ną kultem Torę, na środku pomieszczenia modlitewnego umieszczona była bima, czyli podwyższenie z pulpitem, z którego odczytywano Pismo Święte. Przywódcą życia religijnego był rabin, człowiek uczony, znawca pism i religii, posiadający potwierdzenie ukończenia jesziwy, dawało mu to prawo nauczania i rozstrzygania spornych kwestii religijnych prawa żydowskiego. Stał na czele gminy, zatwierdzał ustawy gminne, kontrolował prawidłowość przeprowadzania wyborów do władz gminy, dawał śluby, nakładał klątwy, przewodniczył rozprawom sądowym. Pobierał opłaty od ślubów, pogrzebów, rozwodów. Synagoga w Ożarowie po II wojnie stała się siedzibą kina, które działało aż do lat 90. ubiegłego wieku. Obecnie mury synagogi, która straciła swoją dawną urodę mieszczą sklep AGD. Obok stała do czasów wojny szkoła żydowska, obecnie nieistniejąca. Nie ma dziś Żydów w Ożarowie – i poza budynkiem starej synagogi i kilkoma domami, które należały kiedyś do Żydów, głównie w obrębie rynku, kirkut jest jedynym materialnym śladem „małego żydowskiego miasteczka”, które było… Kibuc to swoista wspólnota gospodarcza, w której ziemia i środki produkcji są własnością wspólną. Ideowym podłożem powstawania kibucu jest połączenie syjonizmu z socjalizmem; wśród celów
funkcjonowania kibucu ważne było przekształcenie świadomości Żydów poprzez nauczenie ich pracy fizycznej na roli oraz walki w obronie wspólnoty. Mieszkańcy kibucu nie mają własnego majątku, zaś posiadają równe prawa i obowiązki. Kibuce odegrały znaczącą rolę przy tworzeniu państwa Izrael i nadal odgrywają ważną rolę w narodowej gospodarce. Judaizm jest kulturą aikoniczną, stąd sztuka żydowska unika figuracji, szczególnie podobizn rzeźbiarskich, chętnie za to posługuje się ornamentem. Skłania się ku abstrakcji. Dlatego też cmentarz żydowski różni się od cmentarzy chrześcijańskich, nie spotyka się więc na kirkutach rzeźb. Formy architektoniczne tradycyjnych nagrobków, tzw. stelli lub macew są z reguły prostymi płytami kamiennymi z piaskowca, chętnie zdobionymi bogatą ornamentyką, również abstrakcyjną. Opracowanie tekstu oraz fotografie: Magdalena Wolff Źródła:
Korzystałam z monografii „Ożarów: dzieje miasta i gminy”, pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 2009; oraz artykułów w periodyku „Ożarów” (2003 do 2010 r.), wysłuchałam także opowieści obecnych mieszkańców spotkanych na rynku. Fotografie pochodzą z projektu „Drugi wymiar”, który jest próbą zilustrowania konfrontacji rzeczywistości obecnej oraz przeszłej przy pomocy symboliki żydowskiej. Fotoreportaż wykonany na kirkucie w Ożarowie.