Sterrenkunde: de zon, een energiefabriek

STERRENKUNDE: DE ZON,

Herinnert u zich nog hoeveel sterren je vroeger kon zien, voordat lucht- en lichtvervuiling veel Na fascinerende reizen naar Rusland in de hemellichamen onzichtbaar maakten? Al die sterren maken deel uit van één groot sterrenafgelopen maanden, heeft de HEVO-reisstelsel, ‘de Melkweg’. In het heelal zijn inmiddels duizenden melkwegstelsels ontdekt, allemaal commissie, op verzoek van een aantal ver weg. In dit laatste artikel in deze serie over sterrenkunde blijf ik dichter bij huis. leden, besloten in het voorjaar van 2020 naar Israël te gaan. In de Melkweg draaien sterren rond, maar ook Voor kernfusie, zoals in de zon plaats vind, zijn heel wolken gas en stof. Nieuwe sterren ontstaan hoge temperaturen nodig. Daarom lukt het ons op doordat zo’n wolk zich samentrekt tot een aarde nog niet om met dat proces energie op te draaiende schijf. In het centrum van die schijf draait wekken. In de zon is dat geen probleem. Haar kern de massa het snelst en wordt het steeds heter. Daar heeft een temperatuur van 15,7 miljoen graden ontstaat een ster. Sterren zijn in feite brandende Celsius. Per seconde wordt daar ruim 600 miljoen gasbollen. Planeten, zoals Venus, Aarde, Jupiter ton waterstof omgezet in helium. En ondanks en Saturnus worden uit het restmateriaal van die die grote hoeveelheden, heeft de zon voorlopig schijf gevormd. In de Melkweg worden nog steeds brandstof genoeg. Sterrenkundigen nemen aan dat nieuwe sterren geboren. Maar ze branden ook op. dit over 3 tot 4 miljard jaar anders wordt. Een ster, ook onze zon, heeft geen eeuwig leven.

De verre toekomst

Kernfusie Wanneer onze zon ongeveer 8 miljard jaar oud Onze zon ontstond zo’n 4,6 miljard jaar geleden. Ze zal zijn, is een groot deel van de waterstof op. Dat is een enorme bol brandend waterstofgas met een betekent vreemd genoeg, dat de zon eerst heter doorsnee van bijna 1.400.000 kilometer, meer dan en groter wordt. Op aarde wordt het zo warm, 100 keer de doorsnede van de aarde. In de kern dat leven hier niet meer mogelijk is. Dan stoot de is het zo heet en de druk zo groot, dat de kleinste zon haar buitenste lagen gas en stof af. De kern deeltjes waterstof, atomen, samensmelten. Zo krimpt tot een kleine ster, een witte dwerg. Wees ontstaat een ander gas: helium. Dit samensmelten niet bang. Het duurt nog lang en wetenschappers is een scheikundig proces en heet kernfusie, de denken dat we tegen die tijd wel een oplossing kernen van de atomen fuseren. Dit is iets anders bedacht hebben. Wat denkt u van emigratie naar dan kernsplijting, dat in kerncentrales gebeurt. een andere planeet, bij een andere ster? Kernsplijting gaat gepaard met radioactief afval, Ondertussen wordt veel onderzoek gedaan. De kernfusie is een veel schonere verbranding. Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA laat al Beide, kernfusie en kernsplijting, leveren energie. 10 jaar satellieten om de zon draaien. Ze meten straling, warmte, samenstelling van uitgestoten In een kerncentrale wordt die energie omgezet in gassen. De zonnetelescoop op Hawaï heeft voor elektriciteit. De zon is een enorme energiefabriek. het eerst gedetailleerde beelden van het oppervlak Ze levert licht en warmte, tot op grote afstand. van de zon gemaakt. Op die foto’s is te zien hoe dat

EEN ENERGIEFABRIEK

oppervlak lijkt te koken. Enorme cellen - ter grootte De sterrenwachten Hayley in Vinkel en Sonnenborg Na fascinerende reizen naar Rusland in de van een land als Frankrijk – komen omhoog en in Utrecht hebben een zonnetelescoop. Als de afgelopen maanden, heeft de HEVO-reisvoeren de hitte van de zon af, afgekoelde cellen coronamaatregelen opgeheven worden is dat een commissie, op verzoek van een aantal zinken weer naar binnen. Die beweging in de leuk uitje. De sterren en de zon bekijken kan ook leden, besloten in het voorjaar van 2020 buitenste schil van de zon gaat gepaard met vanuit uw luie stoel en zonder gevaar uw ogen naar Israël te gaan. uitbarstingen, vuurstormen en grote vlambogen te beschadigen. Gewoon kijken via het scherm. Sterrenwacht Sonnenborg in Utrecht heeft een Kijken online programma ‘thuis sterrenkijken’ (www. Kijk nooit rechtstreeks naar de zon. Gebruik sonnenborgh.nl). De satellieten van NASA die om de altijd een eclipsbril, of een lasbril nummer 13 zon draaien hebben in totaal meer dan 425 miljoen of 14. Andere donkere materialen zoals cd’s of foto’s en filmpjes gemaakt: het kokende oppervlak, zwarte fotonegatieven kunnen (onzichtbaar gasexplosies, vuurbogen. Van al die opnames heeft maar schadelijk) ultraviolet licht doorlaten. Een NASA nu een film op internet gezet, prachtig om eclipsbril kunt u voor een paar euro via internet even naar te kijken. Zie: NASA/a decade of the sun. bestellen. Misschien ook leuk als u de gedeeltelijke En wilt u weten wat er elke nacht te zien is, kijk dan zonsverduistering op donderdag 10 juni wilt op hemel.waarnemen.com. bekijken (tussen 11:19 en 13:31 uur). De maan schuift dan gedeeltelijk voor de zon, die krijgt een flinke deuk aan de bovenkant.

Marjan Vonk