museumtijdschrift
+ EXTRA KUNSTPUZZEL
nr 5 • 2021
LICHT OP GROEN
De beste kunst van deze zomer
nr 5 juli-aug 2021 • € 10,50 • verschijnt 8x per jaar Nederland
Andere ogen
Monet, Picasso en Turner in Nederland Zomerspecial
TE ZIEN T/M 24 OKTOBER 2021
Paola Pivi, Have you seen me before?, 2008 Courtesy the artist and Perrotin
Een omreis waard
10 onbekende musea smullen
Bergen, Museum Kranenburgh om van te Leiden
Azteken
De rijkdom van pre columbiaans Mexico
+ de tentoonstellingsagenda 40 pagina’s gratis bijlage BP
www.museumti
Boek je tijdslot op kunsthal.nl/tickets
juli 12.nl jdschrift
Het meest complete overzicht
5 sept
Jan Toorop, ‘Oude eiken in Surrey’ (detail), 1890, Stedelijk Museum Amsterdam (te zien bij ‘Diepgeworteld’, Dordrechts Museum)
INHOUDmuseumtijdschrift.nl
nr 5 / juli-augustus 2021
54 36
44
68 ‘Macuilxochitl, god van zang, dans en spel’, 1450-1520, vulkanische steen, 74,5 x 26 x 31 cm, ReissEngelhorn-Museen, Mannheim
8
67
Attentie: Check voor uw bezoek altijd de museum website. Reserveren is verplicht.
30 MODERNE EN HEDENDAAGSE KUNST
24 Terug naar de natuur
In opvallend veel exposities speelt Moeder Aarde een hoofdrol door Edo Dijksterhuis
Lucie van Dam van Isselt
MODERNE KUNST
30 Lucie van Dam van Isselt Veerse Joffer met een voorliefde voor madeliefjes door Adrienne Quarles van Ufford HEDENDAAGSE KUNST
36 De Heilige Driehoek
Biënnale biedt verrassende combinatie van kunst en religie door Anneke van Wolfswinkel
13-20
MUSEUM - KORT Tips van Museumtijdschrift: Door corona uitgesteld, nu alsnog te zien
MODERNE KUNST
44 Buitenstaandersblik
Hoe keken bezoekers als Monet en Picasso naar ons land? door Stefan Kuiper MODERNE KUNST
83-90
MUSEUM & MEER het atelier Marianne Lammersen de gevestigde Sidi El Karchi de nieuwkomer Karel Dicker boeken etc. de kunstpuzzel de lezerspagina
54 Een eeuw Appel
De erfenis van het ‘kunstbeest’, honderd jaar na zijn geboorte door Joke de Wolf ZOMERSPECIAL
61 Voor op de verlanglijst
Onbekend, maar niet onbemind: de mooiste museumparels door Robert-Jan Muller KUNST EN ERFGOED
68 Azteken
De veelzijdige beschaving van Mexico voor de Spaanse overheersing door Theo Toebosch
50 67
COLUMNS
Oek de Jong Modern leven (slot) Hergebruik Forten en vestingen
OUDE KUNST
74 Renaissancekinderen
Het leven van de vorstelijke jeugd rond 1500 was niet eenvoudig door Erik Spaans
9
In opvallend veel exposities spelen bomen, landschappen en tuinen de hoofdrol. Stond de natuur eerder symbool voor het goddelijke en voor nationale trots, nu klinkt de roep om menselijke nederigheid. DOOR EDO DIJKSTERHUIS
Deborah Poynton, ‘Little Girl Lost 2’, 2018, olieverf op doek, 85 x 110 cm, © kunstenaar
24
De terugkeer van Moeder Aarde
MODERNE& HEDENDAAGSE KUNST-
ALTIJD OP ZOEK NAAR MEIZOENTJES
Lucie van Dam van Isselt was begin vorige eeuw gerespecteerd lid van Haagse kunstenaarsverenigingen, maar verkoos het pittoreske stadje Veere, dat zij schilderde ‘met een verfijning die tegen een stootje kon’. DOOR ADRIENNE QUARLES VAN UFFORD
‘Eiersnoer met stormglas’, 1920, olieverf op paneel, 89 x 59 cm, part. coll.
30
e hoeft geen vogelaar te zijn om je te laten inpakken door de reeks bonte eieren die Lucie van Dam van Isselt (1871-1949) afbeeldde op een groot stilleven. Ritmisch zijn ze aan een snoer geregen, telkens een paar van dezelfde soort, gerangschikt op kleur. Tinten turquoise zijn afgewisseld met bruin- en witschakeringen. Je voelt de triomf van de vinder van al die tere schalen. En de blijdschap dat ze niet gebroken zijn tijdens het uitblazen – nou ja, op een enkele na dan. Daarbovenop is het een sterk staaltje schilderwerk geweest om het karakter van elk ei afzonderlijk vast te leggen. Hetzelfde geldt voor de weergave van het stormglas gevuld met water dat ernaast hangt, met zijn reflecties op de muur. In de beheersing van dit alles verraadt zich de meester.
MODERNEKUNST-
‘Cactus’, ca. 1930-35, olieverf op paneel, 26,5 x 20,5 cm, part. coll.
MEER DAN MENSENOFFERS
‘Zonnesteen Theater’, videopresentatie geprojecteerd op 3D-print van de Azteekse Zonnesteen
boven: Vogelkopmasker, ca. 1500, hout, turkoois, parelmoer, schelp, hars, 13,5 x 29 x 15,5 cm, Schloss Friedenstein, Gotha
FOTO: NMVW
Behalve dat ze ritueel mensenharten offerden aan de zon, weten de meeste Europeanen weinig over de Azteken, die tot vijf eeuwen geleden over het huidige Mexico heersten. Museum Volkenkunde toont hoe hun dagelijks leven eruitzag. DOOR THEO TOEBOSCH
KUNST& ERFGOED-
Offerschaal, ca. 1500, steen, h 6,5 cm ø 16 cm, Weltmuseum, Wenen
‘Jonge wolf’, 1450-1520, vulkanische steen, 40 x 21 x 23 cm, Museo Nacional de Antropología, Mexico-Stad
zteken’. Die simpele aanduiding is waarschijnlijk al genoeg om veel belangstellenden te trekken naar de tentoonstelling in Museum Volkenkunde in Leiden. Puristen zullen zeggen dat de tentoonstelling eigenlijk ‘Mexica’ (spreek uit als Mèsjica) zou moeten heten. Zij heersten tussen 1325 en 1521 over het rijk met de hoofdstad Tenochtitlan en waren een van de volkeren uit het mythische Aztlán. Europeanen hebben ze daarom Azteken genoemd. Volgens conservator Martin Berger, medesamensteller van de internationale tentoonstelling die eerder in Stuttgart en Wenen te zien is geweest, hoeft niemand bang te zijn politiek incorrect over te komen door toch over Azteken te spreken. “In de tentoonstelling wisselen we de termen af. In Mexico is er niemand meer die zich een pure nazaat van de Mexica kan noemen. Er zijn wel tweeënhalf miljoen Nahua, afstammelingen van de Azteken en hun buurvolkeren.” Bovendien: “Ik denk dat er meer mensen afkomen op de naam ‘Azteken’ dan op ‘Mexica’.”
69
Van kinderspel tot wereldmacht
Dat adellijke jongens en meisjes in de renaissance vanaf hun prilste jeugd werden klaargestoomd voor hun vorstelijke taken, is te zien op prenten en portretten. Gelukkig was er af en toe ook tijd om kind te zijn. DOOR ERIK SPAANS
boven: Jan Gossaert, ‘De kinderen van Christiaan II van Denemarken en Isabella van Oostenrijk’, 1526, olieverf op paneel, Royal Collection Trust, Londen
74
K
osten noch moeite werden gespaard om de levensloop van de Habsburgse vorst Maximiliaan I (14591519) vast te leggen in een reeks rijk geïllustreerde geschriften. In 1492 – een jaar voor hij keizer zou worden van het Heilige Roomse Rijk – was Maximiliaan alvast begonnen met het maken van autobiografische aantekeningen. Gaandeweg raakten steeds meer schrijvers en kunstenaars betrokken bij de beoogde reeks boeken. Bij Maximiliaans dood in 1519 was het ambitieuze project nog altijd niet voltooid. Wel waren er tegen die tijd 251 houtsneden over het leven van de keizer gemaakt, door gerenommeerde kunstenaars. Een daarvan speelt een belangrijke rol op de tentoonstelling ‘Kinderen van de Renaissance’, die te zien was in het Mechelse Museum Hof van Busleyden. De prent (van Hans Burgkmair) toont hoe Maximiliaan als kind middels sport en spel wordt voorbereid op zijn vorstelijke verantwoordelijkheden. We zien hem jagen, ravotten, boogschieten en een klein kanon afschieten. Ook is te zien hoe hij met metalen riddertjes een toernooi naspeelt. Het ruitertje van Maximiliaan staat op het punt om met zijn lans zijn tegenstander uit het zadel te werpen.
OUDEKUNST-
Meester van de Magdalena legende, ‘Portret van een Habsburgse prinses, Isabella van Oostenrijk of Maria van Hongarije’, 1502 of 1507, olieverf op paneel, part. coll.
VOLGEND NUMMER Woeste landschappen, iconen en Fridamania Allart van Everdingen
Iconische portretten
Viva la Frida
Allart van Everdingen, ‘Berglandschap met rivier en kasteel’, 1660-70
Shirin Neshat, ‘Malala Yousafzai’, 2018
Frida Kahlo, ‘Henry Ford Hospital’ (detail), 1932
Meer lezen? Kijk op www.museumtijdschrift.nl voor actuele informatie, tips, recensies en interviews
Museumtijdschrift nummer 6 ligt op 7 september in de winkel Museumtijdschrift verschijnt 8x per jaar
(om de 6 weken en tijdens zomer en winter om de 8 weken)
Een prachtig welkomstcadeau voor nieuwe abonnees
EXPRESSIONISME KOLONIALISME
ontdek Carel Willink
KIRCHNER EN NOLDE
Ernst Ludwig Kirchner en Emil Nolde zijn belangrijke vertegenwoordigers van het Duitse expressionisme. Ze keerden de Europese samenleving en de normen van de burgerlijke cultuur de rug toe en zochten inspiratie bij mensen, levenswijzen en objecten uit andere delen van de wereld, voornamelijk Afrika en Oceanië. Hun werken worden bekeken tegen de achtergrond van de historische en ideologische context waarin ze zijn ontstaan – er blijkt een band te zijn met de uitvinding van het begrip ‘ras’ en onderdrukking vanuit Europa. Zo komen minder bekende, gewelddadige aspecten van het expressionisme aan het licht.
cadeau bij een tweejarig abonnemen t
cadeau bij een jaarKIRCHNERab EN NOLDE onnement
EXPRESSIONISME KOLONIALISME
Kirchner en Nolde | Expressionisme Kolonialisme
Het Grote Vrouwen Kunst Boek
Ernst Ludwig Kirchner (1880–1938) en Emil Nolde (1867–1956) zijn belangrijke vertegenwoordigers van het Duitse expressionisme. Hun werk staat bekend om de knallende kleuren en spontane penseelstreken en motieven. In dit boek staan veel verschillende soorten werken van Kirchner, Nolde en onbekende kunstenaars uit andere werelddelen. Ook bevat het bijzonder documentair materiaal uit die periode.
Het Grote Vrouwen Kunst Boek vertelt de verhalen van vierhonderd kunstenaars, uit meer dan vijftig verschillende landen en uit de afgelopen vijf eeuwen. Elke kunstenaar komt aan bod met een sleutelwerk en een informatieve achtergrondtekst. Lees het boek van voor naar achter, of laat het openvallen en laat u verrassen. 464 pagina’s, gebonden, 25 x 29 cm, ISBN 9789462583900
256 pagina’s, paperback met flappen, 21 x 28 cm, ISBN 9789085261117
€ 29,50
€ 49,95
OOK VERKRIJGBAAR IN DE BOEKHANDEL, BESTEL OP WWW.WBOOKS.COM OF BEL 038 - 467 34 00 (GRATIS VERZENDING BINNEN NEDERLAND)