nr 5 juli-aug 2025 • € 12,95 • verschijnt 8x per jaar
Zomerspecial
Kunst in de kerk
Waarom de kunsttempel in opkomst is
Amsterdam
Karel Martens
Speelse pionier van Dutch Design
Yorkshire
Andy Goldsworthy
Landschapskunst in de Britse heuvels
+ de tentoonstellingsagenda
44 pagina’s gratis bijlage
museumtijdschrift.nl nr 5 / juli-augustus 2025
Fiona Tan, ‘Zelfportret met masker’, 2025
INTERVIEW
Fiona Tan
Primeur in het Rijksmuseum met solotentoonstelling over geestesziekten door Edo Dijksterhuis
De museumvrijwilliger Museum De Lakenhal 13-20
MUSEUM - KORT
Museumtijdschrifttips:
De mooiste tentoonstellingen in binnen- en buitenland
COLUMNS
Pauline Broekema Doorleefde huid
71-79 MUSEUM & MEER
het atelier
Susan Bijl
een dag uit het leven van Zoro Feigl boeken recensies en tips varia museumnieuws kunstpuzzel anders lezerspagina ‘de bezoekers’, reacties
Extra kindervakantieboekje met kleurwedstrijd
HEDENDAAGSE KUNST
Andy Goldsworthy
Wandelen door het sleutelwerk van de Britse landschapskunstenaar door Sophia Zürcher
DESIGN
Karel Martens
Al zijn grafisch ontwerpen zijn experimenteel, speels én effectief door Arjen Ribbens
MODERNE KUNST
Carel de Nerée
Dandy-kunstenaar voelde zich thuis bij kunst van een oudere generatie door Robert-Jan Muller
ZOMERSPECIAL
8x kunst in de kerk
Het interieur van de kerk beïnvloedt hoe je de kunst ervaart – en andersom door Lindy Kuit
HEDENDAAGSE KUNST
Emily Kam Kngwarray
Monumentale schilderijen van de allesomvattende natuur van Australië door Esmee Postma
KUNST EN ERFGOED
Kunst en kids
Met kinderen een balans vinden tussen kijken en doen in het museum door Jaron Beekes
DESIGN
De Shakers
Extatische geloofsgemeenschap met een overrompelend eenvoudige stijl door Jeroen Junte
’Dit is een
oefening in
empathie’ Fiona Tan:
Théodore Géricault, ‘Portret van een kleptomaan’, ca. 1822, olieverf op doek, 61,2 x 50,1 cm, Museum voor Schone Kunsten, Gent
Zijn gemoedstoestanden af te lezen aan het gezicht?
Fiona Tan – die ooit overwoog psychologie te studeren, maar toch koos voor de kunst –dook in de depots van het Amsterdamse Rijksmuseum om te onderzoeken hoe mentale problemen in de negentiende eeuw werden verbeeld. DOOR EDO DIJKSTERHUIS
De eerste keer dat ze Théodore Géricaults Portret van een kleptomaan zag, was op een krantenpagina. Ondanks de suboptimale kwaliteit van de reproductie, was Fiona Tan (1966) meteen gegrepen. “Het is een hedendaags portret, alsof het gisteren is geschilderd”, zegt ze over het werk dat de Franse kunstenaar rond 1822 maakte, vermoedelijk in opdracht van een psychiater. “Ik ben ervan overtuigd dat Géricault het ter plekke, in een psychiatrisch ziekenhuis heeft gemaakt, zonder voorstudie, bijna schetsmatig. Hij schilderde wat hij zag, heel direct en zonder vooroordeel. Dit is geen illustratie bij een diagnose, maar het portret van een man die er niet is.”
Voor de tentoonstelling ‘Monomania’ dook Fiona Tan in het depot van het Rijksmuseum Amsterdam om erachter te komen hoe er in de negentiende eeuw werd gekeken naar geesteszieken en hun mogelijke behandeling. In een nieuwe video-installatie kijkt ze verder dan de illustratie van een diagnose. Het is overigens de eerste keer dat het Rijksmuseum een hedendaagse kunstenaar totale vrijheid geeft om in zijn depots te grasduinen voor een tentoonstelling.
Fiona Tan
(foto: Anieka van Leeuwarden)
GENADELOZE ARENA’S
Steeds meer kerken krijgen een culturele herbestemming met tentoonstellingen en kunstmanifestaties. Waar komt die ontwikkeling vandaan? En wat doet een beladen decor van eeuwenoude geschiedenis met je beleving van hedendaagse kunstwerken? DOOR LINDY KUIT
n onze westerse kunstgeschiedenis zijn kerk en (religieuze) kunst al eeuwenlang met elkaar zijn verbonden. Dat bewijzen wel de vele wereldberoemde panelen, beelden, ramen en altaarstukken. Maar in een Nederland waarin steeds minder mensen naar de kerk gaan, verliezen steeds meer gebedshuizen hun religieuze functie en komen die in sommige gevallen zelfs leeg te staan. Op zich niet zo raar dus, dat ze steeds vaker een culturele herbestemming krijgen. Tientallen kerken presenteren met regelmaat hedendaagse kunst: van de Grote Kerk in Veere tot de A-Kerk in Groningen. Een pionier is de Oude Kerk in Amsterdam. Dit oudste gebouw van de hoofdstad toont sinds 2012 werken van bekende kunstenaars, onder wie Marinus Boezem, Meredith Monk en Navid Nuur. Overigens mét behoud van de religieuze functie van het gebouw – op zondag verzorgt de protestantse gemeenschap gewoon ’s ochtends én ’s avonds een dienst. “Elk jaar verstrekken we twee grote soloopdrachten, die we elk een half jaar laten zien, zodat ze kunnen ‘vastgroeien’ aan de kerk”, vertelt Mariette Dölle, directeur van
Zaalzicht ‘Nieuwe perspectieven 2025: Guido Geelen’ in de Grote Kerk Breda (foto: Aad Hoogendoorn)
In haar patronen van stippen, strepen en kronkels uitte Emily Kam Kngwarray haar verbondenheid met de levende kracht van het geheel van aarde, water, lucht, planten, dieren en meer.
De schilderijen uit Australië vragen een nieuwe manier van kijken van de Europese museumbezoeker.
DOOR ESMEE POSTMA
‘Ntang dreaming’, 1989, acrylverf op doek, 122,4 x 129,4 cm, National Gallery of Australia, Canberra
Daar, te midden van bekende namen op de prestigieuze kunstbeurs Tefaf afgelopen februari, schitterde een schilderij dat volledig bestond uit vrolijk gekleurde stippen, uitgestrooid als confetti. Aha, pointillisme, denkt het Westerse kunstbrein dan onwillekeurig. Of popart à la Yayoi Kusama misschien? Allerminst. Dit schilderij hing prominent bij de Australische kunsthandel D’Lan Contemporary, gespecialiseerd in hedendaagse kunst door zogenoemde First Nations-kunstenaars uit Australië. Het was geschilderd door Emily Kam Kngwarray (ca. 1914-96).
& kids
Een museumbezoek kan een plezierig familie-uitje zijn, als het aan de musea ligt. Met ateliers, speurtochten en ‘experiences’ willen ze de verbeeldingskracht van kinderen (4-12 jaar) prikkelen. “Ik zie jullie al stuiteren.”
DOOR JARON BEEKES
ls ik met mijn zoons, een olijke tweeling van zeven jaar oud, Singer Laren betreed, verwelkomt een gastvrouw ons hartelijk. Wel drukt ze ons op het hart dat er in het museum niet gerend mag worden. Bij het betreden van de zaal herhaalt een suppoost dit nog maar eens, “want ik zie jullie nu al stuiteren”.
Dat rennen blijkt mee te vallen. We hebben voor een ‘ontdekkingstocht’ gekozen en mijn kinderen gaan deze keer braaf aan de slag – dat is inderdaad weleens anders geweest. Ze tekenen zelfs hun favoriete kunstwerk na.
Maar de concentratie is van korte duur. Als de vragen op de lijst zijn afgevinkt en papa nog even de vaste collectie wil bekijken, begint het geweeklaag. Ook de verleiding om kunstwerken aan te raken, blijkt steeds moeilijker te weerstaan.
Het is voor veel (groot)ouders een herkenbaar fenomeen: je wil je (klein)kinderen de inspirerende wereld van de kunst laten verkennen, maar de kinderen in kwestie zijn maar matig geïnteresseerd. Steeds meer
musea willen deze spagaat oplossen met zogenoemde familietentoonstellingen, zoals ‘Ik zie, ik zie’ in het Dordrechts Museum (t/m 3 mei 2026) of ‘Betoverend brons’ in het Limburgs Museum in Venlo (t/m 4 januari 2026).
Hoe zorg je ervoor dat kinderen (4-12 jaar) van kunst leren genieten in traditionele(re) tentoonstellingen en vaste collecties, zonder dat het voor hen aanvoelt als een oefening in stilzitten en naar moeilijke plaatjes kijken? Ik vraag het de educatiemedewerkers van drie kunstmusea die een uitgebreid programma voor kinderen aanbieden: Singer Laren, waar ik mijn zoons mee naartoe nam, het Rijksmuseum in Amsterdam en het Mauritshuis in Den Haag.
GEEN SPEELZAAL
Het is zoeken naar een balans tussen kijken en doen, zegt Tessa van Deijk van Singer Laren. Naast de ‘ontdekkingstochten’ heeft dat museum sinds de opening van de nieuwbouw, in 2022, ook elke zondagmiddag een open kinderatelier. “Dat heeft de mogelijkheden enorm uitgebreid, want op zaal proberen we de rust te bewaren, het is daar geen speelzaal.”
Het Rijksmuseum gaat verder in het ‘beleven’ van het museum, met de Teekenschool, een ruimte met een theater en een ‘experience’, vertelt Irma de Vries. “We hebben daar bijvoorbeeld Het Behouden Huys op Nova Zembla nagebouwd, waar het ontzettend koud is. In het ‘atelier van Rembrandt’ kun je experimenteren met licht-donkereffecten en in de boekenkist van Hugo de Groot voel je hoe het is om uit Kasteel Loevestein te worden weggedragen.”
Daarnaast kunnen Rijksmuseumbezoekers opdrachtkaarten meenemen of, voor de allerjongsten, Pim en Pom: kattenknuffels die bij bepaalde kunstwerken beginnen te praten. Bij de begeleide programma’s heeft de museumdocent een tas bij zich met zintuiglijke objecten om de kunst tot leven wekken.
Is daarmee het museum als serene kunsttempel verleden tijd? De Vries lacht: “Je mag natuurlijk ook alleen, in stilte, genieten van kunst, maar ik vind het museum juist een plek voor verbinding, ontmoeting en gesprek.”
Dat is ook het uitgangspunt van het onlangs verschenen boek Kunstklets, waaraan De Vries meewerkte. Het boek bestaat hoofd-
Open kinderatelier in Singer Laren (foto: Singer Laren)
VOLGEND NUMMER
Zinnenprikkelende mode, een veelzijdige Zwolse kunstenaarsfamilie en sociale betrokkenheid in zwart-wit
Iris van Herpen
Thuis bij Ter Borch
Meer lezen? Kijk op www.museumtijdschrift.nl voor actuele informatie, tips, recensies en interviews
William Kentridge
Museumtijdschrift nummer 6 ligt vanaf 3 september in de winkels
Museumtijdschrift verschijnt 8x per jaar (om de 6 weken en tijdens zomer en winter om de 8 weken)
Een prachtig welkomstcadeau voor nieuwe abonnees
cadeau bij een jaarabonnement
Dudok
W.M. Dudok (1888-1974) behoort tot de grootste architecten en stedenbouwkundigen van de 20e eeuw. Hij ontwierp onder andere het Raadhuis in Hilversum en de Bijenkorf in Rotterdam. In dit boek wordt een verrassende selectie van zijn werk getoond. Naast prachtige beelden van de gebouwen en woningbouwcomplexen die Dudok heeft ontworpen, toont het boek unieke tekeningen en schetsen van zijn hand, waarin ook het ontwerpproces wordt belicht.
160 pagina’s, gebonden, 24 x 16,7 cm, ISBN 978 90 663 0556 4 € 24,95
cadeau bij een tweejarig abonnement
Pop models | Vrouwen in de Europese pop art
Pop art – een term die halverwege de jaren 50 ontstond in Londen –moest de kunst voor iedereen begrijpelijk maken. Stijl en motieven werden rechtstreeks ontleend aan o.a. films, televisie, mode en reclame. In dit boek zijn meer dan 70 kunstwerken met vrouwen in de hoofdrol bij elkaar gebracht. Het laat zien hoe pop art de vrouw als lustobject presenteerde en tegelijkertijd een wapen werd in de strijd voor gelijkwaardigheid tussen de seksen.
160 pagina’s, gebonden, 21 x 24 cm, ISBN 978 94 625 8704 5 € 34,95
William Kentridge, ‘Self-portrait as a coffee-pot’ (detail), 2024
Gerard ter Borch de Jonge, ‘De briefschrijfster’ (detail), 1655, Mauritshuis Den Haag
Iris van Herpen, ‘Cosmica dress’, Shift souls collection, 2019 (foto: Warren du Preez & Nick Thornton Jones)
