— RAPORT SECJALNY —
9/12/2023
PODEJŚCIE WOLNORYNKOWE JAKO ALTERNATYWA DLA CENTRALNEGO PLANOWANIA KLIMATYCZNEGO
PIETER CLEPPE ROD RICHARDSON
PODEJŚCIE WOLNORYNKOWE JAKO ALTERNAT Y WA DLA CENTRALNEGO PLANOWANIA KLIMAT YCZNEGO
W całej Europie rośnie sprzeciw wobec polityki klimatycznej UE ze względu na jej wygórowane koszty. Wiele z tych polityk zostało określonych w “Europejskim Zielonym Ładzie”, szerokiej serii propozycji przedstawionych przez Komisję von der Leyen. Istnieje “Europejskie prawo klimatyczne”, nakładające bardziej rygorystyczne cele w zakresie redukcji emisji CO2, nowy system centralnego planowania dla rolnictwa, nazwany strategią “od pola do stołu”, a także dodatkowa warstwa regulacji dotyczących produktów w ramach “Planu działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym” oraz nowe przepisy nakładające obowiązkową renowację budynków. Gdyby tego było mało, nowo zaproponowana “ustawa o przywracaniu przyrody” zawiera kolejną rundę ograniczeń dotyczących tego, gdzie można budować. Co więcej, coraz bardziej uciążliwy Europejski System Handlu Emisjami sprowokował pozwy ze strony krajów członkowskich, takich jak Polska. Ponieważ jednak ETS zarówno szkodzi konkurencyjności UE, jak i powoduje ucieczkę emisji (produkcja wysokoemisyjna po prostu przenosi się), UE opracowała mechanizm dostosowywania cen na granicach emisji dwutlenku węgla
(CBAM), aby skorygować te niedociągnięcia. Rozwiązanie to tworzy “taryfę klimatyczną” dla niektórych towarów importowanych do UE. Nic nie może być większym przyznaniem się do porażki niż sam CBAM. UE zasadniczo przyznaje, że swoją polityką Europa strzeliła sobie w stopę. Rozwiązanie UE? Strzelić w stopę wszystkim innym. W międzyczasie krajowe polityki klimatyczne i energetyczne przerodziły się w sprzeczny bałagan rządów, z których każdy wybiera różnych zwycięzców i przegranych oraz ingeruje w rynki na każdym poziomie, wprowadzając zakazy, mandaty, sankcjonowane przez państwo monopole, dotacje i karne systemy ustalania cen emisji dwutlenku węgla. Przewidywalny rezultat? Wyższe ceny, słaba konkurencyjność, opóźniona dekarbonizacja i spowolnione gospodarki. Kluczową cechą wszystkich tych przepisów jest to, że dążą one do osiągnięcia swojego ostatecznego celu - ochrony przyrody - poprzez technokratyczne wymuszanie, czyli nakładanie obciążeń i barier, regulacje, odgórną kontrolę i oczywiście transfery bogactwa na dużą skalę.
Alternatywne podejście Istnieje wypróbowana i prawdziwa alternatywa, która nie wymusza, która znosi obciążenia i bariery, która nie wybiera zwycięzców i przegranych, która prowadzi do niższych cen, większej konkurencyjności oraz przyspieszonej dekarbonizacji i dobrobytu.
UE powinni rozważyć to nowe podejście, szereg sugestii członków “Climate & Freedom International Coalition”. Ta grupa ekonomistów, ośrodków analitycznych, naukowców i decydentów politycznych opracowała ramy polityki “Porozumienie w sprawie klimatu i wolności”.
Teraz, gdy centralne planowanie, regulacje i podejście karne, z podatkami węglowymi, taryfami węglowymi i zbywalnymi cłami emisyjnymi tracą poparcie społeczne, decydenci
Porozumienie to, proponowane międzynarodowe ramy traktatowe, zaczyna się od trzech logicznych spostrzeżeń.
2
Raport Specjalny
www.warsawinstitute.org
PODEJŚCIE WOLNORYNKOWE JAKO ALTERNAT Y WA DLA CENTRALNEGO PLANOWANIA KLIMAT YCZNEGO
EUROPEAN COMMISSION
- “Po pierwsze, ponieważ wszystkie nasze technologie muszą zostać ulepszone, aby zapewnić zarówno zerową emisję netto, jak i dobrobyt, innowacje są podstawowym narzędziem potrzebnym do rozwiązania problemu zmian klimatu. - Po drugie, ponieważ wolność była głównym motorem przyspieszenia innowacji od czasów Oświecenia, to wolność i wolne rynki są kluczową polityką potrzebną do przyspieszenia innowacji niezbędnych do rozwiązania problemu zmian klimatu. - Po trzecie, ponieważ nie ma czegoś takiego jak krajowe rozwiązanie problemu zmian klimatycznych, musimy znaleźć sposób na szybkie rozpowszechnienie wolnorynkowych rozwiązań klimatycznych - wolnego handlu, konkurencji, klasycznych praw człowieka i polityki podatkowej po stronie podaży - na całym świecie, w celu maksymalnego przyspieszenia innowacji”.
www.warsawinstitute.org
Podejście to poparte jest badaniami pokazującymi nie tylko, że najbardziej wolne gospodarki są najczystsze, ale także, że sama konkurencja przyspiesza dekarbonizację. Jeden z cytowanych przykładów: badanie porównujące konkurencyjne i monopolistyczne rynki energii w USA wykazało, że konkurencyjne rynki energii dekarbonizują się o 66% szybciej niż niekonkurencyjne rynki energii. Powód jest łatwy do zrozumienia: konkurencyjne rynki obniżają koszty, umożliwiają nowym innowatorom łatwiejszy dostęp do rynku i pozwalają konsumentom domagać się nowszej, czystszej, tańszej, zdrowszej i bardziej niezawodnej energii elektrycznej. Monopoliści nie mają ekonomicznego powodu, by wprowadzać innowacje, dbać o pragnienia konsumentów lub obniżać koszty. Inne cytowane badania pokazują, że neutralna technologicznie polityka podatkowa po stronie podaży, taka jak amortyzacja kapitału, pomaga przyspieszyć dekarbonizację innowacji. Obniżają one koszty inwestycji w nowe środki trwałe Raport Specjalny
3
PODEJŚCIE WOLNORYNKOWE JAKO ALTERNAT Y WA DLA CENTRALNEGO PLANOWANIA KLIMAT YCZNEGO
i wyposażenie (PP&E). Takie działanie nie tylko pobudza nowe inwestycje, miejsca pracy i wzrost gospodarczy (jednocześnie obniżając inflację poprzez zwiększenie podaży). Przyjęta przez Stany Zjednoczone w 1981 r. polityka podatkowa doprowadziła również do rewolucji w zakresie efektywności energetycznej, czyniąc energo-
oszczędne inwestycje tańszymi i bardziej opłacalnymi. Okazuje się, że gdy polityka obniża koszty nowych środków trwałych i wyposażenia, przyspiesza to wdrażanie najnowszych technologii - zawsze czystszych i bardziej wydajnych niż starsze, brudniejsze technologie, które są szybko wycofywane.
Czyste zamiatanie Porozumienie na rzecz Klimatu i Wolności (Climate & Freedom Accord) proponuje “czyste zamiatanie”, w ramach którego kraje będące sygnatariuszami porozumienia stopniowo wycofywałyby obecną zniekształcającą politykę klimatyczną, która osłabia rynki i innowacje, i zastąpiłyby je wolnorynkowym podejściem do dekarbonizacji poprzez przyspieszenie innowacji.
Kraje będące sygnatariuszami porozumienia przyjęłyby opisane powyżej historycznie dekarbonizujące polityki wolnorynkowe, a także kilka nowych innowacji wolnorynkowych, które jeszcze silniej i celowo napędzałyby wzrost, innowacje i dekarbonizację. Pierwsza z nich stanowi silną zachętę dla wszystkich wolnych krajów do przystąpienia do Porozumienia.
Międzynarodowe obligacje, pożyczki i fundusze CoVictory Kraje należące do Porozumienia uzyskałyby dostęp do ogromnych, uprzywilejowanych podatkowo międzynarodowych przepływów kapitałowych na inwestycje i rozwój, poprzez nowy rodzaj neutralnego technologicznie, wzajemnie lewarowanego na arenie międzynarodowej obniżenia podatków po stronie podaży, mającego na celu przyspieszenie innowacji, wzrostu, dekarbonizacji i ekspansji wolnych rynków. Każdy rodzaj długu prywatnego wykorzystywanego do finansowania inwestycji w środki trwałe i środki trwałe lub inwestycji w ochronę środowiska byłby zwolniony z podatku we wszystkich krajach objętych porozumieniem, co oznacza brak podatku od odsetek. Obniża to koszt zadłużenia nawet o 30%.
4
Raport Specjalny
W każdym kraju objętym porozumieniem deweloperzy, przedsiębiorcy, banki, fundusze hedgingowe, fundusze inwestycyjne i wszelkiego rodzaju finansiści mogliby zaciągać wszelkiego rodzaju długi zwolnione z podatku. Takie “fundusze CoVictory” - obligacje, pożyczki, a nawet konta oszczędnościowe - następnie łączą fundusze i reinwestują je w dowolnym kraju porozumienia w prywatne PP&E lub projekty ochrony przyrody. Fundusze CoVictory przyspieszyłyby przepływ prywatnego kapitału między wolnymi krajami w celu finansowania projektów ochrony i coraz czystszego rozwoju, zapewniając silną zachętę do przyłączenia się do ram wolnego rynku.
www.warsawinstitute.org
PODEJŚCIE WOLNORYNKOWE JAKO ALTERNAT Y WA DLA CENTRALNEGO PLANOWANIA KLIMAT YCZNEGO
AP
Co ciekawe, takie zwolnione z podatku fundusze CoVictory przyniosłyby również dokładnie takie same korzyści w zakresie neutralności technologicznej i dekarbonizacji, jak odliczenia kapitałowe. Obniżają one koszt kapitału dla PP&E, przyspieszając przejście na najnowsze, najczystsze technologie, bez wybierania zwycięzców lub przegranych. Fundusze CoVictory sprawiają, że czyste technologie stają się tańsze. Zwiększają również zwrot z kapitału własnego, przyciągając inwestycje nie tylko do zwolnionego z podatku długu, ale także do podlegającego opodatkowaniu kapitału własnego. W przeciwieństwie do odliczeń kapitałowych, fundusze CoVictory mają tę dodatkową zaletę, że można je umiędzynarodowić, co jest przydatne do napędzania międzynarodowych przepływów kapitałowych poprzez integracyjne możliwości inwestycyjne dla wszystkich, od miliarderów po każdego, kto ma nawet konto bankowe. W przeciwieństwie do tego, tradycyjne dotacje podatkowe, takie jak te w amerykańskim IRA, zarówno tworzą bariery handlowe, jak
www.warsawinstitute.org
i przynoszą największe korzyści największym inwestorom... często wykluczając mniejszych przedsiębiorców, inwestorów i mniej znane technologie, hamując w ten sposób innowacje. Wybieranie zwycięzców i przegranych oznacza w rzeczywistości wybieranie wielu przegranych i blokowanie wielu innowatorów. Z drugiej strony, bez faworyzowania jednych nad innymi, fundusze CoVictory mogą być wykorzystywane jako nowy rodzaj łatwej w użyciu, wysoce demokratycznej i inkluzywnej międzynarodowej zachęty do rozszerzania wolnych rynków i napędzania dekarbonizujących innowacji na całym świecie. Mogą one zastąpić kosztowne dotacje, systemy ustalania cen emisji dwutlenku węgla i CBAM opłacalnym motorem globalnego wzrostu i przyspieszenia innowacji. Mogą wzmocnić więzi gospodarcze i w zakresie bezpieczeństwa energetycznego między narodami wolnego świata. Albo pomóc odbudować zniszczoną wojną infrastrukturę Ukrainy. Albo Izraela. Albo Strefy Gazy.
Raport Specjalny
5
PODEJŚCIE WOLNORYNKOWE JAKO ALTERNAT Y WA DLA CENTRALNEGO PLANOWANIA KLIMAT YCZNEGO
CAGKANSAYIN, GETTY IMAGES (CANVA PRO)
Czyste cięcia podatkowe Wreszcie, w celu pełnej i potężnej dekarbonizacji, Porozumienie dodaje kilka innych neutralnych technologicznie środków po stronie podaży (“czyste obniżki podatków”) zaprojektowanych w celu stymulowania innowacji, konkurencji, wzrostu i dekarbonizacji w czterech sektorach gospodarki, które powodują 80% - 90% emisji gazów cieplarnianych: wytwarzanie energii elektrycznej, transport, nieruchomości i przemysł. Możemy obniżyć emisje we wszystkich czterech sektorach za pomocą prostej obniżki podatków po stronie podaży powiązanej z redukcją emisji. Nie zastępuje to podstawowej polityki podatkowej po stronie podaży, a jedynie dodaje niewielką redukcję stawki bonusowej, powiedzmy o pięć punktów procentowych, dla firm, które osiągają największe redukcje emisji. Na przykład w przemyśle motoryzacyjnym zrównoważony rozwój można podsumować jedną liczbą: średnią emisją floty pojazdów. Im niższe emisje, tym niższa stawka podatku od dochodów przedsiębiorstw i inwestorów. Ta prosta metoda dosto6
Raport Specjalny
sowuje zachowania korporacyjne do celu, jakim jest redukcja emisji. Od sali posiedzeń zarządu po halę produkcyjną, każdy inwestor i pracownik posiada akcje firmy, które stają się bardziej wartościowe wraz ze spadkiem emisji i stawki podatkowej. Ten sam rodzaj czystej obniżki podatków mógłby mieć zastosowanie w całym sektorze transportu, a także do producentów energooszczędnych urządzeń i sprzętu przemysłowego. Może to napędzać coraz bardziej wydajne budynki, bardziej nisko- i bezemisyjne wytwarzanie energii, a nawet niższe emisje w produkcji ropy i gazu. Porozumienie oferuje dalsze pomysły na przyspieszenie demonopolizacji i innowacji zmieniających zasady gry.
www.warsawinstitute.org
PODEJŚCIE WOLNORYNKOWE JAKO ALTERNAT Y WA DLA CENTRALNEGO PLANOWANIA KLIMAT YCZNEGO
Wnioski Na razie wyobraźmy sobie dwa kraje. Jeden dąży do dekarbonizacji poprzez podnoszenie barier, obciążeń, kosztów i kontroli dla wszystkich. Drugi, usuwając bariery, obciążenia, koszty i kontrole dla wszystkich - zwłaszcza korzystnych innowatorów, aby przyspieszyć przepływ kapitału do najnowszych, najlepszych innowacji.
Jak myślisz, które z tych rozwiązań przyspieszy inwestycje w innowacje obniżające emisyjność? Który naród będzie prosperował i zdominuje niskoemisyjną gospodarkę przyszłości?
Autorzy: Pieter Cleppe, redaktor naczelny Brussels Report Rod Richardson, prezes Grace Richardson Fund
www.warsawinstitute.org
Raport Specjalny
7
Warsaw Institute ul. Wilcza 9, 00-538 Warszawa, Polska +48 22 417 63 15 office@warsawinstitute.org
© COPYRIGHT 2023 Warsaw Institute Opinie zawarte w niniejszej publikacji odzwierciedlają wyłącznie poglądy autorów.
ZADANIE FINANSOWANE ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO INSTYTUTU WOLNOŚCI - CENTRUM ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO W RAMACH RZĄDOWEGO PROGRAMU ROZWOJU ORGANIZACJI OBYWATELSKICH NA LATA 2018-2030, PRIORYTET 4. ROZWÓJ INSTYTUCJONALNY OBYWATELSKICH THINK TANKÓW, EDYCJA 2022.