BVI.EU krijgt het vertrouwen van zijn klanten omdat de projectontwikkelaar kwalitatief bedrijfsvastgoed aanbiedt waarin ondernemingen kunnen groeien en floreren. De futureproof aanpak van BVI.EU zorgt ervoor dat het voort durend nieuwe projecten kan realiseren om meer en meer lokale ondernemers te ondersteunen.
Binnenkort komt er een ontwikkeling in Antwerpen gericht op kmo’s maar ook grotere bedrijven kunnen terecht bij BVI.EU in een built-to-suitgebouw.
BVI.EU biedt zijn klanten de meest geschikte service om te ondernemen, nu en in de toekomst.
Ontdek ons volledige aanbod op BVI.EU of neem contact met ons op voor een voorstel op maat: +32 3 355 09 09info@bvi.eu
De stijgende rentevoeten en de spectaculair gestegen prijzen voor bouwmaterialen ten spijt, mogen doemdenkers evenwel niet het einde van de vastgoedwereld as we know it doen vrezen. Akkoord, de huidige context maakt het er ook de vastgoedinvesteerders en -ontwikkelaars niet gemakkelijker op. Deze moeilijke omstandigheden komen dan nog eens bovenop de schaarste aan ruimte waarmee ze al járen worstelen.
Anderzijds leest u op de volgende pagina’s wel dat ondernemers desondanks nog steeds bereid zullen zijn om te investeren in vastgoed, op voorwaarde dat het dan kwalitatief in orde is. Niet alleen om de gebruikers het werken zo comfortabel en gezond mogelijk te maken, maar ook om de energiefacturen beheersbaar te houden.
Een ontwikkeling als de Slachthuiswijk toont aan dat investeerders alvast klaarstaan om een haast verloederd stadsdeel nieuw leven in te blazen. De cijfers maken duidelijk dat het potentieel er onmiskenbaar is om op het elan te kunnen verdergaan. Maar dan moét de lat, of gezien de sector nog toepasselijker de balk, op verschillende terreinen letterlijk hoger. Zo moet de stadsadministratie klaar zijn voor een nog hogere golf van vergunningsaanvragen in de komende jaren, zodat ontwikkelaars zo goed mogelijk op de vraag kunnen inspelen. Een groter draagvlak voor duurzamer bouwen door de hoogte in te gaan, is eveneens broodnodig. Als men in Nederland die boodschap blijkbaar al goed begrepen heeft, mag een wereldhaven nauwelijks 100 kilometer verderop niet achterblijven.
Vandaag levert Blue Gate Antwerp al het bewijs dat een visie rond projecten met meerdere bouwlagen en optimalisatie van bestaande sites wereldspelers als Amazon kan charmeren. Een ernstige crisis mag je niet verloren laten gaan, zo hoor je maar al te vaak. Maar in de vastgoedwereld is die uitspraak nu echt wel op zijn plaats. Want terwijl vastgoed bij de financiële crisis nog de trigger was, wijst alles erop dat het nu net een deel van het medicijn kan zijn. Alleen moet dat dan wel ook worden voorgeschreven.
Volgens cijfers van vastgoedspecialist CBRE beschikt Antwerpen momenteel over zo’n 2,2 miljoen vierkante meter aan kantoorruimte. Goed 1,59 miljoen vierkante meter doet al minstens vijftien jaar dienst, terwijl slechts 190.000 vierkante meter – of amper 8,7 % daarvan – hoogstens vijf jaar in gebruik is. De vraag op de Antwerpse markt staat dus in schril contrast met het aanbod, wat zich ook duidelijk vertaalt in de prijzen. En aangezien die niet het grote punt vormen, is het duidelijk dat er iets moet gebeuren wil Antwerpen op vlak van kantoren economisch relevant blijven.
Luc Luwel Gedelegeerd bestuurder
‘De cijfers maken duidelijk dat het potentieel er onmiskenbaar is om op het elan te kunnen verdergaan.’
Dit is een uitgave van Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland
ZETEL ANTWERPEN: Markgravestraat 12, 2000 Antwerpen tel 03 232 22 19, fax 03 233 64 42
E-mail: info.antwerpen@voka.be
ZETEL WAASLAND: Kleine Laan 28, 9100 Sint-Niklaas, tel 03 776 34 64, fax 03 777 74 34
E-mail: info.waasland@voka.be Website: www.voka.be/ antwerpen-waasland
Verantwoordelijke uitgever Luc Luwel, Markgravestraat 12, 2000 Antwerpen
Hoofdredactie Pieter Leuridan
Teksten Bart De bruyn, Nadia Dala, Jan Van de Poel en Katrien Verreyken
Beelden Vincent Callot, Koen Fasseur, Stephanie Fraikin, Wim Kempenaers en Gregory Van Gansen
Opmaak Stephanie Fraikin
Druk
Drukkerij VD, Temse
De redactionele inhoud van dit nummer werd afgesloten op 25 oktober 2022
‘Een nieuwe woonbuurt wordt maar attractief als het publieke domein volgt, met groene en commerciële ruimtes en een goede bereikbaarheid.’Siham Rahmuni en Floris Simoens, Quares:
Quares is in de vastgoedwereld van vele markten thuis: van makelaar over beheerder van commercieel vastgoed en bedrijfsterreinen tot onderhoud & facilitaire diensten en zelfs design & build, met het oog op renovatie en herbestemming. Dat die brede scope in een snel veranderende wereld een absolute meerwaarde is, beseffen CEO Siham Rahmuni en Floris Simoens, Head of Immo Services, al te goed.
door Katrien Verreyken fotografie Gregory Van Gansen, Stephanie Fraikin
Dat Antwerpen bruist en in volle ontwikkeling is, daarvan getuigen onder meer de nagelnieuwe stadsbuurt Nieuw Zuid en de huidige ontwikkelingen in de Slachthuiswijk en Antwerpen-West. Ook in de stadsrand beweegt er heel wat. ‘Antwerpen is al jaren met die opgaande beweging bezig’, weet Floris Simoens, Head of Quares Immo. ‘Met de haven in de buurt blijft de vraag naar vastgoed stijgen. De binnenstad raakt stilaan wel wat verzadigd wat grote bouwprojecten betreft. Daarom zien we des te meer grote ontwikkelingen net buiten de stadsrand. Antwerpen-West is volop in ontwikkeling, maar ook de zuidrand is erg in trek. Want op een klein half uurtje sta je vanuit Mortsel, Boom of Wilrijk ook in het stadscentrum. Wat de stad erg goed doet, is stadsontwikkeling in alle segmenten voorzien. Op de slachthuissite en in de zuidrand kan je nog betaalbaar
kwalitatief vastgoed vinden.’ ‘Antwerpen is nog een erg betaalbare stad in vergelijking met Brussel of Gent’, weet CEO Siham Rahmuni. ‘Wonen in de stad heeft een prijskaartje. Vooral jonge mensen willen graag dicht bij het centrum zitten. Velen hunkeren naar de vijftien-minutenstad, waarbij ze kunnen wonen, werken en ontspannen binnen een wandel- of fietsafstand van vijftien minuten. Dat is een uitdaging, want we gaan niet alleen een stevige bevolkingstoename tegemoet. Ook het aantal alleenstaanden en eenoudergezinnen stijgt, waardoor je nóg meer woonunits nodig hebt. In Antwerpen is er gelukkig een goede samenwerking tussen het publieke en private domein.’
‘De stad investeert heel bewust in het publieke domein en daar zijn we blij om’, aldus Floris Simoens. ‘Park Spoor Noord is opeens erg aantrekkelijk geworden dankzij goed openbaar vervoer en mooie groene ruimtes. De Cadixwijk zou maar een droge wijk zijn zonder parken en dat mooie ponton aan het water. Een nieuwe woonbuurt wordt maar attractief als het publieke domein volgt, met groene en commerciële ruimtes en een goede bereikbaarheid.’
‘Ook het administratieve luik is belangrijk”, vult Siham Rahmuni aan. ‘Als de administratie niet meewerkt, is het moeilijk om aan stadsontwikkeling te doen. In Brussel duurt het bijvoorbeeld vijf tot zeven jaar voor een vergunning rond is. In Antwerpen kan dat op drie à vier jaar in orde zijn.’
Ook het bedrijfsvastgoed is na corona en het vele thuiswerken nog altijd een bloeiende markt. ‘We zien dat bedrijven ook na corona hun kantoren gewoon aanhouden’, vertelt de CEO van Quares, ‘zij het wel aan een lagere
oppervlakte. Zo wordt er nu vaak met meerdere hubs in verschillende steden gewerkt. Dat hybride werken – thuis en op kantoor - is een blijvende trend. Mensen gaan sowieso naar kantoor blijven komen om elkaar te ontmoeten. Om goede werknemers aan te trekken in de war for talent, is het wél belangrijk dat bedrijven aantrekkelijke ruimtes creëren met veel samenwerkings- en ontspanningsplekken en de nodige technische faciliteiten. Een kantoorgebouw staat ook onder druk als het niet voldoet aan de huidige energievereisten. De total cost of living is hier belangrijk, nu méér dan ooit met de hoge energiekosten. Met een duurder gebouw dat energetisch wél op punt staat, kom je aan het einde van de rit toch vaak goedkoper uit.
Onze duurdere, afgewerkte gebouwen die coronaproof op vlak van luchtzuivering én energie-efficiënt zijn, scoren beter. De andere worden uit de markt geduwd.’
Maar vastgoed is en blijft kostelijk, en de vastgoedprijzen blijven stijgen. Veel mensen willen of kunnen niet meer kopen en die trend zal wellicht nog versterken.
‘We zien daar opnieuw twee tendensen’, aldus Siham Rahmuni. ‘Enerzijds zijn de private woonnoden veranderd. De vorige generatie kocht een huis voor het leven. De volgende generatie hoeft niet meteen een huis te bezitten, want wil zich niet vastzetten. Maar velen kúnnen ook geen woning meer kopen. We zien dat de leeftijd van de eerste woningaankoop stijgt. Er is minder
besteedbaar inkomen en kopers moeten nu vaak een hoger percentage zelf inleggen. Want de banken zijn ook voorzichtiger en kritischer geworden. Voor alleenstaanden of eenoudergezinnen wordt het nóg moeilijker. Daardoor is er nu meer vraag naar huurwoningen.’
Om aan die nood te voldoen, startte Quares dit jaar met het investeringsfonds Quares Residential Investment. ‘Wij verhuren kwalitatieve, duurzame en betaalbare (ver) nieuwbouw-appartementen voor een breed publiek’, vertelt de CEO. ‘Op die manier hopen we bij te dragen aan een democratischere markt die afgestemd is op allerlei soorten huurders.’
Het is spannend kijken naar die alsmaar stijgende vastgoedprijzen’, zegt Floris Simoens, ‘maar verwacht wordt dat de prijzen volgend jaar stagneren. Een paar jaar terug was het veel gemakkelijker om veranderingen in de markt te voorspellen. Nu heb je veel nieuwe factoren die meespelen, zoals de economische onzekerheid door de Rusland-Oekraïneoorlog, de stijgende energiekosten, de duurdere grondstofprijzen en productiekosten, ... We merken dat kopers véél bewuster kopen en bijvoorbeeld de energierekeningen van de vorige eigenaar opvragen.’
‘De vastgoedmarkt zal niet in elkaar zakken’, weet Siham Rahmuni. ‘Want wonen blijft nu eenmaal een basisbehoefte. Je kan de vraag
eventueel wat uitstellen, maar ze moet toch vervuld worden. De vraag naar huisvesting zal de komende jaren sowieso stijgen. Het is wél een maatschappelijke uitdaging om vastgoed betaalbaar te houden. Daar willen we concreet aan werken met onze investeringsfondsen en mee aanbod creëren.’
Quares heeft het voordeel dat het zowel makelaar van woningen als beheerder van commerciële panden is. Daarnaast neemt het ook onderhoud en facilitaire diensten op zich. En ook op de markt van design-and-build, waarbij het instaat voor zowel ontwerp als bouw van het ontwikkelde project, is Quares thuis. Vanwaar die brede scope? Siham Rahmuni: ‘Veel vastgoedkwesties zijn zeer complex en kunnen niet eenzijdig worden benaderd. Dankzij onze investeringsfondsen kunnen we panden volledig zelf op de markt brengen en op zoek gaan naar goede huurders. Dankzij onze makelaarstak houden we de vinger aan de pols en kunnen we in een vroeg stadium tendensen waarnemen op de markt. Met ons R&D-consultingteam kunnen we kort op de bal spelen, hebben we kennis van zaken om in een volatiele markt orde en rust te brengen. Omdat we ook beheerder zijn, kunnen we onze fondsen van a tot z zelf beheren. We ontzorgen de eigenaars en zijn het eerste aanspreekpunt voor de gebruikers, op zowel technisch, administratief als financieel vlak. We hebben eveneens een eigen projectteam om klanten te ondersteunen in het verduurzamen van
‘Het is een maatschappelijke uitdaging om vastgoed betaalbaar te houden.
Daar willen we concreet aan werken met onze investeringsfondsen.’
het vastgoed. Zo kunnen we met holistische vastgoedoplossingen komen die met alles rekening houden.’
LIEVER BUDDY DAN ROLMODELSiham Rahmuni is als vrouwelijke allochtone CEO nog steeds een uitzonderlijke verschijning in de harde vastgoedwereld, al legt ze daar niet graag de nadruk op. ‘Ik zie de laatste jaren wel meer vrouwen opduiken in sleutelfuncties, die gekozen worden omwille van hun kwaliteiten en niet om aan quota te voldoen’, zegt ze. ‘Omdat we zo’n brede scope aan dienstverlening met bijhorende verschillende businessmodellen hebben, is het goed dat één iemand het overzicht bewaart en in staat is snel, adequaat en flexibel te schakelen. Vandaar dat de aandeelhouders drie jaar geleden ervoor gekozen hebben om een CEO aan te stellen. Nog belangrijker is het om een goed, complementair directieteam te hebben met verschillende talenten dat een goede afspiegeling vormt van de diverse maatschappij waarin we opereren.’
Diversiteit is een belangrijk thema binnen Quares. ‘Al gaan we niet actief op zoek naar een superdivers team’, zegt de CEO. ‘Het feit dat ik een niet-Vlaamse vrouw aan de leiding van een grote vastgoedgroep ben, is op zich al erg drempelverlagend. Ik vind het belangrijk dat
toekomstige werknemers een herkenningspunt hebben. Maar ik word niet zo graag een rolmodel genoemd. Om de eenvoudige reden dat ik zoveel mensen om me heen zie die ook heel hard hun best doen, maar van wie dat niet wordt opgepikt door de media.’
• Studeerde Accountancy en Fiscaliteit aan de Karel de Grote Hogeschool en behaalde een master in de Rechten in avondschool aan de VUB.
• Startte haar carrière bij Funinvest, een specialist in kinderkamerdecoratie.
• Begon in 2011 bij Quares, sinds 2019 CEO.
• Woont in Leest met haar man en twee kinderen.
• Vrije tijd: vooral reizen en dineetjes met familie en vrienden.
Siham Rahmuni is onder meer ambassadeur bij de vzw Armen Tekort, die buddy’s aan kansarme personen koppelt. ‘Ik vind het erg belangrijk dat jongeren alle kansen krijgen om hun talenten te ontplooien, zoals ikzelf ook die kans heb gehad. Armoede mag hun mogelijkheden niet beknotten. Als ik daarin mensen kan ondersteunen, dan heel graag! Ik wil ook in mijn bedrijf mensen naar een hoger niveau tillen. Ik ben zowel mens- als prestatiegericht, heb een enorme drive en wil mijn mensen daar graag in meekrijgen.
• Afkorting van Quality Real Estate Services.
• Opgericht in 2005 door Anneleen Desmyter en huidige eigenaars Herman Du Bois en Freddy Hoorens.
• Makelaar van woningen en beheerder van logistiek, winkels en kantoren.
• Omvat ook twee vastgoedfondsen rond duurzaamheid en residentieel vastgoed
• 8 miljoen euro omzet in 2021
• 75 werknemers
• Hoofdkantoor in Mechelen, daarnaast zeven kantoren in Antwerpen, Mechelen, SintNiklaas, Brussel, Amsterdam en Luxemburg.
Ik hecht veel waarde aan dialoog, inspraak en overleg. Mijn stokpaardje is proactieve communicatie, ten aanzien van zowel klanten als medewerkers. Ik ben ervan overtuigd dat als je mensen duidelijk uitlegt waarom je iets doet, dat zich daaraan aanpassen voor hen niet zo moeilijk is. Het creëert vooral geëngageerde medewerkers en tevreden klanten.’
En waar wil Quares in de toekomst nog naartoe? Siham Rahmuni: ‘We willen Quares graag naar het next level tillen. Voor mij komt dat neer op verdergaan op de al ingeslagen weg, om uit te groeien tot een toekomstbestending bedrijf dat bezig is met de vastgoeduitdagingen van morgen, dat een maatschappelijke impact heeft en waar medewerkers graag komen werken. Dat proberen we te realiseren met onze duurzaamheidsinvesteringen en onze fondsen in residentieel vastgoed. We hebben veel kennis en knowhow in het bedrijf. Die zetten we met plezier in om de duurzaamheidsuitdagingen en het woningtekort het hoofd te bieden en met oplossingen te komen.’
www.quares.be
• Studeerde Financiën en Verzekeringen.
• Begon in 2015 bij Quares aan zijn BIV-stage, sinds 2019 Head of Immo Services.
• Woont in Brasschaat met vrouw en twee kinderen.
• Vrije tijd: triatlon, zaalvoetbal, citytrips en verre reizen.
‘Ik ben ervan overtuigd dat als je mensen duidelijk uitlegt waarom je iets doet, dat zich daaraan aanpassen voor hen niet zo moeilijk is.’
exteriors
abroad.
create
Met Smart Living doet Buysse & Partners sinds een jaar een frisse wind waaien door de Belgische markt van het resi dentieel vastgoed. De win-winsituatie die de Antwerpse trendsetter met dit concept creëert - zowel voor zijn huurders als voor zichzelf als verhuur der - heeft zijn vastgoedportefeuille al spectaculair doen groeien. ‘Ons team van professionals staat paraat om nóg meer vastgoedeigenaars in de breedst mogelijke zin te ontzorgen’, benadrukt de specialist op vlak van slim investeren.
Driehonderd woonunits bezit Buysse & Partners intussen op de verhuur markt van het residentieel vastgoed. Voorlopig zijn Antwerpen – inclusief zijn districten - en Brussel, met daarbij onder andere ook populaire Brusselse deelgemeenten als Anderlecht en Jette inbegrepen, de enige twee agglomeraties waar het Smart Living-concept van de Antwerpse investeringsgroep maand na maand aan terrein wint. Al ligt een jaar na de lancering niet alleen de weg naar andere Vlaamse steden zoals Gent, Mechelen en Leuven, maar ook Waalse steden zoals Luik stilaan open.
‘Want ook daar heeft onze 360 gradenaanpak alle kansen op slagen’, weten Guy Mertens en Julie De Bruyn, respectievelijk partner en senior investment manager bij Buysse & Partners. ‘Terwijl je in de ons omrin gende landen vaak grote professionele huisbazen ziet in de verhuur van residentieel vastgoed, nemen in België vooral kleinere privébeleggers het overgrote deel van die markt in. Met Smart Living spelen we heel gericht in op de ruimte voor professionalisering die daar nog bestaat.’
Julie De Bruyn, Evelien Coppens en Michiel Ruysschaert (Invest), en Ellen Daman en Denis Bastin (Asset & Property Management).
Anders dan de meeste investeringsfondsen die zich toespitsen op nieuwbouwprojec ten of eigen vastgoedontwikkelingen, focust Buysse & Partners zich met Smart Living ook op bestaand residentieel vastgoed dat al verhuurd is. ‘De eigenaars hiervan kunnen we de grootste diensten bewijzen. Door aan ons te verkopen of hun vastgoed in te bren gen, verlossen we hen van de rompslomp die bij de opvolging van hun verhuurde eigen dommen komt kijken. Soms is dat voor hen gewoon moeilijk door hun drukke professio nele leven. Maar ook in geval van een gene ratiewissel of een successie is het verre van evident om het beheer van de vastgoedpor tefeuille te verzekeren. Via een verkoop bie den we hen dan de kans om dat patrimonium, dat vaak zorgvuldig door de jaren heen is op gebouwd, om te zetten in kapitaal. Of om dat vastgoed in te brengen in ruil voor aandelen in Smart Living, die voor een bijkomende meerwaarde kunnen zorgen.’
Waken over de woonbeleving Smart Living omvat intussen vier medewer kers die zich dagdagelijks bezighouden met het beheer en onderhoud van de gebouwen. ‘Het succes van een vastgoedportefeuille staat of valt met het goed beheer ervan. Een gebouw met tientallen verhuurde apparte menten opvolgen, is alleszins veel arbeidsin tensiever dan een commerciële ruimte met diezelfde oppervlakte beheren. Bijvoorbeeld belangrijke wetgeving ter zake verandert weleens en als verhuurder moet je daarin mee zijn, wil je steeds op de hoogte zijn van je verplichtingen tegenover jouw huurders. Zo weet je meteen ook welke vragen van jouw huurders daaraan voorbijgaan. In ons concept zorgen onze gebouwbeheerders ervoor dat elke partij zijn verantwoorde lijkheid opneemt’, benadrukt Guy Mertens. ‘Dan hebben we het bijvoorbeeld over het ordelijk stallen van fietsen of het proper houden van de gemeenschappelijke delen van het gebouw. Zo krijgen huurders een veel betere woonbeleving in een gebouw dat ook veel langer netjes zal blijven. Tot aan zijn voordeur stellen we alles in het werk om hen een warme thuis te geven. Ook wanneer er hoogdringende beslissingen moeten worden genomen, laat het feit dat wij enkel gebouwen in volle eigendom bezitten toe om snel en ef ficiënt te schakelen. Bijvoorbeeld voor drin
gende noodzakelijke werken kan alles veel vlotter verlopen dan wanneer een syndicus eerst de toestemming van alle medeeigenaars moet bekomen.’
‘De dagelijkse opvolging door professionals geeft echt een stevige kwaliteitsinjectie aan het beheerd vastgoed’, vult Julie De Bruyn aan. ‘Omdat huurders zich hierdoor goed blijven voelen in hun leefomgeving, blijven ze ook langer dan gemiddeld huren. Met die beperktere rotatie van huurders en dus geen leegstand in de vastgoedportefeuil le, is Smart Living als verhuurder dan weer goed af. En omdat het vastgoed in verzorgde staat blijft, kunnen de huurprijzen ook op een marktconform niveau voor een kwalitatieve woonunit behouden blijven.’
Om de opvolging van zijn vastgoedporte feuille overzichtelijk en werkbaar te houden, trekt de Antwerpse investeringsgroep fors de digitale kaart. ‘Werken met moderne boekhoudsoftware is sowieso een must, om je een onoverzichtelijk woud aan Excel-werk bladen te besparen. Naast ons platform hebben we ook andere digitale tools geïmple menteerd, die het leven van onze huurders pakken makkelijker maken. In enkele kliks kan er bijvoorbeeld een plaatsbeschrijving worden opgesteld.’
Doorgedreven digitalisering laat Buysse & Partners ook toe om van gebouwen een digi tale tweeling te creëren, om de verhuur van nieuwbouwprojecten te vergemakkelijken.
Verder worden ook toepassingen bekeken die op basis van artificiële intelligentie bij voorbeeld de verwarming intelligent kunnen
aansturen. ‘Zeker naar duurzaam beheer, creëren van meer leefcomfort en effici ent energiegebruik biedt dat interessante toepassingen met het oog op het beperken van de total cost of living’, stipt Guy Mer tens aan. ‘Als je die als verhuurder onder controle kan houden, bied je een huurder meer waarde voor hetzelfde geld. Zo kan je die langer vasthouden. Zelf krijgen we zo meteen een beeld waar energetisch gezien nog winst is te halen. Dat is een troef zoals nu bij de tijdelijke koppeling van de indexatie van de huurprijs aan de energiescore. Je goed documenteren maakt je gewoon slim mer als investeerder. Dankzij data kunnen we nog beter inschatten voor welke zaken we met een welbepaald gebouw kunnen ko men te staan. Hierdoor verhoogt de kwaliteit van onze vastgoedportefeuille weer.’ Maar aan die digitalisering koppelt Buysse & Part ners menselijk contact en ondersteuning via zijn gebouwbeheerders. ‘Want beheer van residentieel vastgoed blijft nu eenmaal een people business, waarin je klaar moet staan om huurders antwoorden en oplossingen te bieden’, besluit Julie De Bruyn.
CBRE:
Huurprijzen op de Antwerpse kantorenmarkt van minstens 200 euro zijn eerder een kwestie van maanden dan jaren. En ook voor gronden voor logistiek vastgoed zijn de prijzen de jongste twee jaren enorm geklommen. Met dank aan de inflatie en door de nog toegenomen vraag naar kwalitatieve panden en het beperkt aanbod hieraan, zo merken de experts van CBRE, ’s werelds grootste specialist in commercieel vastgoed.
door Jan Van de Poel fotografie Jelle Jansegers, CBRE
Na twee goede kwartalen in de eerste helft van dit jaar, loopt de Vlaamse vastgoedmarkt in het kantorensegment de jongste maanden op twee snelheden, merkt head Offices Flanders Alexander Kortleve van CBRE.
‘In de huidige economische context zien we klanten voor zichzelf afwegen of ze moeten doorzetten met hun plannen, dan wel toch beter even afwachten hoe alles evolueert.
De rentes en bouwprijzen zijn dermate gestegen, dat de aankoop van vastgoed voor ontwikkelaars en investeerders steeds moeilijker te financieren valt. Huurders nemen vaker een afwachtende houding aan omdat de economie vertraagt en de loonindexatie volop speelt.
Maar anderzijds zijn er nog spelers die nog interessante voorwaarden bekomen, waardoor deals blijven doorgaan. Eigenaars kiezen vaak ook toch maar eieren voor hun geld, omdat een afgeleverde omgevingsvergunning voor een nieuw kantoorproject maar twee jaar geldig blijft. Dan rekenen ze de verhoogde bouw- en financieringskosten maar liever door in de huurprijzen, dan heel het vergunningstraject weer te moeten doorlopen’, wijst hij op de tendensen op financieel vlak.
Daarnaast werkt de energiecrisis de vraag naar kwalitatief vastgoed nog meer in de hand. ‘Door de war on talent is de aandacht voor diensten en beleving in kantooromgeving jaren geleden al beginnen toenemen. Dat moest bedrijven helpen om goede mensen aan boord te krijgen en te houden. De pandemie en het belang van goede ventilatie gaf aan die vraag de jongste twee jaar nog een extra dimensie. En door de energiecrisis willen bedrijven
‘Voor kwalitatief vastgoed betalen bedrijven nog graag’
zich nu vooral vestigen in gebouwen die top zijn op vlak van energieprestaties. Want de energiekosten houden huurders wel degelijk bezig en omdat die van zoveel factoren afhankelijk zijn, is het voor ons moeilijk om die voor hen te voorspellen. Door de specifieke eisen die huurders stellen, moet de kantoormarkt een hele ommezwaai maken. Om die te faciliteren, zijn er veel nieuwe kantoorprojecten nodig. Al zeker in Antwerpen’, stipt Alexander Kortleve aan. ‘Minstens 70 % van de Antwerpse kantoren is te verouderd, als je kijkt naar de eisen die de markt vandaag stelt. En in veel gevallen is daaraan ook niet met een renovatie tegemoet te komen. Met de bestaande structuur van een gebouw te behouden en uitsluitend de technieken te vernieuwen, haal je vaak niet de minimumhoogte van 2,70 meter vrije ruimte tussen vloer en plafond. Voor ontwikkelaars en investeerders liggen dus grote kansen in de hoognodige vernieuwing van het patrimonium.’
Slechts 8,7 % van de kantoren op de Antwerpse markt bevindt zich in de zogenaamde A-grade (kantoren jonger dan vijf jaar en voorzien van alle moderne technieken, red.). De huidige context legt hun eigenaars geen windeieren. ‘Vandaag is de prime rent (de hoogste huurprijs op de beste locatie,
red.) per vierkante meter kantoorruimte in Antwerpen 175 euro, terwijl die in 2016 nog zo’n 150 euro bedroeg. Nog dit jaar ronden we een eerste dossier af met een huurprijs die uitkomt op 190 euro. Het zal een kwestie van maanden zijn dat dit doorstijgt naar 200 euro voor een interessante plek in het zakelijk centrum, overigens niet alleen in Antwerpen maar ook in Gent of sterke centrumsteden zoals Mechelen. Zeker als je kan aantonen dat jouw duurzaam functionerend kantoorgebouw de huurder toelaat om zijn energiekosten sterk onder controle te houden, wordt zo’n huurprijs voor een huurder dan des te interessanter.’
Desondanks blijft Antwerpen volgens Alexander Kortleve Europees bekeken wel bij de laagste huurprijzen voor kantoren hebben. ‘Helemaal bovenaan het lijstje staat Londen, dat vandaag afklokt op 1.600 euro per vierkante meter. Antwerpen is eigenlijk te lang te goedkoop gebleven, onder meer ook omdat er met de realisatie van kantoorprojecten als Post X en The Link in Berchem op korte tijd gigantisch veel kantoorruimte is bijgekomen. Nu de bouwkosten stijgen en kwalitatieve kantoren nog meer gegeerd worden bij een beperkte beschikbaarheid van nog geen 3 % als het gaat om kantoren van de jongste generatie, klimt die huurprijs dus automatisch’, legt hij
uit. ‘Door het tekort aan kwalitatieve kantoren zullen ze zich grotendeels moeten schikken naar de aangeboden voorwaarden. An sich zijn bedrijven daartoe wel bereid, zeker als de energiehuishouding dan in orde is. Om talent aan te trekken, tasten ze trouwens nu ook al vaak diep in de geldbuidel voor de inrichting.
‘Minstens 70 % van de Antwerpse kantoren is te verouderd, als je kijkt naar de eisen die de markt vandaag stelt. En in veel gevallen is daaraan niet met een renovatie tegemoet te komen.’
De totaaloplossing voor de automatisering en integratie van alle technieken in woningen, appartementen en hotels.
Vecolux is KNX-expert en importeur van geïntegreerde elektro, HVAC en energieoplossingen. Naast een breed gamma aan slimme producten voor Smart Buildings, biedt Vecolux uitgebreide ondersteuning en opleidingen aan professionele installatiebedrijven maar ook aan bouwheren en projectontwikkelaars.
De slimme integratie van technieken in een appartementsgebouw zoals elektro, HVAC, toegangscontrole & videofonie, ventilatie en de sturing van energiestromen bieden enorme voordelen:
• Optimalisatie van energieverbruik
• Elke woonunit is zowel binnen als buiten de woning te bedienen
• Syndicus en bewoner ontvangen pushmeldingen bij geval van piekverbruik, waterlekken of brandalarm
• Energiestromen en verbruiksdata (water, gas...) zijn makkelijk uit te lezen voor de syndicus
• Uitbreidingen zijn makkelijk toepasbaar zonder aanpassing van bekabeling
• Flexibele keuze van afwerking en opties tot het laatste moment van oplevering
Voor een hoteleigenaar is het van groot belang om een totaaloverzicht te hebben van wat er zich allemaal
afspeelt in het hotel. Kijk bv. naar het comfort van de gast, het energieverbruik, de efficiëntie van medewerkers…
Door technieken zoals aanwezigheidsdetectie en slimme sturing van hotelkamers toe te passen, krijgt de manager inzicht in de ‘customer experience’ van de hotelgast.
Ook wordt de gastenbeleving naar een hoger niveau getild en het energieverbruik enorm gereduceerd. Andere toegepaste technieken in hotelkamers zijn bv.:
• Slimme verlichting
• Toegangscontrole
• Energiemanagement
• Aanwezigheidsdetectie
• Klimaatbeheer
• PMS-integratie
Naast de KNX-oplossing voor Real Estate en Hotels, zijn we bij Vecolux ook gespecialiseerd in slimme
energieoplossingen. Hiermee zorgen we ervoor dat je energieverbruik en opbrengst geregistreerd wordt en je zelfconsumptie geoptimaliseerd.
Daarnaast kunnen ook elektrische laadpalen geïntegreerd worden. Deze kunnen dankzij ‘Dynamic Load Management’ pieken in het verbruik beperken en zelfs voorrang geven aan laadpalen naar keuze.
Ben je benieuwd naar hoe de KNXoplossing binnen jouw project past? Onze experten tonen je graag de mogelijkheden van slimme integratie en geven je met plezier een live demonstratie in onze state-of-the-art showroom en energiezuinige gebouw.
Contacteer ons voor een afspraak via info@vecolux.be of telefonisch via 03 633 10 26.
Wel merken we dat nu door de inflatie vaker wordt onderhandeld over de basisindex die in het huurcontract wordt opgenomen.’
Voor een investeerder blijft een kantoorgebouw zo dus een interessante asset. ‘Als je het juiste vastgoed op de markt brengt op een locatie waar de combinatie van leven en werken kan worden gemaakt, geraakt het verhuurd. Oude kantoorpanden gaan het daarentegen moeilijk krijgen, zeker vanaf het moment dat nieuwe kantoorprojecten nog beschikbaar komen. Onder andere aan Berchem-Station, Noorderlaan en Antwerpen-West zit er nog iets in de pijplijn’, zegt Alexander Kortleve nog.
Ook de markt van logistiek vastgoed heeft de afgelopen twee jaar stevige prijscorrecties gekend, stelt head Industrial & Logistics Xavier Van Reeth vast.
‘Die prijzen overstijgen in de provincie Antwerpen
regelmatig 300 euro, met uitschieters in en rond stad Antwerpen tot meer dan 400 euro. Daarmee zitten we nu op het niveau van onze buurlanden. Dat is het gevolg van een combinatie van factoren. De jongste jaren is de e-commerce en de productie alleen maar toegenomen, waardoor iedereen grotere magazijnen wil. Bovendien was geld goedkoop, waardoor meer beleggers op logistiek vastgoed hebben ingezet’, legt hij uit. ‘Intussen is de context weer helemaal veranderd, met onder andere productiebedrijven die door de energiecrisis en de inflatie stevig afzien. De bouwkosten blijven ook stabiel hoog en daarbovenop is er nog de oplopende rente. Maar omdat er ruim onvoldoende gronden voor de nog steeds aanwezige vraag zijn, valt het sterk af te wachten of de prijzen wel terug zullen dalen.’
Het schaarse aanbod in combinatie met een verouderd patrimonium dat maar geen zuurstofkuur krijgt, zet volgens hem een rem op de markt van het logistiek vastgoed. ‘Logistieke gebouwen van twintig jaar oud zijn ook uit energetisch oogpunt zeker nog perfect bruikbaar. Niet elke potentiële huurder van een magazijn heeft trouwens wat aan het nieuwste duurzaamheidslabel’, geeft hij mee. ‘Maar in en rond Antwerpen zie je toch nog veel klassiek logistiek vastgoed, met daarin rekken van tien of twaalf meter hoog.
Nochtans neigt de markt tegenwoordig al naar een hoogte van 15,50 meter, en zelfs 40 meter voor geautomatiseerde hoogbouwmagazijnen. Daar valt dus nog veel te rapen. Alleen stel ik dan vast dat bijvoorbeeld in de haven nog vooral wordt vastgehouden aan het systeem van toegewezen concessies aan eindgebruikers. Met vastgoedinvesteerders wordt liever niet samengewerkt, terwijl internationale topbedrijven net wel naar hen kijken om hun logistieke behoeften in te vullen. Honderd kilometer noordwaarts opent dan binnenkort wel Amsterdam Logistics Centre, een vooruitstrevend logistiek gebouw met drie verdiepingen op nauwelijks zes kilometer van het centrum.’ >>
‘Met vastgoedinvesteerders wordt in de haven liever niet samengewerkt, terwijl internationale topbedrijven net wel naar hen kijken om hun logistieke behoeften in te vullen.’
In het retailvastgoed heeft de markt na twee zware coronajaren de pandemie achter zich gelaten. ‘In de eerste jaarhelft stelden we een vernieuwde appetijt vast om winkels te openen. Zeker voor nieuwe retailspelers is Antwerpen dan vaak eerste of tweede keuze. Als een van de belangrijkste retailsteden in België oefent Antwerpen nog altijd een grote aantrekkingskracht uit, ook op merken die inzetten op grotere winkels. Door de interesse van vaak meerdere partijen tegelijkertijd, werd de leegstand ook gradueel weer ingevuld’, licht director Retail Eline Dhaenens toe.
Ook in dit segment zet de positieve vibe van het eerste en tweede kwartaal zich evenwel niet langer door. ‘De stijgende energieprijzen en de loon- en huurindexering romen de marges van de handelaars erg af, waardoor het voor hen zwaar wordt en de twijfel weer toeslaat. Voorzichtigheid wordt aan de dag gelegd en jammer genoeg kan niemand voorspellen hoe lang deze situatie zal aanhouden. Maar natuurlijk ondervindt de Antwerpse verhuurmarkt dit niet alleen.’
Als gevolg van de economische context ziet CBRE de jongste tijd in huurcontracten clausules rond huurindexering opduiken. Eline Dhaenens: ‘De voorbije twee jaren zagen we wel vaker dat in huurcontracten clausules rond Covid-19 werden ingebouwd.
Die zien we quasi niet meer. Huurders zijn veel meer bezig met een indexatie van 10 % van hun huurprijs die op hen afkomt. Het is al vrij goed ingeburgerd dat een eigenaar mee een inspanning levert om het verhaal van zijn huurder positief te doen uitdraaien. Dat kan bijvoorbeeld met het toekennen van een huurvrije periode of een huurkorting in de eerste maanden. Maar met specifieke clausules rond huurindexering hopen huurders ook op dat vlak extra ademruimte te bekomen.’
Ondanks de stijgende prijzen voor hun aanbod als gevolg van de toegenomen energiekosten bij de fabrikant, hebben huurders zelf maar weinig vat op dat verhaal. ‘De energetische waarde van een pand speelt nu al in het residentieel vastgoed en op de kantorenmarkt. Ook in het commercieel vastgoed zal dit spelen, vooral dan wanneer een eigenaar zijn huurder ziet vertrekken’, haalt Eline Dhaenens nog aan. ‘Moderne handelspanden zullen nu eenmaal sneller een nieuwe invulling vinden. Dus zullen eigenaars meer werk maken van het energetisch optimaliseren van hun vastgoed, bijvoorbeeld door beter te isoleren of zonnepanelen te installeren. Ook in winkelcentra zien we dat vrije ruimte sneller wordt benut voor bijvoorbeeld het plaatsen van zonnepanelen. Dat kan de algemene lasten helpen drukken.’
www.cbre.be
‘Met specifieke clausules rond huurindexering hopen huurders extra ademruimte te bekomen.’
‘Onze vier- en vijfsterrenhotels zijn allesbehalve steriele ketenhotels. Ze stralen authenticiteit, luxe en kwaliteit uit. Een ideaal toevluchtsoord voor de veeleisende zakenman of -vrouw.’
Het worden drukke tijden voor Ruben Verhoeven. De voormalige McKinsey-topman is kersvers voorzitter van het zogenaamde Antwerp & Partners Convention Bureau (A&PCB). Antwerpen stevig positioneren als aantrekkelijke congres- en zakenstad op de internationale markt is een prominente werf uit Routeplan 2025; de economische toekomstvisie die de Kamer Antwerpen-Waasland in 2019 lanceerde. ‘De sterren staan gunstiger dan ooit om die ambitie samen met de andere partners van A&PCB te realiseren. Antwerpen kan concurreren met internationale congressteden zoals Glasgow en Kopenhagen. Het is nu aan ons om dit unieke aanbod kenbaar te maken.’
door Nadia Dala fotografie Wim Kempenaers
Het historisch erfgoed van de Antwerpse binnenstad is de afgelopen jaren afgestoft, opgepoetst en nieuw leven ingeblazen. Investeringen in congres- en exporuimtes, de komst van een rist nieuwe hotels, het
engagement van het bedrijfsleven en steun van de lokale beleidsmakers gaven voor Ruben Verhoeven de doorslag om zich te engageren in A&PCB. Als voorzitter zal hij mee aan de kar trekken om van Antwerpen het epicentrum van internationale zakenbestemmingen voor congressen, evenementen en beurzen te maken.
‘Tien jaar geleden zou ik deze uitdaging niet zijn aangegaan’, zegt hij. ‘Toen hadden we geen schijn van kans.’ Maar vandaag staan de sterren gunstig om Antwerpen te laten schitteren als topbestemming. ‘De infrastructuur is er’, benadrukt Verhoeven ‘We gaan ook in zee met de juiste partners én we kunnen rekenen op de steun van de politieke wereld.’
Die partners zijn niet de minste: Voka - Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland, Antwerp Hotel Association, A Room with a ZOO (het Elisabethcenter) en Easyfairs Belgium hielden onlangs officieel Antwerp & Partners Convention Bureau (A&PCB) boven het doopvont. Met financiële steun van de stad Antwerpen.
Verschillende locaties in de stad kregen de afgelopen jaren een opfrisbeurt: een verjongingskuur zonder afbreuk te doen aan de historische charme. Hoe belangrijk was dat voor uw project?
Ruben Verhoeven: ‘‘Het creëert voor Antwerpen een echte meerwaarde. Vijfsterrenhotels zoals Botanic Sanctuary Antwerp (met eigen luchthavenshuttle, red.) en het Sapphire House Antwerp zijn net als de viersterrenhotels zoals het August-hotel in het gerenoveerde Augustinessenklooster en Hotel Julien (met wellnesscentrum in
de verbouwde 16de-eeuwse kelders, red.) allesbehalve steriele ketenhotels. Ze stralen authenticiteit, luxe en kwaliteit uit. Een ideaal toevluchtsoord voor de veeleisende zakenman of -vrouw. Maar ik denk ook aan de heropening van het prachtige Museum voor Schone Kunsten Antwerpen en aan de herwaardering van de historische Handelsbeurs als evenementenlocatie. Ook de vernieuwde Elisabethzaal annex conferentiezaal vlakbij de Zoo en de hernieuwde Antwerp Expo, dat nu deel is van Easyfairs, zijn aantrekkelijke locaties geworden voor mega-evenementen. Onlangs raakte ook bekend dat de iconische Antwerpse Boerentoren is opgekocht door Fernand Huts van de Katoen Natie Groep. Hij wil er een ‘cultuurtoren’ van maken, met ruimte voor winkels, kantoren, horeca en woningen. Dit alles vergroot de aantrekkingskracht van deze stad. We kunnen weer een magneet worden. Gelukkig ligt de Covid-dip in de individuele toeristische en zakentrips stilaan achter ons. Er wordt opnieuw gereisd. Dit is een uniek window of opportunity.’
Waarom was het wachten tot 2022 om de stad internationaal te positioneren als zakenbestemming voor congressen, evenementen en beurzen?
Ruben Verhoeven: ‘Vroeger deed iedere sector een beetje te veel zijn eigen ding, zonder onderling overleg. De hotels, de congrescentra en de culturele scene werkten niet zo goed samen. Dat moest anders. Tot dat besef zijn alle belangrijke partners in dit verhaal gekomen. A&PCB is louter facilitator. Wij helpen straks de betrokken spelers op het veld om op een gecoördineerde wijze een uniek belevingspakket met een mooie strik
erop neer te zetten. Internationale toeristen en zakenmensen moeten ondergedompeld worden in een Antwerpse topervaring, dankzij een globaal pakket waarin unieke overnachtingsmodaliteiten, topcongressen en fantastische culturele evenementen tegelijk worden aangeboden. Ik denk aan diners in het heropende Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, een drink in het net gerestaureerde stadhuis, een event in de prachtige Zoo. Onze bedrijven en kenniscentra zijn daarbij onze ambassadeurs. Zo zal het volgend internationaal vaccincongres in het voorjaar van 2023 plaatsvinden in het dit jaar geopende Vaccinopolis op campus Drie Eiken van de Universiteit Antwerpen in Wilrijk. We hopen dat dit event meer wetenschappelijke congressen zal aantrekken. Dat het een dynamiek genereert: in Antwerpen moet je zijn. Het gebouw van dit unieke
vaccinonderzoekscentrum werd trouwens in minder dan veertien maanden gebouwd. Verder zullen we samenwerken met lokaal verankerde bedrijven en dochterbedrijven van multinationals. Met hen gaan we corporate events aantrekken. Vandaag gebeurt dat te sporadisch. Het benadrukken van het belang van bedrijfsevenementen is de verdienste van Voka – Kamer van Koophandel AntwerpenWaasland. In de verschillende Routeplannen van de Kamer werd de afgelopen jaren gehamerd op het aantrekkelijker maken van de stad voor zakelijk en ander internationaal toerisme.’
Concreet willen jullie meerdere congressen met meer dan duizend deelnemers naar de stad lokken. Zullen de mobiliteitsproblemen daartegen opgelost zijn?
Ruben Verhoeven: ‘Ik kijk positief vooruit en laat projecten nooit op voorhand verzanden door mogelijke uitdagingen onderweg. Pijnpunten zullen we stelselmatig aankaarten. Wij genieten alvast de steun van onze Vlaamse en lokale beleidsmakers. Stad Antwerpen zorgt voor de basisfinanciering. Voor het eerst zitten de vier pilaarpartijen – Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland, exporuimtes, congrescentra en de hotels - op één lijn én is er een structurele ondersteuning. We denken op middellange termijn aan meerdere congressen van minstens een duizendtal deelnemers per jaar. Verder willen we tussen de vijf en de tien middelgrote events met internationale standing naar hier halen. Die zullen de doelstellingen van Antwerpen mooi versterken: Antwerpen als innovatieve en ecologische stad in de schijnwerpers plaatsen. We gaan de Ronde
‘We willen middelgrote events met internationale standing naar hier halen. Die zullen Antwerpen als innovatieve en ecologische stad in de schijnwerpers plaatsen.’
Since our beginnings, 25 years ago, we work exclusively with real estate developers for the design of kitchens and cupboards of their residential projects. These construction professionals appreciate our listening skills, our service, our follow-up, and a job well done. We make sure to apply these principles at every stage of the development of a project. Our processes and systems have initially been designed and developed specifically to meet the expectations of all the stakeholders and the complexity of the job. Establishing a special relationship with our customers is also one of our priorities. Therefore, at each step of the process, a dedicated contact person will support you.
Our qualified interior architects welcome the end customers, exclusively by appointment, in one of our inspiring showrooms where every detail is important. They are all different, but they all reflect that exclusive and unique feeling. We are committed to design kitchens that reflect the personality of our customers and that have their own identity, while respecting their budget. Our expertise is based on an approach that is deeply oriented towards the customer experience and satisfaction with a long-term partnership perspective, and the pursuit of operational excellence. These are the values that have allowed us, year after year, to develop our company so that she rests on solid foundations.
Our kitchen offer is composed of 3 complementary ranges and the prestigious LEICHT brand, each meeting the most demanding quality criteria. Each range is fully customizable to suit all home styles, your technical constraints, and your budgets. Our cupboards and dressings offer is composed of 2 ranges. Whether it is the fitting out of a cloakroom in the entrance hall, an entire dedicated room to a walk-in closet, a library, an office, a bathroom or a laundry room, the possibilities are endless and can be personalized as desired.
van Frankrijk niet naar Antwerpen halen, hé. Dat past niet in onze strategie. Daar zijn anderen met succes mee bezig.’
Antwerpen zal niet alleen moeten concurreren met buitenlandse bestemmingen. In eigen land is hoofdstad Brussel met de stip de congresstad bij uitstek.
Ruben Verhoeven: ‘In de eigen Belgische context moeten we ons inderdaad ten opzichte van Brussel, maar ook andere steden positioneren. Antwerpen zal sterk uit de hoek moeten komen. En A&PCB moet de rol van facilitator echt waarmaken. Ik zie onze diensten als een soort spin in het web. Als een organisatie die aan alle nodige touwtjes trekt om haar doel te bereiken.’
Zal dit doorgedreven marketingbeleid ook afstralen op de woningmarkt en het vastgoed in Antwerpen?
Ruben Verhoeven: ‘Ik geloof sterk dat het aantrekken van internationale zakenlui en evenementen op hoog niveau positief zal afstralen op Antwerpen. De nieuwe dynamiek creëert extra werkgelegenheid, zorgt voor meer cashflow en voor een herwaardering van het patrimonium. Kijk maar naar steden zoals Amsterdam of Glasgow. Met de komst van een internationaal publiek kregen deze bestemmingen een speciale uitstraling en werd bijvoorbeeld de woningmarkt geherwaardeerd. Je ziet een gestage instroom van mensen en diensten naar dat soort steden. Hetzelfde geldt voor Barcelona. Dat willen we voor Antwerpen. Ik kan het niet genoeg benadrukken dat dit een wervend verhaal is. Een winwinverhaal voor alle betrokkenen.’
Met A&PCB hoopt u op een breed rimpeleffect, een instroom van internationaal zakelijk talent dat zich hier uiteindelijk ook permanent vestigt?
Ruben Verhoeven: ‘Naarmate we meer internationale congressen en evenementen naar Antwerpen halen, zal je een positief effect krijgen op de brede Antwerpse zakenwereld. We moeten verder kijken dan het louter benutten van onze infrastructuur. Laten we ook nadenken over het aantrekken van internationaal toptalent naar onze regio.
Op een mooie instroom van high potentials en tegelijk ook op nieuwe investeringen van internationale bedrijven. Door deze internationalisering zie ik Antwerpen stijgen op de ranglijst van gegeerde investeringsregio’s. We hebben bedrijven met internationale standing nodig. Dat kan in verschillende sectoren zijn, zoals kennis- en
Dat is een mooie lange termijnvisie aan de brede horizon. Wat is uw eerste uitdaging op korte termijn?
Ruben Verhoeven: ‘(lacht) De eerste stap is het vinden van een goede CEO voor de dagelijkse leiding van de A&PCB. We zijn de shortlist aan het opstellen. Tegen begin 2023 moet dat klaar zijn. We nemen onze tijd, want de nieuwe CEO is een belangrijke functie. Compromissen zijn uit den boze bij het invullen van deze post. Intussen werken we verder aan de uitbouw van een kleine, performante organisatie. In totaal zal een tiental mensen deel uitmaken van ons team. Een speciale branding, slogan en baseline worden vast ook nog ontwikkeld. Eerst A&PCB verder uitbouwen. Nadien mikken op evenementen met een positieve impact op de stad, of op bijeenkomsten gelinkt aan onze economische clusters en
eigendom kopen
altijd een beetje
verleden loslaten.
is ook een zoektocht naar een nieuwe ‘habitat’. En daar zijn we ons bij Sorenco sterk van bewust.
fiscale
wij al meer dan 45 jaar met
naar
combinatie
meedragen.
troeven
een persoonlijke aanpak en betrouwbaarheid,
Nieuw Zuid is er al, de ontwikkeling van de Slachthuiswijk staat stilaan in de startblokken en minstens voor het komende decennium staan er in Antwerpen nog heel wat veelbelovende gangen op het menu inzake ruimtelijke ordening. Denk maar aan de overkappingsprojecten voor de Ring en de herbestemming van de voormalige BP-site naast de Hobokense Polder. ‘Deze bestuursperiode gaat er grosso modo 165 miljoen euro naar stadsontwikkeling. Met grote projecten als de Scheldekaaien en Zuidpark, maar ook kleine, heel gerichte projecten. Om ruimte te geven aan de stad van morgen, werken we aan een Strategisch Ruimteplan Antwerpen en kijken we uit naar het uitdagende stadsontwikkelingsproject Ringstad’, stelt Antwerps schepen van Stadsontwikkeling, Ruimtelijke Ordening en Haven Annick De Ridder.
door Jan Van de Poel fotografie Wim Kempenaers, Stephanie Fraikin
Met de herontwikkeling van de Scheldekaaien loopt intussen al enkele jaren het grootste stadsontwikkelingsproject van de huidige bestuursperiode, goed voor 72 miljoen euro. ‘Het is ons paradepaardje, waarvoor we internationale erkenning krijgen’, wijst schepen De Ridder ook op de prijs voor mooiste publieke ruimte die in 2020 naar het al opgeleverde deel Sint-Andries-Zuid ging. De nieuwe Scheldekaaien belichamen volgens haar ook mooi de grote uitgangspunten
die het Antwerpse stadsbestuur bij elk stadsontwikkelingsproject meeneemt: vergroening en verblauwing. ‘Beide thema’s zijn bijzonder relevant, zowel in een droge zomer als bij overvloedige regen. Daarbij houdt verblauwing niet alleen een slimmere omgang met water in onze stad in. Het staat ook voor een betere band met de Schelde, de levensader van onze stad. Want we hebben veel te lang met onze rug naar de Schelde geleefd.’
Een al even treffend voorbeeld vindt ze Nieuw Zuid en het Zuidpark, het nieuwe ‘Antwerpse Central Park’ op de Gedempte Zuiderdokken. ‘Het Zuidpark biedt op zeven hectare onder andere plaats aan 497 bomen, 30.000 nieuwe planten en een collectieve hemelwateropvang met een capaciteit van anderhalf miljoen liter. Bij hevige regen kan het water er worden opgevangen om wateroverlast in de wijk te vermijden. Deze buffer kan ook worden aangewend voor de bevloeiing van de groenperken, de bomen en planten en de samentuinen. Ook de wasstraat van de dienst Stadsreiniging op de Scheldekaaien zal ervan water afnemen. En het gefilterd regenwater zal later ook gebruikt worden in het kopgebouw in Nieuw Zuid’, geeft de schepen aan. ‘Wanneer Nieuw Zuid helemaal klaar is, zullen we meer dan 12 hectare extra groen gecreëerd hebben. Met onder andere verticale tuinen, groendaken, wadi’s en speelpleinen maken we dit nieuwe stadsdeel samen met de private sector zo groen mogelijk. Pal ernaast realiseren we tegen 2024 langs de Schelde nog een nieuw park van 750 meter lang en 5,5 hectare groot. Hier gaan we met het regenwater van de Ring aan de slag. We zuiveren het en gebruiken het om het groen van het nodige water te voorzien.’ Tegelijkertijd stipt de schepen aan dat ze vergroening en verblauwing ook in de kleine projecten nastreeft. ‘De oorspronkelijke plannen voor het Mediaplein voorzagen geen ruimte voor groen, wegens te moeilijk omdat daar een parking onder zit. De ontwerpers heb ik terug naar de tekentafel gestuurd. Het plein werd verhoogd waardoor tien hoogstammige bomen er nu wel in voldoende kwaliteitsvolle ondergrond kunnen wortelen.’
‘Wanneer wij als overheid ergens investeren in patrimonium, zal de private markt er volgen met eigen investeringen.’
Hoe kijkt u naar de uitdaging om de beschikbare ruimte kwaliteitsvol én efficiënt in te vullen?
Annick De Ridder: ‘Vandaag telt Antwerpen 538.000 inwoners. Tegen 2040 komen daar in deze groeiende stad makkelijk enkele tienduizenden bij. De stad van morgen heeft dus ruimte nodig. De vraag is hoe we daarmee omgaan. We zetten in op slimme verdichting met vrijwaring van de schaarse open ruimte en efficiënt ruimtegebruik. Hoogbouw kan daarbij op sommige goed uitgekozen plekken een oplossing zijn, op plaatsen die goed ontsloten zijn bijvoorbeeld. Daarbij moeten we ook aandacht hebben voor de leefbaarheid in onze stad. Want dichte bebouwing en een gebrek aan open, groene ruimtes leiden tot hitte-eilanden bij droogte en tot overstromingen bij hevige regenval. We willen onze ambities realiseren op basis van een investeringsbestuur, waarbij we naar de private sector kijken als sterke partner. We geloven dat wanneer wij als overheid ergens investeren in patrimonium, de private markt er zal volgen met eigen investeringen. Aan alle ondernemers en bedrijven zeg ik heel uitdrukkelijk: Antwerpen is open for business.’
Welk instrumentarium gaat de stad helpen deze ambitie waar te maken?
Annick De Ridder: ‘We werken aan een Strategisch Ruimteplan Antwerpen, waarmee we Slim Ruimtelijk Ambitieus richting 2040 kijken. Dit plan spitst zich toe op zeven deelgebieden die samen heel Antwerpen omvatten, van de stad intra muros tot de noordelijke districten Berendrecht-ZandvlietLillo. Daarbij hanteren we een drieledige focus: Antwerpen als levendige
woonstad op maat van alle bewoners, als slimme netwerkstad en als veerkrachtig landschap met ruimte voor groen en water. Daarnaast wil ik komen tot een afgeslankte bouwcode. De huidige is vaak te veel in detail uitgewerkt, waardoor vergunningen al te complex dreigen te worden. De bouwcode moet zodanig vereenvoudigd worden dat ze op hoofdlijnen de ruimtelijke kwaliteit bewaakt en verder de technische vereisten voor veiligheid, woonkwaliteit en mobiliteit handhaaft. Een vereenvoudigde en verbeterde bouwcode moet ook leiden naar een klantvriendelijker beleid.’
De vastgoedwereld is vaak kritisch over het verloop van het vergunningsproces. Hoe kijkt u hiernaar?
Annick De Ridder: ‘De stad Antwerpen kent een stijgend aantal bouwvergunningen. In 2018 werden 4.918 vergunningen afgeleverd, twee jaar later waren dat er 5.453 en in 2021 al 6.653. Dat is een stijging van bijna 35 % op drie jaar. Deze verhoogde instroom leidt tot een verhoogde werkdruk. Om ervoor te zorgen dat indieners snel genoeg een antwoord op hun vragen en dossiers krijgen, kiezen wij ervoor om onze dienst stedenbouwkundige vergunningen te versterken op meerdere posities en de digitalisering van de eerstelijnshulp van de dienst verder uit te rollen. Ik moet u niet uitleggen dat zulke investeringen in deze uitdagende tijden geen sinecure zijn. Om over het invullen van die posities in de huidige jobmarkt nog maar te zwijgen. Maar uitdagingen zijn er om vol aan te gaan.’
Net nog engageerde Vlaanderen zich tot een maximale overkapping van de
noordelijke Antwerpse ring, waardoor enkele van de zeven geplande ringparken nog wat groter zullen uitvallen. Voor het vervolgverhaal hierop ziet u waarschijnlijk grote kansen voor Antwerpen?
Annick De Ridder: ‘Van Antwerpen de meest leefbare stad van Vlaanderen maken, is een ambitie die de huidige bewindsploeg expliciet in het bestuursakkoord heeft opgenomen. De binnenstad leefde tot nu toe quasi letterlijk met haar rug naar de ring toe. Door de overkapping van de Ring zal de binnenstad op een heel organische, open én groene manier aan de buitenstad worden gelinkt. Dit zorgt voor misschien wel de meest intrigerende wending qua stadsontwikkeling ooit in Antwerpen: de Ringstad. We hebben het hier over 1 miljoen vierkante meter bijkomende bebouwbare oppervlakte: dat is een heel nieuw ‘district’ dat erbij komt. In die Ringstad is er ruimte voor een mix van wonen, werken en (publieke) voorzieningen. Bovendien levert deze nieuwe stadsontwikkeling op verschillende locaties een belangrijke bijdrage aan de bouwshift én de modal shift. Met Ringstad bouwen we de ‘randen’ van de stad af. Door op goed bereikbare plaatsen in de stad te bouwen, zal er minder groen in de rand worden aangesneden. De invulling van functies of programma worden project per project bepaald, in overeenstemming met het Strategisch Ruimteplan Antwerpen. Voor de private projecten staat de stadsbouwmeester in voor de bewaking van de ruimtelijke kwaliteit. Bovendien zal de meerwaarde op de stedelijke gronden volledig terugvloeien naar maatschappelijke doelstellingen, zoals wijk- en buurtgroen, publieke voorzieningen voor de wijk, betaalbaar wonen of een leefbaarheidsproject van een volgende fase. De eerste realisaties van Ringstad zullen klaar zijn samen met de Ringparken, tegen 2030.’
‘Met dit project willen we volledig breken met die soms negatieve connotatie die rond deze buurt hangt.’
Dirk De Roo, Triple Living
Het viaduct langs het Sportpaleis zal op termijn verdwijnen en plaats maken voor een heel nieuwe ringconstructie in het kader van de Oosterweelverbinding. Maar ook de zone aan de andere kant van het Lobroekdok, de Slachthuiswijk, ondergaat de komende jaren een metamorfose. ‘De bedoeling is om op de vroegere Slachthuissite en de gebieden daarrond een nieuwe residentiële woonwijk te maken. Het gaat eigenlijk om een uitbreiding van de stad en de bestaande wijk Dam’, zegt projectdirecteur Dirk De Roo van de Antwerpse projectontwikkelaar Triple Living.
door Bart De bruyn fotografie Koen Fasseur
De Slachthuiswijk, waar vroeger slachterijen en vleesverwerkende bedrijven gevestigd waren, wordt een nieuwe groene stadsbuurt. De stad Antwerpen was vroeger eigenaar van de voormalige slachthuizen. Nadien zijn onder verschillende eigenaars pogingen ondernomen om de buurt een nieuwe toekomst te geven, tot Triple Living en Immobel in 2018 via de
overname van Land Invest eigenaar werden van verschillende stukken grond.
De stad Antwerpen is eigenaar van heel wat gronden in de zone van het Noordschippersdok en van het openbaar domein dat er rond ligt. Projectontwikkelaars Triple Living en Immobel zijn daarnaast eveneens eigenaar van tal van gronden en gebouwen in het projectgebied.
‘Triple Living, Immobel en AG Vespa, het vastgoedbedrijf van de stad Antwerpen, werken daarom sinds enkele jaren samen om al hun gronden samen te ontwikkelen tot één groot project’, vertelt Dirk De Roo van Triple Living. ‘Voor de gezamenlijke gronden binnen de drie zones van het Ruimtelijke Uitvoeringsplan (RUP) - Slachthuissite, Noordschippersdok en Lobroekkade - werd een samenwerkingsovereenkomst afgesloten.’
De insteek van het RUP is de ontwikkeling van een nieuwe groene stadsbuurt, waar gewoond, gewerkt en geleefd gaat worden.
‘Veel mensen kennen de geschiedenis van de site al niet meer. Ze kennen de Slachthuissite voornamelijk als parking van het Sportpaleis. Met dit nieuwe project willen we ook echt volledig breken met die soms negatieve connotatie die rond deze buurt hangt.’
De focus in de nieuwe wijk ligt hoofdzakelijk op wonen in combinatie met alle noodzakelijke daarbij horende benodigdheden, zoals scholen, kleine handelsruimtes, sportinfrastructuur, kinderopvang, … ‘Ook wordt er gedacht aan mogelijkheden voor de tewerkstelling van laaggeschoolden. Het is zeker niet de bedoeling dat er een shoppingcenter of grotere kantoren komen.’
Het project is uitgestrekt over 235.000 vierkante meter bovengrondse oppervlakte. Daarvan is 180.000 vierkante meter bestemd voor wonen. ‘Van de overige 55.000 vierkante meter voor niet-wonen neemt AP Hogeschool Antwerpen met zijn nieuwe campus op de site al 22.000 vierkante meter in beslag. De rest is voorzien voor ambachten en nijverheid, lokale school, sportoppervlakte, … ‘
AP Hogeschool Antwerpen brengt een volledig nieuwe campus onder In een van de twee oude vleeshallen die bewaard zullen blijven.
‘Een grote technologiecampus zal er zo’n 2.500 studenten samenbrengen. Die volgen nu nog les op verschillende locaties, die verspreid over de stad liggen. AP Hogeschool geloofde vanaf het begin in de toekomst van deze site, vlakbij zijn nieuwe campus Spoor Noord. Het is voor ons project enorm belangrijk om zo’n trekker te hebben.’
De nieuwe campus van AP Hogeschool op de Slachthuissite moet eind 2024 klaar zijn. Naast de residentiële ruimte is er ook bijzonder veel aandacht voor publiek groen. ‘Dat is ook bedoeld voor de huidige bewoners van de Damwijk, aangezien zij nu niet over een groene openbare ruimte beschikken. Zo komen er twee grote parkzones.’
De wijk heeft geen duidelijk centrum, maar ook daar komt verandering in. ‘Momenteel liggen er enkele winkels en horeca langs één kant van de straat. De bedoeling is om een nieuw en centraal plein te creëren. Het Lobroekplein moet een bruisend plein worden met leven rondom.’
Het eerste residentiële bouwblok dat in verkoop is gezet, is gelegen aan het Lobroekplein.
Na een zinderende stroomversnelling is het telkens uitkijken naar rustiger vaarwater. Zo voelt thuiskomen in uw luxe-appartement bij Rivo: nergens parelt de metropool zo mooi als in de weerspiegeling van het water. Hier beheersen we het meesterlijke evenwicht tussen groen en doen. Tussen dobberen op het Galgenweel en denderen op het ritme van de stad. Tussen ontspannen in de buurt en ontdekken in het centrum. Uw luxeappartement is uw eigen exclusieve paradijs, van design tot panorama. Hier is luxe zo eenvoudig als een schuifdeur openen.
Wordt Linkeroever uw Lieveroever?
Ontdek ons aanbod op www.rivo.be.
Of maak een afspraak via verkoop@vooruitzicht.be of bel 03/260 95 60
Luxeappartementen aan het water met zicht op de Antwerpse skyline!
Groene Poort is een groot bouwblok van meer dan 23.000 vierkante meter. Het telt 227 wooneenheden en een achttal commerciële ruimtes voor horeca, kantoor, dokter of andere zaken. Dirk De Roo: ‘Op die manier willen we het nieuwe centrum van de wijk rond het Lobroekplein in eerste instantie afwerken. De verkoop loopt, in januari 2023 start de bouw met de bedoeling om eind 2024 de eerste appartementen op te leveren.’
Triple Living wil een goede mix tussen eigenaars en investeerders houden. Van de eerste kopers zijn 60 % eigenaars die er hun intrek zullen nemen. De overige 40 % zijn investeerders die zullen verhuren. ‘Vastgoedinvesteerders in Groene Poort kunnen rekenen op de extra verhuuurservice van Triple Living, die alles voor hen regelt: van verhuur en administratie tot herstellingen en onderhoud.’
Van de commerciële ruimtes is geen enkele in verkoop gezet. ‘De invulling van deze ruimtes is heel belangrijk voor het geheel en de sfeer van de buurt. Daarom willen we controle op wie en wat er in de commerciële ruimtes zal komen. Vanuit onze ervaring op Nieuw Zuid pakken we dit anders aan dan gebruikelijk’, legt Dirk De Roo uit. ‘We willen wel graag het risico wegnemen van ondernemers. Desnoods steunen we hen financieel. Op het Nieuw Zuid heeft Triple Living dit al gedaan door de galeriehouders aantrekkelijke huurvoorwaarden aan te bieden. In de beginfase willen we de invulling van de commerciële ruimtes echt wel onder controle houden.”
Ondertussen is Triple Living ook al volop bezig met het ontwerp van de volgende drie bouwblokken, merkt de projectdirecteur op.
‘We hebben een verkoopsmachine op gang gebracht met een eigen verkoopkantoor op de site, en die moet blijven draaien. We doen dat met eigen mensen, specifiek voor de Slachthuissite. Daarnaast zorgen we ervoor dat er steeds een mix aan appartementen in verkoop is, van meer tot minder luxe en in verschillende groottes.’
Een eerstvolgende project is het bouwblok aan de meest oostelijke kant van site. ‘Daar willen we een bestaand bouwblok zo snel mogelijk afwerken. Begin 2023 willen we de verkoop opstarten, waardoor we eind 2023 kunnen beginnen bouwen en de eigenaars het eind 2025 in gebruik kunnen nemen. Het gaat om een mix van appartementen en eengezinswoningen.’
Voorts worden ook de bouwblokken aan het nieuwe park aangepakt. ‘We bekijken momenteel de mogelijkheden om in een van die bouwblokken de buurtsporthal onder te brengen. Nu ligt er een masterplan op tafel met een nieuwe sporthal op de plaats van de oude. Maar ons lijkt het beter om die al meteen te voorzien op een andere locatie, zodat er steeds een sporthal is. Zodoende kan deze ook worden gekoppeld aan de buitenruimte in het park. Zo kunnen ook zowel parkbezoekers als sporters de cafetaria gebruiken.’
Voor het ontwerp van een ander bouwblok wil Triple Living een buitenlandse architect
‘Vastgoedinvesteerders in Groene Poort kunnen rekenen op de extra verhuuurservice van Triple Living, die alles voor hen regelt.’
Al meer dan 35 jaar zijn wij de
voor
en andere vastgoedspelers in heel Vlaanderen.
Als je een omgevingsvergunning moet aanvragen, dan wil de ondernemer weten wanneer de beslissing valt. Het antwoord vind je terug op . Een gratis
voor jullie aangeboden door GSJ. toolwww.timetopermit.be
inschakelen. Onder dit bouwblok komt ook een publieke parking voor bezoekers.
Van het openbaar domein zitten de grootste delen bij de stad. Daar is het de bedoeling om midden 2023 ook al te starten met een gedeelte van de aanleg ervan. Twee jaar later zal het openbaar domein van de Slachthuissite reeds klaar zijn.
Langsheen de eerste grote bouwblokken wordt ook een nieuwe toegangsweg aangelegd. Die vormt de verbinding tussen de Slachthuislaan en de nieuwe en bestaande woonwijk en zal daarom zijn uitgerust met verkeersremmende maatregelen. ‘Mobiliteit is een bijzonder aandachtspunt. Een goede bereikbaarheid is
belangrijk maar mag geen overlast bezorgen’, zegt Dirk De Roo. ‘De huidige regelgeving verplicht ons nog om heel wat parkeerplaatsen te voorzien, ervan uitgaande dat iedereen nog met de wagen naar het werk gaat. We bekijken momenteel volop opties om nieuwe parkeerplaatsen op termijn ook een andere invulling te kunnen geven. Zoals bijvoorbeeld parkeerplaatsen op het gelijkvloers, die we dan op termijn kunnen wijzigen naar commerciële ruimte.’
Daarnaast wordt ook naar het openbaar vervoer gekeken. ‘Vandaag is er al het metrostation Schijnpoort op 600 à 700 meter. De Lijn plant er zelfs een hub met oog op de bereikbaarheid van het Sportpaleis. Verder zijn we in gesprek met De Lijn om, waar mogelijk, bijkomend openbaar vervoer te voorzien. Onder meer ook voor de nieuwe campus van AP Hogeschool is dat nodig.’
In de nieuwe wijk streeft Triple Living ook naar warmtevoorzieningen. ‘De woningen van de wijk zullen verwarmd worden via een warmtenet met restwarmte van het
waterzuiveringsstation. Bovendien zal de wijk zonder gas aangelegd worden.’
Om het gehele project binnen het RUP van 270.000 vierkante meter af te ronden, gaat Triple Living uit van een duurtijd van 15 tot 20 jaar voor de realisatie. ‘Niet alleen de vernieuwde invulling van de Slachthuissite en omgeving zal het hier dan helemaal anders uitzien. Ook de Oosterweelverbinding zal hier een totaal andere skyline opleveren’, besluit Dirk De Roo.
www.slachthuis-antwerpen.be www.triple-living.be
Samen met de ontwikkeling van de Slachthuiswijk staat er ook op vlak van mobiliteit heel wat te gebeuren in AntwerpenNoord en Merksem. Daar luiden de Oosterweelwerken stilaan het einde in van het viaduct van Merksem. In de plaats daarvan komt een ingesleufde, dieperliggende en deels overkapte Ring die extra groen brengt naar dit stadsdeel.
door Jan Van de Poel beeld Lantis
Een beschadigde brugvoeg op het viaduct van Merksem en de nodige herstellingswerken daarvoor zorgden de afgelopen weken voor extra filehinder op de Antwerpse Ring richting Nederland. De verkeerssituatie tijdens de herstellingswerken, met slechts twee versmalde rijstroken beschikbaar en een snelheidsbeperking van 70 km/u, gaf al een indruk van de mogelijke impact van de afbraak van het viaduct, waarover dagelijks zo’n 115.000 voertuigen rijden. De Oosterweelwerken geven het noorden van de stad al vanaf 2025 de kans om letterlijk weer uit de schaduw van dat viaduct te treden.
In afwachting van de realisatie van de verdiepte Ring, legt Lantis als bouwheer van de Oosterweelverbinding eerst naast het viaduct van Merksem een tijdelijke ringweg aan. Die investering van 100 miljoen euro moet
tijdens de Oosterweelwerken een zo stabiel mogelijke verkeerssituatie creëren. ‘De bypass is sowieso de belangrijkste Minder Hindermaatregel tijdens de werken. Met dit tijdelijk viaduct houden we het verkeer letterlijk in beweging. Die belofte maken we waar door een maximumsnelheid van 70 km/u in te voeren en een onderdoorgang te bouwen aan de E313. Zo kunnen we weefbewegingen wegwerken, wat in normale omstandigheden de kans op mogelijke vertragingen en incidenten vermindert. Hierdoor kunnen we vlot en veilig verkeer op het viaduct garanderen’, licht Lantis-woordvoerster Annik Dirkx toe. ‘Uiteraard kunnen we verkeershinder als gevolg van zware ongevallen nooit uitsluiten. Daarvoor is het wachten op de ingebruikname van de Oosterweelverbinding én het bereiken van een voldoende modal shift.’
Waar aanvankelijk was voorzien om al dit jaar met de bouw van de bypass te beginnen, zal die pas in de tweede helft van volgend jaar kunnen opstarten. ‘Het opmaken van de vergunning voor dit bouwwerk neemt meer tijd in beslag dan we hadden voorzien. Om het behapbaar te maken, splitsen we het project bovendien op in twee delen: een noordelijk deel en een oostelijk deel’, klinkt het. ‘Vandaag werken we aan de vergunning voor het noordelijk gedeelte van de bypass en de onderdoorgang ter hoogte van de E313. Die zou begin 2023 ingediend moeten worden. Na het doorlopen van het openbaar onderzoek verwachten we dat we in de tweede helft van 2023 van start kunnen gaan met de werkzaamheden. In 2025 moet dit tijdelijk viaduct klaar zijn. Aansluitend breken we het viaduct van Merksem deels af.’
Ondertussen lopen er in deze zone wel al tal van andere werkzaamheden. ‘Zo zijn we al gestart met het verleggen van de Schijnkoker nabij Merksem. En ook de eerste diepwanden voor de verdiepte Ring werden ter hoogte van Merksem al in de grond geduwd.’
Door de afbraak van het bijna iconische viaduct van Merksem krijgt het gebied tussen de Antwerpse wijken Dam en Kronenburg en Merksem een heel ander gezicht. Door de Ring deels te overkappen, ontstaan kansen voor een groen, waterrijk park: Ringpark Lobroekdok. Water krijgt daar een hoofdrol. Zo is er bijvoorbeeld ruimte voorzien voor een zwemdok van wel 200 meter lang. Ook de rivier Het Schijn, die nu nog onder de grond loopt, wordt er terug zichtbaar. Op de overkapping aan het Sportpaleis komt een schaduwrijke ligweide die aansluit op het zwemdok en een groene speelstrook langs Het Schijn om te picknicken of te sporten.
www.degroteverbinding.be
Meer info over de Oosterweelwerken in deze zone via onderstaande QRcode. Mobiliteitsvragen bij uw bedrijf?
Contacteer steven.roeland@voka.be
Jo De Wolf, CEO Montea:
Sinds 18 oktober is de Belgische webwinkel van Amazon online. Van zijn 180 miljoen aangeboden producten vertrekt een selectie vanuit Antwerpen naar de eindklant. Want op Blue Gate Antwerp realiseerde vastgoedontwikkelaar Montea onlangs het eerste Belgische delivery station voor de Amerikaanse e-commercegigant. door Ruben Aerts foto’s Montea, Stephanie Fraikin
Op het eco-effectieve bedrijventerrein Blue Gate Antwerp heeft Montea in nauwelijks enkele maanden twee logistieke ontwikkelingen van de nieuwste generatie gerealiseerd. Na eerst een nieuwe CityHub aan DHL Express te hebben opgeleverd, trok de vastgoedontwikkelaar er vervolgens voor Amazon een eerste Belgische last mile hub op.
‘E-commerce is maar rendabel, als je de laatste fase van het traject van verwerkte zendingen goed in de hand kan houden. Daarom zijn alle grote e-commercespelers vandaag op zoek naar geschikte locaties voor verdeelcentra aan de rand van grote wooncentra. Want van daaruit kunnen ze pakjes vlot en snel op een geconsolideerde manier bij de eindklant krijgen’, legt Jo De Wolf uit. ‘Naast de grote fullfimantcentra, waar ze hun eigen producten bewaren, kunnen e-commerceplatformen in deze last-milehubs de verschillende stromen van eigen goederen en deze van grote retailers consolideren. Hierdoor moeten er minder bestelwagens de stad in om de eindklant te bereiken.’
Nadat Montea voor Amazon vorig jaar al in Amsterdam zo’n hub heeft gebouwd,
voerde het diezelfde opdracht de jongste maanden ook in Antwerpen uit. De eerste fysieke hub van Amazon in België kreeg een plaats op Blue Gate Antwerp, omwille van de strategisch gunstige ligging ten opzichte van het stadscentrum en de bereikbaarheid
van de wijdere omgeving van daaruit. Dit project maakt deel uit van een grotere site die Montea momenteel ontwikkelt als een stedelijk logistieke hub. ‘Vorig jaar was fysieke e-commerce in België goed voor een omzet
van 8 miljard euro. Volgens een studie van CBRE moet er voor elk miljard euro extra omzet die e-commerce voortbrengt, een miljoen vierkante meter aan logistieke ruimte bijkomen. Met de schaarse beschikbare ruimte voor ontwikkelingen is dat een ongeziene uitdaging. Eerder dan in te zetten op nieuwe locaties, moet de oplossing komen van herontwikkeling en optimalisatie van bestaande sites. Blue Gate Antwerp is daarvan een mooi voorbeeld. Optimalisatie
Een half jaar nadat Baloise B’Cover heeft overgenomen wil de verzekeraar van B’Cover by Baloise een nationaal merk maken. ‘Als gevolmachtigd onderschrijver bieden we een uniek product aan dat tegemoetkomt aan de wettelijke en statutaire verplichtingen van verenigingen van mede-eigenaars (VME)’, vertelt Steven Vanlaer, general manager van B’Cover by Baloise. ‘Bovendien vullen we het B’Cover-pakket aan met extra diensten waar door we een totaaloplossing aanbieden om de VME en syndicus volledig te ontzorgen.’
Eigenaars van een appartement, een handelspand of kantoorruimtes worden vaak geconfronteerd met verschillende risico’s die via de VME verzekerd moeten worden. Door de overname van B’Cover kan verzekeraar Baloise via het nieuwe dochterbedrijf B’Cover by Baloise nog beter tege moetkomen aan die specifieke noden.
Wettelijk gezien moet elke VME een verzekering afsluiten tegen bepaalde risico’s, zoals de brandverzekering, burgerrechtelijke en beroepsaanspra kelijkheid. De producten van B’Cover by Baloise zijn ontwikkeld vanuit die wettelijke en statutaire verplichtingen. Bij B’Cover by Baloise kan een VME de brandverzekering aanvullen met de bijkomende noodzakelijke verzekeringen zodat elk appartements-, kantoor- of gemengd gebouw op maat beschermd is’, legt Steven Vanlaer uit. Zijn team zorgt voor een vlotte opvolging van de ruim 4.000 verzekerde VME’s en zo’n 8.500 bijkomende polissen.
Nationaal merk uitbouwen met eigen makelaars en B’Cover-experts
Buildingeigenaars die kiezen voor B’Cover by Baloise genieten de expertise van de 600 partnermakelaars en van het B’Cover by Baloise-team en krijgen slechts één allesomvattend jaarlijks vervaldagbericht in de bus. ‘Onze mensen zijn dagelijks bezig met deze specifieke materie waardoor zij samen met de makelaars snel en gericht op elke vraag kunnen antwoorden’, zegt Vanlaer. ‘Bovendien volgt ons team intern ook alle mogelijke wetsaanpassingen op die een invloed kunnen hebben wanneer een verzekeringsproduct aangepast moet worden.’
Dankzij het unieke aanbod van B’Cover en het bestaande makelaarsnetwerk van Baloise wil de verze keraar B’Cover by Baloise nationaal profileren. Met de acquisitie bouwt het moederbedrijf tegelijk verder aan haar ecosysteem in de buildingmarkt. ‘B’Cover by Baloise geeft een duidelijke meerwaarde op vlak van verzekeringen en wordt mooi aangevuld met de diensten van onze andere partners zoals ImmoPass, Keypoint en Rentio’, zegt Bert Kathagen, directeur Partnerships bij Baloise.
Die eerste zorgt voor technische audits waardoor VME’s een totaalbeeld krijgen van hun gebouw en zo bijvoorbeeld kunnen incalculeren wanneer renovaties nodig zijn. Dat komt de verzekeringspremie ten goede. Is er toch schade, dan kunnen syndicus en makelaar via Keypoint Connect eenvoudig de schade doorgeven en opvolgen. Daarnaast krijgen ze ook toegang tot een netwerk van kwalitatieve en erkende herstellers, wat hen snelheid en zekerheid geeft. Het onlineplatform Rentio ten slotte verlicht de adminis tratieve rompslomp van het (ver)huurproces. ‘Zo kunnen we de syndicus en de VME in elk onderdeel van wonen en verzekeren maximaal ontzorgen’, besluiten Kathagen en Vanlaer.
kan bijvoorbeeld door meer in de hoogte te werken en functies te stapelen of, specifiek dan in Antwerpen, door extra in te zetten op transport over het water. Zo worden ongebruikte sites in de haven meteen interessanter.’
Terwijl Montea samen met DPD in Vilvoorde afgelopen voorjaar al het eerste distributiecentrum met twee bouwlagen in België heeft afgeleverd, realiseerde het met de Amazon-ontwikkeling in Antwerpen een andere blikvanger. Naast 5.764 vierkante meter aan magazijnen en 2.157 vierkante meter aan kantoorruimte, springt vooral het parkeergebouw van vijf verdiepingen - in totaal goed voor 40.000 vierkante meter - in het oog.
‘De uitgesproken visie van Amazon op de last mile zit hierin vervat. Vooraan het gebouw zijn slechts enkele losplaatsen voor vrachtwagens die goederen leveren. Het parkinggebouw biedt plaats aan 400 elektrische bestelwagens die de Antwerpse agglomeratie moeten bedienen’, licht Jo De Wolf het concept toe. ‘In de uitvoering daarvan is uiteraard extra aandacht naar brandveiligheid gegaan, bijvoorbeeld naar compartimentering en automatische brandblussystemen.’
Daarnaast is sprake van een heel duurzame ontwikkeling. Dit speelt in op het engagement van Amazon om tegen 2040 koolstofneutraal te zijn. Het gebouw heeft een Excellent-certificering BREEAM (Building Research Establishment
Environmental Assessment Method, red.). ‘Zo is, naast gebruik van zonnepanelen en warmtepompen, het grootste deel van de nodige bouwmaterialen aangevoerd over het water. En de gevels zijn zodanig uitgevoerd, dat zowel de panelen als de isolatie later bij een eventuele afbraak te recupereren zijn’, somt de CEO van Montea op. ‘Deze bouwwijze is volledig in lijn met de duurzaamheidsstrategie van Montea, dat zijn toekomstige groei richt op multimodale hubs en stedelijke distributiecentra dichtbij grote steden. Ze komt ook tegemoet aan de uitdaging die wij als vastgoedontwikkelaars aangaan om onze CO2-uitstoot terug te dringen. De vastgoedsector is verantwoordelijk voor 39 % van alle CO2-uitstoot wereldwijd: 11 % daarvan manifesteert zich in de bouwfase, 28 % in de exploitatie. Circulair bouwen kan daarop een grote impact hebben. Al moet de klant daar wel voor openstaan, want dit heeft een prijs. Institutionele investeerders en kredietverschaffers verlangen alleszins dat we erop inzetten.’
Om zulke ontwikkelingen te financieren, heeft Montea vorig jaar nog voor 220 miljoen euro en dit jaar voor 380 miljoen euro aan groene obligaties uitgeschreven. In zijn duurzaamheidsstrategie geeft de ontwikkelaar ook zelf blijk van een groot geloof in multimodale hubs en distributiecentra dichtbij grote steden.
‘Bijvoorbeeld Tour & Taxis lag 100 jaar geleden aan de rand van de stad, maar werd in de 20ste eeuw door de uitdijende stad ingehaald. Logistiek werd steeds verder uit de stad geduwd naar de goedkoopste beschikbare gronden. Door de evolutie in de e-commerce kan logistiek vastgoed zich evenwel voor het eerst weer dichter bij de stad nestelen’, zegt Jo De Wolf.
Met amper beschikbare terreinen en ook de noden die bijvoorbeeld de Antwerpse haven ondervindt om ruimte te kunnen geven aan de eigen activiteiten, blijft de eerste stap in het bouwproces volgens hem de moeilijkste. ‘Alles begint met de locatie. Die moet je vervolgens zo optimaal mogelijk gebruiken, bijvoorbeeld door in de hoogte te bouwen. Alleen is dat in een stedelijke context niet altijd even evident. Bouwen tot 20 of 30 meter is vaak minder een punt op een industrieterrein. Dat leidt ons automatisch naar een oud zeer: de vergunningsproblematiek. Jammer genoeg duurt het zelfs alsmaar langer om stedenbouwkundige vergunningen te verkrijgen. Het Amazon-project was hier gelukkig een uitzondering op. Tussen het eerste contact met de klant en de oplevering van het gebouw ligt ongeveer 2,5 jaar. In de Belgische vergunningscontext is dat een ongezien efficiënte en snelle realisatie.’
www.montea.com
‘De
Het Antwerpse hotel Botanic Sanctuary Antwerp, dat eind vorig jaar opende op de Elzenveld-site nabij het Mechelseplein, heeft onlangs de kwalificatie ‘vijfsterren superior’ ontvangen. Het gaat om de hoogste comfortclassificatie die een hotel in Europa kan krijgen. Botanic Sanctuary Antwerp is het derde hotel in ons land dat het kwaliteitslabel ontvangt en het eerste dat daar al vrijwel meteen na de opening in slaagt. Botanic Sanctuary Antwerp is een van de twee Antwerpse vijfsterrenhotels. Met het binnenhalen van het hoogste comfortlabel doet het daar dus nog een schepje bovenop. ‘Het superior-niveau zegt iets over de service, de gebruikte materialen, de details’, zegt directeur Marc Alofs. ‘Het verschil zit bij ons vooral bij de gasten. Je kan de muren in zilver of goud maken, maar dat verandert voor mij niets. Voor de gasten zijn vooral de kwaliteit van het hotel en de persoonlijke aandacht die ze krijgen belangrijk.’ Naast 108 kamers verspreid over vijf historische gebouwen telt Botanic Sanctuary Antwerp ook vier restaurants, een bar, een wellness, een congrescentrum, twee winkels, een gym en een whiskyclub. Ook de eeuwenoude Onze-Lieve-Vrouwekapel is onderdeel van de Botanic site.
www.botanicantwerp.be
Aan de Antwerp Euroterminal (AET), een van de grootste terminals in de haven, is onlangs de grootste indoor single unit parking van België in gebruik genomen.
Het gaat om een garage van zes verdiepingen die parkeerruimte biedt aan wel 9.000 voertuigen. De parkeergarage bestaat uit betonnen prefabelementen die vervolgens werden gemonteerd. Er werden zo’n 80 arbeiders tewerkgesteld op de werf. Voor een tijdelijke maatschap van industriebouwers Cordeel en Naessens realiseerden zij de opbouw van de nieuwe parkeergarage in dertien maanden. Het project kreeg financiering van het onderzoek- en innovatieprogramma Horizon 2020 van de Europese Unie. De haventerminal is in handen van de Grimaldi Groep en is gespecialiseerd in diverse cargotypes.
www.aet.be
Studiebureau VENAC uit Anderlecht maakt sinds kort deel uit van het ingenieursbureau Sweco Belgium, dat zijn hoofdzetel in Antwerpen heeft. Sweco heeft de aandelen overgenomen van het Brusselse familiebedrijf dat gespecialiseerd is in akoestische studies. Op de Belgische en Luxemburgse bouwmarkt is VENAC momenteel een van de leidende bureaus op dit vlak. ‘De expertise van VENAC in alle facetten rond akoestiek en trillingen is erg gegeerd in de markt en speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van duurzame bouwprojecten. Samen zullen we een van de weinige ingenieursbureaus op de Belgische en Luxemburgse markt zijn die complexe geïntegreerde projecten in alle disciplines kunnen aanbieden’, stelt Erwin Malcorps, managing director van Sweco Belgium. Studiebureau VENAC, wat staat voor Vibrations Engineering & Acoustics Consulting, werd in 1985 door Fernand Vandervorst opgericht. Het familiebedrijf telt vijf experten die gespecialiseerd zijn in bouwakoestiek, zaalakoestiek, geluidsniveaus van technische installaties, milieuakoestiek en het beheersen van trillingen.
www.swecobelgium.be
Een doordachte groeninrichting moet goed aarden in zijn omgeving en kunnen meegroeien met de ambities van zijn gebruikers. Daarom steunen onze projecten op grondige studies en deskundige aanleg. Wij houden hierbij rekening met de nodige duurzaamheidsmodules en hebben bijzondere aandacht voor waterbeheersing, biodiversiteit, afvalbeheersing en harmonisch onderhoudsbeheer. Dit zowel met als zonder BREEAM® certificatie. Wij hebben alle disciplines in huis om geïntegreerde en creatieve projectbenaderingen voor landschappen uit te denken, maar ook te realiseren. Wij laten zaken groeien.
