Wici.Info nr 44

W czasie Sejmu Wielkiego W 1789 roku podjęto uchwałę o zajęciu na rzecz skarbu państwa ogromnych dóbr biskupów krakowskich. Uzyskane w ten sposób fundusze zamierzono obrócić na potrzeby wojska. Od tego czasu Kielce oraz szereg innych miast i wsi stały się własnością państwową. Próby wzmocnienia państwa przetrwała w 1792 roku wojna z Rosją, po której ziemie polskie uległy następnemu podziałowi, a na terenie kadłubowego już państwa stacjonowały garnizony rosyjskie. Tak było też na terenie Gór Świętokrzyskich i na Ponidziu. Dlatego gdy wybuchło powstanie kościuszkowskie, pierwsze starcia zbrojne nastąpiły właśnie na tych terenach. Na ziemi miechowskiej, pod Racławicami, 4 kwietnia 1794 r. doszło do bitwy wojsk powstańczych dowodzonych przez naczelnika Tadeusza Kościuszkę, z rosyjskim korpusem dowodzonym przez gen. Aleksandra Tormasowa. W wyniku III rozbioru Polski, który nastąpił po upadku powstania kościuszkowskiego, ziemie dzisiejszego województwa znalazły się na prawie 15 lat (1795–1809) w granicach monarchii austriackiej. Mimo iż wiek XVIII, zwłaszcza jego pierwsza połowa, uznawany jest za okres upadku kultury i oświaty w Polsce, także i wówczas podejmowano kroki, by odrodzić świetność tych dziedzin. Niektóre poczynania miały miejsce na obszarze dzisiejszej ziemi kieleckiej.

W XVIII w. żyło tu wielu wybitnych uczonych i mężów stanu. Niedaleko Małogoszcza w Żarczycach urodził się przyszły ksiądz, pijar Stanisław Konarski (1700–1773). Był on reformatorem szkolnictwa, twórcą słynnej szkoły Collegium Nobilium w Warszawie, autorem między innymi dzieł „O skutecznym rad sposobie” i „O poprawie wad wymowy”. Za olbrzymie zasługi w dziedzinie nauki i oświaty otrzymał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego medal z napisem Sapere auso (temu, który odważył się być mądrym).

Z ziemią konecką był związany marszałek Sejmu Czteroletniego, współtwórca Konstytucji 3 Maja, Stanisław Małachowski (1736–1809). W swych rodowych majątkach przeprowadził postępowe reformy, między innymi zwolnił podanych od nadmiernych świadczeń. W czasach Księstwa Warszawskiego był prezesem Rady Ministrów, a w ostatnich miesiącach życia prezesem Senatu.

Natomiast inny wybitny polityk i uczony tego okresu, ksiądz Hugo Kołłątaj (1750–1812) był związany z Ponidziem. Urodził się na Wołyniu, ale do szkoły średniej chodził w Pińczowie. Ponadto po ukończeniu studiów w Krakowie i we Włoszech otrzymał jako duchowny szereg beneficjów kościelnych, między innymi był proboszczem w Krzyżanowicach nad Nidą i w Pińczowie. Mimo iż rzadko w nich przebywał, prowadził wzorowa gospodarkę.

Dbał też jako działacz Komisji Edukacji Narodowej o los szkoły pińczowskiej.

Największe zasługi na arenie ogólnopolskiej położył jako reformator i rektor Akademii Krakowskiej, współautor tekstu Konstytucji 3 Maja i członek Rady