Topwetenschappelijk onderzoek Human Life Sciences in het O|2 Labgebouw BOUWSTENEN VOOR KENNIS
1
2
Voorwoord BOUWSTENEN VOOR KENNIS
Wij willen met onderwijs en onderzoek bij dragen aan een betere wereld door studenten en onderzoekers op te leiden die in staat zijn om op academische wijze te zoeken naar antwoorden, maar ook om kritische vragen te stellen. Wetenschap kan niet in isolement bestaan. De VU is een open en gastvrije organisatie en wil kennisuitwisseling faciliteren door een inspirerende plek te creëren waar studenten, onderzoekers, medewerkers, overheid en het bedrijfsleven elkaar kunnen ontmoeten. De afgelopen jaren is er daarom veel veranderd op de VU Campus. De VU Campus wordt stap voor stap een unieke plek op de Zuidas, een toplocatie in de metropoolregio Amsterdam. De nieuwe gebouwen die er de afgelopen jaren verrezen, zoals het Academisch Centrum voor Tandheelkunde en het O|2 Labgebouw, dragen hun steentje bij aan de nieuwe samenwerkings vormen. Zij zijn de “Bouwstenen voor Kennis”. In dit boek nemen we u mee in het ontwerp, de realisatie en de ingebruikname van het prachtige nieuwe OI2 Labgebouw.
In het OI2 Labgebouw staan ontmoeten, samen werken en het delen van voorzieningen cen traal. Er vindt topwetenschappelijk onderzoek plaats binnen het domein Human Life Sciences, door onderzoekers van UvA, VU en VUmc. Onze onderzoekers werken samen in een mix van toegepast en fundamenteel wetenschappelijk onderzoek, bijvoorbeeld aan de nieuwe veilige medicijnen van de toekomst en aan slimme technieken om kankercellen eerder en beter in beeld te brengen. Door de toegenomen welvaart leven mensen langer en willen mensen ook gezond oud wor den. De onderzoeksvragen in dit domein worden steeds complexer. Door wetenschappers uit verschillende faculteiten en instellingen geza menlijk te huisvesten is het mogelijk verder te kijken dan het eigen vakgebied. Verder dan het hier en nu! Prof. mr. dr. Jaap Winter Voorzitter College van Bestuur Vrije Universiteit Amsterdam
3
4
De VU Campus in ontwikkeling
FRANC VAN NUNEN Directeur Campusontwikkeling FCO (VU)
De VU Campus gaat over mensen en hun activiteiten. Die activiteiten vinden plaats in de voorzieningen die we daarvoor hebben en realiseren op deze campus. Het is enorm inspirerend om met onze expertise en werkzaamheden alle voorzieningen te kunnen en mogen maken, en om te zien met welke trots en passie deze door studenten en wetenschappers worden gebruikt. Daar doen we het voor: bijdragen aan het verleggen van de inhoudelijke grenzen in onderwijs en onderzoek.
Vanaf haar stichting in 1880 was de VU gehuis vest in verschillende panden in de Amsterdamse binnenstad. In de jaren ‘60 groeide de VU uit tot een middelgrote universiteit en barstte uit haar voegen. Het werd tijd om andere huisvesting te zoeken buiten het stadscentrum. Zo startte men ongeveer 50 jaar geleden met de bouw van de huidige campus, gebouwd voor ongeveer 12.000 studenten. Nu, in 2016, zijn dat er ca. 25.000, met jaarlijks 2 miljoen bezoekers in het gebied rond de VU Campus met universiteit en ziekenhuis. Een aantal gebouwen op de VU Campus is inmiddels sterk verouderd.
NIEUWBOUW EN MODERNISERING
De VU werkt aan de vernieuwing van de campus. De VU en VUmc investeren zowel in nieuwbouw als in modernisering van bestaande gebouwen met veel aandacht voor de kwaliteit van de in richting van de openbare ruimte. De VU Campus ondergaat de komende jaren een verdere me tamorfose en wordt een open en gastvrij gebied met internationale aantrekkingskracht.
AANGESLOTEN OP DE ZUIDAS
In de vernieuwing van de VU Campus staat ‘ontmoeting’ centraal. Dit gaat verder dan het samenbrengen van mensen. Het gaat om kennisuitwisseling, samenwerken met andere partijen in de maatschappij en kruisbestuiving tussen vakgebieden. De vernieuwing van de campus moet toekomstvast zijn. De trends in de wetenschappelijke omgeving, zoals internationa lisering en multidisciplinaire samenwerking, stellen specifieke eisen aan het vastgoed.
LEVENDIG WOON-WERKMILIEU
‘Ontmoeten’ komt ook terug in de voorziening en die de campus levendiger gaan maken: een gevarieerd aanbod aan horeca, woningen voor studenten, gastenaccommodaties en meer voorzieningen voor sport en cultuur. De campus is een stedelijke omgeving en verbindt leren, kennis, (patiënten) zorg en bedrijfsleven op de Zuidas. Zo ontstaat een aantrekkelijk en uniek Amsterdams woon-werkmilieu, een voorwaarde voor het aantrekken van (internationaal) weten schappelijk talent. Nergens in Nederland maakt een universitaire campus met een universitair medisch centrum op deze manier deel uit van een (zakelijk) centrum.
5
INHOUDELIJK GEDREVEN
Bij het vernieuwen van de campus is geke ken naar wat faculteiten en andere instituten inhoudelijk bindt. Daarbij is een clustering gemaakt in vier profielthema’s: • Governance for Society • Connected World • Science for Sustainability • Human Health and Life Sciences (H2LS) Elk kenniscluster krijgt een eigen logische plaats op de campus, waarbij de voorzieningen voor de verschillende activiteiten binnen het thema geclusterd worden.
HUMAN HEALTH AND LIFE SCIENCES
Het O|2 Labgebouw draagt bij aan het ver stevigen van de kennisinfrastructuur van het profielthema Human Health and Life Sciences (H2LS). In het pand vindt topwetenschappelijk onderzoek plaats naar belangrijke maatschappe lijke vraagstukken binnen Human Life Sciences. Naast het O|2 Labgebouw staat een andere belangrijke pijler van H2LS, het ACTA gebouw, waar de Faculteit Tandheelkunde van de VU en UvA is gehuisvest. Naast het O|2 Labgebouw, ook aan de De Boelelaan, verrijst het Nieuwe Universiteits gebouw. Studenten en medewerkers van met
6
name de bèta wetenschappen van VU en UvA gaan hier werken. De collegezalen zijn ook geschikt voor theater- en filmvoorstellingen en cursussen. Het O|2 Labgebouw en het Nieu we Universiteitsgebouw vervangen samen het grootste deel van het verouderde Wis- & Natuur kundegebouw (W&N) en een deel van de Medi sche Faculteit, waar veel VUmc-onderzoekers die nu het O|2 Labgebouw bewonen, gehuisvest waren. Naast het O|2 Labgebouw wordt gewerkt aan het volgende bèta-medische labgebouw, waar onder andere neuro-wetenschappers van VU, UvA en VUmc zullen samenwerken. Om de hoek van het O|2 Labgebouw, aan de Van der Boechorststraat, is het Imaging Centre van VUmc in aanbouw. Zo ontstaat er op de VU Campus een krachtig bèta-medisch onderwijs- en onderzoekcluster voor VU en VUmc, waarin samenwerking met UvA en andere partners een belangrijke plek heeft.
HUBERTUS IRTH Decaan bèta-faculteiten VU / PETER VAN TIENDEREN Decaan Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica (UvA)
“O|2 is een mijlpaal in de UvA-VU wetenschappelijke samenwerking. De bètafacul teiten van UvA en VU werken al jaren op diverse gebieden samen. Dat zal zich de komende jaren verder ontwikkelen. Door krachten te bundelen kunnen we kennis, specialistische faciliteiten en infrastructuur delen. Er ontstaat een inhoudelijk sterk bètacluster dat het eenvoudiger maakt om middelen voor onderzoek te werven, waardoor meer tijd en geld besteed kan worden aan hoogstaand academisch onderzoek en onderwijs.”
7
HOOGLERAAR YVETTE VAN KOOYK (VUMC) Afdelingshoofd Moleculaire Celbiologie & Immunologie, gespecialiseerd in het ontwikkelen van nieuwe therapieën tegen kanker:
“We ontwerpen nieuwe vaccins om de afweer tegen kanker te versterken. Daarnaast kijken we naar processen in de tumor die de functie van ons afweersysteem onderdrukken. Dit werk past perfect in het O|2 Labgebouw. Wij werken van molecuul, tot cel, tot weefsel tot patiënt.”
8
JUAN J. GARCIA VALLEJO Universitair docent afdeling Moleculaire Celbiologie & Immunologie (VUmc) en wetenschappelijk adviseur voor ‘O|2
Bundeling van krachten
Flow’, de kernfaciliteit voor flowcytometrie in het O|2-gebouw. Hij onderzoekt specifieke manieren waarop tumoren het immuunsysteem beïnvloeden:
“Wij richten ons op twee vormen van kanker: glioblastoom (de meest agressieve vorm van hersenkanker) en ductaal adenocarcinoom van de alvleesklier (de meest voor komende en agressieve vorm van alvleeskanker). Voor een immunoloog als ik, voor wie technologie een drijfveer is, biedt de kennis van de nabijgelegen groepen in het O|2 Labgebouw – zoals Fysiologie van het VUmc, de groepen voor Analytische Chemie en Systeembiologie van de VU en de sectie Moleculaire Cytologie van de UvA – geweldige mogelijkheden voor een nieuwe invalshoek op mijn eigen onderzoek.”
INSTELLING OVERSTIJGENDE SAMENWERKING
In het O|2 Labgebouw werken scheikundigen, moleculair biologen, microscopisten, medici, analytici en bioinformatici van UvA, VU en VUmc in een mix van fundamenteel en toegepast bèta-medisch onderzoek intensief samen aan belangrijke maatschappelijke vraagstukken binnen het domein Human Life Sciences. Zij doen onderzoek naar volksgezondheidsproblemen zoals de preventie van Alzheimer en obesitas, naar geneesmiddelen voor zeldzame ziektes (zogenaamde weesgeneesmiddelen), maar bijvoorbeeld ook naar nieuwe snelle identificatie technieken voor het opsporen van kanker.
Het O|2 Labgebouw is het eerste universitaire gebouw in Nederland dat onderzoekers van verschillende instellingen, die aan één onder zoeksthema werken, huisvest. Door de verschil lende onderzoeksgroepen samen te brengen, ontstaan kansen om dit onderzoek profiel inter nationaal te versterken.
166 ZUURKASTEN, 84 LAMINAIRE FLOW (LAF-) KASTEN EN 419 VEILIGHEIDSKASTEN. PER ZUURKAST IS PER UUR 500 M3 SCHONE LUCHT NODIG 9
Gezamenlijke investeringen in state-of-the-art onderzoeksapparatuur en collectief gebruik van kostbare moderne onderzoeksfaciliteiten zorgen bovendien voor efficiënt en effectief benutten van onderzoeksgelden.
ELWIN JANSSEN VAN DE FACULTEIT EXACTE WETENSCHAPPEN (VU) Onderzoeks- en onderwijsmedewerker en laboratoriumbeheerder van de afdeling Synthetische en Bio-organische Chemie. Verantwoordelijk voor het onderhoud van de apparatuur en de veiligheid in
Vroeger werkten deze wetenschappers verspreid over de hele stad, nu zitten ze bij elkaar op de zelfde verdieping. Er ontstaat een ongedwongen sfeer en een laagdrempelige onderzoekssamen werking van verschillende wetenschappelijke disciplines.
10
het lab. Synthetiseert (mogelijk) biologisch actieve stoffen voor partners in andere disciplines van de levenswetenschappen.
“Het mooiste aan het ontwerp van het O|2 Labgebouw vind ik het vele daglicht dat naar binnen komt en de balkons in het atrium.”
LEENDERT HAMOEN (UVA) Hoogleraar algemene microbiologie en doet fundamenteel onderzoek naar bacteriën, onder andere naar de werking van celdeling:
“Bèta-samenwerking is noodzakelijk. Het onderzoek wordt steeds gedetailleerder en de apparatuur duurder. Mee blijven doen op internationaal niveau en geld voor onderzoek binnenhalen om grote vraagstukken op te lossen, vraagt om samenwerking. Er is veel gedeelde apparatuur: samen met de VU-groepen hebben we een ultracentrifuge gekocht, waarmee we eiwitten kunnen scheiden en we schaffen een nieuwe microscoop aan.”
11
EXTERNE SAMENWERKING
Het toepassen van de ontwikkelde kennis in producten en dienstverlening en externe samen werking zijn speerpunten in de academische wereld. Ter ondersteuning hiervan wordt in het O|2 Labgebouw het Mylab@O|2-concept geïntro duceerd: een deel van het gebouw wordt inge richt als ‘lab hotel’, een plek waar bijvoorbeeld samenwerkingspartners of bedrijven voor een bepaalde tijd kantoor- en laboratoriumruimten kunnen huren. Deze partijen kunnen gebruik maken van de hoogwaardige gedeelde voor zieningen zoals het ML3-lab en de biobank. Het ML3-lab is een unieke campusbrede voorziening waar gediplomeerde onderzoekers in een zeer veilige omgeving beschermd kunnen werken met ernstige ziekteverwekkers. De voorziening is zo ingericht dat er parallel voor korte of langere duur aan verschillende onderzoekslijnen ge werkt kan worden, ook door externe partijen.
TJALLING SIERSMA Laborant en technisch adviseur voor de groepen Bacteriële Celbiologie & Fysiologie (onderdeel SILS/ UvA)
“Het kapitaal van de celbiologen van de UvA is in het O|2 Labgebouw gehuisvest: veertig jaar onderzoek aan bacteriestammen die worden bewaard bij -80OC! Deze vriezer is ons kostbaarste bezit.”
CENTRALE OPSLAG MET -80 OC VRIEZERS EN CRYOVOORZIENING IN DE KELDER 12
FOKKE RAKERS Directeur Huisvesting VUmc
Het O|2 Labgebouw biedt state-of-the-art laboratorium faciliteiten voor Human Life Sciences: in het laboratorium ontwikkelde toepassingen vinden snel hun weg naar de patiĂŤnt.
13
KIRSTIN DE BOER Programmamanager O|2 Labgebouw
“Het samen werken door drie instellingen in een nieuw, flexibel en meer gestandaardiseerd labgebouw vraagt om goede afstemming over gebruik, bedrijfsvoering en logistieke processen. De afgelopen jaren hebben we met een mooi team hard gewerkt aan deze uitdagingen: prachtig om het OI2 Labgebouw nu in gebruik te zien!�
14
Ontwikkeling van een labgebouw
JEROEN GEURTS Hoofd afdeling Anatomie & Neurowetenschappen (VUmc) en verricht hersenonderzoek naar met name Multiple Sclerose:
“Ik ben geïnteresseerd in ‘translationeel’ onderzoek. De laboratoria en de samenstelling van de in het O|2 Labgebouw gevestigde afdelingen maakt deze samenwerking tussen verschillende vakgebieden goed mogelijk.”
Het O|2 Labgebouw werd oorspronkelijk voor VUmc ontworpen voor Onderzoek en Diagnostiek (O&D-gebouw), een meer op zorg gerichte activi teit, in een periode waarin er steeds verder werd ingezet op de thematische clustering van het onderzoek op de VU Campus. Tegelijkertijd was er de wens om de onderzoeksactiviteiten op het gebied van Life Sciences van VU en VUmc dichter bij elkaar te brengen. Het gebouw groeide mee met deze ontwikkelingen en werd hèt Onderzoek & Onderzoek (O|2) Labgebouw voor bèta-me disch onderzoek. De VU nam de doorontwikke ling en realisatie van dit labgebouw voor Human Life Sciences op zich. In 2013 is gestart met de bouw van het pand vol gens het basis casco ontwerp. Parallel hieraan is het gebouw geschikt gemaakt voor flexibele laboratoriumtoepassingen, die een bijzondere technische infrastructuur indeling vergden.
GESTANDAARDISEERDE LABINRICHTING
Om het gebouw betaalbaar, toekomstvast en flexibel te maken, werden samen met de on derzoekers vijf soorten laboratoria ontwikkeld, aangevuld met een centrale servicezone: • Microbiologisch lab (ML 1/2) • Celkweek lab • Synthese lab • Analytisch lab • Microscopie lab Het ML3-lab en het radioactiviteitslab worden door een groot aantal onderzoeksgroepen samen gebruikt. Hun eigen laboratoria zijn daar omheen gesitueerd.
15
STANDAARDISATIE ÉN MAATWERK
Het gebouw en de technische voorzieningen zijn in hoge mate gestandaardiseerd. De basis inrichting (80%) is voor elk type laboratorium in het gehele gebouw gelijk. Het maatwerk per onderzoeksgroep zit in de laatste 20%, zoals de bijzondere gassen, extra zuurkasten, kracht stroom, trillingsarme zones, laminaire flow kasten of extra datapunten. De biologische veiligheidskasten, koel- en vries kasten, de -80 bio vriezers en de veiligheidsvoor zieningen horen bij de standaarduitrusting van het gebouw. De gebruikers en hun specifieke apparatuur maken de labruimten uniek. De standaardisatie maakt het mogelijk de indeling van de labs en de inrichting ervan eenvoudig aan te passen, als de gebruikersgroep zou wijzigen - door bijvoorbeeld nieuwe samen werkingsverbanden - of als modernere onder zoekstechnieken beschikbaar zouden komen.
LEAN@O|2
Om de gebruikers zo goed mogelijk voor te bereiden op de nieuwe labomgeving is er een leantraject opgezet voor alle groepen. Dit was een maatwerktraject volgens de 5S-methode, waarbij de groepen op de oude locatie door lean coaches ondersteund werden bij het opruimen van de laboratoria. In de nieuwe laboratoria in het O|2 Labgebouw werden de leancoaches ingezet om met de gebruikers tot een zo efficiënt en effectief mogelijke inrichting van de benches, kasten en voorraadruimte te komen.
RENÉ J.P. MUSTERS Assistent Professor op de afdeling Fysiologie (VUmc), Core Facility Manager Advanced Optical Microscopy (AO|2M):
“Het AO|2M bundelt alle zogenaamde “high-end” 3Den super resolutie-microscopie platforms van de afdelingen Fysiologie, Anatomie en Neurowetenschappen en Moleculaire Celbiologie & Immunologie. Zo worden geavanceerde microscopische technieken gezamenlijk toegepast en verbeterd.”
VIJF LAB TYPOLOGIEËN: MICROBIOLOGISCH LAB (ML 1/2), CELKWEEK LAB, SYNTHESE LAB, ANALYTISCH LAB, MICROSCOPIE LAB 16
JOSJA VAN DER VEER Directeur Facilitaire Campus Organisatie (VU)
O|2 symboliseert voor mij ontmoeting en samenwerking. Het was prachtig om deel uit te maken van het wordingsproces van O|2, waarin onze ontwerpers, bouwers en specialisten op vele terreinen hun kennis hebben gedeeld en elkaar tot grote hoogten hebben uitgedaagd, om samen met de onderzoekers een duurzame voorziening te maken, waar wordt gewerkt aan maatschappelijke uitdagingen.
17
COMPLEXE VERHUIZINGEN
Ruim voor de verhuizing werd bij alle onder zoeksgroep de labapparatuur geïnventariseerd. Grote, bijzondere en kostbare apparatuur kreeg een paspoort met belangrijke gegevens als benodigde aansluitingen en voorwaarden waaronder verhuisd kon worden. 17 verschil lende onderzoeksgroepen konden door een strakke planning in een periode van een kleine vijf maanden worden verhuisd. Voor inpakken en afkoppelen tot weer uitpakken en aansluiten hadden de groepen gemiddeld drie weken nodig. Naast de projectverhuizer werden 21 specialis tische leveranciers van binnen en buiten Europa ingevlogen om geavanceerde microscopen en de grote magneten voor structuuropheldering (NMR) af- en weer aan te sluiten. Zeer grote ap paratuur werd met een hijskraan door delen van gevel die geopend kunnen worden, het gebouw in gehesen.
INTEGRAAL INHUISTEAM
Voor de begeleiding van de complexe verhui zingen en een goede nazorg was in de verhuis periode een inhuisteam actief, dat de knel- en aandachtspunten van de gebruikers oploste. In het team zaten vertegenwoordigers van alle be trokken partijen, waaronder bouw- en verhuis projectmanagement, IT, leancoaches, logistiek, labinrichting, gebouwbeheer facilitair en de huismeester.
18
PAUL GOOSSENS
JEROEN VAN AST
Hoofd huisvesting van de faculteiten Exacte Wetenschappen
Projectmanager Facilitaire Campus Organisatie (VU)
en Aard- en Levenswetenschappen (VU) en Arbo- en
“Met een team van 25 man hebben we de verzoeken van de gebruikers opgelost. In dagelijkse sta-sessies werd de voortgang besproken en acties aan actiehouders gekoppeld. Alle facilitaire diensten, IT en de gebruikers werkten in het O|2 Labgebouw intensief samen.”
Milieucoördinator (VUMC). Hij was verantwoordelijk voor de labrealisatie van het O|2 Labgebouw en het aanspreekpunt voor gebruikers en het inhuisteam:
“Het O|2 Labgebouw heeft een nieuw werkconcept. De impact van sommige beslissingen heeft invloed op de werkzaamheden van gebruikers. Het is daarbij van belang dat gebruikers begrepen en gehoord worden.”
VERHUIZING: CA. 750 GEBRUIKERS IN EEN HALF JAAR. MEER DAN 5.000 BLAUWE VERHUISKRATTEN, 450 ROLCONTAINERS, 700 METER PLANK MET CHEMICALIËN, MEER DAN 200 BIJZONDERE APPARATEN 19
SUE GIBBS (VUMC) Hoofd van het onderzoekslaboratorium, afdeling Dermatologie. Doet onderzoek naar modellen van gezonde menselijke cellen en huidaandoeningen. Gespecialiseerd in contacteczeem (allergie, irritatie), wondgenezing, chronische wonden en ongunstige littekenvorming:
“Het flexwerken binnen het dermatologisch laboratorium functioneert prima nu we eraan gewend zijn. Het stelt ons in staat om ook buiten de vergaderingen om op de hoogte te blijven van het onderzoek. Omdat de afdelingen Fysiologie en Moleculaire Celbiologie & Immunologie buren zijn, faciliteert dit de samenwerking.�
20
120 KILOMETER DATABEKABELING: UITGEROLD IS DAT VAN AMSTERDAM TOT VOORBIJ EINDHOVEN
BOB VAN GRAFT Directeur IT / CIO (VU):
“Samenwerken is essentieel in de wereld van onderwijs, onderzoek en zorg. In het O|2 Labgebouw laten we zien dat er geen technologische beperkingen zijn. Ik ben er trots op dat de samenwerking met alle collega’s van VU, UvA en VUmc zo succesvol is verlopen en we dit resultaat hebben bereikt. Ik wens alle gebruikers veel gebruiksgemak in dit mooie pand!”
Smart@O|2: activiteit gerelateerd huisvesten in een labomgeving In het O|2 Labgebouw is - voor het eerst in een labomgeving - het VU-brede uitgangspunt van activiteit gerelateerd huisvesten toegepast. Gebruikers kiezen een werkplek die past bij de activiteiten van die dag. Aan het eind van de dag wordt het bureau weer leeg achtergelaten. Er is een mix van werkplekken: • werkplekken voor geconcentreerd bureauwerk • werkplekken voor gebruikers die veel in het lab werken en maar kort een computer nodig hebben • eenpersoons werkplekken met een kleine overlegmogelijkheid • grotere overlegruimtes en pantry’s Met het nieuwe werkplekconcept ontstaat een nieuwe manier van werken en moeten er andere afspraken worden gemaakt. De overgang van persoonlijke werkplekken naar een gedeelde, niet persoonsgebonden werkomgeving, is een grote verandering geweest. Gebruikers zijn in dit verandertraject vooraf ondersteund.
EÉN CONCEPT VOOR DIENSTVERLENING EN IT
In het Ol2 Labgebouw kunnen alle gebruikers, ongeacht bij welke instelling zij werken, overal en altijd werken en de voorzieningen gebruiken, die het gebouw biedt. Dit betekent dan ook dat men binnen het O|2 Labgebouw werkt met één integraal concept voor dienstverlening en IT. Dit is een essentiële pijler onder de samenwerking in het Human Life Sciences domein. Het IT-concept borgt binnen de kaders van het smart@OI2-concept de instellingsoverstijgende samenwerking, en is door gezamenlijke inspanning van VU, UvA en VUmc tot stand gekomen. Zo kunnen onderzoekers in het O|2 Labgebouw gezamenlijk gebruikmaken van de uniforme werkplekken en toch op hun eigen IT-omgeving inloggen. De implementatie van alle IT–voorzieningen heeft conform de (security) richtlijnen van de instellingen plaatsgevonden. Toegang tot gebouw en ruimten en tevens gebruik maken van print-faciliteiten kan met eigen instellingspas. Het is ook mogelijk vergaderzalen vanuit de drie instellingen in het O|2 Labgebouw ruimtereserveringssysteem te reserveren.
21
Een kleine rondleiding Het O|2 Labgebouw heeft een vloeroppervlak van 33.000 m2, met een twee-laagse onder grondse parkeergarage en dertien verdiepingen. Daarmee is het even hoog als het naastgelegen ACTA-gebouw, waar het samenwerkingsverband van de faculteiten Tandheelkunde van de UvA en de VU gehuisvest is. Het gebouw is vormgegeven als een robuuste kubus met twee uitsneden tussen het dak van de vijfde verdieping en de vloer van de tiende. De uitsneden komen samen in het atrium, het cen trale ontmoetingspunt en kloppend hart van het pand. Hierdoor opent de binnenwereld zich naar de omgeving. Door de terrasvormige vloeren valt er veel daglicht naar binnen. Opvallende, schuin geplaatste kolommen dragen de constructie op de plek van de uitsneden. Deze zogenaamde mikadokolommen geven het gebouw een DNA-achtige structuur. Het gebouw is per verdieping ingedeeld in drie zones: • laboratoria aan de west- en oostkant • kantoorzones aan de noord- en zuidkant • ondersteunende ruimtes voor laboratoria en overlegruimte en pantry’s in de middenzones
ELLEN DUIJNHOUWER (VUMC) Werkt bij het operational excellence team van de dienst Strategie & Innovatie en is Lean coach/adviseur:
“Het gebouw is prachtig: vanuit welke hoek je ook kijkt. Iedere keer is het weer anders. Als je van een afstand kijkt is het robuust en groot. Als je dichterbij komt of binnen bent heeft het spannende hoeken en doorkijkjes.”
UITSTRALING
De buitengevel van het O|2 Labgebouw is be kleed met parelmoerkleurige gestapelde natuur stenen. Door hun lichte glans reageren zij mooi op de verschillende weertypen. De binnengevel heeft een vriendelijke en natuurlijke uitstraling door het gebruik van drie soorten houten bepla ting. Het patroon maakt een knipoog naar DNA sequencing. In de ‘plint’, op de begane grond zijn het Science Café, de ontmoetingsruimte ‘Eat Meet Work’, de inpandige fietsenstalling, een auditorium en een practicumzaal te vinden. De open gevel op de begane grond laat de grens tussen binnen en buiten ook weer vervagen en zorgt voor een verbinding met de VU Campus. Medewerkers hebben van binnenuit het gevoel onderdeel te zijn van de campus omdat de gla zen puien aan de noord- en zuidzijde doorzicht bieden van ACTA tot de De Boelelaan. De DNA structuur komt terug in het behang en folie dat binnen gebruikt wordt. In het interieur is het aantal kleuren bewust beperkt gehouden om bijzondere plekken in het gebouw te accen tueren, zoals vergaderruimtes en de pantry’s. De hoofdkleur is wit, aangevuld met zachte kleur accenten.
Verdieping 3
22
23
TECHNIEK EN INSTALLATIES
Het O|2 Labgebouw bevat veel installaties. Elf van de dertien verdiepingen zijn ingericht met laboratoria. Op de resterende twee verdiepingen staan alle noodzakelijke luchtbehandelings- en regelkasten, elektrische verdelers en andere benodigde technische installaties. Hoe hightech een gebouw als dit is, zie je ook aan het aantal meters datakabel, 120 kilometer: uitgerold van Amsterdam tot voorbij Eindhoven!
24
DUURZAAMHEID
De VU heeft een duidelijke visie en ambitie op het gebied van duurzaamheid. Duurzaamheid is een integraal onderdeel van het onderwijs en onder zoek, van de bedrijfsvoering én in de gebouwen op de campus. Het O|2 Labgebouw is duurzaam: • het is uitgerust met een isolerend groen dak van sedumplanten dat water opneemt • het wordt gekoeld met water uit de Nieuwe Meer • het binnenklimaat is een resultaat van koeling en verwarming • alle verdiepingen zijn gegroepeerd rondom een atrium waar daglicht naar binnen kan vallen, zodat verlichting nauwelijks nodig is • de verlichting is energiezuinig en gaat aan door aanwezigheidssignalering. Dat geldt ook voor de zuurkasten met variabele afzuiging • de gevel van het O|2 Labgebouw bestaat uit ClickBricks. De bakstenen worden droog, zonder mortel gestapeld en er is geen voeg. Bij deze duurzame manier van bouwen is geen water nodig voor cement en kon er ge woon worden ‘doorgebouwd’ toen het vroor. Als het gebouw ooit gesloopt moet worden, dan kunnen de 320.000 bakstenen eenvoudig opnieuw worden gebruikt. Dit unieke procedé is nog nooit eerder gebruikt voor gebouwen van 60 meter hoog • door de hoge mate van flexibiliteit door stan daardisering wordt duurzaam omgegaan met (des)investering in de labomgeving
JOHN VAN HOUTEN Manager Realisatiemanagement en Bouwdirecteur (Facilitaire Campus Organisatie VU):
“Het O|2 Labgebouw zit vol met complexe techniek en bestaat in feite uit een veelvoud van installaties met een jasje van baksteen, aluminium kozijnen en een atrium dak. Een uitdaging was balans tot stand brengen tussen de betrokken gebruikers en het ontwerp- en uitvoeringsteam. Dat alles binnen de randvoorwaarden van het gebouw. We hebben daarbij de fysieke en technische grenzen van het gebouw opgezocht.”
33.000M2 VLOEROPPERVLAK, 13 VERDIEPINGEN. CIRCA 1.800M3 BETON, DIT KOMT NEER OP ONGEVEER 4,5 MILJOEN KG. 320.000 STENEN, ACHTER ELKAAR GELEGD IS DAT 75 KM, OPGESTAPELD 32 KM HOOG 25
De bouw van het O|2 Labgebouw Het pand is in twee jaar gebouwd. De eerste verdiepingen moesten zelfs al na veertien maanden klaar zijn, zodat de bouwer van de laboratoria aan de slag kon. Er is dus zo min mogelijk tijd gebruikt voor de ruwbouw om daarna zo spoedig mogelijk de labinrichting en technische installaties te kunnen maken. Het O|2 Labgebouw is gebouwd op bestaande parkeergarage onder het ACTA.
ONTWERP
26
EERSTE STEEN LEGGING
START BOUW CASCO
PLAATSEN MIKADO’S
De ‘mikado’s’ zijn in drie weken geplaatst met twee kranen (een mobiele kraan en een torenkraan). Dit was extra spannend omdat de kranen in de aanvliegroute van de VUmc traumahelikopters stonden. De kraanmachinisten hielden daarom bij hun werk nauw contact met de piloten van de traumahelikopters.
ONTWERPTEAM
ARCHITECT: EGM ARCHITECTEN, INSTALLATIE ADVISEUR: VALSTAR SIMONIS, CONSTRUCTEUR: ROYAL HASKONING DHV, BOUWFYSICA ADVISEUR: LBP|SIGHT, LABORATORIUMADVISEUR: DR. HEINEKAMP BENELUX, FOKKEMA EN PARTNERS 27
12 MIKADO KOLOMMEN, STALEN BUIZEN VAN 18 TOT 20 METER (1,7 MILJOEN KG STAAL), TOTALE LENGTE VAN DE MIKADO’S IS 300 METER 28
HOOGSTE PUNT
O|2 IN KERSTSFEER
AFBOUW EN LABINRICHTING
29
OPLEVERING
30
ONTWERP BEGANE GROND
BOUWTEAM
BOUWCOMBINATIE: JP VAN EESTEREN, WOLTER & DROS, CROON ELEKTROTECHNIEK V.O.F., LABORATORIUMINRICHTING: WESEMANN GMBH, BOUWDIRECTIE: ARCADIS BV, PROJECTMANAGEMENT: VU FACILITAIRE CAMPUS ORGANISATIE
31
Colofon Dit is een uitgave van de Facilitaire Campus organisatie Vrije Universiteit Amsterdam. September 2016.
SAMENSTELLING EN REDACTIE
Kirstin de Boer, John van Houten, Linda van Maaren, Caroline Ebeling Koning en Mika Buys Laibowitz
MET DANK AAN
Jeroen van Ast (VU) Kirstin de Boer (VU) Ellen Duijnhouwer (VUmc) Juan J. Garcia Vallejo (Vumc) Jeroen Geurts (VUmc) Paul Goossens (VU/ VUmc) Bob van Graft (VU) Leendert Hamoen (UvA) John van Houten (VU) Hubertus Irth (VU) Elwin Janssen (VU) Yvette van Kooyk (VUmc) René J.P. Musters (VUmc) Franc van Nunen (VU)
32
Fokke Rakers (VUmc) Tjalling Siersma (UvA) Sue Gibbs (Vumc) Josja van der Veer (VU) Pieter Walraad (Architect)
GRAFISCH ONTWERP
Concept: Heleen ten Voorde (VU) Vormgeving: vanhulzen•gummo•kicks
DRUKWERK VANDERPERK
FOTOGRAFIE
EGM Architecten Caren Huygelen Peter Valckx Gerbert Poppenk Your Captain Luchtfotografie Too van Velzen Yvonne Compier Arcadis Marieke Wijntjes Caroline Ebeling Koning-Kooijman
Vrije Universiteit Amsterdam De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam www.vu.nl O|2 Labgebouw De Boelelaan 1108 1081 HZ Amsterdam www.O2labbuilding.com Wilt u meer weten over het gebouw, de laboratoria en de unieke apparatuur? Bekijk dan de filmpjes op www.o2labbuilding.com. Hierin krijgt u naast informatie over de bijzondere samenwerking tussen VU, UvA en VUmc ook een virtuele rondleiding door het gebouw met al zijn bijzondere kenmerken.
ÉÉN INTEGRAAL TEAM
BOUWPROJECTMANAGERS, GEBRUIKERSVERTEGENWOORDIGERS, COMMUNICATIEADVISEURS, IT-PROJECTLEIDERS, HUISVESTINGSADVISEURS, VERHUISPROJECTMANAGERS, LEANCOACHES, TOEGANGSBEHEER, GEBOUWBEHEER, VERHUIZERS, BOUWDIRECTIE, HUISMEESTER, LOGISTIEK, AMD, FACILITAIR PROJECTMANAGEMENT 33