inspirują ich bowiem różne odmiany elektrycznego bluesa.

Obecny projekt muzyczny to kompilacja coverów bluesowych oraz kompozycji autorskich.

51

muzyka Piotr Gorzkowski – śpiew, Wojtek Rudziński – harmonijka, Ernest Kałaczyński – gitara, Łukasz Rudnicki – bas, Tomasz Jaszczyk – perkusja n 20.09. Blue Wave Band Zespół powstał w 2003 r. Wykonywana muzyka jest mieszanką bluesa, R&B i rocka. Autorami muzyki, tekstów i aranżacji są członkowie zespołu. Band grywa w klubach muzycznych Poznania oraz innych miast w Polsce, a także na dużych, masowych imprezach. n 27.09. Muchos Cojones Tworzenie muzyki i radość ze wspólnego grania. Umiłowanie swobody i szczery dystans do spraw opętanego szaleństwem popkultury i pieniądzem świata. Takie proste idee przyświecały zespołowi kiedy pod koniec 2009 roku kompletował się skład projektu Muchos Cojones.

Maciej Romul – gitara i wokal, Grzegorz Siciński – perkusja, Tomasz Dybul – gitara, Piotr Przybylski – bass Fot. Materiały Organizatorów

52

Blues Drawers zespół „dyżurny” VI Polskiego Dnia Bluesa Grupa Blues Drawers istnieje od czerwca 2004 roku. Powstała z inicjatywy gitarzysty i wokalisty Piotra Kühna. Po kilku zmianach personalnych ostateczny skład zespołu ukształtował się w 2009 roku. Muzycy wykonują muzykę blues-rockową i występują na scenach całego kraju. Podczas koncertu zaprezentują materiał z ostatniej płyty, nowe kompozycje, a także utwory Tadeusza Nalepy, Deep Purple, Erika Claptona i in.

13.09. Blues Drawers Klub Crime Story, g. 19.30 Stary Rynek 68 Na zdjęciu od lewej: Tomasz Jusik – wokal, gitara, bas, Piotr Kühn – wokal, gitara, harmonijka, Krzysztof Raciczko – perkusja. Muzycy zagrają podczas całego festiwalu, a więc w każdym z czterech koncertów.

Klubokawiarnia Meskalina

Stary Rynek 6 (przy Galerii Miejskiej Arsenał) www.meskalina.com n 9.09. g. 20 PersonDire PersonDire to nowy niezależny projekt muzyczny z Poznania. Łączy w sobie najciekawsze zjawiska współczesnej muzyki elektronicznej oraz sztuk wizualnych. To symbioza kilku postaci, ich filozofii, emocji i przejawów działalności twórczej.

Bilety: 10 i 15 zł n 11.09. g. 20 The World/Inferno Friendship Society World/Inferno Friendship Society to punkowy kabaret z Brooklynu w Nowym Jorku. Ich niepowtarzalny styl to połączenie: punk, gospel i muzyki klezmerskiej. W Poznaniu na scenie pojawi się 9 osób. Grupa jest prowadzona przez piosenkarza Jacka Terricloth i gitarzystę Lucky Strano.

Bilety: 20 i 30 zł

muzyka n 15.09. g. 19 koncert specjalny: Ql Head+ Wojtek Luchowski QL Head, jest szefem i założycielem poznańskiego net labelu: www.3loop. org, wydają niezależną ambitną elektronikę, są znani na całym świecie.

Bilety: 10 zł przed koncertem lub wstęp wolny z wrześniowym numerem IKS-a 1 IKS = 1 bilet

gitara), Arkadiusz Kraśniewski (gitara basowa), Filip Gałązka (instrumenty perkusyjne, głos). Zespół gra głównie muzykę rockową, ale chętnie sięga również do inspiracji jazzem i muzyką alternatywną.

Bilety: 25 i 35 zł

Klub Muzyczny Fabrika

1.09. o g. 20.30 w auli UAM odbędzie się koncert największych przebojówWhitney Houston w nowych symfonicznych aranżacjach przygotowanych specjalnie na tę okazję przez Jacka Piskorza oraz Patryka Kraśniewskiego. Wykonawcami będą: Mieczysław Szcześniak, Kasia Wilk, Kuba Badach, Hanna Stach, Orkiestra Symfoniczna l’Autunno pod dyrekcją Adama Banaszaka oraz zespół złożony z czołowych polskich muzyków rozrywkowych. Organizatorzy zapowiadają fascynujący spektakl dźwięku, światła, multimediów. Fani i sympatycy twórczości piosenkarki odnajdą w tym projekcie to, co w Jej muzyce kochają oraz nowe barwy i brzmienia takich przebojów, jak m.in. One moment in time, All at once, Run to you, I have nothing, Saving all my love for you, I wanna dance with so-

I Ogólnopolski Festiwal Chórów Lekarskich

Festiwal odbędzie się w dn. 20-23 września w Ostrowie Wielkopolskim. Wezmą w nim udział chóry amatorskie działające przy Izbach Lekarskich na terenie całej Polski, bądź będące pod patronatem innych instytucji, ale w większości skupiające lekarzy. Poza koncertami festiwalowymi odbędą się także warsztaty chóralne dla zespołów biorących udział w festiwalu. n 20.09. g. 20.30 koncert w synagodze ostrowskiej n 21.09. g. 20.30 koncert w synagodze ostrowskiej n 22.09. g. 17 Sala Koncertowa Ostrowskiego Centrum Kultury III Polski Koncert Lekarzy zakończy trzydniowe spotkania chórów lekarskich z całej Polski. Wystąpią wszystkie zespoły oraz gościnnie Orkiestra Kameralna Operacja Muzyka Wielkopolskiej Izby Lekarskiej.

Na wszystkie koncerty wstęp wolny.

Więcej informacji na www.chorwil.pl.

Muzyka – oprac. E. W.

inne koncerty: Koncert W hołdzie Whitney Houston

Sister Dew

Porcelain & Concrete

Fot. Materiały organizatorów

ul. Mokra 5 godziny otwarcia: wt.-niedz. 17-2 e-mail: d.boc@fabrika.com n 2.09. g. 20 Marcin Łosik Trio Marcin Łosik – fortepian, Ksawery Wójciński – perkusja, Robert Rasz – kontrabas Muzycy tworzą nowe, piękne i niebanalne projekty jazzowe. Trio gra oryginalny materiał, który emanuje mocnym przekazem.

Bilety: 10 i 20 zł n 27.09. g. 20 Tymon & The Transistors Uroczysty koncert z okazji 10-lecia Grupy!

Grupa Tymon & The Transistors powstała z inicjatywy Tymona Tymańskiego w lipcu 2002 roku podczas Przystanku Olecko. Główny trzon zespołu tworzą Tymon Tymański (głos, gitara), Marcin Gałązka (głos,

mebody, I will always love you i wiele innych.

Organizator: Good Taste ProductionAgencja Promocyjno-Artystyczna

Alternatywna grupa rockowa z Nadrenii Północnej-Westfalii. To trzy panie + perkusista; już od ponad 5 lat udowadniają, że słodkie, melodyjne dźwięki wspaniale harmonizują z ostrymi riffami. Grupa ma na koncie około 150 koncertów zagranych na festiwalach i w klubach.

23.09. g. 20 Meskalina bilety: 15 i 20 zł

53

muzyka

Jesse Cook wystąpi w Poznaniu

Fot. Archiwum organizatorów

54

Artysta przyjedzie do Polski w ramach trasy koncertowej promującej najnowszą płytę The Blue Guitar, która będzie miała swoją premierę w tym roku. By nagrać The Blue Guitar Sessions, Jesse Cook odizolował się od świata i w swoim domu na wsi stworzył 14 utworów, niezwykle osobistych, szczerych i nastrojowych. W nagraniu płyty pomagali mu zaprzyjaźnieni muzycy, między innymi wiolonczelistka Amy Laing, która zachwyca zwłaszcza w utworze Broken Moon, akordeonista i pianista o polskich korzeniach Tom Szczesniak, który w Witching Hour nawiązuje do paryskich korzeni Cooka, a także kanadyjska wokalistka Emma-Lee, wykonująca na płycie utwór I Put a Spell on You z repertuaru Niny Simone.

Jesse Cook jest jednym z najwybitniejszych propagatorów nurtu określanego mianem muzyki świata. W jego utworach usłyszeć można głównie inspiracje muzyką latynoską i flamenco, nie brakuje w nich jednak także i nastrojowego jazzu. Uznany został przez magazyn Acoustic Guitar drugim, po Paco de Lucíi, najlepszym gitarzystą flamenco. Wśród muzyków jest postacią wyjątkową, między innymi dlatego, że będąc Kanadyjczykiem, reprezentuje gatunki muzyczne raczej niekojarzące się z zimną Kanadą. Swój talent muzyczny kształcił w Eli Kassner Guitar Academy w Toronto oraz w legendarnym Berklee College of Music w Bostonie. Niezwykłość Cooka jako gitarzysty tkwi również w tym, że doskonale brzmi w zestawieniu z przeróżnymi stylami muzycznymi. Otwierał koncerty największych legend jazzu i bluesa, takich jak: B. B. King, Ray Charles, Diana Krall, ale koncertował również z kultową irlandzką grupą folkową The Chieftains oraz z zespołem Afro Celt Sound System, łączącym nowoczesną muzykę taneczną z muzyką celtycką i afrykańską. Artysta nagrał osiem płyt. Krążek Free Fall pokrył się platyną. Otrzymał za nią nagrodę kanadyjskiego przemysłu fonograficznego Juno. Sam Jesse Cook, przez gremium przyznające Canadian Smooth Jazz Awards, trzykrotnie został uznany gitarzystą roku. oprac. E. W. Organizatorzy: T-Box, KA, WTG Bilety: 90, 120, 150 i 180 zł 21.09. g. 19 Centrum Konferencyjno-Dydaktyczne Uniwersytetu Medycznego ul. Przybyszewskiego 37

55

sztuka To, czego nie umiemy pojąć Mediations Biennale to największa wystawa sztuki współczesnej w Europie Środkowej – pisał o poprzedniej edycji Richard Unwin z branżowego magazynu Frieze. Być może w tym roku przymiotnik „największa” zastąpi „najciekawsza”.

Tytuł tegorocznej, trzeciej edycji Mediations Biennale to The Unknown – Niepojmowalne. Podczas trwającej miesiąc, od 14 września do 14 października, wystawy swoje prace zaprezentuje około stu artystów z całego świata zaproszonych do udziału przez sześcioro kuratorów: Denise Carvalho (Brazylia/USA), Friedhelma Mennekesa (Niemcy), Fumio Nanjo (Japonia), Tomasza Wendlanda (również dyrektora artystycznego biennale) oraz Drorit Gur Arie (Izrael) i Harro Schmidta (Niemcy). To mniej niż w poprzednich edycjach, ale mniej absolutnie nie znaczy gorzej.

Temat Wielka wystawa oplecie się wokół zagadnień związanych z duchowością, wiarą, percepcją świata za pomocą sztuki, relacją między tym, co należy do natury, a tym co do kultury.

– Świat się zmienia. Stare struktury upadają i rodzą się nowe możliwości. Ewolucja Internetu wpłynęła na odczuwanie czasu i miejsca w dzisiejszym świecie. Mamy znacznie większą kontrolę nad naszą wiedzą oraz narzędziami komunikacji. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę, że nie mamy żadnej kontroli nad naturą i innymi siłami. Postrzegam 3. Mediations Biennale jako pole do rozważań nad tymi sprawami – mówi Denise Carvalho.

Artyści Do udziału w wystawie zaproszono m.in. urodzonego w Jerozolimie Rana Slavina. Bohaterem jego pracy wideo Ursulimum jest 7-letni chłopiec, który ubrany w kosmiczny skafander

Fot. Archiwum Mediations Biennale

Mediations Biennale, 14.09.-14.10.

Julia Oldham Scuttle (kadr wideo, 2006)

odkrywa i bada tajemnicze, futurystyczne wnętrza znajdujące się pod Ścianą Płaczu w Jerozolimie. To jego duchowe poszukiwanie i psychologiczna podróż w nieznane. Kalejdoskopowe wnętrza wyimaginowanej Trzeciej Świątyni artysta stworzył ze zdjęć starych ulic miasta fotografowanego nocą.

Wśród zaproszonych artystów znalazła się także Regina Silveira z pracą Mundus Admirabilis. Za pomocą wymalowanych na ścianach budynku gigantycznych owadów artystka pokazuje jak wyolbrzymiamy własne lęki.

W międzynarodowym gronie nie zabrakło też akcentu lokalnego. Poznaniak Leszek Knaflewski zaprezentuje audio performance Trumna elektryczna.

Miejsca Prace artystów zaistnieją w wielu przestrzeniach miasta, m.in. w CK Zamek, Muzeum Narodowym, na terenach MTP, Muzeum Archidiecezjalnym, Galerii u Jezuitów oraz w prze-

strzeni publicznej. W przebudowanej w czasie wojny na pływalnię dla żołnierzy Wehrmachtu, a obecnie zamkniętej synagodze przy ul. Żydowskiej, obejrzymy m.in. instalację niemieckiego artysty Mischy Kuballa 7 virtues złożoną z dyskotekowych kul odbijających światło. Natomiast w nowym terminalu lotniska Ławica na stałe zawiśnie olbrzymia instalacja malarska Amerykanina Sanga Nam Lee Algorytmiczny pejzaż.

A poza tym Mediations Biennale to także szereg wydarzeń towarzyszących – warsztatów, konferencji naukowych i wystaw. Tegoroczną edycję poprzedził konkurs Untouchable – Niedotykalne dla wszystkich artystów wyrażających się we współczesnym języku sztuki. Zwycięskie projekty zostaną zaprezentowane podczas wystawy pokonkursowej w ramach festiwalu.

Natalia Grudzień więcej www.mediations.pl i str. 7-14

sztuka

Fot. Archiwum Galerii Miejskiej Arsenał

56

We wrześniu Galeria Miejska Arsenał pokaże prace Veroniki Tzekovej

galerie Galeria Miejska Arsenał

Stary Rynek 6 tel./fax 61 852 95 01 tel. 61 852 95 02 www.arsenal.art.pl arsenal@arsenal.art.pl dyrektor: Wojciech Makowiecki czynna: wt.-sob. g. 12-19, niedz. g. 11-15 n Alicja Karska & Aleksandra Went – Pamięć obrazów wernisaż 3.09. g. 18 wystawa czynna do 23.09. kurator: Bożena Czubak więcej na 58 str. IKS-a n Salto mortale Agnieszka Popek-Banach i Kamil Banach wernisaż 3.09. g. 18 wystawa czynna do 23.09.

Tytuł wystawy nawiązuje do niebezpiecznej cyrkowej akrobacji – do

skoku „śmiertelnego”. Salto mortale może być rozumiane jako chęć, czy też ludzka potrzeba obcowania ze strachem i z niebezpieczeństwem.

Praca zadaje pytanie o rolę, jaką strach odgrywa w naszym życiu.

W konsekwencji Salto mortale stara się dotknąć problemu pielęgnowania strachu, dokarmiania go i karmienia się nim. n Veronika Tzekova/CHAlleNGED Games Patrik Kovačovský//SECOND SPACE wystawy przygotowane w ramach Międzynarodowego Programu Rezydencji Artystycznych (MPRA) wernisaż 12.09. g. 18 z udziałem Patrika Kovačovskiego finisaż 22.09. g. 18 z udziałem Veroniki Tzekovej Patrik Kovačovský jest słowackim artystą, bada możliwości komunikacji wizualnej oraz jej sposoby i drogę rozwoju w sztuce. Podczas

trzymiesięcznej rezydencji w ramach programu MPRA Kovačovski realizował cykl warsztatów skierowanych do młodych i lokalnych twórców, rozwijający ich twórczy potencjał na polu sztuki wideo oraz instalacji w przestrzeni publicznej. Wystawa będzie przedstawiać dokumentację przeprowadzanych akcji oraz prezentować będzie najnowsze prace artysty zrealizowane podczas pobytu w Poznaniu.

Projekt Veroniki Tzekovej nawiązuje do wcześniejszych działań i należy do serii prac dotyczących przestrzeni miejskiej. Opierać się będzie na istniejących grach, które artystka będzie rozwijała i testowała we współpracy z lokalną społecznością.

ABC Gallery

ul. Koszalińska 15 (teren ośrodka Strzeszynek)

sztuka tel. 605 446 182 www.abcgallery.pl galeria@abcgallery.pl właściciel: Katarzyna Jankowiak-Gumna czynna: pon.-pt. w g. 12-18 n Filip Wierzbicki-Nowak Space Delusions wernisaż 16.09. g. 19 wystawa czynna do 16.10.

spotk ania

n 16-17.09. konferencja kuratorów Mediations Biennale The Unknown, informacje na www.mediations.pl oraz www.abcgallery.pl

Galeria Art Stations Stary Browar ul. Półwiejska 42 tel. 61 859 61 22

office@artstationsfoundation5050.com www.artstationsfoundation5050.com czynna codziennie g. 12-19 n Moving Is Living wernisaż 13.09. g. 19 wystawa towarzysząca Mediations Biennale The Unknown czynna do 31.12. artyści: Carlos Cruz-Diez, Loris Gréaud, Gerhard Von Graevenitz,

Ruch w sztuce

Fot. Archiwum Galerii Art Stations

Na kolejnej wystawie prac z Kolekcji Grażyny Kulczyk Moving Is Living dzieła klasyków z kręgu światowej sztuki optycznej i kinetycznej zostaną zestawione z pracami młodych, interesujących artystów, nieprezentowanych dotąd w Polsce. Ekspozycja towarzyszy trzeciej edycji Mediations Biennale The Unknown.

Ruch wiąże się ze zmianą i ten potencjał najczęściej wykorzystywany jest w sztuce, zarówno formalnie, jak i ideowo. Wprowadzenie ruchu do sztuki jest równoznaczne ze zgodą na nieprzewidywalne twórcze rezultaty. Wystawa Moving Is Living prezentuje dzieła sztuki mierzące się z fenomenem ruchu, proponując trzy perspektywy spojrzenia na to zjawisko. Każdy z przedstawionych kontekstów – fizyka i kinetyka, filozofia i percepcja, natura i przypadek – uświadamia widzowi nieuchwytny aspekt ruchu.

Galeria Art Stations, Moving Is Living wernisaż 13.09. g. 19 czynna do 31.12.

Tim Knowles Tree Drawing

57

sztuka

Ogrodowa sielskość i surowy industrializm

Filmy i fotografie Alicji Karskiej i Aleksandry Went podsuwają nam obrazy, które mimo że widziane po raz pierwszy, wydają się znajome, bo odsyłają nas do naszej własnej pamięci obrazów.

W ich najnowszym filmie Młyniska (2011) oglądamy dwa światy, które mimo oczywistych sprzeczności i napięć współegzystują ze sobą. Artystki prowadzą nas po elewacjach klasycystycznego dworku i zakamarkach otaczającego go ogrodu, a jednocześnie podążają za kłębowiskiem rurociągów. W obraz osiemnastowiecznego Dworu Młyniska w Gdańsku – uosobienia piękna i sielskiego życia – wdziera się przemysłowy pejzaż metalowych konstrukcji.

Alicja Karska (1978) i Aleksandra Went (1976) są artystkami multimedialnymi, autorkami instalacji, książek artystycznych, cykli fotograficznych, realizacji wideo i filmów. W 2003 roku ukończyły gdańską Akademię Sztuk Pięknych. Mieszkają i pracują w Gdańsku. Jako duet artystyczny zadebiutowały w 2002 roku udziałem w zbiorowej wystawie Reset w Bunkrze Sztuki w Krakowie.

Galeria Miejska Arsenał, Alicja Karska & Aleksandra Went – Pamięć obrazów wernisaż 3.09. g. 18, wystawa czynna do 23.09.

­ ebastian Hempel, Žilvinas KempiS nas, Tim Knowles, Victor Vasarely więcej na 57 str. IKS-a

Artykwariat

malarstwo i sztuka użytkowa XIX i początku XX wieku ul. Paderewskiego 8 (hotel Bazar) tel. 61 855 10 16 fax 61 853 11 88 www.artykwariat.pl info@artykwariat.pl czynna: pon.-pt. g. 11-19 sob. g. 10-16

Galeria AT

Uniwersytet Artystyczny ul. Solna 4, tel. 61 826 66 02 at@free.art.pl www.galeria-at.siteor.pl prowadzi Tomasz Wilmański

Galeria Sztuki Współczesnej Cechmanowicz ul. Paderewskiego 7 tel. 505 370 600 www.galeria-cechmanowicz.pl czynna: pon.-pt. g. 11-18, sob. g. 11-14.30

Galeria Sztuki Współczesnej Ego

ul. Wrocławska 19 tel./fax 61 853 15 81 www.galeriaego.pl ego@galeriaego.pl czynna: pon. g. 12-18 wt.-pt. g. 11-18, sob. g. 11-14 n reżyseria – Piotr Macha otwarcie 7.09. g. 19 ekspozycja czynna do 6.10.

Wystawa to autorskie wariacje wokół trailera nigdy niepokazywanego filmu z lat 50., filmu, który można określić

mianem brakującego ogniwa polskiej kinematografii. Zapowiedź filmu, który nie mógł powstać... i nie powstał. Na wystawie znajdą się także fotografie, storyboardy i plakaty filmowe, ma raczej mówić o potencjalności tego wydarzenia i efekcie, który mógłby wywołać.

Galeria Garbary 48

ul. Garbary 48 tel./fax 61 852 91 70 www.garbary48.com.pl galeria@garbary48.pl czynna: pon.-pt. g. 10-18, sob. g. 10-14

Galeria Miejska Mosina

pod patronatem ZPAP Okręgu Poznańskiego, UA w Poznaniu i MOK ul. Niezłomnych 1 tel. 61 819 15 91

Fot. Archiwum Galerii Miejskiej Arsenał

58

59

sztuka www.galeriamosina.kultura.gmina.pl galeriamosina@kultura.gmina.pl kierownik artystyczny Dorota Strzelecka czynna: wt.-pt. g. 9-15 sob.-niedz. g. 10-13 n Agata Nowak. Malarstwo i grafika wystawa z cyklu Debiuty otwarcie 14.09. g. 17.30 ekspozycja czynna do 30.09.

Galeria Naprzeciw

Uniwersytet Artystyczny ul. Solna 4

Galeria na Polskiej

Wydziału Edukacji Artystycznej poznańskiego Uniwersytetu Artystycznego siedziba wydawnictwa Forum ul. Polska 13

PBG Gallery

Galeria Profil

CK Zamek, ul. Św. Marcin 80/82 tel. 61 646 53 20 profil@zamek.poznan.pl prowadzi art. plast. Waldemar Idzikowski czynna: wt.-niedz. g. 11-19 n Mediations Biennale wystawa czynna 14.09.-14.10. spotkania

n Mała Akademia Sztuki zajęcia plastyczne dla dzieci w wieku 4-9 lat, odbywają się raz w tygodniu w pon. w g. 17-18.15 n Spotkania z Wyobraźnią zajęcia plastyczne dla dzieci w wieku 7-14 lat, (grupy zorganizowane – klasy szkolne) Galerie – oprac. G. S.

Fot. Archiwum P. C. Kowalskiego

Wysogotowo k. Poznania ul. Skórzewska 35, tel. 61 665 17 02 n Piotr C. Kowalski + Jarocin – Rynek, 22 lipca 2012, podczas trwania festiwalu wernisaż 17.09. g. 17 w Skalar Office Center, Poznań, ulica Górecka 1 wystawa czynna do 30.09.

Tak powstają obrazy Piotra C. Kowalskiego, Jarocin Festiwal 2012, wystawa PBG Gallery w Skalar Office Center

Arteon We wrześniowym numerze: n Michał Haake o twórczości Gustava Klimta w kontekście jubileuszu 150-lecia urodzin artysty i rocznicowych wystaw n materiał o koncepcji tegorocznej edycji Mediations Biennale w Poznaniu n londyńską wystawę serigrafii Andy’ego Warhola relacjonuje Sabina Czajkowska, a życie jego prac na rynku sztuki śledzi Diana Stelowska n o sztuce „szalonego Blake’a” i madryckiej prezentacji William Blake (1757-1827). Visions in British Art pisze Georgi Gruew n sylwetki tegorocznych absolwentów poznańskiego Uniwersytetu Artystycznego oraz – w ramach Czytania sztuki – analiza obrazu caravaggionisty Gerarda Seghersa n ponadto komentarze, recenzje książkowe, aktualia i inne stałe rubryki

muzea

Co rzeczy mówią o ludziach?

Jubileuszowa wystawa w Muzeum Etnograficznym

n Zapowiada się podróż w czasie. Przeniesiemy się

w przeszłość o sto lat.

Za początek istnienia Muzeum Etnograficznego przyjmuje się bowiem otwarcie pierwszej stałej etnograficznej wystawy w siedzibie Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu w grudniu 1911 roku. Żywemu zainteresowaniu w XIX wieku kulturą ludową towarzyszyło powstawanie instytucji muzealnych, do których trafiały pojedyncze przedmioty o charakterze etnograficznym. W Poznaniu było to Muzeum Starożytności Polskich i Słowiańskich, założone przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk – powołane głównie dla ochrony i rozwoju zagrożonej kultury narodowej w zaborze pruskim.

Zgromadzenie pierwszej etnograficznej kolekcji zawdzięczamy przede wszystkim zaangażowaniu i pasji Heleny Cichowicz (18601929). W 1910 r. założyła w Poznaniu Towa­ rzystwo Ludoznawcze, w którym prezentowała zbiory swoje i Wiesławy (córki), pozyskane w trakcie licznych wyHelena Cichowicz (1860-1929), jazdów terenowych do autorka pierwszej wystawy etnograficznej w Poznaniu wielkopolskich wsi.

Helena Cichowicz by­ ła znaną działaczką spo­łeczną, inicjatorką akcji charytatywnych i kulturalnych, była też spirytus movens otwarcia w naszym mieście w 1911 r. wspomnianej już pierwszej wystawy etnograficznej. We wrześniu to historyczne wydarzenie sprzed lat przypomni jubileuszoChrystus na krzyżu, olej na wa wystawa Rzeczy płótnie, XIX w., jedyny zachowany mówią. 100 lat zbiorów obiekt z pierwszej wystawy etnograficznych w Poetnograficznej w Poznaniu znaniu. w 1911 r.

Otwarcie pierwszej w Poznaniu i w Wielkopolsce wystawy etnograficznej w grudniu 1911 r.

Autorzy wystawy pragną, by stała się ona pretekstem do szczególnej rozmowy o muzeum, jego znaczeniu, misji, o kolekcjach w nim gromadzonych, a za ich pośrednictwem także o człowieku, jak napisał bowiem francuski antropolog Claude Lévi-Strauss, w działalności muzeum nie chodzi wyłącznie o gromadzenie przedmiotów, lecz przede wszystkim o zrozumienie ludzi.

Dokonano specjalnego wyboru przedmiotów i sposobu ekspozycji. Każdy z prezentowanych na wystawie obiektów opowiadać będzie własną historię, ale też historię ludzi, których losy były z nim w jakiś sposób związane. Poznamy przedmioty szerzej – nie tylko poprzez ich wygląd.

Grażyna Soroka Wystawa Rzeczy mówią. 100 lat zbiorów etnograficznych w Poznaniu Muzeum Etnograficzne 8.09.-31.12.

Fot. Archiwum MNP (3x)

60

muzea muzea w Poznaniu Archeologiczne

pałac Górków, ul. Wodna 27 tel. 61 852 82 51 www.muzarp.poznan.pl dyrektor Marzena Szmyt od 1.09. wt.-czw. g. 10-15 pt. i sob. g. 10-18, niedz. g. 12-17 bilety: 8 zł, ulgowe 4 zł w soboty wstęp bezpłatny n Pradzieje Wielkopolski – prezentuje życie ludzi w Wielkopolsce od epoki kamienia do schyłku starożytności n Tu powstała Polska – obejmuje czasy średniowiecza i przedstawia rolę, jaką odegrał nasz region w stworzeniu polskiej państwowości n Śmierć i życie w starożytnym Egipcie n Archeologia Sudanu n Sztuka naskalna Afryki Północnej ekspozycje czasowe

n Zaproszenie do przeszłości. Jak się robi archeologię czynna do 30.10. n Władcy świeccy i duchowni. Wizerunki i symbole na monetach wystawa z cyklu Bliskie spotkania z … czynna do 30.09. spotkania w muzeum n 29.09. Weekend z archeologią

Archidiecezjalne

w Akademii Lubrańskiego ul. Jana Lubrańskiego 1 tel. 61 852 61 95 www.muzeum.poznan.pl dyrektor ks. dr Wiesław Garczarek wt.-pt. g. 10-17, sob. g. 9-15 sob. 29.09. g. 13-19 niedz. 30.09. g. 11-15 bilety: 8 zł, ulgowe 5 zł n Sztuka gotycka, Skarbiec, Salon ofiarodawców, Galeria sztuki nowożytnej ekspozycje czasowe

n The Unknown – Niepojmowalne wystawa w ramach Mediations Biennale

czynna od 14.09. więcej na 55 str. IKS-a spotkania w muzeum n 29.09. g. 16 prelekcja Michała Błaszczyńskiego Skarbiec Muzeum Archidiecezjalnego n 29.09. g. 16.30 po wnętrzach muzeum oprowadzać będzie Bogumiła Bartkowiak n 30.09. g. 12 warsztaty dla dzieci w wieku 6-12 lat pt. Łowcy skarbów

Armii „Poznań”

(Oddział Wielkopolskiego Muzeum Walk Niepodległościowych) Cytadela Mała Śluza tel. 61 820 45 03 www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl kierownik Jarosław Bączyk nieczynne do odwołania

Bambrów Poznańskich

ul. Mostowa 7 pt.-sob. g. 10-14, grupy prosimy zgłaszać wcześniej nr tel. 602 658 961 wstęp bezpłatny n dzieje rolników z Bambergu, którzy przybyli na zaproszenie władz miasta Poznania do wsi podmiejskich w 1. poł. XVIII w.

Etnograficzne

Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu ul. Grobla 25 (wejście od Mostowej 7) w budynku b. loży masońskiej tel. 61 852 30 06, www.mnp.art.pl kierownik Aneta Skibińska wt.-czw. g. 11-17, pt. 12-21, sob. i niedz. g. 11-18, od 15.09. wt.-czw. g. 9-15, pt. 12-21, sob. i niedz. g. 11-18 bilety: 7 zł, ulgowe 5 zł w soboty wstęp bezpłatny ekspozycje czasowe

n Rzeczy Mówią 100 lat zbiorów etnograficznych w Poznaniu otwarcie wystawy 7.09. g. 18

poleca Jacek Kowalski Nie odtworzony lecz przywrócony

Kiedy miałem lat kilkanaście, marzyłem o nieistniejących grodach, obronnych murach i zamkach – zwłaszcza tych poznańskich – i o ich odbudowie. Jak się okazuje, śniłem marzenie pokolenia, ziszczające się na naszych oczach. Cóż... Dziś nie zawsze mnie to cieszy, bo realizacja bywa obarczona piętnem fałszu i brzydoty, a pseudorzeczywistość nazbyt często zastępuje rzeczywistość jako taką. Tym bardziej raduje coś, czego się nie odtwarza, lecz przywraca i to na stałe. Od końca czerwca mamy rezerwat archeologiczny Genius loci, z odsłoniętym fragmentem wału dawnego Ostrowa Tumskiego. To może nie jest Biskupin, ale ten wał rzeczywiście widział naszych książąt i królów, był takim, jakim się nam pokazuje i nie jest makietą. Poznań zyskał coś, czego inne miasta nie mają. To trzeba zobaczyć! więcej na 64 str. IKS-a

61

muzea

Fot. Archiwum KMP

62

Nikodem Pajzderski (1882-1940)

Kiedy 1 września 1939 r. hitlerowcy wkroczyli do Polski, nie porzucił swoich obowiązków tylko – jak gdyby nigdy nic – nadal przychodził do pracy w Muzeum Wielkopolskim (dziś: Muzeum Narodowe), choć rodzina nalegała, by się ukrył. Dwa miesiące później został zatrzymany przez gestapo i zabrany do Fortu VII w Poznaniu, a 6 stycznia 1940 r. wraz z grupą polskich inteligentów – rozstrzelany. Do dziś nie wiadomo, gdzie go pochowano.

– Człowiek z wykształceniem europejskim, zrobił dla zabytków Wielkopolski i Pomorza więcej niż wszyscy konserwatorzy prowincjonalni razem wzięci przez ponad sto lat niewoli – powiedział wspominając go Stanisław Wachowiak, dyrektor generalny PeWuKi. Historyk sztuki, muzealnik, mediewista, konserwator i badacz zabytków urodził się 15.08.1882 r. w Łęgu niedaleko Śremu.

Od końca I wojny pracował w Muzeum Wielkopolskim, gdzie spolszczył napisy w galerii i urządził ją na nowo. W 1933 r. został dyrektorem odradzającej się placówki. Unowocześnił ekspozycję, przygotował ok. 20 wystaw.

Sylwia Klimek

wystawa czynna do 31.12. kurator: Aneta Skibińska więcej na 60 str. IKS-a n Śladami Kanunu. Kultura albańska w wieloetnicznym Kosowie kurator Joanna Minksztym wystawa czynna do 15.10.

Ekspozycja poświęcona jest problematyce wielokulturowości Kosowa oraz współczesnym przemianom tożsamości jego mieszkańców. Poprzez prezentację kultury tradycyjnej i współczesnej, autorzy wystawy ukazują funkcjonowanie zasad prawa zwyczajowego (Kanunu) oraz ściśle z nim związane zasady honoru, gościnności, tolerancji religijnej, podziału pracy i obowiązków w ramach rodziny.

Farmacji

Al. Marcinkowskiego 11 tel. 61 851 66 15 kierownik Stanisław Pic pon., śr., pt. g. 9-15 wstęp bezpłatny n meble z apteki w Miłosławiu w stylu neorenesansu północnego z końca XIX w., naczynia apteczne: porcelanowe, cynowe, szklane od XVII w., sprzęt apteczny z XIX i XX w.

Historii Miasta Poznania

Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu ratusz, Stary Rynek 1 tel. 61 856 80 00, 61 852 56 13 www.mnp.art.pl kierownik Magdalena Mrugalska-Banaszak wt.-czw. g. 11-17, pt. 12-21 sob. i niedz. g. 11-18 od 15.09. wt.-czw. g. 9-15 pt. 12-21, sob. i niedz. g. 11-18 bilety: 7 zł, ulgowe 5 zł w soboty wstęp bezpłatny n historia Poznania od XV w. do 1945 roku ekspozycja czasowa

n Miejska ikonosfera na drukach reklamowych z widokami Poznania (1835-1939)

wystawa czynna do 31.12. kurator dr Magdalena Mrugalska-Banaszak aranżacja plastyczna Piotr Barłóg więcej na 61 str. IKS-a spotkania w muzeum n 23.09. g. 12 spotkanie z kuratorem wystawy dr Magdaleną Mrugalską-Banaszak, czyli spacer po dawnym Poznaniu; wspólne odkrywanie śladów historii i mały quiz za znajomości miasta – zwycięzca otrzyma album, wydany przy okazji wystawy

Instrumentów Muzycznych

Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu Stary Rynek 45, tel. 61 852 08 57 www.mnp.art.pl kierownik Janusz Jaskulski wt.-czw. g. 11-17, pt. 12-21, sob. i niedz. g. 11-18, od 15.09. wt.-czw. g. 9-15, pt. 12-21, sob. i niedz. g. 11-18 bilety: 5,50 zł, ulgowe 3,50 zł w soboty wstęp bezpłatny n kolekcja instrumentów lutniczych, fortepianów, instrumentów drewnianych i blaszanych ekspozycja czasowa

n Muzyka krajów Euro 2012 w Poznaniu X Nocna Galeria Instrumentów Muzycznych wystawa czynna do 30.10. w g. 20-6 kurator Janusz Jaskulski Ta jedyna w Polsce (a być może i w Europie) Nocna Galeria Instrumentów Muzycznych mieści się w oknach parterowych trzech muzealnych kamienic, na rogu Starego Rynku i ul.

Woźnej. W jubileuszowej 10. edycji pokazuje instrumenty i archiwalia muzyczne związane z tradycjami muzycznymi krajów Euro 2012.

Prezentowane w podświetlanych nocą witrynach okiennych zbiory, pochodzą z kolekcji muzeum oraz zbiorów Fundacji Kultury Irlandzkiej w Poznaniu.

muzea

63

Druki, ulotki, reklamy…

Fot. Archiwum MNP

Niektóre z nich, po raz pierwszy zostały wyciągnięte z magazynów czy archiwów, pokazują nieistniejące już fragmenty miasta, ocalając od zapomnienia miejsca poznańskiej codzienności. Ilustracje te są nieocenionym źródłem do ikonografii, tym bardziej cennym, że z reguły pokazują fragmenty Poznania, które już dawno zniknęły z pejzażu miasta.

Muzeum Historii Miasta Poznania Miejska ikonosfera na drukach reklamowych z widokami Poznania (1835-1939)

Komunikacji Miejskiej MPK Poznań

ul. Głogowska 131/133 tel. 61 839 62 07 czynne dla grup po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym n pamiątki związane z historią komunikacji miejskiej w Poznaniu: przedwojenne bilety, mundury, torby i akcesoria konduktorskie, kasowniki i automaty biletowe oraz oryginalne elementy wagonów tramwajowych

Makiety Dawnego Poznania

podziemia klasztoru Franciszkanów na Górze Przemysła wejście od ul. Ludgardy tel. 61 855 14 35 www.makieta.poznan.pl od 1.09. zwiedzanie codziennie (również wersje obcojęzyczne) od g. 11 do 17 bilety: 14 zł, dzieci 10 zł; grupowe 10 zł n W podziemiach klasztoru Franciszkanów można oglądać makiety dawnego Poznania. Pierwsza przedstawia gród na Ostrowie Tumskim w czasach pierwszych Piastów, druga – miasto z początku XVII wieku. Półgodzinnym prezentacjom towarzyszy komentarz historyczny oraz efekty

specjalne. Trzecia makieta, przedstawiająca Stary Rynek, przeznaczona jest dla osób niewidomych. więcej na 64 str. IKS-a

Martyrologii Wielkopolan Fort VII

(Oddział Wielkopolskiego Muzeum Walk Niepodległościowych) al. Polska, tel. 61 848 31 38 www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl kierownik Krzysztof Płonka wt.-sob. g. 9-17, niedz. g. 10-16 wstęp bezpłatny n Męczeństwo więźniów Fortu VII w okresie II wojny światowej n Więźniowie Fortu VII w więzieniach i obozach III Rzeszy – zmarli i zaginieni n Wysiedlenia mieszkańców Poznania i Wielkopolski do Generalnej Guberni w latach 1939-1941 ekspozycje czasowe

n … i ślad po nich zaginął. Zagłada chorych psychicznie w komorze gazowej w Forcie VII n Ja szukam życia i umrę cicho… życie i twórczość Stefana Balickiego

Mieszkanie-Pracownia Kazimiery Iłłakowiczówny

(Oddział Biblioteki Raczyńskich) ul. Gajowa 4 m. 8, tel. 61 847 36 45

kierownik Elżbieta Andrzejewska pon. g. 13-15, czw. g. 16-18, grupy wycieczkowe prosimy awizować telefonicznie pod nr. 61 853 66 71 w. 19 w g. 13-15 lub pod nr. 61 847 36 45 wstęp bezpłatny n dorobek literacki, materiały ikonograficzne, pamiątki po poetce

Narodowe

Galeria Malarstwa i Rzeźby Al. Marcinkowskiego 9 tel. 61 856 80 00, 61 852 59 69 www.mnp.art.pl dyrektor Wojciech Suchocki wt.-czw. g. 11-17, pt. 12-21, sob. i niedz. g. 11-18, od 15.09. wt.-czw. g. 9-15, pt. 12-21, sob. i niedz. g. 11-18 bilety: 12 zł, ulgowe 8 zł w soboty na wystawy stałe wstęp wolny n nowy gmach: Galeria Sztuki Polskiej od oświecenia do współczesności n stary gmach: Galeria Sztuki Starożytnej, Galeria Sztuki Średniowiecznej, Galeria Sztuki Polskiej XVI-XVIII w., Galeria Malarstwa Obcego ekspozycja czasowa

n Mediations Biennale: The Unknown – Niepojmowalne 14.09.-20.10. więcej na 55 str. IKS-a

muzea spotkania w muzeum

rekomendacje radnych Przemysław Alexandrowicz

Fot. W. Wylegalski

64

Piękno kończy się na secesji

Swoich gości zabieram zwykle do podziemi kościoła Franciszkanów, żeby im pokazać makiety dawnego Poznania. I robią one furorę. Nawet krakowiacy, których tam zabrałem, powiedzieli: – Ho, ho! Czegoś takiego to nawet u nas nie ma!

Tę turystyczną atrakcję zawdzięczamy wielkiej pasji, rzetelności i determinacji Krzysztofa Przybyła.

Makieta łączy w sobie dwie ważne cechy. Pierwsza to bardzo solidna dawka wiedzy opracowanej przez prof. Jacka Wiesiołowskiego (jestem historykiem, więc dla mnie to walor podstawowy). A druga to fakt, że informacje podane są w bardzo ciekawej formie. Mam nadzieję, że pojawią się kolejne odsłony tego przedsięwzięcia, choć wiem, że to wymaga wielkiej pracy.

Mój ulubiony okres w historii Polski to XVI i XVII wiek. Trudno byłoby mi wskazać element współczesnego Poznania, który mógłby stać się za sto, dwieście lat jego wizytówką. Dla mnie piękno naszego miasta kończy się na secesji, ale na wyróżnienie mógłby może zasłużyć modernistyczny Okrąglak. not. eop

n 14.09. g. 17 z cyklu Od Fidiasza do Banksy’ego – spotkanie z Piotrem Szaradowskim nt. wybranych zagadnień ze sztuki starożytnych Grecji i Rzymu n 15.09. g. 11.15 z cyklu Muzealna Akademia Dziecięca warsztat Mój dom I – ulubiony dom szalony! n 21.09. g. 18 Klasyczne draperie – spotkanie w ramach nowego cyklu warsztatów poświęconych modzie Sztuka ubioru; pierwsze spotkanie poświęcone będzie roli ubioru i jego funkcjom oraz samej tkaninie n 22.09. g. 11.15 z cyklu Świat obrazów spotkanie Pielgrzymi na pustyni, 1834, Hermann Stilke n 22.09. g. 11.15 z cyklu Sito Sztuki spotkanie Broszki i buttony mówić potrafią n 29.09. g. 11.15 z cyklu Sito Sztuki spotkanie Zwierzaki rodem z bieliźniarki

Powstania Poznańskiego – Czerwiec 1956

Oddział Wielkopolskiego Muzeum Walk Niepodległościowych CK Zamek, ul. Św. Marcin 80/82 tel. 61 852 94 64 www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl kierownik Krzysztof Głyda wt.-pt. g. 9-17, sob.-niedz. g. 10-16 bilety: 6 zł, ulgowe 3 zł w soboty wstęp bezpłatny n Powstanie Poznańskie 1956 – ocalona pamięć ekspozycja czasowa

n Malarstwo i grafika Edwarda Dwurnika, Wojciecha Wołyńskiego, Jerzego Piotrowicza i innych czynna do 31.12.

Powstania Wielkopolskiego 1918-1919

Oddział Wielkopolskiego Muzeum Walk Niepodległościowych Odwach, Stary Rynek 3 tel. 61 853 19 93 www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl kierownik Marcin Wiśniewski

wt.-pt. g. 10-17, sob. i niedz. g. 10-15 bilety: 6 zł, ulgowe 3 zł w soboty wstęp bezpłatny n Polskie państwo powstańcze 1918-1919 w byłym zaborze pruskim ekspozycja czasowa

n Hallo! hallo!... Tu radiowy Poznań. 1927-1939 kurator wystawy: Jan Szymański ekspozycja przypomina historyczną i kulturotwórczą rolę poznańskiego radia, które powstało w 1927 roku

Pracownia-Muzeum Józefa I. Kraszewskiego

Oddział Biblioteki Raczyńskich ul. Wroniecka 14, tel. 61 855 12 44 kierownik Krzysztof Klupp pon.-pt. g. 10-14 (inny termin można uzgodnić telefonicznie lub listownie) wstęp bezpłatny n dary i pamiątki, które otrzymał pisarz w 1879 r. z okazji 50-lecia pracy literackiej (depozyt PTPN) ekspozycja czasowa

n Karykatury Rafała Jasionowicza wystawa czynna do 30.09.

Rezerwat Archeologiczny Genius Loci – przekrój poznania

ul. ks. Posadzego 3, tel. 61 852 21 67 kierownik Agnieszka Stempin wt.-czw. g. 10-15, pt. g. 12-19, sob. g. 11-19, niedz. g. 10-15 bilety: 6 zł, ulgowe 4 zł n unikatowe relikty wczesnopiastowskiego ośrodka grodowego z X w. – oryginalne pozostałości obwarowań grodowych z X w. i relikty średniowiecznych murów z czasów biskupa Lubrańskiego

Uzbrojenia – Cytadela Poznańska

Oddział Wielkopolskiego Muzeum Walk Niepodległościowych al. Armii Poznań, tel. 61 820 45 03 www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl kierownik Arkadiusz Maciejewski

muzea wt.-sob. g. 9-16, niedz. g. 10-16 bilety: 6 zł, ulgowe 3 zł w piątki wstęp bezpłatny n Między Wehrmachtem a Armią Czerwoną – poznaniacy w bitwie o swoje miasto w 1945 roku n Wystawa plenerowa ciężkiego sprzętu wojskowego XX w. ekspozycje czasowe

n Aprowizacja, czyli wojsko i wojna od strony kuchni n Za mundurem panny sznurem.

Mundury, broń i oporządzenie polskich formacji wojskowych w latach 1914-1945 n Broń pancerna Wojska Polskiego 1918-1945

Wielkopolskie Muzeum Wojskowe

Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu Stary Rynek 9, tel. 61 852 67 39 www.mnp.art.pl kierownik Tadeusz Jeziorowski wt.-czw. g. 11-17, pt. 12-21 sob. i niedz. g. 11-18 od 15.09. wt.-czw. g. 9-15 pt. 12-21, sob. i niedz. g. 11-18 bilety: 7 zł, ulgowe 5 zł n m.in. pamiątki po kryptologach Enigmy, broń i oporządzenie wojska w XVII w., broń i pamiątki narodowe z w. XVI-XIX, kolekcja biżuterii patriotycznej, galeria starej broni, pamiątki z powstania wielkopolskiego 1918/19 (największy zbiór w kraju), pamiątki po Wojsku Polskim II Rzeczypospolitej i PSZ na Zachodzie

muzea wokół Poznania Adama Mickiewicza w Śmiełowie

Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu tel. 62 740 31 64, www.mnp.art.pl kierownik Ewa Kostołowska od 1.09. wt.-niedz. g. 10-16 bilety: 10 zł, ulgowe 7 zł

w soboty wstęp bezpłatny n Klasycystyczny pałac otoczony parkiem krajobrazowym, jest przykładem XVIII-wiecznej siedziby szlacheckiej. Wnętrza pałacowe mieszczą muzeum poświęcone pamięci Adama Mickiewicza, który tu właśnie spędził lato 1831 roku.

Archidiecezji Gnieźnieńskiej w Gnieźnie

ul. Kolegiaty 2, tel. 61 426 37 78 www.muzeumag.pl dyrektor ks. Jarosław Bogacz pon.-sob. g. 9-17, niedz. g. 9-16 bilety: 6 zł, ulgowe 4 zł n skarby gnieźnieńskie, barokowa i gotycka rzeźba sakralna, barokowe malarstwo sakralne, tkaniny i hafty liturgiczne, Castrum doloris – portrety trumienne

Gród w Grzybowie

Rezerwat Archeologiczny Oddział Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Grzybowo k. Wrześni kierownik Jacek Wrzesiński tel. 507 513 798 e-mail: grod.grzybowo@onet.eu czynne: pon.-sob. g. 9-17 bilety: 4 zł, ulgowe 2 zł n Gród w Grzybowie pochodzi z okresu formowania się państwa Piastów.

Jest największym (4 hektary powierzchni) grodem z X-XI w. na terenie Wielkopolski. Zachowane do dziś wały osiągają 8-9 metrów wysokości. n Między plemieniem a państwem spotkania w muzeum n 8.09. g. 10-16 Europejskie Dni Dziedzictwa: Questing – rodzinna gra terenowa Mały wojownik więcej na 67 str. IKS-a

Martyrologiczne w Żabikowie

Luboń, ul. Niezłomnych 2 tel. 61 813 06 81 www.zabikowo.home.pl dyrektor Anna Ziółkowska

poleca Piotr Korduba Między „opuszczeniem” a „powrotem”

W pobliżu Poznania jest tylko jedna, prawdziwie wielkopańska rezydencja. To Rogalin Raczyńskich. Wystawiony przez rodzinę największych mecenasów naszego miasta, bajecznie położony jest nad brzegiem Warty, z dala od wsi. Wiedzie doń – jak należy – aleja, przechodząca w zadrzewiony dziedziniec, u którego końca rozpościera się majestatyczny gmach pałacu, obejmujący ramionami swych półkolistych galerii podjazd. Jest Rogalin po części encyklopedią stylów: na zewnątrz późny barok przełamuje się z klasycyzmem, a we wnętrzach z modnym w XIX w. neogotykiem. Nad łąkami króluje kościół-mauzoleum w formie antycznej świątyni z „gotycką” kryptą właścicieli. To naprawdę wiele artystyczno-estetycznych wrażeń. Dodajmy do nich jeszcze jedno: spacer przez niedawno udostępniony (przed ostateczną aranżacją wnętrz) korpus główny. Idąc przez puste sale, które czekają na meble, obrazy i kolor ścian, doznać można surrealistycznych wrażeń. To tak, jakbyśmy znaleźli się pomiędzy „opuszczeniem”, a „powrotem”. Na ten powrót wszyscy bardzo czekamy.

65

66

muzea wt.-pt. g. 9-15, sob.-niedz. g. 10-14 wstęp bezpłatny n Więzienie Policji Bezpieczeństwa i Wychowawczy Obóz Pracy historia hitlerowskiego obozu karnośledczego, funkcjonującego w latach 1943-1945 w Żabikowie n Obozy Pracy Przymusowej dla Żydów 1941-1943. Reichsautobahnlager

Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie

poczta Komorniki, tel. 61 810 76 29 www.muzeum-szreniawa.pl dyrektor Jan Maćkowiak do 31.10. wt.-pt. g. 9-17, sob.-niedz. g. 9-18 (ostatnie wejście na pół godziny przed zamknięciem) bilety: 10 zł, ulgowe 7 zł w soboty wstęp bezpłatny n rolnictwo polskie od VIII do XVIII w., gleboznawstwo, uprawa roli i roślin, chów i hodowla zwierząt, pszczelarstwo, przetwórstwo i przemysł rolno-spożywczy, rzemiosło wiejskie, narzędzia i maszyny rolnicze oraz historia społeczna wsi; dzieje lecznictwa zwierząt i weterynarii na ziemiach polskich; transport wiejski; zaopatrzenie wsi w wodę ekspozycje czasowe

n Wesele biskupiańskie wystawa czynna do 5.10. n Rolnictwo w modelarstwie czynna 17.09.-20.12. n Czesi – historia i kultura kolejna wystawa poświęcona mniejszościom narodowym i etnicznym na ziemiach polskich czynna do 5.10. spotkania w muzeum n 17.09.-5.10. Jesień na wsi – warsztaty i pokazy dla zorganizowanych grup dzieci i młodzieży poświęcone historii techniki rolniczej m.in. metodom młócenia, czyszczenia i przemiału ziarna

n 23.09. Jesień w domu i zagrodzie Retro Show – festyn prezentujący tradycyjne, wiejskie zajęcia i prace związane z jesiennym zbiorem, przetwarzaniem płodów rolnych, prezentujący zabytkowe maszyny i urządzenia w ruchu

na folwarku w Dziekanowicach n Goście lednickiego stołu n Ceramika Nostra n Buen Camino, Peregrino. Pielgrzymi świętego Jakuba wczoraj i dziś

Pałac w Rogalinie

ul. Kostrzewskiego 1 tel. 61 426 46 41, www.mppp.pl dyrektor Gerard Radecki wt.-niedz. g. 9-18, bilety: 10 zł, ulgowe 7 zł w niedziele wstęp bezpłatny n Początki państwa polskiego, Broń w dawnej Polsce, Piastów malowane dzieje, Gniezno w dawnych wiekach

Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu tel. 61 813 80 30 www.mnp.art.pl kierownik Joanna Nowak do 30.09. wt.-sob. g. 9.30-16, niedz. g. 10-18 bilety: 10 zł, ulgowe 7 zł w środy wstęp bezpłatny nieczynna jest Galeria Rogalińska korpus główny można zwiedzać z przewodnikiem, po uprzedniej rezerwacji n W muzeum zwiedzać można północne skrzydło pałacu, powozownię, a także wyremontowane, ale jeszcze niewyposażone wnętrza korpusu głównego. więcej na 65 str. IKS-a

Pierwszych Piastów na Lednicy

Lednogóra tel. 61 427 50 10 www.lednicamuzeum.pl dyrektor Andrzej M. Wyrwa do 30.09. wt.-pt. g. 9-17, sob. i niedz. g. 10-18 (ostatnie wejście na pół godziny przed zamknięciem) bilety: 9 zł, ulgowe 4 zł, n Wyspa z reliktami architektury kamiennej – pałacowej i sakralnej – z okresu panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego (X-XI w.); podwodne pozostałości dwóch mostów traktu poznańsko-gnieźnieńskiego (przeprawa promowa); widoczny wał grodowy; na podgrodziu – rekonstrukcja fragmentu zabudowy drewnianej ekspozycje czasowe

n Ostrów Lednicki.

Pod niebem średniowiecza

Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

ekspozycja czasowa

n Gniezno – Miasto Królów wystawa czynna do 16.12. kurator: Jakub Magrian autor: Stanisław Pasiciel więcej na 69 str. IKS-a spotkania w muzeum n 9.09. g. 12-18 piknik królewski z wystawą Gniezno – miasto królów

Powstańców Wielkopolskich im. gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego w Lusowie

ul. Ogrodowa 3a, tel. 61 814 69 52 dyrektor Anna Grajek wt.-sob. g. 9-15, grupy zorganizowane prosimy o wcześniejszy kontakt telefoniczny bilety: 3 zł, ulgowe 1,50 zł n kolekcja pamiątek po powstańcach wielkopolskich, pamiątki po gen. Józefie Dowborze-Muśnickim i jego rodzinie

Pracownia Literacka Arkadego Fiedlera w Puszczykowie

ul. Słowackiego 1 tel. 61 813 37 94, www.fiedler.pl dyrektor Marek Fiedler wt.-niedz. g. 10-18 bilety: 9 zł, ulgowe 8 zł ekspozycja w starym domu rodzinnym Fiedlerów (książki A. Fiedlera, pamiątki z podróży) oraz kolekcja

67

Fot. J. Wrzesiński

muzea

Mały Wojownik Dni Dziedzictwa Kulturowego Tajemnice codzienności to hasło tegorocznych Dni Dziedzictwa. 8 września Gród w Grzybowie zaprasza na Questing – rodzinną grę terenową polegającą na poszukiwaniu skarbu.

Dotarcie do niego będzie wiodło poprzez pokonywanie kolejnych stanowisk i odkrywanie bogactwa grzybowskiego grodu. W programie również Dziecięcy Turniej Łuczniczy o Pierścień Grzybowa, a o g. 13 wykład Jacka Wrzesińskiego Archeologia zabawek – dziecięcy świat zabawek.

Uczestnicy gry zaproszeni zostaną do poznania historii i życia codziennego dzieci z X-XII wieku. W tradycji wczesnego średniowiecza chłopcy już od dzieciństwa przygotowywani byli do obowiązków dorosłych mężczyzn, dziewczynki uczestniczyły w codziennych pracach i zajęciach domowych.

Gra pozwoli ożywić nieznane przedmioty, zabawki dzieciństwa i poznać zapomniane tradycje związane z przejściem ze świata dziecka w świat męski, przemianę małego człowieka w przyszłego woja.

Przedmioty znajdowane podczas badań wykopaliskowych w grobach dzieci przechowują „historię zdarzeń i osób, którym towarzyszą”. Każdy przedmiot jest interesujący dzięki swojej odmienności, a ich lokalizacja i różnorodność pozwalają snuć opowieści o zwyczajach związanych z obyczajami i życiem codziennym.

Questing – rodzinna gra terenowa. Gród w Grzybowie, 8.09. g. 10-16

monumentów egzotycznych w Ogrodzie Tolerancji.

Przyrodniczo-Łowieckie w Uzarzewie (Oddział MN Rolnictwa w Szreniawie) tel. 61 818 12 11 www.muzeum-szreniawa.pl kierownik Anna Makarewicz

do 31.10. wt.-pt. g. 9-16 sob.-niedz. g. 10-16 (ostatnie wejście na pół godziny przed zamknięciem) bilety: 8 zł, ulgowe 6 zł, pawilon trofeów egzotycznych 3 zł w soboty wstęp bezpłatny muzeum znajduje się na terenie zespołu parkowo-pałacowego n w pałacu: historia łowiectwa

n w powozowni: zwierzęta Wielkopolski w ich naturalnym środowisku, kolekcja ptaków i jaj n w pawilonie: trofea egzotyczne oraz zbiór papug ekspozycja czasowa

n Medale myśliwskie wystawa ze zbiorów muzeum z okazji jubileuszu 35-lecia tej instytucji czynna do 31.10.

68

muzea Regionalne w Stęszewie

Rynek 8 Dyrektor Anna Krupecka tel. 61 813 40 12 www.muzeumsteszew.pl muzeum@steszew.pl wt.-niedz. g. 10-14 (grupy zorganizowane prosimy o telefoniczne zgłaszanie wycieczek) wstęp bezpłatny n historia Ziemi Stęszewskiej i miasta Stęszewa

Skansen i Muzeum Pszczelarstwa im. prof. Ryszarda Kosteckiego w Swarzędzu

(Oddział MN Rolnictwa w Szreniawie) www.muzeum-szreniawa.pl skansen czynny codziennie od świtu do zmierzchu – unikatowa kolekcja uli kłodowych, koszowych i figuralnych kierownik muzeum Jerzy Kamprowski do 31.10. wt.-sob. g. 9-17, niedz. g. 10-17 bilety: 5 zł, ulgowe 3 zł w soboty wstęp bezpłatny n historia bartnictwa i pszczelarstwa, rasy hodowanych pszczół, ich anatomia oraz produkty wytwarzane przez te pożyteczne owady

Śremskie

Śrem, ul. Mickiewicza 89 tel. 61 283 59 38 www.muzeum.srem.pl dyrektor Mariusz Kondziela pon., śr., czw., pt. g. 8-15, wt. g. 8-17, druga sob. m-ca g. ­11-17, grupy zorganizowane prosimy o wcześniejszy kontakt telefoniczny bilety: 3 zł ekspozycja czasowa

n Moi Mężczyźni malarstwo Anki Mierzejewskiej otwarcie wystawy 30.09. g. 15

spotkania w muzeum

n 1 i 8.09. g. 10-15 warsztaty Ikony – nauka pisania i czytania w Muzeum Śremskim

Wielkopolski Park Etnograficzny

Dziekanowice-Lednogóra (Oddział Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy) tel. 61 427 50 40 www.lednicamuzeum.pl kierownik Antoni Pelczyk do 30.09. wt.-pt. g. 9-17 sob. i niedz. g. 10-18 (ostatnie wejście na pół godziny przed zamknięciem) bilety: 9 zł, ulgowe 4 zł, n Rekonstrukcja wsi wielkopolskiej: kilkadziesiąt zróżnicowanych chronologicznie (od XVII do XX w.) i społecznie obiektów budownictwa wiejskiego z historycznej Wielkopolski z kompletnie urządzonymi wnętrzami. ekspozycja czasowa

n Chram boga Nii na Ostrowie Lednickim. Świat wierzeń w Starej Baśni J. I. Kraszewskiego czynna do 31.10. n Ludowe pasje. Ze zbiorów Stanisława Pasiciela czynna do 30.10. n Ostrów Lednicki. Pod niebem średniowiecza na folwarku w Dziekanowicach spotkania w muzeum n 9.09. Pożegnanie lata – pokazy dawnych prac gospodarskich, rzemieślniczych i rękodzielniczych związanych z porą jesienną i przygotowaniem do zimy n 15-16.09. Europejskie Dni Dziedzictwa Tajemnice codzienności: Do chleba i nieba sto cnót, człeku, trzeba...

Zamek Górków w Szamotułach ul. Wroniecka 30 tel. 61 292 18 13

www.zamek.org.pl dyrektor Michał Kruszona wt.-pt. g. 9-16 sob.-niedz. g. 10-17 bilety: zamek 4 zł, ulgowe 2,50 zł; baszta 4 zł, ulgowe 2,50 zł; oficyna 3 zł, ulgowe 2 zł, spichlerz 3 zł, ulgowe 2 zł w czwartki wstęp bezpłatny do jednego z obiektów n w zamku: wnętrza zamkowe n w baszcie Halszki: Historia ziemi szamotulskiej, od pradziejów do 1945 r. n w oficynie: wystawa etnograficzna ekspozycje czasowe

n W sieci codzienności otwarcie wystawy prac Antoniego Ruta 7.09. g. 18 więcej na 22 str. IKS-a n Tebriz. Saruk. Kaszgaj kobierce perskie ze zbiorów Fundacji Teresy Sahakian i Zamku Królewskiego w Warszawie wystawa czynna 21.09.-30.12.

Zamek Opalińskich w Sierakowie

ul. Stadnina 3 a tel. 61 295 23 92 www.muzeum-sierakow.pl dyrektor Robert Jędrzejczak wt.-pt. g. 8.30-15.30 sob. g. 11-15, niedz. g. 13-17 bilety: 5 zł, ulgowe 3 zł n sarkofagi rodziny Opalińskich, wnętrza zamkowe, badania archeologiczne zamku Opalińskich, zabytki kultury materialnej Pojezierza Międzychodzko-Sierakowskiego ekspozycja czasowa

n Stowarzyszenie Drzewce 2002 otwarcie wystawy 14.09. g. 18 połączone z koncertem poezji śpiewanej Cisza jak ta wystawa czynna do 30.10.

Zamek w Gołuchowie

Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu

69

muzea

Fot. Archiwum MPPP w Gnieźnie

tel. 62 761 50 94 www.mnp.art.pl kierownik Danuta Marek do 30.09. wt.-sob. g. 10-16 niedz. g. 10-18 bilety: 10 zł, ulgowe 7 zł we wtorki wstęp bezpłatny n zbiory malarstwa zachodnioeuropejskiego i polskiego XVI-XVII w., meble, tkaniny oraz wazy starożytne

Zamek w Kórniku

Biblioteka Kórnicka PAN Kórnik, ul. Zamkowa 5 tel. 61 817 00 81 dyrektor Tomasz Jasiński do 30.09. wt.-niedz. g. 10-17 (kasa do g. 16.30) bilety: 14 zł, ulgowe 7 zł Wśród eksponatów uwagę zwraca unikatowa kolekcja etnograficzno-przyrodnicza zebrana przez Władysława Zamoyskiego podczas jego podróży do Australii i Oceanii w latach 1879-1881.

Ziemi Średzkiej w Koszutach

tel. 61 285 10 23 dyrektor Jacek Piotrkowski wt.-pt. g. 9-15 sob. i niedz. g. 10-14 bilety: 5 zł, ulgowe 2 zł we wtorki wstęp bezpłatny Dworek szlachecki z XVIII w., pamiątki związane z przeszłością ziemi średzkiej. n Mała siedziba ziemiańska w Wielkopolsce – meble, obrazy i przedmioty dekoracyjne z przełomu XIX i XX w.

Wikliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomyślu

(Oddział MN Rolnictwa w Szreniawie) tel. 61 442 23 11 www.muzeum-szreniawa.pl

Kopia korony wykonanej na koronację Władysława Łokietka w 1320 r., wł. Adama Orzechowskiego

Dzieje monarchii polskiej

Do grudnia 2012 Muzeum Początków Państwa Polskiego prezentuje wystawę Gniezno – Miasto Królów. Poprzez bezcenne dzieła sztuki sakralnej, świeckiej oraz ważne dokumenty historyczne przybliża nam losy Królestwa Polskiego na przestrzeni 400 lat. Ideą wystawy jest przedstawienie roli Gniezna – pierwszej stolicy Polski, a zarazem – siedziby arcybiskupów, dysponujących wyłącznym przywilejem koronacji władców. Ukazuje okoliczności kolejnych koronacji królewskich za panowania dynastii Piastów, sukcesję tronu piastowskiego przez Andegawenów i Władysława Jagiełłę, polityczny i jednocześnie sakralny charakter ceremoniału koronacyjnego w wiekach średnich.

Pokazuje trwałość tradycji historycznej Gniezna jako kolebki państwa polskiego, również w czasach I Rzeczypospolitej.

Na ekspozycji znalazło się ponad 200 zabytków, wypożyczonych z różnych instytucji kulturalnych w kraju i za granicą. Jednym z najciekawszych eksponatów jest zestaw insygniów królewskich używanych od czasów Władysława Łokietka. wystawa Gniezno – Miasto Królów Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie czynna do 16.12.

kierownik Andrzej Chwaliński do 31.10. wt.-sob. g. 9-17, niedz. g. 13-18 (ostatnie wejście na pół godziny przed zamknięciem) bilety: 5 zł, ulgowe 3 zł w soboty wstęp bezpłatny

n historia wikliniarstwa i plecionkarstwa w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem terenu Wielkopolski, historia chmielarstwa w Polsce prezentująca rejon nowotomyski Muzea – oprac. G. S.

centra kultury

Centrum Kultury ZAMEK ul. Św. Marcin 80/82 (D3) tel. 61 646 52 76 kasa tel. 61 646 52 60 dyrektor Anna Hryniewiecka www.zamek.poznan.pl

n Artur Andrus – Myśliwiecka 1.09. g. 19 Dziedziniec Różany Artur Andrus to artysta multimedialny. Na co dzień redaktor trójkowej Powtórki z rozrywki, co tydzień gospodarz spotkań w warszawskiej Piwnicy pod Harendą, poeta, autor tekstów piosenek, artysta kabaretowy, komentator Szkła kontaktowego, a także laureat konkursu Mistrz Mowy Polskiej.

Myśliwiecka to nazwa ulicy w Warszawie, przy której znajduje się radiowa Trójka. Jest to też tytuł płyty, na której Artur Andrus śpiewa swoje piosenki, a wśród nich: Balladę o Baronie, Niedźwiedziu i Czarnej Helenie, Cieszyńska, Glanki i pacyfki. W koncercie promującym album Myśliwiecka znajdą się również anegdoty, komentarze i wiersze napisane z finezją i szczyptą pobłażliwej ironii – oczywiście jak najpiękniejszą polszczyzną. n Węgierska Kawalkada 8-9.09.

Węgierska Kawalkada to prezentacja kultury węgierskiej w Poznaniu. Wezmą w niej udział winiarze, artyści i rzemieślnicy z różnych regionów Węgier, którzy odkryją tajemnice swoich zawodów, zaprezentują rękodzieło artystyczne i sztukę ludową, m.in. ceramikę, rzeźbę w drzewie, rymarstwo, a także rodzime węgierskie produkty tzw. hungarica. Nie zabraknie węgierskiej muzyki. Wystąpią: zespół Piroska (8.09. g. 12;

9.09. g. 11), zespół Sheket (8.09. g. 16; 9.09. g. 16.30) oraz Orsi Kozma Jazz Quartet (8.09. g. 19.30).

Organizator: Węgierski Instytut Kultury. n Mediations Biennale The Unknown – Niepojmowalne 14.09.-14.10.

W tegorocznym Mediations Biennale weźmie udział około 100 artystów z całego świata. Nad wystawą czuwać będzie 4 głównych kuratorów: Denis Carvalho (Brazylia/USA), Friedhelm Mennekes (Niemcy), Fumio Nanjo (Japonia) i Tomasz Wendland (Polska). Prace artystów wypełnią najważniejsze przestrzenie wystawiennicze oraz przestrzeń miejską Poznania. Jednym z partnerów przedsięwzięcia jest CK Zamek, w którym zobaczymy ponad 20 prac.

Więcej na str. 7-14 i 55 IKS-a. n Koniec i początek Kościoła 26.09. g. 18 Sala pod Zegarem Pytanie o zmiany w Kościele jest w Polsce także pytaniem o jeden z najważniejszych aspektów życia społecznego. Jak budować autorytet

wewnątrz i na zewnątrz Kościoła? Czy w jego działalności da się przekonująco połączyć konserwatyzm etyczny z lewicowymi poglądami na gospodarkę? Czy wciąż można, nie rezygnując z tożsamości religijnej, współtworzyć język współczesnej filozofii, historii, myśli politycznej? A może miejsce Kościoła powinno być na marginesie sfery publicznej, skoro w polityce religijny coraz częściej znaczy skrajny?

Debata z udziałem m.in. Tadeusza Bartosia i Wojciecha Bonowicza to piąte spotkanie z cyklu Świat Przedstawiony. Literatura – Nauka – Media. n Zamkowe pracownie 16 pracowni i zespołów – plastycznych, muzycznych, teatralnych i filmowych – czeka od nowego sezonu na dzieci, młodzież i dorosłych. Zapisy (bezpośrednio u instruktorów w pracowniach) ruszają 4.09. Dla wszystkich niezdecydowanych przygotowano otwarte warsztaty, koncerty i wystawy. Informacji udziela: Dział Edukacji Artystycznej, pok.

231, tel. 61 64 65 317, edukacja@ zamek.poznan.pl.

oprac. J. P.

29.09. CK Zamek zaprasza na debatę Koniec i początek Kościoła

Fot. Archiwum CK Zamek

70

centra kultury ośrodki kultury Ośrodek Alliance Française przy UAM

kierownik dr Marta de Mezer Collegium H. Cegielskiego ul. 28 Czerwca 1956 r. nr 198 tel./fax 61 829 29 47 www.amu.edu.pl/alliance afpoznan@amu.edu.pl sekretariat: pon.-pt. g. 9-15 biblioteka i czytelnia: pon. g. 10-17, wt.-pt. g. 9-15 n do 30.09. wystawa fotograficzna Les couleurs de Tunisie Małgorzaty Kowalskiej n od 24.09. zapisy na kursy j. francuskiego na wszystkich poziomach zaawansowania (rozmowy kwalifikacyjne w g. 14-17)

Austriacki Ośrodek Kultury UAM

Centrum Egzaminacyjne ÖSD kierownik Bernadeta Sturzbecher ul. Zwierzyniecka 7 tel. 61 829 24 24, tel./fax 61 829 25 20 austruni@amu.edu.pl www.austria-uniwersytet.poznan.pl czynne: pon.-pt. g. 9.30-15.30 n wrzesień zapisy na kursy j. niemieckiego (wszystkie poziomy zaawansowania, bezpłatne konsultacje językowe)

Babiląd

Ośrodek Rozwoju Osobistego Kobiet W krainie czarów ul. Bukowska 31/ 6 tel. 608 437 377 info@babilad.pl www.babilad.pl

Barak Kultury

Fundacja Barak Kultury ul. Św. Marcin 80/82 p. 329 tel. 61 646 53 44 barakkultury@barakkultury.pl www.barakkultury.pl

Biblioteka Raczyńskich

pl. Wolności 19 tel. 61 852 94 42 www.bracz.edu.pl uwaga! z uwagi na rozbudowę Biblioteki Raczyńskich spotkania, wystawy i imprezy odbywają się w oddziałach i filiach BR n 9.09. g. 12.30 (Filia Wildecka przy ul. Roboczej 4) Bajeczna niedziela u Raczyńskich – Jacek Braciak przeczyta fragmenty najnowszej książki Tomasza Trojanowskiego Włochacz i obca cywilizacja

Biblioteka Uniwersytecka ul. Ratajczaka 38/40 tel. 61 829 38 17 library@amu.edu.pl www.lib.amu.edu.pl

Biblioteka i Czytelnia Brytyjska UAM ul. Międzychodzka 5 tel. 61 829 27 25 biblbryt@amu.edu.pl www.librarynet.pl/poznan kierownik: Joanna Kopel godziny otwarcia: pon.-pt. g. 10-18, sob. g. 10-14

71

72

centra kultury Cafe Misja

Centrum Kultury Fara ul. Gołębia 1 tel. 61 415 14 43, www.cafemisja.pl n 19.09. g. 19.30 koncert zespołu 3dzieści3; bilety 10 zł

Estrada Poznańska

Scena na Piętrze ul. Masztalarska 8, tel. 61 852 88 33 www.estrada.poznan.pl dyrektor Tomasz Karczewski dyrektor artystyczny Wojciech Juszczak bilety: pon., śr., czw. g. 15-18 wt. i pt. g. 10-13 oraz godzinę przed imprezą rezerwacja biletów: 61 855 26 81 Scena na Piętrze n 17.09. g. 19 Koncert Doroty Lanton L’amour a Paris, czyli Miłość w Paryżu z towarzyszeniem zespołu Marka Stefankiewicza i udziałem Bogusława Nowickiego; bilety: 60, 45, 30 zł kino Muza n 6-7.09. 9. Europejski Festiwal Filmowy Integracja Ty i Ja, wstęp wolny – 6.09. g. 17 Najlepsza forma mojego życia, reż. P. Sobczak; Sportowiec, reż. P. Słomkowski; Ołówek, reż. J. Frydych; Cataplexy, reż J. Salcido, USA – 7.09. g. 17 Imagine the sky, reż. B. Kornetzky; Przemiany, reż. K. Gondek n premiery: – 7.09. Misiaczek, reż. M. Matthiesen, Dania, 2012; Raj: Miłość, reż. U. Seidl, Austria, Francja, Niemcy, 2012 – 14.09. W Drodze, reż. W. Salles, USA, 2012 – 21.09. Kochanek królowej, reż. N. Arcel, Czechy, Dania, Niemcy, Szwecja, 2012; Wiedźma wojny, reż. K. Nguyen, Francja, 2012 n 12.09. g. 18 Przegląd Reklamy Społecznej n 15-19.09. Przegląd filmów skandynawskich nie tylko dla dzieci; bilety 10 zł

Dom Bretanii

Fundacja Poznań – Ille-et-Vilaine Stary Rynek 37 tel. 61 851 68 51, fax 61 851 68 50 www.dombretanii.org.pl dyrektor Mariola Samulska-Musiał n do 14.09. wystawa Salomé Sloan Szkice z wyspy Houat n od 17.09. zapisy na kursy językowe w Ośrodku Nauczania Języków Romańskich n 29.09. g. 10-14 drzwi otwarte

Dom Literatury Biblioteki Raczyńskich ul. Wroniecka 14 tel. 61 855 12 44

Fundacja Mały Dom Kultury

ul. Zamkowa 3/4 n 30.09. g. 12.30-14 warsztaty dla dzieci i rodziców – spotkanie z ogrodowym słoniem Pomelo – bohaterem książek Ramony Badescu i Benjamina Chauda Pomelo ma się dobrze pod swoim dmuchawcem i Pomelo jest zakochany; wstęp wolny (obowiązują zapisy tel. pod nr.

696 310 592 lub mailowo julia@ fundacjamdk.pl)

Galeria Domu Trzeźwości Al. Marcinkowskiego24 kontakt@domtrzezwosci.org czynna pon.-pt. g. 16-22, sob. g. 9-14, niedz. g. 16-21

Galeria Sztuki Starówka

Dziennego Domu Pomocy Społecznej nr 4 ul. Wielka 1 tel. 61 855 76 47 czynna: pon.-pt. g. 10-16.30

Klub Literacki Dąbrówka

Piątkowskie Centrum Kultury Dąbrówka os. Bolesława Chrobrego 117 imprezy prowadzi Jerzy Grupiński n 4.09. g. 18 przegląd publikacji członków Klubu Literackiego; prezentacja twórczości Ireny Banaszkiewicz-Niedzielskiej; wstęp wolny n 18.09. g. 18 spotkanie wokół nowych książek: Kalina I. Zioła Kwaśne winogrona, Marek Słomiak Otwarte cykle czasu; omówienie Danuta Bartosz, Elżbieta Stankiewicz-Daleszyńska; wstęp wolny

Księgarnia Między Słowami uwaga! zmiana adresu ul. Galileusza 8 (os. Kopernika) tel. 795 234 395 miedzy.slowami@go2.pl www.ksiegarnia-miedzyslowami. blogspot.com dla dzieci

n wrzesień warsztaty literackie, spotkania z bohaterami ulubionych książek, twórcze zabawy, zajęcia dla grup przedszkolnych i szkolnych (rezerwacje w wybranym terminie pod adresem: miedzy.slowami@o2.pl) n w każdą sobotę g. 12 rodzinne spotkania Między Słówkami; wstęp 5 zł (kupon wymienny na książki) n 12.09. g. 17 warsztaty fotograficzne Początki fotografii; obowiązują zapisy n 18.09. g. 17 z cyklu Mądra Mysz prezentuje spotkanie z właścicielką pasieki Alicją Ćwiąkał, która przybliży niezwykle ciekawe i poukładane życie pszczół na podstawie książki Pszczoła to ja. W programie: pokaz wytapiania świec z wosku pszczelego oraz smakowanie miodu; obowiązują zapisy n 22.09. g. 16-17.30 gra osiedlowa z Lassem i Mają; cena 15 zł, obowiązują zapisy (ilość miejsc ograniczona!) n 26.09. g. 17 z cyklu Pyszne książki warsztaty literacko-kulinarne na podstawie serii książek o Cecylce

centra kultury

Fundacja Mały Dom Kultury zaprasza 30.09. o g. 12.30 na warsztaty dla dzieci i rodziców

Knedelek i gąsce Walerii; obowiązują zapisy dla dorosłych

n 17.09. g. 19 spotkanie z Joanną Opiat-Bojarską, autorką autobiograficznej powieści Kto wyłączy mój mózg n 24.09. g. 19 wieczór autorski Andrzeja Janusz Stanisławskiego; wstęp wolny

Księgarnia z Bajki

os. Przyjaźni 125 os. Wichrowe Wzgórze 124 tel. 61 820 05 82 www.ksiegarnia-bajka.com.pl n 15.09. g. 10.30 wręczenie nagród i wyróżnień laureatom konkursu Bajka za bajkę; spotkanie z autorami i ich rodzicami n 15 i 22.09. g. 11 poranek literacki dla najmłodszych; godzina zabawy z książkami

n 15.09. g. 12.15 literackie urodzinki n 20.09. g. 18-21 Trening Skutecznego Rodzica n 23.09. g. 10-20 warsztaty dla kobiet z baśniami z książki Biegnąca z wilkami; prowadzenie Renata Dziurdzikowska n 23.09. g. 19 z cyklu Klub Zwierciadła wykład, bajka, dyskusja i warsztaty na temat: Jak radzić sobie z toksycznymi ludźmi w pracy?; warsztaty poprowadzi Renata Dziurdzikowska, dziennikarka pisma Zwierciadło n 23.09. g. 16-18 warsztaty dla rodziców i nauczycieli Jak kochać dziecko; zapisy: bajka-krystyna@ tlen.pl

Księgarnia Jedynka Al. Marcinkowskiego 21 jedynka@ksiaznica.pl

Fot. Materiały organizatorów

Międzynarodowy Program Rezydencji Artystycznych (MPRA)

w Polsce programem zarządza: Stowarzyszenie Nastawnia ul. Madalińskiego 11/12 www.nastawnia.com.pl office@nastawnia.com.pl n 2.09. g. 10:30-12 (grupa polskojęzyczna, z udziałem tłumacza), g. 12:30-14 (grupa obcojęzyczna) GRA bez GRAnic – warsztaty z Veroniką Tzekovą (Concordia Design, ul. Zwierzyniecka 3) n 8.09. Fooootballll z Veroniką Tzekovą w ramach Pikniku Familijnego Lecha (Stadion Treningowy KKS Lech Poznań) n 12-23.09. wystawa finałowa letniej edycji Międzynarodowego Programu Rezydencji Artystycznych: Veronika Tzekova Challenged Games, Patrik Kovačovský Second Space (Galeria Miejska Arsenał, Stary Rynek 3) n 19.09. g. 17 sesja krytyczna – Veronika Tzekowa, Patrik Kovačovský i wybrani poznańscy artyści (Galeria Miejska Arsenał, Stary Rynek 3) n 18-25.09. Fooootballll – land art (gra w przestrzeni miejskiej) autorstwa Veroniki Tzekovej; 22.09. g. 12 mecz z udziałem zaproszonych piłkarzy, sędziów, komentatorów oraz publiczności (teren łąki sportowej pod Dzwonem Pokoju na Cytadeli)

Ogród Botaniczny

Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu ul. Dąbrowskiego 165 Pawilon Ekspozycyjno-Dydaktyczny (wejście na teren Ogrodu obok Centrum Ogrodniczego Botanik) czynny codziennie w g. 9-20 tel. 61 829 20 23 www.ogrod.amu.edu.pl n 2.09. g. 16 koncert Operetka Wiedeńska w Botaniku. W programie: arie i duety operetkowe i musicalowe w wykonaniu artystów Teatru Wielkiego w Poznaniu

73

centra kultury n 9.09. g. 10-17 z cyklu Urodziny Botanika spotkanie edukacyjne Puszcza Zielonka po horyzont: W programie: otwarcie wystawy fotograficznej Mileny Kuleczki Puszcza Zielonka po horyzont, otwarcie wystawy rzeźby Wielkopolskiego Związku Artystów Rzeźbiarzy W kręgu natury, wykłady zaproszonych gości, wycieczki z przewodnikiem po ogrodzie, gry, zabawy i konkursy edukacyjne, występy artystyczne, stoiska informacyjne gmin: Swarzędz, Czerwonak, Kiszkowo, Murowana Goślina, Pobiedziska, Skoki, stoiska z lokalnymi wyrobami ekologicznymi, kiermasz roślin, ekspozycja grzybów n warsztaty artystyczne w Botaniku Wrzesień w Ogrodach wyobraźni, więcej na www.ogrod.amu.edu.pl

Palmiarnia Poznańska

ul. Matejki 18 tel. 61 865 89 07 sekretariat@palmiarnia.poznan.pl n 4.09. g. 17 otwarcie wystawy fotografii Tomasza Skorupki Co w trawie piszczy; czynna do 30.09.

Wystawa obejmuje 30 fotogramów przedstawiających makrofotografie owadów i innych bezkręgowców regionu Wielkopolski, ukazujące tajemnicze uroki ich budowy i barw.

Piwnica duchowa

Karmelitańskie Centrum Duchowości Wzgórze św. Wojciecha klasztor oo. Karmelitów Bosych ul. Działowa 25 tel. 61 852 92 93 wojciechciak@poczta.onet.pl prowadzący o. Wojciech Ciak OCD

PoemaCafe

uwaga! nowy adres! ul. Langiewicza 2 www.poemacafe.pl n 1.09. g. 19 w ramach VII urodzin PoemaCafe – koncert flamenco

Fot. T. Skorupka (2x)

74

W ramach wystawy Co w trawie piszczy w poznańskiej Palmiarni zobaczymy świat owadów z bliska

w wykonaniu Super Duo; wstęp 30 zł (konieczna rezerwacja) n 5, 12, 19, 26.09. g. 20.30-24 Milonga Poema – spotkania miłośników tanga na cotygodniowych „milongach”; wstęp 5 zł n 7.09. g. 19 koncert Big Bandu występującego z przebojami naj-

większych polskich gwiazd i muzyką filmową; wstęp 30 zł n 14.09. g. 20 koncert Witka Łukaszewskiego i Wojtka Hoffmanna Flamenco & Rock; wstęp 25 zł n 20.09. g. 18.30 wieczór poetycki Andrzeja Simona; wstęp wolny

75

centra kultury Tajny agent robi zdjęcia

Trakt

Centrum Turystyki Kulturowej ul. Zagórze 6A, tel. 61 279 70 20 www.poznan.pl/trakt więcej na 32-33 str. IKS-a

Stowarzyszenie Twórców i Sympatyków Kultury

przy KWP w Poznaniu, www.stisk.pl

Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury

ul. Bolesława Prusa 3 tel. 61 664 08 50 www.wbp.poznan.pl n 4.09. g. 17 otwarcie wystawy pokonkursowej XII edycji Ogólnopolskiego Konkursu Fotograficznego Przestrzeń Wyobraźni; czynna do 17.09.

domy kultury Gminny Ośrodek Kultury

Komorniki ul. Stawna 7/11 tel. 61 8107449 e-mail gokkomorniki@wp.pl

Młodzieżowy Dom Kultury nr 1 Droga Dębińska 21 tel. 61 833 79 10 www.mdk1.pl

Młodzieżowy Dom Kultury nr 2 ul. Za Cytadelą 121 tel. 61 820 11 12 mdk2@mdk2.pl www.mdk2.pl

Fot. Materiały organizatorów

Drużyna gotowa? To biegiem – odkrywać tajemnice Poznania! 1 września w Poznaniu odbędzie się gra miejska Zostań tajnym foto-agentem. Dla wszystkich dobra zabawa, a dla zwycięzców sprzęt fotograficzny.

Atrakcji w Poznaniu dostatek, ale takiej jeszcze nie było.

Tym razem zawita do nas portal zwalcznude.pl ze swoją grą miejską, która została już rozegrana w Warszawie i Gdańsku, a teraz wędruje po innych miastach.

– To gra, w której nie tylko się biega, ale też bierze udział w zabawach edukacyjnych – mówi Justyna Kociszewska, reprezentująca organizatora. – Będzie można nauczyć się grać we freezbee, chodzić na szczudłach i robić zdjęcia – dodaje.

Każda z drużyn (od 3 do 6 osób) będzie musiała więc wyznaczyć swojego fotografa, który udokumentuje cały przebieg gry. Później fotoreportaż oraz zdobyte podczas gry punkty zdecydują o wygranej. Główną nagrodą będzie aparat fotograficzny. Ale to nie koniec zmagań, bo nagrodzone zdjęcie będą rywalizować z fotoreportażami, które zwyciężyły w innych miastach. Gdzie będą biegać tajni agenci w Poznaniu?

– Nie zdradzamy tego – śmieje się Justyna Kociszewska – to przecież będą tajni detektywi! Żeby się dowiedzieć, trzeba wziąć udział. Szczegóły na stronie www.zwalcznude.pl.

Jan Gładysiak

Młodzieżowy Dom Kultury nr 3

ul. Jarochowskiego 1 tel. 61 866 57 47 mdk3@tmpsc.pl www.mdk3lazarz.pl n 7.09. g. 17 pożegnanie lata w rytmach disco dla uczestników akcji Lato w mieście i dzieci z klas I-IV n 8.09. g. 11 z cyklu TworzyMy plastyczne warsztaty Balonowy ptak dla dzieci 3-5-letnich z rodzicami n 14.09. g. 17 otwarte warsztaty fotografii studyjnej dla młodzieży od 13 lat n 15.09. g. 11 z cyklu TworzyMy plastyczne warsztaty Stwory, ptaki i inne zwierzaki dla dzieci 3-5-letnich z rodzicami n 21.09. g. 17 impreza z cyklu Poznajemy świat dla dzieci od lat 8

76

centra kultury n 22.09. g. 11 z cyklu TworzyMy plastyczne warsztaty Zamek z kartonu dla dzieci 3-5-letnich z rodzicami n 28.09. g. 17 z cyklu Nastolatki z pasją spotkanie Igłą i nitką dla młodzieży od 10 lat

DK Stokrotka

ul. Cyniowa 11 tel./fax 61 867 19 19 www.dkstokrotka.pl dkstokrotka@tlen.pl

ODK Orbita

os. Kosmonautów 118 tel. 61 630 33 28 (po g. 15)

ODK Pod Lipami

Biblioteka Raczyńskich os. Pod Lipami 108 a tel. 61 820 07 93, fax 61 828 73 47 www.psmwinogrady.pl lub www. bracz.edu.pl odkpodlipami@psmwinogrady.pl n 10.09. wystawa fotografii Poznaj Polskę dokumentująca działalność sekcji turystycznej działającej przy ODK Pod Lipami n 17.09. g. 16 impreza dla seniorów Dzień Złotego Wieku n 19.09. g. 15.30 spotkanie Stowarzyszenia Pomocy Chorym z Zespołem Turnera n 28.09. g. 19 Klub Obieżyświatów

ODK Słońce

os. Przyjaźni 120 tel. 61 630 32 68 odkslonce@psmwinogrady.pl www.psmwinogrady.pl n 12.09. g. 18.30 Historia Kryminalna Poznania – spotkanie z Krzysztofem Smurą, reporterem i pisarzem, który zabierze uczestników w fascynującą podróż po kryminalnych zagadkach starego Poznania i uchyli rąbka dawnych tajemnic n 26.09. g. 18 spotkanie Literatura skandynawska z Szymonem Góralczykiem, pisarzem i fascynatem kultury skandynawskiej Ośrodki i Domy Kultury – oprac. T. B.

Tomek w stolicy Wielkopolski!

Na Czarnym Lądzie, W krainie kangurów, Wśród łowców głów czy Na tropach Yeti – każdy z tytułów cyklu o Tomku Wilmowskim przekonywał nas, że będziemy obcować z czymś niesamowitym. I rzeczywiście, tak było. Wraz z głównym bohaterem serii książek Alfreda Szklarskiego przemierzaliśmy odległe kontynenty, okrywając zakątki pełne egzotyki.

Biblioteka Raczyńskich obiecuje, że przygody czekają nas również tu, w Poznaniu. Klub Przygody i Podróży czyli Jesień z Tomkiem Wilmowskim to szereg działań edukacyjno-kulturalnych przygotowanych specjalnie dla młodych poznaniaków, przybliżających im nieznane obszary kultury: etnografię i antropologię kulturową, geografię czy muzykę z różnych stron świata. Na program, inspirowany postacią Tomka Wilmowskiego, składać się będą spotkania autorskie (m.in. z Markiem Fiedlerem, Waldemarem Kuligowskim, Krzysztofem Petkiem, Łukaszem Wierzbickim), prelekcje, warsztaty oraz pokazy filmowe.

Organizatorzy, zapraszając do współpracy pisarzy, redaktorów, muzyków, fotografów oraz podróżników, chcą dać szansę młodzieży na wartościowe zajęcia, które będą odskocznią od codzienności i alternatywną formą spędzania wolnego czasu.

Zapisy od września w filiach bibliotecznych. Szczegółowy plan na www.bracz.edu.pl Tomasz Bombrych

77 Bagnety przeciwko czołgom

Fot. Z. Szmidt

pomnik Armii „Poznań”

We wrześniu 1982 r. odsłonięto pomnik Armii „Poznań”

n – To pomnik tych, którzy zginęli za Polskę – mówi nastoletni Wojtek, jeżdżący na rolkach przy pomniku na Wzgórzu św. Wojciecha. Rzeczywiście.

Pomysł upamiętnienia poległych w bitwie nad Bzurą, którą stoczyła Armia „Poznań”, pojawił się w 1976 r.

Ta bitwa, choć przegrana, pokrzyżowała plany Niemców w marszu na Warszawę w czasie wojny obronnej Polski w 1939 r. Poznańskie władze i środowiska kombatanckie uznały jednak, że powinien powstać monument, wyrażający wdzięczność wszystkim żołnierzom polskim walczącym podczas II wojny światowej.

Wielka bitwa, wielka wojna, wielkie zasługi, więc i pomnik też musiał być

odpowiedni. Głowiono się, gdzie ma stanąć: na Łęgach Dębińskich, nad Maltą czy może na cyplu przy moście Chrobrego? W końcu wybrano Wzgórze św. Wojciecha. Wtedy okazało się jednak, że przebiega tam... cieplik. Wybraną koncepcję pomnika trzeba było więc dostosować do tych okoliczności. Koncepcję monumentu w postaci wielkich bloków wybrano w konkursie, komunistyczne władze zabiegały jednak o to, by pomnik miał kształt orła. To z kolei spotkało się ze sprzeciwem środowisk artystycznych.

Ostatecznie zdecydowano się więc na wielkie bloki przypominające niemieckie czołgi, przeciw którym stają zdeterminowane do obrony polskie bagnety. Autorką projektu była Anna

Rodzińska, później dołączył do niej Józef Iwański, będący autorem założenia urbanistyczno-architektonicznego. W pracach koncepcyjnych brał też udział Julian Boss-Gosławski.

Po tych licznych perypetiach pomnik zaczął powstawać w 1981 r., by 1 września 1982 r. Henryk Jabłoński, przewodniczący Rady Państwa PRL, mógł go uroczyście odsłonić.

W grudniu tamtego roku ulica, przy której monument stoi, zyskała patrona – dowódcę tejże armii gen. Tadeusza Kutrzebę. Dziś świętuje się tam rocznice wojennych wydarzeń, a na co dzień miejsce zaanektowali poznańscy rolkarze. Piszą jego historię alternatywną.

Jan Gładysiak

78

varia rocznice wrześniowe 1.09.1912 Poświęcony został cmentarz parafii Bożego Ciała przy ul. Bluszczowej.

1.09.1939 Około godziny 12 Poznań przeżył pierwszy nalot bombowy. 10.09. wojska hitlerowskie wkroczyły do miasta.

1.09.1982 Odsłonięto pomnik Armii „Poznań”.

3.09.1902 Podczas pobytu, związanego z odsłonięciem pomnika Fryderyka III w Poznaniu, cesarz Wilhelm II zapowiedział zniesienie hamujących rozwój miasta wałów fortecznych.

5.09.1832 Zmarł Jan Samuel Kaulfuss (ur. 1780), pedagog, były dyrektor poznańskiego gimnazjum św. Marii Magdaleny.

8.09.1972 Zmarł Wincenty Wierzejewski (ur. 1889), działacz niepodległościowy, współtwórca wielkopolskiego skautingu.

9.09.1972 Zmarł Adam Dołżycki (ur. 1886), dyrygent, kompozytor, pierwszy dyrektor utworzonego w 1919 r. Teatru Wielkiego w Poznaniu.

11.09.1862 Urodził się Bolesław Krysiewicz (zm. 13.11.1932), lekarz, działacz polityczny.

11-13.09.1992 Z inicjatywy Związku Miast Polskich odbył się w Poznaniu pierwszy ogólnopolski zjazd wójtów, burmistrzów i prezydentów.

15.09.1882 Urodził się Nikodem Pajzderski (zm. 1940), historyk sztuki, dyrektor Muzeum Wielkopolskiego (dzisiaj Muzeum Narodowe).

21.09.1912 Odbyło się zebranie konstytucyjne działającego do dziś chóru Arion.

22.09.1987 Zmarł Roman Brandstaetter (ur. 1906), poeta, dramaturg, prozaik. oprac. J. P.

Wojewódzkie uroczystości 73. rocznicy napaści na Polskę

rocznica wybuchu II wojny światowej: n 1.09. g. 10 – msza św. w kościele św. Józefa przy ul. Działowej; g. 11 – uroczystości przy pomniku Armii „Poznań”, ul. ks. Józefa: odegranie hymnu narodowego, wystąpienie Wojewody Wielkopolskiego, modlitwa za poległych, apel pamięci, składanie kwiatów rocznica wkroczenia wojsk sowieckich do Polski: n 17.09. g. 12 – uroczystości przy pomniku Ofiar Katynia i Sybiru w asyście Kompanii Honorowej Wojska Polskiego oraz Policji Organizacja uroczystości: Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu X V D ni L wowa i K re s ów 12-28.09. n 12.09. g. 17.30 – mecz piłki nożnej Warta Poznań – Pogoń Lwów z okazji 100-lecia klubu Warta, g. 18.15 – występ zespołu Tiligentne Batiary z Bytomia, stadion Warty przy Drodze Dębińskiej 12 n 14.09. g. 15 – otwarcie wystawy fotograficznej Krzysztofa Strykiera Lwów po 750 latach, wystawa czynna w dn. 14-28.09. w g. 8-16, hol Urzędu Wojewódzkiego, al. Niepodległości 16/18 n 15.09. g. 15 – Festyn Lwowski na stadionie Warty, g. 17 – uroczysta inauguracja XV Dni Lwowa i Kresów – wręczenie wyróżnień, występ W. Habeli, Sala Biała Urzędu Miasta pl. Kolegiacki 17 n 16.09. g. 9 – msza św. w intencji poległych Kresowian i członków TML i KPW, fara poznańska, ul. Gołębia 1, g. 10.30 – prelekcja Marka Rezlera Z Poznania do Lwowa, Dom Polonii, Stary Rynek 51, g. 18 – Festyn Sołacki – występ zespołów: Vivaty i Tiligentne Batiary, restauracja Meridian, ul. Litewska 22

n 17.09. g. 16 – udział w uroczystościach związanych z rocznicą 17. września 1939 r.: msza św. w kościele oo. Franciszkanów na Górze Przemysła, marsz pamięci pod pomnik Ofiar Katynia i Sybiru n 28.09. g. 15 – zamknięcie wystawy Lwów po 750 latach, hol Urzędu Wojewódzkiego organizacja: Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Poznaniu

XX Jubileuszowe Święto Aptekarzy

pod patronatem świętych Kosmy i Damiana 29.09. g. 9.30 fara poznańska – msza św., po mszy Jan Majewski przedstawi referat: Apteka jezuicka w Poznaniu na tle innych aptek klasztornych w XVII-XVIII wieku, wręczenie statuetki im. prof. Franciszka Adamanisa, koncert na organach F. Ladegasta w wykonaniu Elżbiety Karolak. Po uroczystości organizatorzy zapraszają na poczęstunek; odbędzie się też promocja książki: Czarek przyjaciołom pod red. Jana Majewskiego. Wydawca: Flos Carmeli 2012.

Mieszkańcy Jeżyc darczyńcom dzielnicy

Wśród osadników z Bambergu, którzy szczególnie zasłużyli się dla Jeżyc, była m.in. rodzina Kosickich. Na początku XX wieku Jan Kosicki i jego żona Weronika z Jeskich przekazali na cele społeczne liczącą ponad 2 tys. mkw nieruchomość w sercu Jeżyc. Dzisiaj znajduje się na niej plac Asnyka. Weronika Kosicka zrealizowała w ten sposób dewizę swojego ulubionego poety, Adama Asnyka, który pisał: Dla serc szlachetnych najwyższą rozkoszą, gdy drugim radość przynoszą. Mieszkańcy Jeżyc postanowili uhonorować swoich darczyńców. Z inicjatywy Rady Osiedla Jeżyce przy pl. Asnyka, od

79

varia strony ul. Słowackiego, odsłonięty zostanie pamiątkowy kamień z inskrypcją. Uroczystość odbędzie się w sobotę 29.09. o g. 15. Wcześniej, o g. 14, w kościele pw. Najświętszego Serca Jezusa i św. Floriana przy ul. Kościelnej 3, zostanie odprawiona msza św. w intencji darczyńców.

Uroczystościom będzie towarzyszyła okolicznościowa wystawa Z historii jednego placu prezentowana w galerii przy ul. Słowackiego 36. Zapraszamy wszystkich chętnych, nie tylko mieszkańców Jeżyc, do udziału w tym wydarzeniu.

C. O.

Już po raz szósty Urząd Marszałkowski zaprasza do Poznania na Światowe Dni Innowacji.

Jednym z głównych i najbardziej „widocznych” w mieście punktów programu będzie wystawa Labirynt Innowacji, która 24 września stanie na placu Mickiewicza. W Labiryncie prezentowane będą, za pośrednictwem nowoczesnych sprzętów multimedialnych, tablic interaktywnych, monitorów dotykowych, rzutników oraz efektów dźwiękowych, osiągnięcia wielkopolskich naukowców, przedsiębiorstw oraz niezwykłe światowe rozwiązania w takich dziedzinach, jak: społeczeństwo, edukacja, zdrowie, IT oraz design. Światowym Dniom Innowacji towarzyszyć będą otwarte debaty, m.in. Region 2030: Berlin – Warszawa – Poznań. Jak wyjść z cienia? czy Wielkopolanie 2030: Konserwatywni, starzy, biali?

Tegoroczna edycja wydarzenia skupi także szczególną uwagę na kwestiach polityki energetycznej. Ten temat będzie przedmiotem Forum Energia dla zrównoważonego rozwoju, które odbędzie się pierwszego dnia Światowych Dni Innowacji – 24 września.

Debaty odbywać się będą w plenerze – w parku Mickiewicza oraz w przestrzeni wystawy Labirynt Innowacji.

Fot. J. Gładysiak

Odkrycia, wynalazki, nowe technologie...

Porzundna Pyrlandia 2012 Pierwszy weekend września od dziesięciu lat przebiega w Poznaniu pod znakiem pyry. W tym roku podczas Pyrlandii, w sobotę 1 września, jak zwykle na Łęgach Dębińskich (park Jana Pawła II) nie zabraknie ani wielkopolskich twórców, ani smacznych potraw z pyrek. Hasło na 10. edycję to porzundna Pyrlandia. Zamiłowanie do porządku to cecha wrodzona Wielkopolan, ale czasy się zmieniają i dziś wyznacznikiem porządku są nie tylko wygrabione ścieżki i wypucowane okna. Najważniejsza jest ekologia. Podczas festynu specjaliści zajmujący się odpadami uczyć będą, jak radzić sobie z górami śmieci i nie szkodzić środowisku. Przy okazji zaprezentowany zostanie najnowocześniejszy sprzęt miejski – m.in. śmieciarki, zamiatarki, gratowóz. Dla uczestników konkursów i zabaw przygotowano nagrody, w tym dwa tysiące tytek z pyrami. Poza tym pyry będzie można zjeść. Przygotowane będą na słodko, na słono, na zimno i na gorąco, w całości i w kawałkach. Na scenie dominować będą poznańskie gwiazdy. Na początek Dixie Company, później Arka Noego, w dwóch odsłonach – z dziecięcymi przebojami i koncertem Pankracer.

Po godzinie 18 zagości Radio Yesterday z przeglądem największych przebojów rodem z Wielkopolski. Na finał zagra zespół Strachy na Lachy – wybrany na gwiazdę Pyrlandii głosami Internautów. Pyrlandia to także scena muzycznych debiutów. W tym roku przed poznańską publiczności ąwystąpią: Rusty Cage, Dell Arte i Tickets, Please! Impreza rozpocznie się w południe i potrwa do g. 22. Więcej na www.dnipyrlandii.com.pl i na www.facobook.com/dnipyrlandii.

Program: g. 14 Dixie Company, g. 15.30 INEA gra – scena jest twoja!, g. 16.30 Arka Noego, g. 17 Arka Noego – Pankracer, g. 18.30 Wielkopolskie Przeboje Radia Yesterday, g. 20 Strachy na Lachy org.

varia certyfikaty dla laureatów akcji Miejsce Przyjazne Seniorom. W październiku odbędą się warsztaty, wykłady otwarte oraz wiele innych interesujących wydarzeń, na które zapraszają organizacje pozarządowe, kluby seniora, kina, teatry i in.

Szczegółowe informacje na stronie www.centrumis.pl, w biurze CIS przy ul. Mickiewicza 9a (61 847 21 11) oraz w październikowym wydaniu IKS-a.

Fot. Archiwum CIS

W pobliżu ekspozycji stanie także kino plenerowe. Podczas seansów na świeżym powietrzu prezentowane będą filmy edukacyjno-promocyjne, animacje powstałe na Politechnice Poznańskiej czy Uniwersytecie Artystycznym, wywiady z Wielkopolanami, film z wystawy Polish Design.

Design from Wielkopolska i inne.

Labirynt Innowacji czynny będzie od 24 września do 7 października w g. 11-21, a kino w tych samych dniach od g. 19 do 21.

Szczegóły na www.sdi-wielkopolska.pl.

S. K.

29.09. rozpocznie się maraton imprez dla poznańskich seniorów

inauguracja 29.09. g. 12, Stary Rynek (przy schodach ratusza) Centrum Inicjatyw Senioralnych wraz z pięcioma poznańskimi uniwersytetami trzeciego wieku zaprasza poznańskich seniorów do udziału w drugiej edycji Senioralnych – wydarzeniu o charakterze kulturalno-edukacyjnym, skiero-

wanym do mieszkańców Poznania i okolic. Organizatorzy chcą zwrócić uwagę na fakt, że seniorzy ze względu na swoją liczebność są drugą siłą w mieście. W ostatnich dniach września na schodach ratusza prezydent Poznania przekaże seniorom klucze do miasta. W czasie inauguracji zostaną wręczone

Andrzej Ogrodowczyk

w y k ł a d y, s p o t k a n i a …

Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania

Stary Rynek 10 tel. 61 852 85 29 Nie siedź w domu chodź na wycieczkę – sobotnie przechadzki po mieście n 1.09. Wzgórze św. Wojciecha, zbiórka o g. 10 przed wejściem na cmentarz Zasłużonych Wielkopolan przy Kamieniu Turystów, prowadzi Krystyna Srokówna n 8.09. Szeląg, zbiórka o g. 10 na dworcu autobusowym MPK przy ul.

Garbary, prowadzi Krystyna Srokówna

(1952-2002) Po pierwsze był indywidualistą. Potem: poetą, krytykiem literackim, autorem esejów, dramatów i niekonwencjonalnym nauczycielem. Dzieciństwo i młodość spędził w Marianowie i Kowalach Pańskich k. Turku (tam ma też grób).

Absolwent polonistyki na UAM (1977), członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, autor ważnych tomików poetyckich, laureat nagród. W życiu długo szukał, otarł się o najgorsze. Miał pasję – alpinizm rowerowy. Małe nadzieje – pokładał je w wierszach i zrywanych przyjaźniach. Gnało go, jakby chciał zmazać jakąś skazę.

To nieprawda, że urodziliśmy się dwadzieścia, czterdzieści, pięćdziesiąt lat temu. Tak naprawdę urodziliśmy się 10-14 miliardów lat wcześniej. Urodziliśmy się razem z tajemnicą wszechświata, która jest w nas zapisana – napisał przed kąpielą w upalną niedzielę 8 września 2002 r. Po południu, na Górczynie, w mieszkaniu Witka Różańskiego, omawiali szczegóły poniedziałkowego wieczoru autorskiego, który miał prowadzić w Klubie-Galerii ZAK. Potem wybrał się z Witkiem i jego żoną nad świerczewskie glinianki.

– Płynęli w tej samej wodzie. Ona wyszła, a Andrzej poszedł jak kamień! A rano mówili w radio, że mamy dziś Dzień Dobrych Wiadomości. Nie dla niego, nie dla Małgosi i dla mnie! Jak mógł mi zrobić coś takiego? – powtarzał Witek.

Andrzej Sikorski Fot. Archiwum Andrzeja Sikorskiego

80

varia

Fot. Archiwum Szymona Dąbrowskiego

Wincenty Wierzejewski

Prelekcja Marka Rezlera Bambrzy, Olędrzy i inni n 3.09. Mała Sala Sesyjna Urzędu Miasta, pl. Kolegiacki 17, g. 18

Koło Przewodników PTTK im. Marcelego Mottego

pl. Kolegiacki 16 tel./fax 61 853 03 97 www.przewodnicy-pttk.org XX Przechadzki dla mieszkańców Poznania n 2.09. Wzgórze Winiarskie – obiekt wojskowy czy miejsce rekreacji? prowadzi Aleksandra Juchacz, spotkanie o g. 11 przy głównych schodach na Cytadelę, al. Armii Poznań n 9.09. XX Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego Tajemnice Codzienności – Szlakiem poznańskich podań i legend oprowadzają Małgorzata Stankowska i Krzysztof Wawrzyniak, spotkanie o g. 11 na Ostrowie Tumskim przed katedrą n 16.09. XX Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego – Młynarstwo – Dolina Cybiny – doliną młynów,

(1889-1972) Wśród wielu ważnych wydarzeń, które były jego udziałem, rolę kuli śniegowej poruszającej lawinę spełniło spotkanie (17.10.1912 r.), na którym postanowiono założyć pierwszy w Poznaniu zastęp skautowy. Jego następstwa są znane, choć niezbyt często kojarzone z ich głównym bohaterem: eksplozja polskiego skautingu w całym zaborze, organizacja konspiracji wojskowej, akcja dezercji Polaków z frontów Wielkiej Wojny, dążenie (mimo niechęci polskich elit) do czynnej walki o niepodległość, a wreszcie uczestnictwo w powstaniu wielkopolskim i walkach na wschodzie. Konsekwencją była dalsza służba oficerska w Wojsku Polskim, a pewnym novum przeobrażenie się z zawodowego oficera w plastyka, dla którego sztuka była sposobem na odnalezienie się w trudnej emigracyjnej rzeczywistości.

Niebawem w Poznaniu pojawi się nowa ulica, przebiegająca przez teren dawnego fortu Grolman, który w drugim dniu powstania został zajęty przez kompanię skautów pod dowództwem Wierzejewskiego. Nadanie jej nazwy przypominającej o bohaterach tamtych dni nasuwa się samo przez się, jako dobry sposób uczczenia dwóch ważnych rocznic.

Szymon Dąbrowski

prowadzi Jerzy Świgoń, spotkanie o g. 11 u zbiegu ul. Warszawskiej i ul. Sośnickiej (dojazd autobusami 401 i 405 z ronda Śródka do przystanku Za Cybinką) n 23.09. Co nam zostało po Euro 2012? prowadzi Marek Michałowski spotkanie o g. 11 u zbiegu ul. Grunwaldzkiej i ul. Bułgarskiej n 30.09. Muzyczny Poznań cz. III, prowadzi Ewa Tomaszewska spotkanie o g. 11 przy Al. Marcinkowskiego przed Bazarem n Uwaga: 22.09. Wycieczka dla osób niepełnosprawnych! Jesienny rajd po Szlaku Piastowskim, spotkanie o g. 9 przy Starym Zoo, przejazd autokarem, powrót ok. g. 17.

Prowadzą przewodnicy PTTK. Informacje i zapisy na wycieczkę pod numerami telefonów: 61 867 17 62 i 606 413 388.

Wieczór autorski Julii Pawlickiej-Dekert

w programie: promocja książki poetyckiej W świat na różowo, którą wraz z innymi książkami autorki bę-

dzie można nabyć wraz z autografem po spotkaniu autorskim. Wieczór poprowadzi Teresa Januchta.

28.09. g. 17 Klub Nauczycieli Miasta Poznania, ul. Słowackiego 58/60 organizacja: Koło Literackie Przy Klubie Nauczycieli Miasta Poznania

XXVIII Arkones, 21-23.09.

W roku 125-lecia istnienia międzynarodowego języka esperanto, kolejny raz Poznań stanie się na trzy dni stolicą esperanckiego świata.

W bogatym programie artystycznym, kulturalnym i naukowym w języku esperanto wezmą udział goście z ok.

20 krajów.

Dom Kultury Kolejarza, al. Niepodległości 8a Organizator: E-SENCO Towarzystwo Kulturalno-Społeczne im. Ludwika Zamenhofa - Poznań.

Zgłoszenia, informacje i program (również po polsku) na stronie: www.arkones.org.

Varia – oprac. E. W.

81

82

sport

Zielone urodziny 100 lat dla Warty!

n Za dokładną datę powstania Klubu Sportowego Warta przyjmuje się dzień 15 czerwca 1912 roku. Siedmiu nastolatków złożyło wtedy swoje podpisy pod protokołem, który powołał do życia pierwszy na terenie Poznania, polski klub sportowy.

18-letni Franciszek Szyc został jego prezesem.

Już 18 sierpnia piłkarze Warty rozegrali pierwszy w historii mecz – zmierzyli się z Herthą Poznań, gromiąc rywali 9:2. W 1913 r. Warta wywalczyła pierwszy historyczny tytuł mistrza Wielkopolski.

Chlubne początki Po zakończeniu I wojny światowej Warta zdobyła pierwsze w wolnej Polsce mistrzostwo okręgu. Sukces ten powtarzała w następnych latach, dzięki czemu uzyskała prawo startu w finale pierwszych piłkarskich mistrzostw Polski (zajęła w nich III miejsce). Zawodnik Warty – Einbacher – zagrał natomiast w pierwszym międzypaństwowym meczu

Polski z Węgrami. W 1922 r. piłkarze Warty sięgnęli po pierwszy tytuł wicemistrza Polski, przegrywając finałową rywalizację z Pogonią Lwów (remis 1:1 w Poznaniu i porażka 0:1 na wyjeździe). W 1926 r. utworzona została liga piłkarska składająca się z 14 drużyn. Warciarze wywalczyli w niej w następnym roku trzecie miejsce (za Wisłą Kraków i 1 FC Katowice), w kolejnym zajęli drugą pozycję. Rok 1929 był przełomowy dla piłkarskiego zespołu Warty. W 17 lat od chwili powstania klubu zawodnicy sięgnęli po pierwszy tytuł mistrza Polski, wygrywając ligową rywalizację z przewagą jednego punktu nad Garbarnią Kraków i trzech nad krakowską Wisłą. W 1935 r. zajęli trzecie miejsce, w 1938 drugie.

Walka o powrót do I ligi Po II wojnie światowej w 1946 roku zawodnicy zakwalifikowali się do rozgrywek finałowych o mistrzostwo Polski, kończąc je na drugiej pozycji.

Była to zapowiedź rosnącej formy

i sukcesu w kolejnym sezonie. Rok później „Zieloni” po raz drugi w historii zdobyli tytuł mistrza Polski.

Potem dla zespołu nadeszły zdecydowanie gorsze czasy. W 1950 r.

Warta po raz pierwszy w historii opuściła ekstraklasę, a w 1952 roku spadła nawet z II ligi. W 1991 r. prowadzony przez trenera Andrzeja Żurawskiego zespół znów powrócił do II ligi. W czerwcu 1993 – po 43 latach przerwy – powrócił do ekstraklasy. Niestety, na krótko – po dwóch sezonach Warta znów spadła. I od tego czasu wciąż bezskutecznie walczy o powrót.

Ale Warta to nie tylko futbol, choć pierwszym olimpijczykiem klubu był właśnie piłkarz – Marian Spoida, który grał w naszej reprezentacji na igrzyskach w Paryżu w 1924 r. To wiele innych dyscyplin sportowych, które przyniosły jej chlubę. n Ledwie kilka tygodni po sekcji piłkarskiej powstała sekcja lekkoatletyczna. Jej wielką indywidual-

sport nością stał się Leon Urbaniak, który był rekordzistą i mistrzem Polski z 1927 r. Na szacunek zasługują również wyczyny olimpijczyka Zygmunta Heliasza, który w 1932 r. pobił rekord świata w pchnięciu kulą, a także Stanisława Szudrowicza – brązowego medalisty mistrzostw Europy w skoku w dal z 1971 r. Inne wielkie nazwiska to choćby biegacz na średnich dystansach Zbigniew Orywał czy dyskobol Zenon Begier. n Sekcja bokserska przyniosła klubowi mnóstwo chwały. Pod opieką legendarnego twórcy polskiej szkoły bokserskiej Feliksa Stamma Mieczysław Forlański oraz Witold Majchrzycki zdobyli tytuły wicemistrzów Europy, a Franciszek Szymura zdobył taki sam tytuł dwukrotnie. n Kajakarze w historii klubu pojawili się dopiero w 1945 r., ale przynieśli klubowi największe (obok pływania i boksu) splendory na arenach międzynarodowych. Najwybitniejsze postaci to Rafał Piszcz i kanadyjkarz Marek Łbik. Ten pierwszy na igrzyskach w 1972 r. wywalczył wspólnie ze szczecinianinem Władysławem Suszkiewiczem brązowy medal. Drugi święcił triumfy w parze z Markiem Dopierałą (Górnik Czechowice): wspólnie zdobyli olimpijskie srebro i brąz, a na mistrzostwach świata wywalczyli dwa złote medale, cztery srebrne i jeden brązowy. Medale na mistrzostwach świata zdobywali Andrzej Matysiak i Andrzej Klimaszewski. n Szermierka także dostarczyła klubowi kilku medali na najbardziej prestiżowych międzynarodowych zawodach. Tomasz Ciepły zdobył w 2001 r. wraz z kolegami z reprezentacji kraju tytuł drużynowego wicemistrza świata we francuskim Nimes. Ogromne sukcesy osiągała Małgorzata Wojtkowiak zdobywając srebro w Lizbonie w 2002 r., złoto w Hawanie w 2003 r. oraz brąz

Jubileusz Warty

n 1.09. – premiera wystawy 100 zdjęć na 100-lecie Warty, Szkoła Podstawowa nr 88 n 12.09. – mecz piłkarski Warta Poznań – Pogoń Lwów n 12.09. – ogłoszenie konkursu na „jedenastkę stulecia” n 15.09. – uroczysta gala z okazji 100-lecia w auli UAM n 15.09. – happening na Łęgach Dębińskich (koncerty: Perfect, Blue Café, 52 Dębiec, Trubadurzy; konkursy, pokaz sztucznych ogni)

w Nowym Jorku w 2004 r. W tym samym roku Andrzej Witkowski zdobył brązowy medal na mistrzostwach Europy seniorów w Kopenhadze. n Wielkim asem sekcji pływackiej (istniejącej już od 1928 roku) był Rafał Szukała specjalizujący się w stylu motylkowym. Do jego największych osiągnięć należą tytuły mistrza świata z 1994 r. z Rzymu, wicemistrzostwo olimpijskie z Barcelony z 1992 r., dwukrotne mistrzostwo Europy, dwa medale srebrne i dwa brązowe. Oprócz startu w Barcelonie Szukała zaliczył także występy na igrzyskach olimpijskich w Seulu i Atlancie. n Od 1923 r. wśród drużyn hokejowych jest także zespół Warty.

Największe sukcesy tutejsi laskarze odnosili w latach 1963-1980. Zdobyli wówczas dwunastokrotnie tytuł mistrza Polski na trawie i dziewięciokrotnie w hali, a ówczesna kadra narodowa hokeistów opierała się w głównej mierze na zawodnikach Warty.

Leszek Gracz Zdjęcia pochodzą z albumu 100 lat KS Warta Poznań Krzysztofa Piecha, wydanego przez Wydawnictwo Miejskie Posnania

kalendarz kibica 1.09. n g. 16 Warta Poznań – MKS Siemianowiczanka, mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion AWF przy ul. Królowej Jadwigi n g. 19 Lech Poznań – Górnik Zabrze, mecz T-Mobile Ekstraklasy piłki nożnej, Stadion Miejski przy ul. Bułgarskiej (dzień i godzina rozgrywania meczu mogą ulec zmianie ze względu na transmisje telewizyjne) 1-2.09. n g. 10 mistrzostwa województwa wielkopolskiego w żeglarstwie, przystań AZS nad Jeziorem Kierskim 2.09. n g. 10 Ladies na Malcie, tereny wokół Jeziora Maltańskiego n g. 12 AZS PP/Pocztowiec – AZS AWF Poznań mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion przy ul. Przystań n g. 12 Polonia Środa – Grunwald Poznań mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion przy ul. Sportowej w Środzie Wlkp.

5-9.09. n g. 16 w środę pierwsze mecze n g. 20 ceremonia otwarcia, mistrzostwa świata kobiet i mężczyzn,

83

84

sport seniorów i drużyn młodzieżowych (do lat 21) w kajak polo, tor regatowy na Jeziorze Maltańskim 7.09. n g. 10 XIV Wojewódzki Bieg Wilcza Mila o puchar Zbigniewa Orywała, tereny osiedla Wilczy Młyn 8-9.09. n g. 15.55 w sobotę, g. 10.30 w niedzielę, wyścigi motocyklowe – VI runda Wyścigowych Motocyklowych Mistrzostw Polski, VI runda Pucharu Polski Polskiego Związku Motorowego, Tor Poznań, ul. Wyścigowa w Przeźmierowie n g. 10 żeglarski memoriał Jacka Sobkowiaka i mistrzostwa województwa wielkopolskiego, przystań Jacht Klubu Wielkopolskiego nad Jeziorem Kierskim n g. 10 Turniej Miast Partnerskich o Puchar Prezydenta Miasta Poznania w rugby, stadion przy ul. Słowiańskiej 9.09. n g. 12 Start 1954 Gniezno – AZS AWF Poznań mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion przy ul. Paczkowskiego w Gnieźnie 14.09. n g. 18 Warta Poznań – Grunwald Poznań mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion AWF przy ul. Królowej Jadwigi n g. 19 Stella Gniezno – Start Gniezno mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion przy ul. Paczkowskiego w Gnieźnie 15.09. n g. 10 mistrzostwa województwa wielkopolskiego w kajakarstwie, tor regatowy na Jeziorze Maltańskim n g. 14 Warta Poznań – Cracovia Kraków, mecz I ligi piłki nożnej, stadion przy Drodze Dębińskiej 16.09. n g. 11 Bieg z Klasą, tereny wokół Jeziora Maltańskiego

n g. 12 Start Gniezno – Warta Poznań mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion przy ul. Paczkowskiego w Gnieźnie n g. 12 AZS AWF Poznań – Polonia Środa, mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion AWF przy ul. Królowej Jadwigi n g. 14 Grunwald Poznań – LKS Gąsawa mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion AWF przy ul. Królowej Jadwigi 21.09. n g. 12 XIII Ogólnopolski Bieg Chrobrego (dystanse od 500 m do 3 km), tereny na osiedlu B. Chrobrego (start i meta przy Szkole Podstawowej nr 17) 22.09. g. 16 AZS AWF Poznań – MKS Siemianowiczanka mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion AWF przy ul. Królowej Jadwigi n g. 19 Lech Poznań – Pogoń Szczecin, mecz T-Mobile Ekstraklasy piłki nożnej, Stadion Miejski przy ul. Bułgarskiej (dzień i godzina rozgrywania meczu mogą ulec zmianie ze względu na transmisje telewizyjne) n g. 14 Warta Poznań – Kolejarz Stróże, mecz I ligi piłki nożnej, stadion przy Drodze Dębińskiej 23.09. n g. 9 driftingowe mistrzostwa Polski 2012, Tor Poznań przy ul. Wyścigowej w Przeźmierowie n g. 10 żeglarski Puchar PKM LOK, w tym jeden wyścig o Puchar Prezesa WOW LOK, przystań PKM LOK nad Jeziorem Kierskim n g. 12 Warta Poznań – Pomorzanin Toruń mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion AWF przy ul. Królowej Jadwigi n g. 12 Start 1954 Gniezno – AZS PP/Pocztowiec Poznań mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie

mężczyzn, stadion przy ul. Paczkowskiego w Gnieźnie n g. 14 Grunwald Poznań – Stella Gniezno mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion AWF przy ul. Królowej Jadwigi 29.09. n g. 11 Biegaj z Chevrolet Szpot (IX bieg), tereny nad Jeziorem Maltańskim n g. 16 Stella Gniezno – MKS Siemianowiczanka mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion przy ul. Paczkowskiego w Gnieźnie 29-30.09. n g. 10 wioślarskie mistrzostwa miasta Poznania, makroregion, wyścig ósemek o Puchar Prezydenta Miasta Poznania, tor regatowy na Jeziorze Maltańskim 30.09. n g. 10 regaty o Puchar Prezesa Wielkopolskiego Okręgowego Związku Żeglarskiego, Jezioro Kierskie n g. 12 Start 1954 Gniezno – LKS Gąsawa mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, Stadion przy ul. Paczkowskiego w Gnieźnie n g. 12 AZS PP/Pocztowiec – Polonia Środa mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion AWF przy ul. Królowej Jadwigi n g. 14 AZS AWF Poznań – Warta Poznań mecz o mistrzostwo I ligi w hokeju na trawie mężczyzn, stadion AWF przy ul. Królowej Jadwigi Leszek Gracz

w październiku wydamy numer specjalny

iksa studenckiego będzie on pełnił rolę przewodnika po Poznaniu, a także instrukcji obsługi całorocznej gry miejskiej, do której chcemy Was zaprosić

zdobywajcie z nami kulturalne zaliczenia

prymusów nagrodzimy!

II

kalendarium

kalendarium wydarzeń wrzesień 2012 W każdą sobotę o g. 12.15 odbywają się farne koncerty organowe i kameralne (dochód z koncertów przeznaczony jest na renowację fary).

1 września – sobota 73. rocznicy rocznica wybuchu II wojny światowej inf. na 78 str. IKS-a Nie siedź w domu, chodź na wycieczkę – sobotnia przechadzka po mieście.

Wzgórze św. Wojciecha, zbiórka o g. 10 przed wejściem na cmentarz Zasłużonych Wielkopolan przy „Kamieniu Turystów” Pyrlandia 2012 Łęgi Dębińskie (park Jana Pawła II) od g. 14 inf. na 79 str. IKS-a Koncert Artura Andrusa Dziedziniec CK Zamek g. 19 Finał X festiwalu Zostań Gwiazdą Kabaretu, 1-2.09.

Scena na Piętrze ul. Masztalarska 8, g. 19 Koncert charytatywny hip hop dla Sary, wystąpią: Slums Attack, Gandzior, Kubiszew, Kobra, Sliwa, Paluch i Hope; biletycegiełki w cenie 15 zł Blue Note g. 19 W ramach VII urodzin PoemaCafe koncert flamenco w wykonaniu Super Duo PoemaCafe ul. Langiewicza 2, g. 19 Koncert W hołdzie Whitney Houston aula UAM g. 20.30 2 września – niedziela GRA bez GRAnic, czyli warsztaty z Veroniką Tzekovą w ramach Międzynarodowego

Programu Rezydencji Artystycznych g. 10.30-12 (grupa polskojęzyczna, z udziałem tłumacza) g. 12.30-14 (grupa obcojęzyczna) Concordia Design Przechadzka dla Mieszkańców Poznania Wzgórze Winiarskie – obiekt wojskowy czy miejsce rekreacji? spotkanie o g. 11 przy głównych schodach na Cytadelę, al. Armii Poznań Koncert Operetka Wiedeńska w Botaniku Ogród Botaniczny g. 16 Przed Konkursem – koncert poznańskich flecistów Salon Muzyczny – Muzeum Feliksa Nowowiejskiego g. 17 Koncert Sołacki taras Hotelu-Restauracji Meridian, park Sołacki, g. 18 Finał X festiwalu Zostań Gwiazdą Kabaretu, 1-2.09.

Scena na Piętrze g. 19 Faces of Rage Tour – metalowe uderzenie w Poznaniu! klub U Bazyla g. 19 Koncert: Marcin Łosik Trio Klub Muzyczny Fabrika g. 20 3 września – poniedziałek Letnie warsztaty teatralne, 3-9.09.

Studio Teatralne Blum OK Wierzbak Prelekcja Marka Rezlera Bambrzy, Olędrzy i inni Mała Sala Sesyjna Urzędu Miasta g. 18 Wernisaż wystaw: - Alicja Karska &

Aleksandra Went – Pamięć obrazów - Salto mortale Galeria Miejska Arsenał g. 18 Koncert: Upgrade Blue Note g. 20 4 września – wtorek IX Targi Edukacyjne ACI – www.edutargi.pl, 4-29.09. (witryna aktywna i aktualizowana przez 6 miesięcy) Otwarcie wystawy fotografii Tomasza Skorupki Co w trawie piszczy Palmiarnia Poznańska g. 17 Otwarcie wystawy pokonkursowej XII edycji Ogólnopolskiego Konkursu Fotograficznego Przestrzeń wyobraźni Galeria WBP i CAK ul. Prusa 3, g. 17 Przegląd publikacji członków Klubu Literackiego. Prezentacja twórczości Ireny Banaszkiewicz-Niedzielskiej Klub Literacki Dąbrówka g. 18 5 września – środa Otwarcie wystawy prac uczestników Grupy Twórczej Terrakota The best of Terrakota hol II piętra CK Zamek g. 18 Spektakl Desert w wyk.

Polskiego Teatru Tańca – Baletu Poznańskiego, chor.

Paulina Wycichowska hala nr 2 na terenie MTP g. 20 Koncert: Jack Moore & Łukasz Gorczyca Band Blue Note g. 20 6 września – czwartek 9. Europejski Festiwal Filmowy Integracja Ty

i ja – dwa dni w kinach studyjnych, 6-7.09. inf. na 72 str. IKS-a Wykład Macieja Szymaniaka Szkoła Matejki Hol Balkonowy CK Zamek g. 18 The September Concert – spektakl Biełyje Rozy Teatru mplusm Wielkopolskie Centrum Onkologii g. 18 Koncert: Two Timer Klub Crime Story g. 19.30 Staromiejski Koncert Organowy: Marek Stefański fara poznańska g. 20 Spektakl Football@ w wyk.

Polskiego Teatru Tańca – Baletu Poznańskiego, chor. i reż. Ewa Wycichowska hala nr 2 na terenie MTP g. 20 7 września – piątek 9. Europejski Festiwal Filmowy Integracja Ty i ja – dwa dni w kinach studyjnych, 6-7.09. inf. na 72 str. IKS-a Pożegnanie lata w rytmach disco dla uczestników akcji Lato w mieście i dzieci z klas I-IV MDK nr 3, g.17 Warsztat dla dorosłych Garncarstwo – sztuka pięciu żywiołów CK Zamek, sala 21, g. 17 Otwarcie wystawy Rzeczy Mówią Muzeum Etnograficzne g. 18 Warsztat graficzny dla młodzieży (od 16 lat) Monotypia Warsztatownia 46 w CK Zamek g. 18 Wprowadzenie do premiery spektaklu Dom Lalki H. Ibsena

kalendarium Trzecia Scena Teatru Nowego g. 18 Peepshow uwaga! spektakl dla widzów od lat 16 Duża Scena Teatru Nowego g. 19 Koncert: Big Band PoemaCafe g. 19 Otwarcie wystawy: reżyseria – Piotr Macha Galeria Sztuki Współczesnej Ego g. 19 Recital Aleksandry Gołębowskiej Balonik czerwony Sala pod Zegarem w CK Zamek g. 20 Koncert: Piotr Kałużny i Ewelina Rajchel – Close to You Blue Note g. 20 8 września – sobota Fooootballll z Veroniką Tzekovą w ramach Pikniku Familijnego Lecha, szczegóły na stronie http:// m-pra.org/ Stadion Treningowy KKS Lech Poznań Sobotnia przechadzka Szeląg dworzec autobusowy MPK, ul. Garbary, zbiórka o g. 10 Z cyklu TworzyMy plastyczne warsztaty Balonowy ptak dla dzieci 3-5-letnich z rodzicami MDK nr 3, g. 11 Węgierska Kawalkada, 8-9.09. – Koncert: zespoły

Piroska, Sheket, Orsi Kozma Jazz Quartet Dziedziniec CK Zamek od g. 12 Warsztat plastyczny dla dzieci (8-12 lat) Nie na ziemi... i nie w powietrzu Warsztatownia 46 CK Zamek g. 16 W ramach Europejskich Dni Dziedzictwa: Życie codzienne w grodzie Mieszka I – spotkanie na wystawie Experi-Tum. Ostrów Tumski. W nurcie historii spotkanie na placu przed katedrą o g. 16 Modernistyczna wycieczka poświęcona Okrąglakowi i Alfie Salon Posnania g. 17 V Metafory Rzeczywistości, 8-9.09.

- Zażynki A. Wakulik Malarnia Teatru Polskiego g. 18 - Kopia paryskiego metra w kawałkach M. Sokołowskiej Malarnia Teatru Polskiego g. 19.30 Peepshow uwaga! spektakl dla widzów od lat 16 Duża Scena Teatru Nowego g. 19 9 września – niedziela Śpiewanki Studia Teatralnego Blum dla dzieci w wieku od 1. roku do 5 lat Concordia Design g. 10 i 11.30

Z cyklu Urodziny Botanika spotkanie edukacyjne Puszcza Zielonka po horyzont Ogród Botaniczny g. 10-17 XX Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego Tajemnice codzienności – szlakiem poznańskich podań i legend – spacer z przewodnikami PTTK spotkanie o g. 11 przed katedrą W ramach Europejskich Dni Dziedzictwa: Jak dawniej wyglądał gród poznański i życie w nim (dla rodzin z dziećmi) – spotkanie na wystawie Experi-Tum. Ostrów Tumski. W nurcie historii spotkanie przed katedrą o g. 11 Węgierska Kawalkada, 8-9.09. – Koncert: zespoły Piroska, Sheket Dziedziniec CK Zamek od g. 11 Przechadzka po Chwaliszewie zbiórka w Maglu Kultury, ul. Tylne Chwaliszewo 23, g. 11.30 Bajeczna niedziela u Raczyńskich – Jacek Braciak Filia Wildecka, ul. Robocza 4 g. 12.30 The September Concert – koncert Zespołu Muzyki Dawnej Sala Czerwona pałacu Działyńskich g. 17 V Metafory Rzeczywistości, 8-9.09.

Wieczny kwiecień J. Jakubowskiego Duża Scena Teatru Polskiego g. 18 Peepshow uwaga! spektakl dla widzów od lat 16 Duża Scena Teatru Nowego g. 19 Koncert: PersonDire Klubokawiarnia Meskalina g. 20 10 września – poniedziałek XXX Jubileuszowa Konferencja Problemowa Bibliotek Medycznych Otwarta biblioteka – otwarta nauka, 10-12.09.

Organizator: Biblioteka Główna Uniwersytetu Medycznego im.

K. Marcinkowskiego w Poznaniu Warsztaty teatralne dla dzieci (6-11 lat) Stacja – Kreacja Sala pod Zegarem CK Zamek g. 18 IV Letnia Akademia Muzyki Dawnej – koncert: Jakub Wrona Aula Stara Akademii Muzycznej g. 19 11 września – wtorek BTS Salon Obuwia, Skóry i Wyrobów Skórzanych, 11-13.09.

Fast Fashion, 11-13.09.

Next Season Salon Odzieży, Bielizny i Dodatków, 11-13.09. tereny MTP

III

IV

kalendarium Warsztat plastyczny dla dzieci (7-12 lat) Wyprawa na Czarny Ląd sala 21 CK Zamek g. 17 IV Letnia Akademia Muzyki Dawnej – koncert: Bruno Cocset Aula Stara Akademii Muzycznej g. 19 The September Concert – koncert muzyki fletowej Waga klasyki – klasyka w Wadze Waga Miejska g. 19 Peepshow uwaga! spektakl dla widzów od lat 16 Duża Scena Teatru Nowego g. 19 Koncert: The World/Inferno Friendship Society Klubokawiarnia Meskalina g. 20 12 września – środa XV Dni Lwowa i Kresów w Poznaniu, 12-28.09.: - mecz piłki nożnej Warta Poznań – Pogoń Lwów – 100-lecie Klubu Warta, g. 17.30 - występ zespołu Tiligentne Batiary z Bytomia g. 18.15, Stadion Warty Droga Dębińska 12 Warsztaty fotograficzne Początki fotografii (obowiązują zapisy) Księgarnia Między Słowami, ul. Galileusza 8, g. 17 Warsztaty plastyczne dla dorosłych Alfabet rysunku Warsztatownia 46 CK Zamek g. 18

Koncert kameralny w ramach Tygodnia Organizacji Pozarządowych Salon Muzyczny – Muzeum Feliksa Nowowiejskiego g. 18 Wernisaż wystaw przygotowanych w ramach Międzynarodowego Programu Rezydencji Artystycznych (MPRA): - Veronika Tzekova/ CHAlleNGED Games - Patrik Kovačovský// SECOND SPACE Galeria Miejska Arsenał g. 18 Przegląd Reklamy Społecznej kino Muza g. 18 Historia Kryminalna Poznania – spotkanie z Krzysztofem Smurą, ODK Słońce g. 18.30 IV Letnia Akademia Muzyki Dawnej – koncert uczestników Aula Stara Akademii Muzycznej g. 19 Prelekcja Terra Incognita – odkryj Ostrów Tumski!

Cafe Misja g. 19 Kotka na rozpalonym blaszanym dachu T. Williamsa Malarnia Teatru Polskiego g. 19 13 września – czwartek Konferencja Naukowa Ekonomia – wczoraj, dziś i jutro, 13-14.09. organizatorzy: Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Polskie Towarzystwo

Ekonomiczne Oddział w Poznaniu VI Polski Dzień Bluesa, 13 i 15.09. koncerty: Stary Rynek g. 15-18 oraz klub Crime Story g. 19.30 Wykład Macieja Szymaniaka Ameryka Hol Balkonowy CK Zamek g. 18 IV Letnia Akademia Muzyki Dawnej – koncert uczestników Aula Stara Akademii Muzycznej g. 19 Kotka na rozpalonym blaszanym dachu T. Williamsa Malarnia Teatru Polskiego g. 19 Wernisaż wystawy Moving Is Living Galeria Art Stations g. 19 14 września – piątek Pierwszy dzień wystaw Mediations Biennale: The Unknown – Niepojmowalne m.in. w CK Zamek, Muzeum Narodowym, Muzeum Archidiecezjalnym, terenach MTP, 14.09.20.10. więcej na 7-14 i 55 str.

IKS-a XV Dni Lwowa i Kresów w Poznaniu, 12-28.09. otwarcie wystawy fotograficznej Krzysztofa Strykiera Lwów po 750 latach hol Urzędu Wojewódzkiego, al. Niepodległości 16/18, g. 15

Z cyklu Od Fidiasza do Banksy’ego – spotkanie z Piotrem Szaradowskim nt. wybranych zagadnień ze sztuki starożytnych Grecji i Rzymu Muzeum Narodowe g. 17 Otwarte warsztaty fotografii studyjnej dla młodzieży od lat 13 MDK nr 3, g. 17 IV Letnia Akademia Muzyki Dawnej – koncert galowy Aula Stara Akademii Muzycznej g. 19 Kotka na rozpalonym blaszanym dachu T. Williamsa Malarnia Teatru Polskiego g. 19 Pokaz warsztatowy spektaklu Alicji Adamiak Tylko nie krzesło Sala pod Zegarem CK Zamek g. 19.05 Premiera prasowa!

Dom Lalki H. Ibsena Scena Nowa Teatru Nowego g. 19.15 Koncert Witka Łukaszewskiego i Wojtka Hoffmanna Flamenco & Rock PoemaCafe, g. 20 Koncert: Henryk Miśkiewicz Full Drive 3 feat. Michael Patches Stewart Blue Note g. 20 Spektakl autorski Agnieszki Gierach Metamorfozy sala 218 CK Zamek g. 20.05

Lech Raczak

Plac Wolności i inne scenariusze teatralne 1982-2010

Pierwszy tom Pism teatralnych wybitnego reżysera, współzałożyciela Teatru Ósmego Dnia, wieloletniego dyrektora artystycznego festiwalu Malta. Publikacja zawiera autorskie scenariusze spektakli Lecha Raczaka: Wzlot, Trucizny Cagliostra, Łatwe umieranie, Plac Wolności i Czas Terroru.

Szukaj w księgarniach i na sklep.wmposnania.pl

kalendarium 15 września – sobota Wręczenie nagród i wyróżnień laureatom konkursu Bajka za bajkę; spotkanie z autorami i ich rodzicami Księgarnia z Bajki g. 10.30 Czerwony Kapturek, reż.

Janusz Ryl-Krystianowski Teatr Animacji g. 11 Z cyklu TworzyMy plastyczne warsztaty Stwory, ptaki i inne zwierzaki dla dzieci 3-5-letnich z rodzicami MDK nr 3, g. 11 Z cyklu Muzealna Akademia Dziecięca warsztat Mój dom I – ulubiony dom szalony! poprowadzą Paulina Broniewska i Sabina Kiełczewska Muzeum Narodowe g.

11.15 Przegląd filmów skandynawskich nie tylko dla dzieci, 15-19.09. kino Muza inf. na 72 str. IKS-a IV Letnia Akademia Muzyki Dawnej – koncert uczestników i rozdanie dyplomów Aula Stara Akademii Muzycznej g. 12 Plenerowa impreza w ramach obchodów stulecia Warty Poznań z udziałem m.in. takich gwiazd, jak Perfect, Blue Café, 52 Dębiec, Trubadurzy Łęgi Dębińskie od g. 14

XV Dni Lwowa i Kresów w Poznaniu: Festyn Lwowski – wiele atrakcji, występ zespołów: Vivaty i Tiligentne Batiary Stadion Warty, Droga Dębińska 12, g. 15 W ramach Europejskich Dni Dziedzictwa: Życie codzienne w grodzie Mieszka I – spotkanie na wystawie Experi-Tum. Ostrów Tumski. W nurcie historii spotkanie na placu przed katedrą o g. 16 Otwarcie wystawy Jerzy Kopeć. Plaża – unaturzeni plac Wolności g. 17 VI Polski Dzień Bluesa koncerty: uliczny Spontan Blues w g. 12-15 przed sklepem Rock Long Luck, ul. Półwiejska, galowy z udziałem wszystkich wykonawców w Blue Note Jazz Club g. 20 Krawiec S. Mrożka Duża Scena Teatru Polskiego g. 18 i 20 Stary Browar Nowy Taniec Solo Projekt 2012 – Zimpel/Krzemińska/ Ptasznik, 15-16.09.

Studio Słodownia +3, g. 19 Dwunastu gniewnych ludzi R. Rose’a Duża Scena Teatru Nowego g. 19 uwaga premiera!

Dom Lalki H. Ibsena Scena Nowa Teatru Nowego g. 19.15

Koncert specjalny: Ql Head+ Wojtek Luchowski Klubokawiarnia Meskalina g. 20 16 września – niedziela Przegląd filmów skandynawskich nie tylko dla dzieci, 15-19.09. kino Muza inf. na 72 str. IKS-a XV Dni Lwowa i Kresów w Poznaniu: - prelekcja Marka Rezlera Z Poznania do Lwowa, Dom Polonii, Stary Rynek 51, g. 10.30 - Festyn Sołacki – występ zespołów Vivaty i Tiligentne Batiary, Restauracja Meridian g. 18 XX Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego – Młynarstwo – Dolina Cybiny – doliną młynów spotkanie o g. 11 u zbiegu ul. Warszawskiej i ul. Sośnickiej (dojazd autobusami 401 i 405 z ronda Śródka) W ramach Europejskich Dni Dziedzictwa: Jak dawniej wyglądał gród poznański i życie w nim (dla rodzin z dziećmi) – spotkanie na wystawie Experi-Tum. Ostrów Tumski. W nurcie historii spotkanie przed katedrą o g. 11

Malarnia Teatru Polskiego g. 16 Koncert Sołacki taras Hotelu Restauracji Meridian g. 18 Wernisaż wystawy: Filip Wierzbicki-Nowak Space Delusions, g. 19 16-17.09. konferencja kuratorów Mediations Biennale The Unknown, szczegółowe informacje na www.mediations.pl oraz www.abcgallery.pl ABC Gallery ul.

Koszalińska 15 (teren ośrodka Strzeszynek) Dwunastu gniewnych ludzi R. Rose’a Duża Scena Teatru Nowego g. 19 Stary Browar Nowy Taniec Solo Projekt 2012 – Zimpel/Krzemińska/ Ptasznik, 15-16.09.

Studio Słodownia +3, g. 19 premiera Loży Patronów!

Dom Lalki H. Ibsena Scena Nowa Teatru Nowego g. 19.15 Krawiec S. Mrożka Duża Scena Teatru Polskiego g. 19.30 17 września – poniedziałek

Czerwony Kapturek, reż.

Janusz Ryl-Krystianowski Teatr Animacji g. 11 i 13

73. rocznica wkroczenia wojsk sowieckich do Polski inf. na 78 str. IKS-a

Kotka na rozpalonym blaszanym dachu T. Williamsa

XV Dni Lwowa i Kresów w Poznaniu inf. na 78 str. IKS-a

Nowość!

koszulki dziecięce z koziołkami 34,40 zł Szukajcie w Salonie Posnania i na sklep.wmposnania.pl

V

VI

kalendarium Przegląd filmów skandynawskich nie tylko dla dzieci, 15-19.09. kino Muza inf. na 72 str. IKS-a Impreza dla seniorów Dzień Złotego Wieku ODK Pod Lipami g. 16 Wernisaż wystawy Piotr C. Kowalski + Jarocin – Rynek, 22 lipca 2012, podczas trwania festiwalu Skalar Office Center, ulica Górecka 1, g. 17 Próba otwarta spektaklu Wierszogranie Sala pod Zegarem CK Zamek g. 18 Spotkanie z Joanną Opiat-Bojarską, autorką autobiograficznej powieści Kto wyłączy mój mózg Księgarnia Między Słowami, ul. Galileusza 8, g. 19 Koncert L’amour a Paris czyli miłość w Paryżu: Dorota Lanton z towarzyszeniem zespołu Marka Stefankiewicza i udziałem Bogusława Nowickiego Scena na Piętrze g. 19 Koncert: Stand-up Comedy Bez Cenzury Eskulap g. 19.30 Spektakl Matka czyli Witkacy na tacy Studio Teatru Castingowego mplusm Strefa Kultywator ul. Zielona 8, g. 20.30 18 września – wtorek

Z cyklu Mądra Mysz prezentuje spotkanie z właścicielką pasieki Alicją Ćwiąkał (obowiązują zapisy) Księgarnia Między Słowami, ul. Galileusza 8, g. 17 Spotkanie wokół nowych książek: Kalina I. Zioła Kwaśne winogrona, Marek Słomiak Otwarte cykle czasu Klub Literacki Dąbrówka g. 18 Dwunastu gniewnych ludzi R. Rose’a Duża Scena Teatru Nowego g. 19 Kotka na rozpalonym blaszanym dachu T. Williamsa Malarnia Teatru Polskiego g. 19 uwaga! premiera!

Vitcatius, reż. Tomasz Zajcher Teatr u Przyjaciół g. 20 Koncert: Greyson Hugh Blue Note g. 20 19 września – środa Przegląd filmów skandynawskich nie tylko dla dzieci, 15-19.09. kino Muza inf. na 72 str. IKS-a Spotkanie Stowarzyszenia Pomocy Chorym z Zespołem Turnera ODK Pod Lipami g. 15.30 Sesja krytyczna. Veronika Tzekowa, Patrik Kovačovský i wybrani poznańscy artyści Galeria Miejska Arsenał g. 17

Fooootballll – land art (gra w przestrzeni miejskiej), autorstwa Veroniki Tzekovej, 18-25.09. Mecz z udziałem zaproszonych piłkarzy, sędziów, komentatorów oraz publiczności zostanie rozegrany 22.09. o g. 12 na terenie łąki przed Dzwonem Pokoju na Cytadeli

The September Concert: - recital wokalny Ewy Kowaluk i Elżbiety Spychały, Salon Muzyczny Feliksa Nowowiejskiego g. 18 - koncert kompozytorski Jerzego F. Wojciechowskiego, Kluboksięgarnia Głośna g. 19

Przegląd filmów skandynawskich nie tylko dla dzieci, 15-19.09. kino Muza inf. na 72 str. IKS-a

Kotka na rozpalonym blaszanym dachu T. Williamsa Malarnia Teatru Polskiego g. 19

Koncert: zespół 3dzieści3 Cafe Misja Centrum Kultury Fara g. 19.30

Samobójca N. Erdmana Duża Scena Teatru Polskiego g. 19

Vitcatius, reż. Tomasz Zajcher Teatr u Przyjaciół g. 20

Recital Maxima Vengerova aula UAM g. 19

Koncert: Tu Fawning (USA) Klubokawiarnia Meskalina g. 20 20 września – czwartek Środkowoeuropejska Wystawa Produktów Stomatologicznych 20-22.09. tereny MTP Wykład Agaty Miatkowskiej-Gołdyn Romantyczna wizja świata Hol Balkonowy CK Zamek g. 18 Wieczór poetycki Andrzeja Simona PoemaCafe, g. 18.30 Obsługiwałem angielskiego króla B. Hrabala Duża Scena Teatru Nowego g. 19 Koncert: Blue Wave Band klub Crime Story g. 19.30 Appendix Teatr u Przyjaciół g. 20 21 września – piątek XXVIII Arkones, 21-23.09.

Dom Kultury Kolejarza, al. Niepodległości 8a informacje na: www.arkones.org oraz na 81 str. IKS-a Impreza z cyklu Poznajemy świat dla dzieci od lat 8 MDK nr 3, g. 17 Klasyczne draperie – spotkanie w ramach nowego cyklu warsztatów poświęconych modzie Sztuka ubioru; prowadzenie Piotr Szaradowski Muzeum Narodowe g. 18 Obsługiwałem angielskiego króla B. Hrabala Duża Scena Teatru Nowego g. 19

Koncert: Jesse Cook Centrum Konferencyjno-Dydaktyczne Uniwersytetu Medycznego g. 19 Spektakl Na pełnym morzu S. Mrożka w wyk. Studia Teatralnego Próby hol II piętra CK Zamek g. 19.05 Spektakl Striptease S. Mrożka w wyk. Studia Teatralnego Próby sala 322A CK Zamek g. 20.05 22 września – sobota Wycieczka dla osób niepełnosprawnych – jesienny rajd po Szlaku Piastowskim, spotkanie o g. 9 przy Starym Zoo, powrót ok. g. 17.

Informacje i zapisy pod nr. tel. 61 867 17 62 i 606 413 388.

Spacer ścieżkami WPN – jeziora Małe i Jarosławieckie szlakiem zielonym i dalej żółtym do Puszczykowa, zbiórka o g. 9 przy Dworcu Głównym PKP (Eurokiosk z lewej strony do stacji Trzebaw-Rosnówko), opłata za przewodnika 4 zł Szałaputki M. Joterki Teatr Animacji g. 11 Z cyklu TworzyMy plastyczne warsztaty Zamek z kartonu dla dzieci 3-5-letnich z rodzicami MDK nr 3, g. 11 Z cyklu Świat obrazów spotkanie Pielgrzymi na pustyni, 1834, Hermann Stilke; prowadzenie: Piotr Szaradowski Muzeum Narodowe g. 11.15 Z cyklu Sito Sztuki spotkanie Broszki i buttony mówić potrafią; prowadzenie: Agata Urbańska i Marianna Wiszniewska

kalendarium Muzeum Narodowe g. 11.15 Śmierć pracownika M. Kmiecika Malarnia Teatru Polskiego g. 16.30 Samobójca N. Erdmana Duża Scena Teatru Polskiego g. 19 Spektakl Dlaczego muzyka jest lepsza? Komuny Warszawa – premierowa prezentacja, po spektaklu Fajrant z artystami – spotkanie popremierowe Scena Robocza, ul. Grunwaldzka 55/1, g. 19 Spektakl Na pełnym morzu S. Mrożka w wyk. Studia Teatralnego Próby hol II piętra CK Zamek g.

19.05 Turyści M. Dahlströma Scena Nowa Teatru Nowego g. 19.15

Spektakl Striptease S. Mrożka w wyk. Studia Teatralnego Próby sala 322A CK Zamek g. 20.05 Bestia H. von Kleista Trzecia Scena Teatru Nowego g. 20.30 23 września – niedziela Książeczka Bajeczka Studia Teatralnego Blum dla dzieci w wieku od 1. roku do 5 lat Concordia Design, ul. Zwierzyniecka 3, g. 10 i 11.30 Co nam zostało po Euro 2012? – spacer prowadzi Marek Michałowski spotkanie o g. 11 u zbiegu ul. Grunwaldzkiej i ul.

Bułgarskiej Szałaputki M. Joterki Teatr Animacji g. 11 i 13 Wykład Janusza Pazdera Zamek i pomniki Sala pod Zegarem CK Zamek g. 11.15

Koncert Jazz Top w Blue Note: Karen Edwards & Przechadzka po Śródce Jarosław Śmietana Trio spotkanie przy Restauracji Vine Bridge, Blue Note g. 20 IKS_CzK0212-A 11/8/12 3:49ul. Ostrówek Page 1 6

2 2

PODSKÓRNY

ULICA GRANICZNA TO MIASTO PENERAMI WYPE¸NIONE JEST PO BRZEGI JE˚YCE OCZYWISTE / NIEOCZYWISTE CLUBBING PO POZNA¡SKU ZACZAROWAå MIASTO, ODCZAROWAå MIASTO PRZECHADZKI PO FANTASTYCZNYM POZNANIU POZNANIE W POZNANIU: MARIA KOMORNICKA – PIOTR ODMIENIEC W¸AST

(przy moście bpa Jordana), g. 11.30 Zwiedzanie zamku z przewodnikiem zbiórka w wieży zegarowej CK Zamek g. 12 Spotkanie z kuratorem wystawy Miejska ikonosfera na drukach reklamowych z widokami Poznania (1835-1939) – Magdaleną Mrugalską-Banaszak Muzeum Historii Miasta Poznania g. 12 Zwiedzanie ekspozycji Mediations Biennale z przewodnikiem wieża zegarowa CK Zamek g. 13.15

Samobójca N. Erdmana Duża Scena Teatru Polskiego g. 19 Z cyklu Klub Zwierciadła wykład, bajka, dyskusja i warsztaty Jak radzić sobie z toksycznymi ludźmi w pracy prowadzi Renata Dziurdzikowska Księgarnia z Bajki g. 19 Spektakl Dlaczego muzyka jest lepsza? Komuny Warszawa Scena Robocza, ul. Grunwaldzka 55/1, g. 19 Turyści M. Dahlströma Scena Nowa Teatru Nowego g. 19.15

Śmierć pracownika M. Kmiecika Malarnia Teatru Polskiego g. 16.30

Koncert: Sister Dew Porcelain & Concrete Klubokawiarnia Meskalina g. 20

The September Concert: – msza św. i koncert zespołu wokalnego Anonymous, kościół oo.

Karmelitów Bosych g. 13 - koncert Klasyka na Kościelnej, kościół pw.

Najświętszego Serca Jezusa i św. Floriana g. 18.45

Bestia H. von Kleista Trzecia Scena Teatru Nowego g. 20.30 24 września – poniedziałek Światowe Dni Innowacji 24.09.-7.10.

„Podskórny Poznaƒ” to poetycka anatomia i kulturowa fizjologia stolicy Wielkopolski. Poeci Adam Kaczanowski, Kira Pietrek, Szczepan Kopyt Edward Pasewicz, Bianka Rolando i Dariusz SoÊnicki biorà pod mikroskop poznaƒskie dzielnice.

Jerzy Borowczyk pisze o najnowszej poezji z Poznania, a Micha∏ Larek rozmawia ze Szczepanem Kopytem o jego zainteresowaniach mediami i Karolem Marksem. Jacek Zwierzyƒski przedstawia genealogi´ s∏ynnej grupy artystycznej Penerstwo, zaÊ Jacek Sobczyƒski wprowadza nas w histori´ i teraêniejszoÊç poznaƒskiego clubbingu. Lucyna Marzec i Tomasz Ewertowski zabierajà nas na literackie spacery po Poznaniu. Po zamieszkanej przez artystów ulicy Granicznej oprowadza malarz Piotr C. Kowalski.

Ponadto w numerze recenzje i omówienia ksià˝ek, wydawnictw muzycznych. przeglàd prasy oraz nowe felietony Agaty Araszkiewicz i Edwarda Pasewicza.

Numerowi towarzyszy mapa-przewodnik po poznaƒskich alternatywnych centrach kultury, klubach, ksi´garniach, kinach studyjnych oraz kultowych pubach i restauracjach. � Dost´pny w dobrych ksi´garniach i EMPIK-ach Ksi´garnia wysy∏kowa: www.sklep.czaskultury.pl

VII

VIII

kalendarium inf. na 79 str. IKS-a i na www.sdi-wielkopolska.pl.

VII Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Choroby tropikalne i pasożytnicze.

Organizator: Katedra i Klinika Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Warsztaty skrzypcowe z udziałem Reiko Otani, 24-28.09. siedziba Towarzystwa Muzycznego im. H. Wieniawskiego, ul. Świętosławska 7 Spektakl gościnny Spadkobiercy Teatr Muzyczny g. 18 i 21 Wieczór autorski Andrzeja Stanisławskiego Księgarnia Między Słowami, ul. Galileusza 8, g. 19 Koncert: Natalia Niemen Kameralna Blue Note g. 20 25 września – wtorek Fix-Tech Targi Technologii Łączenia 25-27.09. tereny MTP Szałaputki M. Joterki Teatr Animacji g. 9.30 Kot w butach wg libretta W. Borkowskiego Teatr Muzyczny g. 10

Koncert edukacyjny w ramach cyklu Talenty Warte Poznania Salon Muzyczny – Muzeum Feliksa Nowowiejskiego g. 11

Spektakl Przygody Pędrka Wyrzutka S. Themersona w wyk. Studia Teatralnego Próby sala 322A CK Zamek g. 19.05

Nowa Scena Muzyczna: Moja Piaf Scena Nowa Teatru Nowego g. 19.15

Nowa Scena Muzyczna: Moja Piaf Scena Nowa Teatru Nowego g. 19.15

26 września – środa Szałaputki M. Joterki Teatr Animacji g. 9.30 Kot w butach wg libretta W. Borkowskiego Teatr Muzyczny g. 10 Debata Koniec i początek Kościoła z udziałem m.in. Tadeusza Bartosia, Wojciecha Bonowicza Hol Balkonowy CK Zamek g. 18 Prezentacja z cyklu ŚrodoWiska Wieniawskiego – Henryk Wieniawski. Ostatni wirtuoz romantyzmu Towarzystwo Muzyczne im.

H. Wieniawskiego, ul. Świętosławska 7, g. 18 Hamlet W. Szekspira Malarnia Teatru Polskiego g. 18 Literatura skandynawska spotkanie z Szymonem Góralczykiem, pisarzem i fascynatem kultury skandynawskiej ODK Słońce g. 18 The September Concert: spektakl Oświadczyny Teatru mplusm ODK Pod Lipami g. 19

Koncert: Terry Man Band Blue Note g. 20 27 września – czwartek Szałaputki M. Joterki Teatr Animacji g. 9.30 Wykład Magdy Dworak-Mróz Odpowiedzialność Cezanne’a Hol Balkonowy CK Zamek g. 18 The September Concert – spektakl baletowy Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa im. Olgi Sławskiej-Lipczyńskiej, g. 18 Skrzypek na dachu J. Bocka Teatr Muzyczny g. 18

Scena Nowa Teatru Nowego g. 19.15 Koncert: Muchos Cojones Klub Crime Story g. 19.30 Koncert: Tymon & The Transistors Klub Muzyczny Fabrika g. 20 Koncert: zespoły Dekada i Charlie Monroe Scena Pod Minogą, ul. Nowowiejskiego 8, g. 20 Młodzi w Nowym: Novecento A. Baricco Trzecia Scena Teatru Nowego g. 20.30 28 września – piątek Dremasilesia Targi Maszyn i Narzędzi do Obróbki Drewna 28-30.09., tereny MTP Wieczór autorski Julii Pawlickiej-Dekert Klub Nauczycieli Miasta Poznania, ul. Słowackiego 58/60, g. 17

Hamlet W. Szekspira Malarnia Teatru Polskiego g. 18

Z cyklu Nastolatki z pasją spotkanie Igłą i nitką dla młodzieży od lat 10 MDK nr 3, g. 17

Recital Reiko Otani Sala Czerwona pałacu Działyńskich g. 19

Skrzypek na dachu J. Bocka Teatr Muzyczny g. 18

Spektakl Przygody Pędrka Wyrzutka S. Themersona w wyk. Studia Teatralnego Próby sala 322A CK Zamek g. 19.05

Hamlet W. Szekspira Malarnia Teatru Polskiego g. 18

Nowa Scena Muzyczna: Projekt Sinatra

Klub Obieżyświatów ODK Pod Lipami g. 19

Rodin Teatr Wielki g. 19

Centrum Informacji Turystycznej Stary Rynek 59/60, tel. +48 61 852 61 56, e-mail: it@cim.poznan.pl czynne: pon.-pt. g. 9-20, sob. g. 10-20, niedz. g. 10-18 • informacja o mieście i regionie • usługi przewodnickie i wycieczki po Poznaniu • wydawnictwa i pamiątki

kalendarium Spektakl Przygody Pędrka Wyrzutka S. Themersona w wyk. Studia Teatralnego Próby sala 322A CK Zamek g. 19.05

rozpoczną się mszą świętą w farze poznańskiej o g.

9.30

Koncert: Paulaa Klupsch Project Blue Note g. 20

Drzwi otwarte Dom Bretanii g. 10-14

Spektakl Kochankowie z ulicy Kamiennej, piosenki Agnieszki Osieckiej w wyk.

Studia Teatralnego Próby sala 218 CK Zamek g. 20.05 Młodzi w Nowym: Novecento A. Baricco Trzecia Scena Teatru Nowego g. 20.30 Koncert: The Saintbox Klub Muzyczny Fabrika g. 20.30 29 września – sobota VII Weekend z Historią na Trakcie Królewsko-Cesarskim – Odkryj wyspę skarbów!, 29 i 30.09. inf. na 32 str. IKS-a i na www.poznan.pl/trakt, www.facebook.com/trakt Wycieczka Terra Incognita – odkryj Ostrów Tumski! spotkanie przy kościele NMP, Ostrów Tumski, g. 10 Wycieczka Uroki Buku: synagoga, stare kino..., zbiórka o g. 9.30 na przystanku PKS, ul.

Swoboda, opłata za przewodnika 4 zł XX Święto Aptekarzy pod patronatem świętych Kosmy i Damiana, uroczystości

Weekend z archeologią Muzeum Archeologiczne

Małe Ja-to-Ja, reż. Torsten Gesser Teatr Animacji g. 11 Z cyklu Sito Sztuki spotkanie Zwierzaki rodem z bieliźniarki; prowadzenie: Agata Urbańska i Marianna Wiszniewska Muzeum Narodowe g. 11.15 Senioralni. Poznań – inauguracja Stary Rynek (przy schodach ratusza) g. 12 Mieszkańcy Jeżyc darczyńcom dzielnicy: - msza św. w kościele pw.

Najświętszego Serca Jezusa i św. Floriana g. 14 - odsłonięcie pamiątkowego kamienia przy pl. Asnyka, wystawa Z historii jednego placu w galerii przy ul.

Słowackiego 36, g. 15 Weekend z Historią w Muzeum Archidiecezjalnym: - g. 16 prelekcja Michała Błaszczyńskiego Skarbiec Muzeum Archidiecezjalnego - g. 16.30 po wnętrzach muzeum oprowadzać będzie Bogumiła Bartkowiak Spektakl Smacznego!

Teatru Strefa Ciszy Scena Robocza, ul.

Grunwaldzka 55/1, g. 17

Skrzypek na dachu J. Bocka Teatr Muzyczny g. 18 Rodin Teatr Wielki g. 18 Spektakl Przygody Pędrka Wyrzutka S. Themersona w wyk. Studia Teatralnego Próby sala 322A CK Zamek g. 19.05

Małe Ja-to-Ja, reż. Torsten Gesser Teatr Animacji g. 11 i 13 Warsztaty dla dzieci w wieku 6-12 lat Łowcy skarbów Muzeum Archidiecezjalne g. 12

Dom Lalki H. Ibsena Scena Nowa Teatru Nowego g. 19.15

Warsztaty dla dzieci i rodziców Fundacja Mały Dom Kultury, ul. Zamkowa, g. 12.30-14 (zapisy pod nr. tel. 696 310 592 lub mailowo julia@fundacjamdk.pl)

Koncert: Projekt Grzegorza Rogali feat. Sagit Zilberman (Polska/Izrael) Blue Note g. 20

Panny z Wilka J. Iwaszkiewicza Duża Scena Teatru Polskiego g. 17 i 20

Spektakl Kochankowie z ulicy Kamiennej, piosenki Agnieszki Osieckiej w wyk.

Studia Teatralnego Próby sala 218 CK Zamek g. 20.05

Spektakl Smacznego!

Teatru Strefa Ciszy Scena Robocza, ul. Grunwaldzka 55/1, g. 17

Panny z Wilka J. Iwaszkiewicza Duża Scena Teatru Polskiego g. 20.30 30 września – niedziela

VII Weekend z Historią na Trakcie Królewsko-Cesarskim – Odkryj wyspę skarbów!, 29 i 30.09. inf. na 32 str. IKS-a i na www.poznan.pl/trakt, www.facebook.com/trakt Muzyczny Poznań cz. III – spacer prowadzi Ewa Tomaszewska spotkanie o g. 11, Al. Marcinkowskiego przed Bazarem

Dom Lalki H. Ibsena Scena Nowa Teatru Nowego g. 19.15 The September Concert – koncert zespołu D-Kolt Setka Pub, ul. Św. Marcin 8, g. 20 Koncert: Krzysztof Kiełpiński & Wake Up Blue Note g. 20 Kalendarium zamknięto 21.08.2012 r. Redakcja nie bierze odpowiedzialności za zmiany w repertuarze i terminach imprez wprowadzone po oddaniu numeru do druku. Imprezy sportowe prosimy sprawdzać w dziale Sport.

Kalendarium oprac. E. W.

ul. Ratajczaka 44, 61-728 Poznań (Arkadia) tel. +48 61 851 96 45; +48 61 19431 e-mail: centrum@cim.poznan.pl czynne: pon.-pt. 10-19, sob. 10-17

informacje | b i l e t y ! | przewodniki | mapy w w w . c i m . p o z n a n . p l

Polecamy nowe gadżety Miasta Poznania

IX

X

calendar Posnania City Publisher The Poznań Cultural, Sporting and Tourism Guide IKS

Cultural and recreational events September 2012 n Every Saturday at 12:15pm, organ and chamber music concerts are held in Poznań Parish Church, ul. Gołębia. All proceeds go to the church restoration fund.

Saturday 1st September 73rd anniversary of the outbreak of World War II Pyrlandia festival 2012 Łęgi Dębińskie (John Paul II Park) from 2pm Concert Artur Andrus Zamek (‘Castle’) Cultural Centre Courtyard, 7pm Final of the 10th Become a Cabaret Star Festival, 1st-2nd September The Upstairs Stage (Scena na Piętrze), 7pm Charity Concert hip hop for Sara, feat: Slums Attack, Gandzior, Kubiszew, Kobra, Sliwa, Paluch and Hope.

Ticket-bricks 15 PLN. Blue Note Club, 7pm 7th Birthday Celebrations PoemaCafe flamenco concert performed by Super Duo. PoemaCafe, ul. Langiewicza 2, 7pm Concert In Honour of Whitney Houston Adam Mickiewicz University auditorium, 8:30pm 2 September – Sunday CHAlleNGED Games workshops with Veronika Tzekova as part of the International Artists in Residence Programme 10.30 -12noon (in Polish, with an interpreter) 12.30 -2pm (foreign language group) Concordia Design

Concert Viennese Operetta at the Botanical Botanical Gardens, 4pm Before the Competition – Concert by Poznań flutists Musical Salon - Feliks Nowowiejski Museum 5pm Sołacki Concert Hotel Restaurant Meridian terrace, Sołacki park, 6pm Final of the 10th Become a Cabaret Star Festival, 1-2.09.

The Upstairs Stage (Scena na Piętrze), 7pm Faces of Rage Tour – metal hits Poznań!

U Bazyla Club, 7pm Concert: Marcin Łosik Trio Fabrika Club, 8pm 3 September – Monday Exhibition open: - Alicja Karska & Aleksandra Went – The Memory of Paintings (Pamięć obrazów) - Salto mortale ‘Arsenal’ Municipal Gallery, 6pm Concert: Upgrade Blue Note Club, 8pm 4 September – Tuesday

Space of Imagination (Przestrzeń wyobraźni) WBP and CAK Gallery, ul.

Prusa 3, 5pm 5 September – Wednesday Exhibition opens work by Terrakota Creative Group members The best of Terrakota Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, II floor hall, 6pm Performance Desert Polish Dance Theatre – Poznań Ballet, choreographed by Paulina Wycichowska Poznań International Fair, hall 2, 8pm Concert: Jack Moore & Łukasz Gorczyca Band Blue Note Club, 8pm 6 September – Thursday 9. European Film Festival Integration You and Me – two days in Arthouse cinemas, 6th -7th September more info at www.estrada. poznan.pl The September Concert perfomance of White Roses (Biełyje Rozy) mplusm Theatre Greater Poland Cancer Centre, 6pm Concert: Two Timer Crime Story Club 7:30pm Old Town Organ Concert Marek Stefański Poznań Parish Church, 8pm Performance Football@

by Polish Dance Theatre – Poznań Ballet, choreographed and directed by Ewa Wycichowska Poznań International Fair, hall 2, 8pm 7 September – Friday

IX ACI Educational Fair 4th -29th September www.edutargi.pl (website active and updated for 6 months)

9. European Film Festival Integration You and Me – two days in Arthouse cinemas, 6th -7th September more info at www.estrada. poznan.pl

Exhibition opens photography

by Tomasz Skorupka Co w trawie piszczy Poznań Palm House, 5pm

Exhibition opens Objects speak Etnography Museum, 6pm

Exhibition opens XII edition Polish National Photography Post-Competition Exhibition

Introduction to premiere of A Doll’s House H. Ibsen Nowy Theatre, Stage no. 3 (Trzecia Scena) 6pm

Peepshow attention! age restrictions apply: 16 and over only Nowy Theatre, 7pm Concert: Big Band PoemaCafe, 7pm Exhibition opens direction by Piotr Macha Ego Gallery of Contemporary Art, 7pm Recital Aleksandra Gołębowska Red Balloon Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, room under the clock tower, 8pm Concert: Piotr Kałużny and Ewelina Rajchel – Close to You Blue Note Club, 8pm 8 September – Saturday Fooootballll with Veronika Tzekova, part of Lech Family Picnic, more details on http://m-pra.org/ KKS Lech Poznań FC Training Ground Hungarian Cavalcade 8th -9th September – Concert: Piroska, Sheket, Orsi Kozma Jazz Quartet Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, Courtyard, 12noon V Reality Metaphors, 8th -9th September - Harvest A. Wakulik Polski Theatre, Malarnia Stage, 6pm - A copy of the Paris metro in pieces M. Sokołowska Polski Theatre, Malarnia Stage, 7.30pm Peepshow attention! age restrictions apply: 16 and over only Nowy Theatre, 7pm 9 September – Sunday Songs (Śpiewanki ) by Blum Theatre Studio for children aged 1 – 5 years Concordia Design, 10am and 11.30am From the Botanical’s Birthday series educational session Zielonka Forest to the horizon Botanical Gardens, 10am –5pm

calendar Hungarian Cavalcade 8th - 9th September – in concert: Piroska, Sheket Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, Courtyard, 11am The September Concert – Concert by Ancient Music Ensemble Działyński Palace, Red Hall, 5pm V Reality Metaphores 8th - 9th Eternal April J. Jakubowski Polski Theatre, 6pm Peepshow attention! age restrictions apply: 16 and over only Nowy Theatre, 7pm Concert: PersonDire Meskalina Club, 8pm 10 September – Monday IV Ancient Music Summer Academy – Concert: Jakub Wrona Academy of Music auditorium, 7pm 11 September – Tuesday BTS Exhibition of Shoes, Leather and Leather Goods, 11th - 13th September.

Fast Fashion, 11th - 13th September.

Next Season Exhibition of Clothing, Lingerie and Accessories, 11th - 13th September.

Poznań International Fair IV Ancient Music Summer Academy – Concert: Bruno Cocset Academy of Music auditorium, 7pm The September Concert – Concert of flute music Scales in the Classics – Classics in the Scales Poznań City Scales (Waga Miejska), 7pm Peepshow attention! age restrictions apply: 16 and over only Nowy Theatre, 7pm Concert: The World/Inferno Friendship Society Meskalina Club, 8pm 12 September – Wednesday XV Days of Lviv and Kresy in Poznań, 12th – 28th September:

-football match: WartaPoznań versus Pogoń-Lwiv – 100th anniversary of Warta Club, 5.30pm -in concert: Tiligentne Batiary from Bytom, 6.15pm, Warta Stadium, Droga Dębińska 12 Chamber Concert as part of NGO Week Musical Salon – Feliks Nowowiejski Museum, 6pm Exhibitions open as part of the International Artists in Residence Programme: - Veronika Tzekova/ CHAlleNGED Games - Patrik Kovačovský//SECOND SPACE ‘Arsenal’ Municipal Gallery, 6pm Social Advertising Review Muza Cinema, 6pm IV Ancient Music Summer Academy – Concert by participants Academy of Music auditorium, 7pm Cat on a hot tin roof T. Williams Polski Theatre, Malarnia Stage, 7pm

14th September - 20th October see IKS pages 7- 14 and 55 XV Days of Lviv and Kresy in Poznań, 12th – 28th September: Exhibition of photography by Krzysztof Strykier Lviv after 750 years Voivodship Office, main hall, al. Niepodległości 16/18, 3pm IV Ancient Music Summer Academy – Gala Concert Academy of Music auditorium, 7pm Cat on a hot tin roof T. Williams Polski Theatre, Malarnia Stage, 7pm press premiere!

A Doll’s House H. Ibsen Nowy Theatre, New Stage (Scena Nowa), 7:15pm Concert Witek Łukaszewski and Wojtek Hoffman Flamenco & Rock PoemaCafe, 8pm Concert: Henryk Miśkiewicz Full Drive 3 feat. Michael Patches Stewart Blue Note Club, 8pm

13 September – Thursday VI Polish Blues Day, 13 and 15th September Concerts: Old Town 3pm – 6pm and Crime Story Club 7:30pm th

IV Ancient Music Summer Academy – Concert by participants Academy of Music auditorium, 7pm Cat on a hot tin roof T. Williams Polski Theatre, Malarnia Stage, 7pm Exhibition opens Moving Is Living Art Stations Gallery, 7pm 14 September – Friday First day of exhibition Mediations Biennale: The Unknown – Niepojmowalne in Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, National Museum, Archdiocesan Museum, Poznan International Fair,

Performance by Agnieszka Gierach Metamorphoses Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, room 218, 8:05pm 15 September – Saturday Little Red Riding Hood, dir.

Janusz Ryl-Krystianowski Animation Theatre, 11am Open air events as part of Warta Poznań’s 100th anniversary celebrations featuring Perfect, Blue Café, 52 Dębiec, Trubadurzy Łęgi Dębińskie from 2pm Scandinavian Film Review not just for kids, 15th - 19th September Muza Cinema info at www.estrada.poznan. pl IV Ancient Music Summer Academy – Concert by participants and diploma ceremony Academy of Music auditorium, 12noon XV Days of Lviv and Kresy in Poznań: Lviv Festival – many attractions, in concert: Vivaty

and Tiligentne Batiary Warta Stadium, Droga Dębińska 12, 3pm Exhibition opens Jerzy Kopeć. Beach – naturalised Wolności Square, 5pm VI Polish Blues Day Concerts: street concert Spontan Blues from 12noon -3pm in front of Rock Long Luck, ul. Półwiejska, Gala concert with all performers in Blue Note Club, 8pm The Tailor S.Mrożek Polski Theatre, 6pm and 8pm Stary Browar New Dance Solo Project 2012 – Zimpel/ Krzemińska/Ptasznik, 15th -16th September Studio Słodownia +3, 7pm Special Concert: Ql Head+ Wojtek Luchowski Meskalina Club, 8pm Twelve angry men R. Rose Nowy Theatre, 7pm attention premiere!

A Doll’s House H. Ibsen Nowy Theatre, New Stage (Scena Nowa), 7.15pm 16 September – Sunday Scandinavian Film Review not just for kids, 15th - 19th September Muza Cinema info at www.estrada.poznan. pl XV Days of Lviv and Kresy in Poznań: - lecture Marek Rezler From Poznań to Lviv, Dom Polonii, Old Market Square 51, 10.30am - Sołacz Festival – in concert: Vivaty and Tiligentne Batiary, Meridian Restaurant, 6pm Little Red Riding Hood, dir.

Janusz Ryl-Krystianowski Animation Theatre, 11am and 1pm Cat on a hot tin roof T. Williams Polski Theatre, Malarnia Stage, 4pm Sołacz Concert Meridian Hotel Restaurant terrace, 6pm

XI

XII

calendar Exhibition opens: Filip Wierzbicki-Nowak Space Delusions,16th -17th September Mediations Biennale The Unknown, Curators’ conference.

For more info. see www.mediations.pl and www.abcgallery.pl ABC Gallery ul. Koszalińska 15 (Strzeszynek centre grounds), 7pm Twelve angry men R. Rose Nowy Theatre, 7pm Stary Browar Nowy Taniec Solo Projekt 2012 – Zimpel/ Krzemińska/Ptasznik 15th -16th September Studio Słodownia +3, 7pm Patrons’ Boxes premiere!

A Doll’s House H. Ibsen Nowy Theatre, New Stage (Scena Nowa), 7.15pm The Tailor S.Mrożek Polski Theatre, 7.30pm 17 September – Monday 73rd anniversary of Soviet invasion of Poland Scandinavian Film Review not just for kids, 15th - 19th September Muza Cinema info at www.estrada.poznan.pl Exhibition opens Piotr C. Kowalski + Jarocin – Rynek, 22 July 2012, during the festival Skalar Office Center, ulica Górecka 1, 5pm Performance open rehearsal Wierszogranie Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, room under the clock tower, 6pm Concert L’amour a Paris or love in Paris: Dorota Lanton accompanied by Marek Stefankiewicz’s band with Bogusław Nowicki The Upstairs Stage (Scena na Piętrze), 7pm Concert: Stand-up Comedy Bez Cenzury Eskulap Club, 7.30pm Performance Mother or Witkacy on a tray Castingowy Theatre Studio mplusm Strefa Kultywator, ul. Zielona 8, 8.30pm

18 September – Tuesday Fooootballll – land art (a game using city space), by Veronika Tzekova, 18th -25th Septmber. Invited footballers, referees, commentators and spectators will take part in the match on 22nd September at 12noon on the field in front of the Peace Bell in Citadel Park.

Scandinavian Film Review not just for kids, 15th - 19th September Muza Cinema info at www.estrada.poznan. pl Twelve angry men R. Rose Nowy Theatre, 7pm Cat on a hot tin roof T. Williams Polski Theatre, Malarnia Stage, 7pm attention! premiere!

Vitcatius, dir. Tomasz Zajcher u Przyjaciół Theatre, 8pm Concert: Greyson Hugh Blue Note Club, 8pm 19 September – Wednesday Scandinavian Film Review not just for kids, 15th - 19th September Muza Cinema more info at www.estrada. poznan.pl

Vitcatius, dir.Tomasz Zajcher u Przyjaciół Theatre, 8pm Concert: Tu Fawning (USA) Meskalina Club, 8pm 20 September – Thursday Central European Dental Exhibition 20th -22nd September Poznan International Fair I served the King of England B. Hrabal Nowy Theatre, 7pm Concert: Blue Wave Band Crime Story Club, 7:30pm Appendix u Przyjaciół Theatre, 8pm 21 September – Friday XXVIII Arkones, 21st -23rd September Dom Kultury Kolejarza, al.

Niepodległości 8a more information on: www.arkones.org I served the King of England B. Hrabal Nowy Theatre, 7pm The Suicide N. Erdman Polski Theatre, 7pm Recital: Maxim Vengerov Adam Mickiewicz University auditorium, 7pm

Performance Why is music better? Komuna Warszawa – premiere, followed by Break with the artists – post-premiere meeting Robocza Stage, ul. Grunwaldzka 55/1, 7pm Performance On the open sea S. Mrożek, by the Próba Theatre Studio Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, II floor hall, 7:05pm Tourists M. Dahlström Nowy Theatre, New Stage (Scena Nowa), 7:15pm Concert Jazz Top in Blue Note Club: Karen Edwards & Jarosław Śmietana Trio Blue Note Club, 8pm Performance Striptease S.Mrożek by the Próba Theatre Studio Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, room 322A, 8:05pm The Beast H. von Kleist Nowy Theatre, Stage no. 3 (Trzecia Scena) , 8:30pm 23 September – Sunday The Little Book of Fairy Tales BlumTheatre Studio, for kids aged 1 to 5 Concordia Design, ul.

Zwierzyniecka 3, 10am and 11:30am

Concert: Jesse Cook University of Medical Sciences Congress-Teaching Centre, 7pm

The Triflers M. Joterka Animation Theatre, 11am and 1pm

Critique session. Veronika Tzekowa, Patrik Kovačovský and selected Poznań artistsi ‘Arsenal’ Municipal Gallery, 5pm

Performance On the open sea S.Mrożek, by the Próba Theatre Studio Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, II floor hall, 7:05pm

Visit the Exhibition Mediations Biennale with a guide Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, clock tower, 1:15pm

The September Concert: - recital: vocals Ewa Kowaluk and Elżbieta Spychała, Musical Salon, Feliks Nowowiejski Museum, 6pm - Composer’s concert Jerzy F. Wojciechowski, Głośna Club, 7pm

Performance Striptease S.Mrożek by the Próba Theatre Studio Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, room 322A, 8:05pm

Death of an employee M. Kmiecik Polski Theatre, Malarnia Stage, 4.30pm

Cat on a hot tin roof T. Williams Polski Theatre, Malarnia Stage, 7pm Concert by the band 3dzieści3 Cafe Misja, 7.30pm

Death of an employee M. Kmiecik Polski Theatre, Malarnia Stage, 4.30pm

The September Concert – Holy mass and Concert by the band Anonymous, Church of the Barefoot Carmelites, 1pm - Concert Classics on Kościelna, Church of the Sacred Heart of Jesus and St. Florian, 6:45pm

The Suicide N. Erdman Polski Theatre, 7pm

The Suicide N. Erdman Polski Theatre, 7pm

22 September – Saturday The Triflers M. Joterka Animation Theatre, 11am

calendar Performance Why is music better? Komuna Warszawa Robocza Stage, ul.

Grunwaldzka 55/1, 7pm Tourists M. Dahlström Nowy Theatre, New Stage (Scena Nowa), 7:45pm Concert: Sister Dew Porcelain & Concrete Meskalina, 8pm Bestia H. von Kleista Nowy Theatre, Stage no. 3 (Trzecia Scena), 8:30pm 24 September – Monday Violin workshops with Reiko Otani, 24th -28th September Towarzystwa Headquarters, ul. Świętosławska 7 Guest performance The Descendants Muzyczny Theatre, 6pm and 9pm Concert: Natalia Niemen Kameralna Blue Note Club, 8pm 25 September – Tuesday Fix-Tech Connections Technology Fair 25th -27th September Poznań International Fair The Triflers M. Joterka Animation Theatre, 9:30am Puss in Boots according to the libretta by W. Borkowski Muzyczny Theatre, 10am Educational Concert as part of the Talenty Warte Poznania series Musical Salon – Feliks Nowowiejski Museum, 11am New Musical Stage: My Piaf Nowy Theatre, New Stage (Scena Nowa) Scena Nowa Teatru Nowego 7:15pm.

26 September – Wednesday The Triflers M. Joterka Animation Theatre, 9:30am Puss in Boots according to the libretto by W. Borkowski Muzyczny Theatre, 10am Hamlet W. Shakespeare Polski Theatre, Malarnia Stage, 6pm The September Concert: performance The Proposal

Theatre mplusm ODK Pod Lipami, 7pm

-30th September Poznań International Fair

Performance The adventures of Pędrek Wyrzutek S. Themerson, by the Próba Theatre Studio Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, room 322A, 7:05pm

Fiddler on the roof J. Bock Muzyczyny Theatre, 6pm

New Musical Stage: My Piaf Nowy Theatre, New Stage (Scena Nowa)Scena Nowa Teatru Nowego 7:15pm.

Rodin Wielki Theatre, 7pm

Concert: Terry Man Band Blue Note Club, 8pm 27 September – Thursday The Triflers M. Joterka Animation Theatre, 9:30am The September Concert – Ballet performance The Olga Sławska-Lipczyńska State Ballet School, 6pm Fiddler on the roof J. Bock Muzyczny Theatre, 6pm Hamlet W. Shakespeare Polski Theatre, Malarnia Stage, 6pm Recital by Reiko Otani Działyński Palace, Red Hall, 7pm Performance The adventures of Pędrek Wyrzutek S. Themerson, by the Próba Theatre Studio Zamek (‘Castle’) Cultural Centre,7 room 322A, 7:05pm New Musical Stage: Project Sinatra Nowy Theatre, New Stage (Scena Nowa), 7:15pm

Hamlet W. Shakespeare Polski Theatre, Malarnia Stage, 6pm

Performance The adventures of Pędrek Wyrzutek S. Themerson, by the Próba Theatre Studio Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, room 322A, 7:05pm Concert: Paulaa Klupsch Project Blue Note Club, 8pm Performance Lovers from Rock Street, songs by Agnieszka Osiecka, by the Próba Theatre Studio Zamek (‘Castle’) Cultural Centre,room 218, 8:05pm Young in the New: Novecento A. Baricco Nowy Theatre, Stage no. 3 (Trzecia Scena), 8:30pm Concert: The Saintbox Fabrika Club, 8:30pm 29 September – Saturday VII History Weekend on the Royal-Imperial Route – Discover a treasure island!, 29th and 30th September info at www.poznan.pl/trakt, www.facebook.com/trakt Archaeology Weekend Archaeology Museum

Performance The adventures of Pędrek Wyrzutek S. Themerson, by the Próba Theatre Studio Zamek (‘Castle’) Cultural Centre, room 322A, 7:05pm A Doll’s House H. Ibsen Nowy Theatre, New Stage (Scena Nowa), 7.15pm Concert: Project by Grzegorz Rogal feat. Sagit Zilberman (Poland/Israel) Blue Note Club, 8pm Performace Lovers from Rock Street, songs by Agnieszka Osiecka, the Próba Theatre Studio Zamek (‘Castle’) Cultural Centre,room 218, 8:05pm Maids of Wilko J. Iwaszkiewicz Polski Theatre, 8.30pm 30 September – Sunday VII History Weekend on the Royal-Imperial Route – Discover a treasure island!, 29th and 30th September info at www.poznan.pl/trakt, www.facebook.com/trakt The little I am I dir. Torsten Gesser Animation Theatre, 11am and 1pm Maids of Wilko J. Iwaszkiewicz Polski Theatre, 5pm & 7pm Performance Bon Appetit!

Teatru Strefa Ciszy Robocza Stage, ul. Grunwaldzka 55/1, 5pm A Doll’s House H. Ibsen Nowy Theatre, New Stage (Scena Nowa), 7.15pm

Concert: Muchos Cojones Crime Story Club, 7:30pm

Open Day Dom Bretanii, 10am -2pm

Concert: Tymon & The Transistors Fabrika Club, 8pm

The little I am I, dir. Torsten Gesser Animation Theatre, 11am

The September Concert Concert by D-Kolt Setka Pub, ul. Św. Marcin 8, 8pm

Concert by the bands Dekada and Charlie Monroe Pod Minogą, ul. Nowowiejskiego 8, 8pm

Senioralni. Poznań – inauguration Old Market Square (by the Town Hall steps) 12noon

Concert: Krzysztof Kiełpiński & Wake Up Blue Note Club, 8pm

Young in the New: Novecento A. Baricco Nowy Theatre, Stage no. 3 (Trzecia Scena), 8.30pm

Performance Bon Appetit!

Teatr Strefa Ciszy Robocza Stage, ul. Grunwaldzka 55/1, 5pm

28 September – Friday Dremasilesia International Trade Fair of Woodworking Machines and Tools. 28th

Fidler on the Roof J. Bock Muzyczny Theatre, 6pm Rodin Wielki Theatre, 7pm

This Calendar was closed on 21.08.2012. The Editors are not liable for any changes to either the times or the events which may have occurred after this issue went to press.

Please check the Sports section for sporting events.

Calendar – compiled by E.W Translation R. Pagett

XIII

XIV

informacje praktyczne CIM Centrum Informacji Miejskiej

ul. Ratajczaka 44 (w budynku Arkadii) �������������������� 194 31, 61 851 96 45 www.cim.poznan.pl e-mail: centrum@cim.poznan.pl pon.-pt. g. 10-19, sob. g. 10-17 n Centrum Informacji Turystycznej (fila CIM-u), Stary Rynek 59/60 ����������������������������� 61 852 61 56 e-mail: it@cim.poznan.pl do 15.10. pon.-pt. g. 9-20, sob. g. 10-20, niedz. g. 10-18 n CIM – Port Lotniczy Ławica ul. Bukowska 285, ����������������������������� 61 849 21 40 e-mail: lawica@cim.poznan.pl pon.-pt. g. 8-21, sob. i niedz. g. 10-17 n CIM – PKP ul. Dworcowa 2 (nowy budynek Dworca Głównego), tel. 61 633 10 16 e-mail: dworzec@cim.poznan.pl pon.-pt. g. 8-21, sob. i niedz. g. 10-17 n Punkt patronacki CIM-u – CH M1, ul. Szwajcarska 14 stoisko Księgarni Poznańskiej �������������������������������61 653 19 76 pon.-sob. g. 9-21, niedz. g. 10-19

Telefony alarmowe

Straż pożarna ���������������������112, 998 Policja �������������������������������������� 997 Pogotowie ratunkowe (wypadki) ��� 999 Pogotowie – nagłe zachorowania ���������������������������������61 866 00 66

w nowym numerze rowertouru

Straż Miejska ���������������������������� 986 Strefa Parkowania – Biuro ul. Pułaskiego 9 ���������� 61 851 50 70 Pogotowie energetyczne ������������� 991 Pogotowie gazowe ���������������� 992 Pogotowie ciepłownicze ������������� 993 Pogotowie wod.-kan. ������������������ 994 Pogotowie MPK �������������������� 192 85 Pogotowie rejonu oświetlenia drogowego ����������������� 61 856 17 22 Schronisko dla zwierząt (24 h) ���������������������������������61 868 16 31

Służba zdrowia

n Rejonowa Stacja Pogotowia Ratunkowego w Poznaniu: ul. Rycerska 10 ���������� 61 864 88 00 n Narodowy Fundusz Zdrowia �������������������������������� 61 850 60 00 n Centrum Informacji Medycznej Tel-Med (24h) �������� 61 853 53 52 n Serwis informacyjny dla osób nieuleczalnie i ciężko chorych www.opiekawdomu.info

Miejska informacja komunikacyjna

MPK (pon.-pt. g. 6-22, sob.-niedz. g. 8-22) �������������������������������� 61 633 53 19

Informacje i usługi

nB iuro numerów miejscowych i zamiejscowych ���������������118 913 n Biuro numerów NETIA ����������������������������������801 801 913 n Informacja miejska TP ������� 194 91 n Biuro zleceń telefonicznych TP ������������������������������������ 194 97 n Błękitna Linia TP �������� 193 93 n Powiatowy Urząd Pracy ul. Czarnieckiego 9 ���� 61 833 33 21 n Informacja paszportowa pl. Wolności 17 ��������61 854 10 31 n Urząd Miasta w Poznaniu pl. Kolegiacki 17 ����� 61 878 52 00 www.poznan.pl n Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu, al. Niepodległości 16/18 �������������������������������� 61 854 10 71 www.poznan.uw.gov.pl n Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego al. Niepodległości 16/18 ����������������������������� 61 626 66 66 www.wielkopolska.mw.gov.pl

Azalia, ul. Św. Marcin 34 tel. 61 853 24 42 czynna codz. w g. 12-22.30 • bogate menu •d ania na wynos – dowóz gratis • www.chinskimasaz.pl

Niebieska Linia

telefon dla ofiar przemocy w rodzinie czynny 24 h ���������������� 61 814 17 17

Miejskie Centrum Interwencji Kryzysowej

ul. Dolne Chyby 10 ����� 61 814 22 71 n Punkt Interwencji Kryzysowej (24 h) Poznań, ul. Niedziałkowskiego 30 ������ 61 835 48 66, 61 835 48 65 n Hostel (24 h) ������� 61 816 06 78, 61 816 06 79

Telefony zaufania

nO nkologiczny Telefon Zaufania (wt. g. 16-17) ����������61 851 86 27 n Telefon zaufania dla uzależnionych (24 h) ���������������������61 843 01 01 n Katolicki (g. 17-22, pt. i sob. g. 17-6) �������������������61 865 10 00 n Centrum Profilaktyki Uzależnień ������������������������������61 855 73 54 n Monar, ul. Grunwaldzka 55 paw. 18 (pon.-pt. g. 8-16) �����61 868 72 27 n Komitet Ochrony Praw Dziecka ������������������������������61 855 22 78 n Wielkopolskie Stowarzyszenie Wolontariuszy Opieki Paliatywnej „Hospicjum Domowe” ul. Bednarska 4 ����������� 61 855 11 76 n Ośrodek dla bezdomnych ��������������������������������61 879 82 12 n Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami w Polsce ������������������ 61 868 92 33 n Stowarzyszenie „Pogotowie i Straż dla Zwierząt” ������������512 100 550

61 646 33 44

informacje praktyczne Informacja turystyczna

n Centrum Informacji Turystycznej (fila CIM-u), Stary Rynek 59/60 e-mail: it@cim.poznan.pl ����������������������������� 61 852 61 56 do 15.10. pon.-pt. g. 9-20, sob. g. 10-20, niedz. g. 10-18 n Pracownia Krajoznawcza ul. Kramarska 32 (pon. i czw. g. 10-18, wt., śr. i pt. g. 8-16) �������������������������� 61 663 60 62 n Wielkopolska Organizacja Turystyczna ul. 27 Grudnia 17/19 ����������������������������� 61 664 52 34 www.wot.org.pl n Wielkopolska Izba Turystyczna ul. Fredry 7/9 ���������� 61 646 52 31 n Glob-Tour Dworzec Główny PKP ����������������������������� 61 866 06 67

Ogrody

n Ogród Zoologiczny – Stare Zoo ul. Zwierzyniecka 19 ����������������������������� 61 848 08 63 www.zoo.poznan.pl do 30.09. czynny codziennie g. 9-19 (kasa w g. 9-18) wstęp bezpłatny, do pawilonów gadów, płazów i ryb 3 zł n Ogród Zoologiczny – Nowe Zoo ul. Krańcowa 81 ����������������������������� 61 876 82 09 www.zoo.poznan.pl do 30.09. czynny codziennie g. 9-19 (kasa g. 9-18), Słoniarnia g. 10-18, bilety: wt.-pt. 15 zł, ulgowe 8 zł, sob.-niedz. 20 zł, ulgowe 10 zł, w cenie biletu opłata za przejazd kolejką w Nowym Zoo n Palmiarnia (park Wilsona) ul. Matejki 18 ��������� 61 865 89 07 www.palmiarnia.poznan.pl do 30.10. czynna: wt.-sob. g. 9-17 (kasa do g. 16), niedz. 9-18 (kasa do g. 17) bilety: 7 zł, ulgowe 5 zł

nO gród Botaniczny, ul. Dąbrowskiego 165 tel. 61 829 20 13 www.ogrod.amu.edu.pl do 30.09. czynny codziennie g. 9-19, wstęp wolny

Msze św. w niektórych kościołach katolickich

n Fara Poznańska pw. św. Stanisława Biskupa, ul. Gołębia 1 tel. 61 852 69 50, sob. g. 19, niedz. g. 6, 7.30, 9, 11, 12.30, 17, 19 n Bazylika Archikatedralna pw. św. św. Piotra i Pawła Ostrów Tumski 17, tel. 61 852 96 42 sob. g. 18, niedz. g. 8, 10, 12.15, 19, 20.30, msza św. w języku ang. w sobotę poprzedzającą drugą niedzielę miesiąca g. 19 n Kościół pw. św. Antoniego z Padwy (oo. franciszkanie), ul. Franciszkańska 2, tel. 61 852 36 37, sob. g. 18, niedz. g. 7, 8.30, 10, 11.30, 12.30, 14 – msza św. po łacinie, 18

n Kościół pw. św. Marcina ul. Święty Marcin 13, tel. 61 852 32 63, sob. g. 18, niedz. g. 7, 8, 9.30, 11, 12.30, 18 n Kościół pw. św. Wojciecha Wzgórze św. Wojciecha 1 tel. 61 852 69 85, sob. g. 18, niedz. g. 8, 9.30, 11, 12.15, 18 n Kościół pw. Najświętszego Zbawiciela, ul. Fredry 11, tel. 61 852 43 21 sob. g. 19, niedz. g. 7, 8.30, 10, 11, 13, 19

n Kościół pw. św. Józefa (oo. karmelici) Wzgórze św. Wojciecha ul. Działowa 25 tel. 61 852 92 93 sob. g. 18, niedz. g. 8.30 – msza św. po łacinie, 10, 11.30, 13, 19

Wydawca: Wydawnictwo Miejskie Posnania, ul. Ratajczaka 44, 61-728 Poznań, tel. 61 851 86 01, fax 61 856 04 56 Redakcja: ul. Ratajczaka 44 I p., 61-728 Poznań, tel. 61 851 96 49, fax 61 856 04 55 www.kulturapoznan.pl, www.ikspoznan.pl, iks@wm.poznan.pl Redagują: Ewa Obrębowska-Piasecka (p.o. redaktora naczelnego) eop@wm.poznan.pl, Elżbieta Woźna (z-ca redaktora naczelnego) elbe@wm.poznan.pl, Grażyna Soroka (sekretarz redakcji) soroka@wm.poznan.pl, Tomasz Bombrych (redaktor) tomasz.bombrych@wm.poznan.pl Fofografie w działach „polecamy”: Anna Skowrońska, Korekta: Anna Jesionowska Tłumaczenie kalendarium: Robert Pagett Skład i łamanie: Studio Graficzne Wydawnictwa Miejskiego Posnania, tel. 61 851 96 85, studio@wm.poznan.pl Druk: Zakład Poligraficzny Antoni Frąckowiak Nakład: 3000 egz.

Prenumerata: RUCH, ul. Jasielska 11, prenumerata.poznan@ruch.com.pl, tel. 61 846 00 92, tel./fax 61 846 00 90 Copyright by Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2012

nK ościół pw. św. Franciszka Serafickiego (oo. franciszkanie), ul. Garbary 22 tel. 61 851 26 00 sob. g. 18, niedz. g. 7, 9, 11, 12.30, 18 nK ościół pw. Królowej Różańca Świętego (oo. dominikanie) al. Niepodległości 20 tel. 61 852 31 34 sob. g. 19, niedz. g. 7, 8, 9, 10, 11.30, 13, 16, 17.17, 19, 21 nK ościól pw. Maryi Królowej Rynek Wildecki 4 tel. 61 833 15 90 sob. g. 18.30, niedz. g. 7, 8, 9.30, 11, 12.15, 15 – msza św. po łacinie, 17, 18.30, 21

Nabożeństwa w niektórych świątyniach innych wyznań

n Kościół Chrześcijan Baptystów I Zbór w Poznaniu ul. Grunwaldzka 53 www.baptist.poznan.pl niedz. g. 9 i 11 II Zbór, ul Przemysłowa 48 a niedz. g. 10.30 n Kościół Ewangelicko-Augsburski kościół pw. Łaski Bożej ul. Obozowa 5 tel. 61 862 00 31 www.luteranie.pl/poznan niedz. g. 10 n Muzułmańskie Centrum Kulturalno-Oświatowe meczet, ul. Biedrzyckiego 13 tel. 61 864 10 48 www.mcko.pl pt. g. 13.30 nP olski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, cerkiew św. Michała ul. Marcelińska 20 I okładka: proj. Teatr Polski Redakcja przyjmuje informacje o imprezach do 8. dnia każdego miesiąca.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skrótów oraz opracowania zamówionych tekstów. Redakcja nie odpowiada za zmiany repertuarowe oraz za treść reklam. Organizatorzy zastrzegają sobie możliwość zmian w programach.

Indeks nr 369845

XV

opracowanie - Zarząd Geodezji i Katastru Miejskiego GEOPOZ - sierpień 2012

C

E

N

T

R

U

M

POZNAŃ

XVI informacje praktyczne

TYTUŁ tytuł NewsGoth EU 22/28 ????????????????????

ał af

R

WitkoW

sk i

Żydzi w Poznaniu

Żydzi w Poznaniu krótki Przewodnik Po historii i zabytkach

Poznań 2012 ISBN 978-83-7768-046-9

Żydowski Poznań, kiedyś tętniący życiem kulturalnym, gospodarczym i społecznym, zniknął. Nie ma już żydowskich domów handlowych, sklepów, kawiarni, firm.

Nie ma Żydów w Poznaniu. O historii poznańskich Żydów, zabytkach i miejscach z Żydami związanych przypomina przewodnik Rafała Witkowskiego wydany w serii Przewodników IKS-a. sklep.wmposnania.pl

rafał witkowski

absolwent wydziału historycznego (1991) i wydziału neofilologii (1994) Uniwersytetu im. adama Mickiewicza w Poznaniu. od 1991 roku zatrudniony w zakładzie Źródłoznawstwa i nauk Pomocniczych historii instytutu historii UaM. za pracę doktorską otrzymał nagrodę prezesa rady Ministrów. był stypendystą the andrew c. duncan catholic history trust w Londynie, fundacji z brzezia Lanckorońskich i rządu włoskiego. członek komisji historycznej Poznańskiego towarzystwa Przyjaciół nauk. w latach 1999-2000 wykładał na University of notre dame, indiana, Usa. obecnie prodziekan wydziału historycznego Uniwersytetu im. adama Mickiewicza w Poznaniu.

kalendarium wydarzeń wrzesień

calendar of events September

Wydawnictwo Miejskie Posnania

wrzesień nr 9 (251)/2012

Cena 4,90 zł (w tym 5% VAT) ISSN 1231-9139

Marta Sokołowska „Kopia paryskiego metra w kawałkach”

wię cej na w w w. kul t urap oz nan. p l

Anna Wakulik „Zażynki”

Jarosław Jakubowski „Wieczny kwiecień”

z iksową kart(k)ą rabatową jeszcze więcej informacji o kulturze jeszcze więcej zniżek na bilety, książki, płyty, kawę, piwo, obiady...