Antwerpen-Waasland ONDERNEMERS 2023 special #2

Iedereen wordt energieproducent

De energiecrisis die vorig jaar over ons heen is geraasd, is even snel weer gaan liggen als hij is opgekomen. Maar het heeft ons wel één zaak geleerd: het kan heel plots, heel lelijk stormen op de energiemarkt. En wie nergens kan gaan schuilen, dreigt snel in een economische recessie terecht te komen.

We kunnen dus maar beter werk maken van de omschakeling naar alternatieve energiebronnen. Met een oordeelkundiger nucleair beleid, hadden we hier heel wat kostbare tijd kunnen kopen. Maar dat is tijd die we nu niet meer hebben. De uitdaging bestaat er dus in om te zoeken naar nieuwe technologieën en hernieuwbare energiebronnen, die qua beschikbaarheid en gebruiksgemak kunnen concurreren met klassieke brandstoffen.

In deze special laten we een aantal bedrijven aan het woord die daar al volop mee bezig zijn. Hun verhalen leiden allemaal tot dezelfde conclusie: de energiesector zoals we die nu kennen, met een relatief klein aantal aanbieders en miljoenen consumenten, zal ophouden te bestaan. We worden op termijn allemaal energieproducent. De grens tussen consument en producent is trouwens al aan het vervagen. Iedereen met zonnepanelen stuurt overdag al een deel van zijn overtollige energie weer het net op.

Diezelfde evolutie zal zich op nog veel grotere schaal voltrekken in de landbouw, de industrie en het transport, dankzij de doorbraak van vergistingsinstallaties en zonnespiegelparken. Maar de sleutel tot een nieuw energielandschap ligt wellicht bij onze mobiliteit. Elektrisch rijden wordt vandaag vooral geassocieerd met problemen als beperkt rijbereik en schaarse laadinfrastructuur. De nieuwe energieondernemers in deze special laten ons voor het eerst ook de mogelijkheden

en voordelen van die elektrificatie zien. Wist u bijvoorbeeld dat een elektrische auto tot tien keer meer energie kan opslaan dan een thuisbatterij? Het is enkel nog wachten op de eerste autoconstructeur die het mogelijk maakt om de elektriciteit uit uw auto of deelwagen terug naar het laadpunt of het net te sturen, en we kunnen er ’s nachts onze was op laten draaien of zelfs de straat mee verlichten.

Dat is voor grootverbruikers zoals de industrie natuurlijk geen oplossing. Daar kijken ze vooral naar de mogelijkheden van waterstof. Of zoals iemand van INEOS Inovyn het kernachtig samenvat: zonder waterstof, geen klimaatneutrale industrie.

Een meevaller is dat bij heel wat chemische processen in de industrie waterstof vrijkomt als nevenproduct. Zo ontstaat er eigenlijk een gesloten kring tussen energieproductie en energieconsumptie. De rest kan voorlopig opgewekt worden met waterstofcentrales op gas, waarvan men de CO2 opvangt. Dat is nog geen honderd procent groene waterstof, maar als tussenstap wel een enorme vooruitgang tegenover de klassieke fossiele energie.

In de Angelsaksische wereld zijn ze al helemaal gewonnen voor die pragmatische aanpak. Nu Europa nog.

Luwel

Luc

Gedelegeerd bestuurder

‘De sleutel tot een nieuw energielandschap ligt wellicht bij onze mobiliteit.’

COLOFON

Dit is een uitgave van Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland

ZETEL ANTWERPEN: Markgravestraat 12, 2000 Antwerpen tel 03 232 22 19, fax 03 233 64 42

E-mail: info.antwerpen@voka.be

ZETEL WAASLAND: Kleine Laan 28, 9100 Sint-Niklaas, tel 03 776 34 64, fax 03 777 74 34

E-mail: info.waasland@voka.be

Website: www.voka.be/ antwerpen-waasland

Verantwoordelijke uitgever Luc Luwel, Markgravestraat 12, 2000 Antwerpen

Hoofdredactie

Pieter Leuridan

Teksten

Nadia Dala, Bart De bruyn, Nick Hastir en Jan Van de Poel

Beelden

Vincent Callot, Koen Fasseur, Wim Kempenaers en Stefaan Van Hul

Opmaak

Stephanie Fraikin

Druk

Drukkerij VD, Temse

De redactionele inhoud van dit nummer werd afgesloten op 17 april 2023

‘Vanaf dag één van de opstart van Project One zal INEOS de hoge volumes waterstof uit het kraakproces hergebruiken als brandstof voor de kraakovens en hiermee al 60 % van de warmtebehoefte invullen.’

Wouter Bleukx, INEOS:

‘Waterstof is een noodzaak voor een klimaatneutrale industrie’

Eind 2020 kondigde multinational INEOS de opstart van een nieuwe bedrijfstak rond waterstof aan. Deze tak, ondergebracht bij INEOS Inovyn, wordt sindsdien geleid door de Belg Wouter Bleukx. In het hele waterstofverhaal van de internationale chemiegroep is ook een belangrijke rol weggelegd voor de Antwerpse site in Lillo. ‘Waterstof kan en zal een belangrijke rol spelen in de decarbonisatie van onze logistiek en industrie om te komen tot een klimaatneutrale economie’, stelt Wouter Bleukx overtuigd.

door Bart De bruyn fotografie Wim Kempenaers

Wouter Bleukx is sinds 2011 actief bij INEOS na de overname van een deel van Tessenderlo Group door de Britse chemiegroep. Sindsdien was hij verantwoordelijk voor verschillende businessunits, tot hij begin 2021 aan het hoofd kwam van de waterstoftak, ondergebracht bij dochteronderneming INEOS Inovyn. ‘We zijn nu al de grootste Europese exploitant van elektrolyse, de cruciale technologie die ook nodig is om waterstof te produceren’, schetst hij.

INEOS produceert momenteel al 500.000 ton waterstof, meestal als bijproduct in de chemische processen. ‘Bovendien hebben

we als operator van elektrolyse de technische knowhow. Als INEOS hebben we ook onze carbon roadmap, waarbij waterstof een van de middelen is om de CO2-uitstoot tegen 2030 met zo’n 33 % te verminderen.’

Bij de chemiegroep geloven ze sterk in energieefficiëntie en elektrificatie. ‘Maar we kunnen niet alles simpelweg elektrificeren. Daarom kijken we ook naar waterstof. Bij die keuze hebben we ons afgevraagd waarom we niet zelf producent zouden worden in plaats van enkel afnemer. Daarom zijn we binnen INEOS gaan kijken naar extra productiemogelijkheden voor waterstof. Die kunnen we zelf gebruiken, maar op termijn ook verkopen aan derden.’

EUROPA VERSUS VS

In zijn waterstofverhaal begon INEOS met het uitwerken van projecten in Europa. Het laatste jaar is er ook een duidelijke shift naar de Verenigde Staten merkbaar. ‘Europa leidt inzake decarbonisering, maar heeft twee nadelen’, aldus Wouter Bleukx. ‘Enerzijds hebben we voldoende hernieuwbare en goedkope energie nodig, en Europa heeft een tekort aan beide. Kijk maar naar de recente energiecrisis. Anderzijds heeft Europa een systeem van steunmaatregelen opgezet om op de ontwikkeling van waterstoftechnologie in te zetten. Maar daar komt zeer veel regelgeving bij kijken.’

Daarom wordt er recent, ook binnen INEOS, gekeken naar de VS. ‘De regelgeving is er duidelijker. En we verwachten dat er meer hernieuwbare aanwezig zal zijn in vergelijking met Europa.’

Toch ziet Wouter Bleukx ook veel positieve zaken in Europa. ‘De Noordzee is een goede bron van hernieuwbare energie en moet verder geëxploiteerd worden.

Europa werkt bovendien heel hard aan de infrastructuur met onder meer pijpleidingen voor waterstof. Op dit moment heeft INEOSdochter Inovyn dan ook projecten lopen in het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen, België, Duitsland en Frankrijk.

Op de Inovyn-site in Lillo is INEOS gastheer voor de bouw van een demofabriek om de brandstof methanol te maken van waterstof en CO2 die elders in de haven wordt gecapteerd. Dit gebeurt binnen het Powerto-Methanol consortium.

‘Er is ook een project in het Verenigd Koninkrijk om waterstof te comprimeren, om deze op die manier te kunnen leveren aan de transportindustrie voor onder meer bussen, trucks, stroomgeneratoren en dergelijke. Vroeger ging die waterstof naar klanten die het als grondstof gebruiken. Nu leveren we ook aan nieuwe klanten in de transportsector. In 2024 zal dat uitgerold worden. Een gelijkaardig project loopt ook al in Duitsland’, legt hij uit.

Op de site van INEOS Inovyn in Lillo is er ook een project voor de bouw van een waterstofboiler. ‘Deze zal stoom kunnen genereren op basis van waterstof. Dit betekent dat er minder gas zal verbruikt worden, met de bedoeling om de CO2uitstoot van de site in Lillo met 10 procent te verminderen.’

In Antwerpen is INEOS gestart met de realisatie van Project One, een state-of-the art ethaankraker die basischemicaliën zal produceren voor diverse toepassingen.

Wouter Bleukx: ‘Tijdens het kraakproces van ethaan naar ethyleen komt er circa 100.000 ton waterstof als bijproduct vrij. Vanaf dag één van de opstart van de installatie zal

wordt er gedacht aan een pijpnetwerk dat moet vertrekken vanuit de Antwerpse haven.’

ANTWERPSE HAVEN ALS WATERSTOFPOORT Antwerpen heeft met de haven een unieke positie. ‘Wij steunen ook sterk dat er een connectie komt tussen de Antwerpse haven en het Duitse Ruhrgebied. Wij geloven heel erg in wat de Antwerpse haven probeert te doen’, gaat de directeur van INEOS’ waterstofdivisie voort.

INEOS de hoge volumes waterstof uit het kraakproces hergebruiken als brandstof voor de kraakovens en hiermee al 60 % van de warmtebehoefte invullen. Dit zorgt ervoor dat de stoomkraker van Project ONE met ruime voorsprong de laagste koolstofvoetafdruk in Europa zal hebben. Bovendien laat het ontwerp toe om de kraakovens en stoomketels voor 100 % op waterstof te laten draaien. Indien INEOS in

de toekomst toegang krijgt tot meer lowcarbon waterstof, kunnen de emissies van Project ONE naar netto-nul gebracht worden. Het is één van de redenen waarom we volop bekijken hoe we voldoende waterstof naar Antwerpen kunnen brengen.’

INEOS ziet Project One als een goede start in België voor de import van waterstof. ‘Zo

Port of Antwerp-Bruges wil zich alleszins sterk profileren als waterstofpoort. ‘Het enthousiasme is er zeker, net zoals de steun vanuit de overheid en de nodige investeringen. Het probleem blijft echter dat het momenteel nog zeer duur is om groene waterstof te produceren. Er is vraag, maar aan een bepaalde prijs. We moeten er dus alles aan doen om die prijs te kunnen verlagen’, geeft Wouter Bleukx aan.

Volgens hem moet Antwerpen de concurrentie met Rotterdam ‘durven’ aangaan. ‘Beiden hebben dezelfde strategie om op termijn het Duitse Ruhrgebied van waterstof en andere goederen te voorzien. De grote troef van Antwerpen is dat het door de sterk uitgebouwde chemische activiteit mogelijk voldoende afname voor waterstof kan garanderen.’

Er wordt ook sterk ingezet op de haven als een ideale importlocatie van waterstof. ‘We werken heel hard aan de infrastructuur om Antwerpen als een soort importhub te bekijken en dan in Europa die waterstof verder te verdelen.’

‘Momenteel is het nog zeer duur om groene waterstof te produceren. Er is vraag, maar aan een bepaalde prijs. We moeten er alles aan doen om die prijs te kunnen verlagen.’

BLAUWE WATERSTOF ALS TUSSENSTAP

Toch focussen we ons in Europa soms te veel op de kleuren van waterstof in plaats van naar de CO2-uitstoot te kijken, stelt Wouter Bleukx. ‘Hoe lager de CO2-uitstoot, hoe beter. En op termijn streven we ook naar een volledig CO2-neutraal verhaal. Maar we moeten die transitie kunnen maken. Daarom moeten we naast groene ook naar blauwe waterstof durven kijken. Dat wordt gemaakt van gas en de vrijkomende CO2 zal worden gecapteerd en gestockeerd. In eerste instantie is dat goedkoper en realistischer om in te schakelen op korte termijn.’

INEOS kijkt daarbij ook naar Europa om het gebruik van blauwe waterstof mogelijk te maken. ‘Het is niet het ultieme wat we willen. Maar als de industrie CO2-neutraal moet worden, dan zal dat toch een noodzakelijke tussenstap zijn. We doen dat nu al in landen die daarvoor open staan, zoals het Verenigd Koninkrijk en de VS.’

OPLOSSING IN TRANSPORT

Voor de zware transportsector heeft waterstof zeker voordelen ten opzichte van elektrificatie. ‘Als je naar het totaalplaatje kijkt, dan heeft het zwaar vrachtvervoer een zware en grote batterij nodig. Dit betekent dat die extra ruimte in beslag neemt. Hierdoor heeft de vrachtwagen minder beschikbare ruimte voor het vervoer en misschien een keer meer moet rijden. Daarnaast staat die vrachtwagen ook regelmatig stil, want de batterij moet opgeladen worden. Dit levert dus wat nadelen op, waardoor elektrisch vrachtvervoer nog niet echt wordt ingeschakeld.’

Daar komt waterstof in beeld met extra voordelen, stelt Wouter Bleukx, zelfs voor personenwagens. ‘Als we alleen maar elektrisch gaan, krijgen we een conflict tussen mensen die wel gemakkelijk kunnen laden en anderen voor wie dat niet evident is. Bovendien tank je waterstof gewoon op vijf minuten aan een normaal tankstation. Voor 500 kilometer heb je amper vijf kilogram waterstof nodig.’

Verschillende spelers en industriën kijken momenteel naar waterstof als alternatief voor de toekomst en werken ook volop aan waterstofprojecten. ‘Enerzijds zijn er de energiebedrijven en de chemische sector zelf, maar anderzijds is er ook de huidige petroleumindustrie. Als de brandstof gaat verdwijnen, is waterstof voor hen een mogelijk alternatief.’

Wouter Bleukx doet tot slot een belangrijke oproep in het belang van waterstof. ‘Het is niet slecht dat er vanuit verschillende hoeken aan waterstofprojecten wordt gewerkt. Toch is er nog meer samenwerking nodig om tot een optimaal resultaat te komen’, klinkt het.

www.ineos.com

‘Het is niet slecht dat er vanuit verschillende hoeken aan waterstofprojecten wordt gewerkt. Toch is er nog meer samenwerking nodig om tot een optimaal resultaat te komen.’

Zonnepanelen op het dak of windturbines zijn al lang ingeburgerde oplossingen om energetisch meerwaarde te halen uit bedrijfssites. Waar de situatie zulke installaties niet toelaat, is het vaak creatief gebruikmaken van de beschikbare ruimte en grondstoffen om toch zelf energie te kunnen opwekken.

Biolectric, Connectum en ADPO leveren daarvan het bewijs.

Philippe Jans,

Terwijl een volledige biogasinstallatie in het atelier klaar staat voor verscheping naar Japan, heeft Biolectric onlangs in Frankrijk zijn honderdste kleinschalige biogasinstallatie geplaatst. Over heel de wereld wekt deze vorm van energie opwekken interesse. Als pionier in zogenaamde pocketvergisters is dit bedrijf uit Temse dominant in deze nichemarkt.

door Jan Van de Poel fotografie Stefaan Van Hul

Van mest over gewassen tot slib: het zijn maar enkele voorbeelden van organisch materiaal dat kan worden vergist tot biogas, dat vervolgens naar warmte of elektriciteit is om te zetten. ‘Een klassieke biogasinstallatie wekt tot ongeveer een megawatt stroom op. Maar er is tot wel een jaar nodig om die op te bouwen’, weet oprichter en CEO Philippe Jans van Biolectric.

Het inspireerde de ingenieur miciro-elektronica om in 2009 aan de tekentafel plaats te nemen en een kleinschalige biogasinstallatie op maat van veehouders te ontwerpen. ‘Een van de nadelen van toen al bestaande biogasinstallaties was dat het aangevoerde organisch materiaal voor de verwerking tot geurhinder in de buurt leidde. Dus ben ik beginnen zoeken naar bruikbaar materiaal dat niet meer getransporteerd hoefde te worden. Zo ben ik uitgekomen bij mest als brandstof voor onze pocketvergister’, legt hij uit.

Het biogas wordt opgewekt in een reactor, een silo met een mixer en een aantal membranen om de reactor water- en gasdicht te maken. Philippe Jans: ‘Alle technische zaken worden gemonteerd in een twintigvoetcontainer en in onze fabriek nog uitgebreid getest. Vervolgens gaan reactor en container op één vrachtwagen naar de klant. Na jaren van engineering staat onze installatie op punt, zodat we die nu volop in serie kunnen opbouwen in onze fabriek. Repetitief produceren in gecontroleerde omstandigheden maakt de eigenlijke bouw bij de klant veel efficiënter dan alles steeds ter plaatse moeten assembleren. Op deze manier werken we een nieuwe installatie in nauwelijks drie dagen tijd ter plaatse af.’

20 TOT 30 KILOWATT OPBRENGST

De biogasinstallatie van Biolectric kan de mest van varkens en koeien vergisten tot biogas. Ze is afgestemd op veehouders met een 50-tal tot een 400-tal dieren. De weinige boeren met een grotere veestapel zijn meer gebaat met een project op maat. ‘We vragen van een boer niet meer dan dat hij dagelijks tien minuten tijd voor z’n installatie vrijmaakt,

‘Minstens 90 % van de tijd produceert onze pocketvergister elektriciteit’

Biolectric:

‘Het mooie aan onze installatie is dat je ermee elektriciteit kan produceren wanneer die nodig is. Je bent totaal niet afhankelijk van zon of wind.’

Veton. Charging Masterpieces.

Design

De meeste laadpalen leggen hun focus op het functionele aspect van opladen. Veton gaat hier een stap verder en combineert zijn slimme technologie met een elegant en duurzaam design. Hoewel er een sterke focus ligt op het technologische aspect, streeft Veton naar meer. Door bijvoorbeeld een geïntegreerde kabel achter een gesloten deurtje te plaatsen, of warme LED verlichting te voorzien, gaat het om meer dan enkel een laadpunt. Een Veton laadstation kan in elke omgeving geplaatst worden, zonder de charme van de gevel, oprit of parking te verliezen. En dit vrijstaand, of aan de muur.

Duurzaamheid

Hand in hand met dit elegante design, gaat het duurzame karakter van de Veton laadstations. Eerst en vooral worden voornamelijk gepoederlakt staal en aluminium gebruikt in de samenstelling. Eventueel kunnen nog materialen zoals hout of natuursteen als optie gekozen worden. Daarnaast worden de behuizing en de elektronica van elkaar afgescheiden. De elektronica wordt namelijk in een kast binnen gehangen, waardoor zij afgeschermd zijn van natuurlijke elementen zoals hitte en koude, zonneschijn, regen of sneeuw, en daardoor langer zal meegaan.

Slimme aansturing

De technologie die gebruikt wordt in Veton laadstations kan op verschillende manieren slim aangestuurd worden. Zo kan het bijvoorbeeld aangestuurd worden met domotica (zoals KNX, Loxone of Qbus), met een platform voor (automatische) verrekening van laadkosten (via OCPP), of met een module die energie beheert en efficiënt verdeelt (zoals FlexiO of Luqas).

met deelplatform Bolt kunnen eindklanten de duurzaam opgewekte stroom elders verbruiken.’

AL 400 INSTALLATIES GEPLAATST

Tussen 2011 en 2018 heeft Biolectric elke euro opbrengst meteen weer geïnvesteerd in de verdere ontwikkeling en optimalisatie van zijn installatie. Philippe Jans: ‘Daarbij stond de betrouwbaarheid steeds centraal. De terugverdientijd ervan beloopt meerdere jaren. Dus is het voor de gebruiker belangrijk om die periode probleemloos te kunnen doorlopen. Daarom verkopen we geen installaties zonder onderhoudsovereenkomst om de bewegende en aan slijtage onderhevige onderdelen tijdig te vervangen. Het mooie aan ons verhaal is dat je elektriciteit kan produceren wanneer die nodig is. Je bent totaal niet afhankelijk van zon of wind. En met het onderhoudscontract garanderen we dat er minstens 90 % van de tijd elektriciteit kan worden geproduceerd. Zo bieden we als enige in onze nichemarkt een rendabele energieoplossing aan.’

pocketvergister’, gaat de Wase ondernemer voort. ‘Anderzijds heb ik wel al het belang geleerd van groeien op een gezonde manier. Boeren hangen hard aan elkaar. Elke landbouwer die onze installatie heeft, is voor ons een verkoper. Het is dus niet alleen zaak van installaties te verkopen, maar minstens evenveel van een kwalitatief product aan te bieden dat we ook kunnen onderhouden zoals het hoort.’

REDUCTIE VAN METHAAN EN STIKSTOF

Voor een boer die wil verduurzamen, is de pocketvergister alleszins een interessant stuk van de puzzel die moet worden gelegd. Want door elektriciteit op te wekken uit mest, neemt de installatie een groot stuk van de milieu-impact ervan weg. ‘Onder de juiste omstandigheden reduceert onze installatie 82 % van de methaanuitstoot. En met een vrij eenvoudig te installeren add-on reduceert ze ook 65 % van de uitstoot aan stikstof. Jammer genoeg geraakt die laatste hier maar niet erkend door de overheid. Ook qua

vergunningen krijgen landbouwers die willen verduurzamen, daartoe maar weinig ruimte. Zeker in Nederland, maar ook in andere Europese landen zoals Duitsland, Frankrijk, Italië en Zweden, wordt veel pragmatischer ingespeeld op nieuwe mogelijkheden’, stipt Philippe Jans aan. ‘Een recente ontwikkeling van ons is bijvoorbeeld ook in staat om biogas op te zuiveren naar aardgas, dat zelfs voor verduurzaming in het aardgasnetwerk kan worden geïnjecteerd. Blijven inzetten op innovatie is als bedrijf noodzakelijk om te kunnen blijven tegemoetkomen aan nieuwe verwachtingen van de markt. En duurzaam mestgas is een van de weinige mogelijkheden om meer aardgas van duurzame oorsprong aan te boren. Zo heeft Nederland zich tot doel gesteld om dat aandeel tegen 2035 op te trekken tot minstens 20 %. De Nederlandse overheid heeft ons al gecontacteerd om na te gaan hoe onze oplossing daaraan kan bijdragen. Terwijl onze noorderburen hun opties volop aftasten, blijft Vlaanderen zich passief opstellen. Ook voor de landbouw hoop ik dat daarin snel verandering komt en een visie voor de langere termijn vorm krijgt.’

www.biolectric.be

‘Met een vrij eenvoudig te installeren add-on reduceert onze installatie ook 65 % van de stikstofuitstoot.’

Special Energie en Mobiliteit INNOVATIES IN OPWEKKEN

‘Door de natuurlijke koeling van het water brengen drijvende zonnepanelen jaarlijks 8 tot 10 % meer energie op dan een installatie op het dak.’

Dirk de Kort en Hedwig Van Roy, Connectum:

‘Driedubbele winst met ons drijvend frame

voor zonnepanelen’

Duurzaam omgaan met zowel elektriciteit, ruimte als water: dat is het fundament van het innovatief draagsysteem voor drijvende zonnepanelen van Connectum. Met zijn kunststof oplossing maakt deze Wuustwezelse fabrikant de verrassende combinatie van elektriciteitsproductie op het water haalbaar.

door Jan Van de Poel fotografie Koen Fasseur

Terwijl de elektriciteitsbehoefte de volgende jaren alleen maar zal toenemen, wordt lokale productie bij de gestegen energieprijzen ook alsmaar belangrijker voor bedrijven. Tegelijk wordt water voor hen ook een alsmaar schaarsere grondstof bij de toenemende droogteperiodes. Die vaststellingen deden Hedwig Van Roy tot een opvallend zijpad inslaan, want met zijn spuitgietproducten is hij al een bekende naam in de speelgoedwereld. ‘We zijn al meer dan 25 jaar een wereldwijde speler in het bouwspeelgoed met onze Clics-blokken, die kinderen letterlijk in elkaar kunnen klikken. Doorheen de jaren hebben we daarnaast nog heel wat ander speelgoed voor creatieve kinderen ontwikkeld. Onze kennis van kunststof gebruiken we ook voor andere dingen, zoals de afneembare Clipeez-handvatten voor winkelkarretjes ten tijde van corona. Daarvan hebben we toch ook 14 miljoen stuks verkocht. In de speelgoedbusiness moet je nu eenmaal creatief zijn, wil je lang kunnen meegaan’, vertelt de CEO.

Zo bedacht en ontwikkelde zijn team, met financiële ondersteuning van Vlaio, een bijzondere variant van de bouwblokken, maar dan toegespitst op de installatie van zonnepanelen. Deze ClicFloats zijn kunststof montagestukken die voor 30 % bestaan

uit gerecycleerd plastic afkomstig van gebruikte fruitkisten. Verschillende elementen samen vormen een frame dat toelaat om zonnepanelen te laten drijven op het water. ‘Net zoals bij onze speelgoedblokken komt er bij de montage geen bout of moer aan te pas. Alles klikt eenvoudig in elkaar, waardoor de opbouw van de installatie alleen al qua arbeidskost goedkoper is dan bij de klassieke manier van werken’, legt Hedwig Van Roy uit.

ELKE VIERKANTE METER BENUTTEN

De grote winst van Clic Floats-systeem schuilt evenwel in andere aspecten, vult senior business developer Dirk de Kort aan. ‘Bij een toenemend elektriciteitsverbruik en hogere energieprijzen is het zeker voor bedrijven belangrijk om elke mogelijke vierkante meter te benutten voor duurzame energieproductie. Op bedrijventerreinen moeten bekkens en wadi’s worden voorzien voor de opvang en recuperatie van hemelwater. Tuinders werken dan weer met bassins om hun teelten te beregenen. Onze oplossing genereert extra meerwaarde voor die ruimte.’

‘Door de natuurlijke koeling van het water brengen drijvende zonnepanelen jaarlijks 8 tot 10 % meer energie op dan een installatie op het dak. Met die meeropbrengst betaalt de wat duurdere installatie van een drijvend zonnepanelenveld zichzelf snel terug’, stipt Hedwig Van Roy aan.

Een drijvend zonnepanelenveld als beschermlaag over het wateroppervlak houdt bovendien de verdamping fors tegen, verwijst hij naar studies daarover in samenwerking met onderzoekers van UAntwerpen. ‘Zo’n veld kan maar zo groot zijn als het grondoppervlak van de waterplas. Om het wateroppervlak maximaal af te dekken, hebben we speciale ballen uit gerecycleerd plastic ontwikkeld. Door hun bijzondere vorm met twintig vlakken sluiten die op de waterspiegel steeds mooi op elkaar én het zonnepanelenveld aan. Zo kan je er een hele plas mee afdekken. Op grote spaarbekkens voorkom je dan

dat er tot miljoenen liters water verloren gaan door verdamping’, geeft Hedwig Van Roy mee. ‘Die afdekking voorkomt ook algenvorming, wat eveneens de aankoop van bestrijdingsproducten uitspaart. Niet alleen voor grote waterverbruikers zoals tuinders of industriële bedrijven, maar ook voor drinkwatermaatschappijen kan zo’n installatie dus een aanzienlijke driedubbele winst opleveren. Met de toenemende droogte wordt water het volgende dat beduidend meer zal gaan kosten. Onze oplossing is een verzekering daartegen.’

GOEDE OPTIE VOOR ENERGIEDELEN

Het concept van ClicFloats in combinatie met ICOS is intussen al erkend door het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF). Hierdoor kunnen land- en tuinbouwers een subsidie bekomen bij de keuze voor zulke installatie. ‘Alleen al in de Benelux zijn er zo’n 3.600 land- en tuinbouwers met nog onbenutte waterbassins. Om nog te zwijgen van de vele voormalige klei- en zandwinningsputten die wachten op een nieuwe bestemming’, klinkt het. ‘En door de droogteproblematiek zal er ook bij bedrijven en overheden alleen maar meer aandacht komen voor de aanleg van bufferbekkens. Door die ruimte voor energieproductie te benutten, komen ze meteen ook hun duurzaamheidsdoelstellingen naar bijvoorbeeld energiedelen of duurzaam parkmanagement na‘, geeft Dirk de Kort nog aan. ‘Onze oplossing maakt ook mooie synergieën tussen naburige bedrijven mogelijk. Zo hebben we een project uitgewerkt, waarbij het water uit het bassin van een tuinder met energie van zonnepanelen via zijn warmtekrachtkoppeling wordt opgewarmd en geleverd aan een aanpalende slachterij. Die wast daarmee het slachtvee, waarna het gerecupereerde en gefilterde water wordt gebruik voor beregening van de planten bij de tuinder. Zo besparen ze samen jaarlijks 100.000 kuub aan water.’

Filip De Dijcker, ADPO:

‘Onze spiegels produceren drie keer meer energie dan zonnepanelen’

Dankzij een flonkerend zonnespiegelpark produceert het logistieke havenbedrijf Antwerp Distribution and Product Operations (ADPO) jaarlijks 700 ton groene stoom. Een Europese primeur die voor navolging zorgt. ‘We zetten ook in op zonnepanelen, LNG, groene waterstof en veel meer’, zegt managing director Filip De Dijcker. ‘Groene energie biedt ons een competitief voordeel.’

door Nadia Dala fotografie Stefaan Van Hul

ADPO is een familiebedrijf dat zich als een van de eerste ondernemingen in de Waaslandhaven bij Beveren vestigde. De added-value logistieke dienstverlener voor de chemiesector, goed voor 340 werknemers, is gespecialiseerd in vloeibare fijnchemicaliën. Zo biedt het bedrijf tankopslag, parking voor containers, magazijnopslag, verpakken, mengen én transportdiensten aan. Als overslagbedrijf voor chemicaliën heeft ADPO een opslagruimte van zo’n 400.000 kubieke meter aan grote en kleine tanks. ‘Chemicaliën die bijvoorbeeld in verzorgingsproducten zitten, worden uit zeeschepen gelost, opgeslagen in tanks en vervolgens per trein, over het water of per vrachtwagen verdeeld’, zegt De Dijcker. ‘Veel chemicaliën moeten op hogere temperatuur in verwarmde tanks opgeslagen worden. Leidingen en tanks moeten ook geregeld gereinigd worden met stoom onder druk.’

Dus heeft de site een grote warmtebehoefte en een bijzonder hoog energieverbruik. ‘Ik ben al lang voorstander van een omschakeling naar groene energie’, zegt de directeur. ‘Bedrijven die te lang navelstaren en geen maatschappelijke impact creëren, missen de boot.’

Filip De Dijcker wachtte niet op de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties of het nationale emissiereductieplan 2030 om als een pionier aan de slag te gaan met het decarboniseren van de site. ‘Minder koolstofdioxide uitstoten, die missie zit in ons bedrijfs-DNA’, zegt de managing director. ‘We planten geen boompje voor onze terminal om dat dan als een verkooppraatje over groene logistiek neer te zetten.’

ZONNESPIEGELPARK

Bomen werden wel degelijk ingeplant op de site, maar bij het logistieke bedrijf zijn het hoogtechnologische juweeltjes die groene elektriciteit produceren. Langs de straatkant van het terrein in de Waaslandhaven staan een twintigtal gigantische ‘zonnebomen’ met fotovoltaïsche zonnepanelen. De geleverde groene energie is goed 20 % van het jaarlijkse stroomverbruik van ADPO. Achter die

zonnebomen ligt de eyecatcher waarmee ADPO in 2019 de pers haalde in heel Europa: het futuristisch ogende zonnespiegelpark van 1.100 vierkante meter voor de productie van groene stoom. Een dubbele rij parabolische spiegels is op hoge pijlers gemonteerd. Elke twintig seconden wordt de stand van die spiegels van glas met een speciale coating aangepast. ‘De zonnestralen worden net als bij een vergrootglas gebundeld en warmen de buis met thermische olie op tot 180 graden Celsius’, zegt De Dijcker. ‘Daarmee wordt stoom geproduceerd. Die wordt vervolgens naar het interne stoomnet van de site geloodst.’

Jaarlijks is dit goed voor 700 ton stoom. De technologie is een groen alternatief voor de industriële warmtebehoefte en draagt zo bij aan de reductie van de CO2-uitstoot in het havengebied. ‘Extra pluspunt: we besparen ook op onze gasrekening’, becijfert ADPO. ‘De prijs voor aardgas steeg vorig jaar met periodes van 20 naar 250 euro per megawattuur.’

zonnespiegelpark in het Spaanse Sevilla te laten installeren, maar dan vele malen groter. Of het kleinschalige pilootproject bij ADPO, dat mee gefinancierd werd door Port of Antwerp en de Vlaamse overheid, nog wordt uitgebreid? ‘Door plaatsgebrek is dat momenteel helaas onmogelijk’, legt De Dijcker uit. ‘De zonnespiegels werden op pijlers gemonteerd, zodat er treinen onder kunnen rijden. Zo spaarden we ruimte uit. Voor uitbreiding is het nog zoeken naar extra plek.’

OVERSCHAKELEN NAAR WATERSTOF

Trouw aan zijn missie, kijkt het logistieke bedrijf naar tal van duurzame energiebronnen. ‘Vijftien van onze trucks rijden op vloeibaar aardgas’, zegt de algemeen directeur. ‘In 2014 waren wij trouwens de eerste in België met een LNG-tankstation. Maar LNG is een transitiebrandstof voor waterstof. Over vijf jaar willen we gedeeltelijk overschakelen naar waterstof.’

Er zijn plannen voor de bouw van een waterstofpijpleidingnetwerk in de Antwerpse haven vanaf 2025. ‘De overheid heeft nog heel wat werk voor de boeg’, benadrukt De Dijcker. ‘Denk maar aan het opstellen van vergunningen en van een wetgevend kader rond het vervoer en de opslag van waterstof.’

De installatie was het eerste industriële project met concentrated solar thermal energy (CST) in heel Europa. ‘CST produceert drie keer meer energie per geïnstalleerde vierkante meter dan een reguliere zonnepaneleninstallatie’, verduidelijkt De Dijcker. ‘En de performantie blijft uitmuntend bij minder zonneschijn: duizend uren zonneschijn per jaar volstaan.’

Geen wonder dat tientallen bedrijven uit binnen- en buitenland in bussen arriveren om te komen kijken naar de toekomstgerichte thermische technologie. Multinational Heineken besliste onlangs om, in navolging van het ADPO-pilootproject, een gelijkaardig

Als een van de twintig kandidaten voor de Sustainable Port Award levert ADPO nog heel wat bijdragen voor een klimaatneutrale haven. Zo kiest de logistieke speler ervoor om jaarlijks 12.000 containers over het water en niet langer via de weg te vervoeren. Het bedrijf stockeert ook vloeibare afvalstoffen via destillatie op de eigen site, om die vervolgens te herwerken tot nieuwe grondstoffen voor bijvoorbeeld antivriesproducten. ‘Geheel volgens de circulaire filosofie’, glimlacht de algemeen directeur. ‘En we hebben nog een primeur: ADPO beschikt op zijn terminal over het hoogst aantal inox roestvrijstalen tanks wereldwijd.’ www.adpo.com

‘De geleverde groene energie is goed 20 % van ons stroomverbruik.’

Special Energie en Mobiliteit INNOVATIES IN OPWEKKEN

In vijf stappen naar meer energie-efficiëntie

Nieuwe Vlaamse wetgeving verplicht bedrijven tot minder energieverbruik

De Vlaamse overheid heeft een verzamelbesluit opgesteld dat ondernemingen op haar grondgebied nieuwe verplichtingen op het vlak van energie-efficiëntie oplegt. Afhankelijk van het jaarlijkse verbruik moet u als onderneming een conform verklaard energieplan opstellen, een energieaudit laten uitvoeren of uw energiebalans in kaart brengen. Hoe doet u dit op een doelgerichte en efficiënte manier?

Met Denercon. Michaël Deneve, zaakvoerder en energiedeskundige bij Denercon, licht toe hoe zij u in 5 stappen naar een optimaal energiebeheer begeleiden, zodat u voldoet aan de nieuwe wettelijke verplichtingen en, belangrijker nog, bespaart op uw energiefactuur.

Stap 1

Energieanalyse

De eerste stap in elk verbetertraject is inzicht krijgen in de huidige situatie. “Bij Denercon starten we met een vragenlijst, waarin we polsen naar de grootste energieverbruikers, het werkregime, de processchema’s, het energieverbruik, enzovoort,” licht Michaël toe. “Vervolgens stellen we een energiebalans op van zowel de elektrische als de thermische processen. Zo identificeren we de processen die de meeste energie verbruiken en kunnen we onze focus prioriteren.”

De energiebalans is doorgaans het resultaat van theoretische berekeningen op basis van de aangeleverde gegevens, aangevuld met verbruiksdata die werden opgevraagd bij onder andere Fluvius. Maar voor een meer nauwkeurige en betrouwbare energiebalans wordt een meetcampagne ter plaatse aangeraden. “In dat geval installeren we dataloggers op de belangrijkste verbruikers zodat we gedurende enkele weken reele verbruiksdata kunnen

Nieuwe wettelijke verplichtingen

De nieuwe Vlaamse verplichtingen inzake energie-efficiëntie variëren in functie van de grootte en het energieverbruik van het bedrijf. Onderstaande tabel vat het toepassingsgebied van de verschillende wettelijke verplichtingen samen.

Stap 2 Energiedoorlichting

Na de eerste gegevensverzameling volgt een grondige energiedoorlichting van het bedrijf. Deze fase start met een brainstormsessie waarbij de energiedeskundigen van Denercon samen met uw energieteam (management, technische verantwoordelijke, technische procesmedewerkers) ideeën uitwisselen over potentiële energiebeperkende maatregelen.

Daarna gaan de energiedeskundigen in het bedrijf informatie verzamelen. “Tijdens de rondgang controleren we of de realiteit overeenkomt met de data die we op voorhand hebben ontvangen. We doen spotmetingen met onze infraroodcamera’s, stroomtangen, rookgasanalyzers, enzovoort. We nemen ook foto’s van de quick wins die we tegenkomen, zoals het ontbreken van frequentiesturing, zichtbare stoomlekken en ontbrekende of slechte isolatie. Bovendien kijken we steeds naar de processen zelf, om ook daar eventuele optimalisatiemogelijkheden te identificeren,” legt Michaël uit.

Stap 3 Doelgericht actieplan

Na de rondgang volgt de analyse van alle verzamelde data. Deze analyse kan worden aangevuld met een benchmark met de gegevens van gelijkaardige bedrijven. “We doen jaarlijks meer dan 100 energieaudits in uiteenlopende sectoren, zoals textiel, voeding, chemie, enzovoort. We beschikken dus over heel wat gegevens om mee te vergelijken,” vult Michaël aan.

Op basis van deze analyse wordt een lijst van potentiële energiebesparingsmaatregelen samengesteld. Uit deze longlist wordt na overleg met uw energieteam een shortlist van prioritaire maatregelen gedestilleerd.

De meest interessante maatregelen uit die shortlist worden vervolgens meer in detail uitgewerkt: besparingspotentieel, vereiste investeringen, timing voor implementatie… Hierbij wordt ook de nodige aandacht besteed aan energiebeheersmaatregelen, meestal quick wins, zoals verlichting, persluchtlekken, druk- en temperatuursinstellingen …

Stap 4 Implementatie

Eens de maatregelen bekend zijn, komt het er op aan de juiste partijen te verzamelen om deze maatregelen ook effectief in de praktijk te brengen. Hierin kan Denercon u ontzorgen. Dat kan gaan van het zoeken naar de meest geschikte leveranciers en de evaluatie van de offertes, tot de volledige of gedeeltelijke opvolging van het implementatieproject.

Met de nieuwe wetgeving in Vlaanderen is timing van cruciaal belang. Afhankelijk van de specifieke verplichtingen waaraan u dient te voldoen, krijgt u drie tot vier jaar de tijd om de energiebesparende maatregelen uit te voeren. Michaël: “Bij verschillende bedrijven draaien we mee in het projectteam. Zo kunnen we van op het terrein de vooruitgang van het project opvolgen en er mee over waken dat de deadlines worden gehaald.”

Stap 5 Opvolging

Na de implementatiefase begint het beheer. Daarvoor voorziet Denercon in een efficiënt energiemonitoringssysteem om de energieprestaties nauwgezet op te volgen en eventuele degradatie snel te detecteren. “Uit onze ervaring met vorige energiebeleidsovereenkomsten blijkt dat bedrijven die een energiemonitoringssysteem opzetten, aanzienlijk meer energie hebben bespaard dan bedrijven die dit niet hebben gedaan,” weet Michaël.

De energiedeskundigen van Denercon kunnen ook KPI’s en permanente verbeteringsmaatregelen definiëren (inclusief implementatie van een energiebeheerssysteem volgens ISO 50001). Dat geeft u de mogelijkheid om problemen tijdig op te sporen en aan te pakken. En zo houdt u uw energiehuishouding op peil.

Interesse?

Wilt u het energiebesparingspotentieel van uw organisatie in kaart laten brengen? Wilt u gespecialiseerde begeleiding inschakelen tijdens uw energieverbeteringsproject?

Contacteer Denercon. Leopold De Vriesstraat 56 2600 Berchem (Antwerpen) 0478 65 21 72 info@denercon.be www.denercon.be Energieadvies aan een voordelig tarief

Kmo’s kunnen via de kmoportefeuille financiële steun inroepen voor het energieadvies van Denercon.

‘Toepassingen voor load balancing zorgen voor een kostenoptimalisatie. Daarom is het slim om al sturingen hiervoor te voorzien op de aansluiting.’

Cedric De Jonghe en Sander Hereijgers, Pluginvest:

Sinds maart rijden er in België meer dan 100.000 elektrische wagens. ‘Als die tegelijk opladen aan 11 kilowatt, overstijgt het nodige vermogen dat van onze grootste kerncentrale’, weet Sander Hereijgers van Pluginvest. ‘Inspelen op wat we wanneer verbruiken, wordt dus cruciaal.’ Daarvoor ontwikkelt de Antwerpse e-mobilityspecialist volop oplossingen.

door Jan Van de Poel fotografie Vincent Callot

Op zes miljoen ingeschreven auto’s is de behaalde kaap van 100.000 elektrische wagens in België nog relatief. Toch zit de transitie naar elektrisch rijden in een stroomversnelling, merken ze ook bij Pluginvest. ‘Vorig jaar is er een klik gemaakt, zowel in de markt als in het bewustzijn van mensen. Door de fel verbeterde technologie is elektrisch rijden zoveel efficiënter, aangenamer én goedkoper geworden, dat alsmaar meer mensen en bedrijven ernaar overschakelen. Fleetmanagers moeten evenmin nog overtuigd worden van de voordelen. Het gewijzigde fiscale kader voor bedrijfswagens vanaf 2026 versnelt dat proces nog’, schetst Sander Hereijgers.

Overtuigd van de cruciale rol voor elektrisch rijden in het grotere energieverhaal, startte hij in 2016 samen met Cedric De Jonghe Pluginvest op. Dit Antwerpse bedrijf is intussen actief op vier verschillende terreinen op de b2b-markt. Ze opereert

niet alleen als een fullservice partner voor auto- en fleetbedrijven, maar helpt ook projectontwikkelaars, aannemers, retailers, verenigingen van mede-eigenaars en syndici aan collectieve oplossingen voor commerciële of residentiële gebouwen en parkings. Naast de installatie van hardware kan Pluginvest via een eigen platform ook instaan voor het beheer, het onderhoud en eventueel de financiering van de installatie.

‘Als we alle zes miljoen ingeschreven wagens in één klap vergroenen, stijgt het jaarlijkse elektriciteitsverbruik met 15 tot 20 %. Dat is overbrugbaar. Op enkele gebieden na heeft België ook relatief sterke elektriciteitsnetten. Volgens studies zijn daarin pas investeringen nodig bij een à twee miljoen elektrische wagens op onze wegen. De overheid heeft dus nog enkele jaren om daarop in te spelen. Er bestaan wel al intelligente oplossingen om het vermogen slim te benutten. Zo’n toepassingen voor load balancing zorgen voor een kostenoptimalisatie. Daarom is het slim om al sturingen hiervoor te voorzien op de aansluiting. Door de invoering van het capaciteitstarief is die vraag sowieso al toegenomen’, geeft Sander Hereijgers mee.

VIRTUELE ENERGIECENTRALE

In het grotere energieplaatje is Pluginvest vooral benieuwd naar hoe het zijn duizenden laadpalen via software mee kan sturen, als een slim net over duizenden afnemers.

‘Lokale oplossingen kunnen je slimme meter uitlezen en op basis daarvan je laadbeurt opschorten als je kookt of wast. Zo beperk je pieken in je elektriciteitsverbruik. Ook voor bedrijven schuilt een enorm potentieel in energieflexibiliteit. Laadpleinen met tientallen laadpunten kan je bijvoorbeeld aansturen in functie van je energieproductie. In een

Special Energie en Mobiliteit SLIM LADEN

volgende fase kunnen we dat decentraal vanuit de cloud doen over verschillende netwerken. Dan kan je opladen in functie van de variabiliteit van de energieprijzen, die van uur tot uur sterk kunnen verschillen. Rond het idee van een virtuele energiecentrale zijn we al betrokken in proefprojecten met de VUB en de UGent’, klinkt het.

In een latere fase ziet Pluginvest veel in het vehicle-to-grid-verhaal. Daarbij kan energie vanuit de autobatterij via het laadpunt naar de woning of het energienet stromen. ‘De capaciteit van een autobatterij is zes tot tien keer zo groot als de typische thuisbatterij. Dit concept heeft dus veel potentieel. Alleen staan slechts twee autoconstructeurs hiervoor al klaar. Ook op wetgevend vlak valt nog een en ander uit te klaren.’

EUROPESE OPEN OPLOSSINGEN

Om de mogelijkheden van laadstations optimaal te kunnen benutten, verkiest Pluginvest open oplossingen. Die maken het mogelijk om leveranciers van energiediensten onafhankelijk van je hardware te kiezen. ‘Dit zal je als eindklant meer flexibiliteit en mogelijkheden bieden, ook in het verdienmodel dat samengaat met elektrisch laden’, duidt Sander Hereijgers. ‘Waar retailers vroeger laadpalen plaatsten om klanten aan te trekken, doen ze dat nu om geen klanten te verliezen. Twintig minuten snelladen kan je combineren met een kort bezoek aan een winkel of een horecazaak. Zo komen locaties in beeld die voor een tankstation niet geschikt waren. Bedrijven zijn vaak letterlijk goed gepositioneerd voor publieke laadpalen. Een aantal klassieke laadpunten met een snellader van 350 kilowatt erbij is een ideale combinatie die veel flexibiliteit biedt. We merken trouwens dat hiermee al rekening

‘Een autobatterij heeft tot tien keer meer capaciteit dan een thuisbatterij’

wordt gehouden bij de bouw van magazijnen. Want na de bedrijfs- en bestelwagens zet elektrificatie zich stilaan door bij de vrachtwagens.’

Nog opvallend: in zijn gamma houdt Pluginvest slechts plaats voor Europese fabrikanten. ‘Technologisch hebben die een voorsprong op hun Chinese concurrenten, zeker voor kwaliteitsvolle producten die compatibel met andere systemen moeten zijn. Bovendien zijn Europese producten qua vermogen en aansluitingen op elkaar afgestemd, waardoor ze niet snel verouderd geraken. De grootste evoluties zitten in de software. Updates vanop afstand maken nieuwe mogelijkheden eenvoudig beschikbaar. Ook vanuit dit opzicht ben je beter af met open systemen.’

SLIM PARTNERS KIEZEN

Bedrijven die hun eerste stappen in elektrisch rijden nog moeten zetten, adviseert Pluginvest eerst en vooral om op te bouwen vanuit een visie. ‘Als je weet hoe je de komende jaren wil omgaan met je wagenpark, kan je dat vertalen naar de carpolicy. Voor fleetmanagers is het belangrijk dat het management die visie goed uitdraagt en helder communiceert. Zo voelt hij zich geruggensteund bij het verdedigen van zijn keuzes naar de uiteindelijke chauffeurs. Want hem wacht de taak om die ervan te overtuigen dat elektrisch rijden een stap vooruit is. Daarop botsen ze nog regelmatig’, merkt Sander Hereijgers. ‘Hoewel bedrijven

‘We denken in eerste instantie Belgisch’

In de retailwereld realiseert Pluginvest vooral groei via Colruyt Groep en zijn energiepoot DATS 24. De supermarktgroep stapte een jaar geleden samen met de familie Cardoen in de Antwerpse speler, die eerder al extra kapitaal vond bij de Participatiemaatschappij Vlaanderen en enkele business angels. ‘Daarmee zijn we als servicebedrijf nog sterker lokaal verankerd. Dat vinden we belangrijk, aangezien we werken aan wat toch vitale infrastructuur voor ons elektriciteitsnet en dus essentieel voor onze economie is’, stipt Sander Hereijgers aan. ‘We denken in eerste instantie Belgisch, al willen we onze Belgische partners wel ondersteunen in hun buitenlandse groei. Zo rollen we via nieuwe Colruyt-vestigingen al de eerste contracten uit in Frankrijk.’

al overtuigd zijn, hebben ze nog veel vragen. Bijvoorbeeld over het aantal benodigde laadpalen of het beschikbare vermogen op een specifieke locatie. Correct informeren is een belangrijk deel van onze rol. Met 30 experts in laadoplossingen die bovendien geen zonnepanelen of energiecontracten aan de man moeten brengen, onderscheiden we ons tegenover bijvoorbeeld energieleveranciers.’

Intussen wint charging-as-a-service alsmaar aan populariteit, ook bij Pluginvest. In die formule betaalt een klant maandelijks een bedrag voor de huur met aankoopoptie van geïnstalleerde laadpunten, in plaats van die investering zelf te moeten afschrijven. ‘Nu bedrijven tientallen tot soms zelfs honderden laadpunten bij medewerkers thuis moeten voorzien, is die formule een interessant alternatief voor de aanzienlijke investering dat dit anders vergt. Als je die laadpunten dan nog publiek toegankelijk maakt, verdien je er ook aan.’

www.pluginvest.eu

De vertrouwde leasemaatschappij is volgens hem evenmin altijd de beste raadgever. ‘Onder die spelers is er duidelijk een verschil in appetijt in elektrisch rijden, deels naargelang hun inschatting van de restwaarde van hun elektrische wagens. Het kan dus voordelig zijn om leasebedrijven goed tegen elkaar af te wegen. Of je in je keuze voor laadoplossingen niet door je leasepartner te laten leiden. Zo kan je later ook makkelijker een nieuwe partner kiezen, mocht je dat wensen.’

De basics van een geslaagde mobiliteitstransitie volgens Pluginvest? Ontdek ze in de eFleet 2026-gids via deze QR-code

‘Bedrijven zijn vaak letterlijk goed gepositioneerd voor publieke laadpalen. Een aantal klassieke laadpunten met een snellader van 350 kilowatt erbij is een ideale combinatie.’

Mijn auto, mijn vrijheid: de slogan die sinds de jaren 1960 een eigen auto als hét ideale vervoersmiddel promootte, is meer dan ooit voorbijgestreefd. Een duurzame mobiliteit is een zaak van vele vervoersoplossingen, die bovendien zo breed mogelijk worden gedeeld. GreenMobility en Donkey Republic zijn aanbieders van twee sprekende voorbeelden daarvan. door Nick Hastir fotografie Vincent Callot

Steve Van Avermaet, GreenMobility:

‘Onze Antwerpse deelwagens vind je binnen tien minuten wandelen’

De wit-groene deelwagens van GreenMobility zijn al een vertrouwd zicht in de straten van Antwerpen, Gent en Brussel. Het van oorsprong Deense bedrijf plant nog uit te breiden in ons land, om zo onbetwiste marktleider onder de freefloating autodeelplatforms te worden. Na goed twee jaar aanwezigheid in België draait het alleszins al ei zo na break-even, wat opmerkelijk snel is in die markt.

In 2016 verschenen de eerste deelwagens van GreenMobility in het straatbeeld van Kopenhagen. Al gauw bleek het concept succesvol en groeide het aantal gebruikers. In 2020 breidde het bedrijf voor het eerst uit buiten de grenzen van Scandinavië. Antwerpen en Gent werden nieuwe partnersteden en zo kreeg GreenMobility voet aan de grond in de Benelux. Ondertussen kan je zijn wagens ook vinden in Brussel en Amsterdam.

‘Autodelen is efficiënter en beter voor het milieu. Een eigen voertuig staat meestal stil. Dankzij deelsystemen heb je minder auto’s nodig, en dus ook minder energie en grondstoffen voor de productie van wagens. Wij zijn de eerste autodeler die nog meer inzet op duurzaamheid. Onze vloot bestaat uit 100 % elektrische voertuigen’, benadrukt Steve Van Avermaet, managing director Belgium bij GreenMobility.

In België zet dat ondertussen 400 wagens in. ‘We zijn een freefloating autodeelsysteem. Onze voertuigen kan je op elke legale parkeerplaats achterlaten en ophalen, binnen de zones waar we opereren. Onze collega’s van Cambio werken via het station based-principe. Bij hen moet je de wagen altijd terug parkeren op een vaste standplaats. Elk systeem heeft zijn voor- en nadelen. Wij bieden meer flexibiliteit aan onze gebruikers.’

Naast de ecologische insteek mikt GreenMobility op gebruiksgemak om nieuwe klanten aan te trekken. Via een app op je smartphone kan je een auto in jouw buurt zoeken, reserveren en ontgrendelen. Klanten kunnen kiezen tussen verschillende tariefformules die aansluiten bij hun gebruikersprofiel. Elektriciteit, parkeren en verzekering zijn inbegrepen in de prijs. De klantendienst is 24/7 telefonisch bereikbaar bij vragen of problemen. Het gebruiksgemak indachtig kiest het bedrijf ook bewust voor een beperkt aantal modellen van wagens. Momenteel kan je in België enkel kiezen tussen de stadsauto Renault Zoe en de gezinswagen Renault Kangoo.

is al enorm gegroeid in onze streken’, merkt hij. ‘Het klimaat met het huidige Antwerpse stadsbestuur is zeer positief voor deelbedrijven zoals het onze. Denk maar aan het gratis straatparkeren voor deelauto’s of de installatie van laadpalen op het openbaar domein. Daarnaast is Antwerpen zeer interessant als groeimarkt dankzij zijn compacte lay-out en het sterk uitgebouwde openbaar vervoer. We merken dat autodelen in stedelijk Vlaanderen in de lift zit. Niet voor niets koos onze raad van bestuur in Denemarken voor Antwerpen als eerste locatie buiten Scandinavië.’

PARTNER BIJ MOBILITEITSBUDGET

‘Deelwagens zijn een stukje van de mobiliteitspuzzel. Ik geloof dat wij als GreenMobility vooral aanvullend kunnen werken op andere vervoersmodi. Een typische autodeler rijdt geen 40.000 kilometer per jaar met de wagen. Die heeft gewoon af en toe een auto nodig. Op die momenten wil hij een gebruiksvriendelijke, betaalbare oplossing hebben binnen handbereik. We mikken op een hoge beschikbaarheid. Onze klanten moeten quasi op elke hoek van de straat een van onze deelauto’s terugvinden. In Antwerpen moet je daarvoor nooit langer dan tien minuten wandelen’, verzekert Steve Van Avermaet.

Binnen de stedelijke context is het multimodale verhaal volgens hem de enige oplossing. ‘Soepeler stadsverkeer, minder parkeerdruk en schonere lucht zijn geen utopie. Stadsbesturen moeten inzetten op vlot openbaar vervoer, fietsinfrastructuur en deelsystemen. Dat besef

Ook ondernemingen kunnen terecht bij GreenMobility. Steve Van Avermaet: ‘Met onze b2b-tak zorgen we voor oplossingen op maat. Het valt op dat veel start-ups niet meer kiezen voor bedrijfsvoertuigen. Zij willen hun werknemers mobiliteit in haar geheel aanbieden. Daarvoor zijn we een ideale partner. Werkgevers die het mobiliteitsbudget invoeren, vinden voor de tweede pijler bij ons de juiste alternatieven. Ondertussen ziet iedereen ook in dat maatschappelijk verantwoord ondernemen een must is om als bedrijf te overleven in een sterk veranderende wereld. Ook hier kunnen wij als groene mobiliteitsoplossing een rol spelen voor kmo’s en grote bedrijven.’

Als beursgenoteerd bedrijf kiest GreenMobility er dit jaar bewust voor om, na aanhoudende groei, eerst zijn rentabiliteit te verhogen vooraleer verder uit te breiden. Maar dat er in de nabije toekomst in meer gemeenten groenwitte deelauto’s zullen opduiken, staat buiten kijf. ‘We willen op termijn ook in kleinere steden actief zijn. In regio’s als het Waasland en de Voorkempen zien we zeker potentieel. Overal waar bewoners en bedrijven interesse tonen in autodelen, zie ik voor GreenMobility een kans. We werden op korte tijd binnen dit bedrijf met onze Belgische afdeling de primus van de klas. Ik wil die ereplaats absoluut behouden!’, besluit Steve Van Avermaet.

‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een must om als bedrijf te overleven in een sterk veranderende wereld. Als groene mobiliteitsoplossing kunnen wij hierin een rol spelen.’

EEN DOORDACHTE SWITCH NAAR ELEKTRISCHE MOBILITEIT

De regelgeving omtrent bedrijfswagens is de voorbije jaren grondig gewijzigd en moet ons aanzetten om te kiezen voor elektrificatie van ons bedrijfswagenpark. Eenvoudig gezegd, maar er komt in de praktijk wel wat meer bij kijken dan enkel de wagens vervangen door elektrische wagens. Stroohm adviseert bedrijven in de switch naar elektrische mobiliteit. Dat is belangrijk, zeker nu het fiscale systeem vanaf 1 juli grondig wijzigt, en dus iedereen de komende maanden en jaren die switch zal moeten maken.

Voor de meeste bedrijven is hun mobiliteit de grootste energieverslinder, en dus niet de verwarming of het licht op kantoor. “De grootste energiekost zit in de mobiliteit, dus het verplaatsen naar klanten, rijgedrag van medewerkers met bedrijfswagens, enzovoort. De transitie van het wagenpark met diesel en benzine naar elektrisch doe je dan ook best weloverwogen, aangezien de impact op uw kost essentieel is”, benadrukt Bart Massin van Stroohm.

SWITCH OP BASIS VAN ANALYSE

Voor een bedrijf zijn er heel wat mogelijkheden en opportuniteiten in de switch naar elektrische mobiliteit. “Wij vertrekken vanuit de TCO-analyse, namelijk de Total Cost of Ownership”, legt Bart Massin uit. “We kijken naar de kost in de huidige situatie, inclusief alle onkosten zoals onderhoud van het wagenpark en brandstofkosten. Dan gaan we binnen hetzelfde budget, of zelfs minder, na wat er mogelijk is. Naast de keuze van de elektrische wagen optimaliseren we ook het energievraagstuk. Zo is het nuttig om te bekijken hoeveel de elektriciteit op verschillende plaatsen kost en of het dus, rekening houdende met het capaciteitstarief, interessanter is om thuis of op kantoor te laden en welke laadinfrastructuur daarvoor nodig is.”

AANPASSING CARPOLICY

Het gaat niet enkel om een praktische switch, ook het hele beleid en de afspraken moeten aangepast worden. “Wie vanaf 1 juli een benzine, diesel of zelfs plug-in hybride bestelt, zit in een degressief fiscaal systeem”, weet Bart Massin. “Iedereen gaat dus de komende maanden en jaren de switch moeten maken. Maar de carpolicy is daar vaak nog niet op aangepast. Wij adviseren in een aanpassing van die car-

policy, welke wagens, welke infrastructuur, enzovoort. Daarnaast moet ook omschreven worden wat er gebeurt als bijvoorbeeld de partner de laadinfrastructuur betaald door het bedrijf wil gebruiken of de medewerker het bedrijf verlaat. Sommigen denken dat ze rond zijn zodra ze een laadpaal hebben, maar dat is natuurlijk kort door de bocht.”

Zo kon Stroohm al enkele grote bedrijven op de goede weg zetten: Jan De Nul, Cronos Group, Mediahuis, Brussels Airport, EY, Acerta, DKV, Exact Online, CM, Douwe Egberts, en anderen. “We verzorgen bij heel wat bedrijven ook trainingen voor hun medewerkers. Dan gaan we niet alleen in op welke auto ze best kiezen en waarop ze moeten letten, maar ook hoe ze met een elektrische wagen op vakantie kunnen gaan. Daarnaast komen ook zaken zoals de terugbetaling van kosten en brandveiligheid aan bod.”

ONAFHANKELIJKE EXPERTISE

Stroohm zorgt voor het hele changeproces, zij adviseren en begeleiden. “Wij hebben eigen consultants die specialist zijn. Zij werken op maat van verschillende klanten en niet met één of ander standaarddocumentje. Ieder bedrijf en werking is anders en heeft dus ook inzake mobiliteit andere noden en mogelijke oplossingen.”

Ook de gehele technische installatie gebeurt met eigen installateurs. Stroohm heeft dus de nodige kennis in eigen huis. “We hebben niets te maken met energieleveranciers, laadpaal- of autoprodu-

centen en staan ook volledig los van leasingmaatschappijen. Als onafhankelijke speler kunnen we steeds snel schakelen naar producten die goedkoop en snel beschikbaar zijn in de markt.”

Bij een kmo, waar de zaakvoerder als beslissingsnemer vaak meteen mee aan tafel zit, komt Stroohm relatief snel tot een resultaat voor een carpolicy. “Zo’n transitie verloopt over een iets langere termijn als er ook een ondernemingsraad en vakbond bij betrokken zijn. We komen daar best met een sterk verhaal om alle stakeholders mee te hebben in het proces. Dan neemt dat toch twee à drie maanden in beslag.”

SLIM

LADEN EN OP WEG

Vaak komt de vraag bovendrijven of ons elektriciteitsnet al die elektrische wagens wel aankan. Maar daarover maakt Bart Massin zich geen zorgen. “Wagens hebben gemiddeld drie tot vier uur nodig om op te laden. Als dat slim aangestuurd wordt, moet dat niet samenvallen met grote gebruikers thuis. Wij zijn klaar voor slimme laadpalen die op die manier aangestuurd worden, en de auto dus zullen opladen als dat kan. Boevndien zullen heel wat wagens, sommigen nu reeds, ook elektriciteit

kunnen teruggeven. Ze zijn dan als het ware een soort thuisbatterij.”

Ook als bedrijf kan het interessant zijn om te investeren in zonnepanelen op de eigen site. “Dat is dan een perfecte match met auto’s die overdag vaak aan kantoor staan. Wij werken ook met vaste contracten om bijkomende laadpunten volgens dezelfde voorwaarden en dezelfde aanpak te voorzien, als die moeten geplaatst worden op een later tijdstip. Zo vermijd je dat je binnen hetzelfde bedrijf met verschillende systemen zit.”

Heel wat om over na te denken dus, en je goed laten begeleiden en adviseren bespaart je heel wat opzoekwerk en problemen achteraf door verkeerde keuzes. “Het is onze missie om de mobiliteit zo ecologisch en financieel interessant mogelijk te krijgen”, besluit Bart Massin.

‘Door middel van onze fietsen willen we niet alleen locaties met elkaar verbinden, maar ook verbondenheid creëren tussen mensen.’

Arnaud Renoy, Donkey Republic:

‘Van Essen tot Waasmunster zetten we al 2.200 fietsen in’

Met de oranje fietsen van Donkey Republic streek midden 2022 een nieuw deelfietssysteem neer in Antwerpen en omstreken. Het van oorsprong Deense bedrijf heeft een doel voor ogen: zo veel mogelijk inwoners van Antwerpen en omliggende gemeenten op de trappers krijgen.

Het Belgische verhaal van Donkey Republic begint met een openbare aanbesteding, uitgeschreven door Lantis. Deze beheersmaatschappij van de Vlaamse overheid is de bouwheer van de Oosterweelverbinding. ‘Om een deel van de verkeersdruk tijdens, maar ook na de wegenwerken te elimineren, zocht het een deelfietssysteem met elektrische fietsen. Lantis wil een gemakkelijk alternatief bieden voor de auto en mensen aanzetten tot het herbekijken van hun mobiliteit’, legt countrymanager Arnaud Renoy van Donkey Republic uit. ‘We haalden de tender binnen, mede dankzij onze aantoonbare expertise en ervaring. We zijn al actief in meer dan 70 steden wereldwijd en hebben 20.000 fietsen in portefeuille.’

De opvallende oranje fietsen vind je vooral terug aan belangrijke mobiliteitsknooppunten binnen de vervoerregio’s Antwerpen en Waasland. Denk daarbij bijvoorbeeld aan parkand-rides en treinstations. ‘We beschouwen onszelf niet als concurrentie voor andere vervoersmethodes, eerder complementair. Iemand die van de Kempen naar Antwerpen komt, kan perfect met de wagen tot aan de rand van de stad rijden en daar op een van onze fietsen springen. Zo kan je in alle rust de laatste kilometers afleggen, zonder filestress’, promoot Arnaud Renoy. ‘We zijn actief in 38 gemeenten en bereiken zo meer dan 1 miljoen inwoners. Van in het noordelijke Essen tot

aan Waasmunster in het Waasland: iedereen in deze streek kan op onze fietsen rekenen. We stellen ondertussen al 2.200 fietsen ter beschikking in ons netwerk, verspreid over een 300-tal ophaallocaties.’

ALTERNATIEF VOOR FIRMAWAGEN

De locaties van de virtuele hubs werden uitgekozen in samenspraak met Lantis, gemeentebesturen en het Agentschap Wegen en Verkeer. Via een app kunnen gebruikers op zoek naar de dichtstbijzijnde ophaallocatie en vervolgens een fiets ontlenen. Na gebruik plaats je die fiets terug in een hub naar keuze. Laat je de fiets achter buiten een ophaallocatie, dan mag je je aan een boete verwachten.

‘We blijven intussen uitbreiden. Daarvoor kijken we zeker ook in de richting van de talloze bedrijven in ons werkingsgebied’, vertelt Arnaud Renoy voort. Vooral ondernemingen in het Antwerpse havengebied tonen veel interesse voor dit nieuwe deelfietssyteem. Bedrijfsleiders willen personeel alternatieven aanreiken voor de firmawagen. De hoogkwalitatieve e-bikes hebben een groot bereik en worden maandelijks onderhouden. Zo zijn ze tot diep in de haven een betrouwbare optie voor woon-werkverkeer. ‘Met onze b2b-tak bieden we twee opties aan. Een cluster bedrijven kan in zijn buurt een virtuele hub aanvragen, die wij dan in ons systeem aanmaken. Vervolgens zorgen wij ervoor dat er een aantal fietsen wordt gestationeerd. Bedrijven kunnen ons uiteraard ook contacteren voor pakketten op maat voor hun personeel. Veel werkgevers zijn naarstig op zoek naar werkkrachten. Ik ben ervan overtuigd dat creatieve oplossingen, zoals abonnementen aanbieden op deelsystemen zoals Donkey Republic, een belangrijke rol spelen in de war for talent.’

Donkey Republic mag dan wel een internationaal bedrijf zijn, toch verliest het belang van het lokale aspect niet uit het oog. Zo werkt het voor de finale assemblage

van de fietsen samen met het Antwerpse maatwerkbedrijf KUNNIG. Ook de mensen die de fietsbatterijen op locatie vervangen, de zogenaamde swappers, rekruteert het via een lokale socio-economische organisatie. Arnaud Renoy: ‘Sociaal en duurzaam ondernemen zijn geen loze begrippen voor ons. De elektriciteit van onze fietsbatterijen wordt groen geproduceerd. Alle verplaatsingen voor het onderhoud van onze vloot tweewielers doen we met elektrische bestelwagens. We gaan samenwerkingen aan met lokale partners zoals KUNNIG, om zo meerwaarde te creëren voor de regio waar we actief zijn. Door middel van onze fietsen willen we niet alleen locaties met elkaar verbinden, maar ook verbondenheid creëren tussen mensen.’

AL MEER DAN 10.000 GEBRUIKERS

Ondertussen telt het systeem in Antwerpen en het Waasland al iets meer dan 10.000 gebruikers. En dat getal stijgt nog gestaag. De data die Donkey Republic via de gebruikersapp bekomt, laat het toe om Lantis het succes van zijn aanbod aan te tonen. Maar ook voor bedrijven die een overstap van bedrijfswagens naar mobiliteitsbudget overwegen, zijn deze gegevens waardevol. ‘We zijn niet huiverachtig om onze data te delen, integendeel. Vanachter mijn bureau zie ik elke dag dat de modal shift volop aan de gang is. Sinds onze opstart in deze regio is 19 % van alle uitgevoerde ritten met onze e-bikes langer dan 20 kilometer’, geeft de countrymanager nog aan. ‘Mensen zien in dat de wagen niet altijd de beste keuze is en dat de fiets vaak een snellere, comfortabelere én gezondere optie kan zijn. Alles is binnen trapbereik. Ons contract met Lantis loopt nog voor de komende tien jaar. Natuurlijk hebben we de ambitie om daarna nog actief te zijn in Antwerpen. En, als het even kan, ook in de rest van het land.’

William Meerschaut, Astara Western Europe:

‘Binnenkort bestel je misschien geen eigen wagen meer’

Toenemende beschikbare laadinfrastructuur in combinatie met een groter rijbereik en scherpere prijzen voor auto’s maken elektrisch rijden alsmaar populairder. Maar ook waterstof is volgens mobiliteitsspeler Astara een krachtbron voor de toekomst. ‘De merken kiezen waarop ze inzetten. Maar net zoals we onze muziek op Spotify vinden, zullen we ook in onze mobiliteit stapsgewijs overschakelen naar abonnementsformules’, weet directeur William Meerschaut.

Het Japanse duo Isuzu en Suzuki, Hyundai en SsangYong uit Zuid-Korea, Silence uit Spanje en ook nog Maxus en MG uit China: deze zeven automerken voert Astara momenteel in België in. Vanuit zijn Kontichse hoofdzetel voor West-Europa spitst het mobiliteitsbedrijf zich daarnaast toe op vlootbeheer en mobiliteitsdiensten die vanaf 2024 worden uitgerold.

‘De tijd dat een klant het volledige aankoopproces in de showroom van de autodealer beleeft, is stilaan voorbij. Bovendien gaan mensen stelselmatig meer overstappen van het bezit van een wagen naar het gebruik ervan, bijvoorbeeld via abonnementsformules. Op die trend spelen we ook in België vanaf volgend voorjaar in, in eerste instantie met een 200-tal wagens’, vertelt William Meerschaut. ‘In Spanje hebben we voor zulke vormen van autodelen al meer dan 5.000 abonnees. Het typisch Belgische fenomeen van de salariswagen zorgt ervoor dat die shift zich hier trager doorzet, maar het kantelpunt is nu echt wel in zicht. Met zo’n abonnement kan je bijvoorbeeld het gebruik van een kleinere wagen voor de woon-werkverplaatsing afwisselen met een ruimer voertuig voor de vakantie. Door het gebruiksgemak dat dit oplevert, zal die verschuiving zich ook hier doorzetten. Zo’n ommezwaai houdt zo’n formule trouwens niet in tegenover de klassieke lease van bedrijfswagens. Ook voor het mobiliteitsbudget kan dit voor de doorbraak zorgen. Als tussenpersoon in de samenwerking tussen de

autoconstructeur en de verdelers zullen wij die shift mee begeleiden door te zorgen voor het juiste aanbod. De data die we als mondiale speler met activiteiten in twintig landen via onze platformen verzamelen, helpen ons in te spelen op de noden.’

ELEKTRISCH VERUIT OP ÉÉN

Qua aandrijving staan elektrische wagens volgens Astara alleszins met stip op één voor de komende jaren. ‘Bij grote voertuigen, zoals bussen of vrachtwagens, biedt waterstof veel potentieel, omdat de elektriciteitsproductie aan boord ervoor zorgt dat er minder batterijen nodig zijn en het nodige rijbereik toch aanwezig is. Ook onze automerken vinden elektrisch rijden duidelijk belangrijk. Hyundai was een voorloper, maar intussen zijn bijvoorbeeld ook alle modellen van MG in full electric te verkrijgen. En Maxus biedt dan weer elektrische bestelwagens aan’, legt William Meerschaut uit. ‘De zin in elektrisch rijden zal in de fleetmarkt alleen nog toenemen, als vanaf 2026 alleen nog elektrische bedrijfswagens fiscaal aftrekbaar zijn. Ook de particuliere markt zal volgen, nu het netwerk aan laadpalen alsmaar groter wordt én de nieuwste generatie elektrische auto’s een grote autonomie heeft. Wie zuinig rijdt, haalt met de Hyundai Ioniq 6 bijvoorbeeld meer dan 600 kilometer. Dan hoef je niet elke dag aan de laadpaal te staan. Ook het prijsverschil in aankoop is al niet zo groot meer. Zo is de elektrische MG4 al beschikbaar vanaf een kleine 31.000 euro. Dat betaal je ook voor pakweg een Volkswagen Golf met benzinemotor.’

BATTERIJ MEENEMEN ALS EEN TROLLEY Een andere trend waarop Astara inspeelt, is de zogenaamde nanomobiliteit. De volledig elektrisch aangedreven auto’s volgens dit concept van het merk Silence die het invoert, bieden ruimte aan twee personen en hun bagage. Geënt op gebruik in de stad, zijn ze uitgerust met een uitneembare batterij. De gebruiker kan die als een trolley meenemen naar zijn leefomgeving voor een laadbeurt aan het stopcontact. ‘Dat vermijdt stress voor het vinden van een laadpaal. De batterij is bovendien bruikbaar als thuisbatterij of als krachtbron voor een elektrische scooter om je op alternatieve manier mee te verplaatsen. In wereldsteden als Amsterdam, Parijs of Rome zijn elektrische scooters al veel meer ingeburgerd dan hier. Ook hier gaat dat vervoersmiddel nog sterk aan populariteit winnen’, voorspelt William Meerschaut nog. www.astara.com

‘Ook de elektrische scooter gaat hier nog sterk aan populariteit winnen.’

op je professioneel autokrediet Da’s rap!

Hybride of volledig elektrisch? Hoeveel laadvermogen? Welke kleur?

Een nieuwe, duurzame bedrijfswagen voor je zaak vraagt best wat afweging. Maar op je aanvraag voor een professioneel krediet verwacht je snel antwoord.

Bij ING weet je al in een paar minuten waar je aan toe bent. Zo kan je je blijven focussen op de duurzame toekomst van je bedrijf.

Doe je aanvraag op ing.be/autosalon

In enkele minuten al antwoord krijgen

‘Niet alleen ecologisch heeft het een enorme impact als je de lading van enkele honderden trucks overhevelt naar een schip. Tijdens de zeereis kunnen al die vrachtwagenchauffeurs andere ritten rijden.’

Ontdek de perfecte laadinfrastructuur voor jouw bedrijf

Bied je medewerkers de mogelijkheid om te laden op je bedrijf, onderweg of thuis. Of laat je klanten laden tijdens hun bezoek.

Nu nog tot 150% scaal voordeel

Contacteer ons voor een oplossing op maat

www.vonk.eu/b2b