PUBLICATIES

Leo Mietus, Een onbetaalbare collectie. Koloniale achtergronden en geschiedenis van het Bataks Museum van zendeling Friedrich Eigenbrod in de Weteringkerk te Amsterdam (1923-1958). Amstelveen: Eon Pers 2024, € 30.

Dit boek vertelt het verhaal van een zendingsmuseum en het zendingswerk van de Vrije Evangelische Gemeenten in het koloniale tijdperk. Het museum was gevestigd in de Amsterdamse Weteringkerk en bestond uit een verzameling van meer dan negenhonderd Batakse voorwerpen uit Noord-Sumatra. In 1958 is de collectie overgedragen aan het Tropenmuseum, tegenwoordig het Wereldmuseum Amsterdam. Tegen de achtergrond van het Nederlandse koloniale verleden wordt de geschiedenis van deze collectie ontvouwd. Het boek maakt duidelijk hoe de aard van het zendingswerk in de loop van de tijd verschoof: van ‘bekeringsoffensief’ tot steeds meer waardering voor het eigen, volwaardige karakter van de Batakse cultuur. Leo Mietus, docent aan het Seminarium van de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten, draagt met deze rijk geïllustreerde studie bij aan een bezinning op koloniale invloeden in de zending.

Thijs Tromp en André Mulder (red.), Leven met een beperking. Themanummer Ouderlingenblad voor Pastoraat en Gemeenteopbouw 101 (1157), april 2024.

Dit themanummer gaat over leven met een beperking en de rol van de kerken. Het nummer wil gemeenten aanzetten opnieuw na te denken over het samen leven en geloven met mensen met een beperking. André Mulder laat in het openingsartikel zien wat er gebeurt als we Bijbelteksten lezen door de bril van de ervaringen van mensen met een beperking. Het beeld is niet eenduidig: er zijn meerdere soms tegengestelde lijnen in het geloofsverhaal van God en mensen. Thijs Tromp doet verslag van een indringend gesprek met Elisabeth van Windt die haar zoon Tobias verloor aan de dood toen hij 16 jaar was. Andere bijdragen zijn van de hand van Roelie Reiling, Hanna Yoo en Wija van der Kaaden. Verspreid door dit nummer vindt de lezer suggesties voor verder lezen, kijken (films) en doen.

Sociaal en Cultureel Planbureau en PThU, Tussen duurzaam denken en duurzaam doen. Houding, gedrag en veranderbereidheid van religieuze en nietreligieuze Nederlanders als het gaat om klimaat. Den Haag en Amsterdam: april 2024.

Driekwart van de Nederlanders is bezorgd over het klimaat en vindt dat er actie moet worden ondernomen. Toch voelt slechts één op de twee Nederlanders zich persoonlijk verantwoordelijk en leiden klimaatzorgen nauwelijks tot duurzamer gedrag. Dat blijkt uit dit onderzoek, dat op 23 april 2024 verscheen. Uit de resultaten van dit kwantitatieve onderzoek blijkt dat er weinig verschillen zijn tussen religieuze en niet-religieuze groepen als het gaat om opvattingen over klimaatverandering en duurzaam gedrag. Wel spelen geloofsovertuigingen een rol bij de houding en het gedrag van mensen. Een andere opvallende uitkomst is dat mensen die de urgentie van klimaatverandering erkennen en vinden dat ze moeten bijdragen aan de oplossing van het klimaatprobleem, dat niet laten zien in duurzamer gedrag. Dit rapport is een waardevolle bron voor het onderzoeksproject Grond (pthu.nl/grond). Het onderzoek is te downloaden via de PThU-website.

Marjo Korpel en Paul Sanders (red.), Meaningful Meetings with Foreigners in the World of the Bible. Bijdragen bij het afscheid van Klaas Spronk. Leuven: Peeters, 2024, € 100.

Op 31 mei nam Klaas Spronk afscheid als hoogleraar Oude Testament aan de PThU. Bij deze gelegenheid werd hem een bundel studies aangeboden over vluchtelingen in de wereld van de Bijbel – een thema waar Spronk zich herhaaldelijk in verdiepte. De artikelen in deze bundel gaan in op de status van vreemdelingen in het oude Israël en de omliggende landen, in het vroege jodendom en het Nieuwe Testament. In de bundel is er speciale aandacht voor contextueel Bijbellezen, een benadering die laat zien hoe de interpretatie van de Bijbel mede bepaald wordt door de context en de vooronderstellingen van de lezers. De bundel bestaat uit vierentwintig artikelen, waaronder bijdragen van de volgende PThUonderzoekers: Marjo Korpel, Paul Sanders, Lieve Teugels, Bärry Hartog en Riemer Roukema.

Rob Compaijen, Afgunst. Een filosofie van een pijnlijke emotie. Amsterdam: Boom, 2024, € 24.

Afgunst is een pijnlijke emotie. Anderen lijken het beter getroffen te hebben dan wijzelf en dat is maar moeilijk te verkroppen. Hoewel iedereen ermee bekend is, wordt afgunst toch niet erg goed begrepen. In dit boek, dat onlangs in dagblad Trouw uitgebreid aandacht kreeg, verheldert en verrijkt universitair docent Rob Compaijen ons begrip van afgunst door in gesprek te gaan met klassieke en hedendaagse denkers, en door te rade te gaan bij literatuur en de beeldende kunsten. Hij laat zien dat er belangrijke verschillen bestaan tussen afgunst en jaloezie en dat afgunst ten diepste draait om eigenwaarde. Hij betoogt dat afgunst een wezenlijk vijandige emotie is en dat we haar, hoewel we niet kiezen voor onze emoties, toch kunnen veroordelen. Ook onderzoekt hij de rol van afgunst in de maatschappelijke strijd voor gelijkheid en werkt hij enkele manieren uit waarop we haar invloed in onze levens terug kunnen dringen.

Jan A.B. Jongeneel, U aanbidden: Christelijke gebedsleer. Utrecht: KokBoekencentrum 2024, € 29,99.

In dit handboek beschrijft en evalueert PThU-emeritus hoogleraar missiologie de geschiedenis, theorie en praktijk van het christelijke gebed in de mondiale setting van andere godsdiensten en ideologieën. In tegenstelling tot de vele devotionele boeken die jaarlijks over het gebed op de markt verschijnen, focust deze uitgave op de gebedsleer. Als leer staat zij op één lijn met de geloofsleer en de zedeleer. In feite is deze theologische discipline, ook in Nederland, onderontwikkeld. Zij onderzoekt empirisch alle gebedsplaatsen, gebedstijden, gebedshoudingen en gebedsexpressies, alsmede de verschillende soorten en vormen van het gebed in en buiten de eredienst. In het slothoofdstuk wordt bidden behandeld als een goede gave, als een hele opgave en als totale overgave aan JHWH, de Vader van Jezus Christus. In een ‘Intermezzo’ geeft de auteur aan welke rol het gebed gespeeld heeft in zijn persoonlijke leven en in zijn werken als predikant en als docent in binnen- en buitenland.

Maarten Diepenbroek, Pieter Endedijk, Klaas Holwerda, Ko Joosse, Gerdien Neels, Look van Oorschot en Jan Smelik (redactie), www.liedboekcompendium.nl, Interkerkelijke Stichting voor Kerkmuziek (ISK), vanaf 2014.

Deze website bespreekt 1400 liederen, gedichten en gebeden in Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk (2013). Talloze kerkmusici, theologen en hymnologen geven muzikaal en inhoudelijk inzicht in liederen, belichten gedichten en gebeden, en verschaffen biografische gegevens over componisten als Willem Vogel, dichters als Ria Borkent en auteurs van gebeden als Augustinus. Liturgische thema’s, muziektheorie, zangvormen of groepen van liederen ontvangen verheldering. Er zijn links naar liedmelodieën. Vul op de website namen van (oud) PThU-medewerkers in en je ziet hun talrijke bijdragen: Nienke van Andel, Klaas-Willem de Jong. Evert Jonker, Corja Bekius en Edward Postma.

Marcel Barnard, God in bits & bytes. Middelburg: Skandalon 2024, € 25,99.

God in bits & bytes bevat reflecties op een leven dat steeds meer wordt beheerst door infotechnologische ontwikkelingen. De bril van de auteur is een theologische. Wat betekent de informatietechnologie voor ons denken over God? Kan de God die we zochten in het woord en in woorden uiteindelijk ook gevonden worden in digits, in cijfers, preciezer in 0 en 1? Een God in bits & bytes? Bij zijn afscheid als hoogleraar theologie en terugkijkend op zijn opleiding en loopbaan in de wetenschap, ziet Marcel Barnard de info-technologische revolutie als dé majeure gebeurtenis. Een gebeurtenis die zich bijna ongemerkt, en in een razende vaart, heeft voltrokken: ‘Op de basisschool vertelde de meester van computers die sneller konden rekenen dan mensen. We konden het nauwelijks geloven. Toen ik in 1987 promoveerde hadden we nog geen internet. Nu, bij mijn emeritaat, leef ik mijn leven in een onophoudelijke dynamiek met een technologie waar ik inmiddels volkomen van afhankelijk ben, maar die ik niet doorgrond of zelfs maar kan aanwijzen, en die ik soms ook beangstigend vind. Ik besloot de laatste twee jaar van mijn loopbaan mijn onderzoek te wijden aan die informatietechnologie en wat die voor ons denken over God betekent. Dit boek is er het resultaat van.’

Guus H. Labooy, Christology and Atonement: A Scotistic Analysis. Rowman & Littlefield, 2024, € 88.

In deze analytische studie (onder meer geprezen door de filosoof Richard Cross van Notre Dame) veronderstelt Guus Labooy de christologie van de concilies en streeft naar een diepgaander begrip van twee vitale christelijke thema’s: christologie en verzoening. Het kloppende hart van het eerste deel is Duns Scotus’ nauwkeurige analyse van de incarnatie. Labooy wijdt het tweede deel van het boek aan de analyse van verzoening en vooral aan het meest controversiële aspect ervan: plaatsvervangend strafdragen. Beknopt wordt betoogd dat op exegetische gronden de diverse modellen van verzoening complementair zijn. Guus Labooy is predikant in de PKN en schreef belangrijke delen van dit boek als deelnemer aan het SDE (Societas Doctorum Ecclesiae) programma van de PThU van 2017 tot 2021.