Column: Voltooid verleden tijd

Voltooid verleden tijd column Ciska Stark

Regie

Het was wel wennen, die minimale bezetting van de kerk op zondagmorgen. Aanvankelijk was het ook wel stoer om alles online te doen en ik voelde me best een beetje pionier. Preken voor een handjevol mensen deed ik vaker, maar dat was altijd in een setting van enige intimiteit, waar mensen juist extra aandachtig aanwezig zijn.

Dit is van andere orde. Concentreren is lastig, en dat geldt zo te zien niet alleen voor mij. Tijdens de preek is het alsof ik tegen zoonlief praat terwijl hij aan het gamen is. Ik zie de leden van het ‘beamteam’ vooral bezig zijn om de livestream in de lucht te houden en vraag me af wat ze eigenlijk beluisteren met die grote koptelefoon. De organiste die in haar bubbel op de orgelbank is gebleven, staart naar de bladmuziek voor het stuk na de preek. Ik weet dat ze de gemeentezang mist, normaal gesproken neutraliseert het zingen die enkele valse noot, maar nu niet meer. De koster kijkt intussen alsof hij de looproutes door de kerk nog eens checkt op de anderhalve meter. En te midden van al dit soort subtekst in mijn hoofd bedenk ik me dat ik moest letten op de camera, een Pacman-achtig zwart bolletje dat ergens links van mij staat. Ik hoop maar dat de mensen thuis me kunnen identificeren, want deze camera was eigenlijk voor beveiligingsdoeleinden bedoeld. Ja, pionieren lijkt leuk, maar dit heet behelpen. En het ergste is nog het teken waar ik op moet wachten. Pas als ik een seintje krijg, pas als iemand een hand omhoog steekt, mag ik verder gaan met de orde van dienst, want dan is het ‘camera-ready’. Terwijl liturgie moet stromen, moet bewegen, de grenzen tussen God en mens doet vervloeien. In de literatuur wordt liturgie en prediking wel beschreven als enscenering. Maar dit is van andere orde.

Het is zomer als ik er een beetje aan gewend ben geraakt. In die tijd gaat de conferentie van de internationale Societas Homiletica online. Het thema is ‘Preken tijdens de Covid-19 pandemie’. Drie dagen lang hoor ik verhalen van onderzoek naar de ervaringen van predikers. Het raakt me dat ik niet de enige was die moest wennen. Deelnemers uit alle continenten laten zien hoe wereldwijd de kerken voortgaan om liturgie en prediking voortgang te laten vinden. Het meest benieuwd ben ik naar de theologische duidingen en analogieën die ik hoor in analyse van preken. Met Pasen springt het ‘noli me tangere’ eruit, afstand als Leitmotiv. Met Pinksteren zijn er predikers die vrijmoedig de verspreiding van het virus met de Geest vergelijken, al onderscheiden ze nog wel het effect van een en ander. Over Kerst durf ik me intussen weinig illusies te maken. Misschien laat ik de enscenering wel een beetje los en vertrouw me toe aan een werkelijk Stille Nacht. Zonder regie, maar met hoop, wereldwijd.

Dr. Ciska Stark is universitair docent homiletiek aan de vestiging Amsterdam en directeur Onderwijs van de PThU.